Wikipedia liwiki https://li.wikipedia.org/wiki/Veurblaad MediaWiki 1.44.0-wmf.3 first-letter Media Speciaal Euverlèk Gebroeker Euverlèk gebroeker Wikipedia Euverlèk Wikipedia Plaetje Euverlèk plaetje MediaWiki Euverlèk MediaWiki Sjabloon Euverlèk sjabloon Help Euverlèk help Categorie Euverlèk categorie Portaol Euverlèk portaol TimedText TimedText talk Module Overleg module 0 1290 475949 439967 2024-11-16T12:20:18Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in deze maond */ 475949 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{jannewarie}} '''Jannewarie''' of '''januari''' ies de ièrsjte maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]]. Jannewarie haet 31 daag. De maond ies verneump nao [[Janus]], de Romeinse god van poorte en deure. Jannewarie en [[fibberwarie]] zint de lètste twiè maonde die aan de kalender woorte toegevoog, aangezeen de Romeine de winter es 'n periode zonder maonde zoge. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry Janvier.jpg|thumb|right|Jannewarie oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * Op nuujjaorsdaag besteit in Limburg 't gebruuk um te goon ''verrasje''. Me geit dan bie-ein op bezeuk en wunsj ziech van harte "zalig nuujjaor" toe bie ’t drinke van ’n glaeske en ’t ete van [[waffel]]e of [[oliebol|olieböl]]. Bekènde die ziech de ièrsjte 2 weke van 't jaor tege kómme wunsje ziech ónderein "zalig nuujjaor". * Jannewarie ies de naam veur oze ièrsjte maond van ’t jaor. De naam sjtamp van Janus, ’n Romeinse godheid mèt 2 gezichter. Ein oud dat achterum kik en ein nuujt dat nao de toekóms kik. Ouch de taegesjtèlling vrae en oorlog sjleit dao-op. Sómmige zagte dat januari 4 gezichter hou en op dees meneer de 4 seizoene, de jaorgetieje, veursjtèlde en bewaakde. Janus haet es attribuut ‘ne sjleutel in de heng. * d'n Oudnederlandse naam ies: de ''Louwmaand'' of ''Wintermaand'' * Romeinse naam: ''Mensis Ianuarius'' * De ouw Germane kalde van de ''Woufs- of Thorsmaond'' * Juudse naam: ''Sebat'' * [[Sjterrebeeld]]e in jannewarie zint [[Capricornus|Sjteinbok]] ([[22 december]] - [[19 januari]]) en [[Aquarius|Waterman]] ([[20 jannewarie]] - [[18 fibberwarie]]) * In gewoon jaore begint jannewarie op dezelfde daag van de week es [[oktober]]. * In [[sjriekkeljaor]]e begint jannewarie op dezelfde daag van de week es [[april]] en [[juli]]. * Jannewarie weurt ouch sjnièmaond geneump. * In väöl [[sjpraekweurd]] en gezèkdes kump ‘t veursjpelle van ‘t waer tot uting. De maond maog neet te naat en te zach zin vertèlle de volgende gezèkdes: ** Januari väöl raege bringk wiènig zaege ** Zoa es januari zoa ouch juli ** Barsj januari neet van kou, me zit in de ougsmaond in de rouw. === Heilegedaag in deze maond === [[1 januari]]. [[Silvester]] en nuujjaorsdaag # H. [[Maria]] # H. [[St.-Basilius|Basilius]] # H. [[Genoveva]] # H. [[Pharaïldis]] v. [[Gent]] # H. [[Gerlach]] # [[Driekeuninge]] # H. [[Raimundus]] # H. [[St.-Goedele|Goedele]] # H. [[Petrus van Sebaste]] # H. [[Leonie Aviat]] # H. [[St.-Theodosius|Theodosius]] # Z. [[Bernardus van Corleone]] # H. [[Hilarius]] # Z. [[Petrus Donders]] # H. [[Paulus van Thebe]] # H. [[Tillo van Solignac]] # H. [[St.-Antonius|Antonius]] # [[Confessie]] van [[St.-Pieter]] # H. [[Agritius van Trier]] # HH. [[St.-Fabianus|Fabianus]] en [[St.-Sebastiaan|Sebastiaan]] # H. [[St.-Agnes|Agnes]] # H. [[Vincentius]] # Z. [[Henricus Seuse]] # H. [[Franciscus van Sales]] # [[Bekering]] van [[St.-Paul]] # HH. [[Timoteus]] en [[St.-Titus|Titus]] # H. [[Angela Merici]] # H. [[Thomas van Aquino]] # H. [[Poppo van Stavelot]] # H. [[Aldegondis]] # H. [[Johannes Bosco]] {{Maonde}} {{Wiktionair|jannewarie}} qpq14uxv7yl50hh8sxid4815j07xgg5 475951 475949 2024-11-16T12:21:05Z Joorsm 30190 475951 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{jannewarie}} '''Jannewarie''' of '''januari''' ies de ièrsjte maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]]. Jannewarie haet 31 daag. De maond ies verneump nao [[Janus]], de Romeinse god van poorte en deure. Jannewarie en [[fibberwarie]] zint de lètste twiè maonde die aan de kalender woorte toegevoog, aangezeen de Romeine de winter es 'n periode zonder maonde zoge. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry Janvier.jpg|thumb|right|Jannewarie oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * Op nuujjaorsdaag besteit in Limburg 't gebruuk um te goon ''verrasje''. Me geit dan bie-ein op bezeuk en wunsj ziech van harte "zalig nuujjaor" toe bie ’t drinke van ’n glaeske en ’t ete van [[waffel]]e of [[oliebol|olieböl]]. Bekènde die ziech de ièrsjte 2 weke van 't jaor tege kómme wunsje ziech ónderein "zalig nuujjaor". * Jannewarie ies de naam veur oze ièrsjte maond van ’t jaor. De naam sjtamp van Janus, ’n Romeinse godheid mèt 2 gezichter. Ein oud dat achterum kik en ein nuujt dat nao de toekóms kik. Ouch de taegesjtèlling vrae en oorlog sjleit dao-op. Sómmige zagte dat januari 4 gezichter hou en op dees meneer de 4 seizoene, de jaorgetieje, veursjtèlde en bewaakde. Janus haet es attribuut ‘ne sjleutel in de heng. * d'n Oudnederlandse naam ies: de ''Louwmaand'' of ''Wintermaand'' * Romeinse naam: ''Mensis Ianuarius'' * De ouw Germane kalde van de ''Woufs- of Thorsmaond'' * Juudse naam: ''Sebat'' * [[Sjterrebeeld]]e in jannewarie zint [[Capricornus|Sjteinbok]] ([[22 december]] - [[19 januari]]) en [[Aquarius|Waterman]] ([[20 jannewarie]] - [[18 fibberwarie]]) * In gewoon jaore begint jannewarie op dezelfde daag van de week es [[oktober]]. * In [[sjriekkeljaor]]e begint jannewarie op dezelfde daag van de week es [[april]] en [[juli]]. * Jannewarie weurt ouch sjnièmaond geneump. * In väöl [[sjpraekweurd]] en gezèkdes kump ‘t veursjpelle van ‘t waer tot uting. De maond maog neet te naat en te zach zin vertèlle de volgende gezèkdes: ** Januari väöl raege bringk wiènig zaege ** Zoa es januari zoa ouch juli ** Barsj januari neet van kou, me zit in de ougsmaond in de rouw. == Heilegedaag in deze maond == [[1 januari]]. [[Silvester]] en nuujjaorsdaag # H. [[Maria]] # H. [[St.-Basilius|Basilius]] # H. [[Genoveva]] # H. [[Pharaïldis]] v. [[Gent]] # H. [[Gerlach]] # [[Driekeuninge]] # H. [[Raimundus]] # H. [[St.-Goedele|Goedele]] # H. [[Petrus van Sebaste]] # H. [[Leonie Aviat]] # H. [[St.-Theodosius|Theodosius]] # Z. [[Bernardus van Corleone]] # H. [[Hilarius]] # Z. [[Petrus Donders]] # H. [[Paulus van Thebe]] # H. [[Tillo van Solignac]] # H. [[St.-Antonius|Antonius]] # [[Confessie]] van [[St.-Pieter]] # H. [[Agritius van Trier]] # HH. [[St.-Fabianus|Fabianus]] en [[St.-Sebastiaan|Sebastiaan]] # H. [[St.-Agnes|Agnes]] # H. [[Vincentius]] # Z. [[Henricus Seuse]] # H. [[Franciscus van Sales]] # [[Bekering]] van [[St.-Paul]] # HH. [[Timoteus]] en [[St.-Titus|Titus]] # H. [[Angela Merici]] # H. [[Thomas van Aquino]] # H. [[Poppo van Stavelot]] # H. [[Aldegondis]] # H. [[Johannes Bosco]] {{Maonde}} {{Wiktionair|jannewarie}} fzbe3jhuuke9evpbbrqrkmy9xxfocoj 0 1293 475950 439968 2024-11-16T12:20:38Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in fibberwarie */ 475950 wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} {{fibberwarie}} '''Fibberwarie''' of '''februari''' ies de twiède maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]], en haet 28 daag in gewoon jaore, en 29 daag in [[sjrikkeljaor|sjriekkeljaore]]. [[30 fibberwarie]] ies in de gesjiedenis drie kièr veurgekómme. Fibberwarie ies geneump nao de Romeinse god [[Februus]], de god van de purificatie/ónderwaereld. Bie de ouw [[Romein]]e waor fibberwarie de maond van de groate reineging en van de boete (de februa). In de oudste Romeinse [[kalender]], dae tièn maonde houw, kaom fibberwarie neet veur. Wie 't jaor woort verdeild in twelf maonde, woort de lètste maond "februaris" geneump. 't Jaor begoes dus mèt [[mièrt]]. De [[sjrikkeldaag|sjriekkeldaag]] verrekende me logischerwies aan 't ing van 't jaor, dus aan 't ing van fibberwarie. Pas in 't jaor [[456]] woort [[jannewarie]] de ièrsjte en fibberwarie de twiède maond, de sjriekkeldaag bleef èvvel in fibberwarie. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry février.jpg|thumb|right|Fibberwarie oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] [[Jannewarie]] en fibberwarie zint de lètste twiè maonde die aan de kalender woorte toegevoog, umdat de Romeine de winter es periode zonder maonde zoge. == Trivia == * d'n Oudnederlandse naam ies: de ''Sprokkelmaand'' of ''Regenmaand'' * Ander name zint: vrouwemaond en gekkemaond * Romeinse naam: ''Februaris'' * Juudse naam: ''Adar'' * De [[sjterrebeeld]]e in fibberwarie zint [[Aquarius|Waterman]] en [[Pisces|Vösje]] * In gewoon jaore begint fibberwarie op dezelfde daag van de week es mièrt en november. * In sjrikkeljaore begint fibberwarie op dezelfde daag van de week es augustus. * Op 'ne zóndig, maondig en dinsdeg in februari (sóms in mièrt) ies 't [[Vastenaovend]] (ouch [[vastelaovend]] of [[carnaval]]). Vastelaovend begint op zien vreugs op 1 februari; de lèts meugelike datum ies 7 mièrt. == Heilegedaag in fibberwarie == # H. [[Ignatius van Antiochië]] # [[Maria Leechmès]] # H. [[Blasius]] # H. [[Veronica]] # H. [[St.-Agatha|Agatha]] # H. [[Dorothea]] # H. [[Romualdus]] # H. [[Hiëronymus Emiliani]] # H. [[Apollonia]] # H. [[Scholastica]] # H. [[Maria van Lourdes]] # H. [[Benedictus van Aniane]] # Z. [[Jordanus van Sakse]] # H. [[Valentiensdaag|Valentien]]; HH. [[Cyrillus]] en [[Methodius]] # H. [[Siegfried van Växjö]] # H. [[St.-Juliana|Juliana]] # Zeve HH. Stiechters vaan de [[Serviete]] # H. [[St.-Koenraad|Koenraad]] # H. [[Bonifatius van Lausanne]] # Z. [[Jacintha]] # H. [[Petrus Damiani]] # Cathedra vaan de heilege [[apostel]] [[Petrus]] # H. [[Polycarpus]] # H. apostel [[Matthias]] # H. [[Papias]] # H. [[Porphyrius van Gaza]] # H. [[Gabriël van de Mojer van Smarte]] # HH. [[Romanus]] en [[Lupicinus]] # H. [[St.-Oswald|Oswald]] {{Maonde}} {{Wiktionair|fibberwarie}} 1d6pifu5udkv2hekfhmkx2q2oq6ta5t 0 1295 475952 439969 2024-11-16T12:21:38Z Joorsm 30190 475952 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{miert}} '''Mièrt''', in ander dialekte '''Meert, Miert, Mieërt, Mjert, Maart''', ies de driede maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]] en haet 31 daag. De maond ies verneump nao [[Mars (god)|Mars]], de Romeinse god van de oorlog. In de [[Romeinse tied]] neumde me de maond ''Martius''. Ze woort gezeen es 'n gooj maond um eine oorlog in te beginne. Dat zou gelök bringe. In daen tied waor mièrt de ièrsjte maond van 't jaor. [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry mars.jpg|thumb|right|Maart oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * d'n Oud-Nederlandse naam ies: de ''Lentemaand'' of ''Windmaand'' * Op de 21e, es officieel de lente begint, were de daag wir langer es de nachte. Vanwege de mièrtse buje zègke de Franse "Ventôse", dat windmaond beteikent. * Romeinse naam: ''Martus'' * Juudse naam: ''Nisan'' * De [[Astrologie|sjterrebeelde]] van mièrt zint [[Pisces|Vösje]] en [[Aries|Ram]]. * Mièrt begint op dezelfde daag van de week es [[februari]] in gewoon jaore, en es [[november]] in alle jaore. == Heilegedaag in meert == # H. [[Swietbert]]; H. [[David]] # Z. [[Sjarel de Goje]] # H. [[Kunigonde]] # H. [[Casimir]] # H. [[Olivia van Brescia]] # H. [[Coletta Boillet]] # HH. [[Perpetua en Felicitas]] # H. [[Johannes a Deo]] # H. [[Francisca van Rome]] # HH. 40 [[martelere van Sebaste]] # H. [[Euphrasia van Constantinopel]] # H. [[Innocentius I|Innocentius]]; H. [[Gregorius de Groete]] # H. [[Leander van Sevilla]] # H. [[Mathilde]] # H. [[Clemens Hofbauer]] # H. [[Heribert van Kölle]] # H. [[Patricius]] # H. [[Cyrillus van Jeruzalem]] # H. [[St.-Joezep|Joezep]] # H. [[Irmgard]] # H. [[Benedictus van Nursia]] # Z. [[Eelco Liaukama]] # H. [[Turibius van Mogrovejo]] # H. [[Catharina van Zwaede]] # [[Maria Annunciatie]] # H. [[Ludger]] # H. [[Rupert van Salzburg]] # H. [[Gontram van Bourgondië]] # HH. [[Jonas en Barachisius]] # H. [[Quirinus van Rome]] # H. [[St.-Benjamin|Benjamin]] {{Maonde}} {{Wiktionair|mieërt}} eklhj0c84ifk3ifzpqknpyb1gy5wjg4 10 1296 475944 201071 2024-11-16T12:14:44Z Joorsm 30190 475944 wikitext text/x-wiki <br clear=all> {| style="margin:0 auto;" align=center id=toc |bgcolor="#ccccff"| ''maonde:'' | [[jannewarie]] - [[fibberwarie]] - [[miert]] - [[april]] - [[mei]] - [[juni]] - [[juli]] - [[augustus (maond)|augustus]] - [[september]] - [[oktober]] - [[november]] - [[december]] |} [[Categorie:Maonde]] 9kgjnac8yidm8judur65xp0cleu68un 475947 475944 2024-11-16T12:19:18Z Joorsm 30190 475947 wikitext text/x-wiki {|style="margin:0.5em 0 0.5em 0; clear:both;" width=100% class=toccolours ! style="background:#ccccff" align="center" width="100%" | [[Daag]] van de [[waek]] |- | align="center" style="font-size: 100%;" colspan="2" | [[jannewarie]] - [[fibberwarie]] - [[miert]] - [[april]] - [[mei]] - [[juni]] - [[juli]] - [[augustus (maond)|augustus]] - [[september]] - [[oktober]] - [[november]] - [[december]] |} [[Categorie:Maonde]] <noinclude> [[Categorie:Wikipedia:Sjablone]] </noinclude> 6bw6t4joyadkqxuz4n48qf19uzsbxfv 0 1313 475948 439970 2024-11-16T12:19:53Z Joorsm 30190 475948 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{April}} '''April''' ies de veerde maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]]. April haet 30 daag. In de oud-Romeinse kalender waor 't de twiède maond. De naam kump van 't Latiense woord ''aperire'', dat ''eupene'' beteikent. Waarsjienlik refereert dit aan de greuj van plante en blome in de lente. 'n Ander theorie sjtèlt dat de naam ies aafgeleid van e woord dat 'twiède' beteikent, of van Aperta, eine bienaam van [[Apollo (god)|Apollo]]. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry avril.jpg|thumb|right|April oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * d'n Oud-Nederlandse naam ies: de ''Grasmaand'', ''Kiemmaand'' of ''Paasmaand'' * Romeinse naam: ''Aprilis'' * Juudse naam: ''Ijar'' * De [[sjterrebeeld]]e van april zint [[Ram (sjterrebeeld)|Ram]] en [[Taurus|Sjtier]]. * April begint op dezelfde daag van de week es [[januari]] in sjrikkeljaore, en es [[juli]] in alle jaore. * [[Karel de Groate]] neumde deze maond de ''Ostarmanoth'' vanwege ’n fiès, dat de ouw [[Germane]] vierde ter ière van Ostara, de godin van de oplevende vröchbaarheid. ’t Ei ies häör symbool. ’t [[Paosje|Paosjfiès]], dat geweunlik in april vèlt, weurt bie oos bure, de [[Pruusj|Prusje]], nog ummer Oster-Fest geneump. De Franse zagte Germinal of greujmaond tege de periode tösje 21 mièrt en 19 april. * "Op 1 april sjtuurt me de gekke woa me wil", zaet ‘n [[sjpreekwoord]]. De oarsjpróng van de aprilmop ies onzeker. Op dezen daag zou [[Judas]], de aartsbatteraaf, gebore zin. === Heilegedaag in April === # H. [[Irene van Thessalonike]] # H. [[Franciscus van Paola]] # ? # H. [[Isidoor van Sevilla]] # H. [[Vincent Ferrer]] # H. [[Petrus Martyr]] # H. [[Juan Baptista de la Salle]] # H. [[Maria Billart]] # H. [[Prochorus]] # H. [[Magdalena van Canossa]] # H. [[Stanislaus]] # H. [[Julius I (paus)|Julius I]] # H. [[Martinus I]] # H. [[Lidwina]] # Z. [[Damiaan]] # H. [[Bernadette Soubirous]] # H. [[Landricus]] # ? # H. [[St.-Timon|Timon]] # ? # H. [[Anselmus van Canterbury]] # ? # H. [[St.-Joris|Joris]] # H. [[Fedelis van Sigmaringen]] # H. [[Marcus (evangelis)|Marcus]] # ? # H. [[Petrus Canisius]] # H. [[Petrus Chanel]] # H. [[Catharina van Siena]] # H. [[Pius V]] {{Maonde}} {{Wiktionair|april}} n0601g56ja39itp314m9medrstgnpdh 475953 475948 2024-11-16T12:22:01Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in April */ 475953 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{April}} '''April''' ies de veerde maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]]. April haet 30 daag. In de oud-Romeinse kalender waor 't de twiède maond. De naam kump van 't Latiense woord ''aperire'', dat ''eupene'' beteikent. Waarsjienlik refereert dit aan de greuj van plante en blome in de lente. 'n Ander theorie sjtèlt dat de naam ies aafgeleid van e woord dat 'twiède' beteikent, of van Aperta, eine bienaam van [[Apollo (god)|Apollo]]. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry avril.jpg|thumb|right|April oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * d'n Oud-Nederlandse naam ies: de ''Grasmaand'', ''Kiemmaand'' of ''Paasmaand'' * Romeinse naam: ''Aprilis'' * Juudse naam: ''Ijar'' * De [[sjterrebeeld]]e van april zint [[Ram (sjterrebeeld)|Ram]] en [[Taurus|Sjtier]]. * April begint op dezelfde daag van de week es [[januari]] in sjrikkeljaore, en es [[juli]] in alle jaore. * [[Karel de Groate]] neumde deze maond de ''Ostarmanoth'' vanwege ’n fiès, dat de ouw [[Germane]] vierde ter ière van Ostara, de godin van de oplevende vröchbaarheid. ’t Ei ies häör symbool. ’t [[Paosje|Paosjfiès]], dat geweunlik in april vèlt, weurt bie oos bure, de [[Pruusj|Prusje]], nog ummer Oster-Fest geneump. De Franse zagte Germinal of greujmaond tege de periode tösje 21 mièrt en 19 april. * "Op 1 april sjtuurt me de gekke woa me wil", zaet ‘n [[sjpreekwoord]]. De oarsjpróng van de aprilmop ies onzeker. Op dezen daag zou [[Judas]], de aartsbatteraaf, gebore zin. == Heilegedaag in April == # H. [[Irene van Thessalonike]] # H. [[Franciscus van Paola]] # ? # H. [[Isidoor van Sevilla]] # H. [[Vincent Ferrer]] # H. [[Petrus Martyr]] # H. [[Juan Baptista de la Salle]] # H. [[Maria Billart]] # H. [[Prochorus]] # H. [[Magdalena van Canossa]] # H. [[Stanislaus]] # H. [[Julius I (paus)|Julius I]] # H. [[Martinus I]] # H. [[Lidwina]] # Z. [[Damiaan]] # H. [[Bernadette Soubirous]] # H. [[Landricus]] # ? # H. [[St.-Timon|Timon]] # ? # H. [[Anselmus van Canterbury]] # ? # H. [[St.-Joris|Joris]] # H. [[Fedelis van Sigmaringen]] # H. [[Marcus (evangelis)|Marcus]] # ? # H. [[Petrus Canisius]] # H. [[Petrus Chanel]] # H. [[Catharina van Siena]] # H. [[Pius V]] {{Maonde}} {{Wiktionair|april}} 641qc5dvmgu9u7jdwz5ubov24u4pnz6 0 1314 475954 439971 2024-11-16T12:22:29Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in mei */ 475954 wikitext text/x-wiki {{mei}} {{dialek|Valkebergs}} '''Mei''' ies de viefde maond in 't [[jaor]] van de [[Gregoriaanse kalender]] en tèlt 31 daag. Meugelik ies mei geneump nao de [[Romeinse mythologie|Romeinse godin]] [[Maia]], of nao de Romeinse vruchbaarheidsgodin [[Bona Dea]], woavan 't fiès in mei woort gevierd. Mei vèlt op 't noordelik haufrond gans in de [[lente]] en op het zudelik haufrond gans in de [[herfs]]. Belangrieke daag in mei: * [[1 mei]] - [[Daag van de arbeid]] * [[11 mei|11]], [[12 mei|12]], [[13 mei|13]] en [[14 mei]] - [[Iesheilige]]. Dat zint de fièsdaag van [[heilige]] [[Mamertus]], [[Pancratius]], [[Servaos]] en [[Bonifatius]]. Op dees daag kènt 't nog vreze en nao dees kritieke periode zouwe de potplante nao boete kènne umdat de vreesperiode dan aafgeloupe zou zin. [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry mai.jpg|thumb|right|Mei oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === * D'n Oud-Nederlandse naam ies: de ''Bloeimaand'' * In de [[Katholieke kèrk]] ies mei gewiejd aan [[Maria]]; de maond weurt daorum ouch waal ''Mariamaond'' geneump. * Romeinse naam: ''Maius'' * Juudse naam: ''Sivan'' * De [[sjterrebeeld]]e van mei zint [[Taurus|Sjtier]] en [[Twièlinge]]. * E bekènd gediech in 't Nederlands ies: ''Mei'' van [[Herman Gorter]]. == Heilegedaag in mei == {{dialeksec|Mestreechs}} *[[1 mei]] H. [[Joep|Joezep d'n Arbeider]] *[[2 mei]] H. [[Athanasius]] *[[3 mei]] HH. [[Filippus (apostel)|Filippus]] en [[Jacobus (apostel)|Jacobus]] *[[4 mei]] H. [[Florianus]] *[[5 mei]] Z. [[Jutta van Sangerhausen]] (''deze daag is mesjiens "St.-Juttemis"'') *[[6 mei]] ? *[[7 mei]] H. [[Stanislaus van Krakau]] *[[8 mei]] HH. [[Wiro, Plechelmus en Otger]] *[[9 mei]] H. [[Gregorius van Natiantium]] *[[10 mei]] H. [[Isidoor de Boer]] *[[11 mei]] H. [[Gangulphus]] *[[12 mei]] H. [[Pancratius]] *[[13 mei]] H. [[St.-Servaos|Servaos]] *[[14 mei]] H. [[Bonifatius van Tarsus]] *[[15 mei]] H. [[Dymphna van Geel]] *[[16 mei]] H. [[Johannes Nepomucenus]] *[[17 mei]] ? *[[18 mei]] H. [[Johannes I]] *[[19 mei]] H. [[Ivo Helory]] *[[20 mei]] H. [[Bernardinus van Siena]] *[[21 mei]] H. [[Sjarel de Mazenod]] *[[22 mei]] H. [[Rita van Cascia]] *[[23 mei]] ? *[[24 mei]] ? *[[25 mei]] H. [[Beda d'n Ierbidwoerdege]] *[[26 mei]] H. [[Filippus Neri]] *[[27 mei]] H. [[Augustinus van Canterbury]] *[[28 mei]] H. [[Germanus van Paries]] *[[29 mei]] ? *[[30 mei]] H. [[Jeanne d'Arc]] *[[31 mei]] [[Maria Visitatie]] {{Maonde}} {{Wiktionair|mei}} plw1wpi12wiyxuad2qdwkdh7pclbjip 0 1329 475955 439963 2024-11-16T12:23:08Z Joorsm 30190 475955 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{juni}} '''Juni''' ies de zèsde maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]] en haet 30 daag. Juni ies geneump nao de Romeinse godin [[Juno]], de vrouw van [[Jupiter (godheid)|Jupiter]]. === Trivia === * d'n Oud-Nederlandse naam ies: de ''Zomermaand'' of ''Weidemaand'' * Romeinse naam: ''Junius'' * Juudse naam: ''Tammus'' * De [[sjterrebeeld]]e van dees maond zint [[Gemini|Twièlinge]] en [[Cancer|Kreef]]. * De zomerzonnewende vèlt in dees maond, rónd de 21ste. * D'r zint gein ander maonde die op dezelfde daag van de week beginne es juni. * 24 juni viere v'r de geboortedaag van sint Jan en dan vingk ouch 't fiès van de [[zónnewende]] of de [[miedzomerwende]] plaats. 't Ies dan de daag van de Sint Jansvure, sint Janstakke en dauwtrappe. * Nao sint Jan were gein [[asperge]]s miè gesjtoke. == Heilegedaag in juni == [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry juin.jpg|thumb|right|Juni oet ''Les Très Riches Heures du duc de Berry'']] * [[1 juni]] H. [[St.-Justinus|Justinus]] * [[2 juni]] HH. [[Marcellinus en Petrus]]; H. [[Erasmus]] * [[3 juni]] HH. [[Carolus Lwanga en gezèlle]] * [[4 juni]] ? * [[5 juni]] H. [[Bonifatius]] * [[6 juni]] H. [[Norbertus]] * [[7 juni]] H. [[Gotteschalk]] * [[8 juni]] H. [[Merardus van Noyon]] * [[9 juni]] H. [[Efrem]] * [[10 juni]] Z. [[Edward Poppe]] * [[11 juni]] H. [[Barnabas]] * [[12 juni]] H. [[Cunera]] * [[13 juni]] H. [[Antonius van Padua]] * [[14 juni]] H. [[Lidwina]] * [[15 juni]] H. [[Vitus]] * [[16 juni]] ? * [[17 juni]] H. [[Reinier van Pisa]] * [[18 juni]] ? * [[19 juni]] H. [[Romualdus]] * [[20 juni]] H. [[Adalbert van Maagdeburg]] * [[21 juni]] H. [[Aloisius Gonzaga]] * [[22 juni]] HH. [[John Fisher]] en [[Thomas More]] * [[23 juni]] H. [[Joezep Cafasso]] * [[24 juni]] H. [[St.-Jan|Johannes]] (geboortedaag) * [[25 juni]] H. [[Wilhelmus van Vercelli]] * [[26 juni]] H. [[Vigilius]] * [[27 juni]] H. [[Cyrillus van Alexandrië]] * [[28 juni]] H. [[Irenaus]] * [[29 juni]] HH. [[Petrus]] en [[Paulus]] * [[30 juni]] Ieste [[martelaer]]e vaan de Kèrk vaan [[Rome|Roeme]] {{Maonde}} {{Wiktionair|juni}} alwqbc1eg5qkn727bu01wbq4nharmvg 0 1341 475956 439962 2024-11-16T12:23:44Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in Juli */ 475956 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{juli}} '''Juli''' ies de zevende maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]] en haet 31 daag. De maond ies verneump nao [[Julius Caesar]], dae in deze maond ies gebore. In de tied veur Julius Cesar heesj dees periode Quintilis. ’t Waor de viefde maond van ’t Romeins jaor. === Trivia === * Oud-Nederlandse naam: de ''Hooimaand'' of ''Oogstmaand'' * Romeinse naam: ''Quintilis'' * Juudse naam: ''Ab'' * De [[sjterrebeeld]]e in juli zint [[Cancer|Kreeft]] en [[Leo (sjterrebeeld)|Lièw]] * Juli begint op dezelfde daag van de week es [[april]], en in sjrikkeljaore ouch op dezelfde daag es [[januari]]. * [[Karel de Groate]] zag ''Hevimanoth'' of ''Huimaond''. De [[Franse republiek]] gebruukde de naam Messidor of ougsmaond veur de periode tösje 19 juni en 18 juli. Ouch de naam ''dóndermaond'' kump veur. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry juillet.jpg|thumb|right|Juli oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] == Heilegedaag in Juli == # ? # HH. [[Processus en Martinianus]] en [[Maria-Visitatie]] # H. [[Thomas (apostel)]] # H. [[Elisabeth van Portugal]] # H. [[Antonius Maria Zaccaria]] # H. [[Maria Goretti]] # ? # HH. [[Kilianus]] en volgelinge # HH. [[Martelaere van Gorkem]] # ? # H. [[Benedictus]] # ? # H. [[Henricus]] # H. [[Camillus van Riesel]] # H. [[Bonaventura]] en sint [[Jaokob]] # H. [[Reinildis van Kontich]] # H. [[Alexius]] # H. [[Fredericus]] # ? # H. [[Margaretha van Antiochië]] # H. [[Laurentius van Brindisi]] # H. [[Maria Magdalena]] # H. [[Birgitta]] # H. [[Christina van 't Bèlsj]] # H. [[Jacobus de Meerdere]] # HH. [[Joachim]] en [[St.-Anna|Anna]] # Z. [[Titus Brandsma]] # ? # H. [[Marta]] # H. [[Petrus Chrysologus]] # H. [[Ignatius van Loyola]] {{Maonde}} {{Wiktionair|juli}} 7y0jsq5ktxn0gmyp2awb7thwm66384f 0 1342 475957 439961 2024-11-16T12:24:21Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag vaan Augustus */ 475957 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{augustus}} '''Augustus''' ies de achste maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]] en haet 31 daag. De maond ies geneump nao Keizer [[keizer Augustus|Augustus Octavianus]]. De maond haet 31 daag umdat Augustus sjuus zoaväöl daag wol es [[Julius Caesar]] zien maond [[juli]] haet. === Trivia === *Oud-Nederlandse name: de ''Ougsmaond'' of ''Hittemaond'' *Romeinse naam: ''Sextilis'' *Juudse naam: ''Elui'' *De [[sjterrebeeld]]e van augustus zint [[Leo (sterrenbeeld)|Lièw]] en [[Virgo|Maag]] *Augustus begint op dezelfde daag van de week es [[februari]] in een sjrikkeljaor. == Heilegedaag vaan Augustus == [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry aout.jpg|thumb|right|Augustus in ''Les Très Riches Heures du duc de Berry'']] # H. [[Alfonsus Maria de Liguori]] # H. [[Eusebius van Vercelli]] # H. [[Lydia]] # H. [[Johannes Maria Vianney]] # Wijing vaan de [[basiliek]] [[Santa Maria Maggiore]] # [[Transfiguratie]] vaan d'n Hier # H. [[Sixtus II]] # H. [[Dominicus]] # H. [[Edith Stein]] (''Theresia Benedicta van 't Kroes'') # H. [[Laurentius]] # H. [[Clara]] # H. [[Gaugericus van Cambrai]] # H. [[Pontianus]] # H. [[Maximiliaan Maria Kolbe]] # [[Maria Haemelvaert]] # H. [[Stephanus van Hongarieë]] # H. [[Jeanne Delanoue]] # H. [[Helena (keizerin)]] # H. [[Johannes Eudes]] # H. [[St.-Bernard|Bernardus]] # H. [[Pius X]] # [[Maria Keuningin]] # H. [[Rosa van Lima]] # H. [[Bartolomeus]] # H. [[Genesius van Arles]]; H. [[Genesius van Rome]] # H. [[Gerbhard II van Konstanz]] # H. [[Monica]] # H. [[Augustinus]] # [[Onthuiding van St.-Jan]] # HH. [[Felix en Audactus]] # H. [[Paulinus van Trier]] {{Maonde}} {{Wiktionair|augustus}} kjprwxoqi1fl1e9l6rxqcrpp33yis6s 0 1344 475958 439960 2024-11-16T12:24:48Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag vaan September */ 475958 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{September}} '''September''' ies de neugende maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]], en haet 30 daag. De naam kump van 't Latiense ''septem'' veur ''zeve'' - september waor de 7de maond van 't jaor, umdat bie de [[Romeine]] 't jaor in [[mièrt]] begoes. == Trivia == *Oud-Nederlandse name: ''havermaent'', ''evenemaent'' (avena=haver), ''herfstmaand'', ''gerstmaand'', ''vruchtmaand''. *Romeinse naam: ''September'' *Juudse naam: ''Tisjrie'' *De [[sjterrebeeld]]e veur september zint [[Virgo|Maag]] en [[Libra|Waegsjaal]]. *September begint op dezelfde daag van de week es [[december]]. * ‘n Paar sjoan daag op riej kreeg de naam “St. Michielszomer”. St. [[Michiel]]sdaag vèlt op 29 sept. * Op 17 september, St. [[Lambertus]]daag, begint de plöktied. St. Lambertusdaag waor teves ’t begin dat de vrouwluuj binne in hoes mèt ’t [[sjpinne]] van gares begoeste. De oetdrökking: "Me bringk de sjpinderik in d’n aere" woort dan gebruuk. [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry septembre.jpg|thumb|right|September oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] == Heilegedaag vaan September == # H. [[Egidius]] # H. [[Elovsdottir]] # H. [[Gregorius de Groate]] # H. [[Irmgard van Kölle]] # Z. [[Mojer Theresa]] # H. [[Magnus]] # H. [[Regina van Alise]] # [[Maria Geboorte]] # H. [[Petrus Claver]] # H. [[Nicolaas van Tolentino]] # HH. [[Felix en Regula]] # H. [[Guido van Anderlech]] # H. [[Johannes Chrysotomus]] # H. [[Kroesverheffing]] # H. [[Maria, Mojer van Smerte]] # HH. [[Cornelius]] en [[Cyprianus]] # H. [[Lambertus]] # ? # H. [[Januarius]] # H. [[Eustachius]] # H. [[Deborah]]; H. [[Mattheüs]] # H. [[Mauritius (heilege)|Mauritius]] # H. [[Thecla]] # ? # H. [[Nicolaas van Flue]] # HH. [[Cosmas en Damianus]] # H. [[Vincentius de Paul]] # H. [[Wenseclaus]] # HH. [[Michael (aertsingel)|Michiel]], [[Gabriël]] en [[Rafaël (aertsingel)|Rafael]] # H. [[Hieronymus]] {{Maonde}} {{Wiktionair|september}} kbf4zu9eemoj5sbhyp1a0okswlokolb 0 1345 475959 439964 2024-11-16T12:25:21Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag */ 475959 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{Oktober}} '''Oktober''' ies de tiènde maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]] en haet 31 daag. De naam kump van 't [[Latien]]se ''oct'' veur ''ach''. Oktober waor de achste maond van 't jaor, umdat bie de [[Romeine]] 't jaor in [[mièrt]] begoes. Umdat in oktober de klok weurt umgezat van [[zomertied]] nao [[wintertied]] ies oktober óndanks zien 31 daag toch de langste maond van 't jaor. === Trivia === *Oud-Nederlandse naam: de ''Wijnmaand''. De droeveplök vingk meistal plaats in deze wienmaond. *Romeinse naam: ''October'' *Juudse naam: ''Maresjiwan'' *De [[sjterrebeeld]]e veur oktober zint [[Libra|Waegsjaal]] en [[Scorpius|Sjorpioen]] *Oktober begint op dezelfde daag van de week es [[januari]], behalve in sjrikkeljaore. * de "Sint [[Ursula]] of ouwwieverzomer" ies 'n periode in dees maond van 12 sjoan daag. * Op 1 oktober woort vreuger de [[pach]] betaald. * 1 oktober ies ouch ‘t fiès van [[Sintermies]] (Remigius). Diet waor ‘ne biesjop in [[Reims]] ([[Frankriek]]). == Heilegedaag == [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry octobre.jpg|thumb|right|Oktober oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] # H. [[Theresia van 't kind Zjezus]] # HH. [[Ingelbewoerders]] # HH. [[Ewalde]] # H. [[Franciscus van Assisi]] # ? # H. [[Bruno]] # H. [[Maria van de Rozekrans]] # ? # H. [[Dionysius]] # HH. [[Cassius en Florentius]] # H. [[Gommarus van Lier]] # Z. [[Joaõ Bosco Burnier]] # H. [[Geraldus van Aurillac]] # H. [[Callistus I]] # H. [[Theresia van Avila]] # H. [[Hedwig]] # H. [[Ignatius van Antiochië]] en [[Margaretha Maria Alacoque]] # H. [[Lucas]] # HH. [[Johannes de Brébeuf]] en [[Isaac Jogues]] # H. [[Wendelinus van Trier]] # H. [[Ursula]] # ? # H. [[Johannes de Capistrano]] # H. [[Antonius Maria Claret]] # HH. [[Crispin en Crispinianus]] # ? # ? # HH. [[Simon (apostel)]] en [[Judas (apostel)]] # ? # H. [[Foillan]] # H. [[Wolfgang van Regensburg]] {{Commonscat|October}} {{Maonde}} {{Wiktionair|oktober}} lt7y8pbta1yyaybcn5ph4mswrbdg2os 0 1346 475960 439965 2024-11-16T12:25:54Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in november */ 475960 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{November}} '''November''' ies de èlfde maond van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]], en haet 30 daag. De naam kump van 't Latiense ''novem'' veur ''neuge''. November waor de neugende maond in 't jaor, umdat bie de [[Romeine]] 't jaor in [[mièrt]] begoes. === Trivia === * Oud-Nederlandse name: de ''Slachtmaand'' of ''Nevelmaand''. Sjlachmaond vanwege de hoessjlach die vreuger in deze maond plaatsvóng. * Romeinse naam: ''November'' * Juudse naam: ''Kislev'' * De [[sjterrebeeld]]e veur november zint [[Scorpius|Sjorpioen]] en [[Sagittarius|Baogsjutter]]. * November begint op dezelfde daag van de week es [[februari]] in gewoon jaore, en ouch es [[mièrt]] in alle jaore. == Heilegedaag in november == [[Plaetje:Les Très Riches Heures du duc de Berry novembre.jpg|thumb|right|November oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] # [[Allerheilege]] # [[Allerzele]] # H. [[Hubertus]] # H. [[Carolus Borromeus]] # Z. [[Bernard Lichtenberg]] # H. [[Leonardus van Limoges]] # H. [[Willibrord]] # Z. [[Johannes Duns Scotis]] # Wijing van de [[basiliek]] [[St.-Jan in Lateranen]] # H. [[Leo de Grote]] # H. [[St.-Maerte|Martinus van Tours]] # H. [[Cunibertus van Kölle]] # H. [[Nicolaas I de Grote]] # ? # H. [[Albertus de Grote]] # H. [[Margaretha van Sjotland]] # H. [[Gertrudis]] # Wijing van de basilieke vaan [[St.-Pieter in Rome|Petrus]] en [[Paulus]] # H. [[Elisabeth]] van Türinge; H. [[Mechthildis van Hackeborn]] # ? # [[Opdrach van Maria in d'n tempel]] (ouch op 19 november gezat) # H. [[Cecilia]] # H. [[Clemens I]] # H. [[Chrysogonus]] # H. [[Catharina van Alexandrië]] of sint [[Katrien]] # ? # H. [[Bilhildis van Mainz]] # H. [[Catharina Labouré]] # H. [[Andreas]] {{Maonde}} {{Wiktionair|november}} eupmfpnysv61rbx51tnslsiymj8w2z4 0 1347 475961 439966 2024-11-16T12:26:19Z Joorsm 30190 /* Heilegedaag in december */ 475961 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} {{December}} '''December''' ies de twelfde en lètste maond van 't [[jaor]] in de [[Gregoriaanse kalender]] en tèlt 31 [[daag]]. De naam kump van het Latiense woord veur 'tièn', ''decem''. December waor oorsjpronkelik de tiènde maond van 't jaor, umdat bie de [[Romeine]] 't jaor in [[mièrt]] begoes. December vèlt in 't [[noordelik haufrond]] veur twiè derde in de [[herfs]] en veur 'n derde in de [[winter]]; op 't [[zujelik haufrond]] zint dat respectievelik [[lente]] en [[zomer]]. Belangrieke fièsdaag: *[[5 december]]: Sinterklaosaovend *[[6 december]]: [[Sinterklaos]] *[[24 december]]: [[Keersjaovend]] *[[25 december|25]] en [[26 december]]: [[Keersjmes]] *[[31 december]]: [[oudjaor]] [[Image:Les Très Riches Heures du duc de Berry décembre.jpg|thumb|right|December oet de ''Très Riches Heures du duc de Berry'']] === Trivia === *Oud-Nederlandse name: de ''Wintermaand'' of ''Sneeuwmaand'' *Romeinse naam: ''December'' *Juudse naam: ''Tebel'' *De [[sjterrebeeld]]e veur december zint [[Sagittarius|Baogsjutter]] en [[Capricornus|Sjteinbok]]. *December begint eder jaor op dezelfde daag van de week es [[september]]. * [[Karel de Groate]] zag ''heiligmanoth'', vanwege ’t fiès van [[Kaersjmes]] op de 25e. Daorum zègke ze ouch waal ''Kaersjmaond''. Ouch huèrs se waal ''Wintermaond'', umdat op de 21e officieel de winter begint. Eigelik ies ’t neet de koudste maond. Dat geit miè op veur [[januari]] en [[februari]]. Nao de kortste daag op de 21e goon de daag weer "lenge en sjtrenge", zaet ’t [[sjpreekwoord]]. * Vanwege de fièsdaag in december weurt deze maond ouch waal de ''fièsmaond'' geneump. * In deze maond vèlt ouch 't [[miedwinterfiès]]. == Heilegedaag in december == # H. [[Eligius]] # Z. [[Jan van Ruusbroec]] # H. [[Franciscus Xaverius]] # H. [[Barbara]] ([[Sinteberb]]) # H. [[Sabas van Jeruzalem]] # H. [[Sinterklaos|Nicolaas van Myra]] # H. [[Ambrosius]] # [[Onbevlekde ontvangenis van Maria]] # H. [[Petrus Fourier]] # H. [[Eulalia van Merida]] # H. [[Damasus I]] # H. [[Johanna Francisca de Chantal]] # H. [[Lucia]] en [[Odilia]] # H. [[Johannes van 't Kroes]] # ? # H. [[Adelheid]] # H. [[Johannes de Matha]] # ? # H. [[Susanna]] # H. [[Dominicus van Silos]] # H. [[Petrus Canisius]] # H. [[Francisca Xaveria Cabrini]] # H. [[Thorlac]] # H. [[Victoria van Rome]] # [[Keersemes|Geboorte van d'n Hier]] # H. [[Stephanus]] # H. [[Johannes (apostel)]] # HH. [[Onnozel Kinder]] # H. [[Thomas Beckett]] # ? # H. [[Silvester I]] {{Maonde}} {{Wiktionair|december}} tgmonkv7r51ap9s9yvtnoqz89bvthz3 0 1605 475985 471578 2024-11-16T15:51:11Z Joorsm 30190 /* Architectuur */ 475985 wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Miguel Ángel, por Daniele da Volterra (detalle).jpg|thumb|right|Michelangelo Buonarroti]] '''Michelangelo Buonarroti''' ([[6 mièrt]] [[1475]] - [[18 februari]] [[1564]]) waor 'ne [[Italië|Italiaanse]] [[sjilder]], [[beeldhouwer]], [[arsjitek]] en [[diechter]] oet de tied van de [[Renaissance]]. == Leve == [[Plaetje:Michelangelos David.jpg|thumb|right|David]] [[Plaetje:Lightmatter Sistine Chapel ceiling.jpg|thumb|right|Plafón van de Sixtijnse Kapel]] Michelangelo woort gebore es Michelangelo di Lodovice Buonarroti Simoni in [[Caprese]], vlak bie [[Arezzo]] in [[Toscane]]. Hae besjliesde tege de zin van ziene pap dat hae kunstenaer wol were. Vanaaf [[1488]] góng hae in de lièr bie [[Domenico Ghirlandaio]]. Via häöm kaom 'r in contak mèt [[Lorenzo de' Medici]], de heersjer euver [[Florence]] in daen tied. Hae ging tösje [[1490]] en [[1492]] nao de sjoal die door Lorenzo waor gesjtiech en lièrde dao versjillende belangrieke kunstenaersj kènne. Wie Lorenzo sjtorf, wol ziene zoon [[Piero de' Medici]] neet de rol van mecenas euvernumme. Michelangelo ging weg oet Florence en vestigde ziech in [[Bologna]]. In [[1496]] woort 'r door kardinaal San Giorgio nao [[Roame]] gehaold. Hie maakde hae ónder invlood van de beelde oet de [[Romeinse oudheid]] de ''Bacchus'' en zien beroemde ''Pietà''. Veer jaor later ging Michelangelo weer truuk nao Florence, woa hae zien bekèndste werk maakde, de [[marmer]]e ''David''. In [[1505]] woort Michelangelo weer nao Roame gehaold, deze kièr door [[paus Julius II]], dae wol dat 'r zien graafmonument zou óntwerpe. Hae begoes hiemèt, meh zie werk woort ummer onderbroke door nuuj opdrachte, woa-ónder die veur 't besjildere van 't plafón van de [[Sixtijnse Kapel]]. Aan dees sjilderinge wèrkde hae van 1508 tot 1512. In [[1513]] sjtorf Julius II en ziene opvolger, [[paus Leo X]], vroog Michelangelo um 't exterieur van de San Lorenzo-kèrk in Florence te vernuje en te versere mèt beelde. Hae accepteerde de opdrach, meh oeteindelik zou diet projek noats aafkómme. Tussje 1522 en 1534 woonde Michelangelo in Florence en wèrkde hae veur 't groatste deil in opdrach van de familie [[de' Medici]]. Vanaaf 1534 begoes 'r te wèrke aan 't [[fresco]] van 't [[Lètste Oordeil]], achter 't altaor van de Sixtijnse Kapel. Michelangelo wèrkde hie-aan tot 1541. In 1546 woort Michelangelo beneump tot hoofarchitek van de [[Sint-Pieterskèrk|Sint-Pieter]] in Roame. Op 18 februari 1564 sjtorf Michelangelo in Roame. == Bekèndste werke == [[Plaetje:Michelangelo Petersdom Pieta.JPG|thumb|right|150px|Pietà]] === Sjilderieje === *Plafon van de Sixtijnse Kapel, mèt scènes oet 't [[Biebel]]book [[Genesis]] *Lètste Oordeil in de Sixtijnse Kapel === Beeldhouwwerke === *''Pietà'' *''David'' *''Sjtervende sjlaaf'' *Graafmonumente veur Giovanni en Lorenzo de' Medici in Florence === Architectuur === *Óntwerp van 't Campidoglio (Capitool) in Roame *Óntwerp van de koepel van de Sint-Pieter in Roame, voltoajd door [[Giacomo della Porta]] <gallery> File:Michelangelo Bacchus.jpg| File:Firenze.Palvecchio.500.Michelangelo2.JPG| File:Autori vari, arca di san domenico, angelo reggicandelabro di michelangelo, 1494, 01.jpg| File:Madonna michelangelo1.jpg|Madonna File:Leda and the Swan, After Michelangelo.jpg|Leda File:Michelangelo pietà rondanini.jpg|''Pietà Rondanini'' File:StPetersDomePD.jpg| File:Dying slave Louvre MR 1590.jpg| File:Andr37.jpg| Ganymede, copia de 1532. File:Buonarotti-scala.jpg|Madonna File:Michelangelo's Pieta 5450 cut out black.jpg| </gallery> {{commons|Michelangelo}} [[Categorie:Architekte]] [[Categorie:Beeldhouwers]] [[Categorie:Sjèlders]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Persoene oet Italië]] j2rz073wn2nvi367u48cwz1e0va3cgt 0 1825 475987 471601 2024-11-16T15:51:59Z Joorsm 30190 /* Externe link */ 475987 wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Sanzio 00.jpg|right|thumb|150px|Zelfportrèt]] '''Rafaël''' (ouch bekènd ónder de name '''Raffaello Sanzio''', '''Raffaello Santi''' en '''Raffaello da Urbino''') ([[6 april]] [[1483]] - [[6 april]] [[1520]]) waor 'ne [[Italië|Italiaanse]] kunssjilder en architek oet de tied van de [[Renaissance]]. == Leve == [[Plaetje:Raffael 058.jpg|thumb|left|200px|De sjoal van Athene (''La scuola di Atene'')]] Rafaël woort gebore in [[Urbino]], woa me zien geboortehoes nog ummer kènt bezeuke. Me dateert zien geboorte op 6 april 1483, nao aanleijing van 't book ''Le Vite'' van [[Giorgio Vasari]]. 't Ies èvvel neet gans zeker dat hae op precies deze datum gebore ies. Zien ouwersj heesje Giovanni Santi en Magia Ciarla. Giovanni Santi waor goudsjmeed en sjilder en zou ziene zoon de ièrsjte sjilderlèsse gegeve höbbe. Hae sjtorf in 1494. Tussje 1500 en 1504 waor Rafaël in de lièr bie [[Perugino]] (Pietro Vanucci) in [[Perugia]]. Hae naom de sjtiel van Perugino euver; soms ies 't lestig de werke van de twiè oeterein te houwte. Rafaëls ièrsjte belangrieke werke datere oet 1503-1504. In 1504 góng Rafaël nao [[Florence]], woa destieds [[Michelangelo]] en [[Leonardo da Vinci]] ouch wèrkde. Rafaël woort beïnvlood door de technieke en de sjtiel van dees sjildersj. Rafaël kreeg väöl opdrachte in Florence. Veural zien aafbeeldinge van [[Maria]] waore erg gewild. Vanaaf 1508 woonde Rafaël in [[Roame]], woa hae volges Vasari door [[Donato Bramante|Bramante]] naotoe gehaold zou zin. In 't [[Vaticaanstad|Vaticaan]] waore d'r privévertrèkke (''stanze'') van [[paus]] [[Julius II]] die opnuujts gedecoreerd mooste were. [[File:Raffaello Sanzio - Sacra Famiglia con Rafael, Tobia e San Girolamo, o Vergine del pesce.jpg| |thumbnail|''Vergine del pesce'']] In 1509 kreeg Rafaël de ièrsjte opdrach um ein van die kamersj te besjildere, de ''Stanza della Segnatura''. Al gauw woort hae, same mèt Michelangelo, door 't Vaticaan besjouwd es de belangriekste kunstenaer. Behalve de ''Stanza della Segnatura'' maakde hae ouch [[fresco|fresco's]] veur drie ander zale in 't Vaticaan, de ''Stanza d'Eliodoro'', de ''Stanza dell'Incendio'' en de ''Sala di Costantino''. Ónder paus [[Leo X]] waor hae de hoofarchitek van de [[Sint-Pietersbasiliek|Sint Pieter]]. Hae bleef ouch Madonna's en portrètte sjildere. In 1513 of 1514 sjilderde hae ein van zien bekèndste werke, de ''Sixtijnse Madonna''. Rafaël sjtorf op ziene 37e verjäördaag in Roame. Hae liek begrave in 't [[Pantheon]]. == Invlood == Rafaël weurt neet besjouwd es vernujer, meh waal es emes dae de sjilderkuns wiejer vervolmaakde. Tot in de 19e ièw woort hae gezeen es de bèste sjilder aller tieje en tot daen tied waor hae van belangrieke invlood op de Europese sjilderkuns. De lede van de 19e-ièwse [[Pre-Raphaelite Brotherhood]] vónge häöm euvergewaardeerd en wolle truuk nao de tied van veur Rafaël. [[Édouard Manet|Manet]] verwees mèt zien controversieel sjilderie ''Le Déjeuner sur l'Herbe'' (1862–1863) nao Rafaëls ''Parisoordeil''. Ouch [[Jean Auguste Dominique Ingres|Ingres]] leet ziech door Rafaël insprirere. == Externe link == {{commons|Category:Raffaello Sanzio}} *[http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/raphael/ Rafaël in 't WebMuseum] {{DEFAULTSORT:Rafael}} [[Categorie:Architekte]] [[Categorie:Sjèlders]] [[Categorie:Persoene oet Italië]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] qieevnmgqdhas7wxb3d2k4xnifam70b 0 4387 475989 472666 2024-11-16T15:54:44Z Joorsm 30190 /* Sjtiel */ 475989 wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Modergaodsvsteffeswertwkped06.JPG|thumb|right|300px|Modergaods in parochiekèrk in [[Valkeberg (plaats)|Valkeberg]] ]] '''Jan van Steffeswert''' waor 'ne beeldhouwer of beeldsjniejer in [[Mestreech]], dae laefde op 't ing van de [[Mieddelièwe]], van veur 1470 tot nao 1525. Hoewaal de naam deit vermoede, dat hae, of ziene vader, oet [[Staeveswaert]] (Stevensweert) aafkómstig zou zin, höbbe materiaalónderzeuk en archiefmateriaal beweze, dat 'r in Mestreech wèrkde. ==Werk== 't Mestreechs [[Bonnefantemuseum]] haet 10 werksjtökke van häöm, woa van 3 gesigneerd. (in 't totaal zin d'r tot noe toe 14 gesigneerde werke bekind.) 't Feit dat van Steffeswert signeerde, in zienen tied hièl óngebrukelik, tuènt aan, dat hae ziech van zien kwaliteite bewus waor. Hièl bekènd ies 't [[Marianum]] van zien hand in de [[kèrk (geboew)|dom]] van [[Aoke]]. 't Werk van deze beeldhouwer ies veural aanwezig in 't zuje en miedde van [[Nederlands Limburg]], gedeiltelik [[Belsj Limburg]] en wes [[Duutsjland]]. ==Woa== Ander werk van Jan van Steffeswert: * De [[Amelberga]]buste in de [[heilige]] Amelbergakèrk in [[Susteren|Söstere]] (Susteren) (notehout) *[[Sint Jan]]-in-disco in [[Luuk]] (museum) * [[Anna te drieje]] (beeldegroep) in de [[Maria|Slevevrouwekèrk]] in [[Pej]]-[[Ech]] (notehout) * De Heilige [[Crispinus]] in de St. [[Maarten]]kèrk in [[Groesjelt]] (Grónsveld) (notehout, polychroom) * [[Jozef]] mèt kind in de [[Sinterklaos]]kèrk in [[Heitse]] (Heythuizen) * [[Maria|Modergaods]] in de St. [[Petrus]]kèrk in [[Bree (Bèlsj-Limburg)|Bree]] [[Tongerlo]] * Modergaods in de St. Maartenkèrk in [[Baek (plaats)|Baek]] * Gepolychromeerde modergaods in de [[Sinterklaos]]-kèrk in [[Valkeberg (plaats)|Valkeberg]] * 'n [[Barbara]] in [[Sjuuëlder]] * Modergaods in de Slevevrouwekèrk in [[Tóngere]] * [[Crucifix]]e in de St. [[Servaos]]kèrk in [[Mestreech]] * [[Barbara|Sinte Berb]] (Barbara), in museum van [[Sintruin]] (St. Truiden) * [[Barbara|Sinte Berb]] in [[Bor]] (Born) Martinuskèrk. * In [[Klumme]] haet 'n [[eik]]ehoute beeld van de petroanheilige [[Remigius]] in de gelieknamige kèrk gesjtange. 't Beeld bevingk ziech noe in 't [[Bonnefantemuseum]] in Mestreech. ==Sjtiel== Hièl kènmerkend ies de oetdrökking van 't geziech en de typische ploaje van de kleier in zien beelde. De [[maonsiekel]] ies 'n gereigeld truukkómmend attribuut of symbool. Opmerkelik ies ouch de 'knee' in häör kleid. {{dialeksec|Norbiks}} In de christelijke [[iconografie]] wert de maagd [[Maria]], de moder van God, dik mit d'r [[luna|mond]] vergelaeëke of aafgebeeld terwiel ze op 'ne mondsikkel sjteet of troeënt. Dit beeld geet warsjienlek truuk op de [[Openbaring va Johannes]] (12:1): d'r versjeen in d'r hieëmel e groeët teke: 'n vrow gehuld in de zon, mit oonder häör veut d'r mond - symbool van d'r zege uvver vijandige machte. {{DEFAULTSORT:Steffeswert, Jan van}} [[Categorie:Cultuur in Mestreech]] [[Categorie:Limburgse beeldhouwers]] [[Categorie:Persoene oet Nederland]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 4s3z7cume4nluggmiyj8zi77e76evof 0 10883 475992 473850 2024-11-16T16:05:39Z Joorsm 30190 /* Literatuur en bronne */ 475992 wikitext text/x-wiki {{dialek|Norbiks}} [[Image:Petrarch by Bargilla.jpg|thumb|200px|]]'''Francesco Petrarca''', [[Arezzo]], [[20 juli]] 1304 - [[Arquà]], [[18 juli]] [[1374]], waor 'ne [[Italië|Italiaanse]] dichter, sjriever en gesjiedsjriever. E wert besjoewd es d'r örsjte historische [[humanisme|humanist]]. == De Welfen en 't laeve va Petrarca == Petrarca waor d'r zoon van 'ne notaer dae tegeliek mèt [[Dante Alighieri|Dante]] um z'n lidmaatsjap van de [[Welfen]] waoërd verbanne oet [[Florence]]. Petrarca brach 'n groeët dèèl van z'n jeugd dör in [[Avignon]], oeë de familie hee verhuusde um [[paus]] [[Clemens V]] te volge, dae dao vanaaf 1309 verbleef dör 't pauselijk [[schisma]] va 1309 bies 1376. Petrarca sjtudeerde in [[Montpellier]] (1319-1323) en trok vervolges nao [[Bologna]], oeë e rechte sjtudeerde va 1323 tot 1325. Z'n interesse gong evvel mieë oet nao 't sjrieve, 'n passie die e deelde mèt z'ne vreund [[Giovanni Boccaccio]]. In 1326, nao d'r doeëd van ziene vader, kieërde e truuk nao Avignon. Dao oontvong e de [[lieëger wiejing]] en lach zich toe op de sjtudie van de [[Latien|Latiense]] klassieke. == Laura en de poësie == [[Image:Francesco-Petrarca.jpg|thumb|right|Petrarca]] Op 6 april 1327 ([[Goje vriedèg]]) zoog Petrarca in de kèrk St.-Claire 'n maedsje, dat-e es Laura z'n gaans laevelaank haat bezonge in lyrische verze, die gebundeld zeunt in de ''Canzoniere'', in 't Italiaans gesjraeve. Hoewel e z'n Latiense waerke en z'n filologisch waerk, sjtudie va doeëj tale, es 't väörnaamste besjoewde, haat-e op latere laeftied väöral dör z'n lyrische gedichte invloed gehad, väöral op 't 17e-ieëwse [[petrarkisme]]. Väöl van z'n gedichte waoërte op muziek gezat, oonder andere door [[Claudio Monteverdi]] en [[Orlando di Lasso]]. Es gelieërde en dichter waoërt-e al gow beroemd en in 1341 waoërt 'm dör Paries en Rome de dichterskroeën aa-gebaoje; hij kaoës väör Rome en waoërt op paosjzoondèg (8 april) 1341 op 't [[Capitolijn|Capitool]] gekroeënd tut 'magna poeta et historicus'. Dör z'n herontdèkking va klassieke tekste, met name [[Cicero]]'s breve an Atticus in 1345, verworf-e d'r titel va 'vader van de humanistische bewaeging'. 't Petrarkisme is d'r [[literair genre|literaire stijl]] dae nao Francesco Petrarca is geneumd en oeë-in 't verlange nao de perfecte vrow lyrische uitdrukking kriet. {{dialeksec|Mestreechs}} De gediechter vaan Petrarca woorte veural in de [[zestiende iew]] ouch op muziek gezat, in [[madrigaol]]vörm, oonder andere door d'n avant-gardecomponis [[Carlo Gesualdo]]. In die zèttinge hechde me väöl weerde aon perceis verklaanking vaan eder waord, zoetot 't rizzeltaot contrasriek mèt väöl abrupte euvergeng woort. Dees compositiestijl weurt ouch ''petrarkisme'' geneump. {{dialeksec|Norbiks}} == Beklimming van d'r Mont Ventoux == [[Image:Petrarca01.jpg|thumb|left|145px|Sjtaandbeeld in de [[Uffizi]], Florence]] In de [[Europa|Europese]] cultuurgesjiedenis wert Petrarca bezieë es d'r örsjte moderne Europeaan umdat-e es örsjte 'ne hoeëge berg beklom, allèng mer um van 't sjun oetzich te kinne genete. Dis beroemde beklimming voond plaatsj op [[26 april]] [[1336]] wert besjoewd es 't momaent van de heroriëntatie van 't aod [[middelieëwe|middelieëws]] Europa. Bies dat momaent sjtong God in 't middelpeunt van 't waeltbeeld. Mèt Petrarca begint d'r miensj èèges die plaatsj in te naeme. Petrarca haat 'ne breef achtergelaote oeë-in e dis beklimming besjrieft. Es-e de waelt an z'n veut ziet liegke, wert e uvvermeestert däör angs en heimwee nao Italië dat e in de verte kan zieë. Es truuëst kriet-e zich de Belijdenisse van [[Augustinus]] en ieëder bie toeval vèlt, tut ziene groeëte sjrik, z'ne blik op de passage: ''En de luuj geunt hoeëg berg bewoondere en de wiej zieë en de machtige sjtreume en de oonmaeëteleke oceane en d'r loop van de sjterre, en daomèt verleze ze zichèèges.'' Petrarca besjrieft in dae breef ooch 't innerlek conflict tösje zieng belaeving van 't oetzich en d'r mores van dae tied, oeë Augustinus d'r vertegenwoordiger va waor. Petrarca is bie 't bewoondere van 't oetzich 'n toeënbeeld van de nao boete gekieërde laeveshouding van de expansie, extraspectie en oontluike van de excistentie van 't individu. E loewt dao-mèt 'n nuuj miensj-en waeltbeeld in. Augustinus vertegenwoordigt de houding, die väörhèlt dat 't heil allèng kan kaome van d'r inkieër in zich èèges en de besjlaoëtenhèèd van de zelf-besjpiegeling. == Graafaoëpening == [[Image:Petrarca Tomb (Arqua).JPG|thumb|280px|Graaf va Petrarca in Arquà in de buurt va Padua.]] Petrarca is begrave in 'n [[marmer|marmere]] tombe in ''Arquà'' in de buurt va [[Padua]]. Wie oonderzeukers van de universitèèt va Padua in november [[2003]] 't graaf aoëpende, um nao te goeë of-e wèrklèk zoe laank, 1.84 m, waor gewes es wie bewaeërd wert, oontdèkde ze dör DNA-oonderzeuk dat d'r sjedel in 't graaf bie laeve van 'n vrow gewes mot zieë. De ander uvverbliefsele zeunt hoeëgswarsjienlek waal va Petrarca. Reste va verwondinge va oongelukke die Petrarca èèges besjraef - es wie 'ne sjtaamp van 'ne aeëzel - zeunt truukvoonde. Of d'r dichter wèrklek zoe groeët wie 'ne reus waor, in vergeliek mèt z'n tiedgenote, is neet besjraeve. ==Bekènde werke== *''Africa'' *''De viris illustribus'' *''Rerum memorandarum libri'' *''Canzoniere'' == Literatuur en bronne == *Ton Lemaire, Filosofie van een landschap, Baarn, 1970 ISBN 90-263-0447-1 *Nederlandse, Duutsje en Engelsje Wikipedia *[https://web.archive.org/web/20070930093851/http://petrarca.tk/ 'n Chronologisch en uitgebreid överzicht van 't laeve va Francesco Petrarca] [[Categorie:Dichters]] [[Categorie:Historici]] [[Categorie:Humaniste]] [[Categorie:Sjrievers]] [[Categorie:Persoene oet Italië]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de veerteenden iew]] nbaoba9ljba6dc3auf7clsznhke2mpn 0 13839 475965 475864 2024-11-16T13:59:59Z Steinbach 16 /* november */ Mesjiens zeet 't uuch niks, meh iech kin uuch vertèlle tot 't hei in de vleermoezewereld wel aonkump! 475965 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <center> '''Oetgebreider nuujsberichte kan me vènje op [[n:|Wikinuujs]]. Aw nuujsberichte waere nao e tiedsje gearchiveerd. Zuug veur de belankriekste berichte 't [[{{CURRENTYEAR}}|jaorartikel]].''' </center> ==2024== ===november=== ;13 november * ''Nederlandj, economie'': winkelkete [[Blokker (winkelkete)|Blokker]] geit failliet. De 400 winkels blieve veurluipig nog waal aope óm e deil van de sjulde in te losse.<ref>[https://nos.nl/artikel/2544319-blokker-failliet-verklaard-winkels-blijven-voorlopig-open NOS - Blokker failliet verklaard, winkels blijven voorlopig open]</ref> ;12 november * ''Nederlandj, economie, natuur & milieu'': 't Gerechshof in [[Den Haag]] oerdeilt dat olieconcern [[Shell]] zelf moog bepale wie 't ziene [[CO2]]-oetsjtoet geit vermènjere. Daomit waert e ierder vonnis oet [[2021]] vernetig, woe-in de rechter zjuus oerdeilde dat 't bedrief d'n oetsjtoet taege [[2030]] mit 45% mós vermènjere ten opzichte van 't niveau van [[2019]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2544216-milieudefensie-aangeslagen-na-verlies-klimaatzaak-uitspraak-biedt-wel-aanknopingspunten NOS - Milieudefensie aangeslagen na verlies klimaatzaak, uitspraak biedt wel aanknopingspunten]</ref> * ''Weitesjap'': Mit hölp van satellietbeelder weurt de historische sjtad [[al-Qadissiyah]] in 't hujig [[Irak]] heróntdèk.<ref>[https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/locating-alqadisiyyah-mapping-iraqs-most-famous-early-islamic-conquest-site/21B9442A0AF8C5AF41F67D7F270B0E34 ''Anitquity'' - Locating al-Qadisiyyah: mapping Iraq's most famous early Islamic conquest site]</ref> ;11 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Britse sjilder [[Frank Auerbach]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6335184/brits-duitse-schilder-frank-auerbach-93-overleden.html Nu.nl - Brits-Duitse schilder Frank Auerbach (93) overleden]</ref> ;8 november * ''Nederlandj, economie'': E-bikefabrikant Stella geit [[faillissement|failliet]]. Winkels en servicepunte blieve gesjlote en alle 440 werknömmers zint op de huuegde gebrach van 't faillissement.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543723-e-bikefabrikant-stella-nu-officieel-failliet NOS - E-bikefabrikant Stella nu officieel failliet]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': in 't centrum van [[Amsterdam]] waere supporters van de Israelische vootbalclub Maccabi Tel Aviv aangevalle door pro-Palestiense betogers. Ierder dae aovend waor 't al ónröstig. In totaal waere 62 luuj tiedes de relle opgepak. Mierder Maccabi-fans rake gewóndj.<ref>[https://www.ad.nl/binnenland/femke-halsema-op-telegram-werd-opgeroepen-tot-jodenjacht-dat-is-een-schande~a404b6463/ AD - Femke Halsema: ‘Op Telegram werd opgeroepen tot Jodenjacht, dat is een schande’]</ref> ;6 november * ''Duutsjlandj, Oesteriek & Zjwitserlandj, politiek'': de [[Freie Demokratische Partei|FDP]] trèk alle [[minister]]s truuk oet 't [[kabinet-Scholz]].<ref>[https://www.tagesschau.de/newsticker/liveblog-ampel-krise-100.html Tagesschau - liveblog: Bruch der Ampelkoalition ++ FDP zieht alle Minister aus Regierung zurück ++]</ref> ;5 november * ''Naord-Amerika, politiek'': De rippeblikeinse kandidaat [[Donald Trump]] wintj de Amerikaanse presidentjsverkezinge van ziene democratische rivaal [[Kamala Harris]].<ref>[https://www.nytimes.com/interactive/2024/11/05/us/elections/results-president.html New York Times - Presidential Election Results]</ref> * ''Nederlandj, economie'': 't Brits [[olie]]concern BP maak bekindj dat 't al zien 335 tankstations in [[Nederlandj]] wilt verkoupe. De kuiper nump óngevier doezend werknömmers euver.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6334329/oliebedrijf-bp-verkoopt-alle-nederlandse-tankstations.html Nu.nl - Oliebedrijf BP verkoopt alle Nederlandse tankstations]</ref> * ''Midde-Oeste, politiek'': De Israelische premier [[Benjamin Netanyahu]] vervingk minister [[Yoav Gallant]] van Defensie. [[Israël Katz]] van Boetelandse Zake waert beneump tot de nuje minister van Defensie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543388-netanyahu-ontslaat-minister-gallant-op-moment-dat-israel-op-meerdere-fronten-actief-is NOS - Netanyahu ontslaat minister Gallant op moment dat Israël op meerdere fronten actief is]</ref> ;4 november * ''Frankriek'': in [[Paries]] begintj 't proces taege ach luuj die verdach waere van betrokkeheid bie de moord op Samuel Paty in [[2020]].<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/11/04/proces-tegen-8-mensen-die-betrokken-waren-bij-haatcampagne-tegen/ VRT - Proces over moord op Franse leraar Samuel Paty van start: 8 verdachten staan terecht voor terrorisme]</ref> * ''Kóns en cultuur'': E [[pospunk]]nómmer wat saer jaore bekèndjsjtóng es "'t mies mysterieus leedsje op 't Internèt" weurt geïdentificeerd as "[[Subways of your mind]]" van d'n Duutsje band [[FEX]]; 'n identificatie die de bandleje einen daag later bevestige.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/most-mysterious-song-internet-identified-subways-of-your-mind-1235153685/ Rolling Stone - One of the Internet’s Biggest Musical Mysteries Has Likely Been Solved]</ref> ;3 november * ''Oes-Europa, politiek'': zittend prizzedent Maia Sandu wèntj mit 54% van de sjtömme ouch de twiede rónde van de [[Moldavië|Moldavische]] prizzedentsverkezinge. Zie versjleit daomit häöre pro-Róssischen taegesjtander Stoianoglo (46%).<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6334116/zittend-president-sandu-wint-verkiezingen-in-moldavie-na-nek-aan-nekrace.html Nu.nl - Zittend president Sandu wint verkiezingen in Moldavië na nek-aan-nekrace]</ref> * ''Nederlands Limburg'': bie e óngeluk mèt mjèrder auto's op de [[A2]] ter hwagde van [[Meersje]] kump eine perswan um 't laeve, ach anger luuj rake gewónd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241103_92200325 De Limburger - Dode en acht gewonden bij ongeluk met meerdere auto’s op A2 bij Meerssen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse popmuzikantj en producentj [[Quincy Jones]] sjtörf op 91-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543184-muzikant-en-producent-quincy-jones-91-overleden NOS.nl - Muzikant en producent Quincy Jones (91) overleden]</ref><ref>[https://www.nu.nl/muziek/6335350/muzikant-en-producer-quincy-jones-overleed-aan-alvleesklierkanker.html Nu.nl - Muzikant en producer Quincy Jones overleed aan alvleesklierkanker]</ref> ;2 november * ''Zuud-Amerika, economie, natuur & milieu'': op 'ne [[VN]]-top in [[Calí]], [[Colombia]], waert besjlote dat inheimse volkere ouch 'n permanente vertaegewoordiging kriege. Wiejer waere aafsjpraoke gemaak euver 't gebroek van [[DNA]] van [[plante]]. Mit e fonds veur bedrieve waere de opbringste van genetische data oet de [[natuur]] ierliker herverdeild, ónger mie ónger de inheimse volker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542918-inheemse-volkeren-krijgen-permanente-vertegenwoordiging-bij-vn-voor-natuurbeleid NOS - Inheemse volkeren krijgen permanente vertegenwoordiging bij VN voor natuurbeleid]</ref> * ''Zuud-Amerika, politiek'': 'ne Gewapende groep giezelt 200 militaire inne [[Bolivia]]anse regio [[Cochabamba]] en haje drie poste bezat. De giezeling is hoegswaarsjienlik 't gevolg van e politiek conflik binne de regerende socialistische MAS-partie tösje de hujige prizzedent [[:nl:Luis Arce|Luis Arce]] en de veurmalige prizzedent [[:nl:Evo Morales|Evo Morales]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2543027-regering-bolivia-gewapende-groep-gijzelt-meer-dan-200-militairen NOS - Regering Bolivia: gewapende groep gijzelt meer dan 200 militairen]</ref> * ''Midde-Oeste'': de Israelische marine óntveurt e hoeggeplaats lid van terreurbeweging [[hezbollah]] in de noordelike [[Libanon|Libanese]] kössjtad [[Batroun]].<ref>[https://www.theguardian.com/world/2024/nov/02/israeli-military-abducts-alleged-hezbollah-official-in-sea-raid The Guardian - Israel abducts alleged Hezbollah official in unprecedented sea raid]</ref> ;1 november * ''Zuudoes-Europa'': inne [[Servië|Servische]] sjtad [[Novi Sad]] sjtort e deil van 't daak van 'n treinsjtasie in. Hiebie valle 14 doeje en dertig gewónje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542860-veertien-doden-na-instorten-dak-treinstation-servie NOS - Veertien doden na instorten dak treinstation Servië]</ref> ===oktober=== ;30 oktober * ''Zudelik Afrika, politiek'': Nao verkezinge in [[Botswana]] kump veur 't iers in de historie van 't landj 'n anger partie es de BDP aan de mach. De oppositiebóndj UDC haoltj 'n groete miejerheid in 't parlemènt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542819-voor-het-eerst-in-58-jaar-nieuwe-partij-aan-de-macht-in-botswana NOS.nl - Voor het eerst in 58 jaar nieuwe partij aan de macht in Botswana]</ref> * ''Midde-Oeste, Weitesjap, kóns en cultuur'': Arsjeologe make de vónds bekèndj van 'n veerdoezendj jaor aw sjtad in de [[Khaybar]]-oase in [[Saoedi-Arabië]]. De sjtad had 'n walmoer van 14,5 kilomaeter mit neet mènjer es 180 bastions.<ref>[https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0309963 Plos One - A Bronze Age town in the Khaybar walled oasis: Debating early urbanization in Northwestern Arabia]</ref> ;29 oktober * ''Zuud-Europa, natuur & milieu'': zeker 202 luuj kómme óm 't laeve bie euversjtruiminge in 't zuudoeste van [[Sjpanje]].<ref>[https://elpais.com/espana/2024-10-29/la-dana-en-espana-en-directo-ultimas-noticias-del-temporal-y-las-inundaciones.html El Pais - Última hora de la dana, en directo | Al menos 95 muertos y decenas de desaparecidos en la peor gota fría del siglo en España]</ref> * ''Midde-Amerika, Weitesjap, kóns en cultuur'': De vónds van 'n [[Maya]]-rewienesjtad in [[Yúcatan]] weurt bekèndj gemaak.<ref>[https://news.tulane.edu/pr/have-we-found-all-major-maya-cities-not-even-close-new-research-suggests Tulane University - Have we found all the major Maya cities? Not even close, new research suggests]</ref> ;28 oktober * ''Midde-Amerika, Kóns en cultuur'': De Cubaansen trompettis [[Manuel Maribal]], bekèndj van de [[Buena Vista Social Club]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6333437/buena-vista-social-club-trompettist-manuel-mirabal-op-91-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Buena Vista Social Club-trompettist Manuel Mirabal op 91-jarige leeftijd overleden]</ref> ;26 oktober * ''Wes-Azië/Oes-Europa, politiek'': in [[Georgië]] waere parlementsverkezinge gehoute. Regeringspartie Georgische Druim wèntj volges officieel peilinge mit 54 % van de sjtömme. De partie sjtelt zich de lètsten tied sjteeds autoritairder op en beweeg zich richting buurlandj [[Róslandj]]. De prizzedent van 't landj, Salome Zoerabisjvili, erkint d'n oetsjlaag neet. Volges de oppositie en de OVSE woorte kezers geïntimideerd en ónger drök gezat.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542330-president-georgie-erkent-verkiezingsuitslag-niet-en-roept-op-tot-demonstraties NOS - President Georgië erkent verkiezingsuitslag niet en roept op tot demonstraties]</ref> * ''Midde-Oeste'': [[Israel]] vèlt militair doele aan in [[Iran]], woe-ónger in de huidsjtad [[Teheran]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2542134-israel-claimt-succes-bij-luchtaanval-militaire-doelen-iran-iran-relativeert-impact NOS - Israël claimt 'succes' bij luchtaanval militaire doelen Iran, Iran relativeert impact]</ref> ;24 oktober * ''Zuud-Amerika, politiek'': De [[Venezuela|Venezolaanse]] oppositieleijers María Corina Machado en Edmundo González Urrutia óntvange de [[Sacharovpries]], de hoegste EU-óngersjeijing op 't gebeed van minsjerechte. Machado woort taegegewerk door 't regime van zittend prizzedent Nicolás Maduro. González woort vervolg en vlöchde via de Nederlandse ambassade nao [[Sjpanje]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/24/venezolaanse-oppositieleden-winnen-sacharovprijs-a4870579 NRC Handelsblad - Venezolaanse oppositieleden winnen Sacharovprijs]</ref> * ''Midde-Afrika'': de aanklagers van 't [[Internationaal Sjtraofhof]] in [[Den Haag]] lancere e nuuj óngerzeuk nao oorlogsmisdade in 't oeste van [[Congo-Kinshasa|Congo]]. Dao vinge saer inkel jaore gevechte plaats tösje 't regeringsleger en de [[:nl:M23-beweging|M23-beweging]], 'n rebellegroepering wat óngersjteund waert door buurlandj [[Rwanda]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241024_97092831 De Limburger - Nieuw onderzoek misdaden tegen de menselijkheid in Oost-Congo: ‘Wat we tot nu toe hebben gedaan, was onvoldoende’]</ref> ;23 oktober * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': in de [[Zuud-Willemsvaart]] bie [[Maasmechele]] waert gezoch nao de reste van Angelique Hendrix oet [[Sjtein]]. Ze woort in [[1990]] es vermis opgegaeve. E jaor later woort 'ne sjeiel gevónje en ónlangs is oet 'ne [[DNA]]-match gebleke dat dae inderdaad van häör is.<ref>[https://www.hln.be/maasmechelen/politie-in-maasmechelen-op-zoek-naar-resten-van-nederlandse-vrouw-die-in-1990-verdween~a8a61e29/ HLN - Politie in Maasmechelen op zoek naar resten van Nederlandse vrouw die in 1990 verdween]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek & Ierlandj, Duutsjlandj, Oesteriek & Zjwitserlandj'': [[Duutsjlandj]] en 't [[Vereinig Keuninkriek]] teikene e nuuj militair pak. Aafgesjpraoke waert dat bei lenj mie metein gaon samewerke op 't gebeed van defensie en same wapes zulle óntwikkele.<ref>[https://www.welt.de/politik/ausland/article254143676/Epochal-Deutschland-und-Grossbritannien-unterzeichnen-Verteidigungsvereinbarung.html Die Welt - Deutsche Jets in Großbritannien – Berlin und London unterzeichnen Verteidigungsabkommen]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'n sjeetpartie bie TUSAS, e groet lóch- en ruundevaartbedrijf inne Törkse huidsjtad [[Ankara]], valle vief doeje en 22 gewónje. Törkieje hèlt de [[PKK]] verantwoordelik veur d'n aansjlaag en vèlt doele van die beweging aan in 't noorde van [[Irak]] en [[Syrië]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6332794/turkije-verdenkt-pkk-van-dodelijke-aanslag-in-ankara-en-voert-luchtaanvallen-uit.html Nu.nl - Turkije verdenkt PKK van dodelijke aanslag in Ankara en voert luchtaanvallen uit]</ref> * ''Centraal-Azië, Weitesjap'': 'n gróp arsjeologe maak de vónds bekèndj van [[Tugunbulak]], 'n groete rewienesjtad in [[Oezbekistan]] aan de [[Zieroute]], die op mie es 2000 maeter huugde ligk.<ref>[https://archive.ph/TWZdv#selection-1191.48-1191.122 Nature - Surprisingly high-altitude Silk Road city mapped from the sky]</ref> ;22 oktober * ''Belsj Limburg'': bie hoeszeukinge in [[Hasselt]] waere drie persoene gearresteerd. 't Geit óm twintigers die verdach waere van deilname aan 'n [[terrorisme|terroristische groepering]] en 't versjpreie van terroristische [[propaganda]].<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20241024_95710310 Het Belang van Limburg - Drie personen uit Hasselt gearresteerd in terreuronderzoek]</ref> ;20 oktober * ''Politiek, Zuud-Europa'': De Turkse geiselike en politicus [[Fethullah Gülen]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2541568-turkse-geestelijke-gulen-83-aartsvijand-van-erdogan-overleden NOS.nl - Turkse geestelijke Gülen (83), aartsvijand van Erdogan, overleden]</ref> * ''Politiek, Oes-Europa'': in [[Moldavië]] waere prizzedentsverkezinge en e [[referendum]] euver de toetraejing tot de [[EU]] gehoute. Zittend prizzedent Maia Sandu haet mit 42% de meiste sjtömme binnegehaold, meh neet de absolute mierderheid. Alexandr Stoianoglo, häöre pro-Róssischen taegehanger, waert twiede mit 26% van de sjtömme. 'n Klein mierderheid van 50,42% sjtömp veur toetraejing, óndanks meugelike Róssische inmening.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6332505/moldavie-verkiest-met-piepklein-verschil-toenadering-eu-boven-rusland.html Nu.nl - Moldavië verkiest met piepklein verschil toenadering EU boven Rusland]</ref> ;19 oktober * ''Economie, Midde-Amerika'': in groete deile van [[Cuba]] vèlt de [[elektricitèèt|sjtroum]] oet. 't Landj haet te make mit tekórt aan [[brandjsjtof]] en sjlech óngerhaud in de energiesector.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c8elzx8dg7zo BBC - Much of Cuba remains without power - 24 hours after main power plant fails]</ref> * ''Weitesjap, Midde-Oeste, Europa algemein'': D'n [[Israel]]ischen historicus [[Yehuda Bauer]] sjtörf op 98-jäörige laeftied. Hae is bekindj gewaore mit zien óngerzeuk nao d'n [[Holocaus]] en 't [[antisemitisme]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2541397-vernieuwend-holocaustonderzoeker-yehuda-bauer-98-overleden NOS - Vernieuwend Holocaustonderzoeker Yehuda Bauer (98) overleden]</ref> * ''Belsj en Luxembörg, politiek'': 't extreem-rechs [[Vlaams Belang]] geit mitbesjture in [[Ranst]], inne [[Antwerpe (provincie)|provincie Antwerpe]]. Daomit waert 't [[cordon sanitaire]] gebraoke.<ref>[https://www.hln.be/binnenland/cordon-sanitaire-doorbroken-in-ranst-politicoloog-carl-devos-dit-kan-een-precedent-scheppen~a0877573/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Hln.be - Cordon sanitaire doorbroken in Ranst. Politicoloog Carl Devos: “Dit kan een precedent scheppen”]</ref> ;16 oktober * ''Midde-Oeste'': De Palestiensen terroris [[Yahya Sinwar]], leisman van [[Hamas]] en brein achter d'n aanval van 7 oktober 2023, weurt in 'nen Israëlischen aanval ómgebrach.<ref>[https://nos.nl/artikel/2541233-ook-hamas-bevestigt-nu-dood-van-leider-sinwar NOS.nl - Ook Hamas bevestigt nu dood van leider Sinwar]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse zenger [[Liam Payne]], bekèndj van [[One Direction]], sjprink op 31-jäörige laeftied zienen doed tegemoot.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6331973/voormalig-one-direction-lid-liam-payne-31-overleden-na-val-van-balkon.html Nu.nl - Voormalig One Direction-lid Liam Payne (31) overleden na val van balkon]</ref> ;14 oktober * ''Weitesjap, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse psycholoog [[Philip Zimbardo]], bekèndj van 't beröchte Stanford-gevangenisexperiment in [[1971]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6332310/bedenker-van-berucht-stanford-gevangenisexperiment-overleden.html Nu.nl - Bedenker van berucht Stanford-gevangenisexperiment overleden]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In Mestreech begint de inhajdeleke behandeling vaan de zaak tege [[Donny M.]], dee verdach weurt vaan verkrachting en kindermaord.<ref>[https://www.nu.nl/misdaad/6331639/donny-m-over-seksueel-misbruik-gino-toen-ik-hem-zag-ging-er-een-knop-om.html Nu.nl - Donny M. over seksueel misbruik Gino: 'Toen ik hem zag, ging er een knop om']</ref> * ''Economie'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (economie)|Nobelpries in de Economie]] geit nao [[Daron Acemoglu]], [[Simon Johnson]] en [[James A. Robinson]] "veur studies nao wie institute weure gevörmp en invlood op de welvaort höbbe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;13 oktober * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': in [[Venlo]] wuuert 'n namemonument ónthöld veur slachoffers van de bombardemente in 't naojaor van [[1944]], tiedes de [[Twieëde Waereldoorlog]].<ref>[https://omroepvenlo.nl/nieuws/artikel/namenmonument-onthuld-tijdens-ceremonie-op-arsenaalplein Omroep Venlo - Namenmonument onthuld tijdens ceremonie op Arsenaalplein]</ref> * ''Politiek, Belsj en Luxembörg'': Op 't Belsj vènje gemeinte- en provincieverkezinge plaats. De centrumpartieë hauwe zich in 't gemein good, mae in [[Ninove]] haolt 't Vlaams Belang de absolute miejerheid. ;12 oktober * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': twelf nuuj luuj traeje toe tot de [[Ridderlike Orde van het Heilig Graaf van Jeruzalem]] in 'n zeldzaam plechtigheid inne [[Sint-Christoffelkathedraal]] in [[Remunj]].<ref>[https://www.kn.nl/verdieping/interview-verdieping/een-machtig-welkomstgevoel-voor-nieuwe-ridders-en-edelvrouwen-van-het-heilig-graf/ Katholiek Nieuwsblad - Een ‘machtig welkomstgevoel’ voor nieuwe ridders en edelvrouwen van het Heilig Graf]</ref> ;11 oktober * ''Politiek'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (vrei)|Nobelpries veur de Vrei]] geit nao [[Nihon Hidankyo]] "um zien inspanninge veur 'ne wereld vrij vaan kernwaopes door mèt getuigeversleeg te tuine tot kernwaopes noets mie gebruuk mage weure."<ref>[https://www.nobelprize.org/press-release-peace-2024/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> * ''Nederlands Limburg'': e vrachsjeep veurt tege 'n stuw in de [[Maos]] bij [[Mestreech]]. De bemanning is in veiligheid gebrach en geine is gewoond geraak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241012_92610505 De Limburger - Video: Vrachtschip vaart tegen stuw en dreigt te zinken in Maastricht: bemanning in veiligheid]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] geit nao [[Han Kang]] "veur häör intens poëtische proza wat historische trauma's aongrip en de breekbaarheid vaan 't minselek leve bloetlègk."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;9 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (sjemie)|Nobelpries in de Sjemie]] geit nao [[David Baker]] "veur eiwit-oontwerp mèt de computer" en nao [[Demis Hassabis]] en [[John M. Jumper]] "veur de veurspeuling vaan eiwitstructure".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;8 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (natuurkunde)|Nobelpries in de Natuurkónde]] geit nao [[John J. Hopfield]] en [[Geoffrey E. Hinton]] "veur hun groondlègkende oontdèkkinge en oetvindinge die [[mesjieneliere]] mèt [[neuraal nètwerk]]e meugelik make."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2024/press-release/ Nobelprize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': [[Niek Murray]] zaet te sjtoppe es festivaldirecteur van [[Pinkpop]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241008_96959972 De Limburger - Niek Murray, de opvolger van Jan Smeets, stopt als festivalmanager Pinkpop]</ref> ;7 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (geneeskunde)|Nobelpries in de Genaeskónde]] geit nao [[Victor Ambros]] en [[Gary Ruvkun]] "óm de óntdèkking van 't [[microRNA]] en zien rol in pos-transcriptioneel generegulatie".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2024/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries veur de Genaeskónde 2024 (Paersberich)]</ref> ;6 oktober * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj 't WK fietse op sjteinsjlaagwaeg bie de mansluuj. * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Johan Neeskens]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6330846/voetbalicoon-johan-neeskens-73-plotseling-overleden.html Nu.nl - Voetbalicoon Johan Neeskens (73) plotseling overleden]</ref> ;5 oktober * ''Weitesjap, Zuud-Europa'': D'n Italiaanse moleculair bioloog [[Sammy Basso]] sjtörf op 28-jäörige laeftied ane gevolge van [[progeria]], 'n zeldzaam krenkde woebie 't lief van de patiënt zier sjnel verajerd. Basso waor veur zoewied bekindj d'n aadste patiënt mit dees krenkde en deeg dao óngerzeuk nao.<ref>[https://www.rainews.it/articoli/2024/10/e-morto-sammy-basso-il-malato-di-progeria-il-piu-longevo-al-mondo-messaggi-commossi-33151f0d-e0cf-41d5-866a-183797a73de1.html Rainews.it - È morto Sammy Basso, il malato di progeria il più longevo al mondo]</ref> * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj 't WK fietse op sjteinsjlaagwaeg bie de vrouwluuj. ;3 oktober * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': 't [[Genneps]] waordebook waert geprizzenteerd in 't historisch sjtadhoes van [[Gennep]].<ref>[https://www.veldeke.net/lb/het-genneps-dialectwoordenboek-is-veerdeg/ Veldeke - Het Genneps Dialectwoordenboek is veerdeg]</ref> * ''Politiek, Afrika/Azië, Vereinig Keuninkriek & Ierlandj'': [[Groet-Brittannië]] geuf alle eilendjes vanne [[Chagosarchipel]] midden inne [[Indische Oceaan]] aan [[Mauritius]]. De militair basis blief in Britse henj.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c98ynejg4l5o BBC - UK will give sovereignty of Chagos Islands to Mauritius]</ref> * ''Midde-Afrika'': op 't [[Kivumeer]] in 't uterste oeste vanne [[Democratische Rippebliek Congo]] zink e euvervol passagierssjip. Daobie kómme zeker 126 luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/10/03/beelden-tonen-hoe-schip-kapseist-op-kivumeer-vrees-voor-honderd/ VRT - Beelden tonen hoe schip kapseist op Kivumeer in Congo: vrees voor honderden doden]</ref> * ''Midde-Oeste'': inne [[Gazasjtrook]] bevrieje Israelische militaire 'n [[Jezidi's|jezidische]] vrouw die in [[2014]], tiedes de [[genocide]] op dizze religieuze groep door [[IS]], woort óntveurd en doorverkoch aan 'ne man oet Gaza.<ref>[https://nos.nl/artikel/2539499-israel-redt-jezidische-vrouw-uit-gaza-10-jaar-na-ontvoering-door-is NOS - Israël redt jezidische vrouw uit Gaza, 10 jaar na ontvoering door IS]</ref> ;2 oktober * ''Nederlandj'': 65.000 [[pelissie]]-agente waere getroffe door 'ne [[hack]]-aanval. Veural zakelike gegaeves woorte gesjtole. Inlichtinge- en veiligheidsdeenste dinke dat e anger landj achter d'n aanval zit.<ref>[https://nos.nl/artikel/2539509-wat-kan-het-land-achter-de-politiehack-met-de-gestolen-gegevens NOS - Wat kan het land achter de politiehack met de gestolen gegevens?]</ref> ;1 oktober * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] vèlt Israel aan mit 180 ballistische rakètte.<ref>[https://www.haaretz.com/israel-news/2024-10-01/ty-article-live/nsc-spox-u-s-supports-limited-israeli-operations-in-lebanon-to-protect-citizens/00000192-45ff-da69-a797-5fff1f610000 Haaretz - Attack: 180 Missiles Fired From Iran, IDF Says No Additional Threats Detected]</ref> * ''Midde-Oeste'': [[Israël]] begintj mit e gróndjoffensief taege [[Hezbollah]].<ref>[https://apnews.com/article/israel-lebanon-hezbollah-gaza-news-09-30-2024-83ea5f243688f309754ec74850de4238 Associated Press - Israel begins ground offensive against Hezbollah in southern Lebanon]</ref> * ''Politiek'': [[Mark Rutte]] weurt geïnstalleerd es secretair-ginneraal van de [[NAVO]].<ref>[https://nos.nl/video/2539172-rutte-geinstalleerd-als-nieuwe-secretaris-generaal-van-de-navo NOS - Rutte geïnstalleerd als nieuwe secretaris-generaal van de NAVO]</ref> * ''Oes-Europa'': Róssische troepe neme de Oes-Oekraïense sjtad [[Voehledar]] in.<ref>[https://www.nu.nl/spanningen-oekraine/6330284/oekraiens-leger-trekt-zich-terug-uit-door-russen-ingenomen-plaats-vuhledar.html Nu.nl - Oekraïens leger trekt zich terug uit door Russen ingenomen plaats Vuhledar]</ref> ===september=== * ''Natuur & milieu, Centraal- en Oes-Europa'': watereuverlas in [[Roemenië]], [[Pole]], [[Tsjechië]] en [[Oosteriek]]. * ''Natuur & milieu, Zuudoes-Azië'': mie es 800 luuj sjtörve es gevolg van [[tyfoon]] Yagi. Hel getroffe is veural [[Vietnam]]. ;30 september * ''Politiek, Belsj'': In [[Vlaandere]] weurt de regering-Diependaele gevörmp. Ze berös op 'n coalitie van [[N-VA]], [[Vooruit]] en [[CD&V]].<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/09/30/liveblog-verkiezingen-30-september/ VRT - Liveblog - Onderwijsvakbond bezorgd over besparingen in secundair onderwijs, ook Katholiek Onderwijs wil snel overleg met minister Demir (N-VA)]</ref> ;29 september * ''Politiek, Oesteriek'': De rechspopulistische [[FPÖ]] waert mit 29,2 % van de sjtömme de groetste partie bie parlementsverkezinge in [[Oesteriek]].<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/oesterreich-wahl-analyse-100.html Tagesschau - Schwierige Regierungsbildung nach FPÖ-Sieg]</ref> ;28 september * ''Kóns en cultuur, Vereinigde Sjtate'': D'n Amerikaanse zenger-sjriever [[Kris Kristofferson]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2024/film/obituaries-people-news/kris-kristofferson-dead-country-music-legend-actor-1236159472/ Variety.com - Kris Kristofferson, Country Music Legend and ‘A Star Is Born’ Leading Man, Dies at 88]</ref> ;27 september * ''Midde-Oeste'': [[Hassan Nasrallah]], de langjäörige leisman van [[Hezbollah]], kump op 64-jäörige laeftied óm bie 'nen Israëlischen aanval.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6329810/hezbollah-bevestigt-dood-van-leider-nasrallah-bij-israelische-aanval.html Nu.nl - Hezbollah bevestigt dood van leider Nasrallah bij Israëlische aanval]</ref> * ''Kóns en cultuur, Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': De Britse actries [[Maggie Smith]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6329745/harry-potter-en-downton-abbey-actrice-maggie-smith-89-overleden.html Nu.nl - Harry Potter- en Downton Abbey-actrice Maggie Smith (89) overleden]</ref> ;23 september * ''Midde-oeste'': Bie Israëlische rakètaanvalle op Zuud-Libanon valle hóngerde doeje en gewonde.<ref>[https://www.nu.nl/midden-oostenconflict/6329276/bijna-500-doden-en-duizenden-gewonden-gemeld-in-libanon-na-israelische-aanvallen.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Nu.nl - Bijna 500 doden en duizenden gewonden gemeld in Libanon na Israëlische aanvallen]</ref> * ''Kóns en cultuur, Belsj'': De Belzjen acteur [[Aron Wade]] sjtörf op 57-jäörige laeftied nao euthanasie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240923_95357825 De Standaard - Acteur Aron Wade neemt afscheid van het leven door euthanasie wegens psychisch lijden]</ref> ;22 september * ''Politiek, Duutsjlandj'': de [[SPD]] blief mit 30,9% van de sjtömme de groetste partie bie verkezinge in de Duutsje deilsjtaat [[Brandenburg]] (+4,7%). De [[AfD]] kump op de twiede plaats (29,2%, +5,7%). De [[CDU]], Die Linke en de Greune verleze. Groete winnaer op links is 't populistische [[Bündnis Sahra Wagenknecht]].<ref>[https://www.rbb24.de/politik/wahl/Landtagswahl/2024/brandenburg-wahl-2024-hochrechnungen-ergebnisse.html RBB24 - Vorläufiges Endergebnis: SPD vor AfD, BSW vor CDU - Grüne, Linke und Freie Wähler raus]</ref> ;21 september * ''Weitesjap, kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': de Rieksdeens vuur Cultureel Erfgood bevestig de vónds van 3600 munte oet de [[Romeinse tied in de Limburge|Romeinse tied]]. De vindplaats waert neet bekindgemaak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240921_94616964 De Limburger - Grootste vondst ooit in Limburg: duizenden Romeinse munten van ‘onschatbare historische waarde’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Benny Golson]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2024/09/23/arts/music/benny-golson-dead.html New York Times - Benny Golson, Saxophonist and Composer of Jazz Standards, Dies at 95]</ref> ;20 september * ''Midde-Oeste'': veerteen militante en hoeggeplaatsde commandante van terreurbeweging [[Hezbollah]] kómme óm 't laeve bie 'nen [[Israel]]ische lóchaanval op [[Beiroet]], de huidsjtad van [[Libanon]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2537950-hezbollah-bevestigt-dood-commandanten-na-aanval-israel NOS - Hezbollah bevestigt dood commandanten na aanval Israël]</ref> * ''Nederlandj'': bie e sjtaekincident oppe [[Erasmusbrök]] in [[Rotterdam]] kump eine persoen óm 't laeve. 'ne Man oet [[Zjwitserlandj]] raak zjwaorgewóndj. De verdachte is 'ne 22-jäörige man oet [[Amersfoort]]. Hae zoel bekindj zie bie de [[pelissie]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2537846-verdachte-van-steekpartij-erasmusbrug-is-amersfoorter-bekende-van-politie NOS - Verdachte van steekpartij Erasmusbrug is Amersfoorter, bekende van politie]</ref> * ''Kóns en cultuur, Zuudoes-Azië, Nederlandj'': [[Nederlandj]] geuf 288 sjtökke oet de Riekscollectie truuk aan [[Indonesië]]. 't Geit óm beelde, wapes, munte, serade en textiel die in de ierste helf van de [[19e iew]] en in [[1906]] zint mitgenaome oet respectievelik [[Java]] en Zuud-[[Bali]], wie de bei eilenj nog Nederlandse [[kolonie|koloniën]] waore.<ref>[https://nos.nl/artikel/2537819-nederland-geeft-indonesie-honderden-museumstukken-terug NOS - Nederland geeft Indonesië honderden museumstukken terug]</ref> ;19 september * ''Weitesjap, Kuns en cultuur, Duutsjlandj'': De bibliotheek van [[Leipzig]] maak de vónds van e jäögwerk van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] bekèndj. 't Geit óm 'n [[Serenaad in C, KV deest|serenaad veur twie viole en cello]].<ref>[https://stadtbibliothek.leipzig.de/detailansicht-news/news/ganz-kleine-nachtmusik-unbekanntes-mozart-stueck-in-leipzig-entdeckt Stadtbibliothek Leipzig - „Ganz kleine Nachtmusik“: Unbekanntes Mozart-Stück in Leipzig entdeckt]</ref> ;17 september * ''Economie, politiek, Nederlandj'': op [[Prinskesdaag]] waert bekindjgemaak dat de totaal oetgave inne begroeting van 't [[Kabbinèt-Schoof|nuuj kabinet]] volgend jaor 457 miljard euro bedrage, 'n toenaam van 23 miljard euro. De groetste oetgaveposte zin sociaal zekerheid en de zörg mit 115 miljard euro. Wiejer waert mie oetgegaeve aan [[justitie]], e sjtrenger [[migratie]]beleid en [[defensie]]. 't [[Óngerwies]] krieg minder geld. Hoeshajes gaon 0,7% in [[koupkraf|koupkrach]] op veuroet.<ref>[https://nos.nl/collectie/13979/artikel/2537546-dit-zijn-de-plannen-en-voornemens-van-het-kabinet-schoof NOS - Dit zijn de plannen en voornemens van het kabinet-Schoof]</ref> * ''Midde-Oeste'': in [[Libanon]] en [[Syrië]] explodeert e groet aantal semafoons in kórten tied. De apparate waere door väöl [[Hezbollah]]-leje op 't lichaam gedrage en gebroek veur mitein te communicere. Bie de óntploffinge valle zikker zesteen doeje en 2750 gewónje. Hezbollah besjöldig [[Israel]] van de óntploffinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2537529-doden-en-duizenden-gewonden-door-exploderende-hezbollah-piepers-in-libanon-en-syrie NOS - Doden en duizenden gewonden door exploderende Hezbollah-piepers in Libanon en Syrië]</ref> ;15 september * ''Vereinig Keuninkriek, Frankriek'': ach migrante kómme óm 't laeve in 't [[Kanaal]] tósje [[Frankriek]] en [[Ingelandj]].<ref>https://nos.nl/artikel/2537203-acht-migranten-omgekomen-in-het-kanaal-bij-frankrijk NOS - Acht migranten omgekomen in het Kanaal bij Frankrijk]</ref> ;11 september * ''Politiek, Zuud-Amerika'': De [[Peru]]aanse politicus [[Alberto Fujimori]], presidentj tösje 1990 en 2000, sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2024/09/11/americas/peru-former-president-alberto-fujimori-dead-intl-latam/index.html CNN.com - Peru’s ex-leader Alberto Fujimori dies at 86]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjilder [[Peter Klashorst]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan [[AIDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2536814-kunstenaar-peter-klashorst-67-overleden NOS.nl - Kunstenaar Peter Klashorst (67) overleden]</ref> ;8 september * ''Kóns en cultuur, Vereinig Keuninkriek'': D'n [[Groeët-Brittannië|Britsen]] basgitaris [[Herbie Flowers]], bekindj van de baslien in "Walk on the Wild Side" van [[Lou Reed]] (1972), sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/uk-news/article/2024/sep/08/herbie-flowers-bassist-lou-reed-walk-on-the-wild-side-dies-aged-86 The Guardian - Herbie Flowers, bassist on Lou Reed’s Walk on the Wild Side, dies aged 86]</ref> * ''Wes-Afrika'': bie 'n explosie van 'ne tankwage gevöld mit brandjsjtof in 't noorde van [[Nigeria]] valle 48 doeje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536426-brandstoftruck-ontploft-in-nigeria-zeker-48-doden NOS - Brandstoftruck ontploft in Nigeria, zeker 48 doden]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika, Europa algemein'': De [[Venezuela|Venezolaanse]] oppositieleijer [[:en:Edmundo González|Edmundo González]] krieg politiek asiel in [[Sjpanje]]. Nao de controversieel herverkezing van Maduro woort hae nimmie in 't aopebaar gezeen. Hae kreeg óngerdaak in de Nederlandse ambassade in [[Caracas]], de huidsjtad van Venezuela.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536405-venezolaanse-oppositieleider-in-spanje-geland-krijgt-politiek-asiel NOS - Venezolaanse oppositieleider in Spanje geland, krijgt politiek asiel]</ref> ;7 september * ''Politiek, Noord-Afrika'': zittend prizzedent Abdelmadjid Tebboune wintj volges officieel ciefers mit 95% van de sjtömme de [[Algerieje|Algeriense]] verkezinge. De oetsjlaag waert in twiefel getrokke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536448-zittend-president-algerije-wint-zoals-verwacht-verkiezingen-veel-vragen-over-uitslag NOS - Zittend president Algerije wint zoals verwacht verkiezingen, veel vragen over uitslag]</ref> ;5 september * ''Politiek, Frankriek'': [[:fr:Michel Barnier|Michel Barnier]] waert aangesjteld es de nuje [[premier]] van [[Frankriek]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2535948-macron-benoemt-brexit-onderhandelaar-barnier-tot-premier-van-frankrijk NOS - Macron benoemt Brexit-onderhandelaar Barnier tot premier van Frankrijk]</ref> ;3 september * ''Oes-Europa'': 't Róssische leger vèlt de [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtad [[Poltava]] aan mit ballistische rakette. Daobie valle 51 doeje en mie es 200 gewónje.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c1m0ylnkylko BBC - Ukraine says soldiers among 51 killed in Poltava missile attack]</ref> ;1 september * ''Politiek, Duutsjland'': de [[AfD]] waert mit 32,8% (+9,4%) van de sjtömme de groetse partie bie verkezinge in de Duutsje deilsjtaat [[Thüringen]]. De [[CDU]] kump op de twiede plaats mit 23,6% (+1,6%). In [[Sachsen]] zint de christendemocrate de groetste gebleve (31,9% in totaal, -0,2%), mit de de AfD (30,6%, +3,1%) es twiede partie. Groete winnaer op links is 't populistische [[Bündnis Sahra Wagenknecht]].<ref>[https://www.zdf.de/nachrichten/politik/deutschland/landtagswahl-sachsen-landtagswahl-thueringen-liveticker-100.html ZDF - Sachsen und Thüringen: Ergebnisse und Reaktionen zu den Wahlen]</ref> ===augustus=== ;26 augustus * ''Oes-Afrika'': in 't noordoeste van [[Soedan]] brik 'ne dam van e sjtuwmeer door. Daobie waere twintig dörper verwoes en rake 50.000 luuj daakloos. Teentalle luuj euverlaeve 't neet.<ref>[https://nos.nl/artikel/2534709-dambreuk-in-sudan-lijkt-uit-te-lopen-op-grote-humanitaire-ramp NOS - Dambreuk Sudan: twintig dorpen verwoest, 50.000 mensen dakloos]</ref> * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bie versjillende aansjlaeg inne [[Pakistan|Pakistaanse]] deilsjtaat [[Baloetsjistan]] valle mie es 50 doeje. De Baloch Liberation Army (BLA), 'n separatistische beweging inne regio, haet de aansjlaeg opgeëis.<ref>[https://nos.nl/artikel/2534625-meer-dan-50-doden-in-pakistan-bij-aanslagen-door-separatisten NOS - hMeer dan 50 doden in Pakistan bij aanslagen door separatisten]</ref> ;25 augustus * ''Midde-Oeste'': [[Hezbollah]] sjöt 320 rakette en drones aaf op versjillende doele in [[Israel]], meugelik in reactie op de doed vanne hoeggeplaatsde commandant Fuad Shukr aafgeloupe 30 juli. Wiedoet de meiste waere óngersjöp. Israel reageert mit lóchaanvalle op doele van Hezbollah. In Israel valle kump eine persoen óm 't laeve en in [[Libanon]] valle drie doeje.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cq6rzvyz9p6o BBC - Israel and Hezbollah exchange heavy fire in major escalation]</ref> ;24 augustus * ''Nederlands Limburg'': [[Ron van den Hout]] waert geïnstalleerd es de nuje [[bisjop]] van 't [[bisdóm Remunj]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240823_97194158 De Limburger - Nieuwe bisschop van Roermond wordt geïnstalleerd]</ref> * ''Wes-Afrika'': bie 'ne groetsjalige aansjlaag in Barsalogho, [[Burkina Faso]], kómme mie es 200 luuj óm 't laeve en mie es 300 rake gewóndj. Jama’at Nasr al-Islam wal Muslimin (JNIM), 'ne tereurgroep dae gelink is aan [[Al-Qaeda]] en in dae regio aktief is, waert verantwoordelik gehaje veur 't geweld.<ref>[https://www.rfi.fr/fr/afrique/20240825-burkina-faso-l-h%C3%B4pital-de-kaya-confront%C3%A9-%C3%A0-l-urgence-apr%C3%A8s-le-massacre-de-samedi Rfi.fr - Burkina Faso: l'hôpital de Kaya confronté à l'urgence après le massacre de samedi]</ref> ;23 augustus * ''Duutsjland'': bie 'ne metsaanval op e fies ter iere van 't 650-jäörig besjtaon van [[Solich]] valle drie doeje en mierder gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/solingen/solingen-mindestens-drei-tote-bei-attacke-auf-solinger-stadtfest_aid-118174681 Rheinische Post - Mindestens drei Tote bei Attacke auf Solinger Stadtfest]</ref> [[IS]] eis d'n aansjlaag op. De verdachte is 'ne 26-jäörige man oet [[Syrië]].<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/solingen-anschlag-is-100.html Tagesschau - Messerangriff in Solingen - ein Anschlag im Namen des IS?]</ref> ;22 augustus * ''Europa algemein'': óp g'n [[NAVO]]-basis in [[Jellekerke]], kótbie [[Broensem]], wurd de dreiging verhuueg noa waarsjuwinge durch deenste oet 't boetelandj. Personeel, wat doa neet noeëdzakelik mót zieë, wurd oet vuurzörg noa hoes gesjik. De oerzaak van de dreiging is nog ónbekindj.<ref>[https://www.aachener-zeitung.de/lokales/region-heinsberg/geilenkirchen/bedrohung-an-nato-flugplatz-was-wir-wissen-und-was-nicht./18316370.html Aachener Zeitung - Bedrohung an Nato-Flugplatz? Was wir wissen und was nicht.]</ref> * ''Nederlands Limburg'': in [[Sjpawbik]] kump 'ne 67-jäörige wandelaer um 't laeve bie 'ne aanval van 'n kudde [[kooj|keuj]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240822_95822482 De Limburger - Man overleden door aanval kudde koeien, natuurgebied in Spaubeek op slot]</ref> ;17 augustus * ''Zuudoes-Azië'': [[Nusantara]] weurt ingewiejd es nuuj huidsjtad van [[Indonesië]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6324903/indonesie-viert-onafhankelijkheid-in-geplande-nieuwe-hoofdstad-nusantara.html Nu.nl - Indonesië viert onafhankelijkheid in geplande nieuwe hoofdstad Nusantara]</ref> ;15 augustus * ''Oes-Europa'': De Oekraïense sjtriedkrachte bezètte inne regio [[Koersk]] e gebeed ter gruutde van óngevier de helf van [[Nederlands Limburg]] (ca. 1000 km²) en richte e militair kentoer op in 't sjtedje Soedzja, de groetste plaats die ze dao höbbe ingenome.<ref>[https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3274674/kursk-incursion-ukraine-sets-military-office-russian-town-sudzha South China Morning Post - Kursk incursion: Ukraine sets up military office in Russian town of Sudzha]</ref> ;14 augustus * ''Politiek, Zuudoes-Azië'': 't [[Thailandj|Thaise]] Hoeggerechshof zet [[premier]] [[:nl:Srettha Thavasin|Srettha Thavasin]] oet zien amb. Hae zoel de [[Gróndjwet]] höbbe euvertraeje, umdat hae 'ne aad-gevangene haet aangesjteld es [[minister]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2533241-thaise-premier-srettha-uit-ambt-gezet NOS - Thaise premier Srettha uit ambt gezet ]</ref> ;12 augustus * ''Weitesjap'': op [[Mars (planeet)|Mars]] waert vleujbaar water óntdèk.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/czxl849j77ko BBC - Reservoir of liquid water found deep in Martian rocks ]</ref> * ''Nederlands Limburg, Economie'': Tösje [[Berg aan de Maas]] en [[Bor]] weurt begós aan 'n groete óngerhaudsoperatie in 't [[Julianakenaal]]. Hieveur zal ónger mie 't kenaal euver veer kilomaeter waere droeggelag.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532956-megaproject-van-start-julianakanaal-drooggelegd-voor-werkzaamheden NOS.nl - Megaproject van start: Julianakanaal drooggelegd voor werkzaamheden]</ref> ;11 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Sjpele]] in Paries loupe aaf. Veur Nederlandj, wat mit 15 gouwe, 7 zilvere en 12 brónze medajes op de zèsde plaats kump, zien dit de succesvolste Sjpele oets; ouch 't Belsj deit 't mit 'n 25e plaats (3 goud, 1 zilver, 6 bróns) baovegemiddeld good. ;10 augustus * ''Economie'': De Amerikaanse tech-óngernumster [[Susan Wojcicki]] sjtörf op 56-jäörige laeftied aan de lóngkanker.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6324084/voormalige-youtube-topvrouw-susan-wojcicki-56-overleden.html Nu.nl - Voormalige YouTube-topvrouw Susan Wojcicki (56) overleden]</ref> ;9 augustus * ''Zuud-Amerika'': e vleegmesjien sjtort denaer kortbie Vinhedo, get ten noordweste van [[São Paulo]] in [[Brazilië]]. Alle 61 inzittende kómme daobie óm 't laeve.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532608-passagiersvliegtuig-met-61-mensen-aan-boord-neergestort-bij-sao-paulo NOS - Passagiersvliegtuig met 61 mensen aan boord neergestort bij São Paulo]</ref> * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe valle Róssische troepe aan op 't [[Kinboern-sjiereilandj]], wat saer 't begin van de [[Rósso-Oekraïenisje kreeg|invasie in 2022]] bezat waert.<ref>[https://www.rferl.org/a/ukraine-russia-kinburn-spit-raid/33073107.html Rferl.org - Ukraine Raids Russian Forces On Occupied Sliver Of Land In Black Sea]</ref> ;7 augustus * ''Duutsjlandj'': in [[Kröv]], inne Duutsje deilsjtaat [[Rienland-Palts]], sjtort e hotel in. Daobie valle twie doeje en zeve gewönje.<ref>[https://www.swr.de/swraktuell/rheinland-pfalz/trier/hotel-in-kroev-an-der-mosel-eingestuerzt-zwei-tote-100.html SWR - Letzte Überlebende aus eingestürztem Hotel in Kröv gerettet]</ref> ;6 augustus * ''Politiek, Zuud-Azië'': in [[Bangladesh]] waert eine daag nao 't aaftraeje van premier Sheikh Hasina en 'n periode van gewelddadige demonstraties 't [[parlement]] óntbónje. Bankier en nobelprieswinnaer Muhammad Yunus geit 'n interim-regering leije.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532063-nobelprijswinnaar-yunus-gaat-interim-regering-bangladesh-leiden NOS - Nobelprijswinnaar Yunus gaat interim-regering Bangladesh leiden]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Oekraïne|Oekraïense]] troepe valle de [[Róslandj|Róssische]] regio [[Koersk]] aan mit gróndtroepe en gepantserde veurtuger. Ze numme versjillende dörpkes in en bezette ouch 't sjtedje [[Soedzja]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2532295-rusland-roept-noodtoestand-uit-in-grensregio-koersk-na-oekraiense-aanvallen NOS - Rusland roept noodtoestand uit in grensregio Koersk na Oekraïense aanvallen]</ref> ;4 augustus * ''Sjport'': [[Feyenoord]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door mit 4-4 en 4-2 in penanties te winne van [[PSV]].<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6323344/live-johan-cruijff-schaal-psv-komt-na-rust-op-gelijke-hoogte-tegen-feyenoord.html Nu.nl - Live Johan Cruijffschaal]</ref> ;3 augustus * ''Natuur & milieu, Belsj Limburg'': in [[Belsj Limburg]] waere 29.000 [[Kwakkers en króddele|boumkwakkers]] geteld. De populatie haet zich saer de millenniumwisseling hersjteld door de aanlèk en 't hersjtel van gesjikde laefgebede. 't Bieske waert daomit nimmie mit oetsjterve bedreig.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/08/03/recordjaar-voor-de-boomkikker-29-000-exemplaren-geteld-in-limbu/ VRT - Boomkikker niet langer met uitsterven bedreigd: 29.000 exemplaren geteld in Limburg]</ref> * ''Oes-Afrika'': bie versjillende aansjlaeg op e hotel inne [[Somalië|Somalische]] huidsjtad [[Mogadishu]] valle zikker 37 doeje en versjillende gewónje. De aansjlaeg waere opgeëis door [[Al-Shabaab]].<ref>[https://www.france24.com/en/africa/20240803-somalia-beach-attack-dozens-killed-al-shabaab-terrorism France24 - More than 30 killed in Somalia beach attack claimed by Al-Shabaab]</ref> ;1 augustus * ''Europa algemein, Noord-Amerika'': oppe lóchhave van [[Ankara]] vingk de groetste gevangeneruul plaats saer 't einde van de [[Kaje Krieg]]. [[Róslandj]] en [[Wit-Róslandj]] laote zèsteen gevangene vrie, dewiel de [[VS]], [[Duutsjlandj]], [[Pole]], [[Sjlovenië]] en [[Noorwege]] ach gevangene en twie minderjäörige vrielaote.<ref>[https://www.theguardian.com/world/article/2024/aug/01/evan-gershkovich-other-foreign-citizens-freed-russia-prisoner-swap The Guardian - Russia frees Evan Gershkovich and others in biggest prisoner swap since cold war]</ref> ===juli=== ;31 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne [[Israel]]ische lóchaanval inne [[Iran]]ese huidsjtad [[Teheran]] kump [[:nl:Ismail Haniya|Ismail Haniyeh]], de hoegste leijer van [[Hamas]], óm 't laeve.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2531018-hamasleider-haniyeh-gedood-in-iraanse-hoofdstad-teheran NOS - Hamasleider Haniyeh gedood in Iraanse hoofdstad Teheran]</ref> ;30 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne [[Israel]]ische lóchaanval inne [[Libanon|Libanese]] huidsjtad [[Beiroet]] kump [[:en:Fuad Shukr|Fuad Shukr]], 'ne hoeggeplaatsde [[Hezbollah]]commandant, óm 't laeve. Hae waert verantwoordelik gehaje veur de raketaanval op kinger in Majdal Sjams, oppe Golanhuuegde.<ref>[https://www.spiegel.de/ausland/beirut-hisbollah-bestaetigt-tod-von-kommandant-fuad-shukr-a-b1d60b88-1e61-44dd-9dbe-35c968552ee1 Der Spiegel - Hisbollah bestätigt Tod von Kommandant Fuad Shukr ]</ref> ;29 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': inne [[Ingeland|Ingelse]] sjtad Southport, get ten noorde van [[Liverpool]], zint drie kinjer euverleje bie e sjtaekincident. Ach anger kinjer zint gewóndj geraak. De 17-jäörige verdachte is opgepak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240729_94835380 De Limburger - Twee kinderen gedood en negen gewond bij mesaanval door 17-jarige verdachte op Britse kinderclub in Southport]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika'': bie verkezinge in [[Venezuela]] geuf 't óndutelikheid euver de oetsjlaag. Zoewaal zittend prizzedent [[Nicolás Maduro]] es oppositiekandidaat Edmundo González claime de euverwinning. De autocratische Maduro waert aevel door de keescommsissie oetgeroepe tot winnaar mit 51 procent van de sjtömme. 't Geuf sjterke twiefels euver de geldigheid van de oetsjlaag.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240729_96154586 De Limburger - Nicolás Maduro roept zich uit tot winnaar in Venezuela, maar stuit op ongeloof]</ref> ;27 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne raketaanval op 't Druzische dörp Majdal Sjams op de door [[Israel]] gecontroleerde Golanhuuegde valle 12 doeje. Israel helt [[Hezbollah]] verantwoordelik veur de aanval.<ref>[https://www.timesofisrael.com/11-killed-mostly-children-dozens-more-hurt-as-rocket-hits-soccer-field-in-majdal-shams/ Times of Israel - 12 killed, mostly children, dozens hurt as Hezbollah rocket hits Majdal Shams soccer field]</ref> * ''Kóns en cultuur, Zuud-Europa'': De [[Via Appia]] waert door [[UNESCO]] op de welterfgoodlies gezat.<ref>[https://www.repubblica.it/cultura/2024/07/27/news/via_appia_patrimonio_unesco_60esimo_sito_italiano_cosa_vedere-423417103/ La Repubblica - La via Appia diventa patrimonio Unesco, è il 60esimo sito italiano]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje componis [[Wolfgang Rihm]] sjtörf op 72-jäörige laeftied. ;26 juli * ''Frankriek'': in aanloup nao de [[Olympische Sjpeule]] in [[Paries]] is 't sjpoor op veer plekke in [[Frankriek]] doelwit van 'ne gecoördineerde sabotagepoging. Vöäl treine valle oet. De verdachte kump oet e extreemlinks milieu.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6322143/grote-aanval-door-brandstichters-legt-vlak-voor-spelen-frans-treinverkeer-plat.html Nu.nl - 'Grote aanval' door brandstichters legt vlak voor Spelen Frans treinverkeer plat]</ref> * ''Noord- en Midde-Amerika'': De Amerikaanse pelissie in [[El Paso]], [[Texas]] pak twie leijers van 't beröchte Sinaloa-drugskartel op. 't Geit óm [[:en:Ismael "El Mayo" Zambada|Ismael "El Mayo" Zambada]] en de zoon van ziene veurganger [[:nL:Joaquín Guzmán Loera|Joaquín Guzmán]], baeter bekindj es El Chapo. Ze waere verdach van groetsjalige [[drugs]]sjmókkel nao de [[VS]]<ref>[https://theconversation.com/mexico-leading-members-of-the-sinaloa-cartel-arrested-in-huge-symbolic-win-for-the-us-235626 The Conversation - Mexico: leading members of the Sinaloa cartel arrested in huge symbolic win for the US]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': In [[Paries]] beginne de [[Olympische Sjpele]]. ;21 juli * ''Sjport, Frankriek'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Tour de France]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13975/artikel/2529801-pogacar-ook-snelste-in-slottijdrit-en-wint-voor-derde-keer-tour-de-france NOS - Pogacar ook snelste in slottijdrit en wint voor derde keer Tour de France]</ref> * ''Politiek, Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] trèk zich trök es kandidaat veur de prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c1e5xpdzkd8o BBC - Joe Biden withdraws from US presidential election race]</ref> ;20 juli * ''Midde-Oeste'': [[Israel]] veurt 'ne lóchaanval oet oppe have vanne [[Jeme|Jemenitische]] sjtad [[Hodeida]], wat in henj van de Houthi's is. Daobie valle drie doeje en 90 gewónje. 't Geit óm 'n wraakactie op de drone-aanval op Tel Aviv.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6321527/israel-valt-haven-jemen-aan-na-aanval-op-tel-aviv-waarbij-dode-viel.html Nu.nl - Israël valt haven Jemen aan na aanval op Tel Aviv waarbij dode viel]</ref> ;19 juli * ''Midde-Oeste'': de [[houthi's]] claime 'ne drone-aanval [[Tel Aviv]] in [[Israel]], woebie eine man óm 't laeve kump en teen luuj gewóndj rake. 't Is de ierste succesvolle aanval van de [[Jeme|Jemenitische]] terreurgroop op de sjtaat Israel.<ref>[https://edition.cnn.com/2024/07/19/middleeast/israel-tel-aviv-explosion-us-embassy-intl-hnk/index.html CNN - Israel investigates security failures around deadly Tel Aviv drone strike ]</ref> ;18 juli * ''Politiek, Midde-Oeste'': 'n Mierderheid van de Knesset, 't [[parlement]] van [[Israel]], sjtump taege de vestiging van 'ne [[Palestiense Sjtaat]] ten weste van de [[Jordaan]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/18/israelisch-parlement-stemt-tegen-vestiging-palestijnse-staat-a4860113 NRC - Israëlisch parlement stemt tegen vestiging Palestijnse staat ]</ref> ;14 juli * ''Sjport, Europa algemein'': [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] wintj 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2024]] door in de finaal mit 2-1 taege [[Ingels hierevoetbalèlftal|Ingelandj]] te sjpele.<ref>[https://nos.nl/artikel/2528910-volksfeest-in-spanje-losgebarsten-na-winst-ek-voetbal-huldiging-rond-20-00-uur NOS - Volksfeest in Spanje losgebarsten na winst EK voetbal, huldiging rond 20.00 uur]</ref> ;13 juli * ''Politiek, Vereinigde Sjtaote'': tiedes 'n campagnebiejeinkóms in [[Pennsylvania]] raak prizzedentskandidaat [[Donald Trump]] gewóndj aan zien rechteroer wie 'ne 20-jäörige man 't vuur op 'm äöpent. De sjötter waert gedoed en in 't publiek kump eine persoen óm 't laeve, twie rake gewóndj.<ref>[https://www.reuters.com/world/us/trump-shooting-raises-questions-about-security-lapses-2024-07-14/ Reuters - Trump survives assassination attempt at campaign rally after major security lapse]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'ne Israelische lóchaanval [[Gaza]]-sjtad valle volges 't Gazaans gezóndheidsministerie, wat ónger leijing van [[Hamas]] sjteit, 91 doeje en 300 gewónje. Doelwit is Hamas-leijer [[Mohammed Deif]], dae verantwoordelik waert gehaje veur de [[Kreeg Hamas-Israel (2023-2024)#Aanval op Israel|terroristische aanvalle op Israel van 7 oktober 2023]]. Óndutelik is of hae bie de lóchaanval óm 't laeve is gekómme of gewóndj is geraak.<ref>[https://www.reuters.com/world/middle-east/dozens-palestinians-killed-or-wounded-israeli-attack-khan-younis-hamas-says-2024-07-13/ Reuters - Gaza officials say 90 Palestinians killed as Israel targets Hamas military chief]</ref> ;12 juli * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': jeugbeuksjriefster [[Tonke Dragt]], bekindj van ónger mie de kingerroman ''[[De brief voor de koning]]'', sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2528688-jeugdboekenschrijfster-tonke-dragt-93-overleden NOS - Jeugdboekenschrijfster Tonke Dragt (93) overleden]</ref> ;9 juli * ''Europa algemein, Weitesjap'': de [[:en:Ariane 6|Ariane 6]] waert succesvol gelanceerd. Daomit kump 't Europees [[ruumdevaart]]sprogram weer op gank.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6320105/nieuwe-europese-draagraket-ariane-6-maakt-eerste-succesvolle-vlucht.html Nu.nl - Nieuwe Europese draagraket Ariane 6 maakt eerste succesvolle vlucht]</ref> ;8 juli * ''Oes-Europa'': bie Róssische raketaanvalle op versjillende [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtaej valle 36 doeje en 140 gewónje. Ónger mie e kingerkrankehoes woort geraak.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cl4y1pjk2dzo BBC - Children's hospital hit as Russian strikes kill dozens in Ukraine]</ref> ;7 juli * ''Politiek, Frankriek'': 't Links blok Nouveau Front Populaire wintj de twiede rónde van de vervreugde parlementsverkezinge (180 bis 215 zedele). [[Emmanuel Macron|Macrons]] [[liberalisme|liberaal]] alliantie [[Ensemble]] kump op de twiede plaats (150 bis 180 zedele) en 't [[Rassemblement National]] van [[Marine Le Pen]] op de derde (120 bis 150 zedele).<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/07/het-republikeins-front-werkt-nog-links-blok-nfp-wint-franse-parlementsverkiezingen-a4859006?t=1720391391 NRC - Links blok NFP wint verrassend Franse parlementsverkiezingen]</ref> ;4 juli * ''Politiek, Vereinig Keuninkriek'': Bie verkezinge veur 't [[Liegerhoes (Vereinig Keuninkriek)|Liegerhoes]] book de [[Arbeierspartie (Vereinig Keuninkriek)|Arbeierspartie]] 'n mónstereuverwinning. De regerende [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] behaolt waorsjienelik häör sjlechste rizzeltaat oets.<ref>[https://www.theguardian.com/politics/ng-interactive/2024/jul/04/uk-general-election-results-2024-live-in-full The Guardian - UK general election results in full: Labour wins in landslide]</ref> ;3 juli * ''Sjport, Europa algemein'': [[Mark Cavendish]] pak zien 35e euverwinning in 'n etap in de [[Runj van Frankriek]]. Hae brik daomit 't record van [[Eddy Merckx]].<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;2 juli * ''Politiek, Nederlandj'': 't [[kabbinèt-Schoof]] weurt beëidig. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en lètterkónjige [[Wim Hazeu]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3760254/baarnse-schrijver-wim-hazeu-overleden RTV Utrecht - Baarnse schrijver Wim Hazeu overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur, Zuudoes-Europa'': de [[Albanië|Albanese]] sjriever [[:nl:Ismail Kadare|Ismail Kadare]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2526890-ismail-kadare-grootmeester-van-de-albanese-literatuur-overleden NOS - Ismail Kadare, grootmeester van de Albanese literatuur, overleden]</ref> ===juni=== * ''Natuur & milieu, Midde-Oeste'': bie de [[hadj]] in [[Mekka]] ([[Saoedi-Arabië]]) sjtörve 1300 luuj ane gevolge vanne hitte inne regio.<ref>[https://nos.nl/artikel/2525866-dodental-hadj-opgelopen-tot-1300-maakt-saudi-arabie-bekend NOS - Dodental hadj opgelopen tot 1300, maakt Saudi-Arabië bekend]</ref> ;30 juni * ''Nederlands Limburg/Belsj/Duutsjlandj'': D'n ierste [[Drielenjertrein]] veurt van [[Aoke]] euver [[Mestreech]] nao [[Luuk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2526703-eerste-drielandentrein-na-jaren-oponthoud-eindelijk-vertrokken NOS.nl - Eerste Drielandentrein na jaren oponthoud eindelijk vertrokken]</ref> * ''Politiek, Frankriek'': 't Extreemrechs [[Rassemblement National]] wintj de vervreugde parlemèntsverkezinge. ;26 juni * ''Politiek, Nederlandj'': [[Mark Rutte]], d'n demissionaire premier van Nederlandj, weurt formeel beneump tot de nuje secretair-generaal van de [[NAVO]]. Hae geit die functie per 1 oktober bekleie.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6302504/rutte-na-maandenlang-gesteggel-officieel-benoemd-tot-navo-chef.html Nu.nl - Rutte na maandenlang gesteggel officieel benoemd tot NAVO-chef]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika'': in [[Bolivia]] kump e gedeilte van 't leger ónger leijing van ginneraal [[:en:Juan José Zúñiga|Juan José Zúñiga]] in opsjtand en probeert daobie zittend prizzedent [[:en:Luis Arce|Luis Arce]] aaf te zette, wat aevel neet lök. Zúñiga woort daonao gearresteerd.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c288eewr1wko BBC - Bolivian police arrest leader of apparent coup attempt]</ref> ;25 juni * ''Sjport, Nederlandj'': De [[KNVB]] pak [[SBV Vitesse]] häör proflicentie aaf. Hiedoor maag de voetbalclub kómmend sezoen neet in de Ierste Devisie sjpele.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6316831/noodlijdend-vitesse-mag-geen-profvoetbal-meer-spelen-club-gaat-in-beroep.html Nu.nl - Noodlijdend Vitesse mag geen profvoetbal meer spelen, club gaat in beroep]</ref> * ''Wetensjap'': 't Chinees ruumdetuug [[Chang'e-6]] kump op Aerd trök mit e bojemmónster van d'n achterkantj van de maon.<ref>[https://www.nu.nl/tech-wetenschap/6318182/chinees-ruimtevaartuig-terug-op-aarde-met-gruis-van-achterkant-van-de-maan.html Nu.nl - Chinees ruimtevaartuig terug op aarde met gruis van 'achterkant' van de maan]</ref> ;23 juni * ''Oes-Europa'': bie [[Aasjleëg in Dagestan van juni 2024|versjillende aansjlaeg]] op 'n [[synagoog]], e pelissiebureau en twie [[kerk]]e inne sjtaej [[Derbent]] en [[Machatsjkala]] inne zujelike [[Róslandj|Róssische]] regio [[Dagestan]] valle twintig doeje, woe-ónger vieftien pelissie-agente, eine preester en veer börgers.<ref>[https://www.themoscowtimes.com/2024/06/24/what-we-know-about-church-and-synagogue-attacks-in-dagestan-a85498 The Moscow Times - What We Know About the Church and Synagogue Attacks in Dagestan]</ref> ;22 juni * ''Kóns en cultuur, Midde-Oeste'': archeologe vinje inne [[Middellandse Zie]] veure kös van [[Israel]] e 3.300 jaor aad sjip mit [[aerdwerk|aerdewerke]] kroeke, woevan de meiste nog intak zin. Veur zoewied bekind is dit 't aadste sjeepswrak oets.<ref>[https://www.nu.nl/tech-wetenschap/6317842/oudste-scheepswrak-ooit-gevonden-voor-israelische-kust-sensationele-vondst.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Nu.nl - Oudste scheepswrak ooit gevonden voor Israëlische kust: 'Sensationele vondst']</ref> ;20 juni * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Donald Sutherland]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6317730/van-psychopaat-tot-rouwende-vader-acteur-donald-sutherland-kon-alles.html Nu.nl - Van psychopaat tot rouwende vader: acteur Donald Sutherland kon alles]</ref> ;19 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jan Cremer]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6317448/schrijver-en-kunstenaar-jan-cremer-84-overleden.html Nu.nl - Schrijver en kunstenaar Jan Cremer (84) overleden]</ref> ;14 juni * ''Afrika'': Nao 't sjlete van 'n coalitie mit ónger mie de [[Democratische Alliantie (Zuid-Afrika)|Democratische Alliantie]] weurt [[Cyril Ramaphosa]] herkoze es presidentj van [[Zuud-Afrika]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2524628-cyril-ramaphosa-herkozen-als-president-zuid-afrika NOS.nl - Cyril Ramaphosa herkozen als president Zuid-Afrika]</ref> ;12 juni * ''Nederlandj, Kóns en cultuur'': In [[Haarlem]] begintj 't perces taege rapper [[Ali B]]. Hae weurt verdach van verkrachting en aanrenjing.<ref>[https://www.nu.nl/media/6315476/ali-b-25-jaar-na-beruchte-boos-uitzending-voor-de-rechter-dit-weten-we.html Nu.nl - Ali B 2,5 jaar na beruchte BOOS-uitzending voor de rechter: dit weten we]</ref> * ''Nederlandj'': De rechter deit oetsjpraok in 't perces róndj de maord op [[Peter R. de Vries]]. Twie verdachte kriege 28 jaor gevangenis, van de angere waeren 'rs drie vriegesjpraoke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2524212-tot-28-jaar-voor-moord-op-peter-r-de-vries-drie-keer-vrijspraak NOS.nl - Tot 28 jaar voor moord op Peter R. de Vries, drie keer vrijspraak]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Franse zengeres [[Françoise Hardy]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de kaelkanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6316501/franse-zangeres-francoise-hardy-80-na-ziekbed-overleden.html Nu.nl - Franse zangeres Françoise Hardy (80) na ziekbed overleden]</ref> ;10 juni * ''Midde-Afrika'': bie versjillende aanvalle op dörpkes in 't oeste van [[Congo-Kinshasa|Congo]] vermoorde leje vanne jihadistische terreurbeweging [[Allied Democratic Forces|ADF]] mie es 80 luuj. De ADF is gelieerd aan [[IS]] en väöl militante kómme oet buurlandj [[Oeganda]].<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/meer-dan-tachtig-doden-in-een-week-bij-aanvallen-in-congo-bewoners-voelen-zich-door-overheid-in-de-steek-gelaten~ac955bfe/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Algemeen Dagblad - Meer dan tachtig doden in een week bij aanvallen in Congo, ‘bewoners voelen zich door overheid in de steek gelaten’]</ref> ;9 juni * ''Politiek, Europa algemein'': Bie de [[Europese verkezinge]] blief de centrumrechse [[Europese Voukspartie]] de groetste fractie. De liberaal fractie [[Renew Europe]] en de [[Europese Greune Partie]] verleze väöl zedele. De nationalistisch-rechse fractie [[Identiteit en Democratie]] wintj in groete deile van [[Europa]], ónger anger door de wins van 't [[Rassemblement National]] van [[Marine Le Pen]] in [[Frankriek]] en de [[Alternative für Deutschland]]. In [[Nederlandj]] waert [[GroenLinks]]-[[PvdA]] mit 8 zedele de groetste fractie, gevolg door de [[PVV]] mit 6 zedele.<ref>[https://www.nu.nl/europese-verkiezingen/6316153/teruglezen-europese-verkiezingen-volt-haalt-tweede-zetel-in-parlement.html Nu.nl - Teruglezen Europese verkiezingen | Volt haalt tweede zetel in Parlement]</ref> * ''Belsj'': Bie algemein verkezinge blief in [[Vlaandere]] de [[N-VA]] de groetste partie, dewiel in [[Wallonië]] de centrumrechse partieë [[MR]] en [[Les Engagés]] sjterk winne. * ''Sjport'': [[Carlos Alcaraz]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door de finaal in vief sets (3-6, 6-5, 7-6, 1-6, 2-6) te winne van [[Alexander Zverev]]. ;8 juni * ''Midde-Oeste'': Inne [[Gazasjtroek]] waere veer Israelische giezelaers bevried door 't Israelisch leger.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cd11z2j34k4o BBC - Four Israeli hostages freed in raid in central Gaza]</ref> Daobei sjtörve minder es 100 bis mie es 200 luuj.<ref>[https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-under-100-palestinian-casualties-including-terrorists-in-rescue-op-hamas-claims-210-martyrs/ Times of Israel - IDF says under 100 Palestinian casualties, including terrorists, in rescue op; Hamas claims 210 ‘martyrs’]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maos (revier)|Maas]] beej [[Lóm]] wuurt 'n lichaam gevónde. 't Betröf 't liek van 'ne 21-jäörige Pruus oet [[Nettetal]], dae same mit 'ne 22-jäörige plaatsgenoot veurige waek zóndaag vanaaf de Maaskade in [[Venlo]] in 't water spróng um 'ne [[mobiel telefoans|mobiel]] te redde dae in 't water waas gevalle.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240609_95034070 De Limburger - Gevonden lichaam in Maas bij Lomm is van vermiste Duitse man (21)]</ref> 't Lichaam van de 22-jäörige man woort d'n daag d'rveur gevónde in de Maas ter huuegte van [[Grevors]].<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/geldern/sprung-in-die-maas-toter-ist-vermisster-aus-nettetal_aid-114116949 Rheinische Post - Sprung in die Maas: Leiche identifiziert – Toter ist Vermisster aus Nettetal]</ref> * ''Sjport'': [[Iga Świątek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2-, 6-1) te winne van [[Jasmine Paolini]]. ;7 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[William Anders]], dae in 1968 mitdeeg aan de [[Apollo 8]]-missie, kump op 90-jäörige laeftied óm in e vleegtuugóngelök.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6316032/astronaut-die-wereldberoemde-foto-van-aarde-maakte-overleden-bij-vliegtuigcrash.html Nu.nl - Astronaut die wereldberoemde foto van aarde maakte overleden bij vliegtuigcrash]</ref> ;5 juni * ''Oes-Afrika'': ca. 100 luuj in 't dörpke [[:en:Wad An Nora|Wad an Nora]] inne [[Soedan]]ese regio Al-Jazirah waere vermoord door de paramilitair organisatie RSF.<ref>[https://sudantribune.com/article286609/ Sudan Tribune - RSF commits massacre in Al-Jazirah village, leaving nearly 100 dead]</ref> ;3 juni * ''Politiek, Midde-Amerika'': [[:en:Claudia Sheinbaum|Claudia Sheinbaum]] wintj mit 55 bis 60 procent van de sjtömme de [[Mexico|Mexicaanse]] prizzedentsverkezinge. Ze is doamit de ierste vrouwelike prizzedent van 't landj.<ref>[https://www.france24.com/en/americas/20240603-sheinbaum-set-to-win-mexico-election-becoming-first-female-president France 24 - Ruling leftist party candidate Sheinbaum elected Mexico's first female president]</ref> ;1 juni * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj veur de vieftiende kier de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 2-0 van [[Borussia Dortmund]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/champions-league/6315201/real-wint-weer-champions-league-na-zege-op-dortmund-van-maatsen-en-malen.html Nu.nl - Real wint wéér Champions League na zege op Dortmund van Maatsen en Malen]</ref> ===mei=== * ''Natuur & milieu, Wes-Europa,'' 16 mei-17 mei: zjwaore raegeval en watereuverlas in de Duutsje deilsjtaat [[Saarland]], 't noordoeste van [[Frankriek]], [[Luxembörg (land)|Luxemburg]], inne [[Ardenne]] en inne [[Voere (sjtreek)|Voersjtreek]].<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240518_92193616 HBVL - LIVE. Zware overstromingen in Voeren en in Luik: “De situatie is zeer moeilijk”]</ref> In 't zude van [[Nederlands Limburg]] goof 't ouch euverlas, meh bleef de sja beperk.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240517_92672338 De Limburger - Vier campings in Limburg voor de zekerheid ontruimd: ‘Iedereen is heel ontspannen’]</ref> * ''Natuur & milieu, Oes-Afrika'': zjwaore raegeval en euversjtruiminge in [[Kenia]] mit 169 doeje en 91 vermisde es gevolg. ;30 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': 'ne Jury verklaort [[Donald Trump]] sjöljig aan 't betaole van zwieggeld aan pornoactries [[Stormy Daniels]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6314854/donald-trump-als-eerste-oud-president-ooit-schuldig-bevonden-in-strafzaak.html Nu.nl - Donald Trump als eerste oud-president ooit schuldig bevonden in strafzaak]</ref> ;29 mei * ''Sjport'': De Nederlands-Limbörgse ruter [[Arjen Theeuwissen]] (zilver op de [[Olympische Sjpaele]] van 2000) sjtörf op 53-jäörige laeftied.<ref>[https://www.knhs.nl/nieuws/arjen-teeuwissen-plotseling-overleden KNHS - Arjen Teeuwissen plotseling overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Olympiakos Piraeus]] wintj de [[Europa Conference League]] door mit 1-0 te winne van [[Fiorentina]].<ref>Live-oetzenjing Veronica/Disney</ref> ;28 mei * ''Europa algemein, Midde-Oeste'': [[Sjpanje]], [[Noorwege]] en [[Ierlandj]] erkenne [[Palestijnse Staot|Palestina]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland-en-buitenland/6314613/spanje-ierland-en-noorwegen-erkennen-officieel-palestijnse-staat.html Nu.nl - Spanje, Ierland en Noorwegen erkennen officieel Palestijnse staat]</ref> ;25 mei * ''Kóns en cultuur'': Cabaretier [[Youp van 't Hek]] sjpeelt zien lèste veursjtèlling oets in 't Amsterdams [[Theater Carré]].<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6314325/minutenlang-applaus-voor-youp-van-t-hek-na-allerlaatste-show-in-carre.html Nu.nl - Minutenlang applaus voor Youp van 't Hek na allerlaatste show in Carré]</ref> ;24 mei * ''Natuur & milieu, Oceanië'': Bie 'n aerdversjuving in [[Papoea-Nuuj-Guinea]] kómme zeker 2.000 luuj óm.<ref>[https://nos.nl/artikel/2522052-papoea-nieuw-guinea-schat-dodenaantal-aardverschuiving-op-2000 NOS.nl - Papoea-Nieuw-Guinea schat dodenaantal aardverschuiving op 2000]</ref> ;22 mei * ''Sjport'': [[Atalanta Bergamo]] wintj de [[UEFA Europa League]] door mit 3-0 te winne van [[Bayer Leverkusen]]. ;19 mei * ''Sjport'': In [[Riyaad]] ([[Saoedi-Arabië]]) bókse [[Oleksandr Oesyk]] en [[Tyson Fury]] taegenein in wat 't "gevech van de iew" weurt geneump. Oesyk wintj 't gevech op punte.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6313475/usyk-wint-historische-boksstrijd-van-fury-en-grijpt-alle-wereldtitels-in-zwaargewicht.html Nu.nl - Usyk wint historische boksstrijd van Fury en grijpt alle wereldtitels in zwaargewicht]</ref> * ''Midde-Oeste'': D'n Iraanse presidentj [[Ebrahim Raisi]] (63) en ziene minister van boetelandjse zakes [[Hossein Amir-Abdollahian]] (60) kómme óm in 'nen helikoptercrash kortbie de grens mit [[Azerbeidzjan]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6313549/iraanse-president-ebrahim-raisi-omgekomen-bij-helikopterongeluk.html Nu.nl - Iraanse president Ebrahim Raisi omgekomen bij helikopterongeluk]</ref> ;16 mei * ''Sjport, Belsj'': Voetbalclub [[KV Oostenende]] vreug e faillissemènt aan.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240516_95913203 De Standaard - Voetbalclub KV Oostende vraagt faillissement aan na mislukte overname: “Zeer betreurenswaardig”]</ref> * ''Duutsjlandj'': bie 'n explosie in 'n kiosk in [[Düsseldörp]] valle drie doeje en 16 gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/duesseldorf/blaulicht/kiosk-explosion-in-duesseldorf-flingern-identitaet-eines-brandtoten-geklaert_aid-112786459 Rheinische Post - Explosion in Düsseldorfer Kiosk: Identität eines Brandtoten geklärt – Zerstörung erschwert Ermittlungen]</ref> ;15 mei * ''Politiek, Nederlandj'': De óngerhanjelaere van [[PVV]], [[BBB]], [[VVD]] en [[NSC]] kómme mit e regeerakkaord. * ''Politiek, Midde-Europa'': De Sjlowaakse premier [[Robert Fico]] weurt denaergesjaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6313000/slowaakse-premier-fico-neergeschoten-en-gewond-naar-ziekenhuis-afgevoerd.html Nu.nl - Slowaakse premier Fico neergeschoten en gewond naar ziekenhuis afgevoerd]</ref> ;14 mei * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': De Nederlandse cabaretier [[George Groot]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520533-cabaretier-george-groot-don-quishocking-overleden NOS.nl - Cabaretier George Groot (Don Quishocking) overleden]</ref> ;13 mei * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': De Canadese sjriefster [[Alice Munroe]] ([[Nobelpries]] in de Literatuur 2013) sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520506-nobelprijswinnende-schrijver-alice-munro-92-overleden NOS.nl - Nobelprijswinnende schrijver Alice Munro (92) overleden]</ref> ;12 mei * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse saxofonis [[David Sanborn]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520379-jazzsaxofonist-david-sanborn-78-overleden NOS.nl - Jazzsaxofonist David Sanborn (78) overleden]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur, Europa algemein'': [[Nemo (arties)|Nemo]] wintj veur [[Zjwitserlandj]] 't [[Eurovisie Songfestival]] in [[Malmö]] mit 't leedje ''The code''. De editie waor óntseerd door versjillende incidente, wo-ónger de oetzunjerlike oetsjleting van de Nederlandse inzenjing [[Joost Klein]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13971/artikel/2520133-zwitserland-wint-zwaarbeladen-songfestival-nemo-eerste-non-binaire-winnaar-ooit NOS.nl - Zwitserland wint zwaarbeladen Songfestival, Nemo eerste non-binaire winnaar ooit]</ref> * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|kampioen voetbal bie de vrouwluuj]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2520083-driemaal-is-scheepsrecht-vrouwen-fc-twente-kampioen-van-nederland - Driemaal is scheepsrecht: vrouwen FC Twente kampioen van Nederland]</ref> ;10 mei * ''Oes-Europa'': Róssische troepe valle opnuuj de regio [[Charkiv]] aan vanoet 't noorde.<ref>[https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/10/russians-attack-north-of-kharkiv-ukraine The Guardian - Russians try to break through Ukrainian defence lines north of Kharkiv]</ref> ;9 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rezjisseur [[Roger Corman]], veural bekèndj óm zien b-films, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6312553/filmpionier-en-oscarwinnaar-roger-corman-op-98-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Filmpionier en Oscarwinnaar Roger Corman op 98-jarige leeftijd overleden]</ref> ;8 mei * ''Nederlands Limburg'': De rechbank in [[Remunj]] verbeujt 't gebroek van landjboewgif bie de teelt van lelies in de buurt van 'n woenwiek in [[Zaerem]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240508_94111342 De Limburger - Rechter verbiedt gebruik landbouwgif bij lelieteelt in Sevenum: kans dat omwonenden ziek worden]</ref> ;7 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Steve Albini]], pioneer van 't [[grunge]]-geluid, sjtörf op 61-jäörige laedftied.<ref>[https://pitchfork.com/news/steve-albini-storied-producer-and-icon-of-the-rock-underground-dies-at-61/ Pitchfork - Steve Albini, Storied Producer and Icon of the Rock Underground, Dies at 61]</ref> ;6 mei * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt de sjtad [[Rafah]] binne inne zujelike [[Gazasjtrook]].<ref>[https://apnews.com/article/israel-palestinians-gaza-hamas-war-humanitarian-aid-8659eae6e0a7362504f0aa4aa4be53e0 AP News - Hamas accepts Gaza cease-fire; Israel says it will continue talks but presses on with Rafah attacks]</ref> ;4 mei * ''Kóns en cultuur'': [[Madonna]] gief op 't sjtrandj van [[Copacabana]] ([[Rio de Janeiro]]) e konzaer veur 1,6 miljón luuj. Dit maak 't eint van de groetste konzaers oets gegaeve.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6311677/madonna-geeft-een-van-best-bezochte-concerten-ooit-16-miljoen-op-copacabana.html Nu.nl - Madonna geeft een van best bezochte concerten ooit: 1,6 miljoen op Copacabana]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjèlder [[Frank Stella]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan lymfeklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240505_93704289 De Standaard - Frank Stella, de schilder die het aanzicht van abstracte kunst drastisch veranderde]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': De Nederlandse kunssjaatsster [[Sjoukje Dijkstra]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/schaatsen/6311388/legendarische-oud-kunstschaatsster-sjoukje-dijkstra-82-overleden.html Nu.nl - Legendarische oud-kunstschaatsster Sjoukje Dijkstra (82) overleden]</ref> ===april=== * ''Natuur & milieu, Zuud-Azië'': zjwaore raegeval in [[Pakistan]] mit 143 doeje es gevolg. * ''Natuur & milieu, Midde-Oeste'': zeldzaam zjwaore raegeval en euversjtruiminge inne regio róndj de [[Perzische Golf]]. 33 luuj kómme hiebie óm 't laeve. Veural [[Oman]] waert hel getroffe. * ''Natuur & milieu, Oes-Europa, Centraal-Azië'': zjwaor euversjtruiminge inne regio róndj [[Orsk]] ([[Róslandj]]) en 't noordweste van [[Kazachstan]]. 8 luuj kómme hiebie óm 't laeve. ;30 april * ''Politiek, Midde-Amerika'': de presidentiële euverganksraod van [[Haïti]] wies veurmalig sjportminister Fritz Belizaire es nuje [[premier]] aan. Hae krieg de taak óm de orde en veiligheid in 't door bendegeweld geteisterde landj te hersjtelle.<ref>[https://nos.nl/artikel/2518791-haiti-wijst-nieuwe-premier-aan-die-orde-moet-herstellen NOS - Haïti wijst nieuwe premier aan die orde moet herstellen]</ref> ;29 april * ''Oes-Europa'': bie opgravinge in 't hoes van [[nazi]]-kopsjtök [[Hermann Göring]] in de [[Wolfsschanze]] bie [[Kętrzyn]] (veurmalig Oes-Pruse) waere vief [[skelet]]te óntdek.<ref>[https://www.spiegel.de/wissenschaft/wolfsschanze-forscher-finden-skelette-in-haus-von-hermann-goering-a-ddcc89d5-fa3b-456d-9b65-63b06907442d Der Spiegel - Forscher finden Skelette in Görings Haus ]</ref> ;27 april * ''Centraal-Europa'': In [[Murnau]] (inne [[Duutsjland|Duutsje]] deilsjtaat [[Beiere]]) waere twie Oekraïners doedgesjtoke. De verdachte, 'ne 57-jäörige Rós, waert opgepak. Volges de Oekraïense autoriteite zint de sjlachoffersj revaliderende militaire.<ref>[https://www.zdf.de/nachrichten/panorama/kriminalitaet/bayern-murnau-ukrainer-getoetet-russe-tatverdaechtig-100.html ZDF - Tote Ukrainer: Generalstaatsanwalt ermittelt ]</ref> ;21 april * ''Sjport'': [[Grace Brown]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Feyenoord]] wintj de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] door in de finaal mit 1-0 van [[NEC]] te winne. ;20 april * ''Politiek, Noord-Amerika'': 't [[VS|Amerikaans]] Hoes van Aafgevaerdigde geit akkoord mit e sjteunpakket van 61 miljard [[dollar]] (ca. 57 miljard [[euro]]) veur de [[Oekraïne]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13965/artikel/2517523-vs-na-maanden-akkoord-met-steunpakket-voor-oekraine-van-61-miljard-dollar NOS - VS na maanden akkoord met steunpakket voor Oekraïne van 61 miljard dollar]</ref> ;19 april * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse filosoof [[Daniel Dennett]] sjtörf op 82-jäörige laeftied aan longprobleme.<ref>[https://nos.nl/artikel/2517489-amerikaanse-filosoof-en-uitgesproken-atheist-daniel-dennett-82-overleden NOS.nl - Amerikaanse filosoof en uitgesproken atheïst Daniel Dennett (82) overleden]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Stephen Williams]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Katarzyna Niewiadoma]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NOS</ref> * ''Oes-Europa'': 'n Róssische militair basis bie Dzjankoj oppe [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert aangevalle mit [[:nl:ATACMS|ATACMS]]-rakette. [[Oekraïne]] haet d'n aanval opgeëis. Bie d'n aanval woorte volges de Oekraïense sjtriedkrachte ónger mie veer [[:nl:S-400|S-400-lóchaafweerinstallaties]] vernetig.<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/four-russian-missile-launchers-critically-damaged-crimea-ukraine-says-2024-04-18/ Reuters - Four Russian missile launchers 'critically damaged' in Crimea, Ukraine says]</ref> ;16 april * ''Kóns en cultuur, Noord-Europa'': 't Børsen-geboew inne [[Daenemarke|Daense]] huidsjtad [[Kopenhage]] sjteit in brandj. E aantal kónswerke waert gered en nemes raak gewóndj. E groet gedeilte van 't iconische geboew geit aevel verlore.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/04/16/beursgebouw-in-brand-kopenhagen/ VRT - Brand in historisch Beursgebouw in Kopenhagen: "Helft gebouw afgebrand, waaronder iconische drakentoren en Grote Hal"]</ref> ;14 april * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] lanceert diverse lóchaanvalle op [[Israël]] mit rakètte en drones es vergelding veur 'ne lóchaanval oppe Iraanse ambassade in [[Damascus]] op 1 april. Volges de Israelische sjtriedkrachte woorte wiedoet de meiste drones en rakètte oete lóch gehaold. 'n lóchmachbasis is leech besjadig geraak. 32 persoene rake gewóndj, woevan eine ernstig. 't Is de ierste kier det Iran 'ne direkte aanval oetveurt op Israelisch gróndjgebeed.<ref>[https://apnews.com/article/strait-of-hormuz-vessel-33fcffde2d867380e98c89403776a8ac AP News - Israel says Iran launched more than 300 drones and missiles, 99% of which were intercepted]</ref> * ''Sjport'': De Nederlenjer [[Abdi Nageeye]] wintj de [[Marathon van Rotterdam]] in 2:04:43, e nuuj Nederlands record.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6309017/abdi-nageeye-wint-marathon-van-rotterdam-in-nieuw-nederlands-record.html Nu.nl - Abdi Nageeye wint marathon van Rotterdam in nieuw Nederlands record]</ref> * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wint de [[Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Tom Pidcock]] bie de mansluuj.<ref>Liveoetzending [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[Bayer 04 Leverkusen]] weurt veur 't iers kampión voetbal van Duutsjlandj. Hiemit kump ouch 'n èndj aan 'n serie van ilf opeinvolgende kampiónsjappe veur [[FC Bayern München]]. ;12 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse mode-óntwerper [[Roberto Cavalli]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6308895/italiaanse-modeontwerper-roberto-cavalli-83-overleden.html Nu.nl - Italiaanse modeontwerper Roberto Cavalli (83) overleden]</ref> ;10 april * ''Sjport'': D'n Amerikaansen American footballer en acteur [[O.J. Simpson]] sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6308719/omstreden-americanfootballspeler-en-acteur-oj-simpson-76-overleden.html Nu.nl - Omstreden Americanfootballspeler en acteur O.J. Simpson (76) overleden]</ref> ;9 april * ''Europa algemein'': 't Europees Hof veur de Rechte van de Mins in [[Sjtraasburg]] kump tot de conclusie det de [[Zjwitserlandj|Zjwitserse sjtaat]] inkel minserechte haet gesjonde, ómdet e neet genoog deit taege [[klimaatopwerming|klimaatverangering]]. 't Is de iersjte zaak woe-in dees vraog behandeld waert. De oetsjpraok van 't hof haet meugelik groete gevolge; ze kènt e precedent sjeppe veur vergeliekbaar rechszake en wiejer is ze bindend.<ref>[https://www.srf.ch/news/international/sieg-fuer-klimaseniorinnen-egmr-schweiz-verletzt-menschenrechte-bei-klimafragen SRF - EGMR: Schweiz verletzt Menschenrechte bei Klimafragen]</ref> * ''Weitesjap, Nederlands Limburg'': Wetensjappers vaan de [[Universiteit vaan Mestreech]] oontdèkke wie 'nen [[eineiëgen twieling]] oontsteit.<ref>[https://nos.nl/artikel/2516187-maastrichtse-onderzoekers-ontdekken-hoe-een-eeneiige-tweeling-ontstaat NOS.nl - Maastrichtse onderzoekers ontdekken hoe een eeneiïge tweeling ontstaat]</ref> ;8 april * ''Nederlandj'': In [[Arnhem]] begintj de zaak taege zeve verdachte die betrokke zouwe zin gewaes bie 't versjtrekke van Middel X, 'n poejer woemit me [[zelfmoord]] kènt plege. Twie verdachte zint aad-besjtuursleje vanne Coöperatie Laatste Wil.<ref>[https://nos.nl/nieuwsuur/video/2515927-rechtszaak-van-start-tegen-verdachten-verstrekken-middel-x NOS - Rechtszaak van start tegen verdachten verstrekken 'Middel X']</ref> * ''Ikkenomie, Belsj'': Bösboewer [[Van Hool]] oet [[Koningshooikt]] (sjtad [[Lier (Belsj)|Lier]]) weurt failliet verklaord. [[VDL]] nump e deil van 't bedrief euver, mae ouch daobie is mer 'n fractie van de jobs gerèd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240311_92250232 De Standaard - Liveblog Van Hool]</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2515984-vdl-neemt-deel-van-failliet-belgische-busbedrijf-van-hool-over NOS.nl - VDL neemt deel van failliet Belgische busbedrijf Van Hool over]</ref> * ''Weitesjap'': De Britse natuurkóndige [[Peter Higgs]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6308451/peter-higgs-voorspeller-van-het-goddeeltje-op-94-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Peter Higgs, voorspeller van het 'goddeeltje', op 94-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 april * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj. ;6 april * ''Sjport'': [[Lotte Kopecky]] wintj Paries-Roubaix bie de vrouwluuj. ;5 april * ''Oes-Europa'': bie 'nen [[Oekraïne|Oekraïense]] drone-aanval op e militair vleegveld in Morozovsk inne [[Róslandj|Róssische]] regio Rostov waere zes gevechtsvleegtuger vernetig. Twintig luuj waere daobie doedgemaak of rake gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2515662-russische-gevechtsvliegtuigen-vernietigd-na-droneaanval-oekraine NOS - 'Russische gevechtsvliegtuigen vernietigd na droneaanval Oekraïne']</ref> ;3 april * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': inne oestelike [[Taiwan]]ese sjtad Hualien vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 7,4 op de MM-sjaal plaats. Daobie valle 13 doeje en 1145 gewónje.<ref>[https://news.southcn.com/node_179d29f1ce/cfdc380820.shtml Southern News Network - 台湾花莲地震已造成13人死亡1145人受伤]</ref> ;2 april * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloups-Franse sjriefster [[Maryse Condé]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2515175-franse-schrijfster-maryse-conde-90-overleden NOS.nl - Franse schrijfster Maryse Condé (90) overleden]</ref> ;1 april * ''Mide Oeste'': Bie 'ne [[Israel]]ische 'ne lóchaanval oppe [[Iran|Iraanse]] ambassade in [[Damascus]] kómme 16 luuj óm 't laeve, woe-ónger 'ne hoeggeplaatsde militair vanne Quds-bridgade (sjpeciaal einheid).<ref>[https://www.syriahr.com/en/330101/ SOHR - Woman and her son among 16 people killed in Israeli raid on building attached to Iranian embassy]</ref> ===miert=== * ''Noord-Amerika, Europa algemein'': groetsjalige [[NAVO]]-oefening in [[Europa]]. 90.000 militaire oet 32 lenj doon mèt.<ref>[https://www.nato.int/cps/en/natohq/222847.htm Navo - Steadfast Defender 24]</ref> * ''Midde-Oeste'', 19 fibberwarie-huuj: [[Frankriek]], [[Duutsjlandj]], [[Griekelandj]] en [[Italië]] vorme 'n Europees coalitie veur handelssjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]] te besjerme ([[:en:Operation Aspides|Operation Aspides]]). Angers es de Brits-Amerikaanse operatie ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) is dees missie defensief en waere gein Houthi-doele aangevalle.<ref>[https://www.euronews.com/my-europe/2024/02/19/eu-launches-mission-aspides-to-protect-red-sea-vessels-from-houthi-attacks Euronews- EU launches mission Aspides to protect Red Sea vessels from Houthi attacks ]</ref> ;31 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj, en [[Elisa Longo Borghini]] wintj bie de vrouwluuj. ;27 miert * ''Sjport'': [[Matteo Jorgenson]] wintj [[Dwars door Vlaanderen]] bie de mansluuj. [[Marianne Vos]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6306772/live-wielrennen-dwars-door-vlaanderen-vrouwen-nadert-finale-met-vos-in-kopgroep.html Nu.nl - liveblog]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Joe Lieberman]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6306897/bekende-amerikaanse-politicus-joe-lieberman-op-82-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse politicus Joe Lieberman op 82-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse psycholoog en ikkenoom [[Daniel Kahneman]] ([[Nobelpries]] 2002) sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2514521-nobelprijswinnende-psycholoog-daniel-kahneman-90-overleden NOS.nl - Nobelprijswinnende psycholoog Daniel Kahneman (90) overleden]</ref> ;26 miert * ''Noord-Amerika'': Inne [[VS|Amerikaanse]] sjtad [[Baltimore]] ([[Maryland]]) is 'n brök ingesjtort nao 'n aanvaring mit e groet vrachsjip. Twie luuj kóste waere gered, zès vermisde zint dinkelik óm 't laeve gekómme.<ref>[https://www.baltimoresun.com/2024/03/26/key-bridge-collapses-into-patapsco/ The Baltimore Sun - 6 workers presumed dead; Baltimore’s Key Bridge collapses after container ship hits support column ]</ref> ;25 miert * ''Politiek, Wes-Afrika'': Oppositiekandidaat Bassirou Diomaye Faye wintj de [[Senegal]]ese prizzedentsverkezinge mit 53,7% van de sjtömme en versjleit zinne taegesjtander Amadou Ba (36,2%), dae [[premier]] waor inne regering van aaftraejend prizzedent Macky Sall.<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/senegal-oppositions-faye-leads-early-presidential-election-results-2024-03-25/ Reuters - Senegal's president-elect Faye vows to govern with humility]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Hongaarsen dirizjent en componis [[Péter Eötvös]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/5d4d4c12-331f-4ff4-ab50-f6f706a122f4/peter-eotvos-toonbeeld-voor-de-jonge-generatie-overleden NPO Klassiek - Peter Eötvös, toonbeeld voor de jonge generatie, overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rapper [[Def Rhymz]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan hertprobleme.<ref>[https://nos.nl/artikel/2514099-rapper-def-rhymz-53-overleden-na-hartfalen NOS - Rapper Def Rhymz (53) overleden na hartfalen]</ref> * ''Sjport'': [[Mads Pedersen]] wintj [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2514043-pedersen-verslaat-van-der-poel-in-wielerklassieker-gent-wevelgem-na-sprint-a-deux NOS.nl - Pedersen verslaat Van der Poel in wielerklassieker Gent-Wevelgem na sprint-à-deux]</ref> ;23 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse pianis [[Maurizio Pollini]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/musici/bd210e4e-0d3f-4b38-85e9-a304d9ec2b80/maurizio-pollini NPO Radio Klassiek - Pianist Maurizio Pollini overleden (82)]</ref> ;22 miert * ''Oes-Europa'': In [[Krasnogorsk]], 'n veursjtad van [[Moskou]], weurt 'nen aansjlaag geplaeg op 'n konzaerzaal, woebie zeker 115 luuj óm 't laeve kómme en 145 luuj gewóndj rake. D'n [[Afghanistan|Afghaansen]] tak van [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6306293/live-moskou-zoektocht-naar-daders-gaande-dit-weekend-geen-grote-evenementen-in-heel-rusland.html Nu.nl - Liveblog]</ref> * ''Sjport'': 't Vrouwluujèlftal van [[Fortuna Zitterd]] versjleit [[Telstar (voetbalclub)|Telstar]] mit 8-0. [[Tessa Wullaert]] sjcoort zeve kier en zèt daomit e record denaer.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6306299/fortuna-aanvaller-tessa-wullaert-vestigt-nieuw-record-in-eredivisie-duel.html Nu.nl - Fortuna-aanvaller Tessa Wullaert vestigt nieuw record in Eredivisie-duel]</ref> ;20 miert * ''Zuudoes-Azië'': [[Vo Van Thuong]], de presidentj van [[Vietnam]], weurt óm e corruptiesjendal tot aaftraeje gedwónge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6305912/president-vietnam-treedt-af-mogelijk-reden-afblazen-staatsbezoek-koningspaar.html Nu.nl - President Vietnam treedt af, mogelijk reden afblazen staatsbezoek koningspaar]</ref> ;17 miert * ''Politiek, Oes-Europa'': [[Vladimir Poetin]] wintj volges de Róssische keesraod mit zeker 87 procent van de sjtömme de [[Róslandj|Róssische]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6305520/poetin-wint-zoals-verwacht-russische-verkiezingen-en-krijgt-vijfde-termijn.html Nu.nl - Poetin wint zoals verwacht Russische verkiezingen en krijgt vijfde termijn]</ref> ;16 miert * ''Sjport'': [[Jasper Philipsen]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6305485/philipsen-sprint-naar-zege-milaan-san-remo-na-kopwerk-luxeknecht-van-der-poel.html Nu.nl - Philipsen sprint naar zege Milaan-San Remo na kopwerk luxeknecht Van der Poel]</ref> ;14 miert * ''Belsj'': e peleton van 't veerde Belsje zjeniebataljon van [[Amay]] ([[Provincie Luuk]]) waert opgeheve naodat ónger mie ernstig wangedraag aan 't leech is gekómme.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240314_93146425 De Standaard - Machtsmisbruik, vernederingen en slagen: Defensie schaft volledig peloton af]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse primatoloog [[Frans de Waal]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan maagkanker.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/16/de-man-die-mens-en-aap-dichter-bij-elkaar-bracht-a4193299 NRC.nl - De man die mens en aap dichter bij elkaar bracht]</ref> ;13 miert * ''Nederlandj'': [[Geert Wilders]] geuf zien ambitie veur premier van Nederlandj te waere op. Es leier van de groetste partie ([[PVV]]) waor hae de logische kandidaat.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5440101/geert-wilders-formatie-kabinet-torentje RTL Nieuws - Geen premier Wilders, maar wie komt er dan wel in het Torentje?]</ref> ;12 miert * ''Oes-Europa'': Róssische milities sjtaeke vanoet de [[Oekraïne]] de grens euver en rake in gevech mit 't Róssisch leger. De militante höbbe nao eige zègke e dörpke inne regio Koersk ingenome. <ref>[https://www.reuters.com/world/europe/ukraine-based-russian-armed-groups-say-they-have-launched-incursion-into-russia-2024-03-12/ Reuters - Anti-Kremlin fighters launch cross-border attacks into Russia from Ukraine]</ref> * ''Belsj'': D'n extreemrechsen activis [[Dries Van Langenhove]] weurt tot ei jaor celsjtraof veroerdeild óm racisme en negationisme.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240312_92493736 De Standaard - Proces-Schild & Vrienden | Dries Van Langenhove “werkte fysiek en psychisch geweld in de hand”]</ref> ;11 miert * ''Kóns en cultuur'': [[Tom Lanoye]] krieg de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2512359-taalvirtuoos-tom-lanoye-krijgt-prijs-der-nederlandse-letteren NOS.nl - 'Taalvirtuoos' Tom Lanoye krijgt Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> ;10 miert * ''Politiek, Zuud-Europa'': de centrumrechtse Democratische Alliantie wintj mit 29,49 procent van de sjtömme de [[Portugal|Portugese]] parlementsverkezinge. De Socialistische Partie waert twiede en kump oet op 28,66 procent. De rechs-populistische partie Chega eindig op 18 procent en waert derde.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/portugal-schuift-op-naar-rechts-na-ruim-acht-jaar-socialisme~a2ab7e88/ AD - Portugal schuift op naar rechts na ruim acht jaar socialisme]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Op de 96e oetreiking van de [[Academy Awards]] wintj ''[[Oppenheimer (film)|Oppenheimer]]'' de pries veur bèste film. [[Cillian Murphy]] en [[Emma Stone]] waere bèste acteur en actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6304273/dit-zijn-de-oscarwinnaars-van-2024.html Nu.nl - Dit zijn de Oscarwinnaars van 2024]</ref> * ''Sjport'': De [[Tirreno-Adriatico]] weurt gewonne door d'n Daen [[Jonas Vingegaard]]. * ''Sjport'': [[Paries-Nice]] weurt gewonne door d'n Amerikaan [[Matteo Jorgenson]]. ;9 miert * ''Politiek, Wes-Europa'': 'n Mierderheid van de [[Iere]] sjtömp in e [[referendum]] taege de aanpassing van de [[Ierlandj|Ierse]] [[Gróndjwet]]. De Ierse premier Varadkar wilde twie amandemente doorveure, woe-in ónger anger sjteit dat ouch anger relaties es 't huwelik de basis veur 't gezin zouwe kinne zie.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-68484651 BBC - Irish referendums: Voters reject changes to family and care definition]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse popzenger [[Eric Carmen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6304853/all-by-myself-zanger-eric-carmen-op-74-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - All By Myself-zanger Eric Carmen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 miert * ''Politiek, Naord-Europa'': [[Zjwede]] kump officieel bie de [[NAVO]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2511843-zweden-officieel-toegetreden-tot-de-navo NOS - Zweden officieel toegetreden tot de NAVO]</ref> ;6 miert * ''Midde-Oeste'': bie ne raketaanval van Houthi-rebelle op e sjip veure kós van [[Jeme]] kómme drie luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6304193/zeker-twee-doden-bij-eerste-fatale-aanval-van-houthi-rebellen-op-schip-bij-jemen.html Nu.nl - Zeker twee doden bij eerste fatale aanval van Houthi-rebellen op schip bij Jemen]</ref> ;5 miert * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval mit marien drones bie de sjtraot van Kertsj ane oeskant vanne [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert 't Róssisch patrouillesjip Sergej Kotov tot zinke gebrach.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511528-opnieuw-russisch-schip-tot-zinken-gebracht-op-zwarte-zee NOS - Opnieuw Russisch schip tot zinken gebracht op Zwarte Zee]</ref> * ''Midde-Amerika'': gewapende bendes besjtorme de lóchhave vanne [[Haïti]]aanse huidsjtad [[Port-au-Prince]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2511514-gewapende-bendes-proberen-vliegveld-van-haiti-over-te-nemen NOS - Gewapende bendes proberen vliegveld van Haïti over te nemen]</ref> * ''Centraal-Europa'': Bie de Teslafabriek kórtbie [[Berlien]] vèlt de sjtroum oet es gevolg van brandjsjtichting. De extreemlinkse Vulkangruppe haet d'n aansjlaag opgeëis.<ref>[https://www.morgenpost.de/vermischtes/article241817658/tesla-brandanschlag-stromausfall-berlin-brandenburg.html Berliner Morgenpost - Elon Musk reagiert – Unternehmen beziffert den Schaden]</ref> ;4 miert * ''Centraal-Europa'': 'n Bewaffnete vrauw versjanst zisj in e sjpitaal in [[Oche]]. Ze wead dursj de pliese mit sjusse jesjtopt.<ref>[https://rp-online.de/nrw/panorama/aachen-nach-grosseinsatz-in-klinik-ermittlungen-gegen-65-jaehrige_aid-108302731 Rheinische Post - Nach Großeinsatz im Aachener Luisenhospital – Ermittlungen gegen 65-Jährige ]</ref> * ''Centraal-Europa'': bie 'ne brandj in e bejaardetehoes in 't Duutsje [[Bedburg-Hau]], neet wied van [[Gennep]] en [[Nijmege]], kómme veer luuj óm 't laeve. Ouch valle 24 gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/kleve/bedburg-hau-4-tote-bei-brand-in-altenheim-in-qualburg-ursache-unklar_aid-108209205 Rheinische Post - Ermittlungen gegen Bewohner nach Brandtragödie in Altenheim]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer en traineur [[Kees Rijvers]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6303915/voetbalicoon-en-oud-bondscoach-kees-rijvers-op-97-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voetbalicoon en oud-bondscoach Kees Rijvers op 97-jarige leeftijd overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;3 miert * ''Wes-Afrika'': in 't noorde van [[Burkina Faso]] waere drie dörper aangevalle door ónbekinde sjötters. Daobie waere meugelik 170 luuj doedgemaak.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511283-schutters-executeren-170-mensen-in-burkina-faso-zegt-aanklager NOS - Schutters executeren 170 mensen in Burkina Faso, zegt aanklager]</ref> * ''Midde-Amerika'': Inne [[Haïti]]aanse huidsjtad [[Port-au-Prince]] valle gewapende bendes de groete gevangenis van 't landj aan. Väöl gedetineerde óntsjnappe, woe-ónger wichtige bendeleje. Ouch waere luuj doedgemaak.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511346-grootste-gevangenis-haiti-bestormd-zeker-honderden-gevangenen-bevrijd NOS - Grootste gevangenis Haïti bestormd, 'zeker honderden gevangenen bevrijd']</ref> ;2 miert * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': In 't kader van 't projek "Heel [[Heerlen]] graaft" woeëde seër d'r september veurig joar mieë es 8500 artefakte oet vuurnamelig de [[Romeinse tied in de Limburge|Romeinse Tied]] gevónge.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2574018/heel-heerlen-graaft-8500-romeinse-vondsten 1limburg - Heel Heerlen Graaft: 8500 Romeinse vondsten ]</ref> * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Strade Bianche]] bie de mansluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511136-heroische-zege-pogacar-in-strade-bianche-aangekondigde-solo-van-81-kilometer-slaagt NOS.nl - Heroïsche zege Pogacar in Strade Bianche: aangekondigde solo van 81 kilometer slaagt]</ref> [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.touretappe.nl/strade-bianche-donne-2024/ Touretappe.nl - Strade Bianche Donne 2024]</ref> ;1 miert * ''Politiek, Centraal- en Oes-Europa'': [[Róslandj]] publiceert e aafgeloesterd gesjprek vanne Duutsje lóchmach. 't Gesjprek ging euver de lievering van Taurus-kruutsrakette veur 't Oekraïens leger.<ref>[https://www.welt.de/politik/deutschland/article250369030/Bundeswehr-Spionage-Ernste-Angelegenheit-Scholz-verspricht-Aufklaerung-zu-Luftwaffen-Mitschnitt.html Welt - Verteidigungsministerium bestätigt Spionagefall – Scholz verspricht Aufklärung]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse mode-óntwerpster [[Iris Apfel]] sjtörf op 102-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6303621/amerikaanse-mode-icoon-met-grote-bril-iris-apfel-op-102-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse mode-icoon met grote bril Iris Apfel op 102-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japanse [[manga|sjtripteikenaer]] [[Akira Toriyama]] (veural bekèndj van de serie ''[[Dragon Ball]]'') sjtörf op 68-jäörige laeftied aan 'n acute harrebleujing.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6304387/dragon-ball-maker-akira-toriyama-op-68-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Dragon Ball-maker Akira Toriyama op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ===fibberwarie=== * ''Midde-Oeste'', 19 fibberwarie-huuj: [[Frankriek]], [[Duutsjlandj]], [[Griekelandj]] en [[Italië]] vorme 'n Europees coalitie veur handelssjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]] te besjerme ([[:en:Operation Aspides|Operation Aspides]]). Angers es de Brits-Amerikaanse operatie ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) is dees missie defensief en waere gein Houthi-doele aangevalle.<ref>[https://www.euronews.com/my-europe/2024/02/19/eu-launches-mission-aspides-to-protect-red-sea-vessels-from-houthi-attacks Euronews- EU launches mission Aspides to protect Red Sea vessels from Houthi attacks ]</ref> * ''Nederlands Limburg, politiek, sjport'': In de raod van [[Vols]] weurt e veursjtèl besjpraoke óm amateurkoerse in de gemeinte te verbeje of te bepèrke.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240219_97544920 De Limburger - Grote wielertoertochten blijven toch welkom in Vaals: opluchting bij organisatoren]</ref> * ''Natuur & milieu, Zuud-Amerika'': bie bósbrenj inne [[Chili|Chileense]] regio Valparaíso valle zeker 131 doeje.<ref>[https://www.jpost.com/international/article-785347 The Jerusalem Post - Forest fires kill 131 in Chile's worst disaster since 2010 earthquake]</ref> * ''Zuud-Amerika'': ónrös in [[Ecuador]] door bendegeweld. * ''Wes-Europa'', medio jannewarie-huuj: boereproteste op 't [[Belsj]] en in [[Frankriek]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6299767/arrestaties-bij-boerenprotesten-in-frankrijk-ook-in-belgie-weer-acties.html Nu.nl - Arrestaties bij boerenprotesten in Frankrijk, ook in België weer acties]</ref> * ''Politiek, Duutsjland'': groetsjalige demonstraties taege de [[AfD]] en rechsextremisme in 't algemein.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/demonstrationen-gegen-rechts-106.html Tagesschau - Hunderttausende setzen "ein klares Signal"]</ref> ;27 fibberwarie * ''Nederlandj'': Crimmeneel [[Ridouan Taghi]] krieg in 't [[Marengoperces]] 'n laeveslang gevangenissjtraof opgelag veur de opdrach tot zès liquidaties.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6302680/levenslang-voor-ridouan-taghi-en-2-anderen-voor-reeks-moorden-in-monsterproces-marengo.html Nu.nl - Levenslang voor Ridouan Taghi en 2 anderen voor reeks moorden in monsterproces Marengo]</ref> * ''Centraal-Europa'': [[Rote Armee Fraktion|RAF-terroriste]] Daniela Klette waert opgepak inne Duutsje huidsjtad [[Berlien]]. Ze waert ónger mie verdach van zes roufeuvervalle. Ouch 'ne twiede verdachte waert gearresteerd.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/raf-klette-festnahme-102.html Tagesschau - Ex-RAF-Terroristin Klette in Untersuchungshaft]</ref> ;26 fibberwarie * ''Politiek, Centraal-Europa, Noord-Europa'': 't [[Hongarije|Hongaars]] parlement sjtömp in mit 't [[NAVO]]-lidmaatsjap van [[Zjwede]]. Daomit kènt 't Scandinavische landj toetraeje tot 't bondgenootsjap.<ref>[https://nos.nl/artikel/2510482-parlement-hongarije-stemt-in-met-navo-lidmaatschap-zweden NOS - Parlement Hongarije stemt in met NAVO-lidmaatschap Zweden]</ref> * ''Nederlandj, kóns en cultuur'': ane zuudkantj van 't veurmalige [[Noord-Holland]]se eilandj [[Marke (eilandj)|Marke]] waere reste van 'ne [[terp]] gevónje. De terp woort inne 18e iew verzjwolge door de [[Zujerzie]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2510508-archeologische-vondst-bij-dijkversterking-marken-blijkt-van-verdronken-werf NOS - Archeologische vondst bij dijkversterking Marken blijkt van 'verdronken werf']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse bankier [[Jacob Rothschild]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/lord-jacob-rothschild-dead-dies-b2502502.html Independent.co.uk - Lord Jacob Rothschild: Financier dies aged 87]</ref> ;25 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse gangsterrapper [[Bigidagoe]] (Denzel Silos) weurt op 26-jäörige laeftied doedgesjote.<ref>[https://www.parool.nl/nieuws/danzel-silos-rapper-bigidagoe-26-van-rapformatie-zone-6-doodgeschoten-bij-station-sloterdijk~b35c154e/ Het Parool - Danzel Silos, rapper Bigidagoe (26) van rapformatie Zone 6, doodgeschoten bij station Sloterdijk]</ref> * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Kuurne-Brussel-Kuurne]]. ;24 fibberwarie * ''Sjport'': [[Jan Tratnik]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Kenneth Mitchell]] sjtörf op 49-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6302932/star-trek-acteur-kenneth-mitchell-49-overleden.html Nu.nl - Star Trek-acteur Kenneth Mitchell (49) overleden]</ref> ;23 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriefster [[Kim Moelands]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan [[tejsjliemkrenkde]].<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6302902/auteur-kim-moelands-op-48-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Auteur Kim Moelands op 48-jarige leeftijd overleden]</ref> ;22 fibberwarie * ''Centraal-Europa, politiek'': [[Duutsjlandj]] legaliseert recreatief gebroek van [[cannabis]].<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/bundestag-cannabis-teillegalisierung-100.html Tagesschau.de - Teil-Legalisierung von Cannabis beschlossen]</ref> * ''Centraal-Europa'': De [[Oesteriek]]se aad-bondskanseleer [[Sebastian Kurz]] waert veroerdeild tot 'n veurwaerdelike celsjtraof van 8 maonde waeges meineid.<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/sebastian-kurz-verurteilung-100.html Tagesschau.de - Schuldspruch für Österreichs Ex-Kanzler Kurz]</ref> * ''Zuud-Europa'': bie 'ne flatbrandj inne Oes-[[Sjpaanje|Sjpaanse]] sjtad [[Valencia]] valle zeker 10 doeje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/22/brand-gebouw-valencia/ VRT - https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/22/brand-gebouw-valencia/]</ref> - ;20 fibberwarie * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Andreas Brehme]] sjtörf op 63-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://www.bz-berlin.de/sport/fussball/wm-held-andreas-brehme-ist-tot BZ Berlin - WM-Held Andreas Brehme ist tot!]</ref> * ''Oes-Europa'': bie 'ne Oekraïense raketaanval op e militair oefeterrein in bezet gebeed inne oblas [[Dontesk (oblas)|Donetsk]] waere 65 Róssische militaire doedgemaak.<ref>[https://www.hln.be/buitenland/65-russische-militairen-in-een-klap-gedood-door-himars-aanval-ze-stonden-opgelijnd-te-wachten-op-hun-commandant~a35e62cc/ HLN - 65 Russische militairen in één klap gedood door Himars-aanval: “Ze stonden opgelijnd te wachten op hun commandant”]</ref> ;17 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens leger trek zich truuk oet [[Avdiivka]]. Róssische troepe neme de sjtad in.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-68323366 BBC News - Avdiivka: Ukraine troops leave embattled eastern town]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Den Haag]] löp 'n confrontatie tösje veur- en taegesjtenjers van 't [[Eritrea|Eritrees]] rezjiem compleet oet de handj. 't Geweld en de materieel sjaoj zeen óngezeen.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6301958/me-grijpt-in-met-traangas-bij-rellen-groepen-eritreeers-in-den-haag.html Nu.nl - ME grijpt in met traangas bij rellen groepen Eritreeërs in Den Haag]</ref> ;16 fibberwarie * ''Oes-Europa'': De Róssische politicus [[Aleksej Navalni]] kump óm in e sjtraofkamp.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/russische-ambassade-na-dood-navalny-nederlandse-beschuldigingen-absoluut-onwaar~aaf7849c/ AD - Russische ambassade na dood Navalny: 'Nederlandse beschuldigingen absoluut onwaar’]</ref> * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[NedCar]] sjtop mit de productie van auto's. Officieel geit 't febrik neet toe.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2564901/l1mburg-centraal-nedcar-einde-van-een-tijdperk 1Limburg - L1mburg Centraal: Nedcar: einde van een tijdperk]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Europa'': [[Griekelandj]] legaliseert 't [[homohuwelik]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2509039-griekenland-legaliseert-homohuwelijk-ondanks-weerstand-orthodoxe-kerk NOS - Griekenland legaliseert homohuwelijk, ondanks weerstand orthodoxe kerk]</ref> ;14 fibberwarie * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval mit marien drones inne [[Zjwarte Zie]] kórtbie de [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert 't Róssisch landingssjip ''Caesar Kunikov'' tot zinke gebrach.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5434862/zwarte-zee-vloot-caesar-kunikob RTL - Opnieuw groot Russisch oorlogsschip tot zinken gebracht bij de Krim]</ref> ;13 fibberwarie * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': In [[Venlo]] wuuert de [[boerebroelof]] georganiseerd door de Molukse gemeinschap.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240213_96706256 De Limburger - Venlose Boerebroélof is ook in Molukse handen zo traditioneel als wat: ‘Zo hoort het ook, want we zijn gewoon Venlonaren’]</ref> ;12 fibberwarie * ''Belsj Limburg'': bie e verkiersóngelök in [[Audsberge]] kump 'ne 20-jäörige man óm 't laeve. Drie luuj rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240212_94345621 HBVVL - 20-jarige jongeman verongelukt in Oudsbergen, mama (38) en twee kinderen (5 en 9) gewond]</ref> * ''Politiek, Noord-Europa'': De centrum-rechse kandidaat Alexander Stubb wint de [[Finland|Finse]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/politics/24888-stubb-beats-haavisto-in-finland-s-closest-ever-presidential-election.html Helsinki Times - Stubb beats Haavisto in Finland’s closest-ever presidential election]</ref> ;11 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ivoriaons hierevoetbalèlftal|Ivoorkös]] wintj 't [[Afrikaans kampioensjap hierevoetbal]] door in 't finaal mit 2-1 van [[Nigeriaons hierevoetbalèlftal|Nigeria]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6301150/live-afrika-cup-dolle-vreugde-in-abidjan-na-eindzege-ivoorkust-winnende-goal-haller.html Nu.nl - Live Afrika Cup | Dolle vreugde in Abidjan na eindzege Ivoorkust, winnende goal Haller]</ref> * ''Sjport'': De Keniaansen atleet [[Kelvin Kiptum]], waereldrecordhauwer op de [[marathon (loupe)|marathon]], kump op 24-jäörige laeftied óm bie 'n aanvaring.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508501-wereldrecordhouder-op-de-marathon-kelvin-kiptum-24-overleden-bij-ongeluk NOS.nl - Wereldrecordhouder op de marathon Kelvin Kiptum (24) overleden bij ongeluk]</ref> * ''Sjport'': De [[Kansas City Chiefs]] winne de 58e editie van de [[Super Bowl]] door [[San Francisco 49ers]] mit 25-22 te versjlaon.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508507-kansas-city-chiefs-na-spannend-gevecht-opnieuw-winnaar-super-bowl NOS.nl - Kansas City Chiefs na spannend gevecht opnieuw winnaar Super Bowl]</ref> ;10 fibberwarie * ''Sjport'': [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]] wintj 't [[Aziatisch kampioensjap hierevoetbal]] door in 't finaal mit 3-1 van [[Jordaans hierevoetbalèlftal|Jordanië]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508316-qatar-prolongeert-aziatisch-kampioenschap-dankzij-goochelende-penaltynemer NOS.nl - Qatar prolongeert Aziatisch kampioenschap dankzij goochelende penaltynemer]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Japanse popzenger [[Damo Suzuki]], veural bekèndj van de Duutsje band [[Can (band)|Can]], sjtörf op 74-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://oor.nl/news/can-legende-damo-suzuki-is-op-74-jarige-leeftijd-overleden/ OOR.nl - Can-zanger Damo Suzuki op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bie twie explosies inne [[Pakistan|Pakistaanse]] provincie Beloetsjistan valle zeker 26 doeje.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6300689/zeker-26-doden-bij-aanslagen-in-pakistan-op-dag-voor-verkiezingen.html Nu.nl - Zeker 26 doden bij aanslagen in Pakistan op dag voor verkiezingen]</ref> ;6 fibberwarie * ''Nederlandj'': 't [[NSC]] sjtap oet de óngerhanjelinge euver e rechs kabbinèt mit [[PVV]], [[VVD]] en [[BBB]]; veurman [[Pieter Omtzigt]] zaet det de partie neet in zoe'n regering geit.<ref>[https://nos.nl/collectie/13962/artikel/2507827-voor-nsc-is-deze-formatieronde-ten-einde-houdt-mogelijkheden-open NOS.nl - Voor NSC is deze formatieronde ten einde, houdt mogelijkheden open]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japansen dirizjent [[Seiji Ozawa]] sjtörf op 88-jäörige laeftied aan de krenkde van Alzheimer.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/9d882ebd-fc7c-4be7-b915-5036ff84e4a2/dirigent-seiji-ozawa-88-overleden NPO Klassiek - Dirigent Seiji Ozawa (88) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[country]]zenger [[Toby Keith]] sjtörf op 62-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507814-country-ster-toby-keith-62-overleden NOS.nl - Country-ster Toby Keith (62) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De [[Chili|Chileense]] politicus [[Sebastián Piñera]] kump op 74-jäörige laeftied óm in 'nen helikoptercrash.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507841-chileense-oud-president-pinera-omgekomen-bij-helikoptercrash NOS.nl - Chileense oud-president Piñera omgekomen bij helikoptercrash]</ref> ;5 fibberwarie * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Dries van Agt]] ([[KVP]], [[CDA]]), [[Lies vaan premiers vaan de Nederlen|premier]] vam 1977 tot 1982, sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6286503/oud-premier-dries-van-agt-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-premier Dries van Agt op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;4 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse radio-deejay [[Jan van Veen]], veural bekèndj van 't program ''[[Candlelight]]'', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6300302/radio-dj-en-candlelight-presentator-jan-van-veen-79-overleden.html Nu.nl - Radio-dj en Candlelight-presentator Jan van Veen (79) overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Oes-Europa'': bie 'ne raketaanval op de door [[Róslandj]] bezatte Oekraïense sjtad [[Lysytsjansk]] kómme zeker drie hoeëggeplaatsde separatiste vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] óm 't laeve.<ref>[https://eng.obozrevatel.com/section-war/news-ukrainian-armed-forces-strike-on-lysychansk-eliminated-minister-of-emergency-situations-and-two-lpr-deputies-details-emerged-05-02-2024.html Oboz.ua - Ukrainian armed forces strike on Lysychansk eliminated "Minister of Emergency Situations" and two "LPR deputies": details emerged]</ref> * ''Politiek, Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': [[Sinn Féin]]-politicus Michelle O'Neill waert beneump tot premier van [[Noord-Ierlandj]]. Daomit kump veur 't iers 'n rippeblikeinse aan de mach in 't landj.<ref>[https://www.breakingnews.ie/ireland/live-powersharing-returns-in-northern-ireland-1584037.html Breakingnews.ie - Live: Powersharing returns in Northern Ireland as Michelle O'Neil becomes First Minister]</ref> * ''Zuud-Europa'': [[Vittorio Emanuele (kroenprins)|Vittorio Emanuele]], de lèste kroenprins van [[Italië]], sjtörf op 86-jäörige laeftied in ballingsjap.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507419-laatste-kroonprins-van-italie-overleden NOS.nl - Laatste kroonprins van Italië overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Midde-Oeste'': bie [[VS|Amerikaanse]] lóchaanvalle op versjillende militair doele in [[Irak]] en [[Syrië]] waere teentalle pro-Iraanse militante en meugelik ouch börgers doedgemaak. Teentalle luuj rake gewóndj en väöl militair doele waere vernetig. De aanvalle zint 'n vergelding veur de drone-aanval op Amerikaanse soldaote in Jordanië van veurige waek.<ref>[https://www.zeit.de/politik/ausland/2024-02/usa-syrien-irak-angriffe-schaeden Die Zeit - US-Angriffe in Syrien und dem Irak töten offenbar 45 Menschen]</ref> ;1 fibberwarie * ''Politiek, Wes-Azië'': [[Armenië]] sjlut zich aan bie 't Internationaal Sjtraofhof in [[Den Haag]]. Daomit verplich 't zich óm de Róssische prizzedentj [[Vladimir Poetin]] te arrestere. Dees gebeurtenis is teikenend veur de versjlechterde diplomatieke relatie tösje bei lenj. Wiejer probeert Armenië zich hiemit te besjerme taege nuuj militair ambities van [[Azerbeidzjan]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2492752-armenie-sluit-zich-aan-bij-internationaal-strafhof-tot-irritatie-van-rusland NOS - Armenië sluit zich aan bij Internationaal Strafhof, tot irritatie van Rusland]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maas]] bie [[Kessel]] wuuert 'n lichaam gevónge.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240202_95810939 De Limburger - Stoffelijk overschot aangetroffen in de Maas bij camping in Kessel]</ref> ===jannewarie=== * ''Zuud-Amerika'': ónrös in [[Ecuador]] door bendegeweld. * ''Wes-Europa'', medio jannewarie-huuj: boereproteste op 't [[Belsj]] en in [[Frankrijk]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6299767/arrestaties-bij-boerenprotesten-in-frankrijk-ook-in-belgie-weer-acties.html Nu.nl - Arrestaties bij boerenprotesten in Frankrijk, ook in België weer acties]</ref> * ''Politiek, Duutsjland'': groetsjalige demonstraties taege de [[AfD]] en rechsextremisme in 't algemein.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/demonstrationen-gegen-rechts-106.html Tagesschau - Hunderttausende setzen "ein klares Signal"]</ref> * ''Natuur & milieu, Wes-Europa'', eind december-medio jannewarie: aanhajende raegeval in groete deile van [[Wes-Europa]] en [[:de:Weihnachtshochwasser 2023|hoegwater]] in deile van Noord- en Oes-Duutsjland. * ''Midde-Oeste'', 18 december-huuj: 'n internasjonaal coalitie ónger leijing vanne [[VS]] ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) besjermp sjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]]. ;31 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maas]] beej [[Velde]] wuuert 'n lichaam gevónde.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2548556/lichaam-vermiste-man-uit-velden-aangetroffen-in-maas 1limburg - Lichaam vermiste man uit Velden aangetroffen in Maas]</ref> ;30 jannewarie * ''Politiek, Zuud- en Centraal-Azië'': De [[Pakistan|Pakistaanse]] aad-premier Imran Khan waert veroerdeild tot teen jaor cel vanwaege 't lekke van sjtaatsgeheime.<ref>[https://nos.nl/artikel/2506845-pakistaanse-oud-premier-khan-moet-tien-jaar-cel-in-voor-lekken-staatsgeheimen NOS - Pakistaanse oud-premier Khan moet tien jaar cel in voor lekken staatsgeheimen]</ref> ;29 jannewarie * ''Nederlandj'': bie 'n explosie in [[Rotterdam]] rake twie luuj gewóndj en kómme zeker drie persoene óm 't laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6300006/alles-wijst-erop-dat-ook-derde-vermiste-onder-puin-rotterdams-pand-is-gevonden.html Nu.nl - Alles wijst erop dat ook derde vermiste onder puin Rotterdams pand is gevonden]</ref> ;28 jannewarie * ''Belsj'': bie e óngelök mit e vleegmesjien ter huuegde van [[Spa]] in de [[Luuk (provincie)|provincie Luuk]] kómme twie inzittende óm 't laeve.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240128_95072409 De Limburger - Twee doden bij crash met klein vliegtuig in Spa]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'ne drone-aanval op 'n militair basis in [[Jordanië]] waere drie Amerikaanse soldaote doedgemaak, 47 luuj rake gewóndj. Aanvalle op Amerikaanse militaire in 't Midde-Oeste kómme dökker veur saer 't begin van de [[Kreeg Hamas-Israël (2023-2024)|oorlog in Gaza en Israel]], meh dit is de ierste kier dat ouch soldaote zint ómgekómme. Achter de aanvalle zit de pro-Iraanse terreurorganisatie Islamitisch Verzet.<ref>[https://www.reuters.com/world/biden-says-three-us-service-members-killed-drone-attack-us-forces-jordan-2024-01-28/ Reuters- Three US troops killed, up to 34 injured in Jordan drone strike linked to Iran]</ref> * ''Kóns en cultuur, Frankriek'': milieuactiviste bekogele de ''[[Mona Lisa]]'' in 't Louvre in [[Paries]] mit [[sóp]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2506583-milieuactivisten-gooien-soep-naar-mona-lisa NOS - Milieuactivisten gooien soep naar Mona Lisa]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Jannik Sinner]] wintj d'n Australian Open door in vief sets (3-6 3-6 6-4 6-4 6-4) te winne van de Rus [[Dimitri Medvedev]].<ref>[https://www.gazzetta.it/Tennis/atp/slam/australian-open/28-01-2024/sinner-batte-medvedev-e-vince-l-australian-open-3-6-3-6-6-4-6-4-6-3.shtml La Gazzetta dello Sport - Sinner nella storia! Rimonta e vince l’Australian Open al 5° set]</ref> ;27 jannewarie * ''Sjport'': [[Aryna Sabalenka]] wintj [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-3, 6-2) te winne van [[Zheng Qinwen]].<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6299293/live-australian-open-reacties-na-tweede-australian-open-titel-op-rij-voor-sabalenka.html Nu.nl - Live Australian Open | Reacties na tweede Australian Open-titel op rij voor Sabalenka]</ref> ;26 jannewarie * ''Midde-Oeste'': versjillende leng sjtoppe tiedelik mit 't sjteune van de UNRWA, de [[VN]]-organisatie veur hölp aan Palestiene, vanwaege meugelike betrokkeheid bie de terroristische aansjlaeg in [[Israel]] op 7 oktober 2023.<ref>[https://www.reuters.com/world/britain-italy-finland-pause-funding-un-refugee-agency-gaza-2024-01-27/ Reuters - More countries pause funds for UN Palestinian agency]</ref> * ''Midde-Oeste'': In 'n door [[Zuud-Afrika]] aangesjpanne zaak reup 't internationaal Gerechshof in [[Den Haag]] [[Israel]] op óm 'n [[genocide]] op Palestiene inne [[Gazasjtrook]] te veurkómme. [[Hamas]] mót alle giezelaers vrielaote.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2506337-tussenvonnis-internationaal-gerechtshof-israel-moet-genocide-in-gaza-voorkomen NOS - Tussenvonnis Internationaal Gerechtshof: Israël moet genocide in Gaza voorkomen]</ref> ;25 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Inne [[VS|Amerikaanse]] sjtaat [[Alabama]] waert Kenneth Eugene Smith, veroerdeild veur de moord op Elizabeth Sennett in [[1989]], [[doeadstraof|geëxecuteerd]] door middel van [[sjtiksjtof]]. 't Is de ierste kier dat dees methode inne VS waert toegepas.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68089279 BBC - Kenneth Eugene Smith: US inmate faces first nitrogen execution after losing last-minute appeals]</ref> ;23 jannewarie * ''Politiek, Wes-Azië, Noord-Europa'': 't [[Törkieje|Törks]] parlement sjtömp in mit 't [[NAVO]]-lidmaatsjap van [[Zjwede]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2505991-turks-parlement-stemt-in-met-navo-lidmaatschap-zweden NOS - Turks parlement stemt in met NAVO-lidmaatschap Zweden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje producentj [[Frank Farian]], veural bekèndj es de man achter [[Boney M.]], sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;22 jannewarie * ''Nederlands & Belsj Limburg, Kóns en Cultuur'': "Limburgse [[vla]]" krieg 'ne besjermde sjtatus en waert door de [[EU]] officieel erkind es sjtreekproduk. Allein vla dae in [[Belsj Limburg|Belsj]] of [[Nederlands Limburg]] gebakke is moog dae naam drage. Wiejer waere ónger mie eise gesjteld aan de receptuur. * ''Midde-Oeste'': in 't midde vanne [[Gazasjtrook]] kómme 21 Israelische soldaote óm 't laeve bie e incident woebie twie geboewe insjtorte es gevolg 'n explosie.<ref>[https://www.timesofisrael.com/in-deadliest-incident-of-gaza-combat-21-soldiers-killed-as-buildings-collapse-in-blast/ Times of Israel - In deadliest incident of Gaza combat, 21 soldiers killed as buildings collapse in blast]</ref> * ''Zuud-Azië'': Premier [[Narendra Modi]] deit d'n [[Ayodhya Ram Modhir|Tempel van Ram]] in [[Ayodhya]] aop. De boew waor henjig ómsjtraeje, ónger mie ómdet 'r op de plaats van 'n aafgebrende moskee sjteit.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-india-68003095 BBC News - Ayodhya Ram Mandir: India PM Modi inaugurates Hindu temple on razed Babri mosque site]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Gigi Riva]], nog ummer topsjcoorder van 't [[Italiaons hierevoetbalèlftal|nationaal ilftal]], sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/22-01-2024/morto-gigi-riva-aveva-79-anni.shtml La Gazzetta dello Sport - Calcio in lutto: è morto Gigi Riva. Aveva 79 anni, è stato un mito del Cagliari e della Nazionale]</ref> ;21 jannewarie * ''Politiek, Noord-Amerika'': [[Ron DeSantis]] sjtap oet de prizzedentsrace. Hae sjteunt [[Donald Trump]] in zien kandidatuur, dae väöl populairder is binne de [[Rippeblikeinse Partie]].<ref>[https://www.nbcnews.com/politics/2024-election/ron-desantis-planning-drop-presidential-bid-sunday-rcna134953 NBC News - Ron DeSantis suspends his presidential bid and endorses Trump]</ref> * ''Sjport'': De Brit [[Stephen Williams]] wintj de [[Tour Down Under]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2505664-williams-wint-slotetappe-en-klassement-tour-down-under-lemmen-mee-met-de-sterksten NOS.nl - Williams wint slotetappe en klassement Tour Down Under, Lemmen mee met de sterksten]</ref> ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse regisseur [[Norman Jewison]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6298775/veel-bekroonde-filmregisseur-norman-jewison-97-overleden.html Nu.nl - Veel bekroonde filmregisseur Norman Jewison (97) overleden]</ref> ;19 jannewarie * ''Weitesjap'': de lander [[:en:Smart Lander for Investigating Moon|SLIM]] van 't Japanse [[ruumdevaart]]agentsjap JAXA maak 'n succesvol landing oppe [[maon]]. [[Japan]] is daomit 't viefde landj wat e ruumdevaartuug nao de maon bringk.<ref>[https://web.archive.org/web/20240120142455/https://gotimesnews.com/japans-slim-mission-moon-sniper-landing-mission/ Go Times News - Japan’s lunar lander reaches the moon but is rapidly losing power, space agency says]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaanse [[golf (sport)|golver]] [[Jack Burke]] sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6298461/amerikaanse-golfgrootheid-jack-burke-100-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse golfgrootheid Jack Burke (100) overleden]</ref> ;18 jannewarie * ''Zuud- en Centraal-Azië'': [[Pakistan]] vèlt Beloetsjische separatisten aan in 't zuudoeste van [[Irak]]. Nege luuj kómme óm 't laeve. De aanval is 'n reaksie op de Iraanse aanval op Pakistaanse terroriste.<ref>[https://apnews.com/article/pakistan-iran-air-force-strikes-638f2ee4ccfb1a56d26e8f28f7e91699 AP News - Pakistani retaliatory strikes in Iran kill at least 9, raising tensions along border]</ref> * ''Sjport'': De Canadesen atleet [[Shawn Barber]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan 'n ónbekènde krenkde.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6298340/voormalig-wereldkampioen-polsstokhoogspringen-shawn-barber-29-overleden.html Nu.nl - Voormalig wereldkampioen polsstokhoogspringen Shawn Barber (29) overleden]</ref> ;17 jannewarie * ''Economie, Belsj Limburg'': 't [[Sappi]]-pepierfebrik in [[Laoneke]] geit toe. 6000 luuj verlere hiemit hunne job.<ref>[https://web.archive.org/web/20240119210846/https://drukwerkindemarge.org/nieuws/papierfabriek-sappi-lanaken-definitief-gesloten/ Drukwerk in de marge - Papierfabriek Sappi Lanaken definitief gesloten]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Bennie Muller]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2505280-voormalig-ajax-en-oranje-voetballer-bennie-muller-85-overleden NOS - Voormalig Ajax- en Oranje-voetballer Bennie Muller (85) overleden]</ref> ;16 jannewarie * ''Weitesjap'': Sjinese weitesjappers klone mit sukses 'ne [[resusaap]], 'n soort wat väöl liekent op de minsj en inne medische weitesjap dök es proofdeer waert gebroek. Door de nuuj methode zint inne toekóms meugelik minder bieste nuuedig veur betroewbaar tesrizzeltate te kriege.<ref>[https://www.bbc.com/news/science-environment-67987633 BBC - Cloned rhesus monkey created to speed medical research]</ref> * ''Zuud- en Centraal-Azië'': [[Iran]] veurt lóchaanvalle oet op de soennitische militie Jaish al-Adl in [[Pakistan]]. Daobie valle twie doeje en drie gewónje.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240116_96742885 HBVL - Iran voert raket- en droneaanvallen uit in Pakistan]</ref> ;15 jannewarie * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] veurt raketaanvalle oet op "terroristische doele" kórtbie de [[Irak|Iraakse]] sjtad [[Erbil]] en in [[Syrië]] taege [[IS]].<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5429654/iran-valt-terroristische-doelen-aan-irak-en-syrie-2-doden RTL - Iran valt 'terroristische doelen' aan in Irak en Syrië, doden en gewonden]</ref> ;14 jannewarie * ''Naord-Europa'': [[Margarete II vaan Denemarke|Margarete II]] treujt nao 52 jaor aaf es keuningin van Daenemarke. Häöre zoon volg 'r op es [[Frederik X vaan Denemarke|Frederik X]]. * ''Naord-Europa'': De sjpleeteruptie bie 't Ieslands [[Grindavík]] bereik de beboewing van 't dörp. De hoezer waore al geëvacueerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6297791/lava-bereikt-vissersdorp-in-ijsland-meerdere-huizen-vlam-gevat.html Nu.nl - Lava bereikt vissersdorp in IJsland, meerdere huizen vlam gevat]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Róssischen dichter en dissidentj [[Lev Rubinstein]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n aanvaring.<ref>[https://www.kyivpost.com/post/26708 Kyiv Post - Russian Dissident Poet Rubinstein Dead at 76]</ref> ;13 jannewarie * ''Oes-Azië'': de regerende Sjina-kritische partie DDP wint de [[Taiwan]]ese verkezinge. [[:en:Lai Ching-te|Lai Ching-te]] waert de nuje prizzedentj. ;12 jannewarie * ''Midde-Oeste'': De Britse en Amerikaanse lóchmach en Amerikaanse kreegssjepe veure aanvalle oet op zeker 60 militair doele van de Houthi-rebelle in [[Jeme]], woe-ónger opsjlaagplaatse en lanceersysteme.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2504571-amerikanen-en-britten-vallen-houthi-doelen-in-jemen-aan-nederland-ondersteunt NOS - Amerikanen en Britten vallen Houthi-doelen in Jemen aan, Nederland ondersteunt]</ref> ;11 jannewarie * ''Weitesjap, Zuud-Amerika, kóns en cultuur'': in 't oeste van [[Ecuador]], deep in 't Amazonewoud, óntdekke arsjeologe e groet netwerk van sjtaej woe zó'n 2000 jaore truuk mie es 10.000 en meugelik 30.000 luuj höbbe gewoend. Qua groetde en periode is dat vergeliekbaar mit [[Lónje]] in de [[Romeins Riek|Romeinse Tied]].<ref>[https://scientias.nl/duizenden-jaren-oude-stad-ontdekt-in-amazonegebied-samenleving-groter-dan-die-van-de-mayas/ Scientias - Duizenden jaren oude stad ontdekt in Amazonegebied: samenleving groter dan die van de Maya’s]</ref> * ''Economie'': De Nederlandsen óngernummer [[Arie van der Valk]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6297585/medegrondlegger-van-der-valkconcern-arie-van-der-valk-overleden.html Nu.nl - Medegrondlegger Van der Valkconcern Arie van der Valk overleden]</ref> ;8 jannewarie * ''Zuud-Amerika'': In [[Ecuador]] óntsjnap drugsbaron [[José Adolfo Macías]] oet de gevangenis. Presidentj [[Daniel Noboa]] reup de noedtoesjtandj oet, wonao 't geweld sjnel escaleert. ;7 jannewarie * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Franz Beckenbauer]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/franz-beckenbauer-ist-tot-weltmeister-von-1990-und-1974-stirbt-im-alter-von-78-jahren-19434495.html FAZ.net - Franz Beckenbauer im Alter von 78 Jahren gestorben]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Braziliaanse voetballer en coach [[Mário Zagallo]] (betrokke bie de [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|Waereldbaekereuverwinninge]] van 1958, 1962, 1970 en 1994) sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6296901/braziliaanse-voetballegende-en-viervoudig-wk-winnaar-mario-zagallo-overleden.html Nu.nl - Braziliaanse voetballegende en viervoudig WK-winnaar Mário Zagallo overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Midde-Oeste'': In de Zuudoes-Iraanse sjtad [[Kerman]] kómme zeker 91 luuj óm 't laeve bie 'n döbbele explosie. 284 luuj rake gewóndj. De óntploffinge waore inne buurt van 'n herdenkingsbiejeinkóms veur de Iraanse ginneraal Qasem Soleimani, dae precies veer jaore truuk woort doedgemaak bie 'ne Amerikaanse drone-aanval. D'n aansjlaag waert opgeëis door terreurbeweging [[IS]].<ref>[https://www.washingtonpost.com/world/2024/01/03/iran-us-soleimani-explosion-kerman/c7b0f51a-aa32-11ee-bc8c-7319480da4f9_story.html The Washington Post - Iran says at least 84 were killed in blasts at a ceremony honoring slain general]</ref> * ''Nederlandj'': [[Twiede Wereldoorlog]]veteraan André Hissink sjtörf op 104-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503652-wo-ii-vlieger-andre-hissink-104-overleden-ik-heb-gezwijnd NOS - WO II-vlieger André Hissink (104) overleden: 'Ik heb gezwijnd']</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Mestreech]], aon de [[Boschpoort]], brik 'nen diek door. Oerzaak is d'n aonhawwende regeval en 't droet veurtkoumend hoegwater.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6296595/dijk-in-maastricht-deels-weggespoeld-woonboten-ontruimd.html Nu.nl - Dijk in Maastricht deels weggespoeld, woonboten ontruimd]</ref> * ''Nederlandj'': In 't [[Gelderland|Gelders]] [[Puiflijk]] kómme 50.000 hoonder óm bie 'ne sjtalbrandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503574-grote-stalbrand-in-puiflijk-50-000-kippen-dood NOS - Grote stalbrand in Puiflijk, 50.000 kippen dood]</ref> * ''Sjport'': De Fransen autocoureur [[René Metge]], drievaudig winner van [[Paries-Dakar]], sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240103_96833386 De Standaard - Drievoudig Dakarwinnaar René Metge overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Kóns en cultuur, Belsj Limburg'': [[Veldeke (vereiniging)|Veldeke]] in [[Belsj Limburg]] geuf 'ne speciale dialekkalender oet mit oetsjpraoke, weiteswaerdighede, gedichskes en wietse oet alle Belsj-Limburgse dialekte.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240102_95078928 HBVL - Nieuw jaar, nieuwe almanak met Limburgs dialect: “Taalrijkdom die niet verloren mag gaan”]</ref> * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne Israelische aanval op e [[Hamas]]-kentoer inne [[Libanon|Libanese]] huidsjtad [[Beiroet]] kómme 7 luuj óm 't laeve, woe-ónger Saleh al-Arouri, e kopsjtök vanne terreurbeweging.<ref>[https://www.timesofisrael.com/hamas-deputy-leader-saleh-al-arouri-killed-in-alleged-israeli-strike-in-beirut-suburb/?utm_source=article_hpsidebar&utm_medium=desktop_site&utm_campaign=liveblog-january-03-2024 Times of Israel - Hamas deputy leader Saleh al-Arouri killed in alleged Israeli strike in Beirut]</ref><ref>[https://www.aljazeera.com/news/2024/1/3/who-was-saleh-al-arouri-the-hamas-leader-killed-in-beirut Al Jazeera - Who was Saleh al-Arouri, the Hamas leader killed in Beirut?]</ref> * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger trek zich gedeiltelik truuk oet 't noorde vanne [[Gazasjtroek]]. De ierste bewoeners kere truuk.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2503534-eerste-palestijnen-terug-naar-verwoest-noord-gaza-nu-israel-zich-daar-terugtrekt NOS - Eerste Palestijnen terug naar verwoest Noord-Gaza nu Israël zich daar terugtrekt]</ref> * ''Wes-Azië/Midde-Oeste'': De Törkse pelissie pak 33 luuj op. Ze waere verdach van spionage veur [[Israel]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240102_93987246 De Limburger - Turkse politie pakt verdachten van spionage voor Israël op]</ref> * ''Politiek, Oes-Azië'': De [[Zuud-Korea]]anse oppositieleijer [[:en:Lee Jae-myung|Lee Jae-myung]] waert tiedes e werkbezeuk in [[Busan]] naergesjtoke en raak doabie gewóndj. De aanvaller, 'ne 67-jäörige man, is opgepak.<ref>[https://en.yna.co.kr/view/AEN20240102003451315 Yonhap News Agency - Opposition leader Lee Jae-myung attacked during visit to Busan]</ref> * ''Oes-Azië'': op 'n lóchhave kórtbie [[Tokio]] kump e passageersvleegmesjien in boetsing mit e vleegmesjien vanne Japanse köswach. Vief inzittende vanne köswach kómme daobie óm 't laeve, eine raak gewóndj. In 't passageertoesjtel rake 14 luuj gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503496-honderden-tijdig-geevacueerd-bij-vliegtuigongeluk-tokio-vijf-doden-bij-kustwacht NOS - Honderden tijdig geëvacueerd bij vliegtuigongeluk Tokio, vijf doden bij kustwacht]</ref> ;1 jannewarie * ''Economie, Afrika, Midde-Oeste'': [[Egypte]], [[Ethiopië]], [[Iran]], [[Saudi-Arabië]] en de [[Vereinigde Arabische Emirate]] sjlete zich aan bie [[BRICS]]. * ''Politiek, Midde-Oeste'': 't Israelisch hoeggerechshof verwerp de ómsjtreje hervormingswet van premier Netanyahu. De wet waor gemeind um de mach vanne [[regering]] en 't [[parlement]] te vergroete ten koste vanne mach van 't hof.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503458-hooggerechtshof-israel-haalt-streep-door-staatsrechthervorming-netanyahu NOS - Hooggerechtshof Israël haalt streep door staatsrechthervorming Netanyahu]</ref> * ''Politiek, Wes-Azië'': De internationaal neet-erkinde rippebliek [[Hoeg-Karabach]] waert formeel opgeheve. * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': [[Japan]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,6 op de Memènt-Magnitudesjaol. Daobie valle zeker 202 doeje, 665 gewónje en rake 102 luuj vermis.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503407-zware-aardbeving-voor-de-kust-van-japan-tsunamiwaarschuwing-afgegeven NOS.nl - Zware aardbeving voor de kust van Japan, tsunamiwaarschuwing afgegeven]</ref> ==2023== ===december=== * ''Natuur & milieu, Duutsjland'': [[:de:Weihnachtshochwasser 2023|hoegwater]] in groete deile van Noord- en Oes-Duutsjland. * ''Zuud-Amerika'': diplomatieke crisis tösje de buurlenj [[Venezuela]] en [[Guyana]] noa e ómsjtreje [[referendum]] euver de annexatie vanne westelike Guyanese regio's. * ''Zuud-Azië'': hónderddoezende Afghane vlöchte oet [[Pakistan]] of waere 't landj oetgezat. * ''Midde-Oeste'', 18 december-huuj: 'n internasjonaal coalitie ónger leijing vanne [[VS]] ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) besjermp sjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]]. * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] door pro-Iraanse milities en Amerikaanse vergeldingsacties. * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. * ''Natuur & milieu'', 30 november-12 december: 198 leng neme deil aan de klimaatconferentie in [[Dubai]], [[Vereinigde Arabische Emirate]]. Ze waere 't eins euver de aafbouw van fossiel [[brandjsjtof]]fe. ;31 december * ''Duutsjland'': De Duutsje pelissie arresteert 3 luuj op verdenking van veurbereijing van 'nen aansjlaag op de [[Dóm van Kölle]]. Op keersjaovend woort 'ne 30-jäörige Tadzjiek aangehaote. Dae waert gezeen es 'ne sjpil in e terroristisch netwerk in 't weste van de deilsjtaat [[Noordrien-Wesfale]].<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/koeln/drei-weitere-verdaechtige-in-gewahrsam-nach-koelner-terroralarm_aid-104278149 Rheinische Post - Drei weitere Verdächtige in Gewahrsam nach Kölner Terroralarm]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse popjournalis en radio-dj [[Hubert van Hoof]] störf op 72-jaorege leeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2249240/radio-icoon-hubert-van-hoof-72-overleden 1Limburg - Radio-icoon Hubert van Hoof (72) overleden]</ref> * ''Economie'': De Belzje zakeman [[Paul Buysse]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231231_94023609 De Standaard - Paul Buysse, the Belgian who sold the Rolls]</ref> * ''Weitesjap'': [[NASA]] lanceert vanaaf [[Antarctica]] 'ne nuje ruumde[[telescoop]] genaamp [[:en:GUSTO (telescope)|GUSTO]]. Dae geit óngerzeuk doon nao [[sjterresjtof]]. ;30 december * ''Nederlands Limburg'': 'ne 36-jäörige man oet [[Itter]] kump óm 't laeve nao e óngelök mit [[vuurwerk]].<ref>[https://www.1limburg.nl/112/2358624/dode-vuurwerkongeval-is-36-jarige-man-ook-een-gewonde 1limburg - Dode vuurwerkongeval is 36-jarige man, ook één gewonde]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Tom Wilkinson]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6296164/britse-acteur-tom-wilkinson-plotseling-op-75-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Britse acteur Tom Wilkinson plotseling op 75-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval oppe Zuud-Róssische regio [[Belgorod]] valle 24 doeje en 108 gewónje. ;29 december * ''Oes-Europa'': bie 'ne Róssische aanval op versjeie Oekraïense sjtaej kómme 41 luuj óm 't laeve en mie es 160 luuj rake gewóndj. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Les McCann]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240101_97034427 De Standaard - Vaak gesamplede jazzgigant Les McCann overleden]</ref> ;27 december * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaansen acteur [[Lee Sun-kyun]] begeit op 48-jäörige laeftied zelfmaord.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502883-parasite-acteur-lee-sun-kyun-dood-gevonden-in-auto NOS.nl - Parasite-acteur Lee Sun-kyun dood gevonden in auto]</ref> * ''Frankriek/Europa'': De Franse politicus [[Jacques Delors]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6295793/franse-politicus-en-europese-unie-architect-jacques-delors-98-overleden.html Nu.nl - Franse politicus en Europese Unie-architect Jacques Delors (98) overleden]</ref> ;26 december * ''Duutsjlandj'': D'n Duutsje politicus [[Wolfgang Schäuble]] (CDU) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/wolfgang-schaeuble-ist-tot-ehemaliger-cdu-politiker-wurde-81-jahre-alt-19409165.html FAZ.net - Wolfgang Schäuble ist tot]</ref> ;24 december * ''Wes-Afrika'': bie aanvalle op versjeie dörpkes in Centraal-[[Nigeria]] kómme 200 luuj óm 't laeve. Zó'n 500 luuj rake gewóndj. De sjlachoffers zint hoofzakelik christene. Me hèlt islamitische Fulani-militante verantwoordelik veur de aanvalle. ;23 december * ''Nederlands Limburg'': bie 'n sjeetpartie in [[Gelaen]] kump 'ne man óm 't laeve.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20231223_96348064 De Limburger - Slachtoffer schietpartij centrum Geleen overleden, dader voortvluchtig]</ref> ;21 december * ''Midde-Europa'': Aan de universiteit van [[Praag]] vèntj 'n sjeetpartie plaats wobie 14 doeje valle, ónger wae de sjötter zelf.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502418-bloedbad-op-universiteit-praag-oud-student-doodt-14-mensen NOS.nl - Bloedbad op universiteit Praag: oud-student doodt 14 mensen]</ref> * ''Sjport'': De Utrechtse amateurvoetbalclub [[USV Hercules]], die in de [[Daarde Devisie|Driede Devisie]] sjpeelt, zörg veur 'n sensatie door in de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] mit 3-2 van [[AFC Ajax]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502455-blamage-voor-ajax-nederlaag-tegen-amateurs-hercules-in-bekertoernooi NOS.nl - Blamage voor Ajax: nederlaag tegen amateurs Hercules in bekertoernooi]</ref> ;20 december * ''Zuud-Amerika'': Aad-prizzedent [[Desi Bouterse]] waert veroerdeild tot 20 jaor cel veur zinne rol bie de Decembermoorde in [[1982]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6294863/desi-bouterse-krijgt-ook-in-hoger-beroep-twintig-jaar-cel-voor-decembermoorden.html Nu.nl - Desi Bouterse krijgt ook in hoger beroep twintig jaar cel voor Decembermoorden]</ref> * ''Nederlands Limburg'': [[Harrie Smeets]], bisjop van Remunj tösje 2018 en 2023, sjtörf op 63-jäörige laeftied aan 'nen harretumor.<ref>[https://www.kn.nl/in-memoriam/harrie-smeets-1960-2023-toch-een-bisschop-tot-het-eind/ Katholiek Nieuwsblad - Harrie Smeets (1960-2023): Toch een bisschop tot het eind]</ref> * ''Politiek, Europa algemein'': 't [[Europees Parlement]] en de [[EU]] waere 't eins euver e pakket aan regels euver [[asiel]] en [[migratie]]. Wichtige óngerdeile van dit pakket zint versjnelde screening van migrante ane boetegrenze vanne EU en de meugelikheid veur migrante sjneller truuk te sjikke es ze oet veilige lenj kómme. ;19 december * ''Economie, Nederlands Limburg'': 't ''[[Sprookjesbos]]'' in [[Valkeberg]] geit failliet.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20231219_96267312 De Limburger - Sprookjesbos failliet: Valkenburg verliest na Valkenier opnieuw toeristische trekpleister]</ref> ;18 december * ''Natuur & milieu, Noord-Europa'': in 't zuudweste van [[Iesland]] op 't sjiereilandj Reykjanes bars 'ne [[völkaan]] oet. Veur zoewied bekindj zint gein sjlachoffers gevalle.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6294675/na-weken-van-maatregelen-barst-vulkaan-op-ijsland-eindelijk-uit.html Nu.nl -Na weken van maatregelen barst vulkaan op IJsland eindelijk uit]</ref> * ''Politiek, Zuudoes-Europa'': zittend prizzedent Vučić wint de [[Servië|Servische]] parlementsverkezinge. Zien partie, de Servische Progressieve Partie, kump oet op zó'n 47 procent. ;16 december * ''Nederlands Limburg, Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgsen historicus [[Mathieu Segers]] störf op 47-jaorege leeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6294471/hoogleraar-en-europadeskundige-mathieu-segers-47-overleden.html Nu.nl - Hoogleraar en Europadeskundige Mathieu Segers (47) overleden]</ref> * ''Economie, Midde-Oeste'': Alle groete containerverveurders sjtoppe veurluipig mit vare euver de [[Roej Zie]] nao aanvalle van Houthi-rebelle op vrachsjepe inne watere róndj [[Jemen]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2501801-alle-grote-rederijen-mijden-rode-zee-na-aanvallen-het-loopt-uit-de-hand NOS - Alle grote rederijen mijden Rode Zee na aanvallen: 'Het loopt uit de hand']</ref> * ''Midde-Oeste'': Nawaf al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, de emir van [[Koeweit]], sjtörf op 86-jäörige laeftied. ;14 december * ''Politiek, Oes-Europa'': de [[EU]] sjtart de toetraejingsóngerhandelinge mit [[Oekraïne]] en [[Moldavië]]. [[Georgië]] krieg de sjtatus kandidaat-lidsjtaat. ;13 december * ''Nederlands Limburg'': De gemeinte [[Valkeberg]] deit de veiligheid róndum de keersjmerte in de Gemeinte- en de Fluweelegrot aansjerpe. Ouch op de keersjmert op de [[Vriethof (Mestreech)|Vriethof]] in [[Mesjtreech]] were maotregele genómme. Rae daoveur ies 't verhoagd dreiginigsniveau door de oorlog in Gaza en koranverbrandinge in Zjwede.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2347925/extra-veiligheidsmaatregelen-bij-kerstmarkten-valkenburg 1limburg - Extra veiligheidsmaatregelen bij kerstmarkten Valkenburg]</ref> * ''Politiek, Oes-Europa'': de liberale politicus [[Donald Tusk]] waert gekoze es nuje premier van [[Pole]]. ;1 december * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt 't zuje vanne Gazasjtroek binne. D'r waere gevechte gemeld inne sjtad Khan Yunis. ===november=== * ''Zuud-Azië'': hónderddoezende Afghane vlöchte oet [[Pakistan]] of waere 't landj oetgezat. * ''Belsj, Belsj-Limburg'': jaorlikse militair oefening ''Celtic Tiger'' inne Belsje Kempe, mit 900 militaire en 150 veurtuger.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/11/13/celtic-uprise/ VRT - Meer dan 700 militairen oefenen op straat in Limburg en Antwerpen: "Er wordt geschoten, maar met oefenmunitie"]</ref> * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] en Amerikaanse vergeldingsacties * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. ;30 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Iers-Britse folkzenger [[Shane MacGowan]] ([[The Pogues]]) sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2499805-shane-macgowan-65-van-the-pogues-overleden NOS.nl - Shane MacGowan (65) van The Pogues overleden]</ref> ;29 november * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Duutsj-Amerikaanse politicus en diplomaat [[Henry Kissinger]] ([[Nobelpries]] veur de Vrei 1973) sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6291935/amerikaanse-diplomaat-en-nobelprijswinnaar-henry-kissinger-100-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse diplomaat en Nobelprijswinnaar Henry Kissinger (100) overleden]</ref> ;26 november * ''Sjport'': 't [[Formule 1]]-kampioensjap ènjig mit de Grand Prix van [[Abu Dhabi (stad)|Abu Dhabi]]. [[Max Verstappen]] wintj e record van 19 op 22 races; daobie haet 'r mie es doezend rundjes geleid (ouch e record), es ènsigste alle races oetgevare en haet 'r mie es twie kier zoeväöl punte es nómmer twie [[Sergio Pérez]] (575 óm 285).<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> ;22 november * ''Politiek, Nederlandj'': Bie de [[Twiede Kamer]]verkezinge kump de [[PVV]] van [[Geert Wilders]] oet op 37 zedele, woemit ze wiedoet de groetste partie is gewaore. Achter de PVV sjtaon 't links blok [[GroenLinks]]-[[PvdA]] van [[Frans Timmermans (politicus)|Frans Timmermans]] mit 25 zedele, de [[VVD]] van [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius|Dilan Yeşilgöz]] mit 24 zedele en de nuuj partie [[Nieuw Sociaal Contract|NSC]] van [[Pieter Omtzigt]] mit 20 zedele.<ref>[https://nos.nl/collectie/13958/artikel/2498877-exitpoll-ipsos-pvv-met-afstand-grootste-partij-gevolgd-door-gl-pvda-vvd-en-nsc NOS - Exitpoll Ipsos: PVV met afstand grootste partij, gevolgd door GL-PvdA, VVD en NSC]</ref> ;20 november * ''Politiek, Zuud-Amerika'': Javier Milei, van de rechs-populistische partie Avanza Libertad, wint de [[Argentinië|Argentiense]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2498505-uiterst-rechtse-milei-wint-presidentsverkiezingen-in-argentinie]</ref> ;19 november * ''Economie'': De Nederlandse zakeman [[Wim van de Leegte]], vreugere topman van [[VDL]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6290394/wim-van-der-leegte-oud-topman-vdl-op-76-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Wim van der Leegte, oud-topman VDL, op 76-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Kaapverdië|Kaapverdiaans]]-[[Portugal|Portugese]] zengeres [[Sara Tavares]] sjtörf op 45-jäörige laeftied aan 'nen harretumor.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231120_96633993 De Standaard - Sara Tavares maakte Portugees-Kaapverdische pop voor de hele wereld]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Franse pianiste [[Colette Maze]] sjtörf op 109-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/7ea9f5ed-a3e1-41e7-8f77-06af5ab8b52b/franse-pianist-colette-maze-108-brengt-album-uit NPO Klassiek - Pianist Colette Maze (109) overleden: eeuw achter de piano]</ref> ;18 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Ruud Geels]] (20 kier international) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2498324-oud-topspits-ruud-geels-op-75-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Oud-topspits Ruud Geels op 75-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[David Del Tredici]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/11/18/arts/music/david-del-tredici-dead.html New York Times - David Del Tredici, Who Set ‘Alice’ to Music, Dies at 86]</ref> * ''Sjport'': In 'n kwalificatiematch veur 't [[Europees Kampioensjap hierevoetbal 2024]] wintj [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] mit 14-0 van [[Gibraltarees hierevoetbalèlftal|Gibraltar]]. Dit is e record veur Europese voetbalmatche. ;16 november * ''Kóns en cultuur, Belsj-Limburg'': de film ''Zondebokken'' van documentaire- en filmmaeker Rocky Grispen oet [[Mezeik]] geit in première. De film geit euver de [[bokkeriejersj]] en de akteurs kómme allemaol oet Belsj- en Nederlands-Limburg.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/11/16/de-bokkenrijders-komen-opnieuw-tot-leven-in-film-zondebokken/ VRT - De Bokkenrijders komen opnieuw tot leven in film "Zondebokken" van Maaseikse regisseur Rocky Grispen]</ref> ;14 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse journalis en prizzentator [[Karel van de Graaf]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan de gevolge van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6289806/journalist-en-wie-is-de-mol-presentator-karel-van-de-graaf-72-overleden.html Nu.nl - Journalist en Wie is de Mol?-presentator Karel van de Graaf (72) overleden]</ref> ;13 november * ''Weitesjap, natuur & milieu'': oet berekeninge van 'n internationaal óngerzeuksgroep bliek det mit bósjhersjtel en aanplant van nuje [[bósj]] 829 miljard ton [[CO2]] oete [[atmosfeer]] kèn waere gehaold.<ref>[https://nos.nl/collectie/13871/artikel/2497723-herstel-bossen-kan-flink-bijdragen-aan-klimaatverbetering-maar-geduld-vereist NOS - Herstel bossen kan flink bijdragen aan klimaatverbetering, maar geduld vereist]</ref> ;10 november * ''Belsj-Limburg'': In [[Diepenbik]] waere twie extreemrechse activiste gearresteerd die benj höbbe mit [[The Base]], 'n terroristische, op geweld gerichte sjplintergróp.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231111_96260214?&articlehash=ryflAtQG4IxhxVMKnxiX%2FVGrY%2FTBt5Bw7N3ptmy4y3YuLm1nuTZ94W8V2csVn0u8G%2FeFLHMx9gavE3u6ZPrX5mbkcEZP2IYBYw5AMnD1J7pGQOkVqyRafq%2BdfymBfASq%2FaSbrpWdFL2IOEGys1A%2F2wIbHYCY2JUMKPD6VoiNoQgnOvyVICk%2BxG89tcgQMR9NHF78T6N8vgXd3zVxxxCEtS%2FJF%2FexIRrA%2BNUnDdK3X0Dc%2BSno9jzLAkbRPoabu00g5sQdqCllLvZKk3Cu1Bvl%2B%2BBFWQJhATKW0ZTuUCk9AIav1%2FOaq%2BxaVHgMpqkIOVOS6vSBee9s%2BKHYOm%2BnVMu9jg%3D%3D De Standaard - Na de arrestaties in Diepenbeek: The Base predikt geweld met als doel een witte etnostaat]</ref> ;9 november * ''Midde-Oeste'': bie 'ne nuje Amerikaanse lóchaanval op pro-[[Iran|Iraanse]] militante inne [[Syrië|Syrische]] regio Deiz-ez-Zor valle 9 doeje en 7 gewónje.<ref>[https://www.syriahr.com/en/315250/ SOHR - Amid confirmed reports of fatalities | US airstrikes on military positions in Deir Ezzor leave seven Iranian-backed militiamen injured]</ref> ;2 november * ''Kóns en cultuur'': "Now and then", 'n ónaafgemaak leedje van [[The Beatles]], kump 53 jaor nao 't oetereingaon esnog aafgemaak oet. * ''Zuud-Azië'': rebelle in 't noorde van [[Myanmar]] verovere de sjtrategische grensplaats Chinshwehaw, 'ne wichtige sjakel veur de handel mit [[Sjina]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2023/11/2/myanmar-rebels-seize-vital-border-town-as-china-calls-for-ceasefire Al Jazeera - Myanmar rebels seize vital border town as China calls for ceasefire]</ref> ;1 november * ''Wes-Afrika'': Bie 'nen aanval inne [[Nigeria]]anse regio Yobe waere zeker 40 luuj gedoed. * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': Inne [[Groete Oceaan]] bie 't [[Japan]]se eilandj Iwo Jima is e nuuj eilendje óntsjtange nao de oetbarsting van 'n óngerziese völkaan.<ref>[https://apnews.com/article/japan-iwo-jima-volcano-eruption-new-island-94916ed3b033b6626610da16f9942452 AP - A volcanic eruption has created a new island off Japan, but it may not last]</ref> ===oktober=== * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] en Amerikaanse vergeldingsacties * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. * ''Zuudoes-Europa'': sjpanninge tösje [[Kosovo]] en [[Servië]]. * ''Midde-Oeste'': Etnische [[Armene]] vlöchte oet de belegerde enclave [[Hoeg-Karabach]] nao [[Armenië]]. ;31 oktober * ''Wetensjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Thomas Mattingly]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nasa.gov/news-release/nasa-administrator-remembers-apollo-astronaut-thomas-k-mattingly-ii/ NASA.gov - NASA Administrator Remembers Apollo Astronaut Thomas K. Mattingly II]</ref> ;28 oktober * ''Centraal-Azië'': Bie e óngelök in 'n koel in [[Karaganda]], [[Kazachstan]] valle 46 doeje. * ''Kóns en cultuur'': De Canadees-Amerikaansen acteur [[Matthew Perry]] sjtörf op 54-jäörige laeftied nao 'nen dènkelike zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/film/6287354/friends-acteur-matthew-perry-op-54-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Friends-acteur Matthew Perry op 54-jarige leeftijd overleden]</ref> ;27 oktober * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt de [[Gazasjtroek]] binne. * ''Midde-Oeste'': De [[VS]] valle munitiedepots aan van pro-Iraanse militante in [[Syrië]] en [[Irak]]. 't Geit óm 'ne vergeldingsaanval nao versjeie drone- en raketaanvalle op Amerikaanse bases inne regio.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67236438 BBC - US strikes Syria bases used by Iran-linked groups]</ref> ;26 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[Hans Tentije]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231030_97385327 De Standaard - Dichter Hans Tentije overleden: de Edward Hopper van de Nederlandstalige poëzie]</ref> ;25 oktober * ''Noord-Amerika'': bie 'n sjeetpartie in Lewiston, [[Maine]], valle 18 doeje en 13 gewónje. De sjötter waert twie daag later doed gevónje. ;24 oktober * ''Natuur en milieu, Duutsjlandj'': get ten weste van [[Linnich]] (óng. 20 km ten oeste van [[Broensem]]) vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] plaatsj mit 'n krach van 2,4 oppe [[sjaol van Richter]]. ;21 oktober * ''Sjport'': De Britse voetballer Sir [[Bobby Charlton]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2494850-engelse-voetballegende-sir-bobby-charlton-86-overleden NOS.nl - Engelse voetballegende Sir Bobby Charlton (86) overleden]</ref> ;18 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Wessel te Gussinklo]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231020_94942129 De Standaard - Schrijver Wessel te Gussinklo overleden: ‘Alles staat in mijn boeken, ik ben er zelf niet meer’]</ref> ;17 oktober * ''Midde-Oeste'': bie 'n explosie in e krankehoes inne [[Gazasjtrook]] valle zeker teentalle doeje en gewónje. Volgens 't Palestiens ministerie van Volksgezóndheid geit 't óm 'ne Israelische aanval. Volges [[Israel]] is 't 'ne mislökde aanval van terreurorganisatie Islamitische Jihad, die ouch betrokke is bie de kreeg in Israel enne [[Palestijnse Staot|Palestiense gebede]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse jazzpianis en -componis [[Carla Bley]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan [[harrekanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231018_93860891 De Standaard - Carla Bley: van sigarettenmeisje tot wereldvermaarde componiste]</ref> ;16 oktober * ''Naord-Europa'': De Finse politicus en diplomaat [[Martti Ahtisaari]] (Nobelpries veur de Vrei 2008) sjtörf op 86-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2494270-finse-oud-president-en-vredesmakelaar-martti-ahtisaari-86-overleden NOS.nl - Finse oud-president en 'vredesmakelaar' Martti Ahtisaari (86) overleden]</ref> * ''Belsj'': bie 'ne aansjlaag in 't centrum vanne [[Belsj]]e hoofsjtad [[Brössel]] zint twie [[Zjwede (volk)|Zjwede]] doedgesjote, eine is gewóndj geraak. De sjötter zaet geïnsjpireerd te zie door terreurorganisatie [[IS]]. Hae is nao 'n klopjach neergesjote en euverleje. ;15 oktober * ''Oes-Europa, politiek'': De conservatief en [[euroscepticisme|eurosceptische]] partie PiS van zittende premier [[Mateusz Morawiecki]] blief de groetste in de [[Pole|Poolse]] verkezinge, meh verluus geveulig. De liberaal en pro-Europese burgercoalitie van [[Donald Tusk]] kump op de twiede plaats. ;14 oktober * ''Oceanië, politiek'': De liberaal-conservatief National Party wint de [[Nuuj-Zieland]]se verkezinge. * ''Kóns en cultuur'': D'n Iraanse rezjisseur [[Dariush Merjui]] weurt, mit zien vrouw, op 83-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/film/6285408/bekende-iraanse-regisseur-dariush-mehrjui-doodgestoken-in-zijn-eigen-huis.html Nu.nl - Bekende Iraanse regisseur Dariush Mehrjui doodgestoken in zijn eigen huis]</ref> ;13 oktober * ''Weitesjap'': De [[NASA]] lanceert 't ruumdetuug [[Psyche (ruimtesonde)|Psyche]], wat [[Psyche (planetoïde)|de gelieknamige planetoïde]] geit óngerzeuke en dao in 2029 mót aankómme.<ref>[https://www.nasa.gov/missions/psyche-mission/6-things-to-know-about-nasas-asteroid-exploring-psyche-mission/ NASA.gov - 6 Things to Know About NASA’s Asteroid-Exploring Psyche Mission]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse póppesjpeler [[Jozef van den Berg]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gelderlander.nl/west-betuwe/we-kijken-verkeerd-zei-jozef-van-den-berg-1949-2023-we-kregen-het-paradijs-maar-zijn-het-verloren~a782b265b/ De Gelderlander - We kijken verkeerd, zei Jozef van den Berg (1949-2023): ‘We kregen het paradijs, maar zijn het verloren’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse dichteres [[Louise Glück]] ([[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] 2020) sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231013_97299223 De Standaard - Louise Glück, dichter van het verlangen]</ref> * ''Frankriek'': Inne Noord-[[Frankriek|Franse]] sjtad [[Arras]] waert 'ne lieraar doedgesjtoke door 'ne geradicaliseerde man van Tsjetsjeense aafkóms. 't Dreigingsniveau is verhoeg nao 't allerhoegste niveau en 7000 militaire waere ingezet veur [[terrorisme]] te besjtrieje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/10/13/frankrijk-verhoogt-veiligheidsniveau/ VRT - Frankrijk kondigt hoogste dreigingsniveau af nadat leraar in Arras werd doodgestoken: "Link met situatie in Midden-Oosten"]</ref> ;10 oktober * ''Belsj Limburg, Economie'': De directie maak bekèndj det 't [[Sappi]]-pepierfebrik in [[Laoneke]] begin 2024 toe geit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231010_93774302 De Standaard - 600 banen op de tocht door sluiting papierfabriek Sappi in Lanaken]</ref> ;9 oktober * ''Economie'': De [[Nobelpries]] in de Economie weurt toegekèndj aan [[Claudia Goldin]] "ómdet ze ós bezei van vrouwluuj op d'n arbeidsmerret veuroet haet geholpe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Economie (paersberich)]</ref> ;8 oktober * ''Midde-Oeste'': [[Hezbollah]] mingk zich in 't conflik mit [[Israël]] door ouch rakètte aaf te vure. * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Tjerk Westerterp]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6284510/voormalig-cda-minister-tjerk-westerterp-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig CDA-minister Tjerk Westerterp op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 oktober * ''Natuur & milieu, Centraal-Azië'': [[Afghanistan]] waert getroffe door 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 6,3 op de [[sjaol van Richter]]. Zeker 1000 luuj kómme daobie óm 't laeve en zó'n 9000 rake gewóndj. * ''Midde-Oeste'': Vanoet de [[Gazasjtroek]] weure hóngerde rakètte op [[Israël]] aafgesjote. Ouch sjtaeke infiltrante de grens euver tösje de Gazasjtroek en Israel. Veural in 't zude van Israel guf 't vuurgevechte. [[Hamas]] eis d'n aanval op.<ref>[https://www.nu.nl/midden-oostenconflict/6284286/massale-verrassingsaanval-door-hamas-op-israel-meerdere-doden-en-gewonden.html Nu.nl - Massale verrassingsaanval door Hamas op Israël, meerdere doden en gewonden]</ref> * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] weurt twiede in de [[sprintrace]] in [[Qatar]] en sjtèlt zoedaonde zienen driede waereldtitel [[Formule 1]] veilig.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]].</ref> ;6 oktober * ''Midde-Oeste'': De [[Nobelpries]] veur de Vrei weurt oetgereik aan [[Narges Mohammadi]] "óm häör gevech taege de óngerdrökking van vrouwluuj in [[Iran]] en häör gevech veur minsjerechte en vrieheid veur edereine."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2023/press-release/ NobelPrize.com - Nobelpries veur de Vrae (paersberich)]</ref> ;5 oktober * ''Kóns en cultuur'': De [[Nobelpries]] [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|in de Literatuur]] weurt oetgereik aan [[Jon Fosse]] "óm zien innovatief buun- en prozawerk wo-in hae 'n sjtum gief aan 't ónzegkbaart."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2023/bio-bibliography/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Literatuur (paersberich)]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt oetgereik aan [[Moungi G. Bawendi]], [[Louis E. Brus]] en [[Aleksej E. Jemkimov]] "veur de óntdèkking en synthese van [[kwantumsjtip]]pe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Sjemie 2023 (paersberich)]</ref> ;3 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Fysica weurt oetgereik aan [[Pierre Agostini]], [[Ferencz Krausz]] en [[Anne L'Huillier]] "veur ['t óntwikkele van] experimenteel menere die [[attosecondefysica|attosecondepulse]] ginnerere veur de studie van [[elektronedyniamiek]] in materie."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Natuurkónde 2023 (paersberich)]</ref> ;2 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Genaeskónde weurt oetgereik aan [[Katalin Karikó]] en [[Drew Weissman]] "veur häör óntdèkkinge ómtrèntj [[nucleoside]]-gebaseerde modificaties die de óntwikkeling van effective mRNA-vaccins taege [[COVID-19]] meugelik höbbe gemaak."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Genaeskónde 2023 (paersberich)]</ref> ;1 oktober * ''Economie, Nederlandj'': de [[aerdgaas|gaaskraan]] in [[Groninge (provincie)|Groninge]] geit toe. * ''Politiek, Oes-Europa'': De populistische partie Smer-SD van Robert Fico wènt de [[Slowakije|Sjlowaakse]] verkezinge. De liberaal partie PS kump op de twiede plaats. * ''Midde-Oeste'': bie 'ne zelfmoordaansjlaag kórtbie 't [[Turkieje|Törks]] parlement in [[Ankara]] rake twie agente gewóndj. 'ne Twiede persoen waert door de pelissie doedgesjote. De Koerdische aafsjeidingsbeweging [[PKK]] eis d'n aansjlaag op. * ''Frankriek'': In 't [[Normandië|Normandische]] dörp La Meauffe explodeert munitie oet de [[Twiede Weltkreeg]]. Eine man kump óm 't laeve, twie anger rake gewóndj. ===september=== * ''Zuudoes-Europa'': sjpanninge tösje [[Kosovo]] en [[Servië]]. * ''Natuur & milieu, Noord-Afrika'': in 't oeste van [[Libië]] valle bie zjwaor euversjtruiminge es gevolg van sjtorm Daniël zeker 11.000 doeje, woevan de meiste inne sjtad Derna. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Midde-Oeste'': Etnische [[Armene]] vlöchte oet de belegerde enclave [[Hoeg-Karabach]] nao [[Armenië]]. * ''Midde-Oeste'', 19-20 september: 't [[Azerbeidzjan|Azerbeidzjaans]] leger vèlt de enclave Hoeg-Karabach, die bewoend waert door Armene, aan. D'r valle teentalle doeje en gewónje en einen daag later capitulere Armeense militante. Inne internationaal gemeinsjap waert d'n aanval veroerdeild. ;29 september * ''Zuud- en Centraal-Azië'': Bie 'ne bómaansjlaag inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Mastung valle 55 doeje en zeker 50 gewónje. ;28 september * ''Nederlandj'': In [[Rotterdam]], in e hoes in [[Delfshaven]] en in 't [[Erasmus MC]], weurt gesjote en brandj gestich. Hiebie valle drie doeje. 'ne Verdachte weurt flót opgepak.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6283006/politie-houdt-verdachte-aan-na-schietpartijen-in-erasmus-mc-en-rotterdamse-woning.html Nu.nl - Politie houdt verdachte aan na schietpartijen in Erasmus MC en Rotterdamse woning]</ref> ;27 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Iers-Britsen acteur [[Michael Gambon]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;26 september * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne brandj op e broelof inne Noord-[[Irak|Iraakse]] sjtad [[Qaraqosh]] valle 114 doeje en rake zeker 150 luuj gewóndj. ;25 september * ''Midde-Oeste'': Bie 'n explosie in e brandjsjtofdepot in [[Stepanakert]] (Chankendi), de groetse plaats in [[Hoeg-Karabach]], zien 68 luuj óm 't laeve gekómme en 300 luuj gewóndj geraak. Wiejer geuf 't 105 vermisde. De meiste sjlachoffers waore oppe vlöch nao [[Armenië]] es gevolg van 't Azerbeidzjaans offensief van afgeloupe waek. ;24 september * ''Weitensjap'': 't Ruumdetuug [[OSIRIS-REx]] kump trök op Eerd mit e mónster van asteroïde [[Bennu]].<ref>[https://blogs.nasa.gov/osiris-rex/2023/09/24/capsule-containing-asteroid-bennu-sample-has-landed/ NASA - Capsule Containing Asteroid Bennu Sample Has Landed]</ref> * ''Wes-Afrika'': [[Frankriek]] trèk zienen ambassadeur en zien militaire truuk oet [[Niger]].<ref>[https://www.leparisien.fr/international/coup-detat-au-niger-emmanuel-macron-annonce-le-retrait-des-forces-francaises-et-le-retour-de-lambassadeur-24-09-2023-PQIX2ANPUVHAZBOBK3GTANVTQ4.php Le Parisien - Niger : pourquoi Emmanuel Macron a annoncé le retrait de l’armée française]</ref> * ''Zuudoes-Europa'': In 't noorde van [[Kosovo]] vèlt 'n groep van 30 gewapende manne e dörpke binne. Dao sjete ze 'ne pelissie-agent doed en verwónje ze 3 anger agente, woenao ze zich versjanse in e [[kloester]]. Bie vuurgevechte woorte 3 aanvallers doedgemaak, 2 raakde gewóndj en veer woorte gearresteerd.<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/one-police-officer-killed-another-injured-kosovo-gunfire-pm-kurti-2023-09-24/ Reuters - Serb gunmen battle police in Kosovo monastery siege; four dead]</ref> * ''Sjport'': De Ethiopische [[Tigist Assefa]] zèt e nuuj record op de [[marathon (loupe)|marathon]] veur vrouwluuj naer. Häören tied van 2:11:53 is 'n verbaetering van mie es twie menute. ;23 september * ''Nederlands Limburg, economie'': In 'ne exploratieput bie 't gehuch [[Californië (Haors aan de Maas)|Californië]] in de gemeinte [[Haors aan de Maas]] waert [[lithium]] aangetroffe, e [[metaal]] wat ónger anger gebroek waert in [[Hendie|mobiel tillefoons]].<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230922_93338810 De Limburger - Lithium gevonden in Limburg: zitten we op een pot met wit goud? ‘Ik zie de potentie, maar ook veel haken en ogen’]</ref> ;22 september * ''Natuur & milieu'': In [[Afrika]] is 't aantal [[naashaore]]s saer veurig jaor toegenome. Zoewaal 't aantal zjwarte es witte naashaores nump toe.<ref>[https://www.nu.nl/goed-nieuws/6281989/voor-het-eerst-sinds-2012-meer-witte-neushoorns-in-afrika-ook-meer-zwarte.html Nu.nl - Voor het eerst sinds 2012 meer witte neushoorns in Afrika, ook meer zwarte]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Oekraïne]] vèlt 'n Róssische marinebasis aan oppe [[Krim (sjiereiland)|Krim]]. Volges de Oekraïense inlichtingedeenst valle daobie teentalle doeje en gewónje, woe-ónger inkel hoeggeplaatsde marinecommandante.<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230923_92683711 De Limburger - LIVE | Kiev: ’Hoge marinecommandanten getroffen bij aanval op Zwarte Zeevloot, tientallen doden’]</ref> * ''Zuud-Europa'': D'n Italiaansen aad-prizzedent [[Giorgio Napolitano]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2491460-italiaanse-oud-president-napolitano-98-overleden NOS.nl - Italiaanse oud-president Napolitano (98) overleden]</ref> ;20 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse fotograaf [[Erwin Olaf]] sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6281764/fotograaf-erwin-olaf-overleden-op-64-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Fotograaf Erwin Olaf overleden op 64-jarige leeftijd]</ref> * ''Nederlands Limburg'': De gemeinte [[Bezel]] geit alle komborde vervange door niej borde mit de dialekname van de dörper binne de gemeinte (Bezel, [[De Ruiver]] en [[Óffebek]]).<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230920_93730595 De Limburger - Beesel vervangt alle komborden in gemeente: plaatsnamen in het dialect en leesbaar door rijhulpsystemen auto’s]</ref> ;10 september * ''Oes-Europa'': 't Oekraïense leger herovert veer boorplatforms oppe [[Zjwarte Zie]] kórtbie de [[Krim (sjiereiland)|Krim]]. ;9 september * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[Mangasuthu Buthulezi]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2489824-omstreden-zuid-afrikaanse-oud-politicus-buthelezi-95-overleden NOS.nl - Omstreden Zuid-Afrikaanse oud-politicus Buthelezi (95) overleden]</ref> ;8 september * ''Natuur & milieu, Noord-Afrika'': [[Marokko]] waert getroffe door 'ne zjwaoren [[aerdsjóddel]] woebie zeker 2900 luuj ómkómme. ;3 september * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] pak de Groete Pries van [[Monza]]. Haer weurt daomit d'n allerierste [[Formule 1]]-coureur dae tien races op rie wintj.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6279318/reacties-na-historische-zege-verstappen-in-monza.html Nu.nl - Liveblog Reacties na historische zege Verstappen in Monza]</ref> ===augustus=== * ''Oceanië, natuur & milieu'': bie bósbrenj op 't [[Hawai]]aanse eilandj Maui valle mie es 100 doeje. Zó'n 1100 luuj waere vermis. * ''Noord-Europa, natuur & milieu'': sjtorm Hans veroerzaak sja en euverlas in 't zude van [[Scandinavië]]. Eine kump óm 't laeve. * ''Centraal-Europa, natuur & milieu'': zjwaore raegeval, euversjtruiminge en aerdversjuvinge in [[Sjlovenië]]. Zès luuj kómme óm 't laeve, woe-ónger twie Nederlandse toeriste. * ''Oes-Europa'': Róssische sjepe inne [[Zjwarte Zie]] waere aangevalle mit maritiem drones en Oekraïense ziehaves waere besjtook mit rakette. * ''Sjport'', 20 juli-20 augustus: 9e editie WK vrówwe[[vootbal]] in [[Australië]] en [[Nuuj-Zielandj]]. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;24 augustus * ''Oes-Europa'': kórtbie de Róssische huidsjtad [[Moskou]] crasht e vleegmesjien van [[Wagner]]-leider [[Jevgenij Prigozjin]]. Alle teen inzittende zint daobie óm 't laeve gekómme. Meugelik zoot ouch Prigozjin in dat toesjtel en is hae ómgekómme. ;23 augustus * ''Weitesjap, Zuud-Azië'': Vikram, de maonlanjer van de Indiase missie [[Chandrayaan-3]], lantj op de Zuudpool van de [[Maon]]. [[India]] weurt hiemit 't vierde landj wat mit succes op de Maon lantj.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6277673/india-levert-historische-prestatie-door-als-vierde-land-op-de-maan-te-landen.html Nu.nl - India levert historische prestatie door als vierde land op de maan te landen]</ref> ;21 augustus * ''Politiek, Zuud-Amerika'': De sociaaldemocraat Bernardo Arévalo, ouch waal bekindj es de anti-corruptiekandidaat, wintj de twiede roonde van de prizzedentsverkezinge in [[Guatemala]]. ;19 augustus * ''Politiek, Nederlandj'': [[Pieter Omtzigt]] rich 'n nuuj politieke partie op ([[Nieuw Sociaal Contract]]) en deit mit aan de [[Twiede Kamer]]verkezinge van [[2023]]. ;14 augustus * ''Oes-Afrika'': Inne [[Soedan]]ese provincie Wes-Dafoer waere opnuuj massagraver óntdèk mit dao-in zeker óngevier 1000 lichame. Ze zint dinkelik doedgemaak door de RSF.<ref>[https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/more-mass-graves-found-in-west-darfur-rsf-accused-of-demolishing-camps Dabanga Sudan - More mass graves found in West Darfur, RSF accused of demolishing camps]</ref> ;3 augustus * ''Oes-Europa'': oppositieleijer [[Aleksej Navalny]] waert tot 19 jaore cel veroerdeild.<ref>[https://www.themoscowtimes.com/2023/08/04/russia-sentences-navalny-to-19-years-behind-bars-in-extremism-trial-a82056 Moscow Times - Russia Sentences Navalny to 19 Years Behind Bars in 'Extremism' Trial]</ref> * ''Zuud-Amerika'': tiedelik sjtaak-'t-vure tösje [[Colombia]] en de [[marxisme|marxistische]] rebellebeweging [[ELN]].<ref>[https://apnews.com/article/colombia-eln-guerrilla-peace-agreement-cease-fire-0a35f7f2e0e9b0818c8a2cd4b02ee3ff AP - Colombia begins a six-month cease-fire with its last remaining rebel group in hopes of forging peace]</ref> ;2 augustus * ''Noord-Amerika'': 'ne man dae in [[2018]] 11 luuj doedsjoot in 'n [[synagoge]] inne Amerikaanse sjtad [[Pittsburgh]] waert [[doedsjtraof|ter doed veroerdeild]].<ref>[https://www.bbc.com/news/world-us-canada-66388484 BBC - Pittsburgh synagogue gunman gets death penalty]</ref> ;1 augustus * ''Noord-Amerika'': aanklach taege veurmalig prizzedent [[Donald Trump]] i.v.m. beïnvleujing vanne prizzedentsverkezinge in [[2020]] en de [[Capitool]]besjtorming in jannewarie [[2021]].<ref>[https://apnews.com/article/trump-indicted-jan-6-investigation-special-counsel-debb59bb7a4d9f93f7e2dace01feccdc AP - Trump indicted for efforts to overturn 2020 election and block transfer of power]</ref> ===juli=== * ''Wes-Afrika'', 26-28 juli: [[coup]] in [[Niger]]. * ''Sjport'', 20 juli-huuj: 9e editie WK vrówwe[[vootbal]] in [[Australië]] en [[Nuuj-Zielandj]]. * ''Oes-Azië, natuur & milieu'': [[tyfoon]] Doksuri kump aan landj inne [[Filipiene]], [[Taiwan]] en 't oeste van [[China]]. 78 luuj luuj kómme óm 't laeve, mie es 200 luuj rake gewóndj. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;30 juli * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bómaansjlaag tiedes 'n politieke beijeinkóms van 'n islamistische partie inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Khar. Hiebie valle 63 doeje en rake mie es 200 luuj gewóndj. [[IS]] haet d'n aansjlaag opgeëis. ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': zengeres [[Sinéad O'Connor]] sjtörf op 56-jäörige laeftied. ;24 juli * ''Nederlandj, politiek'': [[Sylvana Simons]] sjtop es Kamerlid veur [[Bij1]]. * ''Nederlandj, politiek'': [[Farid Azarkan]] sjtop es fractieveurzitter van [[DENK]]. ;23 juli * ''Belsj'': De [[Belsj]]e nuujslaezeres en zjoernaliste [[Martine Tanghe]] sjtörf op 67-jäörige laeftied ane gevolge van [[kanker]]. * ''Sjport'': [[Jordi Meeus]] oet [[Lommel]] wint de sjlotetappe vanne [[Runj van Frankriek]] op de [[Champs-Elysées]]. ;13 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] sjtop es liestrekker van [[D66]]. * ''Oes-Afrika'': Inne [[Soedan]]ese provincie Wes-Dafoer waert e massagraaf óntdèk mit dao-in zeker 87 lichame. Volges de [[VN]] behure de meiste sjlachoffers tot de Masalit-sjtam, 'n etnische minderheid inne regio. Ze zint dinkelik doedgemaak door de RSF.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/07/13/ontdekking-massagraf-soedan/ VRT - Massagraf ontdekt in Soedan, buurlanden komen samen om conflict te bespreken]</ref> ;11 juli * ''Kóns en cultuur'': De Tsjechisch-Franse sjriever [[Milan Kundera]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;10 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Mark Rutte]] sjtop es liestrekker vanne [[VVD]]. ; 9 juli ''Politiek, Nederlandj'': [[Wopke Hoekstra]] sjtop es liestrekker van 't [[CDA]]. ;7 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Kabinet-Rutte IV]] vèlt. ;2 juli * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Theo Pahlplatz]] sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6270574/fc-twente-icoon-en-dertienvoudig-international-theo-pahlplatz-76-overleden.html Nu.nl - FC Twente-icoon en dertienvoudig international Theo Pahlplatz (76) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse motorcoureur [[Joey den Besten]] kump op 30-jäörige laeftied óm in e motoróngelök.<ref>[https://nos.nl/artikel/2481215-motorcoureur-den-besten-30-overleden-na-crash-in-finland NOS.nl - Motorcoureur Den Besten (30) overleden na crash in Finland]</ref> ===juni=== * ''Oes-Europa'', 23-24 juni: de [[Wagnergroep]] kump in opsjtand en bezet versjeie militair bases en Róssische sjtaej, woe-ónger de grenssjtad [[Rostov]]. * ''Atlantische Oceaan'': Óngerzieboot Titan implodeert inne buurt van 't wrak vanne [[Titanic]]. De opvarende höbbe 't óngelök neet euverleef.<ref>[https://edition.cnn.com/2023/06/22/us/submersible-titanic-oceangate-search-thursday/index.html CNN - Titanic-bound submersible suffered ‘catastrophic implosion,’ killing all 5 on board, US Coast Guard says]</ref> * ''Oes-Europa'', 22-23 mei & 1-15 juni: Gevechte inne Róssische grensregio Belgorod tösje 't leger en pro-Oekraïense paramilitaire. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Midde-Amerika, natuur en milieu'', 2-3 juni: zjwaor euversjtruiminge in [[Haïti]]. Teentalle luuj kómme daobie óm 't laeve. * ''Noord-Amerika, natuur en milieu'': bósbrenj in [[Canada]] en roukeuverlas in groete deile van Noord-Amerika ;30 juni * ''Zuud-Amerika'': De Braziliaansen ex-presidentj [[Jair Bolsonaro]] weurt veroerdeild veur machsmisbroek. Hiedoor maag hae ach jaor neet mie aan de verkezinge mitdoon.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6270368/bolsonaro-acht-jaar-onverkiesbaar-na-veroordeling-voor-machtsmisbruik.html Nu.nl - Bolsonaro acht jaar onverkiesbaar na veroordeling voor machtsmisbruik]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis van lichte meziek [[Ruud Bos]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/5061a0fc-ac7e-4cb8-95ab-7f6455d7d547/componist-ruud-bos-overleden-bekend-van-efteling-en-tv NPO Klassiek - Componist Ruud Bos overleden, bekend van Efteling én tv]</ref> ;25 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse sjemis [[John Goodenough]] ([[Nobelpries]] in de Sjemie 2019) sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2480418-oudste-nobelprijswinnaar-accupionier-john-goodenough-100-overleden NOS.nl - Oudste Nobelprijswinnaar, accupionier John Goodenough (100) overleden]</ref> ;22 juni * ''Nederlands Limburg, Kóns en cultuur'': Kleinkunsteneer [[Maurice Hermans]], veural bekind es de zoon vaan [[Toon Hermans]], störf op 74-jaorege leeftied aon 'n bacterieel infectie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479902-maurice-hermans-74-zoon-van-toon-overleden NOS.nl - Maurice Hermans (74), zoon van Toon, overleden]</ref> * ''Sjport'': 't [[IOC]] trèk de erkènning van de internationaal [[bókse|bóksbóndj]] [[IBA]] in. 't Is veur iers det 't comité zoe'ne sjtap zèt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479887-ioc-neemt-historisch-besluit-en-zet-internationale-boksbond-iba-buitenspel NOS.nl - IOC neemt historisch besluit en zet internationale boksbond IBA buitenspel]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Stéphane Demol]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230622_97332067 Het Nieuwsblad - Ex-Rode Duivel Stéphane Demol op 57-jarige leeftijd overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;21 juni * ''Weitesjap, Nederland'': Arsjeologe make de vónds bekèndj van e veerdoezendj jaor aud heiligdóm bie [[Tiel]] mit 'nen opboew dae aan [[Stonehenge]] rappeleert.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479742-zonnekalender-langs-de-waal-archeologen-ontdekken-stonehenge-van-nederland-bij-tiel NOS.nl - Zonnekalender langs de Waal: archeologen ontdekken 'Stonehenge van Nederland' bij Tiel]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van Canada en kump mit dees 41e euverwinning geliek te sjtaon mit [[Ayrton Senna]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2479446-verstappen-wint-ook-in-canada-en-komt-met-41ste-zege-naast-legende-senna NOS.nl - Verstappen wint ook in Canada en komt met 41ste zege naast legende Senna]</ref> * ''Sjport'': [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] wintj de [[UEFA Nations League]] nao wins in [[penantie]]s taege [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]]. ;16 juni *''Afrika'': De jihadistische militie ADF pleeg 'nen aansjlaag op 'n sjoel in Mpondwe in 't zuudweste van [[Oeganda]]. 42 luuj, ónger waem 38 kinger, kómme daobie óm 't laeve. * ''Sjport'': De Zjwitserse fietsrenner [[Gino Mäder]] sjtörf op 26-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val in de [[Runj van Zjwitserlandj]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2479149-wielrenner-gino-mader-26-overleden-dag-na-val-in-ronde-van-zwitserland NOS.nl - Wielrenner Gino Mäder (26) overleden dag na val in Ronde van Zwitserland]</ref> ;15 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaan [[Donald Triplett]], d'n ierste persoen oets dae de diagnose [[otisme|autisme]] kreeg, sjtörf op 89-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://apnews.com/article/donald-triplett-first-autism-diagnosis-e5d2867f2a922c1aca6446b8bd89a3b7 AP News - Donald Triplett, the 1st person diagnosed with autism, dies at 89]</ref> ;14 juni * ''Zuud-Europa'': Veur de kös van [[Griekelandj]] geuf 't 'n sjipbreuk. Hiebie zint zeker 78, mer meugelik hónderde migrante gehiemeld.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2023/jun/15/greece-refugee-shipwreck-rescuers-scour-sea-for-survivors The Guardian - Greece shipwreck: up to 100 children were below deck, survivors say]</ref> ;13 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjriever [[Cormac McCarthy]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6267885/amerikaanse-schrijver-cormac-mccarthy-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse schrijver Cormac McCarthy op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;12 juni * ''Zuud-Europa'': De Itteljaanse aad-premier [[Silvio Berlusconi]] sjtörf op 86-jäörige laeftied. ;11 juni * ''Sjport'': [[Novak Đoković]] wintj [[Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (7-6 (1), 6-3, 7-5) [[Casper Ruud]] te versjlaon. Đoković is noe mit 23 grand slam-winste recordhawwer in 't mannetennis en haet es ènsegste eder van de veer groete toernoje minstens drie kier gewonne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]] ([[NPO Radio 1]]</ref> ;10 juni * ''Sjport'': De Poolse [[Iga Swiatek]] wintj veur de driede kier [[Roland Garros]] bie de vrouwluuj door in drie sets (6-2, 5-7, 6-4) van de Tsjechische [[Karolína Muchová]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6267475/swiatek-klopt-muchova-in-spannend-duel-en-wint-voor-derde-keer-roland-garros.html Nu.nl - Swiatek klopt Muchová in spannend duel en wint voor derde keer Roland Garros]</ref> * ''Sjport'': [[Manchester City FC]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 1-0 te winne van [[Inter Milan]].<ref>Live-oetzenjing [[RTL 7]]</ref> ;9 juni * ''Nederlands Limburg, politiek'': Limbörg krieg e nuuj provinciaal besjtuur mit [[BBB]], [[VVD]], [[CDA]], [[PvdA]] en [[SP]]. Daomit is Limbörg de ierste Nederlandse provincie mit e coalitieakkoord.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20230607_95785089 De Limburger - Limburg krijgt nieuw provinciebestuur met BBB, VVD, CDA, PvdA en SP]</ref> ;7 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse fietsrenner [[Renato Longo]], viefvoudig waereldkampión [[cyclocross]], sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6267185/vijfvoudig-wereldkampioen-veldrijden-renato-longo-85-overleden.html Nu.nl - Vijfvoudig wereldkampioen veldrijden Renato Longo (85) overleden]</ref> ;6 juni * ''Oes-Europa'': De sjtuwdam bie Nova Kachovka (kórtbie [[Cherson]]) is ingesjtort. De sjaoj is enorm; de toedrach blief d'n iersten tied ónzeker. ;5 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen hoboïs [[Werner Herbers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/05/hoboist-en-dirigent-werner-herbers-is-overleden-hij-zocht-altijd-naar-iets-wonderbaarlijks-a4166407?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_term=20230605 NRC.nl - Hoboïst en dirigent Werner Herbers is overleden. Hij zocht altijd naar iets wonderbaarlijks]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse zengeres [[Astrud Gilberto]], veural bekèndj van 't leedsje ''The girl from Ipanema'', sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2477926-braziliaanse-zangeres-astrud-gilberto-the-girl-from-ipanema-overleden NOS.nl - Braziliaanse zangeres Astrud Gilberto (The Girl From Ipanema) overleden]</ref> ;4 juni * ''Sjport'': [[Royal Antwerp FC]] weurt veur 't iers in 66 jaor kampión voetbal van 't Belsj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230604_96761306 De Standaard - Alderweireld trapt Antwerp de voetbalhemel in]</ref> ;3 juni * ''Sjport'': [[FC Barcelona]] wintj de [[UEFA Champions League (vrouwluuj)|UEFA Champions League veur vrouwluuj]] door mit 3-2 van [[VfL Wolfsburg]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2477590-barcelona-klopt-nederlands-getint-wolfsburg-na-remontada-in-champions-league-finale NOS.nl - Barcelona klopt Nederlands getint Wolfsburg na 'remontada' in Champions League-finale]</ref> ;2 juni * ''Zuud-Azië'': Bie e treinóngelök in de buurt van [[Balasore]], [[Odisha]], Oes-[[India]], kómme 300 luuj óm en valle nog ens zeker 900 gewónje.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6266360/dodental-treinramp-india-nadert-de-300-zeker-900-gewonden.html Nu.nl - Dodental treinramp India nadert de 300, zeker 900 gewonden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Finse componiste [[Kaija Saariaho]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/features/article/contemporary-composer-kaija-saariaho?utm_medium=Social&utm_campaign=Echobox&utm_source=Twitter#Echobox=1685724053-1 Gramophone - Contemporary composer: Kaija Saariaho]</ref> ===mei=== * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;31 mei * ''Sjport'': [[Sevilla FC]] wintj de [[UEFA Europa League]] door [[A.S. Roma]] nao penanties te versjlaon. ;28 mei * ''Weitesjap'': D'n Duutsje biomedicus [[Harald zur Hausen]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230529_96445417 De Standaard - Nobelprijswinnaar Harald zur Hausen overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj de [[Runj van Italië]]. De koers waor óntseerd door 't massaal oetvalle van väöl favoriete mit COVID-19. ;24 mei * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse popzengeres [[Tina Turner]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6265042/muzieklegende-tina-turner-op-83-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Muzieklegende Tina Turner op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;22 mei * ''Oes-Europa'': 'n Róssische verzatsgróp zaet 't dörpke [[Kozinka (Belgorod)|Kozinka]] aan de grens mit de Oekraïne te höbbe ingenome.<ref>[https://nos.nl/artikel/2476095-onrust-door-aanvallen-oekraiense-saboteurs-in-russische-regio-belgorod NOS.nl - Onrust door aanvallen 'Oekraïense' saboteurs in Russische regio Belgorod]</ref> ;20 mei * ''Oes-Europa'': Nao maondelang gevechte vilt de sjtad [[Bachmoet]] gans in Róssische henj. ;19 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriever [[Martin Amis]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan sjlókdermkanker.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/05/20/books/martin-amis-dead.html?smid=tw-nytimes&smtyp=cur The New York Times - Martin Amis, Acclaimed Author of Bleakly Comic Novels, Dies at 73]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Andrew Rourke]] ([[The Smiths]]) sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230519_95291471 De Standaard - Andy Rourke, de Motown-motor van The Smiths]</ref> ;18 mei * ''Sjport'': D'n [[American football]]er [[Jim Brown]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6264418/americanfootballlegende-jim-brown-op-87-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Americanfootballlegende Jim Brown op 87-jarige leeftijd overleden]</ref> ;16 mei * ''Europa algemein'': De [[Raod van Europa]] belègk 'nen twiedaagsen top in [[Reykjavík]]. 't Is pas de veerde kier in zie besjtaon det de regeringsleiers van de ganse Raod biejeinkómme. ;14 mei * ''Zuudoes-Europa'': De presidentsverkezinge in [[Turkieë]] enjige ónbesjlis; 'n twiede runj volg. * ''Sjport'': [[Feyenoord]] weurt kampioen van Nederlandj nao 'n 3-0 wins op [[Go Ahead Eagles]]. ;13 mei * ''Kóns en cultuur'': [[Loreen]] wintj veur [[Zjwaede]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Tattoo''.<ref>[https://www.nu.nl/songfestival/6263549/loreen-wint-voor-de-tweede-keer-eurovisie-songfestival-namens-zweden.html Nu.nl - Loreen wint voor de tweede keer Eurovisie Songfestival namens Zweden]</ref> ;9 mei * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[DSM]] kunjig 'n fusie aan mit de Zjwitserse concurrent [[Firmenich]]. De nuje naam weurt gewoen [[DSM Firmenich]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6262821/koninklijke-dsm-is-niet-meer-chemiebedrijf-fuseert-met-zwitsers-concern.html Nu.nl - Koninklijke DSM is niet meer: chemiebedrijf fuseert met Zwitsers concern]</ref> ;8 mei * ''Nederlands Limburg'': [[Mestreech Aoke Airport]] geit veur ach weke touw veur 'n ripperatie aon de landingsbaon.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6262641/acht-weken-geen-vliegverkeer-op-maastricht-aachen-airport-vanwege-renovatie.html Nu.nl - Acht weken geen vliegverkeer op Maastricht Aachen Airport vanwege renovatie]</ref> ;7 mei * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de [[Runj van Sjpanje]] bie de vrouwluuj. Ze versjleit [[Demi Vollering]] mit e versjil van mer 9 seconde. * ''Sjport'': [[AFC Ajax|Ajax]] weurt Nederlands landskampión voetbal bie de vrouwluuj. ;5 mei * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne Servische sjtad Mladenovac, get t'n zuje vanne huidsjtad Beograd, kómme ach luuj óm 't laeve en zint 14 luuj gewóndj geraak. ;3 mei * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'n sjeetpartie op 'n basissjoel inne [[Servië|Servische]] huidsjtad [[Beograd]] kómme 8 kinger en 'ne bewaker óm 't laeve. Zès kinger en eine lieraar rake gewóndj. ;1 mei * ''Sjport'': De Maasmechelaer [[Luca Brecel]] weurt waereldkampión [[snooker]] door in de finaal mit 18-14 te winne van de Brit [[Mark Selby]].<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230501_92924334 Het Nieuwsblad - LIVE WK SNOOKER. Hij doet het! Luca Brecel kroont zich tot wereldkampioen en schrijft snookergeschiedenis]</ref> ===april=== * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. ;30 april * ''Sjport'': [[PSV]] wintj de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door nao penanties van [[AFC Ajax|Ajax]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse [[wiedsjpringe]]r [[Ralph Bosten]], waereldrecordhawwer tösje 1960 en 1968, sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2473531-voormalig-verspringer-en-wereldrecordhouder-ralph-boston-83-overleden NOS.nl - Voormalig verspringer en wereldrecordhouder Ralph Boston (83) overleden]</ref> ;29 april * ''Nederlands Limburg'': In de [[ENCI-kojl]] brik 'n massaol vechpartij oet, boebij versjèllende lui 't mets trèkke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6261567/politie-rukt-massaal-uit-voor-steekpartij-met-meerdere-gewonden-in-maastricht.html Nu.nl - Politie rukt massaal uit voor steekpartij met meerdere gewonden in Maastricht]</ref> ;28 april * ''Belsj Limburg, Kóns en cultuur'': In [[Brustem]] bie [[Sintruin]] begintj 'nen illegale [[rave]] dae tot zóndigaovendj (30 april) laat doorgeit. Op 't huugepuntj doon 10.000 luuj draon mit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230430_92418979 De Standaard - ‘Deelnemers illegale rave vertrekken druppelsgewijs’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadese rockgitaris [[Tim Bachman]] ([[Bachman-Turner Overdrive]]) sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://people.com/music/bachman-turner-overdrives-tim-bachman-dead-at-age-71/?utm_campaign=peoplemagazine&utm_content=new&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_term=644ec6eb5926cc000177195b People.com - Tim Bachman, Bachman-Turner Overdrive Member, Dead at 71]</ref> ;27 april * ''Media'': D'n Amerikaansen tv-prizzentator [[Jerry Springer]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.tmz.com/2023/04/27/jerry-springer-dead-dies/?adid=social-twa TMZ - Jerry Springer Dead at 79]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaans-Amerikaanse zenger en acteur [[Harry Belafonte]] sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/04/25/arts/music/harry-belafonte-dead.html New York Times - Harry Belafonte, 96, Dies; Barrier-Breaking Singer, Actor and Activist]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Paul van Vliet]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6261071/cabaretier-paul-van-vliet-87-overleden.html Nu.nl - Cabaretier Paul van Vliet (87) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje Limbörger [[Luca Brecel]] versjleit in de kwartfinaal van 't WK [[snooker]] de zevevaudig waereldkampioen [[Ronnie O'Sullivan]]. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaans-Nederlandse popzangeres [[Lilian Day Jackson]] (bekèndj van [[Spargo]]) sjtörf op 63-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6260953/spargo-zangeres-lilian-day-jackson-overleden-op-63-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Spargo-zangeres Lilian Day Jackson overleden op 63-jarige leeftijd]</ref> ;23 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj; [[Remco Evenepoel]] wintj bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Sifan Hassan]] löp in Lonje häören ierste [[marathon (loupe)|marathon]] oets en wintj 'm direk, in 2:18:33.<ref>[https://nos.nl/artikel/2472518-fenomenale-hassan-wint-bij-marathondebuut-in-londen-en-verpulvert-nederlands-record NOS.nl - Fenomenale Hassan wint bij marathondebuut in Londen en verpulvert Nederlands record]</ref> ;21 april * ''Nederlandj'': Avvekaot [[Inez Weski]] weurt gearresteerd op verdènking van 't doorsjpaele van infermatie in häör rol es raodsvrouw van [[Ridouan Taghi]]. ;19 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj; [[Tadej Pogačar]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzending NOS</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaanse popsjtaar [[Moonbin]] sjtörf op 25-jäörige laeftied aan 'nen dènkelike zelfmaord.<ref>[https://nos.nl/artikel/2472138-k-popster-moonbin-25-overleden NOS.nl - K-popster Moonbin (25) overleden]</ref> ;16 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wint de [[Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj; [[Tadej Pogačar]] wint bie de mansluuj.<ref>Live-oetzending NOS</ref> * ''Sjport'': De Belsj [[Bashir Abdi]] wintj de [[Marathon van Rotterdam]]. Bèste Nederlanjer is [[Abdi Nageeye]] op de driede plaatsj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471602-belg-abdi-voor-de-tweede-keer-winnaar-rotterdam-marathon-nageeye-derde NOS.nl - Belg Abdi voor de tweede keer winnaar Rotterdam Marathon, Nageeye derde]</ref> * ''Kóns en cultuur'': ''[[The phantom of the opera]]'', de langsloupende [[musical]] op [[Broadway]] oets, sjtop nao 35 jaor en 13.981 veursjtèllinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471730-na-13-981-voorstellingen-spookt-het-niet-meer-op-broadway-doek-valt-voor-phantom NOS.nl - Na 13.981 voorstellingen spookt het niet meer op Broadway: doek valt voor 'Phantom']</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Ahmad Jamal]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471746-jazzpianist-ahmad-jamal-92-inspiratiebron-van-een-generatie-overleden NOS.nl - Jazzpianist Ahmad Jamal (92), inspiratiebron van een generatie, overleden]</ref> ;15 april * ''Natuur en milieu, Duutsjlandj'': De lèste drie [[kerncentraal|kerncentrale]] in Duutsjlandj gaon toe. * ''Afrika'': In [[Soedan]] vèntj 'n couppoging plaatsj, wobie 't tot geweld kump tösje de (militair) regering en de paramilitair bewaeging RSF.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6259642/klm-vliegt-niet-meer-over-soedan-tientallen-doden-daar-door-oplaaiend-geweld.html Nu.nl - KLM vliegt niet meer over Soedan, tientallen doden daar door oplaaiend geweld]</ref> De daag dao-op greujt dit geweld oet tot e nationaal conflik. * ''Sjport'': [[Derek Fox]] en [[Corach Rambler]] winne de [[Grand National]]. Róndj 't evenemènt weurt hel gepróttesteerd door dererechteactiviste.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471538-grand-national-onder-druk-118-arrestaties-drie-sterfgevallen-en-schotse-winnaar NOS.nl - Grand National onder druk: 118 arrestaties, drie sterfgevallen en Schotse winnaar]</ref> ;14 april * ''Nederlandj'': [[Euthanasie]] veur kènjer ónger de twelf weurt meugelik gemaak.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6259478/ongeneeslijk-zieke-kinderen-tot-12-jaar-krijgen-mogelijkheid-tot-levensbeeindiging.html Nu.nl - Ongeneeslijk zieke kinderen tot 12 jaar krijgen mogelijkheid tot levensbeëindiging]</ref> * ''Weitesjap'': 't Europees ruumdetuug [[Jupiter Icy Moons Explorer]] (JUICE) weurt gelanceerd. 't Mót in 2034 bie Jupiter aankómme. ;13 april * ''Kóns en cultuur'': De Britse modeóntwerpster [[Mary Quant]], bedènkster van de [[minirok]] en de [[hotpants]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471283-modeontwerper-mary-quant-93-vrouw-achter-de-minirok-en-hotpants-overleden NOS.nl - Modeontwerper Mary Quant (93), vrouw achter de minirok en hotpants, overleden]</ref> ;12 april * ''Nederlandj'': De [[Nederlandse Tuinboewraod]] sjaf de [[Floriade]] aaf. Direkte aanleiing is 't miljoeneverlees op de Floriade van 2022 in [[Almere]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6259180/nooit-meer-floriade-tuinbouwtentoonstelling-niet-meer-van-deze-tijd.html Nu.nl - Nooit meer Floriade: 'Tuinbouwtentoonstelling niet meer van deze tijd']</ref> ;9 april * ''Sjport'': De Nederlanjer [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog en dichter [[Huub Oosterhuis]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6258876/theoloog-en-dichter-huub-oosterhuis-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Theoloog en dichter Huub Oosterhuis op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;8 april * ''Sjport'': De Canadese [[Alison Jackson]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;4 april * ''Naord-Europa'': [[Finland]]j kump nao [[finlandisering|'n jaorelang politiek van neutraliteit]] bie de [[NAVO]]. * ''Nederlandj'': Bie [[Voorschoten]] ([[Zuud-Hollandj]]) óntsjpore 'n geujertrein en 'n passageerstrein nao 'n bóksing mit 'n sjtèlling wo op gewirk weurt. Daobie valle 30 gewónje. Eine wirkman kump óm 't laeve, 'ne 65-jäörige treinmachinis oet [[Beringe]].<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2164650/slachtoffer-voorschoten-is-limburgse-kraanmachinist?fbclid=IwAR22AybZ3iPYcKRYf3JktLJEVc8iXsugQfieEGGgpTk-Epx3F5NgNVE4dn8 1limburg - Slachtoffer Voorschoten is Limburgse kraanmachinist]</ref> ;2 april * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Runde vaan Vlaondere|Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj; [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NOS</ref> * ''Oes-Europa'': De nationalistische blogger [[Vladlen Tatarski]] kump óm bie 'nen aansjlaag op 'ne kaffee in Sint-Petersburg.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6257902/bekende-russische-militaire-blogger-komt-om-bij-explosie-in-sint-petersburg.html Nu.nl - Bekende Russische militaire blogger komt om bij explosie in Sint-Petersburg]</ref> * ''Nederlands Limburg'': [[Leo Hendrikx]], Nederlandse kreegveteraan oet d'n Twiede Waereldoorlog en de lèsten Èngelandjvaarder, sjtörf op 99-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6258067/laatste-engelandvaarder-en-spitfire-piloot-in-woii-leo-hendrikx-99-overleden.html Nu.nl - Laatste Engelandvaarder en Spitfire-piloot in WOII Leo Hendrikx (99) overleden]</ref> ;1 april * ''Nederlandj, Economie'': Zès van de èlf [[eerdgaas|gaas]]pötte in [[Groninge (provincie)|Groninge]] gaon definitief toe. De anger vief blieve op de 'waakvlamsjtandj' en waere allein in geval van noed weer actief.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6257653/meer-dan-de-helft-van-de-groningse-gasputten-gaat-definitief-dicht-op-1-april.html Nu.nl - Meer dan de helft van de Groningse gasputten gaat definitief dicht op 1 april]</ref> ===miert=== * ''Nederlands Limburg'', 23 fibberwarie-huuj: 't [[Julianakanaal]] is toe vanwaege 'nen dambreuk. * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;31 miert * ''Vereinigde Sjtaote, Natuur en milieu'': E 'monstersjtörmsysteem' raak de Vereinigde Sjtaote. Teentalle tornado's en zjwaor sjtörme rake 't landj van 't zuje tot in 't noorde en zörge veur diverse doeje en hiel väöl materieel sjaaj. ;30 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 'n Zjurie in [[New York (staot)|New York]] besjluut [[Donald Trump]] te vervolge veur 't betale van zwieggeld aan [[Stormy Daniels]]. 't Is veur 't iers det 'nen Amerikaansen ex-presidentj vervolg weurt.<ref>[https://www.nytimes.com/live/2023/03/30/nyregion/trump-indictment-news New York Times - NY Grand Jury votes to indict Donald Trump]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': [[Christophe Laporte]] wintj [[Dwars door Vlaanderen]] bie de mansluuj. [[Demi Vollering]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2469352-laporte-wint-ook-dwars-door-vlaanderen-nu-geheel-op-eigen-kracht NOS.nl - Laporte wint ook Dwars door Vlaanderen, nu geheel op eigen kracht]</ref><ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6257343/vollering-soleert-naar-schitterende-zege-in-dwars-door-vlaanderen-vos-derde.html Nu.nl - Vollering soleert naar schitterende zege in Dwars door Vlaanderen, Vos derde]</ref> ;28 miert * ''Kóns en cultuur'': De Japansen tósjenis en filmcomponis [[Ryuichi Sakamoto]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6257877/japanse-componist-ryuichi-sakamoto-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Japanse componist Ryuichi Sakamoto op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> ;27 miert * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': Komiker en tv-maeker [[Wim de Bie]], dae jaorelank mit [[Kees van Kooten]] 't duo [[Van Kooten en De Bie]] vörmde, sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6256995/komiek-wim-de-bie-83-van-iconisch-duo-van-kooten-en-de-bie-overleden.html Nu.nl - Komiek Wim de Bie (83) van iconisch duo Van Kooten en De Bie overleden]</ref> * ''Midde-Oeste'': Nao zjwaor proteste besjlut d'n [[Israël]]ische premier [[Benjamin Netanyahu]] hervörminge die häöm groete mach zouwe gaeve oet te sjtèlle. ;26 miert * ''Sjport'': De Fransoos [[Christophe Laporte]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj. De Zjwitserse [[Marlen Reusser]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;24 miert * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen óngernummer en inzjenjeur [[Gordon Moore]], veural bekèndj van de [[wèt van Moore]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6256810/intel-oprichter-gordon-moore-94-die-wet-van-moore-bedacht-overleden.html Nu.nl - Intel-oprichter Gordon Moore (94) die 'wet van Moore' bedacht overleden]</ref> ;23 miert * ''Nederlands Limburg'': [[Wim Hillenaar]] weurt veurgedrage es de nuie börgemeister vaan [[Mestreech]]. Heer geit op 1 juli [[Annemarie Penn-te Strake]] opvolge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2468629-wim-hillenaar-voorgedragen-als-nieuwe-burgemeester-van-maastricht NOS.nl - Wim Hillenaar voorgedragen als nieuwe burgemeester van Maastricht]</ref> ;21 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Fred Florusse]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6256344/don-quishocking-cabaretier-en-regisseur-fred-florusse-85-overleden.html Nu.nl - Don Quishocking-cabaretier en regisseur Fred Florusse (85) overleden]</ref> ;19 miert * ''Economie'': De Zjwisterse investeringsbank [[UBS]] nump häöre concurrent [[Credit Suisse]], dae mit failissemint woort bedreig, euver. Hiemit weurt 'ne groete bankecrisis veurkómme. ;18 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Milaan-Sanremo]], es ierste Nederlanjer saer [[Hennie Kuiper]] in 1985.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6255909/ontketende-van-der-poel-wint-milaan-san-remo-als-eerste-nederlander-in-38-jaar.html Nu.nl - Ontketende Van der Poel wint Milaan-San Remo als eerste Nederlander in 38 jaar]</ref> ;17 miert * ''Ruslandj/Internationaal'': 't [[Internationaal Sjtraofhof]] in [[D'n Haag]] vaerdig 'n arrestatiebevel oet taege [[Vladimir Poetin]].<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-ukraine-icc-judges-issue-arrest-warrants-against-vladimir-vladimirovich-putin-and ICC-CPI - Situation in Ukraine: ICC judges issue arrest warrants against Vladimir Vladimirovich Putin and Maria Alekseyevna Lvova-Belova]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Adri Duivesteijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[prostaatkanker]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6255828/haags-pvda-kopstuk-adri-duivesteijn-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Haags PvdA-kopstuk Adri Duivesteijn op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kroatisch-Nederlandse sjriefster [[Dubravka Ugrešić]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6255822/schrijfster-dubravka-ugresic-bekend-van-de-vos-op-73-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijfster Dubravka Ugrešić, bekend van De Vos, op 73-jarige leeftijd overleden]</ref> ;15 miert * ''Nederlandj'': Bie verkezinge veur de [[provincie|Provinciaal Sjtaote]] en de [[watersjap]]pe wintj veural de rechs-populistische [[BBB]] henjig. ;13 miert * ''Nederlands Limburg'': In de Hèrkebósjer zedezaak kriege Nancy D. en Peter S. 12 jaor gevangenis opgelag óm 't misbroek van zeve jóng oppaskinger.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2151580/lange-celstraffen-voor-duo-in-grote-kindermisbruikzaak 1Limburg - Lange celstraffen voor duo in grote kindermisbruikzaak]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hoegsjpringe]]r [[Dick Fosbury]], bekèndj van de [[fosburyflop]] womit 'r in 1968 e waereldrecord haolde, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6255154/hoogspringlegende-dick-fosbury-76-van-revolutionaire-fosburyflop-overleden.html Nu.nl - Hoogspringlegende Dick Fosbury (76) van revolutionaire fosburyflop overleden]</ref> ;12 miert * ''Kóns en cultuur'': Op de 95e [[Academy Awards]] wintj ''[[Everything everywhere all at once]]'' zeve prieze, wo-ónger dae van beste film en bèste actries ([[Michelle Yeoh]]). [[Brendan Fraser]] weurt tot bèsten acteur beneump.<ref>[https://nos.nl/artikel/2467279-everything-everywhere-all-at-once-maakt-belofte-waar-met-historische-oscarsoverwinning NOS.nl - Everything Everywhere All at Once maakt belofte waar met historische Oscarsoverwinning]</ref> ;10 miert * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering luf de lèste beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] op.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6252775/kabinet-schrapt-per-direct-de-laatste-coronaregels.html Nu.nl - Kabinet schrapt per direct de laatste coronaregels]</ref> * ''Belsj'': De Vlaomse regering kump esnog mit e sjtiksjtofakkaord wo de ganse coalitie achter sjteit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230310_97523714 De Standaard - Wat staat er in dit stikstofakkoord?]</ref> ;9 miert * ''Duutsjlandj'': Bie 'n sjeetpartie in 'ne Keuninkriekszaal vanne [[Jehovagetuge]] in [[Hamburg]] valle zeker ach doeje (incl. de sjötter) en mierder gewónje.<ref>[https://www.berliner-zeitung.de/news/mehrere-tote-bei-schuessen-in-hamburg-li.326047 Berliner Zeitung - Hamburg: Schüsse bei Zeugen Jehovas – Tote und Verletzte]</ref> ;6 miert * ''Belsj, politiek'': De Vlaamse regering kump mit e concepakkoord euver de sjtiksjtofregulering. Dit akkoord weurt neet gesjteund door 't [[CD&V]], wat hiemit de facto boete de regering weurt gezat.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230306_94232478 De Standaard -Vlaamse regering heeft stikstofakkoord, zonder CD&V]</ref> * ''Duutsjlandj, Noord-Amerika'': [[Traute Lafrenz]], de lètste euverlaevende vanne anti[[nazi]]stische verzetsgroop Weiße Rose Hamburg, sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.abendblatt.de/hamburg/article237852209/Letzte-Ueberlebende-der-Weissen-Rose-ist-tot.html Hamburger Abendblatt - Letzte Überlebende der Weißen Rose ist tot]</ref> ;4 miert * ''Sjport'': In de Klassieker taege [[Feyenoord]] sjpaelt 't vrouweteam van [[AFC Ajax]] veur 't iers in de [[Johan Cruijff Arena]]. De match trèk zoeget 34.000 bezeukers, wat veur de [[Ieredevisie (damesvoetbal)|vrouwluuj-Ieredevisie]] óngekèndj is.<ref>[https://nos.nl/artikel/2466183-geen-winnaar-wel-34-000-toeschouwers-bij-eerste-vrouwen-klassieker-in-arena NOS.nl - Geen winnaar, wel 34.000 toeschouwers bij eerste vrouwen-Klassieker in Arena]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj de [[Strade Bianche]] bie de vrouwluuj, en [[Tom Pidcock]] wintj bie de mansluuj. ;3 miert * ''Belsj'': In [[Brussel]] demonstrere doezende boere taege 'n versjtrenging van 't sjtiksjtofbeleid veur de landjboew. ;2 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Wayne Shorter]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6253654/saxofonist-en-componist-wayne-shorter-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Saxofonist en componist Wayne Shorter op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 miert * ''Zuud-Europa'': Bie e treinóngelök in 't noorde van [[Griekelandj]] valle 57 doeje. ===fibberwarie=== * ''Nederlands Limburg'', 23 fibberwarie-huuj: 't [[Julianakanaal]] is toe vanwaege 'n dambreuk. * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;28 fibberwarie * ''Sjport'': In de kwartfinaal van de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] wintj amateurclub [[SV Spakenburg]] mit 1-4 van [[FC Utrecht]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2465644-megastunt-spakenburg-amateurclub-halvefinalist-knvb-beker-na-winst-bij-utrecht NOS - Megastunt Spakenburg: amateurclub halvefinalist KNVB-beker na winst bij Utrecht]</ref> ;26 fibberwarie * ''Zuud-Europa'': Bie e bootóngelök in Zuud-[[Italië]] kómme zeker 67 migrante óm 't laeve. ;25 fibberwarie * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj. [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzending [[NOS]]</ref> ;22 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': In 't [[Noord-Ierlandj|Noord-Ierse]] [[Omagh]] waert 'ne pelissie-agent besjaote. Hae raak ernstig gewóndj. D'n aansjlaag is meugelik 't wirk vanne rippeblikeinse terreurbeweging [[New IRA]]. ;20 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Japanse sjtripteikenaer en animator [[Leiji Matsumoto]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2464595-invloedrijke-japanse-anime-en-mangatekenaar-leiji-matsumoto-overleden NOS.nl - Invloedrijke Japanse anime- en mangatekenaar Leiji Matsumoto overleden]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Femke Bol]] löp de 400 meter indoor in 49,29 seconde; e nuuj waereldrecord. Ze is de ierste in 41 jaor die 't waereldrecord verbaetert. ;17 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Demonstrante in [[Paramaribo]] besjtörme 't [[Suriname|Surinaams]] parlemèntsgeboew. ;15 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Raquel Welch]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;14 fibberwarie * ''Oceanië, natuur en milieu'': [[Nuuj-Zielandj]] reup de [[noedtoesjtand]] oet óm de sjaaj die orkaan [[Gabrielle (orkaan)|Gabrielle]] deit. 't Is pas de driede kier in de historie van 't landj det de regering det deit.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6251167/nieuw-zeeland-neemt-zeldzame-stap-en-roept-noodtoestand-uit-vanwege-cycloon.html Nu.nl - Nieuw-Zeeland neemt zeldzame stap en roept noodtoestand uit vanwege cycloon]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Kras]], de jóngste sjpeler oets in de [[Ieredevisie (hierevoetbal)|Ieredevisie]], sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6251400/jongste-eredivisie-debutant-ooit-en-volendam-icoon-wim-kras-79-overleden.html Nu.nl - Jongste Eredivisie-debutant ooit en Volendam-icoon Wim Kras (79) overleden]</ref> ;12 fibberwarie * ''Duutsjlandj, politiek'': 't [[CDU]] wèntj de lokaal verkezinge in [[Berlien]] en is dao veur 't iers in jaore de groetste.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/berlin-wahl-171.html Tagesschau - CDU siegt deutlich - SPD historisch schlecht]</ref> * ''Sjport'': In de [[Super Bowl]] LVII winne de [[Kansas City Chiefs]] mit 38-35 van de [[Philadelphia Eagles]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2463624-kansas-city-chiefs-wint-spectaculaire-super-bowl NOS.nl - Kansas City Chiefs wint spectaculaire Super Bowl]</ref> ;11 fibberwarie * ''Duutsjlandj'': D'n Duutsje politicus [[Hans Modrow]], de lèste communistische premier van de [[DDR]], sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/frueherer-ddr-regierungschef-hans-modrow-gestorben-18671231.html FAZ.net - Zum Tod von Hans Modrow: Der letzte Ministerpräsident der SED]</ref> ;10 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': [[Nederlands Limburg|Limburg]] sjaf es lèste provincie in Nederlandj de bae veur 't debat aaf.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2133071/provinciale-staten-schaft-openingsgebed-af 1Limburg - Provinciale Staten schaft openingsgebed af]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis van popleedjes [[Burt Bacharach]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2023/02/09/burt-bacharach-songwriter-dies/ The Washington Post - Burt Bacharach, prolific composer of pop hits, dies at 94]</ref> ;6 fibberwarie * ''Zuudoes-Europa/Midde-Oeste'': Kortbie [[Gaziantep]] in [[Turkije|Turkieë]] vèntj 'ne zjwaoren aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 7,8 op de [[memènt-magnitudesjaol]]. In Turkië en [[Syrië]] valle teendoezende doeje. ;5 fibberwarie * ''Zuud-Azië'': De vreugere [[Pakistan|Pakistaanse]] presidentj [[Pervez Musharraf]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2462575-pakistaanse-oud-president-musharraf-79-overleden NOS.nl - Pakistaanse oud-president Musharraf (79) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Delf]] vèntj 'n sjtaekpartie plaatsj. Daobie vèlt einen doeje en einen gewónje. ;4 fibberwarie * ''Vereinegde Sjtaote'': De Amerikaanse lochmach haolt 'n Chinese ballon denaer, die volgens häör veur sjpionagedoele waor opgelaote.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/suspected-chinese-balloon-over-us-02-04-23/index.html CNN.com - US shoots down Chinese spy balloon off East Coast]</ref> ===jannewarie=== * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * [[India]] haolt [[China]] in es landj mit de groetste bevolking. ;31 jannewarie * ''Nederlandj'': Bie 'ne brandj in [[Arnhem]] valle twie doeje. Mierder luuj rake hön hoes kwiet.<ref>[https://www.gelderlander.nl/arnhem/twee-doden-verwoeste-huizen-en-veel-boosheid-dit-is-wat-we-tot-nu-toe-weten-over-de-megabrand-in-arnhem~a3be4b26/ De Gelderlander - Twee doden, verwoeste huizen en veel boosheid: dit is wat we tot nu toe weten over de megabrand in Arnhem]</ref> ;30 jannewarie * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne bómaansjlaag op 'n [[moskee]] inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Pesjawar valle zeker 59 doeje en 170 gewónje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2461885-pakistan-ontzet-over-zware-aanslag-op-moskee-in-zwaarbeveiligde-zone NOS- Pakistan ontzet over zware aanslag op moskee in zwaarbeveiligde zone]</ref> * ''Belsj'': In 'n [[metro]]sjtasie in [[Brössel]] waere reizigers aangevalle door 'ne man mit e mets. Drie luuj rake gewóndj, woevan eine ernstig. De verdachte is opgepak.<ref>[hhttps://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/30/incident-schuman-brussel/ VRT - Brussels metrostation Schuman afgesloten na mesaanval: drie gewonden, verdachte opgepakt]</ref> ;28 jannewarie * ''Zuud-Europa'': De Sjpaanse pelissie pak 'ne 28-jäörige Sjpaans-Marokkaanse man op dae meugelik 'ne aansjlaag wool plege op 't sjtrand van [[Benidorm]]. ;27 jannewarie * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne aansjlaag op 'n [[synagoog]] in Oes-[[Jeruzalem]] valle zeve doeje en drie gewónje. De sjötter, 'ne 21-jäörige Palestien, waert doedgesjote in e vuurgevech mit de pelisse.<ref>[https://nos.nl/artikel/2461514-zeker-zeven-doden-bij-aanslag-synagoge-in-jeruzalem NOS - Zeker zeven doden bij aanslag synagoge in Jeruzalem]</ref> ;26 jannewarie * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte tösje 't [[Israel]]ische leger en Palestiense militante in Jenin oppe [[Westelike Jordaanoever]] valle 9 doeje. Ónger de doeje zint zeve militante en 'n vrouw.<ref>[https://apnews.com/article/politics-palestinian-territories-government-israel-middle-east-c8e644c39b066d78b8e2accde0a11e23 AP News- Israel, Gaza fighters trade fire after deadly West Bank raid]</ref> ;25 jannewarie * ''Zuud-Europa'': In 'n kèrk en 'n kapel inne Zuud-Sjpaanse sjtad [[Algericas]] ([[Andalusië]]) waere luuj aangevalle door 'ne man mit 'ne machete. Daobie valle einen doeje en veer gewónje. De man is opgepak en de pelissie geit oet van e terroristisch motief.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20230125_97305970 De Limbörger - Een dode en vier gewonden door man met zwaard in Zuid-Spaanse kerken]</ref> * ''Duutsjlandj'': Bie e sjtaekincident in e treintoesjtel hauverwaeges [[Kiel]] en [[Hamburg]] zint twie doeje en zeve gewónje gevalle. Me geit neet oet van e terroristisch motief.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/messerattacke-regionalzug-101.html Tagesschau - Zwei Tote bei Messerattacke in Zug]</ref> * ''Noord-Amerika, Oes-Europa'': De [[VS]] gaon 31 zjwaor gevechstanks van 't type M1 Abrams levere aan [[Oekraïne]]. * ''Oceanië, politiek'': Chris Hipkins volg Jacinda Ardern op es [[premier]] van [[Nuuj-Zielandj]]. ;24 jannewarie * ''Duutsjlandj, Oes-Europa'': [[Duutsjlandj]] geit veerteen Leopard 2-[[tank]]s levere aan [[Oekraïne]]. Ouch anger lenj, woe-ónger [[Pole]], kriege toesjtömming óm dit type tank ane Oekraïense sjtriedkrachte te gaeve.<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/eilmeldung-ukraine-leopard-panzer-101.html Tagesschau - Deutschland liefert 14 "Leopard"-Panzer an Ukraine]</ref> ;23 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Bie twie sjeetpartieje inne sjtad Half Moon Bay, kórtbie [[San Francisco]] ([[Californië]]), valle zeve doeje. De sjötter woort opgepak. ;22 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie tiedes de vering van 't Sjinees Nuujjaor in Monterey Park, kórtbie [[Los Angeles]] ([[Californië]]), valle teen doeje en teen gewónje. De sjötter haet zichzelf doedgemaak. ;21 jannerwarie * ''Nederlandj'': 'ne Sjötter äöpent 't vuur op 66-jäörige vrouw en häör 38-jäörige dochter in e winkelcentrum in [[Zwijndrecht (Nederland)|Zwijndrecht]]. De 66-jäörige vrouw kump óm 't laeve, häör dochter ligk zjwaorgewóndj in 't krankehoes.<ref>[https://web.archive.org/web/20230125110328/https://www.politie.nl/nieuws/2023/januari/21/vrouw-overlijdt-na-schietpartij-bij-winkelcentrum-zwijndrecht.html Politie - Politie Zwijndrecht zoekt voortvluchtige Minh Nghia Vuong]</ref> ;20 jannewarie * ''Weitesjap'': De Amerikaanse meziekpsychologe [[Sandra Trehub]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/02/16/science/sandra-trehub-dead.html New York Times - Sandra Trehub, Pioneer in the Psychology of Music, Dies at 84]</ref> ;19 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse zenger-sjriever [[David Crosby]] ([[The Byrds]], [[Crosby, Stills, Nash & Young]]) sjtörf op 81-jäörige laetied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6247736/singer-songwriter-david-crosby-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Singer-songwriter David Crosby op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> ;17 jannewarie * ''Nederlands Limbörg'': In [[Den Bosch]] begintj de zaak taege Peter S. oet [[Bieëgdje]] en Nancy D. oet [[Hèrkebósj]], die verdach waere van sadistisch kènjermisbroek.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2091866/hoe-kon-oppasstel-twee-jaar-lang-kinderen-misbruiken 1Limburg - Hoe kon oppasstel twee jaar lang kinderen misbruiken?]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Arkel]], kórtbie [[Gorinchem]], waert 'ne 37-jäörige man opgepak. Hae zouw tösje [[2015]] en [[2018]] 'n leidinggaevende rol höbbe gesjpeeld bie terreurbeweging [[IS]] in [[Syrië]].<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5359788/islamitische-staat RTL Nieuws - Vermoedelijke IS-veiligheidschef opgepakt in Arkel, verdacht van oorlogsmisdaden]</ref> * ''Frankriek'': De Franse [[zöster André]], de auwdste minsj op de waereld, sjtörf op 118-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6247405/franse-zuster-andre-sterft-op-118-jarige-leeftijd-als-oudste-persoon-ter-wereld.html Nu.nl - Franse zuster André sterft op 118-jarige leeftijd als oudste persoon ter wereld]</ref> ;16 jannewarie * ''Zuud-Europa'': [[Maffia]]kopsjtök [[Matteo Messina Denaro]] weurt in [[Palermo]] gearresteerd.<ref>[https://nos.nl/artikel/2460047-siciliaanse-maffiabaas-matteo-messina-denaro-na-30-jaar-opgepakt NOS.nl - Siciliaanse maffiabaas Matteo Messina Denaro na 30 jaar opgepakt]</ref> * ''Zuud-Europa, Kóns en cultuur'': De Italiaanse actries [[Gina Lollobrigida]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230116_94318822 De Standaard - Filmicoon en sekssymbool Gina Lollobrigida (95) overleden]</ref> ;15 jannewarie * ''Zuud-Azië'': Bie e óngelök mit e [[vleegmesjieng]] in [[Nepal]] kómme alle 72 inzittende óm 't laeve. * ''Afrika'': Bie 'ne aansjlaag mit e geïmproviseerd explosief in 'n kerk in [[Congo]] valle 10 doeje en 39 gewónje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/15/tien-doden-en-39-gewonden-bij-bomaanslag-op-kerk-in-congo0/ Vrt.be - Minstens 10 doden en 39 gewonden bij bomaanslag op kerk in Congo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Jan Krol]], bekèndj van ''[[Bartje (tv-serie)|Bartje]]'', sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/15277391/bartje-acteur-jan-krol-60-overleden RTV Drenthe - Bartje-acteur Jan Krol (60) overleden]</ref> ;14 jannewarie * ''Oes-Europa'': Bie 'ne Róssische raketaanval op [[Dnipro]] in de [[Oekraïne]] valle 40 doeje en 75 gewónje. Teentalle luuj waere nog vermis.<ref>[https://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/01/16/7384991/ Ukrainska Pravda - Attack on Dnipro: death toll rises to 40 people]</ref> * ''Midde-Oeste'': De Brits-Iraanse politicus [[Alireza Akbari]] weurt geëxecuteerd op aanklach van sjpionaasj.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-64273520 BBC News - Alireza Akbari: Iran executes British-Iranian dual national]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Lieuwe Westra]] sjtörf op 40-jäörige laeftied, dènkelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6247053/oud-profwielrenner-lieuwe-westra-op-veertigjarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-profwielrenner Lieuwe Westra op veertigjarige leeftijd overleden]</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2459894-oud-wielrenner-westra-40-overleden NOS.nl - Oud-wielrenner Westra (40) overleden]</ref> ;11 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De pelitie begintj mit de óntruming van [[Lutseroa]]. 't Dörp, wat gesjloop mót waere veur de [[broenkole|broenkool]]winning, weurt door activiste bezat gehauwe.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6246496/ontruiming-duits-bruinkooldorp-mondt-uit-in-gevechten-tussen-politie-en-activisten.html Nu.nl - Ontruiming Duits 'bruinkooldorp' mondt uit in gevechten tussen politie en activisten]</ref> ;10 jannewarie * ''Zuud-Europa'': [[Constantijn II vaan Griekeland|Constantien II]], de lèste keuning van [[Griekeland]]j, sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6246456/laatste-griekse-koning-constantijn-ii-overleden-op-82-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Laatste Griekse koning Constantijn II overleden op 82-jarige leeftijd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockgitaris [[Jeff Beck]], bekèndj van [[The Yardbirds]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/muziek/6246612/rockgitarist-jeff-beck-78-overleden.html]</ref> * ''Australië'': D'n [[Australië|Australische]] [[kardinaal]] George Pell sjtörf op 81-jäörige laeftied. Hae woort veroerdeild veur kingermisbroek en later weer vriegesjpraoke.<ref>[https://www.acistampa.com/story/e-morto-a-81-anni-il-cardinale-george-pell-21541 Acistampa - E' morto a 81 anni il Cardinale George Pell]</ref> ;8 jannewarie * ''Zuud-Amerika'': Aanhengers van ex-presidentj [[Jair Bolsonaro]] besjtörme 't parlemèntsgebouw in [[Brasília]]. De besjtörming is dujelik geïnspireerd door de besjtörming van 't Amerikaans Capitool in 2021.<ref>[https://nos.nl/artikel/2459162-aanhangers-bolsonaro-bestormen-parlement-in-brasilia NOS.nl - Aanhangers Bolsonaro bestormen parlement in Brasilia]</ref> ;6 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse voetballer [[Gianluca Vialli]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458851-italiaanse-voetballegende-vialli-58-overleden-ciao-luca NOS.nl - Italiaanse voetballegende Vialli (58) overleden: 'Ciao Luca']</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriefster [[Fay Weldon]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458711-britse-feministische-schrijfster-fay-weldon-91-overleden NOS.nl - Britse feministische schrijfster Fay Weldon (91) overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote, Politiek'': Veur 't iers in hóngerd jaor sjtake de sjtumme bie de verkezing veur de sjpraeker van 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]]. Door de verdeildheid binne de [[Rippeblikeinse Partie (Vereinigde Sjtaote)|Rippeblikeinse Partie]], die 'n minimaal miejerheid haet, is dit noe ins gein formaliteit. Oetènjelik weurt [[Kevin McCarthy]] op 6 jannewarie nao vieftien sjtumrunje gekoze.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/new-congress-sworn-in-2023/index.html CNN.com - The latest on the new Congress and House speaker vote]</ref> ;2 jannewarie * ''Oes-Europa'': Bie 'nen Oekraïensen aanval op 'n tiedelike Róssische basis in Makiivka inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]] zint zeker 63, mer dinkelik hónderde militaire óm 't laeve gekómme.<ref>[https://edition.cnn.com/2023/01/02/europe/ukraine-makiivka-strike-intl/index.html CNN - Ukraine claims hundreds of Russian troops killed in strike; Moscow says 63 died]</ref> ;1 jannewarie * ''Economie, Zuudoes-Europa'': [[Kroatië]] treujt toe tot de [[eurozone]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Fred White]] ([[Earth, Wind & Fire]]) sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458503-drummer-fred-white-67-van-earth-wind-and-fire-overleden NOS.nl - Drummer Fred White (67) van Earth, Wind & Fire overleden]</ref> ==2022== ===december=== * ''Natuur & milieu, Noord-Amerika'', 21-26 december 2022: 'n frontaal depressie veroerzaak sjniesjtorme en extreem lieg temperature (bis -45°C) euver e groet deil van [[Canada]] en de [[VS]]. * ''Zuud-Amerika'', 7 december-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Azië'', 26 november- 5 december: fel proteste in [[Sjina]] taege 't sjtreng [[COVID-19|corona]]beleid en 't kommunistisch rezjiem van prizzedent Xi Jinping. * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;31 december * ''Zuud-Europa'': Paus emeritus [[Benedictus XVI]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6245103/paus-emeritus-benedictus-xvi-overleden-op-95-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Paus emeritus Benedictus XVI overleden op 95-jarige leeftijd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Anita Pointer]] (van de [[Pointer Sisters]]) sjtörf op 74-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458345-zangeres-anita-van-de-pointer-sisters-overleden NOS.nl - Zangeres Anita van de Pointer Sisters overleden]</ref> ;30 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie e verkiersóngelök in [[Bree (Nederlands Limburg)|Bree]] bie Venlo rake mierder luuj gewóndj.<ref>[https://www.1limburg.nl/112/1966702/meerdere-gewonden-bij-ongeval-maasbree 1limburg - Meerdere gewonden bij ongeval Maasbree]</ref> ;29 december * ''Sjport'': De Braziliaanse voetballer [[Pelé]], algemein gezeen es eine van de bèste voetballers oets, sjtörf op 82-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://ge.globo.com/pele/noticia/2022/12/29/morre-o-rei-pele-aos-82-anos.ghtml O Globo - Morre o Rei Pelé aos 82 anos]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse mode-óntwerpster [[Vivienne Westwood]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-44683514.amp BBC News - Dame Vivienne Westwood - the godmother of punk]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse zengeres [[Margriet Eshuis]], veural bekèndj van de band [[Lucifer (band)|Lucifer]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6244995/house-for-sale-zangeres-margriet-eshuijs-70-overleden.html Nu.nl - House For Sale-zangeres Margriet Eshuijs (70) overleden]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Bie 'ne groete brandj in e hotel inne [[Cambodja]]anse sjtad Poipot valle zeker 25 doeje. ;28 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n treinóngelök in [[Tiender]] in de gemeinte Haors is 'ne man van 57 um 't laeve gekómme. 't Slachoffer kump oet [[Luuene]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20221229_93784356 De Limburger - Slachtoffer spoorongeluk Tienray is man (57) uit Leunen, berging trein duurt nog de hele dag]</ref> ;24 december * ''Sjport'': D'n Italiaanse fietsrenner [[Vittorio Adorni]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6244108/voormalig-giro-ditalia-winnaar-adorni-op-85-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Giro d'Italia-winnaar Adorni op 85-jarige leeftijd overleden]</ref> ;23 december * ''Kóns en cultuur'': [[Maxi Jazz]], zenger van de Britse [[house]]gróp [[Faithless]], sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6244121/zanger-maxi-jazz-65-van-dancegroep-faithless-overleden.html Nu.nl - Zanger Maxi Jazz (65) van dancegroep Faithless overleden]</ref> ;20 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n sjeetpartie in e hoes in [[Broensem]] valle twieë doeje en twieë gewónje. De sjlachoffesj zint e maedje van 14 en 'ne maan van 39.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1924285/schietpartij-brunssum-meisje-14-en-man-39-komen-om?fbclid=IwAR1kw1FvOIa0a-1bX1AIUomxm4fpnoOdbhP3ZO6cgF8owO9eR6AWmQW3MG4 1limburg.nl - Schietpartij Brunssum: meisje (14) en man (39) komen om]</ref> * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n sjtaekpartie in [[Geverik]] kórtbie [[Baek (plaats)|Baek]] kump 'ne man óm 't laeve.<ref>[https://www.1limburg.nl/112/1924152/man-overleden-bij-steekincident-verdachte-opgepakt 1limburg.nl - Man overleden bij steekincident: verdachte opgepakt ]</ref> ;19 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetbaltrainer [[Kurt Linder]], veural bekèndj van zie werk bie [[AFC Ajax|Ajax]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ajax.nl/artikelen/voormalig-ajax-trainer-kurt-linder-89-overleden/ Ajax.nl - Voormalig Ajax-trainer Kurt Linder (89) overleden]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': D'n Brits-Pakistaanse chef-kok [[Ali Ahmed Aslam]], oetvinder van 't gerech ''chicken tikka masala'', sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/food/2022/dec/21/ali-ahmed-aslam-inventor-chicken-tikka-masala-dies-77 Guardian - Ali Ahmed Aslam, inventor of chicken tikka masala, dies at 77]</ref> ;18 december * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] weurt veur de driede kier [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|waereldkampión hierevoetbal]] door in de finaal van 't WK nao penanties van [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] te winne.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Wim Henderickx]] sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221218_97662905 De Standaard - Bevlogen componist die muziek ademde]</ref> ;17 december * ''Kóns en cultuur'': In [[De Standaard]] versjient veur de lèste kier 'ne sjtriep van [[Suske en Wiske]]. Veur dees gezèt is de sjtrip in 1945 oersjprunkelik bedach.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221216_95986592 De Standaard - Einde zonder knipoog]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockbandj [[De Dijk]] gief zie lèste konzaer.<ref>[https://nos.nl/artikel/2456812-de-dijk-speelt-laatste-concert-in-uitverkocht-paradiso NOS.nl - De Dijk speelt laatste concert in uitverkocht Paradiso]</ref> ;16 december * ''Frankriek'': Bie 'ne brandj in e flatgeboew in 'n veursjtad van [[Lyon]] valle teen doeje, ónger waem vief kinger.<ref>[https://nos.nl/artikel/2456574-brand-in-voorstad-lyon-tien-doden-onder-wie-vijf-kinderen NOS - Brand in voorstad Lyon: tien doden, onder wie vijf kinderen]</ref> * ''Nederlands Limbörg, economie, politiek'': 't provinciebesjtuur van Limbörg sjtömp veur 't aophaje van [[Maastricht Aachen Airport|vleegveld Aoke-Mesjtreech]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20221216_97376655 De Limbörger - Ruim baan voor MAA na besluit Staten, maar discussie blijft]</ref> ;14 december * ''Economie, Nederlands Limburg'': De supermerretkaete [[Jan Linders]] maak bekèndj es [[franchise]]bedrief veur [[Albert Heijn]] te gaon wirke. De Jan Linders-winkelformuul zal hiedoor taege èndj 2023 verdwiene.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6242088/albert-heijn-slaat-slag-bij-limburgse-supermarktketen-jan-linders.html Nu.nl - Albert Heijn slaat slag bij Limburgse supermarktketen Jan Linders]</ref> * ''Nederlandj'': [[Jacob Luitjens]], kreegsmisdaodiger en veur zoewied bekèndj de lèste nog laevende [[NSB]]'er, sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6242512/laatst-bekende-oud-nsber-jacob-luitjens-op-103-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Laatst bekende oud-NSB'er Jacob Luitjens op 103-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 december * ''Duutsjland, Oesteriek en Zjwitserland'': De Duutsje pelissie deit invalle bie de radikaal klimaatbewaeging Letzte Generation. Elf luuj waere opgepak en bie de hoeszeukinge waere posters, computers en tillefoons in besjlaag genómme.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/mecklenburg-vorpommern/Razzien-gegen-Letzte-Generation-Aktivisten-auch-in-MV-,razzia1894.html NDR - Razzien gegen "Letzte Generation"-Aktivisten - auch in MV]</ref> * ''Natuur en milieu, Afrika'': Bie euversjtruiminge inne Congolees huidsjtad Kinshasa valle teentalle doeje en gewónje. * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse [[componis]] Angelo Badalamenti sjtörf op 85-jäörige laeftied. * ''Politiek, Zuudoes-Europa'': [[Bosnië-Herzegovina]] waert kandidaat-lid vanne [[EU]]. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tillevisiemaeker [[Han Peekel]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6241974/televisiemaker-han-peekel-75-overleden-tijdens-vakantie-op-bali.html Nu.nl - Televisiemaker Han Peekel (75) overleden tijdens vakantie op Bali]</ref> ;7 december * ''Zuud-Amerika'': In [[Peru]] weurt presidentj Castillo aafgezat. * ''Duutsjland, Oesteriek en Zjwitserland'': Duutsje autoriteite pakke 25 luuj op die ónger mie van plaan waore d'n Duutsje Rieksdaag te besjtörme. De luuj zint sympathisante vanne Reichsbürgerbewaeging.<ref>[https://www.derstandard.de/story/2000141600433/reichsbuerger-planten-putsch-in-deutschland Der Standard - Reichsbürger planten Putsch in Deutschland]</ref> ;6 december * ''Sjport'': [[Salinero]], 't [[dressuur]]paerd wo de Nederlandse [[Anky van Grunsven]] twie kier Olympisch goud mit haolde, sjtörf op 28-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=11&t=2071525&view=unread#unread Bokt - Anky meldt overlijden gouden paard Salinero: 'Mijn hart is gebroken']</ref> ;5 december * ''Oes-Europa'': op twie militair vleegvelder kórtbie de Róssische sjtad Rjazan en inne regio Saratov vènje explosies plaats. Bie de explosies vele drie doeje en mierder gewónje. Volges ónaafhankelike Róssische media woorte daobie ouch inkel bómmewerpers besjadig.<ref>[https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10496563/rusland-onderzoekt-explosies-op-luchtmachtbases BNR - Explosies op luchtmachtbases diep in Rusland]</ref> ===november=== * ''Oes-Azië'', 26 november-huuj: fel proteste in [[Sjina]] taege 't sjtreng [[COVID-19|corona]]beleid en 't kommunistisch rezjiem van prizzedent Xi Jinping. * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Weitesjap'': 't Maote- en gewichte-instituut [[BIPM]] nump veer nuuj [[SI]]-veurveugsele aan: ronna- (R, 10²⁷), ronto- (r, 10⁻²⁷), quetta- (Q, 10³⁰) en quecto- (q, 10⁻³⁰).<ref>[https://www.bipm.org/en/cgpm-2022/resolution-3 BIPM - Resolution 3 of the 27th CGPM (2022) ]</ref> ;30 november * ''China'': [[Jiang Zemin]], de vreugere presidentj van [[China]], sjtörf op 96-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6239326/oud-president-jiang-zemin-96-die-van-china-wereldmacht-maakte-overleden.html Nu.nl - Oud-president Jiang Zemin (96) die van China wereldmacht maakte overleden]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaansen ex-fietsrenner [[Davide Rebellin]] kump op 51-jäörige laeftied óm in e verkiersóngelök.<ref>[https://www.gazzetta.it/Ciclismo/30-11-2022/ciclismo-morto-rebellin-investito-un-camion-vicentino-4501341537128.shtml La Gazzetta dello Sport - Tragedia nel ciclismo: è morto Davide Rebellin, investito da un camion]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse popmuzikantj [[Christine McVie]] ([[Fleetwood Mac]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/christine-mcvie-fleetwood-mac-dead-obtuary-1234638903/ Rolling Stone - Christine McVie, Keyboardist and Singer for Fleetwood Mac, Dead at 79]</ref> ;27 november * ''Belsj'': Nao de voetbalmatch tösse 't [[Belsj hierevoetbalèlftal|Belsj]] en [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] (0-2 wins veur Marokko) braeke in [[Brussel]] groetsjalige relle oet. Ouch in diverse Nederlandse sjtaej is 't ónrastig. ;23 november * ''Belsj, Politiek'': De Belzje politica en [[minister van sjtaot]] [[Paula D'Hondt]] ([[CVP]]) sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221123_93690247 De Standaard - Minister van staat en voormalig migrantencommissaris Paula D’Hondt overleden]</ref> ;21 november * ''Zuudoes-Azië, klimaat en milieu'': 't Weste van 't eilandj [[Java]] ([[Indonesië]]) waert getróffe door 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 5,6 oppe [[sjaol van Richter]]. Daobie valle mie es 300 doeje en 7.700 gewónje. ;20 november * ''Vereinigde Sjtaote'': In 'n homoclub in [[Colorado Springs]] ([[Colorado|CO]]) waere 5 luuj doedgesjote.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/11/20/us/colorado-springs-shooting-gay-nightclub/index.html CNN.com - Gunman kills 5 at LGBTQ nightclub in Colorado Springs before patrons confront and stop him, police say]</ref> * ''Sjport'': In [[Qatar]] begint 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK voetbal]] mit 'ne match tösje [[Qatarees hierevoetbalèlftal|'t gaslandj]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]] (0-2).<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[Ned Rorem]] sjtörf op 99-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/11/18/ned-rorem-dead-composer-diarist/ Washington Post - Ned Rorem, Pulitzer-winning composer and noted diarist, dies at 99]</ref> ;17 november * ''Nederlandj/Oes-Europa'': In [[D'n Haag]] weurt 't vonnis oetgesproke in de zaak roond vlöch [[MH 17]]. Drie verdachte waere [[bie versjtaek]] tot laeveslank veroerdeild óm 't oet de loch sjete van de vleegmesjien in 2014; 'ne veerde verdachte weurt vriegesjpraoke. ;16 november * ''Weitesjap'': Vanaaf 't [[Kennedy Space Center]] weurt de [[Orion (rakèt)|Orion]]-rakèt gelanceerd. 't Geit óm 'n tesvlöch veur 'n bemande missie nao de [[maon]], deil van 't [[Artemis (ruimtevaartprogram)|Artemis]]program.<ref>[https://www.nasa.gov/press-release/liftoff-nasa-s-artemis-i-mega-rocket-launches-orion-to-moon NASA.gov - Liftoff! NASA’s Artemis I Mega Rocket Launches Orion to Moon]</ref> ;15 november * ''Midde- en Oes-Europa'': Róslandj veurt 'n groetsjaolige serie rakètaanvel op de Oekraïne oet. Twie Oekraïense aafwaerrakètte kómme in [[Pole]] terech, op 't dörpke [[Przewodów]] (regio [[Lublin (woiwodsjap)|Lublin]]). Hiebie kómme twie luuj óm.<ref>[https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-zelenskyy-kherson-9202c032cf3a5c22761ee71b52ff9d52?utm_source=homepage&utm_medium=TopNews&utm_campaign=position_01 AP News - Strikes put Ukraine in darkness; missiles cross into Poland]</ref> ;13 november * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'ne bomaansjlaag in [[Istanbul]] kómme zès luuj óm; 81 rake gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2452243-aanslag-in-centrum-van-istanbul-zes-doden-en-ruim-tachtig-gewonden NOS.nl - Aanslag in centrum van Istanbul, zes doden en ruim tachtig gewonden]</ref> ;12 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Cor van der Gijp]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6235718/legendarische-feyenoord-aanvaller-cor-van-der-gijp-91-overleden.html Nu.nl - Legendarische Feyenoord-aanvaller Cor van der Gijp (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse punkmuzikantj [[Keith Levene]] ([[The Clash]]) sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6235813/gitarist-keith-levene-65-oprichter-van-the-clash-overleden.html Nu.nl - Gitarist Keith Levene (65), oprichter van The Clash, overleden]</ref> ;11 november * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak de sjtad [[Cherson]] trök, die saer 2 miert in Róssische henj waor en de aafgeloupe daag door de Rósse is óntruump. ;9 november * ''Belsj'': Op 't [[Belsj]] weurt lenjelik gesjtaak. ;8 november * ''Vereinigde Sjtaote, politiek'': Verkezinge veur 't [[Congres (Vereinegde Staote)|Congres]]. * ''Zuud-Europa, kóns en cultuur'': Arsjeologe vènje in auw [[wermwaterbrón]]ne inne [[Toscane]] mie es twintig zier good bewaarde [[bróns|brónze]] biljer oete [[Romeins Riek|Romeins-Etruskischen tied]].<ref>[https://www.nu.nl/296518/video/deze-eeuwenoude-beelden-vonden-italiaanse-archeologen-in-toscane.html Nu.nl - Deze eeuwenoude beelden vonden Italiaanse archeologen in Toscane]</ref> * ''Belsj, kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Will Ferdy]] sjtörf op 95-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221108_94690153 De Standaard - postuum Will Ferdy (1927-2022). Op ‘Christine’ was ‘eerste Vlaamse homo’ nooit verliefd]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek, kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikant [[Dan McCafferty]] ([[Nazareth (band)|Nazareth]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan [[COPD]].<ref>[https://planetradio.co.uk/planet-rock/news/rock-news/nazareth-dan-mccafferty-dead/ Planet Rock - Nazareth's Dan McCafferty dies aged 76]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse laevesleed- en vastelaoveszenger, componis en producentj [[Pierre Kartner]] (Vader Abraham) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bndestem.nl/breda/pierre-kartner-87-bekend-als-vader-abraham-uit-breda-overleden~a8aa0a7c/ BN De Stem - Pierre Kartner (87) bekend als Vader Abraham uit Breda overleden]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote, kóns en cultuur'': De Amerikaanse indiemuzikantj [[Mimi Parker]] ([[Low (band)|Low]]) sjtörf op 54-jäörige laeftied aan eiersjtekkanker.<ref>[https://oor.nl/news/mimi-parker-van-low-overleden/ OOR.nl - Mimi Parker van Low overleden]</ref> ;3 november * ''Nederlandj, kóns en cultuur, weitesjap'': Oet óngerzeuk is gebleke det de olievèrfsjets ''Kruutsoprichting'' in 't Museum Bredius in [[Den Haag]] e wèrk van [[Rembrandt]] is.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450876-olieverfschets-in-haags-museum-blijkt-rembrandt-te-zijn NOS - Olieverfschets in Haags museum blijkt Rembrandt te zijn]</ref> ;2 november [[File:Administrative map of Tigray.jpg|thumb|Kaat va Tigray]] * ''Oes-Afrika'': De regering van [[Ethiopië]] en rebelle oet Tigray sjlete ónger leijing vanne [[Afrikaanse Unie]] e akkoord euver e sjtaak-'t-vure inne noordelike regio Tigray. Daomèt kump meugelik e indj aan twie jaor krieg.<ref>[https://www.washingtonpost.com/world/2022/11/02/ethiopia-tigray-war-truce/ The Washington Post - Ethiopian government, Tigrayan forces agree to truce after two years of war]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Pole]] geit e hèk boewe ane grens mitte Róssische enclave [[Kaliningrad]]. De Poolse regering zaet det ze zich zörg maak euvere veiligheid in 't grensgebeed en is bang det Róslandj 'n [[Asiel in de Europese Unie|migrantecrisis]] geit creëre veure [[EU]] te destabilisere. * ''Noord-Europa, politiek'': 't Centrumlinks blok ónger leijing van premier Mette Frederiksen wèntj de [[Daenemarke|Daense]] parlementsverkezinge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6233539/deense-premier-wint-met-haar-partij-de-verkiezingen-maar-treedt-toch-af.html Nu.nl - Deense premier wint met haar partij de verkiezingen, maar treedt toch af]</ref> ;1 november * ''Midde-Oeste, politiek'': 't Rechs blok ónger leijing van [[Benjamin Netanyahu]] vanne Likoed-partie wèntj de [[Israel]]ische parlementsverkezinge. * ''Kóns en cultuur'': Rapper [[Takeoff (rapper)|Takeoff]], lid van de formatie [[Migos]], weurt op 28-jäörige laeftied doedgesjote.<ref>[https://www.tmz.com/2022/11/01/migos-takeoff-dead-dies-shot-houston-quavo-migos/?adid=social-twa TMZ - Takeoff Dead at 28 ... Shot in Houston ]</ref> ===oktober=== * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde- en Zuud-Amerika, natuur en milieu'', 7-10 oktober: [[orkaan]] Julia kump aan landj bie [[Venezuela]] en [[Nicaragua]]. Dao gif 't väöl sja en valle teentalle sjlachoffers, ó.m. bie 'n aerdversjuving. * ''Midde-oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Midde-Oeste'': In [[Saoedi-Arabië]] weurt begós mit de boew van de futuristische sjtad [[The Line]]. ;30 oktober * ''Zuud-Amerika'': [[Luiz Inácio Lula da Silva]] wintj mit 't miniem veursjprunk de [[Brazilië|Braziliaanse]] presidentsverkezinge van de zittende presidentj [[Jair Bolsonaro]].<ref>[https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2022/apuracao/presidente.ghtml Globo.com - Eleição para Presidente]</ref> * ''Zuudoes-Azië, natuur en milieu, weitesjap'': Oppe Wakatobi-eilenj, kórtbie 't [[Indonesië|Indonesische]] eilandj [[Celebes]], waere nuuj vogelsoorte óntdèk.<ref>[https://phys.org/news/2022-10-beautiful-bird-species-remote-indonesian.html Phys.org - Several beautiful new bird species found on remote Indonesian islands]</ref> * ''Zuud-Azië'': Inne Wes-[[India]]se deilsjtaat Goejarat sjtort 'n hangbrök in. Hónderde luuj valle in 't reveerwater. Zeker 141 luuj euverlaeve det neet en mie es 100 persoene zint gewóndj geraak. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van Mexico. 't Is zien 14e euverwinning dit seizón, hiemit brik 'r 't record van [[Michael Schumacher]] oet 2004.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450445-verstappen-breekt-formule-1-record-in-mexico-met-veertiende-zege-dit-jaar NOS.nl - Verstappen breekt Formule 1-record in Mexico met veertiende zege dit jaar]</ref> ;29 oktober * ''Oes-Azië'': In [[Seoul]] óntsjteit bie 'n [[Halloween]]vering e gedrank wobie zeker 153 luuj waere doedgeduujd.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450239-dodental-door-verdrukking-bij-halloweenviering-seoul-loopt-op-naar-146 NOS.nl - Dodental door verdrukking bij halloweenviering Seoul loopt op naar 146]</ref> * ''Oes-Afrika'': Inne [[Somalië|Somalische]] huidsjtad [[Mogadishu]] kómme zeker 100 luuj óm 't laeve bie twie explosies. Wiejer rake mie es 300 luuj gewóndj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje journalis en sjriever [[Hugo Camps]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.hln.be/nieuws/het-laatste-nieuws-columnist-en-journalistiek-icoon-hugo-camps-79-overleden~a1263749/ Het Laatste Nieuws - Het Laatste Nieuws-columnist en journalistiek icoon Hugo Camps (79) overleden]</ref> ;28 oktober * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[rock 'n roll]]zenger [[Jerry Lee Lewis]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6232816/great-balls-of-fire-zanger-jerry-lee-lewis-87-overleden.html Nu.nl - Great Balls of Fire-zanger Jerry Lee Lewis (87) overleden]</ref> ;27 oktober * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp, nao lang óngerhanjelinge, [[Twitter]] definitief op. Hae begintj direk mit d'n doorveur van ingriepende verangeringe. ;26 oktober * ''Midde-Oeste'': Bie 'n sjeetpartie in 'n [[moskee]] inne Iraanse sjtad [[Shiraz]] kómme zeker 13 luuj óm 't laeve. ;24 oktober * ''Nederlandj'': Inne [[Lek]] kórtbie 't [[Zuud-Holland]]s [[Streefkerk]] waere veer doej luuj gevónje. 't Geit óm e gezin oet [[Gouda]]. * ''Zuudoes-Azië'': Bie 'ne lochaanval op e concert inne noordelike [[Myanmar]]ese regio Kachin zint zeker 80 luuj óm 't laeve gekómme. * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Rishi Sunak]] volg Liz Truss op es leier van de Conservatief Partie en premier van 't Vereinig Keuninkriek. * ''Economie, Nederlandj'': [[Philips]] sjrap weltwied 4000 bane vanwaege sjlechte rizzeltate. In Nederlandj verdwiene 800 jobs, woevan 400 door gedwónge óntsjlaag. ;20 oktober * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Liz Truss]] nump al nao 45 daag óntsjlaag es ierste minister van 't [[Vereinig Keuninkriek]]. ;17 oktober * ''Nederlands Limburg'': Börgemeister [[Rianne Donders]] van [[Remunj]] sjtap op.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1864649/burgemeester-donders-van-roermond-treedt-af 1Limburg - Burgemeester Donders van Roermond treedt af]</ref> * ''Oes-Europa'': Inne Róssische sjtad [[Jejsk]] sjtort 'ne [[sjtraoljaeger]] denaer op e flatgeboew. Daobie valle 15 doeje en 26 gewónje. ;16 oktober * ''Midde-Amerika'': Twie verdachte van de maord op veer Nederlandse journaliste in [[El Salvador]] in 1982 waere opgepak. 't Geit óm 'nen ex-minister en 'nen ex-kóllenel.<ref>[https://nos.nl/artikel/2448574-verdachten-moord-ikon-journalisten-el-salvador-na-40-jaar-opgepakt NOS.nl - Verdachten moord IKON-journalisten El Salvador na 40 jaar opgepakt]</ref> * ''Oes-Azië'': In [[China]] begintj 't twintigste congres van de [[Communistische Partij (China)|Communistische Partie]]. * ''Weitesjap'': De Nederlands-Amerikaansen astronaut en kristallograaf [[Lodewijk van den Berg]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/nederlands-eerste-ruimtevaarder-lodewijk-van-den-berg-90-overleden-zeeuw-viel-in-slaap-vlak-voor-de-landing~ab2c545b/ PZC - Nederlands eerste ruimtevaarder Lodewijk van den Berg (90) overleden: Zeeuw viel in slaap vlak voor de landing]</ref> ;15 oktober * ''Oes-Europa'': In 't Róssisch [[Belgorod]], zjus euver de Oekraïense grens, kómme bie 'n sjeetpartie in e trainingscentrum ilf luuj óm. De toedrach is óndujelik, volgens ein väölgehuurde versie zouwe de daojers huurlinge oet Tadzjikistan zeen. * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne brandj inne beröchte Evin-gevangenis kórtbie de Iraanse huidsjtad [[Teheran]] valle 4 doeje en 61 gewónje. ;14 oktober * ''Midde-Oeste'': Bie 'n explosie in 'n kaole[[mienbouw|mien]] inne Törkse sjtad Amasra zint 41 mienwèrkers óm 't laeve gekómme. Èlf luuj zint gewóndj geraak, 58 waere gered. * ''Vereinig Keuninkriek, kóns en cultuur'': Activiste vanne radicaal milieubewaeging Just Stop Oil sjmiete in e museum in [[Lónje]] bleker tomatesóp euver 't sjilderie ''Zónneblome'' van [[Vincent van Gogh]]. Daonao liemde ze zich vas aan 'n moer.,<ref>[https://www.theguardian.com/environment/2022/oct/14/just-stop-oil-activists-throw-soup-at-van-goghs-sunflowers The Guardian - Just Stop Oil activists throw soup at Van Gogh’s Sunflowers]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'', ''Economie'': De Britse minister van Financië [[Kwasi Kwarteng]] weurt nao 'ne goje maondj óntsjlaoge. Zien orthodox-liberaal belastingplan haet in korten tied groeten ikkenomische sjaoj gedaon.<ref>[https://www.bbc.com/news/live/uk-politics-63221738 BBC News - Kwasi Kwarteng sacked as UK Chancellor]</ref> [[Jeremy Hunt]] volg häöm op. * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Robbie Coltrane]], bekèndj es Hagrid oet de ''[[Harry Potter]]''-films, sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6230033/robbie-coltrane-die-hagrid-speelde-in-harry-potter-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Robbie Coltrane die Hagrid speelde in Harry Potter op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 oktober * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj, kóns en cultuur'': Actrice [[Angela Lansbury]], bekindj van de sjtöm van Mrs. Potts in ''Beauty and the beast'', sjtörf op 96-jäörige laeftied. ;10 oktober * ''Oes-Europa'': Versjillende Oekraïense sjtaej waere besjtook mit rakette. De aanvalle veroerzake ónger mie groetsjalige sjtroumoetval.<ref>[https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10490732/liveblog-oekraine-rusland-donbas-vs-eu-kremlin-kiev-zelenski-poetin-kernwapens-oorlog-wapenleveranties-sancties-zaporizja-krim-krimbrug-sabotage-cherson-kernramp BNR - Liveblog | Rusland bestookt Oekraïense steden met raketten]</ref> * ''Zuud-Amerika, natuur en milieu'': In [[Venezuela]] zint 43 luuj óm 't laeve gekómme nao aerdversjuvinge. Wiejer waere nog teentalle luuj vermis. * ''Economie'': De Nobelpries in de Economie geit nao [[Ben Bernanke]], [[Douglas W. Diamond]] en [[Philip H. Dybvig]] "óm hun ongerzeuk nao banke en financieel crises."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;9 oktober * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de [[Grand Prix]] van Japan en weurt daomit veur d'n twiede kier waereldkampión [[Formule 1]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6228782/superieure-verstappen-weer-wereldkampioen-na-verwarring-over-puntentelling.html Nu.nl - Superieure Verstappen weer wereldkampioen na verwarring over puntentelling]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse filosoof en antropoloog [[Bruno Latour]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2447692-franse-filosoof-en-baanbrekend-antropoloog-bruno-latour-75-overleden NOS.nl - Franse filosoof en baanbrekend antropoloog Bruno Latour (75) overleden]</ref> ;8 oktober * ''Oes-Europa'': Oppe [[Krimbrögk]], die de [[Krim]] verbindj mit 't [[Rósland|Róssische]] vastelandj, brik 'ne brandj oet nao 'n explosie.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/explosie-op-krimbrug-is-een-logistiek-probleem-maar-vooral-een-klap-in-het-gezicht-van-poetin~bfeaf5aad/ Trouw - Explosie op Krimbrug is een logistiek probleem, maar vooral een klap in het gezicht van Poetin ]</ref> ;7 oktober * ''Politiek, Oes-Europa'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Wit-Róssischen dissidentj [[Ales Bjaljatski]], de Róssische minsjerechteorganisatie [[Memorial (organisatie)|Memorial]] en 't Oekraïens [[Centrum veur Börgerlike Vriehede]].<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2022/press-release/ NobelPrize.org - The Nobel Peace Prize 2022]</ref> * ''Oes-Europa'': Kórtbie de sjtad [[Liman]] in Oes-Oekraïne waere twie massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 200 lichame.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-63181475 BBC - Ukraine says mass burial sites found in retaken town of Lyman]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': In 't noorde van [[Ierlandj]] zint teen luuj óm 't laeve gekómme door 'n explosie in e tankstation. ;6 oktober * ''Zuudoes-Azië'': Op e kènjerdaagverblief inne Noord-[[Thailand|Thaise]] provincie Nong Bua Lamphu vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle zeker 37 doeje en teen gewónje. * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] geit nao de Franse [[Annie Ernaux]] "óm de mood en klinische sjerpde womit ze de wortele, vervraemdinge en collectieve remminge van 't persoenlik gehäöge ónthölt."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2022/summary/ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Literature 2022]</ref> ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie geit nao [[Carolyn R. Bertozzi]], [[Morten Meldal]] en [[K. Barry Sharpless]] "veur de óntjdèkking van [[kliksjemie]] en [[bio-orthogonaal sjemie]]".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Chemistry 2022]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao [[Alain Aspect]], [[John F. Clauser]] en [[Anton Zeilinger]] "veur hun experimènte mit [[kwantumversjtringeling|versjtringelde]] [[foton]]e, womit ze de sjenninge van de [[Bell-óngeliekheid]] aantuinde en pioneerswerk dege veur de [[kwantuminformatica]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2022/summary/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Natuurkónde 2022]</ref> ;3 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde geit nao de Zweed [[Svante Pääbo]] "óm zien óntdekkinge ómtrèntj de genome van oetgesjtorve minsjesaorte en de minsjelike evolutie."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022]</ref> ;2 oktober * ''Zuud-Amerika, politiek'': In [[Brazilië]] zeen presidentsverkezinge. De centrumlinkse kandidaat [[Luíz Ignacio Lula da Silva]] versjleit de zittenden extreemrechse presidentj [[Jair Bolsonaro]]. Op 30 oktober zal 'n twiede runj waere gehauwe.<ref>[https://oglobo.globo.com/politica/eleicoes-2022/noticia/2022/10/placar-de-lula-e-bolsonaro-e-o-mais-apertado-para-1o-turno-desde-a-redemocratizacao.ghtml O Globo - Placar Lula e Bolsonaro é o mais apertado para 1º turno desde a redemocratização]</ref> * ''Zuudoes-Europa, politiek'': De centrum-rechtse partie GERB wèntj de [[Bulgarije|Bölgaarse]] parlementsverkezinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2446838-oud-premier-borisov-wint-bulgaarse-verkiezingen-maar-formatie-wordt-moeilijk NOS.nl - Oud-premier Borisov wint Bulgaarse verkiezingen, maar formatie wordt moeilijk]</ref> ;1 oktober * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak de sjtad [[Lyman]] trök. Zoewel sjtrategisch es symbolisch is dit 'ne zjwaore sjlaag veur Róslandj.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/10/01/europe/ukraine-russia-lyman-donetsk-intl/index.html CNN.com - Russian forces retreat from strategic Donetsk city a day after Moscow’s annexation of the region]</ref> * ''Zuudoes-Azië, Sjport'': Bie relle tösje hooligans van Arema FC en Persebaya Surabaya in de [[Indonesië|Indonesische]] sjtad [[Malang]] valle zeker 174 doeje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2446735-ten-minste-174-doden-bij-rellen-na-voetbalwedstrijd-in-indonesie NOS.nl - Ten minste 174 doden bij rellen na voetbalwedstrijd in Indonesië]</ref> ===september=== * ''Oes-Europa'', 23-27 september: [[Róslandj]] hèlt [[referendum|referenda]] inne bezatde Oekraïense regio's [[Oblas Loehansk|Loehansk]], [[Oblas Donetsk|Donetsk]], [[Oblas Zaporizja|Zaporizja]] en [[Oblas Cherson|Cherson]]. Dees referenda zint illegaal en verloupe neet democratisch. * ''Midde-oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Centraal-Azië'', 14-20 september: Bie gevechte oppe grens tösje [[Kirgizië]] en [[Tadzjikistan]] valle mie es 90 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.<ref>[https://www.reuters.com/world/kyrgyzstan-says-death-toll-border-conflict-rises-36-2022-09-18/ Reuters - Kyrgyz-Tajik border conflict death toll nearly 100]</ref> * ''Midde-Oeste'', 12-14 september: Bie gevechte oppe grens tösje [[Armenië]] en [[Azerbeidzjan]] valle mie es 200 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.<ref>[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/armenia-says-135-soldiers-killed-clashes-with-azerbaijan-this-week-2022-09-16/ Reuters - More than 200 killed in Armenia-Azerbaijan border clashes - officials]</ref> * ''Oes-Europa'', 6-12 september: Bie e groetsjalig taegenoffensief inne regio [[Charkov]] boke de Oekraïense sjtriedkrachte in e paar daag tied flinke terreinwins oppe Róssische armee.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220913_91702542 De Limbörger - LIVE | ‘Hevige gevechten in Charkov-regio, Oekraïne rukt verder op’]</ref> * ''Midde- en Noord-Amerika, natuur en milieu'', 27 september-2 oktoeber: [[orkaan]] Ian kump bie [[Cuba]] en [[Florida]] aan landj. Op Cuba zit praktisch de ganse bevolking zónger [[sjtroum]]. Ouch in 't zuudoeste vanne [[VS]] rich 't noedwaer boetegewoen väöl sja aan. Dao valle teentalle doeje en gewónje.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/09/27/us/hurricane-ian-cuba.html The New York Times - Cuba's power grid fails in wake of Hurricane Ian, leaving island without electricity]</ref><ref>[https://www.nbcnews.com/news/us-news/biden-visit-florida-puerto-rico-hurricane-ian-devastation-rcna50348 NBC News - Historic search-and-rescue operation underway as Ian's death toll reaches 87]</ref> ;30 september * ''Oes-Europa'': Róslandj annexeert, bie mónj van Poetin, officieel de Oekraïense oblaste Loehansk, Donetsk, Zoprizja en Cherson. Dees annexaties waere door zoe good wie gein ènkel landj erkèndj. * ''Economie, Nederlandj'': Volges 't CBS is de [[inflatie]] gesjtege nao 'n recordhuuegde van 17,1%. Det kump ónger mie door de hoeg enerzjieprieze. * ''Oes-Europa'': Bie 'ne raketaanval op e humanitair konvooi inne regio Zaporizjia valle 30 doeje. Wiejer rake 88 luuj gewóndj. * ''Centraal-Azië'': Bie 'nen terroristischen aansjlaag op 'n sjoel inne [[Afghanistan|Afghaanse]] huidsjtad [[Kaboel]] valle teentalle doeje en gewónje. * ''Afrika'': Presidentj [[Paul-Henri Sandaogo Damiba]] van [[Burkina Faso]] weurt door 't laeger aafgezat. ;28 september * ''Kóns en cultuur'': Rapper Coolio, bekindj van d'n hit ''Gangsta's Paradise'', sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/09/28/arts/music/coolio-rapper-dead.html The New York Times - Coolio, 'Gangsta's Paradise' Rapper, Dies at 59]</ref> ;26 september * ''Weitesjap'' [Waereldtied; 27 september Midde-Europesen Tied] De [[NASA]] deit e ruumdetuug, [[Double Asteroid Retraction Test|DART]], mit succes insjlaon op asteroïde [[Dimorphos]]. Dit is 'nen test óm te toekóms potentieel insjlaaggevierlike asteroïde te kinne vernetige of ómleie.<ref>[https://twitter.com/NASA/status/1574539270987173903 NASA op Twitter]</ref> * ''Midde-Amerika'': Op [[Cuba]] waert 't [[homohuwelik]] gelegaliseerd. * ''Oceanië, natuur en milieu'': Inne [[Groete Oceaan]] bie [[Tonga]] is e nuuj eilendje óntsjtange nao de oetbarsting van 'n óngerziese [[völkaan]].<ref>[https://www.washingtonpost.com/nation/2022/09/26/new-island-tonga-volcano-2022/ Washington Post - New island forms in Tonga after Home Reef volcano eruption]</ref> * ''Oes-Europa'': Op 'n sjoel in 't Róssische [[Izjevsk]] vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle 18 doeje en 24 gewónje. * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[Brand (beer)|Brand]] kunjig aan det 't de productie van [[pils]] oet [[Wielder]] eweg geit haole. De broewerie zouw allein nog mótte waere gebroek veur speciaalbeer.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6226202/brand-stopt-met-het-grootschalig-brouwen-van-pils-in-limburgs-dorp-wijlre.html?redirect=1 Nu.nl - Brand stopt met het grootschalig brouwen van pils in Limburgs dorp Wijlre]</ref> ;25 september * ''Zuud-Europa, politiek'': De parlemèntsverkezinge in [[Italië]] waere gewonne door [[Fratelli d'Italia]], 'n extreemrechse partie mit wortele in 't [[fascisme]]. * ''Sjport'': De Keniaan [[Eliud Kipchoge]] löp op de [[marathon (loupe)|marathon]] van [[Berlien]] 'nen tied van 2:01:09 en verbaetert daomit zien eige waereldrecord.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6226043/kipchoge-verbetert-eigen-wereldrecord-op-marathon-in-berlijn.html Nu.nl - Kipchoge verbetert eigen wereldrecord op marathon in Berlijn]</ref> * ''Sjport'': De Belsj [[Remco Evenepoel]] wintj 't WK fietsrenne op de waeg bie de mansluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445915-evenepoel-pakt-met-overmacht-wk-titel-geen-succes-oranje-na-van-der-poel-ophef NOS.nl - Evenepoel pakt met overmacht WK-titel, geen succes Oranje na Van der Poel-ophef]</ref> ;24 september * ''Nederlandj/Belsj'': In [[D'n Haag]] en [[Leidschendam]] waere drie mansluuj gearresteerd. 't Zeen krimmenele oet 't drugsmilieu die e plan hauwe veur de Belzje minister [[Vincent van Quickenborne]] te óntveure.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220924_93285624 De Standaard - Drugscriminelen wilden Van Quickenborne ontvoeren, drie Nederlanders gearresteerd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Pharoah Sanders]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://louderthanwar.com/pharaoh-sanders-rip/ Louder than War - Pharaoh Sanders RIP]</ref> * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] weurt waereldkampión fietsrenne in de waegren, óndanks 'ne breuk in häören èllebaog.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445791-stunt-van-vleuten-ondanks-elleboogbreuk-solo-naar-wereldtitel-in-wollongong NOS.nl - Stunt Van Vleuten: ondanks elleboogbreuk solo naar wereldtitel in Wollongong]</ref> ;23 september * ''Sjport'': [[Roger Federer]] nump op 40-jäörige laeftied aafsjeid es [[tennis|proftennisser]]. In 'nen débbelmatch mit [[Rafel Nadal]], deil van de [[Laver Cup]], verluus hae van de Amerikane [[Frances Tiafoe]] en [[Jack Sock]] (6-4, 6-7 (2), 9-11). * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Louise Fletcher]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445794-actrice-louise-fletcher-88-bekend-als-nurse-ratched-overleden NOS.nl - Actrice Louise Fletcher (88), bekend als Nurse Ratched, overleden]</ref> ;22 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriefster [[Hilary Mantel]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/4thEstateBooks/status/1573254617990938626 Oetgeverij 4th Estate Books op Twitter]</ref> ;21 september * ''Oes-Europa'': De Róssischen dictator [[Vladimir Poetin]] reup veur 't iers saer 't begin van d'n [[kreeg i g'n Oekraïne|oerlog taege de Oekraïne]] rizzerviste op. ;19 september * ''Kóns en cultuur, Midde-Oeste'': Op 't sjtrandj kórtbie de [[Israel]]ische sjtad [[Tel Aviv]] weurt 'n graafgrót óntdèk oeten tied vanne Egyptische [[farao]] Ramses II. Arsjeologe sjpraeke van 'n extreem zeldzaam óntdekking.<ref>[https://www.jpost.com/archaeology/article-717442 Jerusalem Post - Israeli archeologists discover 'once-in-a-lifetime find' of ancient pottery under beach]</ref> ;18 september * ''Sjport'': De Noor [[Tobias Foss]] weurt in [[Wollongong]] ([[Australië]]) waereldkampión tiedrieje bie de mansluuj. De Nederlandse [[Ellen van Dijk]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445022-foss-verrast-topfavorieten-op-wk-tijdrijden-voelt-alsof-ik-droom NOS.nl - Foss verrast topfavorieten op WK tijdrijden: 'Voelt alsof ik droom']</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2444996-van-dijk-snelt-in-australie-superieur-naar-derde-wereldtitel-tijdrijden NOS.nl - Van Dijk snelt in Australië superieur naar derde wereldtitel tijdrijden]</ref> ;17 september * ''Zuud-Azië'': In Acham, 't weste van [[Nepal]], valle zeker 17 doeje door aerdversjuvinge. ;16 september * ''Oes-Europa'': In 'ne bósj kórtbie de [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtad [[Izjoem]], die veurige waek zaoterdig woort heroverd door Oekraïense sjtriedkrachte, waere hónderde graver en inkel massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 450 lichame.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/09/16/massagraf-izjoem/ VRT - Honderden graven ontdekt in bos in bevrijde Oekraïense stad Izjoem: massa-executie of omgekomen tijdens bombardementen?]</ref> * ''Belsj Limburg, politiek'': [[Veerle Heeren]] nump óntsjlaag es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220916_96222012 De Standaard - Burgemeester Veerle Heeren van Sint-Truiden neemt ontslag]</ref> * ''Zuud-Europa'': Door euversjtruiminge inne [[Marche (Italië)|Marke]] (Midde-[[Italië]]) zint 9 luuj óm 't laeve gekómme. ;14 september * ''Noord-Europa, politiek'': Rechse partieje winne de [[Zjwaede|Zwjaedse]] parlementsverkezinge. De sociaaldemocratische premier Andersson treujt aaf.<ref>[https://nos.nl/artikel/2444621-rechts-blok-wint-parlementsverkiezingen-zweden-premier-treedt-af NOS - Rechts blok wint parlementsverkiezingen Zweden, premier treedt af]</ref> * ''Nederlands Limburg'': Donny M. bekèntj de óntveuring, 't misbroek en de maord op de neugejäörige jóng Gino begin juli.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6223971/donny-m-bekent-ontvoeren-misbruiken-en-doden-van-negenjarige-gino.html Nu.nl - Donny M. bekent ontvoeren, misbruiken en doden van negenjarige Gino]</ref> ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Franse rezjisseur [[Jean-Luc Godard]] sjtörf op 91-jäörige laeftied door euthanasie. ;11 september * ''Sjport'': De Belsj [[Remco Evenepoel]] wintj de [[Runj van Sjpanje]] bie de mansluuj, en de Nederlandse [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': De Sjpanjool [[Carlos Alcaraz]] winth de US Open bie de mansluuj door in veer sets (6-4, 2-6, 7-6 (7-1) en 6-3) te winne van de Noor [[Casper Ruud]]. Alcaraz weurt mit dees euverwinning d'n iersten tiener oets dae de Waereldranglies aanveurt. ;10 september * ''Sjport'': [[Iga Świątek]] wintj de [[US Open (tennis)|US Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2, 7-6 (7-5)) te winne van [[Ons Jabeur]]. ;8 september * ''Vereinig Keuninkriek'': Keuningin [[Elizabeth II]] sjtörf op 96-jäörige laeftied en weurt opgevolg door häöre zoon [[Sjarel III]]. * ''Sjport'': De Nederlandse keeper [[Piet Schrijvers]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ajax.nl/artikelen/voormalig-ajax-doelman-piet-schrijvers-75-overleden/ Ajax.nl - Voormalig Ajax-doelman Piet Schrijvers (75) overleden]</ref> ;6 september * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Liz Truss]] volg [[Boris Johnson]] op es premier van 't [[Vereinig Keuninkriek]]. ;5 september * ''Centraal- en Oes-Azië'': In [[Sjina]] en [[Afghanistan]] vènje [[aerdsjóddel]]e plaats. Daobie zint teentalle luuj óm 't laeve gekómme en gewóndj geraak. * ''Noord-Amerika'': bie mierder sjtaekpartieje inne [[Canada|Canadese]] sjtaat [[Saskatchewan]] kómme 12 luuj óm 't laeve en rake 18 luuj gewóndj. ;2 september * ''Nederlandj'': Bie e verkiersóngelök in 't [[Noord-Braobant|Braobantse]] Oud-Gastel (gemeinte [[Halderberge]]) kómme veer luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/4143033/twee-jonge-kinderen-en-twee-vrouwen-omgekomen-bij-ongeluk-in-oud-gastel Omroep Brabant - Twee jonge kinderen en twee vrouwen omgekomen bij ongeluk in Oud Gastel]</ref> ===augustus=== ;31 augustus * ''Nederlands Limburg'': In de [[Pieël|Piel]] bie [[Griendsveen]] weujt 'ne groete natuurbrandj, zoeget op dezelfde plaatsj wo twie jaor haer ouch al 'ne brandj waor.<ref>[https://nos.nl/artikel/2442691-grote-natuurbrand-in-de-peel-tot-nu-toe-twee-hectare-in-brand NOS.nl - Grote natuurbrand in De Peel, tot nu toe twee hectare in brand]</ref> ;30 augustus * ''Oes-Europa'': De [[Sovjet-Unie|Sovjet-Róssische]] sjtaotsman [[Michail Gorbatsjov]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2442662-russische-staatsmedia-gorbatsjov-laatste-president-sovjet-unie-overleden NOS.nl - Russische staatsmedia: Gorbatsjov, laatste president Sovjet-Unie, overleden]</ref> ;29 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Afrikaanse actries en model [[Charlbi Dean]] sjtörf op 32-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220830_97111232 De Standaard - Actrice Charlbi Dean (32), hoofdrolspeelster in Gouden Palm-winnaar, plots overleden]</ref> ;27 augustus * ''Zuudoes-Europa'': [[Servië]] en [[Kosovo]] sjlete 'n akkaord euver grensverkier en 'n kènteikekwestie ómtrint Servische Kosovare.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6220280/kosovo-en-servie-bereiken-akkoord-in-gevoelige-kentekenkwestie.html Nu.nl - Kosovo en Servië bereiken akkoord in gevoelige kentekenkwestie]</ref> * ''Nederlandj'': In 't [[Zuud-Hollandj|Zuud-Hollandse]] [[Nieuw-Beijerland]] (gemeinte [[Hoeksche Waard]]) kómme zès luuj óm 't laeve en rake mierder luuj gewóndj wie 'n vrachwage van 'nen diek veurt.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5329449/vrachtwagen-rijdt-van-dijk-nieuw-beijerland-meerdere-gewonden RTL Nieuws - Vrachtauto rijdt van dijk bij Nieuw-Beijerland, zeker drie doden]</ref> * ''Zuud-Azië'': In [[Pakistan]] valle 1300 doeje door zjwaore raegeval en euversjtruiminge. Wiejer zint 170.000 hoezer besjadig. In totaal zint 33 miljoen luuj getroffe door 't noedwaer. ;26 augustus * ''Midde-Oeste'': Nao 't gereidkómme van 'ne nuje waeg tösje [[Armenië]] en [[Nagorno-Karabach]] kump de [[Laçin-corridor]], inclusief 't gelieknamige sjtrategische sjtedje en twie ómligekende dörper, in [[Azerbeidzjaan]]se henj.<ref>[https://www.rferl.org/a/azerbaijan-lacin-nagorno-karabakh-control-/32006090.html Radio Free Europe - Azerbaijani Forces Take Over Strategic Town Linking Armenia With Nagorno-Karabakh]</ref> ;25 augustus * ''Sjport'': De Belzje fietsrenner [[Herman Vanspringel]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220825_93752461 De Standaard - Voormalig wielerkampioen Herman Vanspringel overleden]</ref> ;24 augustus * ''Oes-Europa'': Bie 'ne Róssische raketaanval op 'n treinsjtasie inne regio [[Dnipro (oblas)|Dnipro]] zint 25 luuj óm 't laeve gekómme en teentalle luuj gewóndj geraak. ;20 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie e verkiersóngelök in 't zuudoeste van [[Törkieje]] zint 16 luuj óm 't laeve gekómme en 21 luuj gewóndj geraak. * ''Economie, Zuud-Europa'': [[Grekelandj]] sjteit neet mie ónger versjerp toezich vanne [[eurozone]]. Dat sjtóng 't es gevolg vanne [[kredietcrisis]] in [[2010]]. * ''Oes-Afrika'': Bie 'nen bómaansjlaag op e hotel inne [[Somalië|Somalische]] hoofsjtad [[Mogadishu]] zint 20 luuj óm 't laeve gekómme. * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bram Peper]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2441448-bram-peper-82-overleden-er-zal-altijd-een-rotterdam-voor-en-na-zijn-tijd-zijn NOS.nl - Bram Peper (82) overleden, 'Er zal altijd een Rotterdam voor en na zijn tijd zijn']</ref> ;16 augustus * ''Nederlands Limburg, Natuur en milieu'': [[Staatsbosbeheer]] maak bekèndj det in de [[Pieël|Piel]] veur 't iers e [[kroenekraan|kroenekranejónk]] is gezeen. Veurhaer vloog 't bies in Limbörg allein euver.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1805664/eerste-kraanvogeljong-ooit-in-de-peel-dit-is-uniek?swipePagination=cc4d4e0e-ebf1-534b-baa4-e41fa18f3eab 1Limburg - Eerste kraanvogeljong ooit in de Peel: 'Dit is uniek']</ref> * ''Belsj'': De stad [[Ieper]] verbeujt 't festival [[Frontnacht]], boe op 27 augustus (roond de [[IJzerwake]]) diverse extreemrechse bands zouwe speule.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220816_93201616 De Standaard - Extreemrechts festival Frontnacht mag toch niet doorgaan]</ref> ;15 augustus * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] sjeit direk oet mèt [[fietsrenne]]. Ieder had 'r al gezag tot 'r nao dit sezoen zouw oetsjeie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2440730-tom-dumoulin-stopt-per-direct-geen-wk-wielrennen-in-australie-meer NOS.nl - Tom Dumoulin stopt per direct, geen WK wielrennen in Australië meer]</ref> * ''Nederlands Limburg'': Bie 'n sjtaekpartie in [[Wielder]] kump eine direk óm; 'nen angere sjtörf d'n daag drop. D'n daojer is 'ne Sjpanjool, de slachoffers zeen 'nen angere Sjpanjool en 'ne Portugees.<ref>[https://nos.nl/artikel/2440849-steekpartij-wijlre-eist-tweede-leven NOS.nl - Steekpartij Wijlre eist tweede leven]</ref> ;14 augustus * ''Afrika'': In 'n kirk in [[Gizeh]] brik 'ne brandj oet, wo zeker 41 luuj bie ómkómme. De mieste doeje zeen kènjer in 'n aanligkendj kènjerdaagverblief.<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/lest-35-killed-egyptian-church-fire-security-sources-say-2022-08-14/ Reuters - Egyptian church fire kills at least 41, most of them children- sources]</ref> * ''Zuud-Azië, Economie'': D'n Indiase zakeman [[Rakesh Jhunjhunwala]] sjtörf op 62-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6217577/indiase-warren-buffett-op-62-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - 'Indiase Warren Buffett' op 62-jarige leeftijd overleden]</ref> ;12 augustus * ''Vereinigde Sjtaote'': In [[Chautauqua]] ([[New York (staot)|NY]]) weurt de Brits-Indiase sjriever [[Salman Rushdie]] denaergesjtaoke. Rushdie is al saer 1989 doel van dreiging oet islamistischen hook. * ''Zuud-Europa'': Inne [[Montenegro|Montenegriense]] sjtad [[Cetinje]] zint bie 'n sjeetpartie zeker 12 luuj, ónger waem de sjötter, óm 't laeve gekómme. * ''Natuur en milieu, Oes-Europa'': Inne [[Oder]] oppe grens tösje [[Duutslandj]] en [[Pole]] waere teendoezende doej vèsje gevónje. Bei lenj zègke det 't water dinkelik vergiftig is door sjemisch aafval.<ref>[https://www.nu.nl/dieren/6217396/duitsland-en-polen-onderzoeken-massale-vissterfte-in-rivier-de-oder.html Nu.nl - Duitsland en Polen onderzoeken massale vissterfte in rivier de Oder]</ref> ;11 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Anne Heche]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan de gevolge van e verkiersóngelök. ;9 augustus * ''Oes-Europa'': Bie 'nen Oekraïense raketaanval oppe [[Krim]] waere zeker 8 Róssische vleegtuger vernetig. * ''Kóns en cultuur'': De Britse journalis en sjriever [[Nicholas Evans]], veural bekèndj van ''The horse whisperer'', sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thebookseller.com/news/nicholas-evans-author-of-the-horse-whisperer-dies-aged-72 The Book Seller - Nicholas Evans, author of The Horse Whisperer, dies aged 72]</ref> ;8 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse zengeres en actries [[Olivia Newton-John]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/08/08/arts/olivia-newton-john-dead.html?smtyp=cur&smid=tw-nytimes New York Times - Olivia Newton-John, Pop Singer and ‘Grease’ Star, Dies at 73]</ref> ; 7 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie raketbesjetinge in [[Gazasjtrook|Gaza]] en [[Israel]] valle teentalle doeje en gewónje. Alle doeje en wiedoet de meiste gewónje valle ane Palestiense kantj. Ouch woorte bie de besjetinge twie hoeggeplaatsde commendante vanne tereurbeweging Islamitische Jihad doedgemaak. ; 6 augustus * ''Zuud-Europa'': Bie e bösóngelök in [[Kroatië]] kómme 12 Poolse pelgrims óm 't laeve. 32 anger passagiers rake gewóndj, van waem sommige ernstig. De pelgrims waore óngerwaeg nao Medjugorje, e baevaartsoord in [[Bosnië-Herzegovina]]. ;5 augustus * ''Belsj, Weitesjap'': De Belzje geneticus [[Jean-Jacques Cassiman]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20220806093058/https://nieuws.kuleuven.be/nl/2022/overlijden-emeritus-professor-jean-jacques-cassiman KU Leuven - Overlijden emeritus professor Jean-Jacques Cassiman]</ref> ;4 augustus * ''Oes-Azië'': [[Sjina]] hèlt militair oefeninge inne watere róndj [[Taiwan]]. De oefeninge zint 'n reaksie op 't sjtaatsbezeuk van Nancy Pelosi.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/04/asia/china-taiwan-military-exercises-intl-hnk-ml/index.html CNN - China fires missiles near Taiwan in live-fire drills as PLA encircles island]</ref> ;3 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte inne regio [[Hoeg-Karabach]] zint drie militaire óm 't laeve gekómme. De gevechte vónje plaats in en róndjóm de [[Laçin-corridor]], 'n sjtrook landj die de regio verbindj mit [[Armenië]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/8/4/soldiers-killed-nagorno-karabakh-fighting-azerbaijan-armenia Al Jazeera - Three soldiers killed in renewed Nagorno-Karabakh fighting]</ref> ;2 augustus * ''Nederlandj'': [[Mark Rutte]] weurt de langszittende [[premier]] van [[Nederland]]j. Hae is noe 4.311 daag premier, einen daag langer es [[Ruud Lubbers]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2439140-rutte-nu-echt-de-langstzittende-premier-van-nederland NOS.nl - Rutte nu echt de langstzittende premier van Nederland]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote / Oes-Azië'': [[Nancy Pelosi]], veurzitster van 't Amerikaans Hoes van Aafgevaerdigde, bezeuk [[Taiwan]]. ===juli=== ;31 juli * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de ierste editie van de [[Runj van Frankriek veur Vrouwluuj]]. Mit [[Demi Vollerging]] (bergklassemènt), [[Marianne Vos]] (sjprintklassemènt) en [[Shirin van Anrooij]] (jóngereklassemènt) zörg ze veur 'ne Nederlandse veersjlaag. * ''Sjport'': [[Ingels damesvoetbalèlftal|Èngelandj]] wintj 't [[Europees kampioensjap damesvoetbal 2022|EK damesvoetbal 2022]] door nao verlènging mit 2-1 van [[Duits damesvoetbalèlftal|Duutsjlandj]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse baskètter [[Bill Russell]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. * ''Oes-Azië'': De [[Filipijne|Filipiense]] politicus [[Fidel Ramos]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438960-oud-president-ramos-van-filipijnen-overleden-94-streed-tegen-armoede NOS.nl - Oud-president Ramos van Filipijnen overleden (94), streed tegen armoede]</ref> ;30 juli * ''Zuud-Azië'': D'n Egyptischen terroris [[Ayman al-Zawahiri]] (71), leier van [[al-Qaedah]] en 't brein achter de aansjlaeg van 11 september 2001, kump óm bie 'nen Amerikaansen droneaanval.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/01/politics/joe-biden-counter-terrorism/index.html CNN - US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door [[AFC Ajax|Ajax]] mit 3-5 te versjlaon. ;29 juli * ''Kóns en cultuur'': In Australië kump de lèste aaflievering van de [[soap]]serie ''[[Neighbours]]'' op de tv. * ''Noord-Amerika'': De Canadese jihadis Mohammed Khalifa, dae ónger anger verantwoordelik is veur de produksie van executie- en rekruteringsvideo's, weurt door 'n Amerikaanse rechbank veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof. * ''Noord-Amerika'', ''Natuur en milieu'': Bie zjwaor euversjtruiminge inne Amerikaanse sjtaat [[Kentucky]] valle zeker 37 doeje en 30 gewónje. ;28 juli * ''Oes-Europa'': In Olenivka, inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]], kómme 53 Oekraïense kreegsgevangene óm 't laeve bie 'ne raketaanval. Róslandj en de Oekraïne besjöldige zich óngerein, wiewaal 't sjterke aanwiezinge gief det 't Róssische laeger verantwoordelik is veur d'n aanval. ;27 juli * ''Noord-Afrika'': In [[Tunesië]] weurt, mit 'n zier lieg opkóms, 'n nuuj gróndjwèt aangenome die de regering dictatoriaal mach gief. Feitelik kump hiemit 'n ind aan de democratie die nao 't [[Arabisch Vreugjaor]] in 't landj waor ingeveurd. ;25 juli * ''Groet-Brittannië en Ierlandj'': De Noord-Ierse politicus [[David Trimble]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438333-noord-ierse-oud-politicus-en-nobelprijswinnaar-david-trimble-77-overleden NOS.nl - Noord-Ierse oud-politicus en Nobelprijswinnaar David Trimble (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Paul Sorvino]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6214305/goodfellas-acteur-paul-sorvino-83-overleden.html Nu.nl - Goodfellas-acteur Paul Sorvino (83) overleden]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': D'n Daen [[Jonas Vingegaard]] wintj veur d'n ierste kier de [[Runj van Frankriek]].<ref>Live-oetzenjing [[NPO 1]]</ref> ;21 juli * ''Economie'': De [[Europese Centraal Bank]] verhoeg de [[rente]] mit 0,5 percèntpuntj tot 0% percies. Veur 't iers in ach jaor hilt de bank gein negatieve rente mie aan.<ref>[https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2022/html/ecb.mp220721~53e5bdd317.en.html ECB - Monetary policy decisions]</ref> ;18 juli * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaeds-Amerikaanse kónstenaer [[Claes Oldenburg]], pioneer van de [[pop art]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/07/18/artist-claes-oldenburg-dead/?itid=hp-top-table-main-t-6 Washington Post - Claes Oldenburg, a whimsical father of pop art, dies at 93]</ref> ;11 juli * ''Wetesjap'': D'n ierste foto van de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webb-ruumdetelescoop]] weurt geprizzenteerd.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet NASA.gov - NASA’s Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet]</ref> ;10 juli * ''Sjport'': De Serviër [[Novak Djokovic]] wintj veur de zevende kier Wimbledon bie de mansluuj door in veer sets (4-6, 6-3, 6-4, 7-6 (7-3)) te winne van d'n Australiër [[Nick Kyrgios]]. Veur Kyrgios waor 't zien ierste grandslamfinaal. ;9 juli * ''Sjport'': Sjötterie Sint-Martinus oet [[Bor]] wintj 't [[OLS|Aud Limbörgs Sjöttersfies]] in [[Mael (dörp)|Mael]].<ref>[https://www.1limburg.nl/entertainment/1784267/sint-martinus-uit-born-wint-ols-2022 1Limburg - Sint Martinus uit Born wint OLS 2022 ]</ref> * ''Sjport'': De Kazachse [[Elena Rybakina]] wintj Wimbledon bie de vrouwluuj door in drie sets (3-6, 6-2, 6-2) te winne van de Tunesische [[Ons Jabeur]]. Veur allebei waor 't e debuut in 'n grandslamfinaal. ;8 juli * ''Oes-Azië'': De [[Japan]]sen ex-premier [[Shinzo Abe]] weurt op 67-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6211029/neergeschoten-japanse-oud-premier-abe-67-overleden-aan-zijn-verwondingen.html Nu.nl - Neergeschoten Japanse oud-premier Abe (67) overleden aan zijn verwondingen]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] zuut aaf van de koup van [[Twitter]]. ;7 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': [[Boris Johnson]] sjtap op es premier en leisman van de [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] nao immensen drök van zien partiegenote en e groet aantal ministers wat opsjtap. Oerzaak waore diverse sjendale. ;4 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en dichter [[Remco Campert]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6210233/schrijver-remco-campert-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Remco Campert op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie inne Amerikaanse sjtad [[Chicago]] valle 6 doeje en 36 gewónje ;3 juli * ''Oes-Europa'': Róssische troepe en milities vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] verovere [[Lisitsjank]]. Hiemit is de gansen oblas [[Oblas Loehansk|Loehansk]] in henj vanne separatiste en 't Róssische leger. * ''Oes-Europa'': Bie 'nen aanval op de Róssische sjtad [[Belgorod]], kórtbie de grens mit de Oekraïne, valle 3 doeje. Ouch raakde zeker 50 gebouwe besjadig. * ''Noord-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne [[Denemarke|Deense]] huidsjtad [[Kopenhage]] valle 3 doeje en 31 gewónje. De sjötter is 'nen 22-jäörige man mit psychische probleme. ;1 juli * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse [[lies vaan musicologe|musicoloog]] [[Richard Taruskin]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/07/01/arts/music/richard-taruskin-dead.html New York Times - Richard Taruskin, Vigorously Polemical Musicologist, Dies at 77]</ref> ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse YouTuber [[Technoblade]] sjtörf op 23-jäörige laeftied aan de [[kanker]]. {{doedbekèndj}} * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe herovere [[Sjlangeneilandj]], e sjtrategisch eilendje inne [[Zjwarte Zee]] wat saer 24 fibberwaar, d'n iersten daag vanne [[Krieg in de Oekraïne|Róssische invasie]], in henj waor gekómme vanne Rósse. ;29 juni * ''Nederlandj'': Extremistische boere doon 'n poging óm vasgezatte collega's mit geweld te bevrieje oet pelitiecelle in [[Apeldoorn]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[r&b (urbanmeziekstijl)|r&b]]-zenger [[R. Kelly]] weurt óm ómvangriek en jaore doerendj misbroek van dèks minderjaorige maedjes tot 30 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://nos.nl/artikel/2434615-30-jaar-cel-voor-r-kelly-26-jaar-na-eerste-misbruikaantijging NOS.nl - 30 jaar cel voor R. Kelly, 26 jaar na eerste misbruikaantijging]</ref> ;28 juni * ''Nederlandj'': E boereprotes van activistische boere bie 't hoes van minister [[Christine van der Wal]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6209175/rellende-boeren-breken-door-afzetting-politie-bij-huis-minister-van-der-wal.html Nu.nl - Rellende boeren breken door afzetting politie bij huis minister Van der Wal]</ref> ;27 juni * ''Noord-Amerika'': In 'ne vrachwage in [[San Antonio]], [[Texas]], weure 53 euverleje migrante aangetroffe. ;26 juni * ''Zudelik Afrika'': In 'ne illegale kafee inne [[Zuud-Afrika]]anse sjtad [[Oos-Londen]] weure 21 doeje gevónje. 't Geit óm jóng luuj, mer woeraan ze zint gesjtorve is nog neet dutelik. ;25 juni * ''Oes-Europa'': [[Severodonjetsk]] kump in Róssische henj. * ''Noord-Europa'': Bie 'nen aansjlaag op 'nen homobar inne [[Noorwege|Noorse]] huidsjtad [[Oslo]] valle twie doeje. De pelissie geit oet van [[terrorisme]]. ;24 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Ameirkaansen Hoeggerichshof drejt 't lenjelik rech op [[abortus]] trök.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/06/24/politics/dobbs-mississippi-supreme-court-abortion-roe-wade/index.html CNN.com - Supreme Court overturns Roe v. Wade]</ref> ;23 juni * ''Europa'': De [[Oekraïne]] en [[Moldavië]] waere es kandidaat-lid van de [[EU]] toegelaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6208305/alle-eu-leiders-omarmen-kandidaat-lidmaatschap-oekraine-en-moldavie.html Nu.nl - Alle EU-leiders omarmen kandidaat-lidmaatschap Oekraïne en Moldavië]</ref> ;22 juni * ''Nederlandj'': In [[Stroe (Gelderland)|Stroe]] (gemeinte [[Barneveld]], [[Gelderland]]) vèntj e lenjelik boereprotes plaats. De boere demonstrere taege vaergaonde maotraegele óm de sjtiksjtofoetsjtoet in de te damme. ;21 juni * ''Zuud-Azië'': [[Afghanistan]] weurt getroffe door 'nen aerdsjóddel van 6,2 op de Memènt-Magnitudesjaol. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': [[Jan Smeets]] nump aafsjeid es baas van [[Pinkpop]]. ;17 juni * ''Sjport'': 't Ingels [[cricket|hierecricketèlftal]] zèt taege Nederlandj 'n ODI-record vamn 498 runs denaer.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6207117/engelse-cricketers-breken-wereldrecord-runs-in-interland-tegen-nederland.html - Nu.nl - Engelse cricketers breken wereldrecord runs in interland tegen Nederland]</ref> ;12 juni * ''Frankriek'': Verkezinge veur 't parlemènt. * ''Sjport'': De Nederlandsen tennisser [[Tim van Rijthoven]] (ATP205) wintj 't toernooj van [[Rosmalen]] door in twie sèts (6-4, 6-1) waereldtopper [[Daniil Medvedev]] te versjlaon. * ''Sjport'': De Zweedse [[golf (sport)|golf]]ster [[Linn Grant]] wintj es ierste vrouw oets e toernooj wo-op ouch mansluuj waere toegelaote. ;5 juni * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (6-3, 6-3, 6-0) van [[Casper Ruud]] te winne. Veur Nadel is 't al zien veerteende euverwinning op Roland Garros en zien 22e Grand Slam-euverwinning. ;4 juni * ''Sjport'': [[Iga Swiatek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-1, 6-3) [[Coco Gauff]] te versjlaon. ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': De 9-jäörige jóng [[Gino van der Heijden]] verdwient in [[Kirchroa]]. Drie daag later weurt hae doed trökgevónge in [[Gelaen]]; 'ne man van 22 weurt hieveur gearresteerd.<ref>[https://web.archive.org/web/20220604164751/https://www.1limburg.nl/zoektocht-gino-lichaam-gevonden-geleen 1Limburg - Zoektocht Gino: lichaam gevonden in Geleen]</ref> ===mei=== * Oetbraak vaan [[apepokke]] in [[Europa]]. 't Ierste geval weurt in 't [[Vereinig Keuninkriek]] vasgesjtèld. ;29 mei * ''Sjport'': D'n Australiër [[Jai Hindley]] wintj de [[Runj van Italië]]. ;28 mei * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 0-1 van [[Liverpool F.C.]] te winne.<ref>Live-oetzenjing RTL7</ref> ;27 mei * ''Nederlands Limburg'': In 't [[Sprookjesbos]] in [[Valkeberg]] sjtort e kaerke van 'n attractie naer. Drie luuj rake daobie gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6203261/zes-gewonden-in-sprookjesbos-valkenburg-door-vallende-attractiekarretjes.html Nu.nl - Zes gewonden in Sprookjesbos Valkenburg door vallende attractiekarretjes]</ref> ;26 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Gijs de Lange]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[longfibrose]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2430294-gijs-de-lange-onder-meer-bekend-van-het-klokhuis-op-65-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Gijs de Lange, onder meer bekend van Het Klokhuis, op 65-jarige leeftijd overleden]</ref> * De Nederlandse prizzentator [[Willibrord Frequin]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6203063/willibrord-frequin-80-overleden-aan-gevolgen-van-parkinson.html Nu.nl - Willibrord Frequin (80) overleden aan gevolgen van parkinson]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Andy Fletcher]], tósjenis van [[Depeche Mode]], sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/depechemode/status/1529901182562340864 Twitter - doedsberich door de band]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Alan White]], drummer van [[Yes]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://consequence.net/2022/05/alan-white-yes-john-lennon-drummer-dies/ Consequence - R.I.P. Alan White, Drummer for Yes and John Lennon Dead at 72]</ref> ;25 mei * ''Sjport'': [[AS Roma]] wintj de ierste editie van de [[UEFA Conference League]] door in de finaal mit 1-0 van [[Feyenoord]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Veronica]]</ref> ;24 mei * ''Noord-Amerika'': Op 'n lieger sjaol in [[Uvalde]] ([[Texas|TX]]) sjut 'nen achteenjäörige man 19 kènjer en twie volwassene doed.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/texas-elementary-school-shooting-05-25-22/index.html CNN.com - Deadly shooting at Texas elementary school]</ref> ;23 mei * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': De Vlaamse regering zuut definitief aaf van 't plan veur 'ne sjneltram tösje [[Hasselt]] en [[Mestreech]].<ref>[https://web.archive.org/web/20220524075504/https://www.1limburg.nl/plan-tram-maastricht-hasselt-na-18-jaar-prullenbak?context=topstory 1Limburg - Plan tram Maastricht-Hasselt na 18 jaar in prullenbak]</ref> ;22 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse documentairemaekster [[Heddy Honigmann]] sjtörf op 70-jäörige laeftied aan de gevolge van [[multiple sclerose]] en [[kanker]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2429761-gelauwerd-filmmaker-heddy-honigmann-70-overleden NOS.nl - Gelauwerd filmmaker Heddy Honigmann (70) overleden]</ref> ;20 mei * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|landskampión voetbal bie de vrouwluuj]] nao 'n 2-3 wins bie [[AFC Ajax]]. ;18 mei * ''Noord-Europa'': [[Zjwaede]] en [[Finlandj]] dene 'n aanvraog in veur lid te waere van de [[NAVO]]. * ''Sjport'': [[Eintracht Frankfurt]] wintj de [[Europa League]] door nao penanties van [[Glasgow Rangers]] te winne. ;17 mei * ''Kóns en cultuur'': De Griekse popmuzikantj en filmcomponis [[Vangelis]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.amna.gr/home/article/647982/Pethane-o-Baggelis-Papathanasiou APE - Πέθανε ο σπουδαίος συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου]</ref> * ''Nederlandj'': De Marokkaans-Nederlandsen activis en politicus [[Mohammed Rabbae]] ([[GroenLinks]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6201355/oud-groenlinks-lijsttrekker-mohamed-rabbae-81-overleden.html Nu.nl - Oud-GroenLinks-lijsttrekker Mohamed Rabbae (81) overleden]</ref> ;16 mei * ''Oes-Europa'': 't Batteljón van 't [[Azovrezjiment]] in 't [[Azovstal]]-febrik in [[Marioepol]] geuf zich euver. Hiemit kump nao maonde van zjwaor bómbardemènte de sjtad in Róssische han. ;15 mei * ''Nederlandj/Zuud-Europa'': Paus [[Franciscus (paus)|Franciscus]] verklaort de Nederlandse pater [[Titus Brandsma]] heilig. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt veur d'n 18e kier landskampión van 't Belsj. ;14 mei * ''Naord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie in [[Buffalo]] ([[New York (staot)|NY]]), hoegswaorsjienelik mit e racistisch motief, kómme teen luuj óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/05/14/us/buffalo-ny-supermarket-multiple-shooting/index.html CNN.com - 10 people killed in a racially motivated mass shooting at a Buffalo supermarket, police say. The 18-year-old suspect is in custody]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Kalush Orchestra]] wintj veur de [[Oekraïne]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Stefania''. ;13 mei * ''Midde-Oeste'': Sjeik [[Chalifa bin-Zajed an-Nahjan]], emir van [[Abu Dhabi (emiraat)|Abu Dhabi]] en presidentj van de [[Vereinigde Arabische Emirate]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6200575/sjeik-verenigde-arabische-emiraten-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Sjeik Verenigde Arabische Emiraten Khalifa Bin Zayed Al Nahyan (73) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse operazangeres [[Teresa Berganza]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428711-spaanse-operazangeres-teresa-berganza-89-overleden NOS - Spaanse operazangeres Teresa Berganza (89) overleden]</ref> ;12 mei * ''Belsj'': [[Wouter Beke]] sjtop es veurzitter van de [[CD&V]]. De partie is ónger zie veurzittersjap ummer wiejer in de peilinge weggezak. * ''Weitesjap'': De [[NASA]] publiceert de ierste foto van [[Sagittarius A*]], 't [[zjwart laok]] in 't centrum van de [[Milkwaeg]].<ref>[https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/images/sagittarius-a-nasa-telescopes-support-event-horizon-telescope-in-studying-milky-ways.html NASA - Sagittarius A*: NASA Telescopes Support Event Horizon Telescope in Studying Milky Way's Black Hole]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jeroen Brouwers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.atlascontact.nl/2022/05/11/jeroen-brouwers-is-overleden/ Uitgeverij Atlas Contact - Jeroen Brouwers overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Henk Groot]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428333-oud-international-henk-groot-84-overleden-kopsterke-spits-van-ajax-en-feyenoord NOS.nl - Oud-international Henk Groot (84) overleden, kopsterke spits van Ajax én Feyenoord]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 36e kier kampión voetbal van Nederlandj door mit 5-0 van [[sc Heerenveen]] te winne. ;9 mei * ''Sjport'': De Congolees-Nederlandse voetballer [[Jody Lukoki]] sjtörf op 29-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6199668/voormalig-eredivisie-speler-jody-lukoki-op-29-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Eredivisie-speler Jody Lukoki op 29-jarige leeftijd overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;6 mei * ''Belsj Limburg'': In [[Tóngere]] begintj 't percès róndj de maord op maffiabaos [[Silvio Aquino]]. Vief verdachte sjtaon terech, eine veur d'n opdrach tot, veer veur 't oetveure van de maord.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20220427_95241465 Het Belang van Limburg - LIVE. Volg hier het assisenproces over de moord op Silvio Aquino]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': Lokaal verkezinge in gans 't landj en regioparlemèntsverkezinge in [[Naord-Ierlandj]]. De [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] van premier [[Boris Johnson]] verluus sjterk, dewiel in Naord-Ierlandj de Iers-nationalistische partie [[Sinn Féin]] de groetste weurt. ;5 mei * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Harm Ottenbros]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2427598-oud-wereldkampioen-wielrennen-harm-ottenbros-78-overleden NOS.nl - Oud-wereldkampioen wielrennen Harm Ottenbros (78) overleden]</ref> ;4 mei * ''Weitesjap'': Op [[Mars (planeet)|Mars]] weurt 'ne [[eerdsjok|Marssjóddel]] van 5 op de MM-sjaol gemaete. Dit is óngevaer de zjwaorste sjok dae op de planeet meugelik is.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-insight-records-monster-quake-on-mars NASA - NASA’s InSight Records Monster Quake on Mars]</ref> ===april=== * ''Afrika'': In de [[Zuud-Afrika]]anse provincie [[KwaZoeloe-Natal]] vènje zjwaor euversjtruiminge plaats, die aan hóngerde luuj 't laeve koste. ;30 april * ''Economie'', ''Sjport'': De bekèndje voetbalzaakwaornummer [[Mino Raiola]] sjtörf op 54-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/30-04-2022/mino-raiola-morto-procuratore-440223652586.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Mino Raiola, aveva 54 anni: l'annuncio sui social da parte della famiglia]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse countryzengeres [[Naomi Judd]] sjtörf op 76-jäörige laeftied, waorsjienelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6198193/bekende-amerikaanse-countryzangeres-naomi-judd-76-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse countryzangeres Naomi Judd (76) overleden]</ref> ;27 april * ''Oes-Europa'': [[Róslandj]] sjtop mit de lievering van [[aerdgaas]] aan [[Pole]] en [[Bulgarieë]]. ;26 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje synthesizersjpaeler [[Klaus Schulze]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/in-memoriam-elektronica-pionier-klaus-schulze-1947-2022/ OOR.nl - De vliegende klank­tapijten van Klaus Schulze]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis en zenger [[Henny Vrienten]], veural bekèndj van [[Doe Maar]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6197166/doe-maar-zanger-en-componist-henny-vrienten-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Doe Maar-zanger en componist Henny Vrienten (73) overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De Japanse [[Kane Tanaka]], d'n audste minsj van de waereld en d'n op ein nao audste minsj dae oets haet gelaef, sjörf op 119-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6197105/een-na-oudste-mens-ooit-op-119-jarige-leeftijd-overleden-in-japan.html Nu.nl - Een-na-oudste mens ooit op 119-jarige leeftijd overleden in Japan]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp [[Twitter]] veur 44 miljón dollar.<ref>[https://www.bbc.com/news/business-61222470 BBC News - Elon Musk strikes deal to buy Twitter for $44bn]</ref> ;24 april * ''Frankriek'': Bie de twiede runj van de presidentsverkezinge wintj de rechs-liberalen [[Émanuel Macron]] mit 58,55% óm 41,45% van zien extreemrechse oetdaagster [[Marine Le Pen]]. * ''Zuudoes-Europa'': Bie verkezinge in [[Sjlovenië]] weurt de nuuj linkse partie [[Svoboda (partie)|Svoboda]] de groetste en versjleit daomit de regerende rechs-populistische [[SDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2426409-nieuwe-groene-partij-lijkt-de-grootste-bij-sloveense-verkiezingen NOS.nl - Nieuwe groene partij lijkt de grootste bij Sloveense verkiezingen]</ref> * ''Sjport'': [[Remco Evenepoel]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;23 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Arno Hintjes]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220423_95435808 De Standaard - Arno Hintjens overleden na lange strijd tegen kanker]</ref> ;22 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse popmuzikantj [[Jan Rot]], veural bekèndj óm zien Nederlandstalige hertalinge van angerstalige leedjes, sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://twitter.com/janrot/status/1517481968555986944 Twitter - Doedsberich op 't account van Jan Rot]</ref> ;20 april * ''Sjport'': [[Dylan Teuns]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. ;18 april * ''Oes-Europa'': In 't oeste van de [[Oekraïne]] begintj e nuuj Róssisch offensief. Me nump aan det de Rósse zich noe op det deil van 't landj gaon concentrere. * ''Kóns en cultuur'': De Britse componis [[Harrison Birtwistle]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425625-eigenzinnige-componist-van-moderne-muziek-harrison-birtwistle-overleden NOS.nl - Eigenzinnige componist van moderne muziek Harrison Birtwistle overleden]</ref> * ''Sjport'': [[AA Gent]] pak de [[Croky Cup|baeker van 't Belsj]] door [[RSC Anderlecht]] nao penanties te kloppe.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220418_95713516 De Standaard - AA Gent wint Beker van België na penalty’s]</ref> * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak de [[KNVB-beker (vrouwlui)|KNVB-baeker bie de vrouwluuj]] door mit 2-1 van [[PSV]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425606-ajax-vrouwen-pakken-knvb-beker-wel-door-psv-te-verslaan NOS.nl - Ajax-vrouwen pakken KNVB-beker wél door PSV te verslaan]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door mit 2-1 van [[AFC Ajax]] te winne. ;16 april * ''Sjport'': D'n Oes-Duutsje voetballer [[Joachim Streich]] sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6195622/gerd-muller-van-het-oosten-joachim-streich-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - 'Gerd Müller van het Oosten' Joachim Streich op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Elisa Longo Borghini]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj. ;14 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch kreegssjeep de Moskva vergeit door 'ne brandj, dae door de Oekraïne es aanval weurt opgeëis. * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris [[Alex Brenninkmeijer]], nationalen ombudsman van 2005 bis 2014, sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6195298/oud-ombudsman-alex-brenninkmeijer-overleden-op-zeventigjarige-leeftijd.html Nu.nl - Oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer overleden op zeventigjarige leeftijd]</ref> ;13 april * ''Sjport'': [[Magnus Sheffield]] wintj de [[Braobentse Piel]] bie de mansluuj, en [[Demi Vollering]] bie de vrouwluuj. ;12 april * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] treujt trök es fractieveurzitter vaan de [[PvdA]]. ;10 april * ''Nederlands Limbörg'': 'n Zeukaksie nao de vermisde [[Marjo Winkens]] in 'ne bösj in [[Ulesjtraote]] haet nieks opgeleverd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220410_94829466 De Limburger - Nieuwe zoekactie naar Marjo Winkens in bos bij Ulestraten levert weer niets op]</ref> * ''Sjport'': [[Michał Kwiatkowski]] wintj d'n [[Amstel Gold Race]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Abdi Nageeye]] wintj es ierste Nederlanjer de [[marathon van Rotterdam]] bie de mansluuj in e Nederlands record van 2:04:55.<ref>[https://nos.nl/artikel/2424593-abdi-nageeye-wint-als-eerste-nederlandse-man-de-marathon-van-rotterdam NOS.nl - Abdi Nageeye wint als eerste Nederlandse man de marathon van Rotterdam]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Philippe Boesmans]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220411_94941352 De Standaard - Componist Philippe Boesmans overleden]</ref> ;8 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger vilt de sjtatie van [[Kramatorsk]] aan, wo zoeget veerdoezendj börgersj sjtaon te wachte op evacuatie. ;7 april * ''Oes-Europa, Waereldwied'': [[Róslandj]] weurt nao 'n sjtumming van de plenair vergaojering oet de [[VN-minsjerechteraod]] gezat. Rae daoveur is 't groetsjaolig geweld taege börgers in de Oekraïne.<ref>[https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782 UN.org - UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje actries [[Reinhilde Decleir]] sjtörf op 73 door [[euthanasie]] nao kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220406_97175761 De Standaard - Actrice Reinhilde Decleir (73) overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': De Róssischen ultranationalistische politicus [[Vladimir Zjirinovski]] sjtörf op 75-jäörige laeftied, dènkelik aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2424127-ultra-nationalistische-russische-clown-en-nar-vladimir-zjrinovski-overleden NOS.nl - Ultra-nationalistische Russische 'clown en nar' Vladimir Zjrinovski overleden]</ref> ;3 april * ''Oes-Europa'': In [[Boetsja]], 'n veursjtad van [[Kiev]], waere teentalle tot hónderde lieke aangetroffe. Volges de börgemeister van die sjtad en de Oekraïense regering geit 't óm de lichame van börgers en woorte ze vermoord door Róssische troepe of Tsjetsjeense huurlinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/04/03/europe/bucha-ukraine-civilian-deaths-intl/index.html CNN - Bodies of 'executed people' strewn across street in Bucha as Ukraine accuses Russia of war crimes]</ref><ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/wereld-reageert-geschokt-op-burgerdoden-in-boetsja~bd177de5/?fbclid=IwAR3eN3skc7LEJT-X20P2ZZp4OoSBxockg8OtsQa7Qy3C7-eGgjv8Mb1kU_0 Trouw - Wereld reageert geschokt op burgerdoden in Boetsja]</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaondere]] bie de mansluuj, en [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;1 april * ''Sjport'': In [[Doha]] weurt geloot veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK hierevoetbal]] van later dit jaor. [[Nederlands hierevoetbalèlftal|Nederlandj]] kump in poule A mit [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]], [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]]; [[Belsj hierevoetbalèlftal|'t Belsj]] is mit [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]], [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] en [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]] in poule F ingedeild.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6192806/oranje-treft-gastland-qatar-senegal-en-ecuador-in-groepsfase-wk.html Nu.nl - Oranje treft gastland Qatar, Senegal en Ecuador in groepsfase WK]</ref> * ''Nederlandj, Natuur en milieu'': In [[Mestreech]] weurt 't neet wermer es 1,8°C. Heimèt weurt e nationaol kawrecord veur dezen daag gebroke - allewijl 'n zeldzaomheid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192844/laagste-maximumtemperatuur-op-1-april-in-nederland-ooit-gemeten-in-maastricht.html Nu.nl - Laagste maximumtemperatuur op 1 april in Nederland ooit gemeten in Maastricht]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Nederlands Limburg'': Bie [[Hèrkebósj]] weurt 't groetste illegaal segrèttefebrik oets gevónge. In 't febrik waor zoeget 150 ton toebak, allezelaeve besjtump veur de Britse merret.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192575/grootste-illegale-sigarettenfabriek-ooit-bij-toeval-opgerold-in-limburg.html Nu.nl - Grootste illegale sigarettenfabriek ooit bij toeval opgerold in Limburg]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Miguel Van Damme]] sjtörf op 28-jäörige laeftied aan de [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220329_92447525 De Standaard - Voetballer Miguel Van Damme verliest jarenlange strijd tegen leukemie]</ref> ;28 miert * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak [[Irpin]], 'n veursjtad van [[Kiev]], van de Rósse trök. ;27 miert * ''Sjport'': D'n Eritreeër [[Biniam Girmay]] wintj es iersten Afrikaan oets [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220327_95386918 De Standaard - Eritreeër Girmay sprint naar historische zege in Gent-Wevelgem]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 94e [[Academy Awards]] wintj ''[[CODA]]'' de pries veur de bèste film, dewiel ''[[Dune (film, 2021)|Dune]]'' mit de mieste prieze (zès) geit loupe. [[Will Smith]] en [[Jessica Chastain]] winne d'n Oscar veur respectievelik bèsten acteur en bèste actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6191804/coda-wint-oscar-voor-beste-film-dune-grote-winnaar-met-zes-prijzen.html Nu.nl - CODA wint Oscar voor beste film, Dune grote winnaar met zes prijzen]</ref> ;25 miert * ''Midde-Oeste'': In [[Djedda]] ([[Saoedi-Arabië]]), kortbie de plaats wo twie daag later 'ne [[Formule 1]]-race mót kómme, weurt 'nen aanslaag geplaeg op 'n oliedepot. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Taylor Hawkins]] ([[Foo Fighters]]) sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/foo-fighters-drummer-taylor-hawkins-50-overleden/ OOR - Foo Fighters-drummer Taylor Hawkins (50) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse wiskónjige [[Dennis Sullivan]] krieg d'n [[Abelpries]] toegekèndj óm zie werk in de [[topologie]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soapactries [[Katryn Hays]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://tvline.com/2022/04/08/kathryn-hays-as-the-world-turns-kim-obituary-dead-age-87/ TV Line - ATWT Vet Kathryn Hays Dead at 87]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis [[Bert Ruiter]] ([[Focus (band)|Focus]], [[Earth & Fire]]) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6191310/bassist-bert-ruiter-75-van-earth-fire-en-focus-overleden.html Nu.nl - Bassist Bert Ruiter (75) van Earth & Fire en Focus overleden]</ref> ;23 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': De Amerikaanse politica [[Madeleine Albright]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/03/23/politics/madeleine-albright-obituary/index.html CNN - Madeleine Albright, first female US secretary of state, dies]</ref> ;21 miert * ''Oes-Azië'': Bie [[Wuzhou]] (provincie [[Guangxi]], [[China]]) sjtort e vleegtuug denaer. Waorsjienelik zeen alle 132 inzittende ómgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6190515/passagiersvliegtuig-met-132-inzittenden-neergestort-in-zuiden-van-china.html Nu.nl - Passagiersvliegtuig met 132 inzittenden neergestort in zuiden van China]</ref> * ''Weitesjap'': 't Aantal óntdèkde [[exoplaneet|exoplanete]] geit officieel de viefdoezendj veurbie.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/cosmic-milestone-nasa-confirms-5000-exoplanets NASA - Cosmic Milestone: NASA Confirms 5,000 Exoplanets]</ref> ;20 miert * ''Belsj'': In [[Strépy-Bracquegnies]], 'n deilgemeinte van [[La Louvière]], veurt 'nen automobilis in op 'n gróp carnavaliste. Zès luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.lesoir.be/431126/article/2022-03-20/wallonie-une-voiture-fonce-dans-une-foule-reunie-pour-le-carnaval-et-fait Le Soir - Wallonie: une voiture fonce dans une foule réunie pour le carnaval et fait plusieurs morts]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse meteoroloog en prizzentator [[Piet Paulusma]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6190450/weerman-piet-paulusma-op-65-jarige-leeftijd-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html?redirect=1 Nu.nl - Weerman Piet Paulusma op 65-jarige leeftijd overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;19 miert * ''Sjport'': De Sjloveen [[Matej Mohorič]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220319_95684311 De Standard - Mohoric is favorieten te snel af in Milaan-Sanremo]</ref> * ''Sjport, Belsj Limburg'': 'ne [[kickbokse|Kickboksmatch]] tösje de Nederlanjer [[Badr Hari]] en de Pool [[Arek Wrzosek]] weurt aafgebraoke es in 't pebliek 'n vechpartie oetbrik.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6190327/kickboksgevecht-tussen-hari-en-wrzosek-gestaakt-na-vechtpartijen-op-tribune.html Nu.nl - Kickboksgevecht tussen Hari en Wrzosek gestaakt na vechtpartijen op tribune]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': De Nederlandse sjaatser [[Kjeld Nuis]] haolt 'n sjnelheid van 103 km/o. Hae is daomit d'n ierste minsj oets dae sjneller as 100 km/o sjaats.<ref>[https://nos.nl/artikel/2421556-nuis-doorbreekt-magische-grens-en-schaatst-met-103-km-u-een-wereldrecord NOS.nl - Nuis doorbreekt magische grens en schaatst met 103 km/u een wereldrecord]</ref> * ''Nederland(s Limburg)'': [[Thijs H.]], de maordenaer van drie luuj in [[D'n Haag]] en op de [[Broensemerhei]], weurt in hoeger beróp veroerdeild tot de hoeger sjtraof van 22 jaor mit [[tbs]]. Hae geit direk in [[cassatie]].<ref>[https://web.archive.org/web/20220317211353/https://www.1limburg.nl/thijs-h-gaat-cassatie-tegen-22-jaar-celstraf?context=topstory 1Limburg - Thijs H. gaat in cassatie tegen 22 jaar celstraf]</ref> ;16 miert * ''Nederlandj'': Bie de verkezinge veur de gemeinteraod, mit 'n historisch lieg opkóms, winne de lokaal partieje hènjig. De mieste lenjelike partieje verleze; de [[PvdA]] is de oetzunjering. * ''Nederlandj'': Politicus [[Piet Bukman]] ([[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6189673/voormalig-tweede-kamervoorzitter-en-cda-coryfee-piet-bukman-88-overleden.html Nu.nl - Voormalig Tweede Kamervoorzitter en CDA-coryfee Piet Bukman (88) overleden]</ref> ;15 miert * ''(Oes-)Europa'': Róslandj sjtap formeel oet de [[Raod van Europa]]. Hiemit treujt 't [[Europees Verdraag van de Rechte van de Minsj]] in 't landj boete wirking. ;13 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj bombardeert 'ne laegerbasis kortbie [[Lviv]], in 't weste van de Oekraïne. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[William Hurt]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6189176/oscarwinnende-acteur-william-hurt-71-overleden.html Nu.nl - Oscarwinnende acteur William Hurt (71) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj [[Paries-Nice]]. ;12 miert * ''Nederlandj/Oes-Europa'': De Russisch-orthodoxe kónkergatie van [[Amsterdam]] verklaort zich ónaafhenkelik van 't [[patriarchaat van Moskou]], veural óm de radicaal pro-kreegspraeke van patriarch [[Kirill van Moskou|Kirill]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2420909-russisch-orthodoxe-geestelijken-in-amsterdam-verlaten-kerk-van-moskou NOS.nl - Russisch-orthodoxe geestelijken in Amsterdam verlaten kerk van Moskou]</ref> ;9 miert * ''Oes-Europa'': In [[Marioepol]] weurt bie e bómbardemènt 'n kènjerkliniek verweus. ;5 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj en de Oekraïne kómme 'ne waopesjtilsjtandj euverein veur 't belaegerd [[Marioepol]], meh dae weurt gesjónne door de Rósse. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj [[Stade Bianche]] bie de mansluuj, en de Belzjin [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;4 miert * ''Oes-Europa'': Bie Róssische besjetinge vluug de [[kerncentraal]] van [[Zaporizjzja]] in brandj. * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne zelfmaordaansjlaag in 'ne sjiïtische moskee in [[Pesjawar]] ([[Pakistan]]) kómme zeker 50 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6187573/tientallen-doden-na-zelfmoordaanslag-in-pakistaanse-moskee.html Nu.nl - Tientallen doden na zelfmoordaanslag in Pakistaanse moskee]</ref> * ''Oes-Europa'': 't Róssisch parlemènt nump 'n wèt aan die alle journalistiek die neet zaet wat de sjtaotspaersj veursjrief sjtraofbaar maak; de sjtraofe kanne tot 15 jaor oploupe. De lèste ónafhankelike media waere aafgesjlaote en westerse journaliste verplaatse zich massaal nao 't boetelandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2419855-internationale-journalisten-staken-activiteiten-in-rusland NOS.nl - Internationale journalisten staken activiteiten in Rusland]</ref> ;2 miert * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger pak de zujelike sjtad [[Cherson]], dewiel de bombardemènte op anger sjtei ummer haeviger waere. ===fibberwarie=== * ''Oes-Europa'': [[Kreeg i g'n Oekraïne|Crisis en kreeg]] tösje [[Róslandj]] en de [[Oekraïne]]. ;28 fibberwarie * ''Oes-Europa'' ** Aan de grens tösje de Oekraïne en [[Wit-Róslandj]] vènje óngerhanjelinge plaats. ** De Róssische lochmach veurt bómbardeminte oet op [[Kiëv]], [[Charkov]] en diverse anger sjtei. Hiebie waere ouch [[clusterbom|cluster]]- en [[vacuümbom]]me gebroek, die door 't [[verdraag van Genève]] zeen verboje. * ''Sjport'': De [[UEFA]] en [[FIFA]] sjorse 't [[Russisch hierevoetbalèlftal|Róssisch]] en [[Wit-Russisch hierevoetbalèlftal|Wit-Róssisch]] voetbalilftal zowie alle Europees nog actieve clubs oet die lenj. Barragematche veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK in Qatar]], die de Róssische hiere nog te sjpaele hauwe, waere gesjrap. Versjillende anger sjportorganisaties lagte al soortgelieke boycots op of zalle nog volge. * ''Nederlands Limburg'': Beej 'n carnavalsvering in [[Haors]] wirt 'r iemand doeëdgestaoke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6186857/dode-bij-steekpartij-in-limburgs-horst-carnavalsactiviteiten-stilgelegd.html Nu.nl - Dode bij steekpartij in Limburgs Horst, carnavalsactiviteiten stilgelegd]</ref> ;27 fibberwarie * ''Oes-Europa'': ** 'n Oestelik Róssisch offensief bereik [[Charkov]]. ** Poetin zèt nucleair einhede op sjerp. * ''Sjport'': [[Fabio Jakobsen]] pak [[Kuurne-Brussel-Kuurne]].<ref>Live-oetzenjing vtm</ref> ;26 fibberwarie * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj [[Ómloup Het Nieuwsblad]] bie de vrouwluuj, en [[Wout van Aert]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;25 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger bereik [[Kiev]], meh in de loup van d'n daag sjtok zienen opmarsj. ;24 fibberwarie * ''Oes-Europa'': Róslandj vilt de Oekraïne van alle kantj binne. ;22 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dichter [[Stijn De Paepe]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://www.demorgen.be/nieuws/stijn-de-paepe-de-mensendichter-die-al-lachend-de-waarheid-zei-is-overleden~b4a3394e/ De Morgen - Stijn De Paepe, de mensendichter die al lachend de waarheid zei, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Mark Lanegan]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/marklanegan/status/1496208436874428424 Aankunjiging op persoenelik Twitter-account]</ref> ;21 fibberwarie * ''Oes-Europa'': [[Rósland]]j erkintj, bie mónj van presidentj [[Vladimir Poetin]], de aafgesjeie rippeblieke [[Vouksrippebliek Donjetsk|Donjetsk]] en [[Vouksrippebliek Loehansk|Loehansk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2418344-poetin-gaat-volksrepublieken-donetsk-en-loehansk-erkennen NOS.nl - Poetin gaat 'Volksrepublieken' Donetsk en Loehansk erkennen]</ref> Nog dezelfden aovendj sjik 't landj tróppe nao dit gebeed. * ''Nederlands Limburg'': De [[Limburgse Academie]] bringk e nuuj Limburgs waordebook oet in vief dialekte: 't Mestreechs, 't Remunjs, 't Valkebergs, 't Venloos en 't Zittesj.<ref>[https://web.archive.org/web/20220221203728/https://www.1limburg.nl/nieuw-digitaal-limburgs-woordenboek-op-verzoek-van-amerikaan?context=topstory 1Limburg.nl - Nieuw digitaal Limburgs woordenboek op verzoek van Amerikaan]</ref> ;20 fibberwarie * ''Sjport'': De Olympische Wintersjpaele in Peking loupe aaf. Nederlandj ènjig es zèsde mit ach kier goud, vief kier zilver en eine kier bróns, 't Belsj is mit ein gouwe en ein brónze medalje 21e.<ref>[https://web.archive.org/web/20220220100339/https://www.nu.nl/olympische-spelen/6181305/bekijk-de-olympische-medaillespiegel-met-nederland-op-plek-zes.html Nu.nl - Bekijk de olympische medaillespiegel met Nederland op plek zes]</ref> * ''Afrika'': De [[Groete Renaissancedam]] (''Tālāqu Hidāsē Gidib'') in [[Ethiopië]] weurt in gebroek gesjtèld. Nao wiejeren oetboew mót dit de sjterkste [[waterkrach]]centraal van Afrika waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220221_96759589 De Standaard - Grootste stuwdam van Afrika wekt eerste elektriciteit op]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Belsj [[Bart Swings]] pak de gouwe medaje in de [[massastart (sjaatse)|massasjtart]] bie 't sjaatse. Hae pak daomit 't ierste goud veur Belsj op de Wintersjpaele saer 1948.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220219_92587336 De Standaard - Eén tegen allen, maar Swings pakt goud]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockzenger [[Gary Brooker]] ([[Procol Harum]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6185678/procol-harum-zanger-gary-brooker-76-overleden.html Nu.nl - Procol Harum-zanger Gary Brooker (76) overleden]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Bie euversjtruiminge en pratsjlawines in [[Petrópolis]] ([[Rio de Janeiro (staot)|RJ]], [[Brazilië]]) koume 152 luuj óm. ;12 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Kimberley Bos]] weurt derde bie 't [[skeleton]]. Ze is de ierste Nederlandse mit 'n Olympische medaje in dae sjport en de twiede mit 'n Olympische medaje boeten 't sjaatse. ;11 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Suzanne Schulting]] haolt de gouwe medaje op de 1000 meter [[shorttrack]]. De Belzjin [[Hanne Desmet]] weurt derde en pak daomit de ierste Belzje medaje in dae sjport. ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Ian McDonald]] sjtörf op 75-jäörige laeftied. ;8 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De pelitie óntruump de [[Sjtarrebósj]] bie [[Bor]], wo miljeuactiviste zich aan de buim hawue geketteld. De bósj weurt gekap veur oetbreiing van 't [[NedCar]]-febrik.<ref>[https://web.archive.org/web/20220211142657/https://nos.nl/index.php/artikel/2416378-sterrebos-volledig-ontruimd-acht-actievoerders-aangehouden NOS.nl - Sterrebos volledig ontruimd, acht actievoerders aangehouden]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse viroloog [[Luc Montagnier]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220210_96387566 De Standaard - Ontdekker van aidsvirus Luc Montagnier overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ireen Wüst]] prolongeert häören Olympischen titel op de 1.500 maeter sjaatse en weurt daomit de ierste sjaatsster die op vief achtereinkómmende Sjpaele 'n medaje haolt. ;6 fibberwarie * ''Sjport'': [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] wintj d'n [[Africa Cup]] door in de finaal nao penanties (4-2) te winne van [[Egyptisch hierevoetbalèlftal|Egypte]].<ref>Live-oetzenjing [[ESPN]]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[George Crumb]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/mensen/george-crumb-1929-2022-componist-van-grote-muziek-voor-kleine-bezetting~be466b6d/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free De Volkskrant - George Crumb (1929-2022), componist van grote muziek voor kleine bezetting]</ref> ;4 fibberwarie * ''Sjport'': In [[Peking]] beginne de [[Olympische Speule|Olympische Wintjersjpaele]]. Peking weurt de ierste sjtad die zoewaal de Zomer- es de Wintjersjpaele hilt. ===jannewarie=== * ''Centraal-Azië'': In [[Kazachstan]] vènje massaproteste plaats nao de verhoeging van de [[lpg]]-pries. Presidentj [[Kassim-Zjomart Tokajev]] óntsjleit zien regering, meh duujt de proteste mit geweld de kop in. ;30 jannewarie * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor mit vief sets (2-6, 6-7 (5), 6-4, 6-4, 7-5) te winne van [[Daniil Medvedev]]. 't Is Nadal zienen 21e Grand Slam-titel; hae is daomit noe allein recordhawwer. ;29 jannewarie * ''Sjport'': [[Ashleigh Barty]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] door in twie sets (6-3, 7-6 (2)) van [[Danielle Collins]]. ;28 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt in hoeger beroop tot 15 jaor gevangenis veroerdeild veur de maord op [[Nicky Verstappen]]. Zienen avvekaat deit weite in [[cassatie]] te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6180765/jos-b-krijgt-16-jaar-cel-voor-doden-misbruiken-en-ontvoeren-van-nicky-verstappen.html Nu.nl - Jos B. krijgt 16 jaar cel voor doden, misbruiken en ontvoeren van Nicky Verstappen]</ref> ;27 jannewarie * ''Nederlandj'': De Nederlands-Limbörgsen avvekaot [[Max Moszkowicz sr.]] störf op 95-jaorege leeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20220127180124/https://www.telegraaf.nl/nieuws/960668367/max-moszkowicz-95-overleden De Telegraaf - Max Moszkowicz (95) overleden]</ref> ;25 jannewarie * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Jansen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/wim-jansen-overleden-250122 Feyenoord.nl - Clubicoon Wim Jansen (75) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Gert Schutte]] ([[GPV]]) sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6180237/oud-leider-van-christelijke-partij-gpv-gert-schutte-82-overleden.html Nu.nl - Oud-leider van christelijke partij GPV Gert Schutte (82) overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Belsj'': 'n Groete demonstratie taegen 't COVID-beleid van de Belzje regering löp oet op 'n gewelddaojige confrontatie mit de pelitie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220123_94918368 De Standaard - Uit de hand gelopen coronabetoging: relschoppers gooien hekken op politie, 70-tal mensen opgepakt]</ref> ;22 jannewarie * ''Oes-Azië'': De [[Vietnam]]ese geiselike [[Thích Nhất Hạnh]], bekèndj as de 'vajer van de [[mindfulness]], sjtörf op 95-jäörige laeftied. ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[samba]]zengeres [[Elsa Soares]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/koningin-van-de-samba-elza-soares-91-overleden/ OOR.nl - 'Koningin van de samba' Elza Soares (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockzenger [[Meat Loaf]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://deadline.com/2022/01/meat-loaf-dead-bat-out-of-hell-rocky-horror-picture-show-1234917056/ Deadline - Meat Loaf Dies: ‘Bat Out Of Hell’ Singer & ‘Rocky Horror Picture Show’ Actor Was 74]</ref> ;16 jannewarie * ''Afrika'': De [[Mali]]nese politicus [[Ibrahim Boubacar Keita]], presidentj van 2013 bis 2020, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/1/16/ousted-mali-president-ibrahim-boubacar-keita-dies Al Jazeera - Former Mali President Ibrahim Boubacar Keita dies aged 76]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In diverse Zuid- en Midde-Limbörgse gemeintes goon horeca en cultuur tege de COVID-veursjrifte in ope, zoonder tot hei-op weurt gecontroleerd. ;14 jannewarie * ''Natuur en milieu, Oceanië'': De vulkaan [[Hunga Tonga]] in [[Tonga]] bersj oet. Veural de drop volgenden [[tsunami]] maak väöl sjaoj; 't sjókfróntj weurt euver de ganse waereld gemaete.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220116_93782468 De Standaard - Aanzienlijke schade in Tonga na onderzeese vulkaanuitbarsting, luchtdrukschommeling tot in België merkbaar]</ref><ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6178496/gevolgen-enorme-vulkaanuitbarsting-tonga-ook-in-nederland-waarneembaar.html Nu.nl - Gevolgen enorme vulkaanuitbarsting Tonga ook in Nederland waarneembaar]</ref> ;12 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse zengeres [[Ronnie Spector]] (bekèndj van [[The Ronettes]]) sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://apnews.com/article/entertainment-music-arts-and-entertainment-phil-spector-ronnie-spector-84c905db02a01ffa43a6052c3ce66920?utm_medium=AP&utm_campaign=SocialFlow&utm_source=Twitter AP News - Ronnie Spector, ’60s icon who sang ‘Be My Baby,’ dies at 78]</ref> ;10 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte IV]] weurt beëidig. ;7 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De [[Bahama's|Bahamaansen]] acteur [[Sidney Poitier]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;1 jannewarie * ''Economie'': D'n Italiaansen óngernummer [[Carlisto Tanzi]], bekèndj óm 't [[Parmalat]]-sjendal, sjtörf op 83-jäörige laeftied. ==2021== ===december=== ;31 december * ''Belsj'': Bie 'n explosie in [[Turnhout]] vilt e geboew in. Veer luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_92956434 De Standaard - Laatste vermiste bewoner geborgen na gasexplosie]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Betty White]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. ;30 december * ''Belsj Limburg'': [[Veerle Heeren]] weurt veur zès maondj gesjors es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211230_93615594 De Standaard - Bart Somers schorst Veerle Heeren als burgemeester]</ref> ;29 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever en dichter [[Bart Plouvier]] störf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_93458203 De Standaard - Schrijver en dichter Bart Plouvier overleden]</ref> ;26 december * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse bisjop [[Desmond Tutu]], bekèndj óm ziene sjtried taege de Apartheid, sjtörf op 90-jäörige laeftied. * ''Zuud-Europa'': De Griekse politicus [[Karolos Papoulias]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. ;25 december * ''Weitesjap'': Nao jaore van oetsjtèl weurt de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webbtillescoop]] gelanceerd. * ''Natuur en milieu, Afrika/Zuud-Europa'': De oetbersting van de [[Cumbre Vieja]] op [[La Palma]] weurt veur beènjig verklaord. ;23 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Bernald Dewulf]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan [[neurogeen claudicatio]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211223_95588261 De Standaard - Dichter en columnist Bernard Dewulf is overleden]</ref> ;22 december * ''Belsj'': [[Steve Bakelmans]] weurt veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof veur de verkrachting en maord op Julie Van Espen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211222_93566858 De Standaard - Steve Bakelmans krijgt levenslang: ‘Hij is een psychopaat’]</ref> ;20 december * ''Sjport'': De Nederlandse marathonsjaatser [[Reinier Paping]], winner van bezunger zjwaoren [[Èlfsteidetoch]] van 1963, sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2410310-schaatslegende-paping-90-overleden-winnaar-zwaarste-tocht-der-tochten NOS - Schaatslegende Paping (90) overleden, winnaar zwaarste tocht der tochten]</ref> ;19 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Ed van Thijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6174063/voormalig-burgemeester-van-amsterdam-en-pvda-coryfee-ed-van-thijn-87-overleden.html Nu.nl - Voormalig burgemeester van Amsterdam en PvdA-coryfee Ed van Thijn (87) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De presidentsverkezinge in [[Chili]] waere gewonne door [[Gabriel Boric]], de kandidaat van 't links blok. Hae versjleit mit 55,87% van de sjtumme ziene rechspopulistischen taegekandidaat [[José Antonio Kast]]. ;18 december * ''Nederlandj'': Veuroetloupendj op de versjpreiing van de zoegenaamden [[omikronvariantj]] lègk de Nederlandse regering obbenuujs 'nen helle lockdown op. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse filmmaeker [[Henk van der Linden]] sjtörf op 96-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://web.archive.org/web/20211219160920/https://www.1limburg.nl/kinderfilmmaker-henk-van-der-linden-96-overleden?context=topstory 1Limburg - Kinderfilmmaker Henk van der Linden (96) overleden]</ref> ;17 december * ''Politiek, Duutsjlandj'': De leje van de [[CDU]] keze [[Friedrich Merz]] tot opvolger van d'n opgesjtapden Armin Latschet.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/merz-wird-cdu-vorsitzender-comeback-im-dritten-anlauf-17690089.html Frankfurter Allgemeine - Merz wird CDU-Vorsitzender: Comeback im dritten Anlauf]</ref> ;15 december * ''Weitesjap, Kóns en cultuur'': De Amerikaanse sjriefster en theoretica [[bell hooks]] (pseudoniem van Gloria Watkins) sjtörf op 69-jäörige laeftied. ;13 december * ''Kóns en cultuur'': [[Arnon Grunberg]] krieg de [[P.C. Hooftpries]] veur proza toegekèndj.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6173026/pc-hooft-prijs-voor-proza-gaat-naar-arnon-grunberg.html Nu.nl - P.C. Hooft-prijs voor proza gaat naar Arnon Grunberg]</ref> * ''Nederlandj'': 'n Coalitie van [[VVD]], [[CDA]], [[D66]] en [[ChristenUnie]] kump nao neuge maondj mit e regeerakkoord. Dit zouw de waeg mótte vriemake veur e veerde kabinèt-Rutte. ;12 december * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van [[Abu Dhabi]] en weurt daomit es ierste Nederlenjer waereldkampión [[Formule 1]]. ;10 december * ''Natuur en milieu'': [[Tornado]]'s zörge in 't oeste van de Vereinigde Sjtaote veur tientalle (meugelik zelfs mie es hóngerd) doeje en enorm materieel sjaoj. ;8 december * ''Duutsjlandj'': [[Olaf Scholz]] weurt verkoze tot [[Lies van kanselere van Duutsland|bóndjskanseleer]] van [[Duutsjlandj]]. Hiemit kump nao zèsteen jaor 'n èndj aan 't kanseleersjap van [[Angela Merkel]]. ;5 december * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Bob Dole]], dae in 1996 de verlezende presidentskandidaat waor, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/12/05/politics/bob-dole-dies/index.html CNN.com - Bob Dole, giant of the Senate and 1996 Republican presidential nominee, dies]</ref> ;3 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Horst Eckel]], de lèste laevende sjpaeler van 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|kampiónsilftal]] van [[1954]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/horst-eckel-mit-89-jahren-gestorben-letzter-wm-held-von-1954-17665325.html Frankfurter Allgemeine - Der letzte Weltmeister von 1954 ist tot]</ref> ;1 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen avant-gardecomponis [[Alvin Lucier]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2021/12/01/alvin-lucier-composer-dead/ Washington Post - Alvin Lucier, seminal avant-garde composer, dies at 90]</ref> ===november=== ;30 november * ''Naord-Amerika'': [[Barbados]], tot noe toe e keuninkriek in 't [[Gemeinebès van Naties]], weurt 'n rippubliek. ;29 november * ''Economie'': [[Jack Dorsey]], bedènker en oprichter van [[Twitter]], sjtop es baas van 't bedrief. Hae weurt opgevolg door [[Parag Agrawal]]. ;28 november * ''Sjport'': De Britse coureur en Formule 1-baas [[Frank Williams]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6170219/formule-1-icoon-en-oud-teambaas-frank-williams-79-overleden.html Nu.nl - Formule 1-icoon en oud-teambaas Frank Williams (79) overleden]</ref> ;26 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en tekssjriever [[Stephen Sondheim]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/1b67836f-f870-451d-9bde-c7ef4eba5afa/musicalcomponist-stephen-sondheim-91-overleden NPO Radio 4 - Musicalcomponist Stephen Sondheim (91) overleden]</ref> ;23 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbaltrainer [[Simon Kistemaker]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6168493/excentrieke-oud-voetbaltrainer-simon-kistemaker-81-overleden.html Nu.nl - Excentrieke oud-voetbaltrainer Simon Kistemaker (81) overleden]</ref> ;19 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] geit es ierste Europees landj [[vaccinatie]] taege [[COVID-19]] verplichte. Ouch weurt de 'lockdown' veur alle börgers van krach. * ''Nederlandj'': 'n Neet-aangemelde demonstratie taege 't COVID-beleid van de regering in [[Rotterdam]] löp compleet oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6168803/agenten-schoten-mogelijk-uit-noodweer-bij-rellen-in-rotterdam.html Nu.nl - Agenten schoten mogelijk uit noodweer bij rellen in Rotterdam]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse jazztrompettis [[Ack van Rooyen]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6168603/wereldwijd-geroemde-haagse-trompettist-ack-van-rooyen-91-overleden.html NU.nl - Wereldwijd geroemde Haagse trompettist Ack van Rooyen (91) overleden]</ref> ;15 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] lègk neet-gevaccineerde börgers quarantainemaotraegele op, die (veuriers) neet veur gevaccineerde gelde. ;13 november * ''Natuur en milieu'': De [[VN]]-klimaattop in [[Glasgow]] kump tot 'n èndj. Wat weurt aafgesjpraoke is neet genóg óm 't doel van maximaal 1,5 graod opwerming te haole; wel waere aafsjprake gemaak óm 't gebroek van fossiel brensjtoffe aaf te boewe. ;12 november * ''Kóns en cultuur, Nederlands-Limburg'': D'r Nederlandsj-Limburgsje zenger, cultuuróngernummer en nachbörgemeester va Heële [[Lex Nelissen]] sjtörf op 72-jöarige leëftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20211114074126/https://www.1limburg.nl/lex-nelissen-op-72-jarige-leeftijd-overleden?context=topstory 1Limburg - Lex Nelissen op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 november * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[F.W. de Klerk]], [[Nobelpries]]winner en tösje 1989 en 1994 presidentj van 't landj, sjtörf op 85-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6167185/laatste-president-van-zuid-afrika-onder-apartheid-de-klerk-85-overleden.html Nu.nl - Laatste president van Zuid-Afrika onder apartheid De Klerk (85) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Rinus Bennaars]] sjtörf op 90-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6167272/oud-international-en-feyenoord-aanvaller-bennaars-90-overleden.html Nu.nl - Oud-international en Feyenoord-aanvaller Bennaars (90) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Graeme Edge]], bekèndj van [[Moody Blues]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/nov/11/moody-blues-drummer-graeme-edge-dies-aged-80 The Guardian - Moody Blues drummer Graeme Edge dies aged 80]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bas van der Vlies]] ([[SGP]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2404830-oud-sgp-leider-bas-van-der-vlies-79-overleden NOS.nl - Oud-SGP-leider Bas van der Vlies (79) overleden]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': Terence Wilson, baeter bekèndj es Astro, ex-bandjlid van [[UB40]], sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/UB40/status/1457085875209359368 UB40 op Twitter]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote'': Bie e konzaer van rapper [[Travis Scott]] in [[Houston]] kómme zaeker ach luuj óm in e gedrangs.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/11/06/us/houston-astroworld-festival/index.html CNN.com - At least 8 dead and many injured after crowd surge at Travis Scott's Astroworld Festival in Houston, officials say]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[sertanejo]]-zengeres [[Marilia Mendoça]] kump op 26-jäörige laeftied óm bie 'ne vleegtuugcrash.<ref>[https://g1.globo.com/mg/vales-mg/noticia/2021/11/05/marilia-mendonca-morre-em-acidente-aereo-em-minas-gerais-o-que-se-sabe-ate-agora.ghtml Globo.com - Marília Mendonça morre em acidente aéreo em Minas Gerais: o que se sabe até agora]</ref> * ''Afrika'': Bie 'n óntploffing in [[Freetown]] ([[Sierra Leone]]) kómme minstes 91 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6166329/zeker-91-doden-in-sierra-leone-door-ontploffing-tankwagen.html Nu.nl - Zeker 91 doden in Sierra Leone door ontploffing tankwagen]</ref> ===oktober=== ;31 oktober * ''Natuur en milieu'': In [[Glasgow]] begintj 'ne waereldwieje klimaattop. * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse pianis [[Nelson Freire]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/b6a7bb9e-15db-4bbd-84ae-feb571a9ca6a/pianist-nelson-freire-overleden NPO Radio 4 - Pianist Nelson Freire overleden]</ref> ;29 oktober * ''Sjport'', ''Nederlands Limburg'': D'n [[derby (sport)|derby]] tösse [[MVV]] en [[Roda JC]] in de [[Ierste Devisie (Nederlands voetbal)|Ierste Devisie]] weurt stèlgelag naotot op de tribunes mèt vuurwerk weurt gesmete.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6165033/derby-mvv-roda-jc-definitief-gestaakt-wegens-ongeregeldheden-op-tribunes.html Nu.nl - Derby MVV-Roda JC definitief gestaakt wegens ongeregeldheden op tribunes]</ref> ;25 oktober * ''Afrika'': In [[Soedan]] begeit 't leger 'ne coup. Premier [[Abdalla Hamdok]] en diverse ministers waere gearresteerd.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2021/10/25/sudans-abdalla-hamdok-under-arrest-report Al Jazeera - Sudan security forces arrest PM Abdalla Hamdok, ministers]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dirizjent [[Bernard Haitink]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': Acteur [[Alec Baldwin]] sjut bie óngelök bie filmopnaome 'n rezjisseus doed.<ref>[https://www.nu.nl/film/6163597/alec-baldwin-schiet-tijdens-opnamen-cameraregisseur-dood-met-filmwapen.html Nu.nl - Alec Baldwin schiet tijdens opnamen cameraregisseur dood met filmwapen]</ref> ;18 oktober * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse militair en politicus [[Colin Powell]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan complicaties van kanker en COVID-19.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/18/politics/colin-powell-dies/index.html CNN.com - Colin Powell, first Black US secretary of state, dies of Covid-19 complications amid cancer battle]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje, veural in Nederlandj bekènde actries [[Sien Dils]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/18/rip-sien-diels/ VRT NWS - Actrice Sien Diels (74), bekend als Sien uit "Sesamstraat", is overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;15 oktober * ''Vereinig Keuninkriek'': 't [[Conservatieve Partij (Vereineg Keuninkriek)|Conservatief]] parlemèntslid [[David Amess]] weurt op campagne doedgesjtaoke.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-58930593 BBC News - Sir David Amess: Conservative MP stabbed to death]</ref> ;13 oktober * ''Kóns en cultuur'': [[Peter Verhelst]] krieg de [[Constantijn Huygenspries]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211014_96931108 De Standaard - Peter Verhelst wint Constantijn Huygens-prijs 2021]</ref> ;11 oktober * ''Economie'': De Nobelpries veur Economie weurt toegekèndj aan [[David Card]] "veur zien empirische biedrage aan arbeidseconomie" en aan [[Joshua D. Angrist]] en [[Guido W. Imbens]] "óm häör methodologische biedrage aan de analyse van causaal verbenj."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Indiasen acteur [[Nedumudi Venu]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/11/entertainment/nedumudi-venu-actor-dead-india-scli-intl/index.html CNN.com - Nedumudi Venu, acclaimed Indian film actor, dies aged 73]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse klimaatweitesjapper [[Geert Jan van Oldenborgh]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6162220/baanbrekende-klimaatonderzoeker-geert-jan-van-oldenborgh-59-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Baanbrekende klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh (59) overleden]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse boulevardjournalis [[Ruud ten Wolde]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/media/6161570/rtl-boulevard-verslaggever-ruud-ten-wolde-29-overleden.html Nu.nl - RTL Boulevard-verslaggever Ruud ten Wolde (29) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] wintj de twiede editie van de [[UEFA Nations League]] door mit 1-2 van [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;9 oktober * ''Oesteriek'': Bóndjskanseleer [[Sebastian Kurz]] treujt aaf nao e [[corruptie]]sjendal. ;8 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Filipiense journaliste [[Maria Ressa]] en häöre Russische collega [[Dmitri Andrejevitsj Moeratov]] "óm häör insjpanninge óm de vrieheid van meiningsuting, 'n veurwaerde veur democratie en doerzame vrae, te waorborge."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;7 oktober * ''Belsj Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie 'n explosie in 't [[Thermo-Clean]]-febrik in [[Heuze-Zolder]] kump eine wirkman óm. Veer angere rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20211007_92664526 Het Belang van Limburg - Eén dode en vier gewonden na gasexplosie bij bedrijf in Heusden-Zolder]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] weurt toegekèndj aan [[Abdulrazak Gurnah]] "óm zie compromisloes, mitliedsvol doordringe tot de effekte van 't kolonialisme en 't loot van de vlöchteling in de kloof tösje culture en continente."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Midde-Europa'': 't [[Pole|Pools]] Constitutioneel Haof bepaolt det de Poolse gróndjwèt veurgeit op de minsjerechteartikele van de EU. Dit maak de verhaudinge tösje Pole en de [[EU]] nog sjlechter es ze al waore. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Benjamin List]] en [[W.C. MacMillan]] "óm hun óntwikkeling van asymmetrische [[organokatalyse]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Weitesjap'': De [[WHO]] käört veur 't iers e [[malaria]]vaccin good. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Syukuro Manabe]] en [[Klaus Hasselmann]] "veur 't make van fysieke modelle van 't Aerds klimaat, womit de verangerlikheid en betroewbaarheid in 't veursjpelle van de klimaatopwerming weurt bepaold" en aan [[Giorgio Parisi]] "óm de óntdèkking van 't sjpel tösje versteuringe en fluctuaties in fysieke systeme van atomair bis op planetair niveau."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan de Amerikane [[David Julius]] en [[Ardem Patapoutian]] "veur hun óntdèkking van wermde- en aanrakingsreceptore."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;3 oktober * ''Frankriek'': De Franse zakeman, politicus en sjportbesjtuurder [[Bernard Tapie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2021/10/03/mort-de-bernard-tapie-ancien-ministre-et-homme-d-affaires_6096929_3382.html Le Monde - Mort de Bernard Tapie, un homme aux mille vies]</ref> * ''Sjport'': De [[Klassieker]], de voetbalmatch tösje [[Feyenoord]] en [[AFC Ajax]], weurt veur 't iers door de vrouwe-ilftalle gesjpaeld. Feyenoord wintj mit 4-1. * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Sonny Colbrelli]] wintj de 118e oetveuring van [[Paries-Roubaix]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;2 oktober * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de alderierste editie van [[Paries-Roubaix]] veur vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje misdaodauteur [[Bob Mendes]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gva.be/cnt/dmf20211002_96936100 Gazet van Antwerpen - Antwerps auteur Bob Mendes overleden]</ref> ===september=== ;28 september * ''Sjport'': [[FC Sheriff Tiraspol]], de landjkampión van [[Moldavië]], zörg veur 'ne groete sjtunt door in de [[UEFA Champions League]] mit 1-2 van [[Real Madrid]] te winne. ;27 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Roger Hunt]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/sport/football/58721150 BBC Sport - Roger Hunt obituary: 'Gentleman, modest and one of Liverpool's greatest']</ref> ;26 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Alan Lancaster]] ([[Status Quo]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[multiple sclerose]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6159127/status-quo-bassist-alan-lancaster-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Status Quo-bassist Alan Lancaster op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Afrika'': De [[Rwanda|Rwandese]] militair en kreegsmisdaojiger [[Théoneste Bagosora]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210926_91936743 De Standaard - ’Brein achter Rwandese genocide’ overleden]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Bie verkezinge veur de [[Bóndjsdag]] geit de [[CDU]]/[[CSU]] van [[Armin Laschet]] op 'n historisch verlees aaf. De [[SPD]] van [[Olaf Scholtz]] weurt de groetste partie. Mit de Daens-Friese [[SSW]] kump veur 't iers ouch 'n minderheidspartie in 't nationaal parlemint. * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van [[Sotsji]] en pak daomit zien hóngerdste GP-euverwinning. [[Max Verstappen]] weurt compleet ónverwach nog twiede.<ref>[[NPO]] 1 - Live-oetzenjng ''[[Langs de Lijn]]''</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': In [[Zjwitserlandj]] sjtump 'n mierderheid van de bevolking veur 't toelaote van 't [[homohoewelik]]. ;25 september * ''Nederlandj'': In Nederlandj weurt de [[coronapas]] verplich in opebaar gelaegehede. Wae eine kier binne maag, hoof zich dan neet mie aan biekómmende maatraegele wie móndjkepkes of aafsjtandj te hawwe. * ''Nederlandj'': Sjtaotssecretair [[Mona Keijzer]] van Ikkenomische Zake weurt oet 't [[kabinèt-Rutte III]] óntsjlaoge óm häör eupelike kritiek op 't COVID-beleid. ;23 september * ''Zuud-Europa'': [[Carles Puigdemont]], de vreugere premier van [[Catalonië]], weurt in [[Italië]] gearresteerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6158711/voormalig-catalaanse-leider-puigdemont-aangehouden-in-italie.html Nu.nl - Voormalig Catalaanse leider Puigdemont aangehouden in Italië]</ref> ;22 september * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Pieter Adriaan Cornelis Beelaerts van Blokland]] ([[CHU]], [[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6158985/voormalig-cda-minister-beelaerts-van-blokland-88-overleden.html - Voormalig CDA-minister Beelaerts van Blokland (88) overleden]</ref> ;19 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Jimmy Greaves]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6157879/tottenham-hotspur-icoon-jimmy-greaves-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Tottenham Hotspur-icoon Jimmy Greaves op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Zuud-Europa, Natuur en milieu''<!--Zuid-Europa jeh. De Canarische eilen hure fysiek bij Afrika, meh nuits oet Spaanje is nuits oet Zuid-Europa-->: De [[Cumbre Vieja]], 'n [[völkaan]] op [[La Palma]] ([[Canarische Eilenj]]) begintj 'n oetbersting die de evacuatie van doezende luuj tot gevolg haet. ;18 september * ''Sjport'': D'n Daensen ex-fietsrenner [[Chris Anker Sørensen]] kump op 37-jäörige laeftied óm bie e verkiersóngelök in [[Zeebrugge]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210918_97396598 De Standaard - Deense ex-wielrenner Chris Anker Sørensen overleden na ongeval in Zeebrugge]</ref> ;17 september * ''Afrika'': [[Abdelaziz Bouteflika]], de vreugere presidentj van [[Algerieë]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/04/02/les-mille-et-une-vies-politiques-d-abdelaziz-bouteflika_5444690_3212.html Le Monde - Les mille et une vies de l’ancien président algérien Abdelaziz Bouteflika, mort à 84 ans]</ref> ;16 september * ''Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] treujt aaf es minister van Boetelandjse Zake nao 'n motie van aafkäöring taege häör.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/politiek/6157497/kaag-stapt-op-als-minister-van-buitenlandse-zaken-na-evacuatiechaos-afghanistan.html]</ref> Einen daag later treujt ouch [[Ank Bijleveld]] aaf. ;15 september * ''Weitesjap'': In 't [[Kennedy Space Center]] weurt [[Inspiration4]] gelanceerd, de ierste toeristische ruumdevlöch. ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tv-prizzentator [[François Boulangé]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397665-mister-lingo-francois-boulange-overleden NOS.nl - 'Mister Lingo' François Boulangé overleden]</ref> ;12 september * ''Sjport'': De Rus [[Daniil Medvedev]] wintj de U.S. Open bie de mansluuj door in drie sets (6-4, 6-4, 6-4) van de Serf [[Novak Djokovic]] te winne. Veur Medvedev is 't zienen iersten Grand Slam-titel. ;11 september * ''Sjport'': De Britse [[Emma Raducanu]] wintj de [[U.S. Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van [[Leylah Fernandez]] te winne. Ze is de ierste óngeplaatsde die dat lök. 'n Anger bezóngerheid is dat allebei de finaliste tieners zeen.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397469-nog-nooit-vertoond-raducanu-18-vanuit-kwalificatietoernooi-naar-winst-us-open NOS.nl - Nog nooit vertoond: Raducanu (18) vanuit kwalificatietoernooi naar winst US Open]</ref> ;9 september * ''Kóns en cultuur'': [[Alfred Schaffer]] krieg de [[P.C. Hooftprijs]] veur [[poëzie]] oetgereik.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6156247/alfred-schaffer-krijgt-pc-hooft-prijs-voor-poezie.html Nu.nl - Alfred Schaffer krijgt P.C. Hooft-prijs voor poëzie]</ref> ;6 september * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Jean-Paul Belmondo]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bfmtv.com/people/cinema/l-acteur-jean-paul-belmondo-est-mort-a-l-age-de-88-ans_AN-202109060296.html BFM TV - L'acteur Jean-Paul Belmondo est mort à l'âge de 88 ans]</ref> ;5 september * ''Afrika'': Inne [[Guinee]]se huidsjtad [[Conakry]] begeit 't laeger 'ne [[sjtaotsgreep]]. Presidèntj Alpha Condé weurt daobie gevangegenómme.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/militairen-plegen-staatsgreep-in-guinee-president-afgevoerd~b9359f53/ Trouw - Militairen plegen staatsgreep in Guinee, president afgevoerd]</ref> * ''Sjport'': Veur 't iers saer 1985 weurt in [[Zandvoort]] 'ne [[Grand Prix]] gehauwte. [[Max Verstappen]] wintj de race. ;2 september * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse pópgróp [[ABBA]] brèngk twie singles oet en kunjig e nuuj album en 'n serie virtueel kónzaers aan.<ref>[https://web.archive.org/web/20210902185801/https://www.soundz.nl/abba-is-terug-een-gloednieuw-album-en-een-revolutionair-concert/ Soundz - ABBA IS TERUG! Een gloednieuw album én een revolutionair concert.]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Griekse componis [[Mikis Theodorakis]] sjtörf op 96-jäörige laeftied. ===augustus=== ;29 augustus * ''Belsj, Sjport'': De Belzje rugbyer, zeiler en sjportbesjtuurder [[Jacques Rogge]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210829_95806267 De Standaard - Voormalig IOC-voorzitter Jacques Rogge overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse reggae- en dubpioneer [[Lee 'Scratch' Perry]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210829181704/https://oor.nl/news/reggaelegende-lee-scratch-perry-85-overleden/ OOR.nl - Reggaelegende Lee 'Scratch' Perry (85) overleden]</ref> ;27 augustus * ''Nederlands Limburg'': 'ne Kraanwagel ramp 't spoorweegviaduk euver de Breuselseweeg in [[Mestreech]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210827144944/https://www.1limburg.nl/kraanwagen-ramt-spoorbrug-rijksmonument-deels-ingestort?context=topstory 1Limburg - Kraanwagen ramt spoorbrug: rijksmonument deels ingestort]</ref> ;26 augustus * ''Zuud-Azië'': Bie 't vleegveld van [[Kaboel]] weurt 'ne zelfmaordaansjlaag geplaeg, wobie 170 luuj ómkómme, woerónger 13 Amerikaanse militaire. [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://edition.cnn.com/world/live-news/afghanistan-kabul-taliban-us-news-08-27-21/index.html CNN.com - The latest on the Kabul airport attack]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britsen drummer [[Charlie Watts]], bekèndj van de [[Rolling Stones]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210824170126/https://oor.nl/news/rolling-stones-drummer-charlie-watts-80-overleden/ OOR - Rolling Stones-drummer Charlie Watts (80) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Wilfried Van Moer]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan 'n harrebleujing.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210824_95902948 De Standaard - Drievoudige Gouden Schoen Wilfried Van Moer overleden]</ref> ;21 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikantj [[Don Everly]], bekèndj van de [[Everly Brothers]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2021-08-21/don-everly-brothers-dies Los Angeles Times - Don Everly, of harmonizing rock ‘n’ roll pioneers the Everly Brothers, dies at 84]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse chirurg [[Jan Nico Homan van der Heide]], oetvènjer van de [[pacemaker]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6153469/uitvinder-van-de-pacemaker-jan-nico-homan-van-der-heide-94-overleden.html Nu.nl - Uitvinder van de pacemaker Jan Nico Homan van der Heide (94) overleden]</ref> ;18 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse kemik [[Sean Lock]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-58254859 BBC.com - Sean Lock: Comedian and 8 Out of 10 Cats captain dies aged 58]</ref>{{doedbekèndj}} ;15 augustus * ''Zuud-Azië'': De [[Taliban]] beginne aan 't innumme van [[Kaboel]]. * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Gerd Müller]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]]. ;14 augustus * ''Natuur en milieu'', ''Naord-Amerika'': [[Haïti]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,2 op de MM-sjaol.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6151426/vrees-voor-slachtoffers-na-zware-aardbeving-haiti.html Nu.nl - Vrees voor slachtoffers na zware aardbeving Haïti]</ref> ;12 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[K. Schippers]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6151189/dichter-k-schippers-84-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html Nu.nl - Dichter K. Schippers (84) overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;11 augustus * ''Natuur en milieu'': In [[Floridia]] op [[Sicilië]] weurt 'n temperatuur van 48,8 graod gemaete. Dit is 'n Europees wermderecord.<ref>[https://www.corriere.it/cronache/21_agosto_11/sicilia-floridia-48-gradi-7c7a0094-faaf-11eb-ba5f-da3c10b6af90.shtml Corriere della Sera - Caldo in Sicilia: a Floridia ci sono 48,8 gradi, la temperatura più alta mai registrata in Europa]</ref> ;10 augustus * ''Belsj Limburg'': De Belsj-Limbörgse influencer [[Lara Switten]] sjtörf op 35-jäörige laeftied aan [[baarmojerhauskanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210811_95355502 De Standaard - Terminaal zieke mamablogster overleden: ‘Lara zal altijd ons lichtpuntje zijn’]</ref> ;9 augustus * ''Natuur en milieu'': De [[IPCC]] publiceert 't ierste deil van zie zèsde rapport. Volgens hun kan de [[klimaatopwerming]] nog wel tot 5 graod oploupe es neet gaw hiel väöl mie weurt gedaon. ;8 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Speule]] in [[Tokio]] loupe aaf. Zoewel Nederlandj (10 gouwe medajes, 12 zilvere en 14 brónze) es 't Belsj (3 gouwe, 1 zilvere ne 2 brónze) degen 't oetzunjerlik good. ;7 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funkmuzikantj [[Dennis Thomas]], bekèndj van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6150308/kool-the-gang-medeoprichter-dennis-thomas-70-overleden.html Nu.nl - Kool & The Gang-medeoprichter Dennis Thomas (70) overleden]</ref> ;5 augustus * ''Sjport'': [[Lionel Messi]] verlèngk zien aafloupendj contrak mit [[FC Barcelona]] neet.<ref>[https://www.fcbarcelona.es/es/futbol/primer-equipo/noticias/2207655/leo-messi-no-seguira-ligado-al-fc-barcelona FC Barcelona - Leo Messi no seguirá ligado al FC Barcelona]</ref> ;1 augustus * ''Sjport'': Oppe Olympische Sjpaele in Tokyo haolt gymnas [[Nina Derwael]] oet [[Sintruin]] de gouwe medaje oppe oongelieke brögk.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210801_94073657 De Standaard - Goud! Nina Derwael kroont zich tot olympisch kampioene op brug met ongelijke leggers]</ref><ref>[https://sporza.be/nl/matches/turnen/2021-07/goud-nina-derwael-zweeft-en-zwaait-naar-olympische-titel-aan-de-brug~1627771311757/ Sporza - Goud! Nina Derwael zweeft en zwaait naar olympische titel aan de brug]</ref> * ''Sjport/Oes-Europa'': De Wit-Russische loupster [[Krystsina Tsimanowskaja]] geit op de vlöch. Ze zal later asiel kriege in [[Pole]]. ===juli=== ;30 juli * ''Nederlands Limburg'': In [[Ni-jwieërt]] tröf de pelitie 't groetste [[crystal meth]]lab aan wat oets in Nederlandj is gevónge.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6148749/politie-vindt-in-nederweert-grootste-crystalmethlab-ooit-in-nederland.html Nu.nl - Politie vindt in Nederweert grootste crystalmethlab ooit in Nederland]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloupese muzikantj [[Jacob Desvarieux]], gróndlègker van de [[zouk]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2392152-reacties-op-overlijden-jacob-desvarieux-iconische-stem-van-antillen NOS.nl - Reacties op overlijden Jacob Desvarieux: iconische stem van Antillen]</ref> ;28 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse bassis [[Dusty Hill]], bekèndj van [[ZZ Top]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio2.nl/nieuws/31287/zz-top-bassist-dusty-hill-overleden NPO Radio 2 - ZZ Top-bassist Dusty Hill overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Dominicaanse Rippubliek|Dominicaanse]] [[merengue]]- en [[salsa]]muzikantj [[Johnny Ventura]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nbcnews.com/news/latino/johnny-ventura-legendary-dominican-merengue-singer-dies-81-n1275345 NBC News - Johnny Ventura, legendary Dominican merengue singer, dies at 81]</ref> ;27 juli *''Duutsjlandj'': Bie 'n zjwaor explosie op 'n industrieterrein in [[Leverkusen]], kórtbie [[Kölle]], zeen twie persoene óm 't laeve gekómme. 31 luuj raakde gewóndj en vief luuj zeen nog vermis.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/een-dode-zestien-gewonden-en-vier-vermisten-na-explosie-chemiepark-leverkusen~a13c856d/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ''Twee doden, vijf vermisten en tientallen gewonden na explosie chemiepark Leverkusen''. Casper Naber - AD, 27 juli 2021]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Michel Van Dousselaere]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan de gevolge van progressief [[afasie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210727_93708344 De Standaard - Acteur Michel Van Dousselaere overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Joey Jordison]], ex-drummer van [[Slipknot]], sjtörf op 46-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6148146/voormalige-slipknot-drummer-joey-jordison-46-overleden.html Nu.nl - Voormalige Slipknot-drummer Joey Jordison (46) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Hero Muller]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/nieuws/838514/acteur-hero-muller-boven-wotter-is-overleden RTV Noord - Acteur Hero Muller (Boven Wotter) is overleden]</ref> ;24 juli *''Belsj'': Zjwaore raegeval zörg opnuuj veur euverlas in deile van [[Wallonië]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210724_96958967 ''Wéér chaos in België: modderstromen trekken door Dinant, auto’s drijven mee''. De Limburger, 24 julie 2021]</ref> ;23 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Politiek'': [[Zitterd-Gelaen]] dreug zoe'n 45.000 euro bij aon't ''[[Volwassenenfonds]]'', boe de gemeinte ziech vaanaof [[1 september]] bij aonsleet. 't Foonds vergeujd [[sport]]- en [[cultuur]]activiteite veur [[börger]]s mèt e lieg [[inkoume]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210723_94817691 De Limburger - Wie geen geld overhoudt voor de sportclub of fanfare, kan dit in Sittard-Geleen vergoed krijgen]</ref> ;19 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': In [[Èngelandj]] waere alle beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] opgeluf. Hie is groete kritiek op, ómdet 't aantal besjmettinge de lèsten tied henjig oplöp. ;18 juli * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de 108e [[Runj van Frankriek]]. 't Is nao veurig jaor d'n twiede kier det hae de euverwinning pak. ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': De [[Maas (revier)|Maas]] bie [[Èèsjde]] bereik e [[debiet]] van 3260 m³/s; 'n absoluut record.<ref>[https://twitter.com/RWS_ZN/status/1415952460343037956 Twitter - Rijkswaterstaat Zuidnederland]</ref> * ''Nederlands Limburg, Belsj Limburg'': D'n diek van 't [[Julianakenaal]] bie [['t Voelwames]], en dae van d'n [[Demer]] bie [[Herk]] braeke door.<ref>Extra journaol [[NOS]]</ref><ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20210716_94577237 Het Belang van Limburg - Dichten van bres in Demer gestart: “Gelukkig daalt het waterpeil lichtjes”]</ref> ;15 juli * ''Nederlandj'': Misdaodversjlaaggaever [[Peter R. de Vries]] sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de wónje die hae de waek deveur bie d'n aansjlaag op häöm opleep.<ref>[https://www.nu.nl/peter-r-de-vries/6143983/peter-r-de-vries-64-overleden-aan-verwondingen-na-moordaanslag-in-amsterdam.html Nu.nl - Peter R. de Vries (64) overleden aan verwondingen na moordaanslag in Amsterdam]</ref> * ''Economie'', ''Nederlands Limburg'': [[DSM]] kundeg aon per 2023 te goon verhuize vaan [[Heële|Heerle]] nao [[Mestreech]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6145707/dsm-verhuist-na-121-jaar-het-hoofdkantoor-binnen-limburg.html Nu.nl - DSM verhuist na 121 jaar het hoofdkantoor binnen Limburg]</ref> * ''Sjport'': De Britsen darter [[Andy Fordham]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thesun.co.uk/sport/15603043/andy-fordham-dead/?utm_medium=Social&utm_campaign=sunsporttwitter&utm_source=Twitter#Echobox=1626364126 The Sun - DARTS SHOCK DEATH Andy Fordham dead at 59: Former world darts champion ‘Viking’ passes away as Adrian Lewis leads tributes]</ref> ;14 juli * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg, Belsj, Duutsjlandj'': Zjwaore raegeval veurt in 't sjtruimgebeed van de Maas en de Rien tot groete euversjtruiminge. Sjtraote en hoezer loupe ónger, [[Valkeberg]] raak van de boetewaereld aafgesjnoje en in 't Belsj en Duutsjlandj valle mie es hóngerd doeje.<ref>[https://www.fr.de/panorama/tief-bernd-unwetter-ueber-deutschland-talsperre-bei-wuppertal-laeuft-ueber-rettungskraefte-sterben-90862156.html Frankfurter Rundschau - Unwetter über Deutschland: Mindestens 19 Tote in NRW und Rheinland-Pfalz - Zahlreiche Vermisste]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210715_92632113 De Standaard - Liveblog regen | Tiental huizen ingestort in Luikse gemeente, man verdronken, meisje vermist]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210715085405/https://www.1limburg.nl/voedseltekort-dreigt-valkenburg-vanwege-hoogwater?context=topstory 1Limburg - Voedseltekort dreigt in Valkenburg vanwege hoogwater]</ref> ;11 juli * ''Sjport'': [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] weurt [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampión hierevoetbal]] door nao penanties [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngelandj]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de veerde kier de [[Giro Rosa]]. * ''Sjport'': [[Novak Djokovic]] wintj veur de zèsde kier [[Wimbledon]] door in veer sets (6-7 (4), 6-4, 6-4, 6-3) te winne van [[Matteo Berrettini]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Australische [[Ashleigh Barty]] wintj Wimbledon door in drie sets (6-3, 6-7 (4), 6-3) de Tsjechische [[Karolína Plísková]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] wintj de [[Copa América]] daor mit 1-0 van [[Braziliaans hierevoetbalèlftal|Brazilië]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Ziggo Sport]]</ref> ;7 juli * ''Caribisch gebeed'': D'n [[Haïti]]aanse presidentj [[Jovenel Moïse]] weurt op 53-jäörige laeftied in zie hoes doedgesjaote.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57750358 BBC News - Haitian president killed in attack at home]</ref> ;6 juli * ''Nederlandj'': Misdaadversjlaggaever [[Peter R. de Vries]] weurt naergesjaote in [[Amsterdam]] en in kritieke toesjtandj nao 't krankehoes gebrach.<ref>[https://web.archive.org/web/20210706193413/https://www.1limburg.nl/peter-r-de-vries-neergeschoten-amsterdam ''Peter R. de Vries neergeschoten in Amsterdam''. Frits van Otterdijk - 1limburg, 6 juli 2021]</ref> ;5 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaanse zenger [[Bill Ramsay]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210705163749/https://www.faz.net/agenturmeldungen/dpa/schlagersaenger-bill-ramsey-gestorben-17422998.html FAZ - Schlagersänger Bill Ramsey gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Italiaanse zengeres en actries [[Raffaella Carrà]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6143739/italiaanse-zangeres-en-actrice-raffaella-carra-op-78-jarige-leetijd-overleden.html Nu.nl - Italiaanse zangeres en actrice Raffaella Carrà op 78-jarige leetijd overleden]</ref> ;2 juli * ''Sjport'': De Belzje cyclocrosster [[Jolien Verschueren]] sjtörf op 31-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210702_92970564 De Standaard - Veldrijdster Jolien Verschueren op 31-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis [[Louis Andriessen]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geen-componist-in-nederland-was-zo-invloedrijk-als-louis-andriessen-1939-2021~b9976a66/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free de Volkskrant - Geen componist in Nederland was zo invloedrijk als Louis Andriessen (1939-2021)]</ref> ===juni=== * ''Belsj'': In [[Vlaandere]] óntsjteit e sjendaal róndj de gróndjvervoeling mit [[PFOS]] ('n hiel lestig aafbraekbaar sjtóf) door 't [[3M]]-febrik in [[Zwijndrecht (Belsj)|Zwijndrecht]]. Ónger mie de euverheid weurt verwete dao lank neet op te höbbe gelèt. ;30 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Donald Rumsfeld]], ex-minister van Defensie, sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/06/30/politics/donald-rumsfeld-dead/index.html CNN.com - Donald Rumsfeld, former secretary of defense, dies at 88]</ref> * ''Sjport'': De Zjweedse voetballer [[Inge Danielsson]], dae ónger mie bie [[AFC Ajax]] voetbalde, sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html Nu.nl - https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html]</ref> ;29 juni * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg'': Bove Zuid-Limbörg (en deile vaan 't Belsj) breke zwoer [[rege]]sjore oet, die lokaol groete watereuverlas geve. In Mestreech vèlt 87,2 mm rege binnen 't oor; heimèt weurt e lendelek record gebroke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6142587/onweersbuien-breken-stokoud-record-872-millimeter-neerslag-in-maastricht.html Nu.nl - Onweersbuien breken stokoud record: 87,2 millimeter neerslag in Maastricht]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taolweitesjapper [[Flor Aarts]], oteur vaan diverse beuk euver 't [[Mestreechs]], störf op 86-jaorege leeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/07/overleden-flor-aarts-1934-2021/#comment-27317 Neerlandistiek.nl - Overleden: Flor Aarts (1934-2021)]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en pianis [[Frederic Rzewski]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/the-american-composer-and-pianist-frederic-rzewski-has-died Gramophone - The American composer and pianist Frederic Rzewski has died]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroenese zenger [[Wes Madiko]] sjtörf op 57-jäörige aan de gevolge van 'n infectie.<ref>[https://www.237online.com/cameroun-deces-ce-jour-de-lartiste-wes-madiko/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter 237 online - Cameroun : Décès ce jour de l’artiste WES MADIKO]</ref> ;25 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Derek Chauvin]], de blauwe dae verantjwaordelik is veur d'n doed van [[George Floyd]], weurt tot 22 1/2 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-sentencing/h_d79ed2f75f8f02c3bbef5d7f4de58e06 CNN.com - Derek Chauvin sentenced to 22.5 years for George Floyd's murder]</ref> ;23 juni * ''Economie'': D'n Amerikaansen informaticus [[John McAfee]], bekèndj van zienen antivirussofwaer, begeit in ziene cel in Sjpanje zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6141354/antiviruspionier-john-mcafee-dood-aangetroffen-in-spaanse-cel.html Nu.nl - Antiviruspionier John McAfee dood aangetroffen in Spaanse cel]</ref> ;20 juni * ''Belsj Limburg'': In 'ne bós kórtbie [[Mezeik]] weurt 't liek van [[Jürgen Conings]] gevónge.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210620_94135500 De Standaard - Parket bevestigt: gevonden lichaam is dat van Jürgen Conings]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Giampiero Boniperti]], tösje 1946 en 1961 sjtersjpaeler van [[Juventus]], sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Juventus/18-06-2021/morto-giampiero-boniperti-bandiera-presidente-onorario-juventus-4102077682371.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Boniperti, bandiera e presidente onorario della Juve]</ref> * ''Belsj'': In [[Antwerpe (sjtad)|Antwerpe]] vilt 'n sjaol in aanboew in. Hiebie valle vief doeje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210618_94712633 De Standaard - School in opbouw deels ingestort in Antwerpen: een dodelijk slachtoffer, negen in ziekenhuis]</ref> * ''Nederlandj'': 't Demissionair [[kabinèt-Rutte III]] kunjig per 26 juni 'n groete aafsjaoling van de [[Coronacrisis in Nederlandj|maotraegele taege COVID-19]] aan.<ref>Live-oetzenjing [[NPO]] 1</ref> ;17 juni * ''Afrika'': [[Kenneth Kaunda]], presidentj van [[Zambia]] van 1964 bis 1991, sjtörf op 97-jäörige laeftied. ;15 juni * ''Kóns en cultuur'': De Belzje jäögbokesjriever [[Dirk Bracke]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210615_96212181 De Standaard - Jeugdauteur Dirk Bracke op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 juni * ''Midde-Oeste, Politiek'': In [[Israël]] kump nao diverse mislökde formaties en nuuj verkezinge 'n regering ónger [[Naftali Bennett]] tot sjtandj. De regering berós op 'n links-rechse mónstercoalitie die veural es doel haet de lankjäörige premier [[Benjamin Netanyahu]] en zien [[Likoed]]partie van de mach te hawwe. ;12 juni * ''Nederlandj, Politiek'': Nao diverse inhaudelike en persuunlike conflikte sjtap Kamerlid [[Pieter Omtzigt]] oet 't [[CDA]].<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6139104/pieter-omtzigt-zegt-cda-lidmaatschap-op-wil-op-termijn-terugkeren-als-zelfstandig-kamerlid.html Nu.nl - Pieter Omtzigt zegt CDA-lidmaatschap op, wil op termijn terugkeren als zelfstandig Kamerlid]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Ierse sjriefster [[Lucinda Riley]] sjtörf op 55-jäörige laeftied. * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampioensjap hierevoetbal]] begintj nao e jaor oetsjtèl mit 'n 0-3 euverwinning van [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] op [[Turks hierevoetbal|Turkieë]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;8 juni * ''Zuudoes-Europa'': [[Ratko Mladić]] weurt ouch in hoeger beroop tot laeveslank veroerdeild.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6138229/slager-van-srebrenica-mladic-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-tot-levenslang.html Nu.nl - 'Slager van Srebrenica' Mladic ook in hoger beroep veroordeeld tot levenslang]</ref> ;7 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[A.L. Snijders]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/a-l-snijders-uitvinder-van-het-zeer-korte-verhaal-op-83-jarige-leeftijd-overleden~b5fc6576/ De Volkskrant - A.L. Snijders, uitvinder van het Zeer Korte Verhaal, op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 juni * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog [[Anne van der Meiden]], ónger mie bekèndj van zien [[Biebel]]vertalinge in 't [[Twents]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nd.nl/geloof/geloof/1038117/theoloog-anne-van-der-meiden-91-overleden Nederlands Dagblad - Anne van der Meiden (1929-2021), theoloog in het Twents]</ref> ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': In [[Lin]] waere vieftig Roemeense wirkluuj óntdèk die ónger extreem sjlechte en gevierlike ómsjtenjighede laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6136888/gemeente-maasgouw-ontdekt-vijftig-arbeidsmigranten-in-erbarmelijke-situatie.html Nu.nl - Gemeente Maasgouw ontdekt vijftig arbeidsmigranten in erbarmelijke situatie]</ref> ===mei=== ;29 mei * ''Sjport'': [[Chelsea F.C.]] wintj veur d'n twiede kier de [[UEFA Champions League]] daor mit 1-0 te winne van [[Manchester City FC]].<ref>Live-oetzenjing [[SBS 6]]</ref> ;26 mei * ''Nederlandj'': D'n tribbenaal in [[D'n Haag]] verplich [[Shell]], in 'n zaak aangesjpanne daor [[Milieudefensie]], ziene CO₂-oetsjtoet taege 2030 mit 45% te vermènjere.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6135292/milieudefensie-wint-historische-klimaatzaak-shell-moet-co2-uitstoot-verlagen.html Nu.nl - Milieudefensie wint historische klimaatzaak: Shell moet CO2-uitstoot verlagen]</ref> * ''Sjport'': [[Villarreal CF|Villarreal]] wintj de [[UEFA Europa League]] daor mit 1-1 (penanties 11-10) van [[Manchester United F.C.|Manchester United]] te winne. 't Aantal nujige penanties waor mit 22 oetzunjerlik groet.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6135775/villarreal-verrast-united-na-zinderende-penaltyreeks-en-wint-europa-league.html Nu.nl - Villarreal verrast United na zinderende penaltyreeks en wint Europa League]</ref> ;24 mei * ''Afrika'': [[Assimi Goïta]], kóllenel en vice-presidentj van [[Mali]], zèt in 'ne coup presidentj [[Bah Ndaw]] aaf. Ndaw waor in september 2020 zelf daor 'ne coup aan de mach gekómme. ;23 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Eric Carle]], bekindj van 't kingerbook "Rupsje Nooitgenoeg", sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.htmlhttps://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.html ''Schrijver Eric Carle (91) van kinderboek Rupsje Nooitgenoeg overleden''. Nu.nl - 27 mei 2021]</ref> * ''Oes-Europa'': 'ne Vlöch van [[Ryanair]] mit aan baord de Wit-Róssische oppositiefiguur [[Roman Protasevitsj]] weurt op las van de regering baove [[Wit-Róslandj]] oet de loch gehaold. Protasevitsj weurt nao lanjing astrein gearresteerd. * ''Zuud-Europa'': 'n Kabelbaon in 't Italiaans dörpke [[Stresa]] ([[Piemonte]]) sjtort door sjlech óngerhaud en sabotaasj denaer. Alle inzittende op eine nao kómme óm. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van [[Monaco]] en pak daomit veur d'n ierste kier de leiing in 't WK-klassemènt. ;22 mei * ''Afrika'': De [[völkaan]] [[Nyiragongo]] in 't oeste van [[Congo-Kinshasa]] bersj oet. 32 luuj kómme óm en in diverse dörper róndj [[Goma]] is groete materieel sjaoj. * ''Sjport'': Mit zienen 41e gool van 't sezón brik [[Robert Lewandowski]] 't aud record van [[Gerd Müller]], wat jaorelank veur ónversjlaonbaar woort gehauwe.<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/fc-bayern-fc-augsburg-5-2-robert-lewandowski-holt-sich-den-rekord-76484288.bild.html Bild - Das 41. Tor! Lewy-Rekord Sekunden vorm Abpfiff]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Italië wintj de 65e editie van 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje "Zitti e buoni", oetgeveurd door [[Måneskin]]. ;20 mei * ''Midde-Oeste'': Op initiatief van [[Egypte]] sjlete [[Israël]] en [[Hamas]] 'ne waopesjtilsjtandj. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt daor e 3-3 gelieksjpael taege Anderlecht veur de 17e kier kampión voetbal van 't Belsj. ;18 mei * ''Belsj Limburg'': Kepraol en sjeetinsjtructeur Jürgen C. oet [[Lanker]] vertrèk zjwaorbewaopendj mit 't veurnumme zich mit geweld taege de euverheid te waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210518_95838020 De Standaard - Meest onrustwekkende wapens van militair teruggevonden, klopjacht gaat verder]</ref> ;10 mei * ''Frankriek'': De Franse [[seriemaordenaer]] [[Michel Fourniret]], biegenaamp 't 'mónster van de Ardenne', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210510_94290438 De Standaard - Seriemoordenaar Michel Fourniret overleden]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 35e kier landskampión daor mit 4-0 van [[FC Emmen]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Gebrook]] weurt 'ne man doedgesjote. De pelitie haet miejer verdachte in beeld.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6131101/dode-bij-schietincident-in-limburgs-hoensbroek-politie-zoekt-verdachten.html Nu.nl - Dode bij schietincident in Limburgs Hoensbroek, politie zoekt verdachten]</ref> ;1 mei * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen detectiveauteur [[Pieter Aspe]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210501_97142266 De Standaard - Succesauteur Pieter Aspe overleden]</ref> ===april=== ;30 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Hans van Baalen]] ([[VVD]]) sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6130673/vvd-politicus-hans-van-baalen-60-overleden-na-kort-ziekbed.html Nu.nl - VVD-politicus Hans van Baalen (60) overleden na kort ziekbed]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Marokkaans-Nederlandse sjriever [[Hafid Bouazza]] sjtörf op 51-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6130456/auteur-hafid-bouazza-51-overleden-na-ziekte.html Nu.nl - Auteur Hafid Bouazza (41) overleden na ziekte]</ref> ;28 april * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Michael Collins]], bekindj vanne Apollo 11-missie in juli [[1969]], sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6130365/astronaut-eerste-maanlanding-michael-collins-90-overleden.html NU.nl - Astronaut eerste maanlanding Michael Collins (90) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De door de regering ingesjtèlde [[aovendjklok]] löp aaf. Ouch winkele en terrasse gaon weer aop. ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Franse modeóntwerper [[Alber Elbaz]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_93528339 De Standaard - Modeontwerper Alber Elbaz onverwacht overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Racing Gènk]] wintj de [[Croky Cup]] daor in de finaal mit 1-2 van [[Standard Luuk]] te winne.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_97454948 De Standaard - Racing Genk klopt Standard in spannende bekerfinale]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 93e [[Academy Awards]] weurt ''[[Nomadland]]'' bekroend tot bèste film, [[Anthony Hopkins]] tot bèsten acteur en [[Frances McDormand]] tot bèste actries. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Oesteriekse mezzosopraan [[Christa Ludwig]] sjtörf op 93-jäörige laeftied. ;21 april * ''Zuudoes-Azië'': D'n Indonesischen [[óngerzieboot]] ''KRI Nanggala (402)'' raak mit 53 opvarendje vermis in de [[Balizie]]. Later bliek det ze gezónken is en daobie in drie sjtökker is gebraoke. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de zevende kier de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj, 'n absoluut record. [[Julian Alaphilippe]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjinge NOS</ref> ;20 april * ''Vereinigde Sjtaote'': Derek Chauvin, de blauwe dae [[George Floyd]] bie 'n arrestatie haet verwörg, weurt sjöljig bevónge.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-trial-04-20-21/index.html CNN.com - Derek Chauvin guilty in death of George Floyd]</ref> * ''Afrika'': [[Idriss Déby Itno]], saer 1990 presidentj van [[Tsjaad]], sjtörf op 68-jäörige laetied, volgens officieel berichte aan oorlogswónje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210420_94557859 De Standaard - President van Tsjaad overleden door oorlogsverwondingen, één dag na herverkiezing]</ref> * ''Sjport'': Daor e verlees taege [[Arminia Bielefeld]] degradeert [[Schalke 04]] oet de [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]].<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/schalke-04-letzter-funke-hoffnung-weg-schalke-abgestiegen-76137172.bild.html Bild - Schalke abgestiegen!]</ref> ;19 april * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Willy van der Kuijlen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan complicaties van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.volkskrant.nl/sport/mister-psv-willy-van-der-kuijlen-op-74-jarige-leeftijd-overleden~b2272455/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=twitter De Volkskrant - ‘Mister PSV’ Willy van der Kuijlen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Mars (planeet)|Mars]]helikopter Ingenuity, deil van de [[Perseverance]]-missie, vluug euver 't oppervlaak van Mars. 't Is d'n ierste kier det e minsjelik tuug 'n gecontroleerde vlöch door 'n boetenaerdse atmosfeer deit.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/jpl/ingenuity-s-first-black-and-white-image-from-the-air NASA - Ingenuity’s First Black-and-White Image From the Air]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Walter Mondale]], van 1977 bis 1981 vice-presindentj ónger [[Jimmy Carter]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.axios.com/walter-mondale-dies-vice-president-f8b5bfaf-bec1-44c5-8120-811c6f1a664b.html?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=editorial&utm_content=politics-breaking Axois - Former Vice President Walter Mondale dies at 93]</ref> ;18 april * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj de [[Amstel Gold Race 2021|Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Wout Van Aert]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak veur d'n twintigste kier de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker veur mansluuj]] daor in de finale mit 2-1 te winne van [[SBV Vitesse]]. * ''Sjport'': Twelf Europese voetbalclubs prizzentere e plan veur de [[Super League]], 'n gesjlaote competitie die de [[UEFA Champions League]] zouw mótte vervange.<ref>[https://thesuperleague.nl/#landing_slides Officieel Website]</ref> Direk denao kómme väöl luuj en organisaties mit koej reacties. ;16 april * ''Naord-Amerika'': [[Raúl Castro]] sjtop es leier van de Communistische Partie op [[Cuba]]. Iejer sjtopde hae al es presidentj van 't landj. ;10 april * ''Sjport'': De Ierse [[Rachael Blackmore]] wintj mit [[Minella Times]] de [[Grand National]]. Ze is de ierste vrouwelike ruter die dit evenemènt wintj. ;9 april * ''Nederlands Limburg'': Gouvernäör [[Theo Bovens]] en 't Colleesj van [[Gedeputeerde Sjtaote]] sjtappe op in de naosjleip van de Vrehen-affair.<ref>[https://web.archive.org/web/20210409183710/https://www.1limburg.nl/gouverneur-theo-bovens-stapt-op-ruimte-voor-nieuwe-start?context=default 1Limburg - Gouverneur Theo Bovens stapt op: 'Ruimte voor nieuwe start']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse [[prins-gemaal]] [[Philip van Griekelandj en Daenemarke|Philip]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper Earl Simmons, baeter bekèndj es [[DMX]], sjtörf op 50-jäörige laeftied aan de dènkelike gevolge van 'nen [[euverdosis]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6126157/rapper-dmx-50-overleden-na-mogelijke-overdosis-drugs.html Nu.nl - Rapper DMX (50) overleden na mogelijke overdosis drugs]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zjuris [[Ramsey Clark]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/ramsey-clark-dead/2021/04/10/70314e68-9949-11eb-a6d0-13d207aadb78_story.html Washington Post - Ramsey Clark, attorney general who became a critic of U.S. policies, dies at 93]</ref> ;7 april * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taalweitesjapper [[Pieter Muysken]] sjtörf op 70- of 71-jäörige laeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/04/overleden-pieter-muysken-1950-2021/ Neerlandistiek.nl - Overleden: Pieter Muysken (1950 – 2021)]</ref>{{doedbekèndj}} ;4 april * ''Sjport'': D'n Daen [[Kasper Asgreen]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj. [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;1 april * ''Nederlandj'': 'n [[Motie van wantroewe]] weurt ingedeendj taege [[Mark Rutte]] en gesjteund door de ganse oppositie, naodet dudelik weurt det Rutte euver details oet de formatie haet gelaoge. ===miert=== ;31 miert * ''Belsj'': 'ne Brusselse richter verordonneert det de Belzje sjtaot alle maotraegele taege [[COVID-19]] binne de dartig daag mót sjrappe, of in 'ne baetere wèttelike basis deveur mót veurzeen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210331_94032383 De Standaard - Rechter veroordeelt overheid tot opheffen alle coronamaatregelen]</ref> ;29 miert * ''Afrika'': De ''Ever Given'' weurt losgetrokke naodet ze 'n klein waek 't [[Suezkenaal]] haet geblokkeerd. * ''Sjport'': De Nederlandse gehandicapdesnowboardster [[Bibian Mentel]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6120666/bibian-mentel-48-overleden-aan-gevolgen-kanker.html Nu.nl - Bibian Mentel (48) overleden aan gevolgen kanker]</ref> ;28 miert * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;26 miert * ''Nederlands Limburg'': De CDA-[[Gedeputeerde Staote|gedeputeerde]] [[Ger Koopmans]] en [[Hubert Mackus]] sjtappe op nao e sjendal róndj hunne partiegenoet [[Herman Vrehen]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6124164/cda-gedeputeerden-in-limburg-treden-per-direct-af-om-subsidieaffaire.html Nu.nl - CDA-gedeputeerden in Limburg treden per direct af om subsidieaffaire]</ref> ;23 miert * ''Afrika'', ''Economie'': 't Containersjeep de ''[[Ever Given]]'' sjtrand in 't [[Suezkenaal]], wat hiedaor lankdoerig weurt geblokkeerd. ;22 miert * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketballer [[Elgin Baylor]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6123451/legendarische-basketballer-elgin-baylor-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Legendarische basketballer Elgin Baylor op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 miert * ''Belsj'': De [[SP.A]] verangert häöre naam officieel in [[Vooruit]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210321_93744731 De Standaard - SP.A is officieel Vooruit: ‘Definitief afstand van de stilstand’]</ref> ;20 miert * ''Sjport'': De Belsj [[Jasper Stuyven]] wintj [[Milaan-Sanremo]]. Hae blief daomit de favoriete veur.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_95657462 De Standaard - Jasper Stuyven wint Milaan-Sanremo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Astrid Roemer]] krieg es ierste Surinamer/se de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_94897039 De Standaard - Astrid H. Roemer krijgt als eerste Surinaamse de Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Egypte|Egyptische]] sjriefster [[Nawal El Saadawi]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6123190/egyptische-schrijfster-en-feminist-nawal-el-saadawi-89-overleden.html Nu.nl - Egyptische schrijfster en feminist Nawal El Saadawi (89) overleden]</ref> ;17 miert * ''Nederlandj'': In Nederlandj zeen verkezinge veur de [[Twiede Kamer]]. De [[VVD]] van premier [[Mark Rutte]] hilt zich, [[D66]] weurt de twiede groetste, dewiel de extreemrechse partieë zoe groet waere es alle linkse partieë same. In totaal haole neet minder es zevetien partieë de Kamer. * ''Afrika'': [[John Magufuli]], de zittende presidentj van [[Tanzania]], sjtörf op 61-jäörige laeftied; volgens officieel berichgaeving aan 'n hertkrenkde.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6122534/controversiele-president-van-tanzania-john-magufuli-61-overleden.html Nu.nl - Controversiële president van Tanzania John Magafuli (61) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Abelpries]] veur 2021 weurt toegekèndj aan [[László Lovász]] en [[Avi Wigderson]] óm häör biedrage aan [[complexiteitstheorie|complixiteits-]] en [[grafetheorie]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210324131323/https://www.abelprize.no/c76389/seksjon/vis.html?tid=76390 Abel Prize - The Abel Prize Laureates 2021 International Page]</ref> ;10 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit 't economisch sjteunpakkèt van 1,9 biljón dollar, in de geamendeerde vörm wie door de Senaot aongenom.<ref>[https://web.archive.org/web/20210310213106/https://edition.cnn.com/politics/live-news/stimulus-house-vote-03-10-21 CNN.com - Congress passes Biden's Covid-19 stimulus bill]</ref> ;9 miert * ''Belsj'': Naodet 't de Belzje pelitie lök berichte versjleuteld mit [[SkyECC]] te krake, waere tientalle krimmenele opgepak en groete kwantiteite drugs en geld in besjlaag genome.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210309_95926061 De Standaard - Grote drugsoperatie in het hele land: 17 ton cocaïne en 1,2 miljoen euro in beslag genomen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dirizjènt [[James Levine]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210317_95760252 De Standaard - Beroemde Amerikaanse dirigent James Levine op 77-jarige leeftijd overleden]</ref> ;6 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint d'n Italiaanse fietsrenklassieker [[Strade Bianche]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210306_95623542 De Standaard - Superieure Van der Poel wint Strade Bianche]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Nao 't Hoes van Aafgevaerdigde sjtump ouch de Senaat in mit 't ómvankriek COVID-sjteunplan van [[Joe Biden]], is 't dan ouch mit 'n paar aanpassinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/03/05/politics/senate-covid-relief-vote-a-rama/index.html CNN.com - Senate passes Biden's $1.9 trillion Covid relief plan after all-night votes]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandsen oetvinder [[Lou Ottens]], dae bie [[Philips]] ónger mie 't [[cassettebendje]] bedach, sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/eindhoven/lou-ottens-philips-uitvinder-cassettebandje-overleden-we-waren-als-kleine-jongens-die-leuk-aan-het-spelen-waren~af8a81cd Eindhovens Dagblad - Lou Ottens, Philips-uitvinder cassettebandje, overleden: ‘We waren als kleine jongens die leuk aan het spelen waren’]</ref> ;3 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Jeroen van Merwijk]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://www.ad.nl/show/cabaretier-jeroen-van-merwijk-65-overleden~a448347e/ AD - Cabaretier Jeroen van Merwijk (65) overleden]</ref> ;1 miert * ''Frankriek'': [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|Ex-presidentj]] [[Nicolas Sarkozy]] weurt óm [[corruptie]] tot drie jaor gevangenis veroerdeild, wovan twie veurwaerdelik.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/article/2021/03/01/nicolas-sarkozy-condamne-a-trois-ans-de-prison-dont-un-an-ferme-dans-l-affaire-des-ecoutes_6071580_823448.html Le Monde - Nicolas Sarkozy condamné à trois ans de prison dont un an ferme dans l’affaire des écoutes]</ref> ===fibberwarie=== ;27 fibberwarie * ''Sjport'': [[Davide Ballerini]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Anna van der Breggen]] bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210227_96661845 Het Nieuwsblad - Daar is de nieuwe Ballerini]</ref> ;26 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e sjteunpakkèt aan 1,9 biljón [[Amerikaansen dollar|dollar]] veur door [[COVID-19]] en de daotaege getroffe maotregele geraakde sectore.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/02/26/politics/stimulus-package-covid-relief-house-vote/index.html CNN.com - House passes Biden's $1.9 trillion Covid relief package]</ref> ;21 fibberwarie * ''Sjport'': De Serf [[Novak Djokovic]] pak ziene negenden titel op de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor de Rus [[Dmitri Medvedev]] in drie sets (6-3, 6-4, 6-2) te versjlaon. ;20 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': E vleegtuig op weeg vaan [[Mestreech Aoke Airport]] nao [[New York]] struit kort nao zien opstijge motoroonderdeile, die op [[Meersje|Meerse]] terechkoume.<ref>[https://web.archive.org/web/20210511030436/https://www.1limburg.nl/vliegtuig-verliest-metaaldelen-boven-meerssen?context=default 1Limburg - Vliegtuig verliest metaaldelen boven Meerssen]</ref> * ''Sjport'': De Japanse [[Naomi Osaka]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van de Amerikaanse [[Jennifer Brady]] te winne. ;19 fibberwarie * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Leopold Lippens]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210219_94461892 De Standaard - Burgemeester van Knokke-Heist Leopold Lippens overleden]</ref> ;18 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De Nederlands-Limburgse politicus [[Jan Mans]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/oud-politicus-jan-mans-pvda-overleden?context=topstory 1Limburg - Oud-politicus Jan Mans (PvdA) overleden]</ref> ;16 fibberwarie * ''Nederlandj'': De [[aovendklok|aovendjklok]], die de regering hauw ingesjtèld óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon, weurt op las van de richter per direk opgeluf. Dezelfden daag weurt dit besjluut in hoeger beroop weer opgesjort.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6116806/geen-avondklok-meer-en-toen-toch-wel-weer-dit-gebeurde-er-dinsdag.html Nu.nl - Geen avondklok meer, en toen toch wel weer: dit gebeurde er dinsdag]</ref> ;15 fibberwarie * ''Economie'': De Nigeriaanse [[Ngozi Okonjo-Iweala]] weurt tot ierste vrouwelike en ierste Afrikaanse veurzitter van de [[WHO]] gekoze. * ''Kóns en cultuur'': D'n Dominicaanse muzikantj [[Johnny Pacheco]], pioneer van de [[salsa]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan complicaties van 'n lóngóntsjtaeking.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/feb/16/johnny-pacheco-co-founder-new-york-latin-label-fania-dies-aged-85 The Guardian - Johnny Pacheco, co-founder of New York's Latin label Fania, dies aged 85]</ref> ;14 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': D'n Argentiense politicus [[Carlos Menem]], dae van 1989 bis 1999 presidentj van 't landj waor, sjtörf op 90-jäörige laeftied. ;13 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': De [[Senaat (Vereinigde Sjtaote)|Senaat]] sjprik ex-presidentj [[Donald Trump]] vrie van opsjteuke tot 'ne coup. Veur 'n veroerdeiling wier 'n twiedriede miejerheid nujig gewaes. ;10 fibberwarie * ''Belsj'': De jezuïet en politicus [[Luc Verstreylen]], sjtichter van [[Groen|Agalev]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210210_97999786 De Standaard - Agalev-stichter Luc Versteylen (93) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen oetgaever [[Larry Flynt]], bekèndj van 't [[pornografie|pornoblaad]] ''[[Hustler]]'', sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2368182-amerikaanse-porno-uitgever-larry-flynt-78-overleden.html NOS.nl - Amerikaanse porno-uitgever Larry Flynt (78) overleden]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Chick Corea]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://glidemagazine.com/253567/jazz-keyboard-legend-chick-corea-dies-at-79/ Glide Magazine - Jazz Keyboard Legend Chick Corea Dies at 79]</ref> ;8 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse loupster [[Els Vader]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://archive.today/20210210010626/https://www.telegraaf.nl/sport/1202492278/voormalig-topatlete-els-vader-61-overleden De Telegraaf - Voormalig topatlete Els Vader (61) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Mary Wilson]], bekèndj van [[The Supremes]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.foxla.com/news/mary-wilson-of-the-iconic-music-group-the-supremes-dies-at-76 Fox11 - Mary Wilson of the iconic music group, The Supremes, dies at 76]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': De 55e editie van de [[Super Bowl]] weurt gewonne door de [[Tampa Bay Buccaneers]], die de [[Kansas City Chiefs]] mit 31-9 versjlaon.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6115040/tampa-bay-buccaneers-wint-super-bowl-zevende-titel-voor-tom-brady-43.html Nu.nl - Tampa Bay Buccaneers wint Super Bowl, zevende titel voor Tom Brady (43)]</ref> ;5 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockband [[Golden Earring]] sjtop per direk naodet bekèndj weurt det gitaris [[George Kooymans]] aan [[ALS]] liet en neet mie kan optrejje.<ref>[https://www.ad.nl/show/ziekte-george-kooymans-betekent-einde-van-golden-earring-dit-is-een-doodsklap~aab3d5b1/ AD.nl - Ziekte George Kooymans betekent einde van Golden Earring: ‘Dit is een doodsklap’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Christopher Plummer]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2021/film/news/christopher-plummer-dead-sound-of-music-1234901760/ Variety - Christopher Plummer, Legendary ‘Sound of Music’ Star, Dies at 91]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandsen [[hónkbal]]ler [[Hans Urbanus]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2367677-honkbalpionier-han-urbanus-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html NOS.nl - Honkbalpionier Han Urbanus op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger-sjriever [[Kris De Bruyne]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210204_93953579 De Standaard - Vlaamse muzieklegende Kris De Bruyne (70) overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse veteraan [[Tom Moore]] sjtörf op 100-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-beds-bucks-herts-55881753 BBC News - Captain Sir Tom Moore dies in hospital with coronavirus]</ref> ;1 fibberwarie * ''Zuudoes-Azië'': 't Laeger in [[Myanmar]] begeit 'ne sjtaotsgreep en arresteert [[Aung San Suu Kyi]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6113620/leger-myanmar-pleegt-staatsgreep-omstreden-aung-san-suu-kyi-opgepakt.html Nu.nl - Leger Myanmar pleegt staatsgreep, omstreden Aung San Suu Kyi opgepakt]</ref> ===jannewarie=== ;30 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse elektronicamuzikant en producent [[SOPHIE]] kump op 34-jäörige laeftied óm.<ref>[https://mixmag.net/read/musician-sophie-died-news Mizmag - Musician SOPHIE has died]</ref> ;28 jannewarie * ''Weitesjap'': De Nederlandse sjemis [[Paul Crutzen]], dae in 1995 de [[Nobelpries]] in de Sjemie won óm zien óngerzeuk nao de [[ozonlaog]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html NOS.nl - Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] zeet veur oonbepaolden tied te stoppe mèt fietsrenne.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6107452/ongelukkige-dumoulin-30-stopt-voor-onbepaalde-tijd-met-wielrennnen.html?redirect=1 Nu.nl - Ongelukkige Dumoulin (30) stopt voor onbepaalde tijd met wielrennnen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse talkshowprizzentator [[Larry King]], bekèndj van ónger mie [[CNN]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/kingsthings/status/1352960673978880000 Twitter - @kingsthings - officieel berich]</ref> * ''Róslandj'': In diverse sjtei demonstrere luuj taege de arrestatie van oppositieleier [[Aleksander Navalni]]. D'n ómvank van de proteste is veur Róslandj van óngekènde gruutde. * ''Nederlandj'': Drek nao de inveuring van de aovendklok kump 't op [[Urk]] tot relle en versjendeleringe. De volgenden daag gief 't relle in gans 't landj. ;22 jannewarie * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hónkbal]]ler [[Hank Aaron]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6106202/amerikaanse-honkballegende-hank-aaron-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse honkballegende Hank Aaron op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 jannewarie * ''Nederlandj'': De [[Twiede Kamer]] sjtump in samesjpraok mit 't kabinèt veur 'n [[aovendklok]] tösje 21.00 en 4.30, die vanaaf 23 jannewarie mót ingaon. De maotraegel is gemeindj óm, in verbandj mit de COVID-19-pandemie, illegaal fieskes taege te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6103926/kamer-achter-avondklok-vanaf-zaterdag-binnenblijven-tussen-2100-en-430-uur.html Nu.nl - Kamer achter avondklok: vanaf zaterdag binnenblijven tussen 21.00 en 4.30 uur]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjtripteikenaer [[Jean Graton]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210121164655/https://www.michelvaillant.com/actualite.php?id=261 Michel Vaillant - Jean Graton nous a quittés]</ref> ;20 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] weurt beëidig es de 46e [[Lies van presidente van de Vereinigde Sjtaote|presidentj van de]] [[Vereinigde Sjtaote van Amerika]], en [[Kamala Harris]] es ziene vice-presidentj. Ze volge respectievelik [[Donald Trump]] en [[Mike Pence]] op.<ref>Live-oetzenjing [[CNN]]</ref> ;18 jannewarie * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] weurt veurgedrage es nuie fractieveurzitster van de [[PvdA]]. Ze zouw in die functie [[Lodewijk Asscher]] mote opvolge.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6102573/lilianne-ploumen-voorgedragen-als-nieuwe-lijsttrekker-van-pvda.html Nu.nl - Lilianne Ploumen voorgedragen als nieuwe lijsttrekker van PvdA]</ref> ;16 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De [[CDU]] keus zich [[Armin Laschet]] es nuje partieliejer. Hae geit [[Angela Merkel]] in die functie opvolge.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/kommentar-mit-armin-laschet-geht-die-cdu-auf-nummer-sicher-17149342.html Frankfurter Allgemeine - Mit Laschet auf Nummer Sicher]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Phil Spector]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.tmz.com/2021/01/17/phil-spector-dead-dies-81/ TMZ - Phil Spector dead at 81]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte III]] treujt aaf óm de [[Toesjlage-affair]]. Ómdet de verkezinge al in 't versjeet ligke, is dit in de ierste plaatsj 'n symbolische daod.<ref>[https://nos.nl/collectie/13855/artikel/2364513-kabinet-rutte-iii-gevallen-om-vernietigend-rapport-toeslagaffaire NOS.nl - Kabinet-Rutte III gevallen om vernietigend rapport toeslagaffaire]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Op [[Celebes]] vèntj 'nen aerdsjóddel plaats mit 'n krach van 6,2. Tientalle luuj kómme óm, väöl hóngerde rake gewóndj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6102362/ruim-800-gewonden-door-aardbeving-op-sulawesi-nog-vier-mensen-overleden.html Nu.nl - Ruim 800 gewonden door aardbeving op Sulawesi, nog vier mensen overleden]</ref> * ''Sjport'': De Franse motorcoureur [[Pierre Cherpin]] sjtörf op 52-jäörige laeftied, naodet hae vief daag iejer in de [[Dakarrally]] waor veróngelök.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6102102/franse-motorcoureur-cherpin-52-overlijdt-vijf-dagen-na-val-in-dakar-rally.html Nu.nl - Franse motorcoureur Cherpin (52) overlijdt vijf dagen na val in Dakar Rally]</ref> ;14 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsjen illusionis [[Siegfried Fischbacher]] (van 't duo [[Siegfried & Roy]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[sjlókdermkanker]].<ref>[https://www.focus.de/kultur/vermischtes/im-alter-von-81-jahren-nach-krebsdiagnose-star-magier-siegfried-fischbacher-ist-gestorben_id_12868600.html Focus.de - Nach Krebsdiagnose: Star-Magier Siegfried Fischbacher ist gestorben]</ref> ;13 jannewarie * ''Noord-Amerika'': [[Donald Trump]] weurt in 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] officieel aangeklaag óm de couppoging van 'n waek iejer. 't Is d'n twiede kier det 'n aafzèttingsproceduur taegen 'm in gank weurt gezat. ;9 jannewarie * ''Zuuoes-Azië'': Kort nao 't opsjtiege sjtort vlöch 182 van [[Sriwijaya Air]], van [[Jakarta]] nao [[Pontianak]], in zie mit 62 luuj aan baord. ;8 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Sociaal medium [[Twitter]] blokkeert 't account van [[Donald Trump]] permanent. Es rae neump 't diverse geweldsverhierlikinge en greujende geweldsdreiging ónger zienen aanhank. Trump haet 't platform es presidentj geraegeld veur officieel bekèndjmakinge en communicatie gebroek.<ref>[https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html Twitter Blog - Permanent suspension of @realDonaldTrump]</ref> ;6 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Dewiel e debat veur de formeel verkezing van [[Joe Biden]] es presidentj löp, dringe demonsjtrante, aangevuurd door d'n oettraejende presidentj [[Donald Trump]], mit geweld 't [[Capitool (Washington)|Capitool]] in.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/congress-electoral-college-vote-count-2021/h_827fbc8cf8d03aba895c3a2f858d12ec CNN - US Capitol on lockdown after escalating situation among demonstrators]</ref> * ''Nederlandj'': In Nederlandj begintj de vaccinatie taege [[COVID-19]]. Door diverse probleme is ze in dit landj rillatief laat op gank gekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6100359/coronavaccinatie-van-start-eerste-zorgmedewerker-ingeent-in-veghel.html Nu.nl - Coronavaccinatie van start: eerste zorgmedewerker ingeënt in Veghel]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Colin Bell]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.mancity.com/news/mens/colin-bell-khaldoon-al-mubarak-63745469 Manchester City - Colin Bell: 1946-2021]</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Lance O'Brien]] sjtörf op 65-jäörige laeftied nao complicaties van 'n blaasóntsjtaeking.<ref>[https://www.nu.nl/film/6100305/partner-van-bondgirl-tanya-roberts-bevestigt-haar-overlijden-na-misverstand.html Nu.nl - Partner van bondgirl Tanya Roberts bevestigt haar overlijden na misverstand]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse natuurkónjige [[Martinus Veltman]] ([[Nobelpries]] in de Natuurkónde 1999) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/nobelprijswinnaar-martinus-veltman-overleden Nu.nl - Nobelprijswinnaar Martinus Veltman overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse beatzenger [[Gerry Marsden]], bekèndj van [[Gerry & The Pacemakers]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6099991/youll-never-walk-alone-zanger-gerry-marsden-78-overleden.html Nu.nl - You'll Never Walk Alone-zanger Gerry Marsden (78) overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Afrika'': In [[Niger]], kortbie de grens mit [[Mali]], weurt 'nen aansjlaag op börgers geplaeg, woebie tientalle doeje valle.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210102_97541107 De Standaard - Zware aanslag in grensgebied van Niger]</ref> ;1 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Portugese [[fado]]zenger [[Carlos do Carmo]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210101_97502793 De Standaard - Portugal kondigt nationale dag van rouw af om ‘de stem van Lissabon’ te herdenken]</ref> {{nuujsarchief}} [[Categorie:In 't nuujs|*]] [[pt:Jornalismo#Notícia]] lw43yvzblqjfsdxc7cft5js8x1idc3q 476013 475965 2024-11-16T20:26:27Z Steinbach 16 476013 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <center> '''Oetgebreider nuujsberichte kan me vènje op [[n:|Wikinuujs]]. Aw nuujsberichte waere nao e tiedsje gearchiveerd. Zuug veur de belankriekste berichte 't [[{{CURRENTYEAR}}|jaorartikel]].''' </center> ==2024== ===november=== ;15 november * ''Belsj Limburg'': In [[Peer (Belsj)|Peer]] begintj 'nen illegale [[rave]] op 't terrein van de failliete meubelhandel [[Heylen]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20241116_92830148 De Standaard - Duizend feestvierders aanwezig op illegale rave in Peer, vijf mensen gearresteerd en twee naar het ziekenhuis gebracht]</ref> ;13 november * ''Nederlandj, economie'': winkelkete [[Blokker (winkelkete)|Blokker]] geit failliet. De 400 winkels blieve veurluipig nog waal aope óm e deil van de sjulde in te losse.<ref>[https://nos.nl/artikel/2544319-blokker-failliet-verklaard-winkels-blijven-voorlopig-open NOS - Blokker failliet verklaard, winkels blijven voorlopig open]</ref> ;12 november * ''Nederlandj, economie, natuur & milieu'': 't Gerechshof in [[Den Haag]] oerdeilt dat olieconcern [[Shell]] zelf moog bepale wie 't ziene [[CO2]]-oetsjtoet geit vermènjere. Daomit waert e ierder vonnis oet [[2021]] vernetig, woe-in de rechter zjuus oerdeilde dat 't bedrief d'n oetsjtoet taege [[2030]] mit 45% mós vermènjere ten opzichte van 't niveau van [[2019]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2544216-milieudefensie-aangeslagen-na-verlies-klimaatzaak-uitspraak-biedt-wel-aanknopingspunten NOS - Milieudefensie aangeslagen na verlies klimaatzaak, uitspraak biedt wel aanknopingspunten]</ref> * ''Weitesjap'': Mit hölp van satellietbeelder weurt de historische sjtad [[al-Qadissiyah]] in 't hujig [[Irak]] heróntdèk.<ref>[https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/locating-alqadisiyyah-mapping-iraqs-most-famous-early-islamic-conquest-site/21B9442A0AF8C5AF41F67D7F270B0E34 ''Anitquity'' - Locating al-Qadisiyyah: mapping Iraq's most famous early Islamic conquest site]</ref> ;11 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Britse sjilder [[Frank Auerbach]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6335184/brits-duitse-schilder-frank-auerbach-93-overleden.html Nu.nl - Brits-Duitse schilder Frank Auerbach (93) overleden]</ref> ;8 november * ''Nederlandj, economie'': E-bikefabrikant Stella geit [[faillissement|failliet]]. Winkels en servicepunte blieve gesjlote en alle 440 werknömmers zint op de huuegde gebrach van 't faillissement.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543723-e-bikefabrikant-stella-nu-officieel-failliet NOS - E-bikefabrikant Stella nu officieel failliet]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': in 't centrum van [[Amsterdam]] waere supporters van de Israelische vootbalclub Maccabi Tel Aviv aangevalle door pro-Palestiense betogers. Ierder dae aovend waor 't al ónröstig. In totaal waere 62 luuj tiedes de relle opgepak. Mierder Maccabi-fans rake gewóndj.<ref>[https://www.ad.nl/binnenland/femke-halsema-op-telegram-werd-opgeroepen-tot-jodenjacht-dat-is-een-schande~a404b6463/ AD - Femke Halsema: ‘Op Telegram werd opgeroepen tot Jodenjacht, dat is een schande’]</ref> ;6 november * ''Duutsjlandj, Oesteriek & Zjwitserlandj, politiek'': de [[Freie Demokratische Partei|FDP]] trèk alle [[minister]]s truuk oet 't [[kabinet-Scholz]].<ref>[https://www.tagesschau.de/newsticker/liveblog-ampel-krise-100.html Tagesschau - liveblog: Bruch der Ampelkoalition ++ FDP zieht alle Minister aus Regierung zurück ++]</ref> ;5 november * ''Naord-Amerika, politiek'': De rippeblikeinse kandidaat [[Donald Trump]] wintj de Amerikaanse presidentjsverkezinge van ziene democratische rivaal [[Kamala Harris]].<ref>[https://www.nytimes.com/interactive/2024/11/05/us/elections/results-president.html New York Times - Presidential Election Results]</ref> * ''Nederlandj, economie'': 't Brits [[olie]]concern BP maak bekindj dat 't al zien 335 tankstations in [[Nederlandj]] wilt verkoupe. De kuiper nump óngevier doezend werknömmers euver.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6334329/oliebedrijf-bp-verkoopt-alle-nederlandse-tankstations.html Nu.nl - Oliebedrijf BP verkoopt alle Nederlandse tankstations]</ref> * ''Midde-Oeste, politiek'': De Israelische premier [[Benjamin Netanyahu]] vervingk minister [[Yoav Gallant]] van Defensie. [[Israël Katz]] van Boetelandse Zake waert beneump tot de nuje minister van Defensie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543388-netanyahu-ontslaat-minister-gallant-op-moment-dat-israel-op-meerdere-fronten-actief-is NOS - Netanyahu ontslaat minister Gallant op moment dat Israël op meerdere fronten actief is]</ref> ;4 november * ''Frankriek'': in [[Paries]] begintj 't proces taege ach luuj die verdach waere van betrokkeheid bie de moord op Samuel Paty in [[2020]].<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/11/04/proces-tegen-8-mensen-die-betrokken-waren-bij-haatcampagne-tegen/ VRT - Proces over moord op Franse leraar Samuel Paty van start: 8 verdachten staan terecht voor terrorisme]</ref> * ''Kóns en cultuur'': E [[pospunk]]nómmer wat saer jaore bekèndjsjtóng es "'t mies mysterieus leedsje op 't Internèt" weurt geïdentificeerd as "[[Subways of your mind]]" van d'n Duutsje band [[FEX]]; 'n identificatie die de bandleje einen daag later bevestige.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/most-mysterious-song-internet-identified-subways-of-your-mind-1235153685/ Rolling Stone - One of the Internet’s Biggest Musical Mysteries Has Likely Been Solved]</ref> ;3 november * ''Oes-Europa, politiek'': zittend prizzedent Maia Sandu wèntj mit 54% van de sjtömme ouch de twiede rónde van de [[Moldavië|Moldavische]] prizzedentsverkezinge. Zie versjleit daomit häöre pro-Róssischen taegesjtander Stoianoglo (46%).<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6334116/zittend-president-sandu-wint-verkiezingen-in-moldavie-na-nek-aan-nekrace.html Nu.nl - Zittend president Sandu wint verkiezingen in Moldavië na nek-aan-nekrace]</ref> * ''Nederlands Limburg'': bie e óngeluk mèt mjèrder auto's op de [[A2]] ter hwagde van [[Meersje]] kump eine perswan um 't laeve, ach anger luuj rake gewónd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241103_92200325 De Limburger - Dode en acht gewonden bij ongeluk met meerdere auto’s op A2 bij Meerssen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse popmuzikantj en producentj [[Quincy Jones]] sjtörf op 91-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2543184-muzikant-en-producent-quincy-jones-91-overleden NOS.nl - Muzikant en producent Quincy Jones (91) overleden]</ref><ref>[https://www.nu.nl/muziek/6335350/muzikant-en-producer-quincy-jones-overleed-aan-alvleesklierkanker.html Nu.nl - Muzikant en producer Quincy Jones overleed aan alvleesklierkanker]</ref> ;2 november * ''Zuud-Amerika, economie, natuur & milieu'': op 'ne [[VN]]-top in [[Calí]], [[Colombia]], waert besjlote dat inheimse volkere ouch 'n permanente vertaegewoordiging kriege. Wiejer waere aafsjpraoke gemaak euver 't gebroek van [[DNA]] van [[plante]]. Mit e fonds veur bedrieve waere de opbringste van genetische data oet de [[natuur]] ierliker herverdeild, ónger mie ónger de inheimse volker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542918-inheemse-volkeren-krijgen-permanente-vertegenwoordiging-bij-vn-voor-natuurbeleid NOS - Inheemse volkeren krijgen permanente vertegenwoordiging bij VN voor natuurbeleid]</ref> * ''Zuud-Amerika, politiek'': 'ne Gewapende groep giezelt 200 militaire inne [[Bolivia]]anse regio [[Cochabamba]] en haje drie poste bezat. De giezeling is hoegswaarsjienlik 't gevolg van e politiek conflik binne de regerende socialistische MAS-partie tösje de hujige prizzedent [[:nl:Luis Arce|Luis Arce]] en de veurmalige prizzedent [[:nl:Evo Morales|Evo Morales]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2543027-regering-bolivia-gewapende-groep-gijzelt-meer-dan-200-militairen NOS - Regering Bolivia: gewapende groep gijzelt meer dan 200 militairen]</ref> * ''Midde-Oeste'': de Israelische marine óntveurt e hoeggeplaats lid van terreurbeweging [[hezbollah]] in de noordelike [[Libanon|Libanese]] kössjtad [[Batroun]].<ref>[https://www.theguardian.com/world/2024/nov/02/israeli-military-abducts-alleged-hezbollah-official-in-sea-raid The Guardian - Israel abducts alleged Hezbollah official in unprecedented sea raid]</ref> ;1 november * ''Zuudoes-Europa'': inne [[Servië|Servische]] sjtad [[Novi Sad]] sjtort e deil van 't daak van 'n treinsjtasie in. Hiebie valle 14 doeje en dertig gewónje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542860-veertien-doden-na-instorten-dak-treinstation-servie NOS - Veertien doden na instorten dak treinstation Servië]</ref> ===oktober=== ;30 oktober * ''Zudelik Afrika, politiek'': Nao verkezinge in [[Botswana]] kump veur 't iers in de historie van 't landj 'n anger partie es de BDP aan de mach. De oppositiebóndj UDC haoltj 'n groete miejerheid in 't parlemènt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542819-voor-het-eerst-in-58-jaar-nieuwe-partij-aan-de-macht-in-botswana NOS.nl - Voor het eerst in 58 jaar nieuwe partij aan de macht in Botswana]</ref> * ''Midde-Oeste, Weitesjap, kóns en cultuur'': Arsjeologe make de vónds bekèndj van 'n veerdoezendj jaor aw sjtad in de [[Khaybar]]-oase in [[Saoedi-Arabië]]. De sjtad had 'n walmoer van 14,5 kilomaeter mit neet mènjer es 180 bastions.<ref>[https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0309963 Plos One - A Bronze Age town in the Khaybar walled oasis: Debating early urbanization in Northwestern Arabia]</ref> ;29 oktober * ''Zuud-Europa, natuur & milieu'': zeker 202 luuj kómme óm 't laeve bie euversjtruiminge in 't zuudoeste van [[Sjpanje]].<ref>[https://elpais.com/espana/2024-10-29/la-dana-en-espana-en-directo-ultimas-noticias-del-temporal-y-las-inundaciones.html El Pais - Última hora de la dana, en directo | Al menos 95 muertos y decenas de desaparecidos en la peor gota fría del siglo en España]</ref> * ''Midde-Amerika, Weitesjap, kóns en cultuur'': De vónds van 'n [[Maya]]-rewienesjtad in [[Yúcatan]] weurt bekèndj gemaak.<ref>[https://news.tulane.edu/pr/have-we-found-all-major-maya-cities-not-even-close-new-research-suggests Tulane University - Have we found all the major Maya cities? Not even close, new research suggests]</ref> ;28 oktober * ''Midde-Amerika, Kóns en cultuur'': De Cubaansen trompettis [[Manuel Maribal]], bekèndj van de [[Buena Vista Social Club]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6333437/buena-vista-social-club-trompettist-manuel-mirabal-op-91-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Buena Vista Social Club-trompettist Manuel Mirabal op 91-jarige leeftijd overleden]</ref> ;26 oktober * ''Wes-Azië/Oes-Europa, politiek'': in [[Georgië]] waere parlementsverkezinge gehoute. Regeringspartie Georgische Druim wèntj volges officieel peilinge mit 54 % van de sjtömme. De partie sjtelt zich de lètsten tied sjteeds autoritairder op en beweeg zich richting buurlandj [[Róslandj]]. De prizzedent van 't landj, Salome Zoerabisjvili, erkint d'n oetsjlaag neet. Volges de oppositie en de OVSE woorte kezers geïntimideerd en ónger drök gezat.<ref>[https://nos.nl/artikel/2542330-president-georgie-erkent-verkiezingsuitslag-niet-en-roept-op-tot-demonstraties NOS - President Georgië erkent verkiezingsuitslag niet en roept op tot demonstraties]</ref> * ''Midde-Oeste'': [[Israel]] vèlt militair doele aan in [[Iran]], woe-ónger in de huidsjtad [[Teheran]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2542134-israel-claimt-succes-bij-luchtaanval-militaire-doelen-iran-iran-relativeert-impact NOS - Israël claimt 'succes' bij luchtaanval militaire doelen Iran, Iran relativeert impact]</ref> ;24 oktober * ''Zuud-Amerika, politiek'': De [[Venezuela|Venezolaanse]] oppositieleijers María Corina Machado en Edmundo González Urrutia óntvange de [[Sacharovpries]], de hoegste EU-óngersjeijing op 't gebeed van minsjerechte. Machado woort taegegewerk door 't regime van zittend prizzedent Nicolás Maduro. González woort vervolg en vlöchde via de Nederlandse ambassade nao [[Sjpanje]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/24/venezolaanse-oppositieleden-winnen-sacharovprijs-a4870579 NRC Handelsblad - Venezolaanse oppositieleden winnen Sacharovprijs]</ref> * ''Midde-Afrika'': de aanklagers van 't [[Internationaal Sjtraofhof]] in [[Den Haag]] lancere e nuuj óngerzeuk nao oorlogsmisdade in 't oeste van [[Congo-Kinshasa|Congo]]. Dao vinge saer inkel jaore gevechte plaats tösje 't regeringsleger en de [[:nl:M23-beweging|M23-beweging]], 'n rebellegroepering wat óngersjteund waert door buurlandj [[Rwanda]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241024_97092831 De Limburger - Nieuw onderzoek misdaden tegen de menselijkheid in Oost-Congo: ‘Wat we tot nu toe hebben gedaan, was onvoldoende’]</ref> ;23 oktober * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': in de [[Zuud-Willemsvaart]] bie [[Maasmechele]] waert gezoch nao de reste van Angelique Hendrix oet [[Sjtein]]. Ze woort in [[1990]] es vermis opgegaeve. E jaor later woort 'ne sjeiel gevónje en ónlangs is oet 'ne [[DNA]]-match gebleke dat dae inderdaad van häör is.<ref>[https://www.hln.be/maasmechelen/politie-in-maasmechelen-op-zoek-naar-resten-van-nederlandse-vrouw-die-in-1990-verdween~a8a61e29/ HLN - Politie in Maasmechelen op zoek naar resten van Nederlandse vrouw die in 1990 verdween]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek & Ierlandj, Duutsjlandj, Oesteriek & Zjwitserlandj'': [[Duutsjlandj]] en 't [[Vereinig Keuninkriek]] teikene e nuuj militair pak. Aafgesjpraoke waert dat bei lenj mie metein gaon samewerke op 't gebeed van defensie en same wapes zulle óntwikkele.<ref>[https://www.welt.de/politik/ausland/article254143676/Epochal-Deutschland-und-Grossbritannien-unterzeichnen-Verteidigungsvereinbarung.html Die Welt - Deutsche Jets in Großbritannien – Berlin und London unterzeichnen Verteidigungsabkommen]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'n sjeetpartie bie TUSAS, e groet lóch- en ruundevaartbedrijf inne Törkse huidsjtad [[Ankara]], valle vief doeje en 22 gewónje. Törkieje hèlt de [[PKK]] verantwoordelik veur d'n aansjlaag en vèlt doele van die beweging aan in 't noorde van [[Irak]] en [[Syrië]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6332794/turkije-verdenkt-pkk-van-dodelijke-aanslag-in-ankara-en-voert-luchtaanvallen-uit.html Nu.nl - Turkije verdenkt PKK van dodelijke aanslag in Ankara en voert luchtaanvallen uit]</ref> * ''Centraal-Azië, Weitesjap'': 'n gróp arsjeologe maak de vónds bekèndj van [[Tugunbulak]], 'n groete rewienesjtad in [[Oezbekistan]] aan de [[Zieroute]], die op mie es 2000 maeter huugde ligk.<ref>[https://archive.ph/TWZdv#selection-1191.48-1191.122 Nature - Surprisingly high-altitude Silk Road city mapped from the sky]</ref> ;22 oktober * ''Belsj Limburg'': bie hoeszeukinge in [[Hasselt]] waere drie persoene gearresteerd. 't Geit óm twintigers die verdach waere van deilname aan 'n [[terrorisme|terroristische groepering]] en 't versjpreie van terroristische [[propaganda]].<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20241024_95710310 Het Belang van Limburg - Drie personen uit Hasselt gearresteerd in terreuronderzoek]</ref> ;20 oktober * ''Politiek, Zuud-Europa'': De Turkse geiselike en politicus [[Fethullah Gülen]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2541568-turkse-geestelijke-gulen-83-aartsvijand-van-erdogan-overleden NOS.nl - Turkse geestelijke Gülen (83), aartsvijand van Erdogan, overleden]</ref> * ''Politiek, Oes-Europa'': in [[Moldavië]] waere prizzedentsverkezinge en e [[referendum]] euver de toetraejing tot de [[EU]] gehoute. Zittend prizzedent Maia Sandu haet mit 42% de meiste sjtömme binnegehaold, meh neet de absolute mierderheid. Alexandr Stoianoglo, häöre pro-Róssischen taegehanger, waert twiede mit 26% van de sjtömme. 'n Klein mierderheid van 50,42% sjtömp veur toetraejing, óndanks meugelike Róssische inmening.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6332505/moldavie-verkiest-met-piepklein-verschil-toenadering-eu-boven-rusland.html Nu.nl - Moldavië verkiest met piepklein verschil toenadering EU boven Rusland]</ref> ;19 oktober * ''Economie, Midde-Amerika'': in groete deile van [[Cuba]] vèlt de [[elektricitèèt|sjtroum]] oet. 't Landj haet te make mit tekórt aan [[brandjsjtof]] en sjlech óngerhaud in de energiesector.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c8elzx8dg7zo BBC - Much of Cuba remains without power - 24 hours after main power plant fails]</ref> * ''Weitesjap, Midde-Oeste, Europa algemein'': D'n [[Israel]]ischen historicus [[Yehuda Bauer]] sjtörf op 98-jäörige laeftied. Hae is bekindj gewaore mit zien óngerzeuk nao d'n [[Holocaus]] en 't [[antisemitisme]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2541397-vernieuwend-holocaustonderzoeker-yehuda-bauer-98-overleden NOS - Vernieuwend Holocaustonderzoeker Yehuda Bauer (98) overleden]</ref> * ''Belsj en Luxembörg, politiek'': 't extreem-rechs [[Vlaams Belang]] geit mitbesjture in [[Ranst]], inne [[Antwerpe (provincie)|provincie Antwerpe]]. Daomit waert 't [[cordon sanitaire]] gebraoke.<ref>[https://www.hln.be/binnenland/cordon-sanitaire-doorbroken-in-ranst-politicoloog-carl-devos-dit-kan-een-precedent-scheppen~a0877573/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Hln.be - Cordon sanitaire doorbroken in Ranst. Politicoloog Carl Devos: “Dit kan een precedent scheppen”]</ref> ;16 oktober * ''Midde-Oeste'': De Palestiensen terroris [[Yahya Sinwar]], leisman van [[Hamas]] en brein achter d'n aanval van 7 oktober 2023, weurt in 'nen Israëlischen aanval ómgebrach.<ref>[https://nos.nl/artikel/2541233-ook-hamas-bevestigt-nu-dood-van-leider-sinwar NOS.nl - Ook Hamas bevestigt nu dood van leider Sinwar]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse zenger [[Liam Payne]], bekèndj van [[One Direction]], sjprink op 31-jäörige laeftied zienen doed tegemoot.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6331973/voormalig-one-direction-lid-liam-payne-31-overleden-na-val-van-balkon.html Nu.nl - Voormalig One Direction-lid Liam Payne (31) overleden na val van balkon]</ref> ;14 oktober * ''Weitesjap, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse psycholoog [[Philip Zimbardo]], bekèndj van 't beröchte Stanford-gevangenisexperiment in [[1971]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6332310/bedenker-van-berucht-stanford-gevangenisexperiment-overleden.html Nu.nl - Bedenker van berucht Stanford-gevangenisexperiment overleden]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In Mestreech begint de inhajdeleke behandeling vaan de zaak tege [[Donny M.]], dee verdach weurt vaan verkrachting en kindermaord.<ref>[https://www.nu.nl/misdaad/6331639/donny-m-over-seksueel-misbruik-gino-toen-ik-hem-zag-ging-er-een-knop-om.html Nu.nl - Donny M. over seksueel misbruik Gino: 'Toen ik hem zag, ging er een knop om']</ref> * ''Economie'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (economie)|Nobelpries in de Economie]] geit nao [[Daron Acemoglu]], [[Simon Johnson]] en [[James A. Robinson]] "veur studies nao wie institute weure gevörmp en invlood op de welvaort höbbe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;13 oktober * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': in [[Venlo]] wuuert 'n namemonument ónthöld veur slachoffers van de bombardemente in 't naojaor van [[1944]], tiedes de [[Twieëde Waereldoorlog]].<ref>[https://omroepvenlo.nl/nieuws/artikel/namenmonument-onthuld-tijdens-ceremonie-op-arsenaalplein Omroep Venlo - Namenmonument onthuld tijdens ceremonie op Arsenaalplein]</ref> * ''Politiek, Belsj en Luxembörg'': Op 't Belsj vènje gemeinte- en provincieverkezinge plaats. De centrumpartieë hauwe zich in 't gemein good, mae in [[Ninove]] haolt 't Vlaams Belang de absolute miejerheid. ;12 oktober * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': twelf nuuj luuj traeje toe tot de [[Ridderlike Orde van het Heilig Graaf van Jeruzalem]] in 'n zeldzaam plechtigheid inne [[Sint-Christoffelkathedraal]] in [[Remunj]].<ref>[https://www.kn.nl/verdieping/interview-verdieping/een-machtig-welkomstgevoel-voor-nieuwe-ridders-en-edelvrouwen-van-het-heilig-graf/ Katholiek Nieuwsblad - Een ‘machtig welkomstgevoel’ voor nieuwe ridders en edelvrouwen van het Heilig Graf]</ref> ;11 oktober * ''Politiek'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (vrei)|Nobelpries veur de Vrei]] geit nao [[Nihon Hidankyo]] "um zien inspanninge veur 'ne wereld vrij vaan kernwaopes door mèt getuigeversleeg te tuine tot kernwaopes noets mie gebruuk mage weure."<ref>[https://www.nobelprize.org/press-release-peace-2024/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> * ''Nederlands Limburg'': e vrachsjeep veurt tege 'n stuw in de [[Maos]] bij [[Mestreech]]. De bemanning is in veiligheid gebrach en geine is gewoond geraak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241012_92610505 De Limburger - Video: Vrachtschip vaart tegen stuw en dreigt te zinken in Maastricht: bemanning in veiligheid]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] geit nao [[Han Kang]] "veur häör intens poëtische proza wat historische trauma's aongrip en de breekbaarheid vaan 't minselek leve bloetlègk."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;9 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (sjemie)|Nobelpries in de Sjemie]] geit nao [[David Baker]] "veur eiwit-oontwerp mèt de computer" en nao [[Demis Hassabis]] en [[John M. Jumper]] "veur de veurspeuling vaan eiwitstructure".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2024/press-release/ NobelPrize.org - Peersberiech]</ref> ;8 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (natuurkunde)|Nobelpries in de Natuurkónde]] geit nao [[John J. Hopfield]] en [[Geoffrey E. Hinton]] "veur hun groondlègkende oontdèkkinge en oetvindinge die [[mesjieneliere]] mèt [[neuraal nètwerk]]e meugelik make."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2024/press-release/ Nobelprize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': [[Niek Murray]] zaet te sjtoppe es festivaldirecteur van [[Pinkpop]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20241008_96959972 De Limburger - Niek Murray, de opvolger van Jan Smeets, stopt als festivalmanager Pinkpop]</ref> ;7 oktober * ''Weitesjap'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (geneeskunde)|Nobelpries in de Genaeskónde]] geit nao [[Victor Ambros]] en [[Gary Ruvkun]] "óm de óntdèkking van 't [[microRNA]] en zien rol in pos-transcriptioneel generegulatie".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2024/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries veur de Genaeskónde 2024 (Paersberich)]</ref> ;6 oktober * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj 't WK fietse op sjteinsjlaagwaeg bie de mansluuj. * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Johan Neeskens]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6330846/voetbalicoon-johan-neeskens-73-plotseling-overleden.html Nu.nl - Voetbalicoon Johan Neeskens (73) plotseling overleden]</ref> ;5 oktober * ''Weitesjap, Zuud-Europa'': D'n Italiaanse moleculair bioloog [[Sammy Basso]] sjtörf op 28-jäörige laeftied ane gevolge van [[progeria]], 'n zeldzaam krenkde woebie 't lief van de patiënt zier sjnel verajerd. Basso waor veur zoewied bekindj d'n aadste patiënt mit dees krenkde en deeg dao óngerzeuk nao.<ref>[https://www.rainews.it/articoli/2024/10/e-morto-sammy-basso-il-malato-di-progeria-il-piu-longevo-al-mondo-messaggi-commossi-33151f0d-e0cf-41d5-866a-183797a73de1.html Rainews.it - È morto Sammy Basso, il malato di progeria il più longevo al mondo]</ref> * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj 't WK fietse op sjteinsjlaagwaeg bie de vrouwluuj. ;3 oktober * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': 't [[Genneps]] waordebook waert geprizzenteerd in 't historisch sjtadhoes van [[Gennep]].<ref>[https://www.veldeke.net/lb/het-genneps-dialectwoordenboek-is-veerdeg/ Veldeke - Het Genneps Dialectwoordenboek is veerdeg]</ref> * ''Politiek, Afrika/Azië, Vereinig Keuninkriek & Ierlandj'': [[Groet-Brittannië]] geuf alle eilendjes vanne [[Chagosarchipel]] midden inne [[Indische Oceaan]] aan [[Mauritius]]. De militair basis blief in Britse henj.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c98ynejg4l5o BBC - UK will give sovereignty of Chagos Islands to Mauritius]</ref> * ''Midde-Afrika'': op 't [[Kivumeer]] in 't uterste oeste vanne [[Democratische Rippebliek Congo]] zink e euvervol passagierssjip. Daobie kómme zeker 126 luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/10/03/beelden-tonen-hoe-schip-kapseist-op-kivumeer-vrees-voor-honderd/ VRT - Beelden tonen hoe schip kapseist op Kivumeer in Congo: vrees voor honderden doden]</ref> * ''Midde-Oeste'': inne [[Gazasjtrook]] bevrieje Israelische militaire 'n [[Jezidi's|jezidische]] vrouw die in [[2014]], tiedes de [[genocide]] op dizze religieuze groep door [[IS]], woort óntveurd en doorverkoch aan 'ne man oet Gaza.<ref>[https://nos.nl/artikel/2539499-israel-redt-jezidische-vrouw-uit-gaza-10-jaar-na-ontvoering-door-is NOS - Israël redt jezidische vrouw uit Gaza, 10 jaar na ontvoering door IS]</ref> ;2 oktober * ''Nederlandj'': 65.000 [[pelissie]]-agente waere getroffe door 'ne [[hack]]-aanval. Veural zakelike gegaeves woorte gesjtole. Inlichtinge- en veiligheidsdeenste dinke dat e anger landj achter d'n aanval zit.<ref>[https://nos.nl/artikel/2539509-wat-kan-het-land-achter-de-politiehack-met-de-gestolen-gegevens NOS - Wat kan het land achter de politiehack met de gestolen gegevens?]</ref> ;1 oktober * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] vèlt Israel aan mit 180 ballistische rakètte.<ref>[https://www.haaretz.com/israel-news/2024-10-01/ty-article-live/nsc-spox-u-s-supports-limited-israeli-operations-in-lebanon-to-protect-citizens/00000192-45ff-da69-a797-5fff1f610000 Haaretz - Attack: 180 Missiles Fired From Iran, IDF Says No Additional Threats Detected]</ref> * ''Midde-Oeste'': [[Israël]] begintj mit e gróndjoffensief taege [[Hezbollah]].<ref>[https://apnews.com/article/israel-lebanon-hezbollah-gaza-news-09-30-2024-83ea5f243688f309754ec74850de4238 Associated Press - Israel begins ground offensive against Hezbollah in southern Lebanon]</ref> * ''Politiek'': [[Mark Rutte]] weurt geïnstalleerd es secretair-ginneraal van de [[NAVO]].<ref>[https://nos.nl/video/2539172-rutte-geinstalleerd-als-nieuwe-secretaris-generaal-van-de-navo NOS - Rutte geïnstalleerd als nieuwe secretaris-generaal van de NAVO]</ref> * ''Oes-Europa'': Róssische troepe neme de Oes-Oekraïense sjtad [[Voehledar]] in.<ref>[https://www.nu.nl/spanningen-oekraine/6330284/oekraiens-leger-trekt-zich-terug-uit-door-russen-ingenomen-plaats-vuhledar.html Nu.nl - Oekraïens leger trekt zich terug uit door Russen ingenomen plaats Vuhledar]</ref> ===september=== * ''Natuur & milieu, Centraal- en Oes-Europa'': watereuverlas in [[Roemenië]], [[Pole]], [[Tsjechië]] en [[Oosteriek]]. * ''Natuur & milieu, Zuudoes-Azië'': mie es 800 luuj sjtörve es gevolg van [[tyfoon]] Yagi. Hel getroffe is veural [[Vietnam]]. ;30 september * ''Politiek, Belsj'': In [[Vlaandere]] weurt de regering-Diependaele gevörmp. Ze berös op 'n coalitie van [[N-VA]], [[Vooruit]] en [[CD&V]].<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/09/30/liveblog-verkiezingen-30-september/ VRT - Liveblog - Onderwijsvakbond bezorgd over besparingen in secundair onderwijs, ook Katholiek Onderwijs wil snel overleg met minister Demir (N-VA)]</ref> ;29 september * ''Politiek, Oesteriek'': De rechspopulistische [[FPÖ]] waert mit 29,2 % van de sjtömme de groetste partie bie parlementsverkezinge in [[Oesteriek]].<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/oesterreich-wahl-analyse-100.html Tagesschau - Schwierige Regierungsbildung nach FPÖ-Sieg]</ref> ;28 september * ''Kóns en cultuur, Vereinigde Sjtate'': D'n Amerikaanse zenger-sjriever [[Kris Kristofferson]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2024/film/obituaries-people-news/kris-kristofferson-dead-country-music-legend-actor-1236159472/ Variety.com - Kris Kristofferson, Country Music Legend and ‘A Star Is Born’ Leading Man, Dies at 88]</ref> ;27 september * ''Midde-Oeste'': [[Hassan Nasrallah]], de langjäörige leisman van [[Hezbollah]], kump op 64-jäörige laeftied óm bie 'nen Israëlischen aanval.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6329810/hezbollah-bevestigt-dood-van-leider-nasrallah-bij-israelische-aanval.html Nu.nl - Hezbollah bevestigt dood van leider Nasrallah bij Israëlische aanval]</ref> * ''Kóns en cultuur, Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': De Britse actries [[Maggie Smith]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6329745/harry-potter-en-downton-abbey-actrice-maggie-smith-89-overleden.html Nu.nl - Harry Potter- en Downton Abbey-actrice Maggie Smith (89) overleden]</ref> ;23 september * ''Midde-oeste'': Bie Israëlische rakètaanvalle op Zuud-Libanon valle hóngerde doeje en gewonde.<ref>[https://www.nu.nl/midden-oostenconflict/6329276/bijna-500-doden-en-duizenden-gewonden-gemeld-in-libanon-na-israelische-aanvallen.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Nu.nl - Bijna 500 doden en duizenden gewonden gemeld in Libanon na Israëlische aanvallen]</ref> * ''Kóns en cultuur, Belsj'': De Belzjen acteur [[Aron Wade]] sjtörf op 57-jäörige laeftied nao euthanasie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240923_95357825 De Standaard - Acteur Aron Wade neemt afscheid van het leven door euthanasie wegens psychisch lijden]</ref> ;22 september * ''Politiek, Duutsjlandj'': de [[SPD]] blief mit 30,9% van de sjtömme de groetste partie bie verkezinge in de Duutsje deilsjtaat [[Brandenburg]] (+4,7%). De [[AfD]] kump op de twiede plaats (29,2%, +5,7%). De [[CDU]], Die Linke en de Greune verleze. Groete winnaer op links is 't populistische [[Bündnis Sahra Wagenknecht]].<ref>[https://www.rbb24.de/politik/wahl/Landtagswahl/2024/brandenburg-wahl-2024-hochrechnungen-ergebnisse.html RBB24 - Vorläufiges Endergebnis: SPD vor AfD, BSW vor CDU - Grüne, Linke und Freie Wähler raus]</ref> ;21 september * ''Weitesjap, kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': de Rieksdeens vuur Cultureel Erfgood bevestig de vónds van 3600 munte oet de [[Romeinse tied in de Limburge|Romeinse tied]]. De vindplaats waert neet bekindgemaak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240921_94616964 De Limburger - Grootste vondst ooit in Limburg: duizenden Romeinse munten van ‘onschatbare historische waarde’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Benny Golson]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2024/09/23/arts/music/benny-golson-dead.html New York Times - Benny Golson, Saxophonist and Composer of Jazz Standards, Dies at 95]</ref> ;20 september * ''Midde-Oeste'': veerteen militante en hoeggeplaatsde commandante van terreurbeweging [[Hezbollah]] kómme óm 't laeve bie 'nen [[Israel]]ische lóchaanval op [[Beiroet]], de huidsjtad van [[Libanon]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2537950-hezbollah-bevestigt-dood-commandanten-na-aanval-israel NOS - Hezbollah bevestigt dood commandanten na aanval Israël]</ref> * ''Nederlandj'': bie e sjtaekincident oppe [[Erasmusbrök]] in [[Rotterdam]] kump eine persoen óm 't laeve. 'ne Man oet [[Zjwitserlandj]] raak zjwaorgewóndj. De verdachte is 'ne 22-jäörige man oet [[Amersfoort]]. Hae zoel bekindj zie bie de [[pelissie]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2537846-verdachte-van-steekpartij-erasmusbrug-is-amersfoorter-bekende-van-politie NOS - Verdachte van steekpartij Erasmusbrug is Amersfoorter, bekende van politie]</ref> * ''Kóns en cultuur, Zuudoes-Azië, Nederlandj'': [[Nederlandj]] geuf 288 sjtökke oet de Riekscollectie truuk aan [[Indonesië]]. 't Geit óm beelde, wapes, munte, serade en textiel die in de ierste helf van de [[19e iew]] en in [[1906]] zint mitgenaome oet respectievelik [[Java]] en Zuud-[[Bali]], wie de bei eilenj nog Nederlandse [[kolonie|koloniën]] waore.<ref>[https://nos.nl/artikel/2537819-nederland-geeft-indonesie-honderden-museumstukken-terug NOS - Nederland geeft Indonesië honderden museumstukken terug]</ref> ;19 september * ''Weitesjap, Kuns en cultuur, Duutsjlandj'': De bibliotheek van [[Leipzig]] maak de vónds van e jäögwerk van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] bekèndj. 't Geit óm 'n [[Serenaad in C, KV deest|serenaad veur twie viole en cello]].<ref>[https://stadtbibliothek.leipzig.de/detailansicht-news/news/ganz-kleine-nachtmusik-unbekanntes-mozart-stueck-in-leipzig-entdeckt Stadtbibliothek Leipzig - „Ganz kleine Nachtmusik“: Unbekanntes Mozart-Stück in Leipzig entdeckt]</ref> ;17 september * ''Economie, politiek, Nederlandj'': op [[Prinskesdaag]] waert bekindjgemaak dat de totaal oetgave inne begroeting van 't [[Kabbinèt-Schoof|nuuj kabinet]] volgend jaor 457 miljard euro bedrage, 'n toenaam van 23 miljard euro. De groetste oetgaveposte zin sociaal zekerheid en de zörg mit 115 miljard euro. Wiejer waert mie oetgegaeve aan [[justitie]], e sjtrenger [[migratie]]beleid en [[defensie]]. 't [[Óngerwies]] krieg minder geld. Hoeshajes gaon 0,7% in [[koupkraf|koupkrach]] op veuroet.<ref>[https://nos.nl/collectie/13979/artikel/2537546-dit-zijn-de-plannen-en-voornemens-van-het-kabinet-schoof NOS - Dit zijn de plannen en voornemens van het kabinet-Schoof]</ref> * ''Midde-Oeste'': in [[Libanon]] en [[Syrië]] explodeert e groet aantal semafoons in kórten tied. De apparate waere door väöl [[Hezbollah]]-leje op 't lichaam gedrage en gebroek veur mitein te communicere. Bie de óntploffinge valle zikker zesteen doeje en 2750 gewónje. Hezbollah besjöldig [[Israel]] van de óntploffinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2537529-doden-en-duizenden-gewonden-door-exploderende-hezbollah-piepers-in-libanon-en-syrie NOS - Doden en duizenden gewonden door exploderende Hezbollah-piepers in Libanon en Syrië]</ref> ;15 september * ''Vereinig Keuninkriek, Frankriek'': ach migrante kómme óm 't laeve in 't [[Kanaal]] tósje [[Frankriek]] en [[Ingelandj]].<ref>https://nos.nl/artikel/2537203-acht-migranten-omgekomen-in-het-kanaal-bij-frankrijk NOS - Acht migranten omgekomen in het Kanaal bij Frankrijk]</ref> ;11 september * ''Politiek, Zuud-Amerika'': De [[Peru]]aanse politicus [[Alberto Fujimori]], presidentj tösje 1990 en 2000, sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2024/09/11/americas/peru-former-president-alberto-fujimori-dead-intl-latam/index.html CNN.com - Peru’s ex-leader Alberto Fujimori dies at 86]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjilder [[Peter Klashorst]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan [[AIDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2536814-kunstenaar-peter-klashorst-67-overleden NOS.nl - Kunstenaar Peter Klashorst (67) overleden]</ref> ;8 september * ''Kóns en cultuur, Vereinig Keuninkriek'': D'n [[Groeët-Brittannië|Britsen]] basgitaris [[Herbie Flowers]], bekindj van de baslien in "Walk on the Wild Side" van [[Lou Reed]] (1972), sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/uk-news/article/2024/sep/08/herbie-flowers-bassist-lou-reed-walk-on-the-wild-side-dies-aged-86 The Guardian - Herbie Flowers, bassist on Lou Reed’s Walk on the Wild Side, dies aged 86]</ref> * ''Wes-Afrika'': bie 'n explosie van 'ne tankwage gevöld mit brandjsjtof in 't noorde van [[Nigeria]] valle 48 doeje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536426-brandstoftruck-ontploft-in-nigeria-zeker-48-doden NOS - Brandstoftruck ontploft in Nigeria, zeker 48 doden]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika, Europa algemein'': De [[Venezuela|Venezolaanse]] oppositieleijer [[:en:Edmundo González|Edmundo González]] krieg politiek asiel in [[Sjpanje]]. Nao de controversieel herverkezing van Maduro woort hae nimmie in 't aopebaar gezeen. Hae kreeg óngerdaak in de Nederlandse ambassade in [[Caracas]], de huidsjtad van Venezuela.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536405-venezolaanse-oppositieleider-in-spanje-geland-krijgt-politiek-asiel NOS - Venezolaanse oppositieleider in Spanje geland, krijgt politiek asiel]</ref> ;7 september * ''Politiek, Noord-Afrika'': zittend prizzedent Abdelmadjid Tebboune wintj volges officieel ciefers mit 95% van de sjtömme de [[Algerieje|Algeriense]] verkezinge. De oetsjlaag waert in twiefel getrokke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2536448-zittend-president-algerije-wint-zoals-verwacht-verkiezingen-veel-vragen-over-uitslag NOS - Zittend president Algerije wint zoals verwacht verkiezingen, veel vragen over uitslag]</ref> ;5 september * ''Politiek, Frankriek'': [[:fr:Michel Barnier|Michel Barnier]] waert aangesjteld es de nuje [[premier]] van [[Frankriek]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2535948-macron-benoemt-brexit-onderhandelaar-barnier-tot-premier-van-frankrijk NOS - Macron benoemt Brexit-onderhandelaar Barnier tot premier van Frankrijk]</ref> ;3 september * ''Oes-Europa'': 't Róssische leger vèlt de [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtad [[Poltava]] aan mit ballistische rakette. Daobie valle 51 doeje en mie es 200 gewónje.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c1m0ylnkylko BBC - Ukraine says soldiers among 51 killed in Poltava missile attack]</ref> ;1 september * ''Politiek, Duutsjland'': de [[AfD]] waert mit 32,8% (+9,4%) van de sjtömme de groetse partie bie verkezinge in de Duutsje deilsjtaat [[Thüringen]]. De [[CDU]] kump op de twiede plaats mit 23,6% (+1,6%). In [[Sachsen]] zint de christendemocrate de groetste gebleve (31,9% in totaal, -0,2%), mit de de AfD (30,6%, +3,1%) es twiede partie. Groete winnaer op links is 't populistische [[Bündnis Sahra Wagenknecht]].<ref>[https://www.zdf.de/nachrichten/politik/deutschland/landtagswahl-sachsen-landtagswahl-thueringen-liveticker-100.html ZDF - Sachsen und Thüringen: Ergebnisse und Reaktionen zu den Wahlen]</ref> ===augustus=== ;26 augustus * ''Oes-Afrika'': in 't noordoeste van [[Soedan]] brik 'ne dam van e sjtuwmeer door. Daobie waere twintig dörper verwoes en rake 50.000 luuj daakloos. Teentalle luuj euverlaeve 't neet.<ref>[https://nos.nl/artikel/2534709-dambreuk-in-sudan-lijkt-uit-te-lopen-op-grote-humanitaire-ramp NOS - Dambreuk Sudan: twintig dorpen verwoest, 50.000 mensen dakloos]</ref> * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bie versjillende aansjlaeg inne [[Pakistan|Pakistaanse]] deilsjtaat [[Baloetsjistan]] valle mie es 50 doeje. De Baloch Liberation Army (BLA), 'n separatistische beweging inne regio, haet de aansjlaeg opgeëis.<ref>[https://nos.nl/artikel/2534625-meer-dan-50-doden-in-pakistan-bij-aanslagen-door-separatisten NOS - hMeer dan 50 doden in Pakistan bij aanslagen door separatisten]</ref> ;25 augustus * ''Midde-Oeste'': [[Hezbollah]] sjöt 320 rakette en drones aaf op versjillende doele in [[Israel]], meugelik in reactie op de doed vanne hoeggeplaatsde commandant Fuad Shukr aafgeloupe 30 juli. Wiedoet de meiste waere óngersjöp. Israel reageert mit lóchaanvalle op doele van Hezbollah. In Israel valle kump eine persoen óm 't laeve en in [[Libanon]] valle drie doeje.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cq6rzvyz9p6o BBC - Israel and Hezbollah exchange heavy fire in major escalation]</ref> ;24 augustus * ''Nederlands Limburg'': [[Ron van den Hout]] waert geïnstalleerd es de nuje [[bisjop]] van 't [[bisdóm Remunj]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240823_97194158 De Limburger - Nieuwe bisschop van Roermond wordt geïnstalleerd]</ref> * ''Wes-Afrika'': bie 'ne groetsjalige aansjlaag in Barsalogho, [[Burkina Faso]], kómme mie es 200 luuj óm 't laeve en mie es 300 rake gewóndj. Jama’at Nasr al-Islam wal Muslimin (JNIM), 'ne tereurgroep dae gelink is aan [[Al-Qaeda]] en in dae regio aktief is, waert verantwoordelik gehaje veur 't geweld.<ref>[https://www.rfi.fr/fr/afrique/20240825-burkina-faso-l-h%C3%B4pital-de-kaya-confront%C3%A9-%C3%A0-l-urgence-apr%C3%A8s-le-massacre-de-samedi Rfi.fr - Burkina Faso: l'hôpital de Kaya confronté à l'urgence après le massacre de samedi]</ref> ;23 augustus * ''Duutsjland'': bie 'ne metsaanval op e fies ter iere van 't 650-jäörig besjtaon van [[Solich]] valle drie doeje en mierder gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/solingen/solingen-mindestens-drei-tote-bei-attacke-auf-solinger-stadtfest_aid-118174681 Rheinische Post - Mindestens drei Tote bei Attacke auf Solinger Stadtfest]</ref> [[IS]] eis d'n aansjlaag op. De verdachte is 'ne 26-jäörige man oet [[Syrië]].<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/solingen-anschlag-is-100.html Tagesschau - Messerangriff in Solingen - ein Anschlag im Namen des IS?]</ref> ;22 augustus * ''Europa algemein'': óp g'n [[NAVO]]-basis in [[Jellekerke]], kótbie [[Broensem]], wurd de dreiging verhuueg noa waarsjuwinge durch deenste oet 't boetelandj. Personeel, wat doa neet noeëdzakelik mót zieë, wurd oet vuurzörg noa hoes gesjik. De oerzaak van de dreiging is nog ónbekindj.<ref>[https://www.aachener-zeitung.de/lokales/region-heinsberg/geilenkirchen/bedrohung-an-nato-flugplatz-was-wir-wissen-und-was-nicht./18316370.html Aachener Zeitung - Bedrohung an Nato-Flugplatz? Was wir wissen und was nicht.]</ref> * ''Nederlands Limburg'': in [[Sjpawbik]] kump 'ne 67-jäörige wandelaer um 't laeve bie 'ne aanval van 'n kudde [[kooj|keuj]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240822_95822482 De Limburger - Man overleden door aanval kudde koeien, natuurgebied in Spaubeek op slot]</ref> ;17 augustus * ''Zuudoes-Azië'': [[Nusantara]] weurt ingewiejd es nuuj huidsjtad van [[Indonesië]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6324903/indonesie-viert-onafhankelijkheid-in-geplande-nieuwe-hoofdstad-nusantara.html Nu.nl - Indonesië viert onafhankelijkheid in geplande nieuwe hoofdstad Nusantara]</ref> ;15 augustus * ''Oes-Europa'': De Oekraïense sjtriedkrachte bezètte inne regio [[Koersk]] e gebeed ter gruutde van óngevier de helf van [[Nederlands Limburg]] (ca. 1000 km²) en richte e militair kentoer op in 't sjtedje Soedzja, de groetste plaats die ze dao höbbe ingenome.<ref>[https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3274674/kursk-incursion-ukraine-sets-military-office-russian-town-sudzha South China Morning Post - Kursk incursion: Ukraine sets up military office in Russian town of Sudzha]</ref> ;14 augustus * ''Politiek, Zuudoes-Azië'': 't [[Thailandj|Thaise]] Hoeggerechshof zet [[premier]] [[:nl:Srettha Thavasin|Srettha Thavasin]] oet zien amb. Hae zoel de [[Gróndjwet]] höbbe euvertraeje, umdat hae 'ne aad-gevangene haet aangesjteld es [[minister]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2533241-thaise-premier-srettha-uit-ambt-gezet NOS - Thaise premier Srettha uit ambt gezet ]</ref> ;12 augustus * ''Weitesjap'': op [[Mars (planeet)|Mars]] waert vleujbaar water óntdèk.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/czxl849j77ko BBC - Reservoir of liquid water found deep in Martian rocks ]</ref> * ''Nederlands Limburg, Economie'': Tösje [[Berg aan de Maas]] en [[Bor]] weurt begós aan 'n groete óngerhaudsoperatie in 't [[Julianakenaal]]. Hieveur zal ónger mie 't kenaal euver veer kilomaeter waere droeggelag.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532956-megaproject-van-start-julianakanaal-drooggelegd-voor-werkzaamheden NOS.nl - Megaproject van start: Julianakanaal drooggelegd voor werkzaamheden]</ref> ;11 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Sjpele]] in Paries loupe aaf. Veur Nederlandj, wat mit 15 gouwe, 7 zilvere en 12 brónze medajes op de zèsde plaats kump, zien dit de succesvolste Sjpele oets; ouch 't Belsj deit 't mit 'n 25e plaats (3 goud, 1 zilver, 6 bróns) baovegemiddeld good. ;10 augustus * ''Economie'': De Amerikaanse tech-óngernumster [[Susan Wojcicki]] sjtörf op 56-jäörige laeftied aan de lóngkanker.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6324084/voormalige-youtube-topvrouw-susan-wojcicki-56-overleden.html Nu.nl - Voormalige YouTube-topvrouw Susan Wojcicki (56) overleden]</ref> ;9 augustus * ''Zuud-Amerika'': e vleegmesjien sjtort denaer kortbie Vinhedo, get ten noordweste van [[São Paulo]] in [[Brazilië]]. Alle 61 inzittende kómme daobie óm 't laeve.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532608-passagiersvliegtuig-met-61-mensen-aan-boord-neergestort-bij-sao-paulo NOS - Passagiersvliegtuig met 61 mensen aan boord neergestort bij São Paulo]</ref> * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe valle Róssische troepe aan op 't [[Kinboern-sjiereilandj]], wat saer 't begin van de [[Rósso-Oekraïenisje kreeg|invasie in 2022]] bezat waert.<ref>[https://www.rferl.org/a/ukraine-russia-kinburn-spit-raid/33073107.html Rferl.org - Ukraine Raids Russian Forces On Occupied Sliver Of Land In Black Sea]</ref> ;7 augustus * ''Duutsjlandj'': in [[Kröv]], inne Duutsje deilsjtaat [[Rienland-Palts]], sjtort e hotel in. Daobie valle twie doeje en zeve gewönje.<ref>[https://www.swr.de/swraktuell/rheinland-pfalz/trier/hotel-in-kroev-an-der-mosel-eingestuerzt-zwei-tote-100.html SWR - Letzte Überlebende aus eingestürztem Hotel in Kröv gerettet]</ref> ;6 augustus * ''Politiek, Zuud-Azië'': in [[Bangladesh]] waert eine daag nao 't aaftraeje van premier Sheikh Hasina en 'n periode van gewelddadige demonstraties 't [[parlement]] óntbónje. Bankier en nobelprieswinnaer Muhammad Yunus geit 'n interim-regering leije.<ref>[https://nos.nl/artikel/2532063-nobelprijswinnaar-yunus-gaat-interim-regering-bangladesh-leiden NOS - Nobelprijswinnaar Yunus gaat interim-regering Bangladesh leiden]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Oekraïne|Oekraïense]] troepe valle de [[Róslandj|Róssische]] regio [[Koersk]] aan mit gróndtroepe en gepantserde veurtuger. Ze numme versjillende dörpkes in en bezette ouch 't sjtedje [[Soedzja]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2532295-rusland-roept-noodtoestand-uit-in-grensregio-koersk-na-oekraiense-aanvallen NOS - Rusland roept noodtoestand uit in grensregio Koersk na Oekraïense aanvallen]</ref> ;4 augustus * ''Sjport'': [[Feyenoord]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door mit 4-4 en 4-2 in penanties te winne van [[PSV]].<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6323344/live-johan-cruijff-schaal-psv-komt-na-rust-op-gelijke-hoogte-tegen-feyenoord.html Nu.nl - Live Johan Cruijffschaal]</ref> ;3 augustus * ''Natuur & milieu, Belsj Limburg'': in [[Belsj Limburg]] waere 29.000 [[Kwakkers en króddele|boumkwakkers]] geteld. De populatie haet zich saer de millenniumwisseling hersjteld door de aanlèk en 't hersjtel van gesjikde laefgebede. 't Bieske waert daomit nimmie mit oetsjterve bedreig.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/08/03/recordjaar-voor-de-boomkikker-29-000-exemplaren-geteld-in-limbu/ VRT - Boomkikker niet langer met uitsterven bedreigd: 29.000 exemplaren geteld in Limburg]</ref> * ''Oes-Afrika'': bie versjillende aansjlaeg op e hotel inne [[Somalië|Somalische]] huidsjtad [[Mogadishu]] valle zikker 37 doeje en versjillende gewónje. De aansjlaeg waere opgeëis door [[Al-Shabaab]].<ref>[https://www.france24.com/en/africa/20240803-somalia-beach-attack-dozens-killed-al-shabaab-terrorism France24 - More than 30 killed in Somalia beach attack claimed by Al-Shabaab]</ref> ;1 augustus * ''Europa algemein, Noord-Amerika'': oppe lóchhave van [[Ankara]] vingk de groetste gevangeneruul plaats saer 't einde van de [[Kaje Krieg]]. [[Róslandj]] en [[Wit-Róslandj]] laote zèsteen gevangene vrie, dewiel de [[VS]], [[Duutsjlandj]], [[Pole]], [[Sjlovenië]] en [[Noorwege]] ach gevangene en twie minderjäörige vrielaote.<ref>[https://www.theguardian.com/world/article/2024/aug/01/evan-gershkovich-other-foreign-citizens-freed-russia-prisoner-swap The Guardian - Russia frees Evan Gershkovich and others in biggest prisoner swap since cold war]</ref> ===juli=== ;31 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne [[Israel]]ische lóchaanval inne [[Iran]]ese huidsjtad [[Teheran]] kump [[:nl:Ismail Haniya|Ismail Haniyeh]], de hoegste leijer van [[Hamas]], óm 't laeve.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2531018-hamasleider-haniyeh-gedood-in-iraanse-hoofdstad-teheran NOS - Hamasleider Haniyeh gedood in Iraanse hoofdstad Teheran]</ref> ;30 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne [[Israel]]ische lóchaanval inne [[Libanon|Libanese]] huidsjtad [[Beiroet]] kump [[:en:Fuad Shukr|Fuad Shukr]], 'ne hoeggeplaatsde [[Hezbollah]]commandant, óm 't laeve. Hae waert verantwoordelik gehaje veur de raketaanval op kinger in Majdal Sjams, oppe Golanhuuegde.<ref>[https://www.spiegel.de/ausland/beirut-hisbollah-bestaetigt-tod-von-kommandant-fuad-shukr-a-b1d60b88-1e61-44dd-9dbe-35c968552ee1 Der Spiegel - Hisbollah bestätigt Tod von Kommandant Fuad Shukr ]</ref> ;29 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': inne [[Ingeland|Ingelse]] sjtad Southport, get ten noorde van [[Liverpool]], zint drie kinjer euverleje bie e sjtaekincident. Ach anger kinjer zint gewóndj geraak. De 17-jäörige verdachte is opgepak.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240729_94835380 De Limburger - Twee kinderen gedood en negen gewond bij mesaanval door 17-jarige verdachte op Britse kinderclub in Southport]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika'': bie verkezinge in [[Venezuela]] geuf 't óndutelikheid euver de oetsjlaag. Zoewaal zittend prizzedent [[Nicolás Maduro]] es oppositiekandidaat Edmundo González claime de euverwinning. De autocratische Maduro waert aevel door de keescommsissie oetgeroepe tot winnaar mit 51 procent van de sjtömme. 't Geuf sjterke twiefels euver de geldigheid van de oetsjlaag.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240729_96154586 De Limburger - Nicolás Maduro roept zich uit tot winnaar in Venezuela, maar stuit op ongeloof]</ref> ;27 juli * ''Midde-Oeste'': bie 'ne raketaanval op 't Druzische dörp Majdal Sjams op de door [[Israel]] gecontroleerde Golanhuuegde valle 12 doeje. Israel helt [[Hezbollah]] verantwoordelik veur de aanval.<ref>[https://www.timesofisrael.com/11-killed-mostly-children-dozens-more-hurt-as-rocket-hits-soccer-field-in-majdal-shams/ Times of Israel - 12 killed, mostly children, dozens hurt as Hezbollah rocket hits Majdal Shams soccer field]</ref> * ''Kóns en cultuur, Zuud-Europa'': De [[Via Appia]] waert door [[UNESCO]] op de welterfgoodlies gezat.<ref>[https://www.repubblica.it/cultura/2024/07/27/news/via_appia_patrimonio_unesco_60esimo_sito_italiano_cosa_vedere-423417103/ La Repubblica - La via Appia diventa patrimonio Unesco, è il 60esimo sito italiano]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje componis [[Wolfgang Rihm]] sjtörf op 72-jäörige laeftied. ;26 juli * ''Frankriek'': in aanloup nao de [[Olympische Sjpeule]] in [[Paries]] is 't sjpoor op veer plekke in [[Frankriek]] doelwit van 'ne gecoördineerde sabotagepoging. Vöäl treine valle oet. De verdachte kump oet e extreemlinks milieu.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6322143/grote-aanval-door-brandstichters-legt-vlak-voor-spelen-frans-treinverkeer-plat.html Nu.nl - 'Grote aanval' door brandstichters legt vlak voor Spelen Frans treinverkeer plat]</ref> * ''Noord- en Midde-Amerika'': De Amerikaanse pelissie in [[El Paso]], [[Texas]] pak twie leijers van 't beröchte Sinaloa-drugskartel op. 't Geit óm [[:en:Ismael "El Mayo" Zambada|Ismael "El Mayo" Zambada]] en de zoon van ziene veurganger [[:nL:Joaquín Guzmán Loera|Joaquín Guzmán]], baeter bekindj es El Chapo. Ze waere verdach van groetsjalige [[drugs]]sjmókkel nao de [[VS]]<ref>[https://theconversation.com/mexico-leading-members-of-the-sinaloa-cartel-arrested-in-huge-symbolic-win-for-the-us-235626 The Conversation - Mexico: leading members of the Sinaloa cartel arrested in huge symbolic win for the US]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': In [[Paries]] beginne de [[Olympische Sjpele]]. ;21 juli * ''Sjport, Frankriek'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Tour de France]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13975/artikel/2529801-pogacar-ook-snelste-in-slottijdrit-en-wint-voor-derde-keer-tour-de-france NOS - Pogacar ook snelste in slottijdrit en wint voor derde keer Tour de France]</ref> * ''Politiek, Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] trèk zich trök es kandidaat veur de prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c1e5xpdzkd8o BBC - Joe Biden withdraws from US presidential election race]</ref> ;20 juli * ''Midde-Oeste'': [[Israel]] veurt 'ne lóchaanval oet oppe have vanne [[Jeme|Jemenitische]] sjtad [[Hodeida]], wat in henj van de Houthi's is. Daobie valle drie doeje en 90 gewónje. 't Geit óm 'n wraakactie op de drone-aanval op Tel Aviv.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6321527/israel-valt-haven-jemen-aan-na-aanval-op-tel-aviv-waarbij-dode-viel.html Nu.nl - Israël valt haven Jemen aan na aanval op Tel Aviv waarbij dode viel]</ref> ;19 juli * ''Midde-Oeste'': de [[houthi's]] claime 'ne drone-aanval [[Tel Aviv]] in [[Israel]], woebie eine man óm 't laeve kump en teen luuj gewóndj rake. 't Is de ierste succesvolle aanval van de [[Jeme|Jemenitische]] terreurgroop op de sjtaat Israel.<ref>[https://edition.cnn.com/2024/07/19/middleeast/israel-tel-aviv-explosion-us-embassy-intl-hnk/index.html CNN - Israel investigates security failures around deadly Tel Aviv drone strike ]</ref> ;18 juli * ''Politiek, Midde-Oeste'': 'n Mierderheid van de Knesset, 't [[parlement]] van [[Israel]], sjtump taege de vestiging van 'ne [[Palestiense Sjtaat]] ten weste van de [[Jordaan]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/18/israelisch-parlement-stemt-tegen-vestiging-palestijnse-staat-a4860113 NRC - Israëlisch parlement stemt tegen vestiging Palestijnse staat ]</ref> ;14 juli * ''Sjport, Europa algemein'': [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] wintj 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2024]] door in de finaal mit 2-1 taege [[Ingels hierevoetbalèlftal|Ingelandj]] te sjpele.<ref>[https://nos.nl/artikel/2528910-volksfeest-in-spanje-losgebarsten-na-winst-ek-voetbal-huldiging-rond-20-00-uur NOS - Volksfeest in Spanje losgebarsten na winst EK voetbal, huldiging rond 20.00 uur]</ref> ;13 juli * ''Politiek, Vereinigde Sjtaote'': tiedes 'n campagnebiejeinkóms in [[Pennsylvania]] raak prizzedentskandidaat [[Donald Trump]] gewóndj aan zien rechteroer wie 'ne 20-jäörige man 't vuur op 'm äöpent. De sjötter waert gedoed en in 't publiek kump eine persoen óm 't laeve, twie rake gewóndj.<ref>[https://www.reuters.com/world/us/trump-shooting-raises-questions-about-security-lapses-2024-07-14/ Reuters - Trump survives assassination attempt at campaign rally after major security lapse]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'ne Israelische lóchaanval [[Gaza]]-sjtad valle volges 't Gazaans gezóndheidsministerie, wat ónger leijing van [[Hamas]] sjteit, 91 doeje en 300 gewónje. Doelwit is Hamas-leijer [[Mohammed Deif]], dae verantwoordelik waert gehaje veur de [[Kreeg Hamas-Israel (2023-2024)#Aanval op Israel|terroristische aanvalle op Israel van 7 oktober 2023]]. Óndutelik is of hae bie de lóchaanval óm 't laeve is gekómme of gewóndj is geraak.<ref>[https://www.reuters.com/world/middle-east/dozens-palestinians-killed-or-wounded-israeli-attack-khan-younis-hamas-says-2024-07-13/ Reuters - Gaza officials say 90 Palestinians killed as Israel targets Hamas military chief]</ref> ;12 juli * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': jeugbeuksjriefster [[Tonke Dragt]], bekindj van ónger mie de kingerroman ''[[De brief voor de koning]]'', sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2528688-jeugdboekenschrijfster-tonke-dragt-93-overleden NOS - Jeugdboekenschrijfster Tonke Dragt (93) overleden]</ref> ;9 juli * ''Europa algemein, Weitesjap'': de [[:en:Ariane 6|Ariane 6]] waert succesvol gelanceerd. Daomit kump 't Europees [[ruumdevaart]]sprogram weer op gank.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6320105/nieuwe-europese-draagraket-ariane-6-maakt-eerste-succesvolle-vlucht.html Nu.nl - Nieuwe Europese draagraket Ariane 6 maakt eerste succesvolle vlucht]</ref> ;8 juli * ''Oes-Europa'': bie Róssische raketaanvalle op versjillende [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtaej valle 36 doeje en 140 gewónje. Ónger mie e kingerkrankehoes woort geraak.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cl4y1pjk2dzo BBC - Children's hospital hit as Russian strikes kill dozens in Ukraine]</ref> ;7 juli * ''Politiek, Frankriek'': 't Links blok Nouveau Front Populaire wintj de twiede rónde van de vervreugde parlementsverkezinge (180 bis 215 zedele). [[Emmanuel Macron|Macrons]] [[liberalisme|liberaal]] alliantie [[Ensemble]] kump op de twiede plaats (150 bis 180 zedele) en 't [[Rassemblement National]] van [[Marine Le Pen]] op de derde (120 bis 150 zedele).<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/07/het-republikeins-front-werkt-nog-links-blok-nfp-wint-franse-parlementsverkiezingen-a4859006?t=1720391391 NRC - Links blok NFP wint verrassend Franse parlementsverkiezingen]</ref> ;4 juli * ''Politiek, Vereinig Keuninkriek'': Bie verkezinge veur 't [[Liegerhoes (Vereinig Keuninkriek)|Liegerhoes]] book de [[Arbeierspartie (Vereinig Keuninkriek)|Arbeierspartie]] 'n mónstereuverwinning. De regerende [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] behaolt waorsjienelik häör sjlechste rizzeltaat oets.<ref>[https://www.theguardian.com/politics/ng-interactive/2024/jul/04/uk-general-election-results-2024-live-in-full The Guardian - UK general election results in full: Labour wins in landslide]</ref> ;3 juli * ''Sjport, Europa algemein'': [[Mark Cavendish]] pak zien 35e euverwinning in 'n etap in de [[Runj van Frankriek]]. Hae brik daomit 't record van [[Eddy Merckx]].<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;2 juli * ''Politiek, Nederlandj'': 't [[kabbinèt-Schoof]] weurt beëidig. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en lètterkónjige [[Wim Hazeu]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3760254/baarnse-schrijver-wim-hazeu-overleden RTV Utrecht - Baarnse schrijver Wim Hazeu overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur, Zuudoes-Europa'': de [[Albanië|Albanese]] sjriever [[:nl:Ismail Kadare|Ismail Kadare]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2526890-ismail-kadare-grootmeester-van-de-albanese-literatuur-overleden NOS - Ismail Kadare, grootmeester van de Albanese literatuur, overleden]</ref> ===juni=== * ''Natuur & milieu, Midde-Oeste'': bie de [[hadj]] in [[Mekka]] ([[Saoedi-Arabië]]) sjtörve 1300 luuj ane gevolge vanne hitte inne regio.<ref>[https://nos.nl/artikel/2525866-dodental-hadj-opgelopen-tot-1300-maakt-saudi-arabie-bekend NOS - Dodental hadj opgelopen tot 1300, maakt Saudi-Arabië bekend]</ref> ;30 juni * ''Nederlands Limburg/Belsj/Duutsjlandj'': D'n ierste [[Drielenjertrein]] veurt van [[Aoke]] euver [[Mestreech]] nao [[Luuk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2526703-eerste-drielandentrein-na-jaren-oponthoud-eindelijk-vertrokken NOS.nl - Eerste Drielandentrein na jaren oponthoud eindelijk vertrokken]</ref> * ''Politiek, Frankriek'': 't Extreemrechs [[Rassemblement National]] wintj de vervreugde parlemèntsverkezinge. ;26 juni * ''Politiek, Nederlandj'': [[Mark Rutte]], d'n demissionaire premier van Nederlandj, weurt formeel beneump tot de nuje secretair-generaal van de [[NAVO]]. Hae geit die functie per 1 oktober bekleie.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6302504/rutte-na-maandenlang-gesteggel-officieel-benoemd-tot-navo-chef.html Nu.nl - Rutte na maandenlang gesteggel officieel benoemd tot NAVO-chef]</ref> * ''Politiek, Zuud-Amerika'': in [[Bolivia]] kump e gedeilte van 't leger ónger leijing van ginneraal [[:en:Juan José Zúñiga|Juan José Zúñiga]] in opsjtand en probeert daobie zittend prizzedent [[:en:Luis Arce|Luis Arce]] aaf te zette, wat aevel neet lök. Zúñiga woort daonao gearresteerd.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c288eewr1wko BBC - Bolivian police arrest leader of apparent coup attempt]</ref> ;25 juni * ''Sjport, Nederlandj'': De [[KNVB]] pak [[SBV Vitesse]] häör proflicentie aaf. Hiedoor maag de voetbalclub kómmend sezoen neet in de Ierste Devisie sjpele.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6316831/noodlijdend-vitesse-mag-geen-profvoetbal-meer-spelen-club-gaat-in-beroep.html Nu.nl - Noodlijdend Vitesse mag geen profvoetbal meer spelen, club gaat in beroep]</ref> * ''Wetensjap'': 't Chinees ruumdetuug [[Chang'e-6]] kump op Aerd trök mit e bojemmónster van d'n achterkantj van de maon.<ref>[https://www.nu.nl/tech-wetenschap/6318182/chinees-ruimtevaartuig-terug-op-aarde-met-gruis-van-achterkant-van-de-maan.html Nu.nl - Chinees ruimtevaartuig terug op aarde met gruis van 'achterkant' van de maan]</ref> ;23 juni * ''Oes-Europa'': bie [[Aasjleëg in Dagestan van juni 2024|versjillende aansjlaeg]] op 'n [[synagoog]], e pelissiebureau en twie [[kerk]]e inne sjtaej [[Derbent]] en [[Machatsjkala]] inne zujelike [[Róslandj|Róssische]] regio [[Dagestan]] valle twintig doeje, woe-ónger vieftien pelissie-agente, eine preester en veer börgers.<ref>[https://www.themoscowtimes.com/2024/06/24/what-we-know-about-church-and-synagogue-attacks-in-dagestan-a85498 The Moscow Times - What We Know About the Church and Synagogue Attacks in Dagestan]</ref> ;22 juni * ''Kóns en cultuur, Midde-Oeste'': archeologe vinje inne [[Middellandse Zie]] veure kös van [[Israel]] e 3.300 jaor aad sjip mit [[aerdwerk|aerdewerke]] kroeke, woevan de meiste nog intak zin. Veur zoewied bekind is dit 't aadste sjeepswrak oets.<ref>[https://www.nu.nl/tech-wetenschap/6317842/oudste-scheepswrak-ooit-gevonden-voor-israelische-kust-sensationele-vondst.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Nu.nl - Oudste scheepswrak ooit gevonden voor Israëlische kust: 'Sensationele vondst']</ref> ;20 juni * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Donald Sutherland]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6317730/van-psychopaat-tot-rouwende-vader-acteur-donald-sutherland-kon-alles.html Nu.nl - Van psychopaat tot rouwende vader: acteur Donald Sutherland kon alles]</ref> ;19 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jan Cremer]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6317448/schrijver-en-kunstenaar-jan-cremer-84-overleden.html Nu.nl - Schrijver en kunstenaar Jan Cremer (84) overleden]</ref> ;14 juni * ''Afrika'': Nao 't sjlete van 'n coalitie mit ónger mie de [[Democratische Alliantie (Zuid-Afrika)|Democratische Alliantie]] weurt [[Cyril Ramaphosa]] herkoze es presidentj van [[Zuud-Afrika]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2524628-cyril-ramaphosa-herkozen-als-president-zuid-afrika NOS.nl - Cyril Ramaphosa herkozen als president Zuid-Afrika]</ref> ;12 juni * ''Nederlandj, Kóns en cultuur'': In [[Haarlem]] begintj 't perces taege rapper [[Ali B]]. Hae weurt verdach van verkrachting en aanrenjing.<ref>[https://www.nu.nl/media/6315476/ali-b-25-jaar-na-beruchte-boos-uitzending-voor-de-rechter-dit-weten-we.html Nu.nl - Ali B 2,5 jaar na beruchte BOOS-uitzending voor de rechter: dit weten we]</ref> * ''Nederlandj'': De rechter deit oetsjpraok in 't perces róndj de maord op [[Peter R. de Vries]]. Twie verdachte kriege 28 jaor gevangenis, van de angere waeren 'rs drie vriegesjpraoke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2524212-tot-28-jaar-voor-moord-op-peter-r-de-vries-drie-keer-vrijspraak NOS.nl - Tot 28 jaar voor moord op Peter R. de Vries, drie keer vrijspraak]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Franse zengeres [[Françoise Hardy]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de kaelkanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6316501/franse-zangeres-francoise-hardy-80-na-ziekbed-overleden.html Nu.nl - Franse zangeres Françoise Hardy (80) na ziekbed overleden]</ref> ;10 juni * ''Midde-Afrika'': bie versjillende aanvalle op dörpkes in 't oeste van [[Congo-Kinshasa|Congo]] vermoorde leje vanne jihadistische terreurbeweging [[Allied Democratic Forces|ADF]] mie es 80 luuj. De ADF is gelieerd aan [[IS]] en väöl militante kómme oet buurlandj [[Oeganda]].<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/meer-dan-tachtig-doden-in-een-week-bij-aanvallen-in-congo-bewoners-voelen-zich-door-overheid-in-de-steek-gelaten~ac955bfe/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Algemeen Dagblad - Meer dan tachtig doden in een week bij aanvallen in Congo, ‘bewoners voelen zich door overheid in de steek gelaten’]</ref> ;9 juni * ''Politiek, Europa algemein'': Bie de [[Europese verkezinge]] blief de centrumrechse [[Europese Voukspartie]] de groetste fractie. De liberaal fractie [[Renew Europe]] en de [[Europese Greune Partie]] verleze väöl zedele. De nationalistisch-rechse fractie [[Identiteit en Democratie]] wintj in groete deile van [[Europa]], ónger anger door de wins van 't [[Rassemblement National]] van [[Marine Le Pen]] in [[Frankriek]] en de [[Alternative für Deutschland]]. In [[Nederlandj]] waert [[GroenLinks]]-[[PvdA]] mit 8 zedele de groetste fractie, gevolg door de [[PVV]] mit 6 zedele.<ref>[https://www.nu.nl/europese-verkiezingen/6316153/teruglezen-europese-verkiezingen-volt-haalt-tweede-zetel-in-parlement.html Nu.nl - Teruglezen Europese verkiezingen | Volt haalt tweede zetel in Parlement]</ref> * ''Belsj'': Bie algemein verkezinge blief in [[Vlaandere]] de [[N-VA]] de groetste partie, dewiel in [[Wallonië]] de centrumrechse partieë [[MR]] en [[Les Engagés]] sjterk winne. * ''Sjport'': [[Carlos Alcaraz]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door de finaal in vief sets (3-6, 6-5, 7-6, 1-6, 2-6) te winne van [[Alexander Zverev]]. ;8 juni * ''Midde-Oeste'': Inne [[Gazasjtroek]] waere veer Israelische giezelaers bevried door 't Israelisch leger.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/cd11z2j34k4o BBC - Four Israeli hostages freed in raid in central Gaza]</ref> Daobei sjtörve minder es 100 bis mie es 200 luuj.<ref>[https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-under-100-palestinian-casualties-including-terrorists-in-rescue-op-hamas-claims-210-martyrs/ Times of Israel - IDF says under 100 Palestinian casualties, including terrorists, in rescue op; Hamas claims 210 ‘martyrs’]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maos (revier)|Maas]] beej [[Lóm]] wuurt 'n lichaam gevónde. 't Betröf 't liek van 'ne 21-jäörige Pruus oet [[Nettetal]], dae same mit 'ne 22-jäörige plaatsgenoot veurige waek zóndaag vanaaf de Maaskade in [[Venlo]] in 't water spróng um 'ne [[mobiel telefoans|mobiel]] te redde dae in 't water waas gevalle.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240609_95034070 De Limburger - Gevonden lichaam in Maas bij Lomm is van vermiste Duitse man (21)]</ref> 't Lichaam van de 22-jäörige man woort d'n daag d'rveur gevónde in de Maas ter huuegte van [[Grevors]].<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/geldern/sprung-in-die-maas-toter-ist-vermisster-aus-nettetal_aid-114116949 Rheinische Post - Sprung in die Maas: Leiche identifiziert – Toter ist Vermisster aus Nettetal]</ref> * ''Sjport'': [[Iga Świątek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2-, 6-1) te winne van [[Jasmine Paolini]]. ;7 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[William Anders]], dae in 1968 mitdeeg aan de [[Apollo 8]]-missie, kump op 90-jäörige laeftied óm in e vleegtuugóngelök.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6316032/astronaut-die-wereldberoemde-foto-van-aarde-maakte-overleden-bij-vliegtuigcrash.html Nu.nl - Astronaut die wereldberoemde foto van aarde maakte overleden bij vliegtuigcrash]</ref> ;5 juni * ''Oes-Afrika'': ca. 100 luuj in 't dörpke [[:en:Wad An Nora|Wad an Nora]] inne [[Soedan]]ese regio Al-Jazirah waere vermoord door de paramilitair organisatie RSF.<ref>[https://sudantribune.com/article286609/ Sudan Tribune - RSF commits massacre in Al-Jazirah village, leaving nearly 100 dead]</ref> ;3 juni * ''Politiek, Midde-Amerika'': [[:en:Claudia Sheinbaum|Claudia Sheinbaum]] wintj mit 55 bis 60 procent van de sjtömme de [[Mexico|Mexicaanse]] prizzedentsverkezinge. Ze is doamit de ierste vrouwelike prizzedent van 't landj.<ref>[https://www.france24.com/en/americas/20240603-sheinbaum-set-to-win-mexico-election-becoming-first-female-president France 24 - Ruling leftist party candidate Sheinbaum elected Mexico's first female president]</ref> ;1 juni * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj veur de vieftiende kier de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 2-0 van [[Borussia Dortmund]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/champions-league/6315201/real-wint-weer-champions-league-na-zege-op-dortmund-van-maatsen-en-malen.html Nu.nl - Real wint wéér Champions League na zege op Dortmund van Maatsen en Malen]</ref> ===mei=== * ''Natuur & milieu, Wes-Europa,'' 16 mei-17 mei: zjwaore raegeval en watereuverlas in de Duutsje deilsjtaat [[Saarland]], 't noordoeste van [[Frankriek]], [[Luxembörg (land)|Luxemburg]], inne [[Ardenne]] en inne [[Voere (sjtreek)|Voersjtreek]].<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240518_92193616 HBVL - LIVE. Zware overstromingen in Voeren en in Luik: “De situatie is zeer moeilijk”]</ref> In 't zude van [[Nederlands Limburg]] goof 't ouch euverlas, meh bleef de sja beperk.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240517_92672338 De Limburger - Vier campings in Limburg voor de zekerheid ontruimd: ‘Iedereen is heel ontspannen’]</ref> * ''Natuur & milieu, Oes-Afrika'': zjwaore raegeval en euversjtruiminge in [[Kenia]] mit 169 doeje en 91 vermisde es gevolg. ;30 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': 'ne Jury verklaort [[Donald Trump]] sjöljig aan 't betaole van zwieggeld aan pornoactries [[Stormy Daniels]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6314854/donald-trump-als-eerste-oud-president-ooit-schuldig-bevonden-in-strafzaak.html Nu.nl - Donald Trump als eerste oud-president ooit schuldig bevonden in strafzaak]</ref> ;29 mei * ''Sjport'': De Nederlands-Limbörgse ruter [[Arjen Theeuwissen]] (zilver op de [[Olympische Sjpaele]] van 2000) sjtörf op 53-jäörige laeftied.<ref>[https://www.knhs.nl/nieuws/arjen-teeuwissen-plotseling-overleden KNHS - Arjen Teeuwissen plotseling overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Olympiakos Piraeus]] wintj de [[Europa Conference League]] door mit 1-0 te winne van [[Fiorentina]].<ref>Live-oetzenjing Veronica/Disney</ref> ;28 mei * ''Europa algemein, Midde-Oeste'': [[Sjpanje]], [[Noorwege]] en [[Ierlandj]] erkenne [[Palestijnse Staot|Palestina]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland-en-buitenland/6314613/spanje-ierland-en-noorwegen-erkennen-officieel-palestijnse-staat.html Nu.nl - Spanje, Ierland en Noorwegen erkennen officieel Palestijnse staat]</ref> ;25 mei * ''Kóns en cultuur'': Cabaretier [[Youp van 't Hek]] sjpeelt zien lèste veursjtèlling oets in 't Amsterdams [[Theater Carré]].<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6314325/minutenlang-applaus-voor-youp-van-t-hek-na-allerlaatste-show-in-carre.html Nu.nl - Minutenlang applaus voor Youp van 't Hek na allerlaatste show in Carré]</ref> ;24 mei * ''Natuur & milieu, Oceanië'': Bie 'n aerdversjuving in [[Papoea-Nuuj-Guinea]] kómme zeker 2.000 luuj óm.<ref>[https://nos.nl/artikel/2522052-papoea-nieuw-guinea-schat-dodenaantal-aardverschuiving-op-2000 NOS.nl - Papoea-Nieuw-Guinea schat dodenaantal aardverschuiving op 2000]</ref> ;22 mei * ''Sjport'': [[Atalanta Bergamo]] wintj de [[UEFA Europa League]] door mit 3-0 te winne van [[Bayer Leverkusen]]. ;19 mei * ''Sjport'': In [[Riyaad]] ([[Saoedi-Arabië]]) bókse [[Oleksandr Oesyk]] en [[Tyson Fury]] taegenein in wat 't "gevech van de iew" weurt geneump. Oesyk wintj 't gevech op punte.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6313475/usyk-wint-historische-boksstrijd-van-fury-en-grijpt-alle-wereldtitels-in-zwaargewicht.html Nu.nl - Usyk wint historische boksstrijd van Fury en grijpt alle wereldtitels in zwaargewicht]</ref> * ''Midde-Oeste'': D'n Iraanse presidentj [[Ebrahim Raisi]] (63) en ziene minister van boetelandjse zakes [[Hossein Amir-Abdollahian]] (60) kómme óm in 'nen helikoptercrash kortbie de grens mit [[Azerbeidzjan]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6313549/iraanse-president-ebrahim-raisi-omgekomen-bij-helikopterongeluk.html Nu.nl - Iraanse president Ebrahim Raisi omgekomen bij helikopterongeluk]</ref> ;16 mei * ''Sjport, Belsj'': Voetbalclub [[KV Oostenende]] vreug e faillissemènt aan.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240516_95913203 De Standaard - Voetbalclub KV Oostende vraagt faillissement aan na mislukte overname: “Zeer betreurenswaardig”]</ref> * ''Duutsjlandj'': bie 'n explosie in 'n kiosk in [[Düsseldörp]] valle drie doeje en 16 gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/duesseldorf/blaulicht/kiosk-explosion-in-duesseldorf-flingern-identitaet-eines-brandtoten-geklaert_aid-112786459 Rheinische Post - Explosion in Düsseldorfer Kiosk: Identität eines Brandtoten geklärt – Zerstörung erschwert Ermittlungen]</ref> ;15 mei * ''Politiek, Nederlandj'': De óngerhanjelaere van [[PVV]], [[BBB]], [[VVD]] en [[NSC]] kómme mit e regeerakkaord. * ''Politiek, Midde-Europa'': De Sjlowaakse premier [[Robert Fico]] weurt denaergesjaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6313000/slowaakse-premier-fico-neergeschoten-en-gewond-naar-ziekenhuis-afgevoerd.html Nu.nl - Slowaakse premier Fico neergeschoten en gewond naar ziekenhuis afgevoerd]</ref> ;14 mei * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': De Nederlandse cabaretier [[George Groot]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520533-cabaretier-george-groot-don-quishocking-overleden NOS.nl - Cabaretier George Groot (Don Quishocking) overleden]</ref> ;13 mei * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': De Canadese sjriefster [[Alice Munroe]] ([[Nobelpries]] in de Literatuur 2013) sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520506-nobelprijswinnende-schrijver-alice-munro-92-overleden NOS.nl - Nobelprijswinnende schrijver Alice Munro (92) overleden]</ref> ;12 mei * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse saxofonis [[David Sanborn]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2520379-jazzsaxofonist-david-sanborn-78-overleden NOS.nl - Jazzsaxofonist David Sanborn (78) overleden]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur, Europa algemein'': [[Nemo (arties)|Nemo]] wintj veur [[Zjwitserlandj]] 't [[Eurovisie Songfestival]] in [[Malmö]] mit 't leedje ''The code''. De editie waor óntseerd door versjillende incidente, wo-ónger de oetzunjerlike oetsjleting van de Nederlandse inzenjing [[Joost Klein]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13971/artikel/2520133-zwitserland-wint-zwaarbeladen-songfestival-nemo-eerste-non-binaire-winnaar-ooit NOS.nl - Zwitserland wint zwaarbeladen Songfestival, Nemo eerste non-binaire winnaar ooit]</ref> * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|kampioen voetbal bie de vrouwluuj]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2520083-driemaal-is-scheepsrecht-vrouwen-fc-twente-kampioen-van-nederland - Driemaal is scheepsrecht: vrouwen FC Twente kampioen van Nederland]</ref> ;10 mei * ''Oes-Europa'': Róssische troepe valle opnuuj de regio [[Charkiv]] aan vanoet 't noorde.<ref>[https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/10/russians-attack-north-of-kharkiv-ukraine The Guardian - Russians try to break through Ukrainian defence lines north of Kharkiv]</ref> ;9 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rezjisseur [[Roger Corman]], veural bekèndj óm zien b-films, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6312553/filmpionier-en-oscarwinnaar-roger-corman-op-98-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Filmpionier en Oscarwinnaar Roger Corman op 98-jarige leeftijd overleden]</ref> ;8 mei * ''Nederlands Limburg'': De rechbank in [[Remunj]] verbeujt 't gebroek van landjboewgif bie de teelt van lelies in de buurt van 'n woenwiek in [[Zaerem]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240508_94111342 De Limburger - Rechter verbiedt gebruik landbouwgif bij lelieteelt in Sevenum: kans dat omwonenden ziek worden]</ref> ;7 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Steve Albini]], pioneer van 't [[grunge]]-geluid, sjtörf op 61-jäörige laedftied.<ref>[https://pitchfork.com/news/steve-albini-storied-producer-and-icon-of-the-rock-underground-dies-at-61/ Pitchfork - Steve Albini, Storied Producer and Icon of the Rock Underground, Dies at 61]</ref> ;6 mei * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt de sjtad [[Rafah]] binne inne zujelike [[Gazasjtrook]].<ref>[https://apnews.com/article/israel-palestinians-gaza-hamas-war-humanitarian-aid-8659eae6e0a7362504f0aa4aa4be53e0 AP News - Hamas accepts Gaza cease-fire; Israel says it will continue talks but presses on with Rafah attacks]</ref> ;4 mei * ''Kóns en cultuur'': [[Madonna]] gief op 't sjtrandj van [[Copacabana]] ([[Rio de Janeiro]]) e konzaer veur 1,6 miljón luuj. Dit maak 't eint van de groetste konzaers oets gegaeve.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6311677/madonna-geeft-een-van-best-bezochte-concerten-ooit-16-miljoen-op-copacabana.html Nu.nl - Madonna geeft een van best bezochte concerten ooit: 1,6 miljoen op Copacabana]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjèlder [[Frank Stella]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan lymfeklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240505_93704289 De Standaard - Frank Stella, de schilder die het aanzicht van abstracte kunst drastisch veranderde]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': De Nederlandse kunssjaatsster [[Sjoukje Dijkstra]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/schaatsen/6311388/legendarische-oud-kunstschaatsster-sjoukje-dijkstra-82-overleden.html Nu.nl - Legendarische oud-kunstschaatsster Sjoukje Dijkstra (82) overleden]</ref> ===april=== * ''Natuur & milieu, Zuud-Azië'': zjwaore raegeval in [[Pakistan]] mit 143 doeje es gevolg. * ''Natuur & milieu, Midde-Oeste'': zeldzaam zjwaore raegeval en euversjtruiminge inne regio róndj de [[Perzische Golf]]. 33 luuj kómme hiebie óm 't laeve. Veural [[Oman]] waert hel getroffe. * ''Natuur & milieu, Oes-Europa, Centraal-Azië'': zjwaor euversjtruiminge inne regio róndj [[Orsk]] ([[Róslandj]]) en 't noordweste van [[Kazachstan]]. 8 luuj kómme hiebie óm 't laeve. ;30 april * ''Politiek, Midde-Amerika'': de presidentiële euverganksraod van [[Haïti]] wies veurmalig sjportminister Fritz Belizaire es nuje [[premier]] aan. Hae krieg de taak óm de orde en veiligheid in 't door bendegeweld geteisterde landj te hersjtelle.<ref>[https://nos.nl/artikel/2518791-haiti-wijst-nieuwe-premier-aan-die-orde-moet-herstellen NOS - Haïti wijst nieuwe premier aan die orde moet herstellen]</ref> ;29 april * ''Oes-Europa'': bie opgravinge in 't hoes van [[nazi]]-kopsjtök [[Hermann Göring]] in de [[Wolfsschanze]] bie [[Kętrzyn]] (veurmalig Oes-Pruse) waere vief [[skelet]]te óntdek.<ref>[https://www.spiegel.de/wissenschaft/wolfsschanze-forscher-finden-skelette-in-haus-von-hermann-goering-a-ddcc89d5-fa3b-456d-9b65-63b06907442d Der Spiegel - Forscher finden Skelette in Görings Haus ]</ref> ;27 april * ''Centraal-Europa'': In [[Murnau]] (inne [[Duutsjland|Duutsje]] deilsjtaat [[Beiere]]) waere twie Oekraïners doedgesjtoke. De verdachte, 'ne 57-jäörige Rós, waert opgepak. Volges de Oekraïense autoriteite zint de sjlachoffersj revaliderende militaire.<ref>[https://www.zdf.de/nachrichten/panorama/kriminalitaet/bayern-murnau-ukrainer-getoetet-russe-tatverdaechtig-100.html ZDF - Tote Ukrainer: Generalstaatsanwalt ermittelt ]</ref> ;21 april * ''Sjport'': [[Grace Brown]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Feyenoord]] wintj de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] door in de finaal mit 1-0 van [[NEC]] te winne. ;20 april * ''Politiek, Noord-Amerika'': 't [[VS|Amerikaans]] Hoes van Aafgevaerdigde geit akkoord mit e sjteunpakket van 61 miljard [[dollar]] (ca. 57 miljard [[euro]]) veur de [[Oekraïne]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13965/artikel/2517523-vs-na-maanden-akkoord-met-steunpakket-voor-oekraine-van-61-miljard-dollar NOS - VS na maanden akkoord met steunpakket voor Oekraïne van 61 miljard dollar]</ref> ;19 april * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse filosoof [[Daniel Dennett]] sjtörf op 82-jäörige laeftied aan longprobleme.<ref>[https://nos.nl/artikel/2517489-amerikaanse-filosoof-en-uitgesproken-atheist-daniel-dennett-82-overleden NOS.nl - Amerikaanse filosoof en uitgesproken atheïst Daniel Dennett (82) overleden]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Stephen Williams]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Katarzyna Niewiadoma]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NOS</ref> * ''Oes-Europa'': 'n Róssische militair basis bie Dzjankoj oppe [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert aangevalle mit [[:nl:ATACMS|ATACMS]]-rakette. [[Oekraïne]] haet d'n aanval opgeëis. Bie d'n aanval woorte volges de Oekraïense sjtriedkrachte ónger mie veer [[:nl:S-400|S-400-lóchaafweerinstallaties]] vernetig.<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/four-russian-missile-launchers-critically-damaged-crimea-ukraine-says-2024-04-18/ Reuters - Four Russian missile launchers 'critically damaged' in Crimea, Ukraine says]</ref> ;16 april * ''Kóns en cultuur, Noord-Europa'': 't Børsen-geboew inne [[Daenemarke|Daense]] huidsjtad [[Kopenhage]] sjteit in brandj. E aantal kónswerke waert gered en nemes raak gewóndj. E groet gedeilte van 't iconische geboew geit aevel verlore.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/04/16/beursgebouw-in-brand-kopenhagen/ VRT - Brand in historisch Beursgebouw in Kopenhagen: "Helft gebouw afgebrand, waaronder iconische drakentoren en Grote Hal"]</ref> ;14 april * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] lanceert diverse lóchaanvalle op [[Israël]] mit rakètte en drones es vergelding veur 'ne lóchaanval oppe Iraanse ambassade in [[Damascus]] op 1 april. Volges de Israelische sjtriedkrachte woorte wiedoet de meiste drones en rakètte oete lóch gehaold. 'n lóchmachbasis is leech besjadig geraak. 32 persoene rake gewóndj, woevan eine ernstig. 't Is de ierste kier det Iran 'ne direkte aanval oetveurt op Israelisch gróndjgebeed.<ref>[https://apnews.com/article/strait-of-hormuz-vessel-33fcffde2d867380e98c89403776a8ac AP News - Israel says Iran launched more than 300 drones and missiles, 99% of which were intercepted]</ref> * ''Sjport'': De Nederlenjer [[Abdi Nageeye]] wintj de [[Marathon van Rotterdam]] in 2:04:43, e nuuj Nederlands record.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6309017/abdi-nageeye-wint-marathon-van-rotterdam-in-nieuw-nederlands-record.html Nu.nl - Abdi Nageeye wint marathon van Rotterdam in nieuw Nederlands record]</ref> * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wint de [[Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Tom Pidcock]] bie de mansluuj.<ref>Liveoetzending [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[Bayer 04 Leverkusen]] weurt veur 't iers kampión voetbal van Duutsjlandj. Hiemit kump ouch 'n èndj aan 'n serie van ilf opeinvolgende kampiónsjappe veur [[FC Bayern München]]. ;12 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse mode-óntwerper [[Roberto Cavalli]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6308895/italiaanse-modeontwerper-roberto-cavalli-83-overleden.html Nu.nl - Italiaanse modeontwerper Roberto Cavalli (83) overleden]</ref> ;10 april * ''Sjport'': D'n Amerikaansen American footballer en acteur [[O.J. Simpson]] sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6308719/omstreden-americanfootballspeler-en-acteur-oj-simpson-76-overleden.html Nu.nl - Omstreden Americanfootballspeler en acteur O.J. Simpson (76) overleden]</ref> ;9 april * ''Europa algemein'': 't Europees Hof veur de Rechte van de Mins in [[Sjtraasburg]] kump tot de conclusie det de [[Zjwitserlandj|Zjwitserse sjtaat]] inkel minserechte haet gesjonde, ómdet e neet genoog deit taege [[klimaatopwerming|klimaatverangering]]. 't Is de iersjte zaak woe-in dees vraog behandeld waert. De oetsjpraok van 't hof haet meugelik groete gevolge; ze kènt e precedent sjeppe veur vergeliekbaar rechszake en wiejer is ze bindend.<ref>[https://www.srf.ch/news/international/sieg-fuer-klimaseniorinnen-egmr-schweiz-verletzt-menschenrechte-bei-klimafragen SRF - EGMR: Schweiz verletzt Menschenrechte bei Klimafragen]</ref> * ''Weitesjap, Nederlands Limburg'': Wetensjappers vaan de [[Universiteit vaan Mestreech]] oontdèkke wie 'nen [[eineiëgen twieling]] oontsteit.<ref>[https://nos.nl/artikel/2516187-maastrichtse-onderzoekers-ontdekken-hoe-een-eeneiige-tweeling-ontstaat NOS.nl - Maastrichtse onderzoekers ontdekken hoe een eeneiïge tweeling ontstaat]</ref> ;8 april * ''Nederlandj'': In [[Arnhem]] begintj de zaak taege zeve verdachte die betrokke zouwe zin gewaes bie 't versjtrekke van Middel X, 'n poejer woemit me [[zelfmoord]] kènt plege. Twie verdachte zint aad-besjtuursleje vanne Coöperatie Laatste Wil.<ref>[https://nos.nl/nieuwsuur/video/2515927-rechtszaak-van-start-tegen-verdachten-verstrekken-middel-x NOS - Rechtszaak van start tegen verdachten verstrekken 'Middel X']</ref> * ''Ikkenomie, Belsj'': Bösboewer [[Van Hool]] oet [[Koningshooikt]] (sjtad [[Lier (Belsj)|Lier]]) weurt failliet verklaord. [[VDL]] nump e deil van 't bedrief euver, mae ouch daobie is mer 'n fractie van de jobs gerèd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240311_92250232 De Standaard - Liveblog Van Hool]</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2515984-vdl-neemt-deel-van-failliet-belgische-busbedrijf-van-hool-over NOS.nl - VDL neemt deel van failliet Belgische busbedrijf Van Hool over]</ref> * ''Weitesjap'': De Britse natuurkóndige [[Peter Higgs]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6308451/peter-higgs-voorspeller-van-het-goddeeltje-op-94-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Peter Higgs, voorspeller van het 'goddeeltje', op 94-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 april * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj. ;6 april * ''Sjport'': [[Lotte Kopecky]] wintj Paries-Roubaix bie de vrouwluuj. ;5 april * ''Oes-Europa'': bie 'nen [[Oekraïne|Oekraïense]] drone-aanval op e militair vleegveld in Morozovsk inne [[Róslandj|Róssische]] regio Rostov waere zes gevechtsvleegtuger vernetig. Twintig luuj waere daobie doedgemaak of rake gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2515662-russische-gevechtsvliegtuigen-vernietigd-na-droneaanval-oekraine NOS - 'Russische gevechtsvliegtuigen vernietigd na droneaanval Oekraïne']</ref> ;3 april * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': inne oestelike [[Taiwan]]ese sjtad Hualien vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 7,4 op de MM-sjaal plaats. Daobie valle 13 doeje en 1145 gewónje.<ref>[https://news.southcn.com/node_179d29f1ce/cfdc380820.shtml Southern News Network - 台湾花莲地震已造成13人死亡1145人受伤]</ref> ;2 april * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloups-Franse sjriefster [[Maryse Condé]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2515175-franse-schrijfster-maryse-conde-90-overleden NOS.nl - Franse schrijfster Maryse Condé (90) overleden]</ref> ;1 april * ''Mide Oeste'': Bie 'ne [[Israel]]ische 'ne lóchaanval oppe [[Iran|Iraanse]] ambassade in [[Damascus]] kómme 16 luuj óm 't laeve, woe-ónger 'ne hoeggeplaatsde militair vanne Quds-bridgade (sjpeciaal einheid).<ref>[https://www.syriahr.com/en/330101/ SOHR - Woman and her son among 16 people killed in Israeli raid on building attached to Iranian embassy]</ref> ===miert=== * ''Noord-Amerika, Europa algemein'': groetsjalige [[NAVO]]-oefening in [[Europa]]. 90.000 militaire oet 32 lenj doon mèt.<ref>[https://www.nato.int/cps/en/natohq/222847.htm Navo - Steadfast Defender 24]</ref> * ''Midde-Oeste'', 19 fibberwarie-huuj: [[Frankriek]], [[Duutsjlandj]], [[Griekelandj]] en [[Italië]] vorme 'n Europees coalitie veur handelssjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]] te besjerme ([[:en:Operation Aspides|Operation Aspides]]). Angers es de Brits-Amerikaanse operatie ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) is dees missie defensief en waere gein Houthi-doele aangevalle.<ref>[https://www.euronews.com/my-europe/2024/02/19/eu-launches-mission-aspides-to-protect-red-sea-vessels-from-houthi-attacks Euronews- EU launches mission Aspides to protect Red Sea vessels from Houthi attacks ]</ref> ;31 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj, en [[Elisa Longo Borghini]] wintj bie de vrouwluuj. ;27 miert * ''Sjport'': [[Matteo Jorgenson]] wintj [[Dwars door Vlaanderen]] bie de mansluuj. [[Marianne Vos]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6306772/live-wielrennen-dwars-door-vlaanderen-vrouwen-nadert-finale-met-vos-in-kopgroep.html Nu.nl - liveblog]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Joe Lieberman]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6306897/bekende-amerikaanse-politicus-joe-lieberman-op-82-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse politicus Joe Lieberman op 82-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse psycholoog en ikkenoom [[Daniel Kahneman]] ([[Nobelpries]] 2002) sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2514521-nobelprijswinnende-psycholoog-daniel-kahneman-90-overleden NOS.nl - Nobelprijswinnende psycholoog Daniel Kahneman (90) overleden]</ref> ;26 miert * ''Noord-Amerika'': Inne [[VS|Amerikaanse]] sjtad [[Baltimore]] ([[Maryland]]) is 'n brök ingesjtort nao 'n aanvaring mit e groet vrachsjip. Twie luuj kóste waere gered, zès vermisde zint dinkelik óm 't laeve gekómme.<ref>[https://www.baltimoresun.com/2024/03/26/key-bridge-collapses-into-patapsco/ The Baltimore Sun - 6 workers presumed dead; Baltimore’s Key Bridge collapses after container ship hits support column ]</ref> ;25 miert * ''Politiek, Wes-Afrika'': Oppositiekandidaat Bassirou Diomaye Faye wintj de [[Senegal]]ese prizzedentsverkezinge mit 53,7% van de sjtömme en versjleit zinne taegesjtander Amadou Ba (36,2%), dae [[premier]] waor inne regering van aaftraejend prizzedent Macky Sall.<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/senegal-oppositions-faye-leads-early-presidential-election-results-2024-03-25/ Reuters - Senegal's president-elect Faye vows to govern with humility]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Hongaarsen dirizjent en componis [[Péter Eötvös]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/5d4d4c12-331f-4ff4-ab50-f6f706a122f4/peter-eotvos-toonbeeld-voor-de-jonge-generatie-overleden NPO Klassiek - Peter Eötvös, toonbeeld voor de jonge generatie, overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rapper [[Def Rhymz]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan hertprobleme.<ref>[https://nos.nl/artikel/2514099-rapper-def-rhymz-53-overleden-na-hartfalen NOS - Rapper Def Rhymz (53) overleden na hartfalen]</ref> * ''Sjport'': [[Mads Pedersen]] wintj [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2514043-pedersen-verslaat-van-der-poel-in-wielerklassieker-gent-wevelgem-na-sprint-a-deux NOS.nl - Pedersen verslaat Van der Poel in wielerklassieker Gent-Wevelgem na sprint-à-deux]</ref> ;23 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse pianis [[Maurizio Pollini]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/musici/bd210e4e-0d3f-4b38-85e9-a304d9ec2b80/maurizio-pollini NPO Radio Klassiek - Pianist Maurizio Pollini overleden (82)]</ref> ;22 miert * ''Oes-Europa'': In [[Krasnogorsk]], 'n veursjtad van [[Moskou]], weurt 'nen aansjlaag geplaeg op 'n konzaerzaal, woebie zeker 115 luuj óm 't laeve kómme en 145 luuj gewóndj rake. D'n [[Afghanistan|Afghaansen]] tak van [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6306293/live-moskou-zoektocht-naar-daders-gaande-dit-weekend-geen-grote-evenementen-in-heel-rusland.html Nu.nl - Liveblog]</ref> * ''Sjport'': 't Vrouwluujèlftal van [[Fortuna Zitterd]] versjleit [[Telstar (voetbalclub)|Telstar]] mit 8-0. [[Tessa Wullaert]] sjcoort zeve kier en zèt daomit e record denaer.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6306299/fortuna-aanvaller-tessa-wullaert-vestigt-nieuw-record-in-eredivisie-duel.html Nu.nl - Fortuna-aanvaller Tessa Wullaert vestigt nieuw record in Eredivisie-duel]</ref> ;20 miert * ''Zuudoes-Azië'': [[Vo Van Thuong]], de presidentj van [[Vietnam]], weurt óm e corruptiesjendal tot aaftraeje gedwónge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6305912/president-vietnam-treedt-af-mogelijk-reden-afblazen-staatsbezoek-koningspaar.html Nu.nl - President Vietnam treedt af, mogelijk reden afblazen staatsbezoek koningspaar]</ref> ;17 miert * ''Politiek, Oes-Europa'': [[Vladimir Poetin]] wintj volges de Róssische keesraod mit zeker 87 procent van de sjtömme de [[Róslandj|Róssische]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6305520/poetin-wint-zoals-verwacht-russische-verkiezingen-en-krijgt-vijfde-termijn.html Nu.nl - Poetin wint zoals verwacht Russische verkiezingen en krijgt vijfde termijn]</ref> ;16 miert * ''Sjport'': [[Jasper Philipsen]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6305485/philipsen-sprint-naar-zege-milaan-san-remo-na-kopwerk-luxeknecht-van-der-poel.html Nu.nl - Philipsen sprint naar zege Milaan-San Remo na kopwerk luxeknecht Van der Poel]</ref> ;14 miert * ''Belsj'': e peleton van 't veerde Belsje zjeniebataljon van [[Amay]] ([[Provincie Luuk]]) waert opgeheve naodat ónger mie ernstig wangedraag aan 't leech is gekómme.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240314_93146425 De Standaard - Machtsmisbruik, vernederingen en slagen: Defensie schaft volledig peloton af]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse primatoloog [[Frans de Waal]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan maagkanker.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/16/de-man-die-mens-en-aap-dichter-bij-elkaar-bracht-a4193299 NRC.nl - De man die mens en aap dichter bij elkaar bracht]</ref> ;13 miert * ''Nederlandj'': [[Geert Wilders]] geuf zien ambitie veur premier van Nederlandj te waere op. Es leier van de groetste partie ([[PVV]]) waor hae de logische kandidaat.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5440101/geert-wilders-formatie-kabinet-torentje RTL Nieuws - Geen premier Wilders, maar wie komt er dan wel in het Torentje?]</ref> ;12 miert * ''Oes-Europa'': Róssische milities sjtaeke vanoet de [[Oekraïne]] de grens euver en rake in gevech mit 't Róssisch leger. De militante höbbe nao eige zègke e dörpke inne regio Koersk ingenome. <ref>[https://www.reuters.com/world/europe/ukraine-based-russian-armed-groups-say-they-have-launched-incursion-into-russia-2024-03-12/ Reuters - Anti-Kremlin fighters launch cross-border attacks into Russia from Ukraine]</ref> * ''Belsj'': D'n extreemrechsen activis [[Dries Van Langenhove]] weurt tot ei jaor celsjtraof veroerdeild óm racisme en negationisme.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240312_92493736 De Standaard - Proces-Schild & Vrienden | Dries Van Langenhove “werkte fysiek en psychisch geweld in de hand”]</ref> ;11 miert * ''Kóns en cultuur'': [[Tom Lanoye]] krieg de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2512359-taalvirtuoos-tom-lanoye-krijgt-prijs-der-nederlandse-letteren NOS.nl - 'Taalvirtuoos' Tom Lanoye krijgt Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> ;10 miert * ''Politiek, Zuud-Europa'': de centrumrechtse Democratische Alliantie wintj mit 29,49 procent van de sjtömme de [[Portugal|Portugese]] parlementsverkezinge. De Socialistische Partie waert twiede en kump oet op 28,66 procent. De rechs-populistische partie Chega eindig op 18 procent en waert derde.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/portugal-schuift-op-naar-rechts-na-ruim-acht-jaar-socialisme~a2ab7e88/ AD - Portugal schuift op naar rechts na ruim acht jaar socialisme]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Op de 96e oetreiking van de [[Academy Awards]] wintj ''[[Oppenheimer (film)|Oppenheimer]]'' de pries veur bèste film. [[Cillian Murphy]] en [[Emma Stone]] waere bèste acteur en actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6304273/dit-zijn-de-oscarwinnaars-van-2024.html Nu.nl - Dit zijn de Oscarwinnaars van 2024]</ref> * ''Sjport'': De [[Tirreno-Adriatico]] weurt gewonne door d'n Daen [[Jonas Vingegaard]]. * ''Sjport'': [[Paries-Nice]] weurt gewonne door d'n Amerikaan [[Matteo Jorgenson]]. ;9 miert * ''Politiek, Wes-Europa'': 'n Mierderheid van de [[Iere]] sjtömp in e [[referendum]] taege de aanpassing van de [[Ierlandj|Ierse]] [[Gróndjwet]]. De Ierse premier Varadkar wilde twie amandemente doorveure, woe-in ónger anger sjteit dat ouch anger relaties es 't huwelik de basis veur 't gezin zouwe kinne zie.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-68484651 BBC - Irish referendums: Voters reject changes to family and care definition]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse popzenger [[Eric Carmen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6304853/all-by-myself-zanger-eric-carmen-op-74-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - All By Myself-zanger Eric Carmen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 miert * ''Politiek, Naord-Europa'': [[Zjwede]] kump officieel bie de [[NAVO]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2511843-zweden-officieel-toegetreden-tot-de-navo NOS - Zweden officieel toegetreden tot de NAVO]</ref> ;6 miert * ''Midde-Oeste'': bie ne raketaanval van Houthi-rebelle op e sjip veure kós van [[Jeme]] kómme drie luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6304193/zeker-twee-doden-bij-eerste-fatale-aanval-van-houthi-rebellen-op-schip-bij-jemen.html Nu.nl - Zeker twee doden bij eerste fatale aanval van Houthi-rebellen op schip bij Jemen]</ref> ;5 miert * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval mit marien drones bie de sjtraot van Kertsj ane oeskant vanne [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert 't Róssisch patrouillesjip Sergej Kotov tot zinke gebrach.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511528-opnieuw-russisch-schip-tot-zinken-gebracht-op-zwarte-zee NOS - Opnieuw Russisch schip tot zinken gebracht op Zwarte Zee]</ref> * ''Midde-Amerika'': gewapende bendes besjtorme de lóchhave vanne [[Haïti]]aanse huidsjtad [[Port-au-Prince]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2511514-gewapende-bendes-proberen-vliegveld-van-haiti-over-te-nemen NOS - Gewapende bendes proberen vliegveld van Haïti over te nemen]</ref> * ''Centraal-Europa'': Bie de Teslafabriek kórtbie [[Berlien]] vèlt de sjtroum oet es gevolg van brandjsjtichting. De extreemlinkse Vulkangruppe haet d'n aansjlaag opgeëis.<ref>[https://www.morgenpost.de/vermischtes/article241817658/tesla-brandanschlag-stromausfall-berlin-brandenburg.html Berliner Morgenpost - Elon Musk reagiert – Unternehmen beziffert den Schaden]</ref> ;4 miert * ''Centraal-Europa'': 'n Bewaffnete vrauw versjanst zisj in e sjpitaal in [[Oche]]. Ze wead dursj de pliese mit sjusse jesjtopt.<ref>[https://rp-online.de/nrw/panorama/aachen-nach-grosseinsatz-in-klinik-ermittlungen-gegen-65-jaehrige_aid-108302731 Rheinische Post - Nach Großeinsatz im Aachener Luisenhospital – Ermittlungen gegen 65-Jährige ]</ref> * ''Centraal-Europa'': bie 'ne brandj in e bejaardetehoes in 't Duutsje [[Bedburg-Hau]], neet wied van [[Gennep]] en [[Nijmege]], kómme veer luuj óm 't laeve. Ouch valle 24 gewónje.<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/kleve/bedburg-hau-4-tote-bei-brand-in-altenheim-in-qualburg-ursache-unklar_aid-108209205 Rheinische Post - Ermittlungen gegen Bewohner nach Brandtragödie in Altenheim]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer en traineur [[Kees Rijvers]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6303915/voetbalicoon-en-oud-bondscoach-kees-rijvers-op-97-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voetbalicoon en oud-bondscoach Kees Rijvers op 97-jarige leeftijd overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;3 miert * ''Wes-Afrika'': in 't noorde van [[Burkina Faso]] waere drie dörper aangevalle door ónbekinde sjötters. Daobie waere meugelik 170 luuj doedgemaak.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511283-schutters-executeren-170-mensen-in-burkina-faso-zegt-aanklager NOS - Schutters executeren 170 mensen in Burkina Faso, zegt aanklager]</ref> * ''Midde-Amerika'': Inne [[Haïti]]aanse huidsjtad [[Port-au-Prince]] valle gewapende bendes de groete gevangenis van 't landj aan. Väöl gedetineerde óntsjnappe, woe-ónger wichtige bendeleje. Ouch waere luuj doedgemaak.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511346-grootste-gevangenis-haiti-bestormd-zeker-honderden-gevangenen-bevrijd NOS - Grootste gevangenis Haïti bestormd, 'zeker honderden gevangenen bevrijd']</ref> ;2 miert * ''Nederlands Limburg, kóns en cultuur'': In 't kader van 't projek "Heel [[Heerlen]] graaft" woeëde seër d'r september veurig joar mieë es 8500 artefakte oet vuurnamelig de [[Romeinse tied in de Limburge|Romeinse Tied]] gevónge.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2574018/heel-heerlen-graaft-8500-romeinse-vondsten 1limburg - Heel Heerlen Graaft: 8500 Romeinse vondsten ]</ref> * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Strade Bianche]] bie de mansluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2511136-heroische-zege-pogacar-in-strade-bianche-aangekondigde-solo-van-81-kilometer-slaagt NOS.nl - Heroïsche zege Pogacar in Strade Bianche: aangekondigde solo van 81 kilometer slaagt]</ref> [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.touretappe.nl/strade-bianche-donne-2024/ Touretappe.nl - Strade Bianche Donne 2024]</ref> ;1 miert * ''Politiek, Centraal- en Oes-Europa'': [[Róslandj]] publiceert e aafgeloesterd gesjprek vanne Duutsje lóchmach. 't Gesjprek ging euver de lievering van Taurus-kruutsrakette veur 't Oekraïens leger.<ref>[https://www.welt.de/politik/deutschland/article250369030/Bundeswehr-Spionage-Ernste-Angelegenheit-Scholz-verspricht-Aufklaerung-zu-Luftwaffen-Mitschnitt.html Welt - Verteidigungsministerium bestätigt Spionagefall – Scholz verspricht Aufklärung]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse mode-óntwerpster [[Iris Apfel]] sjtörf op 102-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6303621/amerikaanse-mode-icoon-met-grote-bril-iris-apfel-op-102-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse mode-icoon met grote bril Iris Apfel op 102-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japanse [[manga|sjtripteikenaer]] [[Akira Toriyama]] (veural bekèndj van de serie ''[[Dragon Ball]]'') sjtörf op 68-jäörige laeftied aan 'n acute harrebleujing.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6304387/dragon-ball-maker-akira-toriyama-op-68-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Dragon Ball-maker Akira Toriyama op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ===fibberwarie=== * ''Midde-Oeste'', 19 fibberwarie-huuj: [[Frankriek]], [[Duutsjlandj]], [[Griekelandj]] en [[Italië]] vorme 'n Europees coalitie veur handelssjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]] te besjerme ([[:en:Operation Aspides|Operation Aspides]]). Angers es de Brits-Amerikaanse operatie ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) is dees missie defensief en waere gein Houthi-doele aangevalle.<ref>[https://www.euronews.com/my-europe/2024/02/19/eu-launches-mission-aspides-to-protect-red-sea-vessels-from-houthi-attacks Euronews- EU launches mission Aspides to protect Red Sea vessels from Houthi attacks ]</ref> * ''Nederlands Limburg, politiek, sjport'': In de raod van [[Vols]] weurt e veursjtèl besjpraoke óm amateurkoerse in de gemeinte te verbeje of te bepèrke.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240219_97544920 De Limburger - Grote wielertoertochten blijven toch welkom in Vaals: opluchting bij organisatoren]</ref> * ''Natuur & milieu, Zuud-Amerika'': bie bósbrenj inne [[Chili|Chileense]] regio Valparaíso valle zeker 131 doeje.<ref>[https://www.jpost.com/international/article-785347 The Jerusalem Post - Forest fires kill 131 in Chile's worst disaster since 2010 earthquake]</ref> * ''Zuud-Amerika'': ónrös in [[Ecuador]] door bendegeweld. * ''Wes-Europa'', medio jannewarie-huuj: boereproteste op 't [[Belsj]] en in [[Frankriek]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6299767/arrestaties-bij-boerenprotesten-in-frankrijk-ook-in-belgie-weer-acties.html Nu.nl - Arrestaties bij boerenprotesten in Frankrijk, ook in België weer acties]</ref> * ''Politiek, Duutsjland'': groetsjalige demonstraties taege de [[AfD]] en rechsextremisme in 't algemein.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/demonstrationen-gegen-rechts-106.html Tagesschau - Hunderttausende setzen "ein klares Signal"]</ref> ;27 fibberwarie * ''Nederlandj'': Crimmeneel [[Ridouan Taghi]] krieg in 't [[Marengoperces]] 'n laeveslang gevangenissjtraof opgelag veur de opdrach tot zès liquidaties.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6302680/levenslang-voor-ridouan-taghi-en-2-anderen-voor-reeks-moorden-in-monsterproces-marengo.html Nu.nl - Levenslang voor Ridouan Taghi en 2 anderen voor reeks moorden in monsterproces Marengo]</ref> * ''Centraal-Europa'': [[Rote Armee Fraktion|RAF-terroriste]] Daniela Klette waert opgepak inne Duutsje huidsjtad [[Berlien]]. Ze waert ónger mie verdach van zes roufeuvervalle. Ouch 'ne twiede verdachte waert gearresteerd.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/raf-klette-festnahme-102.html Tagesschau - Ex-RAF-Terroristin Klette in Untersuchungshaft]</ref> ;26 fibberwarie * ''Politiek, Centraal-Europa, Noord-Europa'': 't [[Hongarije|Hongaars]] parlement sjtömp in mit 't [[NAVO]]-lidmaatsjap van [[Zjwede]]. Daomit kènt 't Scandinavische landj toetraeje tot 't bondgenootsjap.<ref>[https://nos.nl/artikel/2510482-parlement-hongarije-stemt-in-met-navo-lidmaatschap-zweden NOS - Parlement Hongarije stemt in met NAVO-lidmaatschap Zweden]</ref> * ''Nederlandj, kóns en cultuur'': ane zuudkantj van 't veurmalige [[Noord-Holland]]se eilandj [[Marke (eilandj)|Marke]] waere reste van 'ne [[terp]] gevónje. De terp woort inne 18e iew verzjwolge door de [[Zujerzie]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2510508-archeologische-vondst-bij-dijkversterking-marken-blijkt-van-verdronken-werf NOS - Archeologische vondst bij dijkversterking Marken blijkt van 'verdronken werf']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse bankier [[Jacob Rothschild]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/lord-jacob-rothschild-dead-dies-b2502502.html Independent.co.uk - Lord Jacob Rothschild: Financier dies aged 87]</ref> ;25 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse gangsterrapper [[Bigidagoe]] (Denzel Silos) weurt op 26-jäörige laeftied doedgesjote.<ref>[https://www.parool.nl/nieuws/danzel-silos-rapper-bigidagoe-26-van-rapformatie-zone-6-doodgeschoten-bij-station-sloterdijk~b35c154e/ Het Parool - Danzel Silos, rapper Bigidagoe (26) van rapformatie Zone 6, doodgeschoten bij station Sloterdijk]</ref> * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Kuurne-Brussel-Kuurne]]. ;24 fibberwarie * ''Sjport'': [[Jan Tratnik]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Kenneth Mitchell]] sjtörf op 49-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6302932/star-trek-acteur-kenneth-mitchell-49-overleden.html Nu.nl - Star Trek-acteur Kenneth Mitchell (49) overleden]</ref> ;23 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriefster [[Kim Moelands]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan [[tejsjliemkrenkde]].<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6302902/auteur-kim-moelands-op-48-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Auteur Kim Moelands op 48-jarige leeftijd overleden]</ref> ;22 fibberwarie * ''Centraal-Europa, politiek'': [[Duutsjlandj]] legaliseert recreatief gebroek van [[cannabis]].<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/bundestag-cannabis-teillegalisierung-100.html Tagesschau.de - Teil-Legalisierung von Cannabis beschlossen]</ref> * ''Centraal-Europa'': De [[Oesteriek]]se aad-bondskanseleer [[Sebastian Kurz]] waert veroerdeild tot 'n veurwaerdelike celsjtraof van 8 maonde waeges meineid.<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/sebastian-kurz-verurteilung-100.html Tagesschau.de - Schuldspruch für Österreichs Ex-Kanzler Kurz]</ref> * ''Zuud-Europa'': bie 'ne flatbrandj inne Oes-[[Sjpaanje|Sjpaanse]] sjtad [[Valencia]] valle zeker 10 doeje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/22/brand-gebouw-valencia/ VRT - https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/22/brand-gebouw-valencia/]</ref> - ;20 fibberwarie * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Andreas Brehme]] sjtörf op 63-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://www.bz-berlin.de/sport/fussball/wm-held-andreas-brehme-ist-tot BZ Berlin - WM-Held Andreas Brehme ist tot!]</ref> * ''Oes-Europa'': bie 'ne Oekraïense raketaanval op e militair oefeterrein in bezet gebeed inne oblas [[Dontesk (oblas)|Donetsk]] waere 65 Róssische militaire doedgemaak.<ref>[https://www.hln.be/buitenland/65-russische-militairen-in-een-klap-gedood-door-himars-aanval-ze-stonden-opgelijnd-te-wachten-op-hun-commandant~a35e62cc/ HLN - 65 Russische militairen in één klap gedood door Himars-aanval: “Ze stonden opgelijnd te wachten op hun commandant”]</ref> ;17 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens leger trek zich truuk oet [[Avdiivka]]. Róssische troepe neme de sjtad in.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-68323366 BBC News - Avdiivka: Ukraine troops leave embattled eastern town]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Den Haag]] löp 'n confrontatie tösje veur- en taegesjtenjers van 't [[Eritrea|Eritrees]] rezjiem compleet oet de handj. 't Geweld en de materieel sjaoj zeen óngezeen.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6301958/me-grijpt-in-met-traangas-bij-rellen-groepen-eritreeers-in-den-haag.html Nu.nl - ME grijpt in met traangas bij rellen groepen Eritreeërs in Den Haag]</ref> ;16 fibberwarie * ''Oes-Europa'': De Róssische politicus [[Aleksej Navalni]] kump óm in e sjtraofkamp.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/russische-ambassade-na-dood-navalny-nederlandse-beschuldigingen-absoluut-onwaar~aaf7849c/ AD - Russische ambassade na dood Navalny: 'Nederlandse beschuldigingen absoluut onwaar’]</ref> * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[NedCar]] sjtop mit de productie van auto's. Officieel geit 't febrik neet toe.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2564901/l1mburg-centraal-nedcar-einde-van-een-tijdperk 1Limburg - L1mburg Centraal: Nedcar: einde van een tijdperk]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Europa'': [[Griekelandj]] legaliseert 't [[homohuwelik]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2509039-griekenland-legaliseert-homohuwelijk-ondanks-weerstand-orthodoxe-kerk NOS - Griekenland legaliseert homohuwelijk, ondanks weerstand orthodoxe kerk]</ref> ;14 fibberwarie * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval mit marien drones inne [[Zjwarte Zie]] kórtbie de [[Krim (sjiereiland)|Krim]] waert 't Róssisch landingssjip ''Caesar Kunikov'' tot zinke gebrach.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5434862/zwarte-zee-vloot-caesar-kunikob RTL - Opnieuw groot Russisch oorlogsschip tot zinken gebracht bij de Krim]</ref> ;13 fibberwarie * ''Kóns en cultuur, Nederlands Limburg'': In [[Venlo]] wuuert de [[boerebroelof]] georganiseerd door de Molukse gemeinschap.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240213_96706256 De Limburger - Venlose Boerebroélof is ook in Molukse handen zo traditioneel als wat: ‘Zo hoort het ook, want we zijn gewoon Venlonaren’]</ref> ;12 fibberwarie * ''Belsj Limburg'': bie e verkiersóngelök in [[Audsberge]] kump 'ne 20-jäörige man óm 't laeve. Drie luuj rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240212_94345621 HBVVL - 20-jarige jongeman verongelukt in Oudsbergen, mama (38) en twee kinderen (5 en 9) gewond]</ref> * ''Politiek, Noord-Europa'': De centrum-rechse kandidaat Alexander Stubb wint de [[Finland|Finse]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/politics/24888-stubb-beats-haavisto-in-finland-s-closest-ever-presidential-election.html Helsinki Times - Stubb beats Haavisto in Finland’s closest-ever presidential election]</ref> ;11 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ivoriaons hierevoetbalèlftal|Ivoorkös]] wintj 't [[Afrikaans kampioensjap hierevoetbal]] door in 't finaal mit 2-1 van [[Nigeriaons hierevoetbalèlftal|Nigeria]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6301150/live-afrika-cup-dolle-vreugde-in-abidjan-na-eindzege-ivoorkust-winnende-goal-haller.html Nu.nl - Live Afrika Cup | Dolle vreugde in Abidjan na eindzege Ivoorkust, winnende goal Haller]</ref> * ''Sjport'': De Keniaansen atleet [[Kelvin Kiptum]], waereldrecordhauwer op de [[marathon (loupe)|marathon]], kump op 24-jäörige laeftied óm bie 'n aanvaring.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508501-wereldrecordhouder-op-de-marathon-kelvin-kiptum-24-overleden-bij-ongeluk NOS.nl - Wereldrecordhouder op de marathon Kelvin Kiptum (24) overleden bij ongeluk]</ref> * ''Sjport'': De [[Kansas City Chiefs]] winne de 58e editie van de [[Super Bowl]] door [[San Francisco 49ers]] mit 25-22 te versjlaon.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508507-kansas-city-chiefs-na-spannend-gevecht-opnieuw-winnaar-super-bowl NOS.nl - Kansas City Chiefs na spannend gevecht opnieuw winnaar Super Bowl]</ref> ;10 fibberwarie * ''Sjport'': [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]] wintj 't [[Aziatisch kampioensjap hierevoetbal]] door in 't finaal mit 3-1 van [[Jordaans hierevoetbalèlftal|Jordanië]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2508316-qatar-prolongeert-aziatisch-kampioenschap-dankzij-goochelende-penaltynemer NOS.nl - Qatar prolongeert Aziatisch kampioenschap dankzij goochelende penaltynemer]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Japanse popzenger [[Damo Suzuki]], veural bekèndj van de Duutsje band [[Can (band)|Can]], sjtörf op 74-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://oor.nl/news/can-legende-damo-suzuki-is-op-74-jarige-leeftijd-overleden/ OOR.nl - Can-zanger Damo Suzuki op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bie twie explosies inne [[Pakistan|Pakistaanse]] provincie Beloetsjistan valle zeker 26 doeje.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6300689/zeker-26-doden-bij-aanslagen-in-pakistan-op-dag-voor-verkiezingen.html Nu.nl - Zeker 26 doden bij aanslagen in Pakistan op dag voor verkiezingen]</ref> ;6 fibberwarie * ''Nederlandj'': 't [[NSC]] sjtap oet de óngerhanjelinge euver e rechs kabbinèt mit [[PVV]], [[VVD]] en [[BBB]]; veurman [[Pieter Omtzigt]] zaet det de partie neet in zoe'n regering geit.<ref>[https://nos.nl/collectie/13962/artikel/2507827-voor-nsc-is-deze-formatieronde-ten-einde-houdt-mogelijkheden-open NOS.nl - Voor NSC is deze formatieronde ten einde, houdt mogelijkheden open]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japansen dirizjent [[Seiji Ozawa]] sjtörf op 88-jäörige laeftied aan de krenkde van Alzheimer.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/9d882ebd-fc7c-4be7-b915-5036ff84e4a2/dirigent-seiji-ozawa-88-overleden NPO Klassiek - Dirigent Seiji Ozawa (88) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[country]]zenger [[Toby Keith]] sjtörf op 62-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507814-country-ster-toby-keith-62-overleden NOS.nl - Country-ster Toby Keith (62) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De [[Chili|Chileense]] politicus [[Sebastián Piñera]] kump op 74-jäörige laeftied óm in 'nen helikoptercrash.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507841-chileense-oud-president-pinera-omgekomen-bij-helikoptercrash NOS.nl - Chileense oud-president Piñera omgekomen bij helikoptercrash]</ref> ;5 fibberwarie * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Dries van Agt]] ([[KVP]], [[CDA]]), [[Lies vaan premiers vaan de Nederlen|premier]] vam 1977 tot 1982, sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6286503/oud-premier-dries-van-agt-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-premier Dries van Agt op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;4 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse radio-deejay [[Jan van Veen]], veural bekèndj van 't program ''[[Candlelight]]'', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6300302/radio-dj-en-candlelight-presentator-jan-van-veen-79-overleden.html Nu.nl - Radio-dj en Candlelight-presentator Jan van Veen (79) overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Oes-Europa'': bie 'ne raketaanval op de door [[Róslandj]] bezatte Oekraïense sjtad [[Lysytsjansk]] kómme zeker drie hoeëggeplaatsde separatiste vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] óm 't laeve.<ref>[https://eng.obozrevatel.com/section-war/news-ukrainian-armed-forces-strike-on-lysychansk-eliminated-minister-of-emergency-situations-and-two-lpr-deputies-details-emerged-05-02-2024.html Oboz.ua - Ukrainian armed forces strike on Lysychansk eliminated "Minister of Emergency Situations" and two "LPR deputies": details emerged]</ref> * ''Politiek, Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': [[Sinn Féin]]-politicus Michelle O'Neill waert beneump tot premier van [[Noord-Ierlandj]]. Daomit kump veur 't iers 'n rippeblikeinse aan de mach in 't landj.<ref>[https://www.breakingnews.ie/ireland/live-powersharing-returns-in-northern-ireland-1584037.html Breakingnews.ie - Live: Powersharing returns in Northern Ireland as Michelle O'Neil becomes First Minister]</ref> * ''Zuud-Europa'': [[Vittorio Emanuele (kroenprins)|Vittorio Emanuele]], de lèste kroenprins van [[Italië]], sjtörf op 86-jäörige laeftied in ballingsjap.<ref>[https://nos.nl/artikel/2507419-laatste-kroonprins-van-italie-overleden NOS.nl - Laatste kroonprins van Italië overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Midde-Oeste'': bie [[VS|Amerikaanse]] lóchaanvalle op versjillende militair doele in [[Irak]] en [[Syrië]] waere teentalle pro-Iraanse militante en meugelik ouch börgers doedgemaak. Teentalle luuj rake gewóndj en väöl militair doele waere vernetig. De aanvalle zint 'n vergelding veur de drone-aanval op Amerikaanse soldaote in Jordanië van veurige waek.<ref>[https://www.zeit.de/politik/ausland/2024-02/usa-syrien-irak-angriffe-schaeden Die Zeit - US-Angriffe in Syrien und dem Irak töten offenbar 45 Menschen]</ref> ;1 fibberwarie * ''Politiek, Wes-Azië'': [[Armenië]] sjlut zich aan bie 't Internationaal Sjtraofhof in [[Den Haag]]. Daomit verplich 't zich óm de Róssische prizzedentj [[Vladimir Poetin]] te arrestere. Dees gebeurtenis is teikenend veur de versjlechterde diplomatieke relatie tösje bei lenj. Wiejer probeert Armenië zich hiemit te besjerme taege nuuj militair ambities van [[Azerbeidzjan]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2492752-armenie-sluit-zich-aan-bij-internationaal-strafhof-tot-irritatie-van-rusland NOS - Armenië sluit zich aan bij Internationaal Strafhof, tot irritatie van Rusland]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maas]] bie [[Kessel]] wuuert 'n lichaam gevónge.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240202_95810939 De Limburger - Stoffelijk overschot aangetroffen in de Maas bij camping in Kessel]</ref> ===jannewarie=== * ''Zuud-Amerika'': ónrös in [[Ecuador]] door bendegeweld. * ''Wes-Europa'', medio jannewarie-huuj: boereproteste op 't [[Belsj]] en in [[Frankrijk]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6299767/arrestaties-bij-boerenprotesten-in-frankrijk-ook-in-belgie-weer-acties.html Nu.nl - Arrestaties bij boerenprotesten in Frankrijk, ook in België weer acties]</ref> * ''Politiek, Duutsjland'': groetsjalige demonstraties taege de [[AfD]] en rechsextremisme in 't algemein.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/demonstrationen-gegen-rechts-106.html Tagesschau - Hunderttausende setzen "ein klares Signal"]</ref> * ''Natuur & milieu, Wes-Europa'', eind december-medio jannewarie: aanhajende raegeval in groete deile van [[Wes-Europa]] en [[:de:Weihnachtshochwasser 2023|hoegwater]] in deile van Noord- en Oes-Duutsjland. * ''Midde-Oeste'', 18 december-huuj: 'n internasjonaal coalitie ónger leijing vanne [[VS]] ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) besjermp sjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]]. ;31 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In de [[Maas]] beej [[Velde]] wuuert 'n lichaam gevónde.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2548556/lichaam-vermiste-man-uit-velden-aangetroffen-in-maas 1limburg - Lichaam vermiste man uit Velden aangetroffen in Maas]</ref> ;30 jannewarie * ''Politiek, Zuud- en Centraal-Azië'': De [[Pakistan|Pakistaanse]] aad-premier Imran Khan waert veroerdeild tot teen jaor cel vanwaege 't lekke van sjtaatsgeheime.<ref>[https://nos.nl/artikel/2506845-pakistaanse-oud-premier-khan-moet-tien-jaar-cel-in-voor-lekken-staatsgeheimen NOS - Pakistaanse oud-premier Khan moet tien jaar cel in voor lekken staatsgeheimen]</ref> ;29 jannewarie * ''Nederlandj'': bie 'n explosie in [[Rotterdam]] rake twie luuj gewóndj en kómme zeker drie persoene óm 't laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6300006/alles-wijst-erop-dat-ook-derde-vermiste-onder-puin-rotterdams-pand-is-gevonden.html Nu.nl - Alles wijst erop dat ook derde vermiste onder puin Rotterdams pand is gevonden]</ref> ;28 jannewarie * ''Belsj'': bie e óngelök mit e vleegmesjien ter huuegde van [[Spa]] in de [[Luuk (provincie)|provincie Luuk]] kómme twie inzittende óm 't laeve.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240128_95072409 De Limburger - Twee doden bij crash met klein vliegtuig in Spa]</ref> * ''Midde-Oeste'': bie 'ne drone-aanval op 'n militair basis in [[Jordanië]] waere drie Amerikaanse soldaote doedgemaak, 47 luuj rake gewóndj. Aanvalle op Amerikaanse militaire in 't Midde-Oeste kómme dökker veur saer 't begin van de [[Kreeg Hamas-Israël (2023-2024)|oorlog in Gaza en Israel]], meh dit is de ierste kier dat ouch soldaote zint ómgekómme. Achter de aanvalle zit de pro-Iraanse terreurorganisatie Islamitisch Verzet.<ref>[https://www.reuters.com/world/biden-says-three-us-service-members-killed-drone-attack-us-forces-jordan-2024-01-28/ Reuters- Three US troops killed, up to 34 injured in Jordan drone strike linked to Iran]</ref> * ''Kóns en cultuur, Frankriek'': milieuactiviste bekogele de ''[[Mona Lisa]]'' in 't Louvre in [[Paries]] mit [[sóp]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2506583-milieuactivisten-gooien-soep-naar-mona-lisa NOS - Milieuactivisten gooien soep naar Mona Lisa]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Jannik Sinner]] wintj d'n Australian Open door in vief sets (3-6 3-6 6-4 6-4 6-4) te winne van de Rus [[Dimitri Medvedev]].<ref>[https://www.gazzetta.it/Tennis/atp/slam/australian-open/28-01-2024/sinner-batte-medvedev-e-vince-l-australian-open-3-6-3-6-6-4-6-4-6-3.shtml La Gazzetta dello Sport - Sinner nella storia! Rimonta e vince l’Australian Open al 5° set]</ref> ;27 jannewarie * ''Sjport'': [[Aryna Sabalenka]] wintj [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-3, 6-2) te winne van [[Zheng Qinwen]].<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6299293/live-australian-open-reacties-na-tweede-australian-open-titel-op-rij-voor-sabalenka.html Nu.nl - Live Australian Open | Reacties na tweede Australian Open-titel op rij voor Sabalenka]</ref> ;26 jannewarie * ''Midde-Oeste'': versjillende leng sjtoppe tiedelik mit 't sjteune van de UNRWA, de [[VN]]-organisatie veur hölp aan Palestiene, vanwaege meugelike betrokkeheid bie de terroristische aansjlaeg in [[Israel]] op 7 oktober 2023.<ref>[https://www.reuters.com/world/britain-italy-finland-pause-funding-un-refugee-agency-gaza-2024-01-27/ Reuters - More countries pause funds for UN Palestinian agency]</ref> * ''Midde-Oeste'': In 'n door [[Zuud-Afrika]] aangesjpanne zaak reup 't internationaal Gerechshof in [[Den Haag]] [[Israel]] op óm 'n [[genocide]] op Palestiene inne [[Gazasjtrook]] te veurkómme. [[Hamas]] mót alle giezelaers vrielaote.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2506337-tussenvonnis-internationaal-gerechtshof-israel-moet-genocide-in-gaza-voorkomen NOS - Tussenvonnis Internationaal Gerechtshof: Israël moet genocide in Gaza voorkomen]</ref> ;25 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Inne [[VS|Amerikaanse]] sjtaat [[Alabama]] waert Kenneth Eugene Smith, veroerdeild veur de moord op Elizabeth Sennett in [[1989]], [[doeadstraof|geëxecuteerd]] door middel van [[sjtiksjtof]]. 't Is de ierste kier dat dees methode inne VS waert toegepas.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68089279 BBC - Kenneth Eugene Smith: US inmate faces first nitrogen execution after losing last-minute appeals]</ref> ;23 jannewarie * ''Politiek, Wes-Azië, Noord-Europa'': 't [[Törkieje|Törks]] parlement sjtömp in mit 't [[NAVO]]-lidmaatsjap van [[Zjwede]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2505991-turks-parlement-stemt-in-met-navo-lidmaatschap-zweden NOS - Turks parlement stemt in met NAVO-lidmaatschap Zweden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje producentj [[Frank Farian]], veural bekèndj es de man achter [[Boney M.]], sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;22 jannewarie * ''Nederlands & Belsj Limburg, Kóns en Cultuur'': "Limburgse [[vla]]" krieg 'ne besjermde sjtatus en waert door de [[EU]] officieel erkind es sjtreekproduk. Allein vla dae in [[Belsj Limburg|Belsj]] of [[Nederlands Limburg]] gebakke is moog dae naam drage. Wiejer waere ónger mie eise gesjteld aan de receptuur. * ''Midde-Oeste'': in 't midde vanne [[Gazasjtrook]] kómme 21 Israelische soldaote óm 't laeve bie e incident woebie twie geboewe insjtorte es gevolg 'n explosie.<ref>[https://www.timesofisrael.com/in-deadliest-incident-of-gaza-combat-21-soldiers-killed-as-buildings-collapse-in-blast/ Times of Israel - In deadliest incident of Gaza combat, 21 soldiers killed as buildings collapse in blast]</ref> * ''Zuud-Azië'': Premier [[Narendra Modi]] deit d'n [[Ayodhya Ram Modhir|Tempel van Ram]] in [[Ayodhya]] aop. De boew waor henjig ómsjtraeje, ónger mie ómdet 'r op de plaats van 'n aafgebrende moskee sjteit.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-india-68003095 BBC News - Ayodhya Ram Mandir: India PM Modi inaugurates Hindu temple on razed Babri mosque site]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Gigi Riva]], nog ummer topsjcoorder van 't [[Italiaons hierevoetbalèlftal|nationaal ilftal]], sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/22-01-2024/morto-gigi-riva-aveva-79-anni.shtml La Gazzetta dello Sport - Calcio in lutto: è morto Gigi Riva. Aveva 79 anni, è stato un mito del Cagliari e della Nazionale]</ref> ;21 jannewarie * ''Politiek, Noord-Amerika'': [[Ron DeSantis]] sjtap oet de prizzedentsrace. Hae sjteunt [[Donald Trump]] in zien kandidatuur, dae väöl populairder is binne de [[Rippeblikeinse Partie]].<ref>[https://www.nbcnews.com/politics/2024-election/ron-desantis-planning-drop-presidential-bid-sunday-rcna134953 NBC News - Ron DeSantis suspends his presidential bid and endorses Trump]</ref> * ''Sjport'': De Brit [[Stephen Williams]] wintj de [[Tour Down Under]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2505664-williams-wint-slotetappe-en-klassement-tour-down-under-lemmen-mee-met-de-sterksten NOS.nl - Williams wint slotetappe en klassement Tour Down Under, Lemmen mee met de sterksten]</ref> ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse regisseur [[Norman Jewison]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6298775/veel-bekroonde-filmregisseur-norman-jewison-97-overleden.html Nu.nl - Veel bekroonde filmregisseur Norman Jewison (97) overleden]</ref> ;19 jannewarie * ''Weitesjap'': de lander [[:en:Smart Lander for Investigating Moon|SLIM]] van 't Japanse [[ruumdevaart]]agentsjap JAXA maak 'n succesvol landing oppe [[maon]]. [[Japan]] is daomit 't viefde landj wat e ruumdevaartuug nao de maon bringk.<ref>[https://web.archive.org/web/20240120142455/https://gotimesnews.com/japans-slim-mission-moon-sniper-landing-mission/ Go Times News - Japan’s lunar lander reaches the moon but is rapidly losing power, space agency says]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaanse [[golf (sport)|golver]] [[Jack Burke]] sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6298461/amerikaanse-golfgrootheid-jack-burke-100-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse golfgrootheid Jack Burke (100) overleden]</ref> ;18 jannewarie * ''Zuud- en Centraal-Azië'': [[Pakistan]] vèlt Beloetsjische separatisten aan in 't zuudoeste van [[Irak]]. Nege luuj kómme óm 't laeve. De aanval is 'n reaksie op de Iraanse aanval op Pakistaanse terroriste.<ref>[https://apnews.com/article/pakistan-iran-air-force-strikes-638f2ee4ccfb1a56d26e8f28f7e91699 AP News - Pakistani retaliatory strikes in Iran kill at least 9, raising tensions along border]</ref> * ''Sjport'': De Canadesen atleet [[Shawn Barber]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan 'n ónbekènde krenkde.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6298340/voormalig-wereldkampioen-polsstokhoogspringen-shawn-barber-29-overleden.html Nu.nl - Voormalig wereldkampioen polsstokhoogspringen Shawn Barber (29) overleden]</ref> ;17 jannewarie * ''Economie, Belsj Limburg'': 't [[Sappi]]-pepierfebrik in [[Laoneke]] geit toe. 6000 luuj verlere hiemit hunne job.<ref>[https://web.archive.org/web/20240119210846/https://drukwerkindemarge.org/nieuws/papierfabriek-sappi-lanaken-definitief-gesloten/ Drukwerk in de marge - Papierfabriek Sappi Lanaken definitief gesloten]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Bennie Muller]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2505280-voormalig-ajax-en-oranje-voetballer-bennie-muller-85-overleden NOS - Voormalig Ajax- en Oranje-voetballer Bennie Muller (85) overleden]</ref> ;16 jannewarie * ''Weitesjap'': Sjinese weitesjappers klone mit sukses 'ne [[resusaap]], 'n soort wat väöl liekent op de minsj en inne medische weitesjap dök es proofdeer waert gebroek. Door de nuuj methode zint inne toekóms meugelik minder bieste nuuedig veur betroewbaar tesrizzeltate te kriege.<ref>[https://www.bbc.com/news/science-environment-67987633 BBC - Cloned rhesus monkey created to speed medical research]</ref> * ''Zuud- en Centraal-Azië'': [[Iran]] veurt lóchaanvalle oet op de soennitische militie Jaish al-Adl in [[Pakistan]]. Daobie valle twie doeje en drie gewónje.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240116_96742885 HBVL - Iran voert raket- en droneaanvallen uit in Pakistan]</ref> ;15 jannewarie * ''Midde-Oeste'': [[Iran]] veurt raketaanvalle oet op "terroristische doele" kórtbie de [[Irak|Iraakse]] sjtad [[Erbil]] en in [[Syrië]] taege [[IS]].<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5429654/iran-valt-terroristische-doelen-aan-irak-en-syrie-2-doden RTL - Iran valt 'terroristische doelen' aan in Irak en Syrië, doden en gewonden]</ref> ;14 jannewarie * ''Naord-Europa'': [[Margarete II vaan Denemarke|Margarete II]] treujt nao 52 jaor aaf es keuningin van Daenemarke. Häöre zoon volg 'r op es [[Frederik X vaan Denemarke|Frederik X]]. * ''Naord-Europa'': De sjpleeteruptie bie 't Ieslands [[Grindavík]] bereik de beboewing van 't dörp. De hoezer waore al geëvacueerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6297791/lava-bereikt-vissersdorp-in-ijsland-meerdere-huizen-vlam-gevat.html Nu.nl - Lava bereikt vissersdorp in IJsland, meerdere huizen vlam gevat]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Róssischen dichter en dissidentj [[Lev Rubinstein]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n aanvaring.<ref>[https://www.kyivpost.com/post/26708 Kyiv Post - Russian Dissident Poet Rubinstein Dead at 76]</ref> ;13 jannewarie * ''Oes-Azië'': de regerende Sjina-kritische partie DDP wint de [[Taiwan]]ese verkezinge. [[:en:Lai Ching-te|Lai Ching-te]] waert de nuje prizzedentj. ;12 jannewarie * ''Midde-Oeste'': De Britse en Amerikaanse lóchmach en Amerikaanse kreegssjepe veure aanvalle oet op zeker 60 militair doele van de Houthi-rebelle in [[Jeme]], woe-ónger opsjlaagplaatse en lanceersysteme.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2504571-amerikanen-en-britten-vallen-houthi-doelen-in-jemen-aan-nederland-ondersteunt NOS - Amerikanen en Britten vallen Houthi-doelen in Jemen aan, Nederland ondersteunt]</ref> ;11 jannewarie * ''Weitesjap, Zuud-Amerika, kóns en cultuur'': in 't oeste van [[Ecuador]], deep in 't Amazonewoud, óntdekke arsjeologe e groet netwerk van sjtaej woe zó'n 2000 jaore truuk mie es 10.000 en meugelik 30.000 luuj höbbe gewoend. Qua groetde en periode is dat vergeliekbaar mit [[Lónje]] in de [[Romeins Riek|Romeinse Tied]].<ref>[https://scientias.nl/duizenden-jaren-oude-stad-ontdekt-in-amazonegebied-samenleving-groter-dan-die-van-de-mayas/ Scientias - Duizenden jaren oude stad ontdekt in Amazonegebied: samenleving groter dan die van de Maya’s]</ref> * ''Economie'': De Nederlandsen óngernummer [[Arie van der Valk]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6297585/medegrondlegger-van-der-valkconcern-arie-van-der-valk-overleden.html Nu.nl - Medegrondlegger Van der Valkconcern Arie van der Valk overleden]</ref> ;8 jannewarie * ''Zuud-Amerika'': In [[Ecuador]] óntsjnap drugsbaron [[José Adolfo Macías]] oet de gevangenis. Presidentj [[Daniel Noboa]] reup de noedtoesjtandj oet, wonao 't geweld sjnel escaleert. ;7 jannewarie * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Franz Beckenbauer]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/franz-beckenbauer-ist-tot-weltmeister-von-1990-und-1974-stirbt-im-alter-von-78-jahren-19434495.html FAZ.net - Franz Beckenbauer im Alter von 78 Jahren gestorben]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Braziliaanse voetballer en coach [[Mário Zagallo]] (betrokke bie de [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|Waereldbaekereuverwinninge]] van 1958, 1962, 1970 en 1994) sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6296901/braziliaanse-voetballegende-en-viervoudig-wk-winnaar-mario-zagallo-overleden.html Nu.nl - Braziliaanse voetballegende en viervoudig WK-winnaar Mário Zagallo overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Midde-Oeste'': In de Zuudoes-Iraanse sjtad [[Kerman]] kómme zeker 91 luuj óm 't laeve bie 'n döbbele explosie. 284 luuj rake gewóndj. De óntploffinge waore inne buurt van 'n herdenkingsbiejeinkóms veur de Iraanse ginneraal Qasem Soleimani, dae precies veer jaore truuk woort doedgemaak bie 'ne Amerikaanse drone-aanval. D'n aansjlaag waert opgeëis door terreurbeweging [[IS]].<ref>[https://www.washingtonpost.com/world/2024/01/03/iran-us-soleimani-explosion-kerman/c7b0f51a-aa32-11ee-bc8c-7319480da4f9_story.html The Washington Post - Iran says at least 84 were killed in blasts at a ceremony honoring slain general]</ref> * ''Nederlandj'': [[Twiede Wereldoorlog]]veteraan André Hissink sjtörf op 104-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503652-wo-ii-vlieger-andre-hissink-104-overleden-ik-heb-gezwijnd NOS - WO II-vlieger André Hissink (104) overleden: 'Ik heb gezwijnd']</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Mestreech]], aon de [[Boschpoort]], brik 'nen diek door. Oerzaak is d'n aonhawwende regeval en 't droet veurtkoumend hoegwater.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6296595/dijk-in-maastricht-deels-weggespoeld-woonboten-ontruimd.html Nu.nl - Dijk in Maastricht deels weggespoeld, woonboten ontruimd]</ref> * ''Nederlandj'': In 't [[Gelderland|Gelders]] [[Puiflijk]] kómme 50.000 hoonder óm bie 'ne sjtalbrandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503574-grote-stalbrand-in-puiflijk-50-000-kippen-dood NOS - Grote stalbrand in Puiflijk, 50.000 kippen dood]</ref> * ''Sjport'': De Fransen autocoureur [[René Metge]], drievaudig winner van [[Paries-Dakar]], sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240103_96833386 De Standaard - Drievoudig Dakarwinnaar René Metge overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Kóns en cultuur, Belsj Limburg'': [[Veldeke (vereiniging)|Veldeke]] in [[Belsj Limburg]] geuf 'ne speciale dialekkalender oet mit oetsjpraoke, weiteswaerdighede, gedichskes en wietse oet alle Belsj-Limburgse dialekte.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20240102_95078928 HBVL - Nieuw jaar, nieuwe almanak met Limburgs dialect: “Taalrijkdom die niet verloren mag gaan”]</ref> * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne Israelische aanval op e [[Hamas]]-kentoer inne [[Libanon|Libanese]] huidsjtad [[Beiroet]] kómme 7 luuj óm 't laeve, woe-ónger Saleh al-Arouri, e kopsjtök vanne terreurbeweging.<ref>[https://www.timesofisrael.com/hamas-deputy-leader-saleh-al-arouri-killed-in-alleged-israeli-strike-in-beirut-suburb/?utm_source=article_hpsidebar&utm_medium=desktop_site&utm_campaign=liveblog-january-03-2024 Times of Israel - Hamas deputy leader Saleh al-Arouri killed in alleged Israeli strike in Beirut]</ref><ref>[https://www.aljazeera.com/news/2024/1/3/who-was-saleh-al-arouri-the-hamas-leader-killed-in-beirut Al Jazeera - Who was Saleh al-Arouri, the Hamas leader killed in Beirut?]</ref> * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger trek zich gedeiltelik truuk oet 't noorde vanne [[Gazasjtroek]]. De ierste bewoeners kere truuk.<ref>[https://nos.nl/collectie/13959/artikel/2503534-eerste-palestijnen-terug-naar-verwoest-noord-gaza-nu-israel-zich-daar-terugtrekt NOS - Eerste Palestijnen terug naar verwoest Noord-Gaza nu Israël zich daar terugtrekt]</ref> * ''Wes-Azië/Midde-Oeste'': De Törkse pelissie pak 33 luuj op. Ze waere verdach van spionage veur [[Israel]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20240102_93987246 De Limburger - Turkse politie pakt verdachten van spionage voor Israël op]</ref> * ''Politiek, Oes-Azië'': De [[Zuud-Korea]]anse oppositieleijer [[:en:Lee Jae-myung|Lee Jae-myung]] waert tiedes e werkbezeuk in [[Busan]] naergesjtoke en raak doabie gewóndj. De aanvaller, 'ne 67-jäörige man, is opgepak.<ref>[https://en.yna.co.kr/view/AEN20240102003451315 Yonhap News Agency - Opposition leader Lee Jae-myung attacked during visit to Busan]</ref> * ''Oes-Azië'': op 'n lóchhave kórtbie [[Tokio]] kump e passageersvleegmesjien in boetsing mit e vleegmesjien vanne Japanse köswach. Vief inzittende vanne köswach kómme daobie óm 't laeve, eine raak gewóndj. In 't passageertoesjtel rake 14 luuj gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503496-honderden-tijdig-geevacueerd-bij-vliegtuigongeluk-tokio-vijf-doden-bij-kustwacht NOS - Honderden tijdig geëvacueerd bij vliegtuigongeluk Tokio, vijf doden bij kustwacht]</ref> ;1 jannewarie * ''Economie, Afrika, Midde-Oeste'': [[Egypte]], [[Ethiopië]], [[Iran]], [[Saudi-Arabië]] en de [[Vereinigde Arabische Emirate]] sjlete zich aan bie [[BRICS]]. * ''Politiek, Midde-Oeste'': 't Israelisch hoeggerechshof verwerp de ómsjtreje hervormingswet van premier Netanyahu. De wet waor gemeind um de mach vanne [[regering]] en 't [[parlement]] te vergroete ten koste vanne mach van 't hof.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503458-hooggerechtshof-israel-haalt-streep-door-staatsrechthervorming-netanyahu NOS - Hooggerechtshof Israël haalt streep door staatsrechthervorming Netanyahu]</ref> * ''Politiek, Wes-Azië'': De internationaal neet-erkinde rippebliek [[Hoeg-Karabach]] waert formeel opgeheve. * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': [[Japan]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,6 op de Memènt-Magnitudesjaol. Daobie valle zeker 202 doeje, 665 gewónje en rake 102 luuj vermis.<ref>[https://nos.nl/artikel/2503407-zware-aardbeving-voor-de-kust-van-japan-tsunamiwaarschuwing-afgegeven NOS.nl - Zware aardbeving voor de kust van Japan, tsunamiwaarschuwing afgegeven]</ref> ==2023== ===december=== * ''Natuur & milieu, Duutsjland'': [[:de:Weihnachtshochwasser 2023|hoegwater]] in groete deile van Noord- en Oes-Duutsjland. * ''Zuud-Amerika'': diplomatieke crisis tösje de buurlenj [[Venezuela]] en [[Guyana]] noa e ómsjtreje [[referendum]] euver de annexatie vanne westelike Guyanese regio's. * ''Zuud-Azië'': hónderddoezende Afghane vlöchte oet [[Pakistan]] of waere 't landj oetgezat. * ''Midde-Oeste'', 18 december-huuj: 'n internasjonaal coalitie ónger leijing vanne [[VS]] ([[:en:Operation Prosperity Guardian|Operation Prosperity Guardian]]) besjermp sjeper oppe [[Roej Zie]] bie [[Jeme]]. * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] door pro-Iraanse milities en Amerikaanse vergeldingsacties. * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. * ''Natuur & milieu'', 30 november-12 december: 198 leng neme deil aan de klimaatconferentie in [[Dubai]], [[Vereinigde Arabische Emirate]]. Ze waere 't eins euver de aafbouw van fossiel [[brandjsjtof]]fe. ;31 december * ''Duutsjland'': De Duutsje pelissie arresteert 3 luuj op verdenking van veurbereijing van 'nen aansjlaag op de [[Dóm van Kölle]]. Op keersjaovend woort 'ne 30-jäörige Tadzjiek aangehaote. Dae waert gezeen es 'ne sjpil in e terroristisch netwerk in 't weste van de deilsjtaat [[Noordrien-Wesfale]].<ref>[https://rp-online.de/nrw/staedte/koeln/drei-weitere-verdaechtige-in-gewahrsam-nach-koelner-terroralarm_aid-104278149 Rheinische Post - Drei weitere Verdächtige in Gewahrsam nach Kölner Terroralarm]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse popjournalis en radio-dj [[Hubert van Hoof]] störf op 72-jaorege leeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2249240/radio-icoon-hubert-van-hoof-72-overleden 1Limburg - Radio-icoon Hubert van Hoof (72) overleden]</ref> * ''Economie'': De Belzje zakeman [[Paul Buysse]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231231_94023609 De Standaard - Paul Buysse, the Belgian who sold the Rolls]</ref> * ''Weitesjap'': [[NASA]] lanceert vanaaf [[Antarctica]] 'ne nuje ruumde[[telescoop]] genaamp [[:en:GUSTO (telescope)|GUSTO]]. Dae geit óngerzeuk doon nao [[sjterresjtof]]. ;30 december * ''Nederlands Limburg'': 'ne 36-jäörige man oet [[Itter]] kump óm 't laeve nao e óngelök mit [[vuurwerk]].<ref>[https://www.1limburg.nl/112/2358624/dode-vuurwerkongeval-is-36-jarige-man-ook-een-gewonde 1limburg - Dode vuurwerkongeval is 36-jarige man, ook één gewonde]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Tom Wilkinson]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6296164/britse-acteur-tom-wilkinson-plotseling-op-75-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Britse acteur Tom Wilkinson plotseling op 75-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': bie 'nen aanval oppe Zuud-Róssische regio [[Belgorod]] valle 24 doeje en 108 gewónje. ;29 december * ''Oes-Europa'': bie 'ne Róssische aanval op versjeie Oekraïense sjtaej kómme 41 luuj óm 't laeve en mie es 160 luuj rake gewóndj. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Les McCann]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20240101_97034427 De Standaard - Vaak gesamplede jazzgigant Les McCann overleden]</ref> ;27 december * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaansen acteur [[Lee Sun-kyun]] begeit op 48-jäörige laeftied zelfmaord.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502883-parasite-acteur-lee-sun-kyun-dood-gevonden-in-auto NOS.nl - Parasite-acteur Lee Sun-kyun dood gevonden in auto]</ref> * ''Frankriek/Europa'': De Franse politicus [[Jacques Delors]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6295793/franse-politicus-en-europese-unie-architect-jacques-delors-98-overleden.html Nu.nl - Franse politicus en Europese Unie-architect Jacques Delors (98) overleden]</ref> ;26 december * ''Duutsjlandj'': D'n Duutsje politicus [[Wolfgang Schäuble]] (CDU) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/wolfgang-schaeuble-ist-tot-ehemaliger-cdu-politiker-wurde-81-jahre-alt-19409165.html FAZ.net - Wolfgang Schäuble ist tot]</ref> ;24 december * ''Wes-Afrika'': bie aanvalle op versjeie dörpkes in Centraal-[[Nigeria]] kómme 200 luuj óm 't laeve. Zó'n 500 luuj rake gewóndj. De sjlachoffers zint hoofzakelik christene. Me hèlt islamitische Fulani-militante verantwoordelik veur de aanvalle. ;23 december * ''Nederlands Limburg'': bie 'n sjeetpartie in [[Gelaen]] kump 'ne man óm 't laeve.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20231223_96348064 De Limburger - Slachtoffer schietpartij centrum Geleen overleden, dader voortvluchtig]</ref> ;21 december * ''Midde-Europa'': Aan de universiteit van [[Praag]] vèntj 'n sjeetpartie plaats wobie 14 doeje valle, ónger wae de sjötter zelf.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502418-bloedbad-op-universiteit-praag-oud-student-doodt-14-mensen NOS.nl - Bloedbad op universiteit Praag: oud-student doodt 14 mensen]</ref> * ''Sjport'': De Utrechtse amateurvoetbalclub [[USV Hercules]], die in de [[Daarde Devisie|Driede Devisie]] sjpeelt, zörg veur 'n sensatie door in de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] mit 3-2 van [[AFC Ajax]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2502455-blamage-voor-ajax-nederlaag-tegen-amateurs-hercules-in-bekertoernooi NOS.nl - Blamage voor Ajax: nederlaag tegen amateurs Hercules in bekertoernooi]</ref> ;20 december * ''Zuud-Amerika'': Aad-prizzedent [[Desi Bouterse]] waert veroerdeild tot 20 jaor cel veur zinne rol bie de Decembermoorde in [[1982]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6294863/desi-bouterse-krijgt-ook-in-hoger-beroep-twintig-jaar-cel-voor-decembermoorden.html Nu.nl - Desi Bouterse krijgt ook in hoger beroep twintig jaar cel voor Decembermoorden]</ref> * ''Nederlands Limburg'': [[Harrie Smeets]], bisjop van Remunj tösje 2018 en 2023, sjtörf op 63-jäörige laeftied aan 'nen harretumor.<ref>[https://www.kn.nl/in-memoriam/harrie-smeets-1960-2023-toch-een-bisschop-tot-het-eind/ Katholiek Nieuwsblad - Harrie Smeets (1960-2023): Toch een bisschop tot het eind]</ref> * ''Politiek, Europa algemein'': 't [[Europees Parlement]] en de [[EU]] waere 't eins euver e pakket aan regels euver [[asiel]] en [[migratie]]. Wichtige óngerdeile van dit pakket zint versjnelde screening van migrante ane boetegrenze vanne EU en de meugelikheid veur migrante sjneller truuk te sjikke es ze oet veilige lenj kómme. ;19 december * ''Economie, Nederlands Limburg'': 't ''[[Sprookjesbos]]'' in [[Valkeberg]] geit failliet.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20231219_96267312 De Limburger - Sprookjesbos failliet: Valkenburg verliest na Valkenier opnieuw toeristische trekpleister]</ref> ;18 december * ''Natuur & milieu, Noord-Europa'': in 't zuudweste van [[Iesland]] op 't sjiereilandj Reykjanes bars 'ne [[völkaan]] oet. Veur zoewied bekindj zint gein sjlachoffers gevalle.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6294675/na-weken-van-maatregelen-barst-vulkaan-op-ijsland-eindelijk-uit.html Nu.nl -Na weken van maatregelen barst vulkaan op IJsland eindelijk uit]</ref> * ''Politiek, Zuudoes-Europa'': zittend prizzedent Vučić wint de [[Servië|Servische]] parlementsverkezinge. Zien partie, de Servische Progressieve Partie, kump oet op zó'n 47 procent. ;16 december * ''Nederlands Limburg, Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgsen historicus [[Mathieu Segers]] störf op 47-jaorege leeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6294471/hoogleraar-en-europadeskundige-mathieu-segers-47-overleden.html Nu.nl - Hoogleraar en Europadeskundige Mathieu Segers (47) overleden]</ref> * ''Economie, Midde-Oeste'': Alle groete containerverveurders sjtoppe veurluipig mit vare euver de [[Roej Zie]] nao aanvalle van Houthi-rebelle op vrachsjepe inne watere róndj [[Jemen]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2501801-alle-grote-rederijen-mijden-rode-zee-na-aanvallen-het-loopt-uit-de-hand NOS - Alle grote rederijen mijden Rode Zee na aanvallen: 'Het loopt uit de hand']</ref> * ''Midde-Oeste'': Nawaf al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, de emir van [[Koeweit]], sjtörf op 86-jäörige laeftied. ;14 december * ''Politiek, Oes-Europa'': de [[EU]] sjtart de toetraejingsóngerhandelinge mit [[Oekraïne]] en [[Moldavië]]. [[Georgië]] krieg de sjtatus kandidaat-lidsjtaat. ;13 december * ''Nederlands Limburg'': De gemeinte [[Valkeberg]] deit de veiligheid róndum de keersjmerte in de Gemeinte- en de Fluweelegrot aansjerpe. Ouch op de keersjmert op de [[Vriethof (Mestreech)|Vriethof]] in [[Mesjtreech]] were maotregele genómme. Rae daoveur ies 't verhoagd dreiginigsniveau door de oorlog in Gaza en koranverbrandinge in Zjwede.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2347925/extra-veiligheidsmaatregelen-bij-kerstmarkten-valkenburg 1limburg - Extra veiligheidsmaatregelen bij kerstmarkten Valkenburg]</ref> * ''Politiek, Oes-Europa'': de liberale politicus [[Donald Tusk]] waert gekoze es nuje premier van [[Pole]]. ;1 december * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt 't zuje vanne Gazasjtroek binne. D'r waere gevechte gemeld inne sjtad Khan Yunis. ===november=== * ''Zuud-Azië'': hónderddoezende Afghane vlöchte oet [[Pakistan]] of waere 't landj oetgezat. * ''Belsj, Belsj-Limburg'': jaorlikse militair oefening ''Celtic Tiger'' inne Belsje Kempe, mit 900 militaire en 150 veurtuger.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/11/13/celtic-uprise/ VRT - Meer dan 700 militairen oefenen op straat in Limburg en Antwerpen: "Er wordt geschoten, maar met oefenmunitie"]</ref> * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] en Amerikaanse vergeldingsacties * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. ;30 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Iers-Britse folkzenger [[Shane MacGowan]] ([[The Pogues]]) sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2499805-shane-macgowan-65-van-the-pogues-overleden NOS.nl - Shane MacGowan (65) van The Pogues overleden]</ref> ;29 november * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Duutsj-Amerikaanse politicus en diplomaat [[Henry Kissinger]] ([[Nobelpries]] veur de Vrei 1973) sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6291935/amerikaanse-diplomaat-en-nobelprijswinnaar-henry-kissinger-100-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse diplomaat en Nobelprijswinnaar Henry Kissinger (100) overleden]</ref> ;26 november * ''Sjport'': 't [[Formule 1]]-kampioensjap ènjig mit de Grand Prix van [[Abu Dhabi (stad)|Abu Dhabi]]. [[Max Verstappen]] wintj e record van 19 op 22 races; daobie haet 'r mie es doezend rundjes geleid (ouch e record), es ènsigste alle races oetgevare en haet 'r mie es twie kier zoeväöl punte es nómmer twie [[Sergio Pérez]] (575 óm 285).<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> ;22 november * ''Politiek, Nederlandj'': Bie de [[Twiede Kamer]]verkezinge kump de [[PVV]] van [[Geert Wilders]] oet op 37 zedele, woemit ze wiedoet de groetste partie is gewaore. Achter de PVV sjtaon 't links blok [[GroenLinks]]-[[PvdA]] van [[Frans Timmermans (politicus)|Frans Timmermans]] mit 25 zedele, de [[VVD]] van [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius|Dilan Yeşilgöz]] mit 24 zedele en de nuuj partie [[Nieuw Sociaal Contract|NSC]] van [[Pieter Omtzigt]] mit 20 zedele.<ref>[https://nos.nl/collectie/13958/artikel/2498877-exitpoll-ipsos-pvv-met-afstand-grootste-partij-gevolgd-door-gl-pvda-vvd-en-nsc NOS - Exitpoll Ipsos: PVV met afstand grootste partij, gevolgd door GL-PvdA, VVD en NSC]</ref> ;20 november * ''Politiek, Zuud-Amerika'': Javier Milei, van de rechs-populistische partie Avanza Libertad, wint de [[Argentinië|Argentiense]] prizzedentsverkezinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2498505-uiterst-rechtse-milei-wint-presidentsverkiezingen-in-argentinie]</ref> ;19 november * ''Economie'': De Nederlandse zakeman [[Wim van de Leegte]], vreugere topman van [[VDL]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6290394/wim-van-der-leegte-oud-topman-vdl-op-76-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Wim van der Leegte, oud-topman VDL, op 76-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Kaapverdië|Kaapverdiaans]]-[[Portugal|Portugese]] zengeres [[Sara Tavares]] sjtörf op 45-jäörige laeftied aan 'nen harretumor.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231120_96633993 De Standaard - Sara Tavares maakte Portugees-Kaapverdische pop voor de hele wereld]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Franse pianiste [[Colette Maze]] sjtörf op 109-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/7ea9f5ed-a3e1-41e7-8f77-06af5ab8b52b/franse-pianist-colette-maze-108-brengt-album-uit NPO Klassiek - Pianist Colette Maze (109) overleden: eeuw achter de piano]</ref> ;18 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Ruud Geels]] (20 kier international) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2498324-oud-topspits-ruud-geels-op-75-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Oud-topspits Ruud Geels op 75-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[David Del Tredici]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/11/18/arts/music/david-del-tredici-dead.html New York Times - David Del Tredici, Who Set ‘Alice’ to Music, Dies at 86]</ref> * ''Sjport'': In 'n kwalificatiematch veur 't [[Europees Kampioensjap hierevoetbal 2024]] wintj [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] mit 14-0 van [[Gibraltarees hierevoetbalèlftal|Gibraltar]]. Dit is e record veur Europese voetbalmatche. ;16 november * ''Kóns en cultuur, Belsj-Limburg'': de film ''Zondebokken'' van documentaire- en filmmaeker Rocky Grispen oet [[Mezeik]] geit in première. De film geit euver de [[bokkeriejersj]] en de akteurs kómme allemaol oet Belsj- en Nederlands-Limburg.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/11/16/de-bokkenrijders-komen-opnieuw-tot-leven-in-film-zondebokken/ VRT - De Bokkenrijders komen opnieuw tot leven in film "Zondebokken" van Maaseikse regisseur Rocky Grispen]</ref> ;14 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse journalis en prizzentator [[Karel van de Graaf]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan de gevolge van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6289806/journalist-en-wie-is-de-mol-presentator-karel-van-de-graaf-72-overleden.html Nu.nl - Journalist en Wie is de Mol?-presentator Karel van de Graaf (72) overleden]</ref> ;13 november * ''Weitesjap, natuur & milieu'': oet berekeninge van 'n internationaal óngerzeuksgroep bliek det mit bósjhersjtel en aanplant van nuje [[bósj]] 829 miljard ton [[CO2]] oete [[atmosfeer]] kèn waere gehaold.<ref>[https://nos.nl/collectie/13871/artikel/2497723-herstel-bossen-kan-flink-bijdragen-aan-klimaatverbetering-maar-geduld-vereist NOS - Herstel bossen kan flink bijdragen aan klimaatverbetering, maar geduld vereist]</ref> ;10 november * ''Belsj-Limburg'': In [[Diepenbik]] waere twie extreemrechse activiste gearresteerd die benj höbbe mit [[The Base]], 'n terroristische, op geweld gerichte sjplintergróp.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231111_96260214?&articlehash=ryflAtQG4IxhxVMKnxiX%2FVGrY%2FTBt5Bw7N3ptmy4y3YuLm1nuTZ94W8V2csVn0u8G%2FeFLHMx9gavE3u6ZPrX5mbkcEZP2IYBYw5AMnD1J7pGQOkVqyRafq%2BdfymBfASq%2FaSbrpWdFL2IOEGys1A%2F2wIbHYCY2JUMKPD6VoiNoQgnOvyVICk%2BxG89tcgQMR9NHF78T6N8vgXd3zVxxxCEtS%2FJF%2FexIRrA%2BNUnDdK3X0Dc%2BSno9jzLAkbRPoabu00g5sQdqCllLvZKk3Cu1Bvl%2B%2BBFWQJhATKW0ZTuUCk9AIav1%2FOaq%2BxaVHgMpqkIOVOS6vSBee9s%2BKHYOm%2BnVMu9jg%3D%3D De Standaard - Na de arrestaties in Diepenbeek: The Base predikt geweld met als doel een witte etnostaat]</ref> ;9 november * ''Midde-Oeste'': bie 'ne nuje Amerikaanse lóchaanval op pro-[[Iran|Iraanse]] militante inne [[Syrië|Syrische]] regio Deiz-ez-Zor valle 9 doeje en 7 gewónje.<ref>[https://www.syriahr.com/en/315250/ SOHR - Amid confirmed reports of fatalities | US airstrikes on military positions in Deir Ezzor leave seven Iranian-backed militiamen injured]</ref> ;2 november * ''Kóns en cultuur'': "Now and then", 'n ónaafgemaak leedje van [[The Beatles]], kump 53 jaor nao 't oetereingaon esnog aafgemaak oet. * ''Zuud-Azië'': rebelle in 't noorde van [[Myanmar]] verovere de sjtrategische grensplaats Chinshwehaw, 'ne wichtige sjakel veur de handel mit [[Sjina]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2023/11/2/myanmar-rebels-seize-vital-border-town-as-china-calls-for-ceasefire Al Jazeera - Myanmar rebels seize vital border town as China calls for ceasefire]</ref> ;1 november * ''Wes-Afrika'': Bie 'nen aanval inne [[Nigeria]]anse regio Yobe waere zeker 40 luuj gedoed. * ''Natuur & milieu, Oes-Azië'': Inne [[Groete Oceaan]] bie 't [[Japan]]se eilandj Iwo Jima is e nuuj eilendje óntsjtange nao de oetbarsting van 'n óngerziese völkaan.<ref>[https://apnews.com/article/japan-iwo-jima-volcano-eruption-new-island-94916ed3b033b6626610da16f9942452 AP - A volcanic eruption has created a new island off Japan, but it may not last]</ref> ===oktober=== * ''Midde-Oeste'': aanvalle op Amerikaanse bases in [[Syrië]] en [[Irak]] en Amerikaanse vergeldingsacties * ''Midde-Oeste'', 7 oktober-huuj: [[Israëlisch-Palestiens conflik (2023)|kreeg in Israel en de Gazasjtroek]]. * ''Zuudoes-Europa'': sjpanninge tösje [[Kosovo]] en [[Servië]]. * ''Midde-Oeste'': Etnische [[Armene]] vlöchte oet de belegerde enclave [[Hoeg-Karabach]] nao [[Armenië]]. ;31 oktober * ''Wetensjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Thomas Mattingly]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nasa.gov/news-release/nasa-administrator-remembers-apollo-astronaut-thomas-k-mattingly-ii/ NASA.gov - NASA Administrator Remembers Apollo Astronaut Thomas K. Mattingly II]</ref> ;28 oktober * ''Centraal-Azië'': Bie e óngelök in 'n koel in [[Karaganda]], [[Kazachstan]] valle 46 doeje. * ''Kóns en cultuur'': De Canadees-Amerikaansen acteur [[Matthew Perry]] sjtörf op 54-jäörige laeftied nao 'nen dènkelike zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/film/6287354/friends-acteur-matthew-perry-op-54-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Friends-acteur Matthew Perry op 54-jarige leeftijd overleden]</ref> ;27 oktober * ''Midde-Oeste'': 't Israelisch leger vèlt de [[Gazasjtroek]] binne. * ''Midde-Oeste'': De [[VS]] valle munitiedepots aan van pro-Iraanse militante in [[Syrië]] en [[Irak]]. 't Geit óm 'ne vergeldingsaanval nao versjeie drone- en raketaanvalle op Amerikaanse bases inne regio.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67236438 BBC - US strikes Syria bases used by Iran-linked groups]</ref> ;26 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[Hans Tentije]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231030_97385327 De Standaard - Dichter Hans Tentije overleden: de Edward Hopper van de Nederlandstalige poëzie]</ref> ;25 oktober * ''Noord-Amerika'': bie 'n sjeetpartie in Lewiston, [[Maine]], valle 18 doeje en 13 gewónje. De sjötter waert twie daag later doed gevónje. ;24 oktober * ''Natuur en milieu, Duutsjlandj'': get ten weste van [[Linnich]] (óng. 20 km ten oeste van [[Broensem]]) vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] plaatsj mit 'n krach van 2,4 oppe [[sjaol van Richter]]. ;21 oktober * ''Sjport'': De Britse voetballer Sir [[Bobby Charlton]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2494850-engelse-voetballegende-sir-bobby-charlton-86-overleden NOS.nl - Engelse voetballegende Sir Bobby Charlton (86) overleden]</ref> ;18 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Wessel te Gussinklo]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231020_94942129 De Standaard - Schrijver Wessel te Gussinklo overleden: ‘Alles staat in mijn boeken, ik ben er zelf niet meer’]</ref> ;17 oktober * ''Midde-Oeste'': bie 'n explosie in e krankehoes inne [[Gazasjtrook]] valle zeker teentalle doeje en gewónje. Volgens 't Palestiens ministerie van Volksgezóndheid geit 't óm 'ne Israelische aanval. Volges [[Israel]] is 't 'ne mislökde aanval van terreurorganisatie Islamitische Jihad, die ouch betrokke is bie de kreeg in Israel enne [[Palestijnse Staot|Palestiense gebede]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse jazzpianis en -componis [[Carla Bley]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan [[harrekanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231018_93860891 De Standaard - Carla Bley: van sigarettenmeisje tot wereldvermaarde componiste]</ref> ;16 oktober * ''Naord-Europa'': De Finse politicus en diplomaat [[Martti Ahtisaari]] (Nobelpries veur de Vrei 2008) sjtörf op 86-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2494270-finse-oud-president-en-vredesmakelaar-martti-ahtisaari-86-overleden NOS.nl - Finse oud-president en 'vredesmakelaar' Martti Ahtisaari (86) overleden]</ref> * ''Belsj'': bie 'ne aansjlaag in 't centrum vanne [[Belsj]]e hoofsjtad [[Brössel]] zint twie [[Zjwede (volk)|Zjwede]] doedgesjote, eine is gewóndj geraak. De sjötter zaet geïnsjpireerd te zie door terreurorganisatie [[IS]]. Hae is nao 'n klopjach neergesjote en euverleje. ;15 oktober * ''Oes-Europa, politiek'': De conservatief en [[euroscepticisme|eurosceptische]] partie PiS van zittende premier [[Mateusz Morawiecki]] blief de groetste in de [[Pole|Poolse]] verkezinge, meh verluus geveulig. De liberaal en pro-Europese burgercoalitie van [[Donald Tusk]] kump op de twiede plaats. ;14 oktober * ''Oceanië, politiek'': De liberaal-conservatief National Party wint de [[Nuuj-Zieland]]se verkezinge. * ''Kóns en cultuur'': D'n Iraanse rezjisseur [[Dariush Merjui]] weurt, mit zien vrouw, op 83-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/film/6285408/bekende-iraanse-regisseur-dariush-mehrjui-doodgestoken-in-zijn-eigen-huis.html Nu.nl - Bekende Iraanse regisseur Dariush Mehrjui doodgestoken in zijn eigen huis]</ref> ;13 oktober * ''Weitesjap'': De [[NASA]] lanceert 't ruumdetuug [[Psyche (ruimtesonde)|Psyche]], wat [[Psyche (planetoïde)|de gelieknamige planetoïde]] geit óngerzeuke en dao in 2029 mót aankómme.<ref>[https://www.nasa.gov/missions/psyche-mission/6-things-to-know-about-nasas-asteroid-exploring-psyche-mission/ NASA.gov - 6 Things to Know About NASA’s Asteroid-Exploring Psyche Mission]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse póppesjpeler [[Jozef van den Berg]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gelderlander.nl/west-betuwe/we-kijken-verkeerd-zei-jozef-van-den-berg-1949-2023-we-kregen-het-paradijs-maar-zijn-het-verloren~a782b265b/ De Gelderlander - We kijken verkeerd, zei Jozef van den Berg (1949-2023): ‘We kregen het paradijs, maar zijn het verloren’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse dichteres [[Louise Glück]] ([[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] 2020) sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231013_97299223 De Standaard - Louise Glück, dichter van het verlangen]</ref> * ''Frankriek'': Inne Noord-[[Frankriek|Franse]] sjtad [[Arras]] waert 'ne lieraar doedgesjtoke door 'ne geradicaliseerde man van Tsjetsjeense aafkóms. 't Dreigingsniveau is verhoeg nao 't allerhoegste niveau en 7000 militaire waere ingezet veur [[terrorisme]] te besjtrieje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/10/13/frankrijk-verhoogt-veiligheidsniveau/ VRT - Frankrijk kondigt hoogste dreigingsniveau af nadat leraar in Arras werd doodgestoken: "Link met situatie in Midden-Oosten"]</ref> ;10 oktober * ''Belsj Limburg, Economie'': De directie maak bekèndj det 't [[Sappi]]-pepierfebrik in [[Laoneke]] begin 2024 toe geit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20231010_93774302 De Standaard - 600 banen op de tocht door sluiting papierfabriek Sappi in Lanaken]</ref> ;9 oktober * ''Economie'': De [[Nobelpries]] in de Economie weurt toegekèndj aan [[Claudia Goldin]] "ómdet ze ós bezei van vrouwluuj op d'n arbeidsmerret veuroet haet geholpe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Economie (paersberich)]</ref> ;8 oktober * ''Midde-Oeste'': [[Hezbollah]] mingk zich in 't conflik mit [[Israël]] door ouch rakètte aaf te vure. * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Tjerk Westerterp]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6284510/voormalig-cda-minister-tjerk-westerterp-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig CDA-minister Tjerk Westerterp op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> ;7 oktober * ''Natuur & milieu, Centraal-Azië'': [[Afghanistan]] waert getroffe door 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 6,3 op de [[sjaol van Richter]]. Zeker 1000 luuj kómme daobie óm 't laeve en zó'n 9000 rake gewóndj. * ''Midde-Oeste'': Vanoet de [[Gazasjtroek]] weure hóngerde rakètte op [[Israël]] aafgesjote. Ouch sjtaeke infiltrante de grens euver tösje de Gazasjtroek en Israel. Veural in 't zude van Israel guf 't vuurgevechte. [[Hamas]] eis d'n aanval op.<ref>[https://www.nu.nl/midden-oostenconflict/6284286/massale-verrassingsaanval-door-hamas-op-israel-meerdere-doden-en-gewonden.html Nu.nl - Massale verrassingsaanval door Hamas op Israël, meerdere doden en gewonden]</ref> * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] weurt twiede in de [[sprintrace]] in [[Qatar]] en sjtèlt zoedaonde zienen driede waereldtitel [[Formule 1]] veilig.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]].</ref> ;6 oktober * ''Midde-Oeste'': De [[Nobelpries]] veur de Vrei weurt oetgereik aan [[Narges Mohammadi]] "óm häör gevech taege de óngerdrökking van vrouwluuj in [[Iran]] en häör gevech veur minsjerechte en vrieheid veur edereine."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2023/press-release/ NobelPrize.com - Nobelpries veur de Vrae (paersberich)]</ref> ;5 oktober * ''Kóns en cultuur'': De [[Nobelpries]] [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|in de Literatuur]] weurt oetgereik aan [[Jon Fosse]] "óm zien innovatief buun- en prozawerk wo-in hae 'n sjtum gief aan 't ónzegkbaart."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2023/bio-bibliography/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Literatuur (paersberich)]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt oetgereik aan [[Moungi G. Bawendi]], [[Louis E. Brus]] en [[Aleksej E. Jemkimov]] "veur de óntdèkking en synthese van [[kwantumsjtip]]pe."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Sjemie 2023 (paersberich)]</ref> ;3 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Fysica weurt oetgereik aan [[Pierre Agostini]], [[Ferencz Krausz]] en [[Anne L'Huillier]] "veur ['t óntwikkele van] experimenteel menere die [[attosecondefysica|attosecondepulse]] ginnerere veur de studie van [[elektronedyniamiek]] in materie."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Natuurkónde 2023 (paersberich)]</ref> ;2 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Genaeskónde weurt oetgereik aan [[Katalin Karikó]] en [[Drew Weissman]] "veur häör óntdèkkinge ómtrèntj [[nucleoside]]-gebaseerde modificaties die de óntwikkeling van effective mRNA-vaccins taege [[COVID-19]] meugelik höbbe gemaak."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2023/press-release/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Genaeskónde 2023 (paersberich)]</ref> ;1 oktober * ''Economie, Nederlandj'': de [[aerdgaas|gaaskraan]] in [[Groninge (provincie)|Groninge]] geit toe. * ''Politiek, Oes-Europa'': De populistische partie Smer-SD van Robert Fico wènt de [[Slowakije|Sjlowaakse]] verkezinge. De liberaal partie PS kump op de twiede plaats. * ''Midde-Oeste'': bie 'ne zelfmoordaansjlaag kórtbie 't [[Turkieje|Törks]] parlement in [[Ankara]] rake twie agente gewóndj. 'ne Twiede persoen waert door de pelissie doedgesjote. De Koerdische aafsjeidingsbeweging [[PKK]] eis d'n aansjlaag op. * ''Frankriek'': In 't [[Normandië|Normandische]] dörp La Meauffe explodeert munitie oet de [[Twiede Weltkreeg]]. Eine man kump óm 't laeve, twie anger rake gewóndj. ===september=== * ''Zuudoes-Europa'': sjpanninge tösje [[Kosovo]] en [[Servië]]. * ''Natuur & milieu, Noord-Afrika'': in 't oeste van [[Libië]] valle bie zjwaor euversjtruiminge es gevolg van sjtorm Daniël zeker 11.000 doeje, woevan de meiste inne sjtad Derna. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Midde-Oeste'': Etnische [[Armene]] vlöchte oet de belegerde enclave [[Hoeg-Karabach]] nao [[Armenië]]. * ''Midde-Oeste'', 19-20 september: 't [[Azerbeidzjan|Azerbeidzjaans]] leger vèlt de enclave Hoeg-Karabach, die bewoend waert door Armene, aan. D'r valle teentalle doeje en gewónje en einen daag later capitulere Armeense militante. Inne internationaal gemeinsjap waert d'n aanval veroerdeild. ;29 september * ''Zuud- en Centraal-Azië'': Bie 'ne bómaansjlaag inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Mastung valle 55 doeje en zeker 50 gewónje. ;28 september * ''Nederlandj'': In [[Rotterdam]], in e hoes in [[Delfshaven]] en in 't [[Erasmus MC]], weurt gesjote en brandj gestich. Hiebie valle drie doeje. 'ne Verdachte weurt flót opgepak.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6283006/politie-houdt-verdachte-aan-na-schietpartijen-in-erasmus-mc-en-rotterdamse-woning.html Nu.nl - Politie houdt verdachte aan na schietpartijen in Erasmus MC en Rotterdamse woning]</ref> ;27 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Iers-Britsen acteur [[Michael Gambon]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;26 september * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne brandj op e broelof inne Noord-[[Irak|Iraakse]] sjtad [[Qaraqosh]] valle 114 doeje en rake zeker 150 luuj gewóndj. ;25 september * ''Midde-Oeste'': Bie 'n explosie in e brandjsjtofdepot in [[Stepanakert]] (Chankendi), de groetse plaats in [[Hoeg-Karabach]], zien 68 luuj óm 't laeve gekómme en 300 luuj gewóndj geraak. Wiejer geuf 't 105 vermisde. De meiste sjlachoffers waore oppe vlöch nao [[Armenië]] es gevolg van 't Azerbeidzjaans offensief van afgeloupe waek. ;24 september * ''Weitensjap'': 't Ruumdetuug [[OSIRIS-REx]] kump trök op Eerd mit e mónster van asteroïde [[Bennu]].<ref>[https://blogs.nasa.gov/osiris-rex/2023/09/24/capsule-containing-asteroid-bennu-sample-has-landed/ NASA - Capsule Containing Asteroid Bennu Sample Has Landed]</ref> * ''Wes-Afrika'': [[Frankriek]] trèk zienen ambassadeur en zien militaire truuk oet [[Niger]].<ref>[https://www.leparisien.fr/international/coup-detat-au-niger-emmanuel-macron-annonce-le-retrait-des-forces-francaises-et-le-retour-de-lambassadeur-24-09-2023-PQIX2ANPUVHAZBOBK3GTANVTQ4.php Le Parisien - Niger : pourquoi Emmanuel Macron a annoncé le retrait de l’armée française]</ref> * ''Zuudoes-Europa'': In 't noorde van [[Kosovo]] vèlt 'n groep van 30 gewapende manne e dörpke binne. Dao sjete ze 'ne pelissie-agent doed en verwónje ze 3 anger agente, woenao ze zich versjanse in e [[kloester]]. Bie vuurgevechte woorte 3 aanvallers doedgemaak, 2 raakde gewóndj en veer woorte gearresteerd.<ref>[https://www.reuters.com/world/europe/one-police-officer-killed-another-injured-kosovo-gunfire-pm-kurti-2023-09-24/ Reuters - Serb gunmen battle police in Kosovo monastery siege; four dead]</ref> * ''Sjport'': De Ethiopische [[Tigist Assefa]] zèt e nuuj record op de [[marathon (loupe)|marathon]] veur vrouwluuj naer. Häören tied van 2:11:53 is 'n verbaetering van mie es twie menute. ;23 september * ''Nederlands Limburg, economie'': In 'ne exploratieput bie 't gehuch [[Californië (Haors aan de Maas)|Californië]] in de gemeinte [[Haors aan de Maas]] waert [[lithium]] aangetroffe, e [[metaal]] wat ónger anger gebroek waert in [[Hendie|mobiel tillefoons]].<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230922_93338810 De Limburger - Lithium gevonden in Limburg: zitten we op een pot met wit goud? ‘Ik zie de potentie, maar ook veel haken en ogen’]</ref> ;22 september * ''Natuur & milieu'': In [[Afrika]] is 't aantal [[naashaore]]s saer veurig jaor toegenome. Zoewaal 't aantal zjwarte es witte naashaores nump toe.<ref>[https://www.nu.nl/goed-nieuws/6281989/voor-het-eerst-sinds-2012-meer-witte-neushoorns-in-afrika-ook-meer-zwarte.html Nu.nl - Voor het eerst sinds 2012 meer witte neushoorns in Afrika, ook meer zwarte]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Oekraïne]] vèlt 'n Róssische marinebasis aan oppe [[Krim (sjiereiland)|Krim]]. Volges de Oekraïense inlichtingedeenst valle daobie teentalle doeje en gewónje, woe-ónger inkel hoeggeplaatsde marinecommandante.<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230923_92683711 De Limburger - LIVE | Kiev: ’Hoge marinecommandanten getroffen bij aanval op Zwarte Zeevloot, tientallen doden’]</ref> * ''Zuud-Europa'': D'n Italiaansen aad-prizzedent [[Giorgio Napolitano]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2491460-italiaanse-oud-president-napolitano-98-overleden NOS.nl - Italiaanse oud-president Napolitano (98) overleden]</ref> ;20 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse fotograaf [[Erwin Olaf]] sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6281764/fotograaf-erwin-olaf-overleden-op-64-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Fotograaf Erwin Olaf overleden op 64-jarige leeftijd]</ref> * ''Nederlands Limburg'': De gemeinte [[Bezel]] geit alle komborde vervange door niej borde mit de dialekname van de dörper binne de gemeinte (Bezel, [[De Ruiver]] en [[Óffebek]]).<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20230920_93730595 De Limburger - Beesel vervangt alle komborden in gemeente: plaatsnamen in het dialect en leesbaar door rijhulpsystemen auto’s]</ref> ;10 september * ''Oes-Europa'': 't Oekraïense leger herovert veer boorplatforms oppe [[Zjwarte Zie]] kórtbie de [[Krim (sjiereiland)|Krim]]. ;9 september * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[Mangasuthu Buthulezi]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2489824-omstreden-zuid-afrikaanse-oud-politicus-buthelezi-95-overleden NOS.nl - Omstreden Zuid-Afrikaanse oud-politicus Buthelezi (95) overleden]</ref> ;8 september * ''Natuur & milieu, Noord-Afrika'': [[Marokko]] waert getroffe door 'ne zjwaoren [[aerdsjóddel]] woebie zeker 2900 luuj ómkómme. ;3 september * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] pak de Groete Pries van [[Monza]]. Haer weurt daomit d'n allerierste [[Formule 1]]-coureur dae tien races op rie wintj.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6279318/reacties-na-historische-zege-verstappen-in-monza.html Nu.nl - Liveblog Reacties na historische zege Verstappen in Monza]</ref> ===augustus=== * ''Oceanië, natuur & milieu'': bie bósbrenj op 't [[Hawai]]aanse eilandj Maui valle mie es 100 doeje. Zó'n 1100 luuj waere vermis. * ''Noord-Europa, natuur & milieu'': sjtorm Hans veroerzaak sja en euverlas in 't zude van [[Scandinavië]]. Eine kump óm 't laeve. * ''Centraal-Europa, natuur & milieu'': zjwaore raegeval, euversjtruiminge en aerdversjuvinge in [[Sjlovenië]]. Zès luuj kómme óm 't laeve, woe-ónger twie Nederlandse toeriste. * ''Oes-Europa'': Róssische sjepe inne [[Zjwarte Zie]] waere aangevalle mit maritiem drones en Oekraïense ziehaves waere besjtook mit rakette. * ''Sjport'', 20 juli-20 augustus: 9e editie WK vrówwe[[vootbal]] in [[Australië]] en [[Nuuj-Zielandj]]. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;24 augustus * ''Oes-Europa'': kórtbie de Róssische huidsjtad [[Moskou]] crasht e vleegmesjien van [[Wagner]]-leider [[Jevgenij Prigozjin]]. Alle teen inzittende zint daobie óm 't laeve gekómme. Meugelik zoot ouch Prigozjin in dat toesjtel en is hae ómgekómme. ;23 augustus * ''Weitesjap, Zuud-Azië'': Vikram, de maonlanjer van de Indiase missie [[Chandrayaan-3]], lantj op de Zuudpool van de [[Maon]]. [[India]] weurt hiemit 't vierde landj wat mit succes op de Maon lantj.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6277673/india-levert-historische-prestatie-door-als-vierde-land-op-de-maan-te-landen.html Nu.nl - India levert historische prestatie door als vierde land op de maan te landen]</ref> ;21 augustus * ''Politiek, Zuud-Amerika'': De sociaaldemocraat Bernardo Arévalo, ouch waal bekindj es de anti-corruptiekandidaat, wintj de twiede roonde van de prizzedentsverkezinge in [[Guatemala]]. ;19 augustus * ''Politiek, Nederlandj'': [[Pieter Omtzigt]] rich 'n nuuj politieke partie op ([[Nieuw Sociaal Contract]]) en deit mit aan de [[Twiede Kamer]]verkezinge van [[2023]]. ;14 augustus * ''Oes-Afrika'': Inne [[Soedan]]ese provincie Wes-Dafoer waere opnuuj massagraver óntdèk mit dao-in zeker óngevier 1000 lichame. Ze zint dinkelik doedgemaak door de RSF.<ref>[https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/more-mass-graves-found-in-west-darfur-rsf-accused-of-demolishing-camps Dabanga Sudan - More mass graves found in West Darfur, RSF accused of demolishing camps]</ref> ;3 augustus * ''Oes-Europa'': oppositieleijer [[Aleksej Navalny]] waert tot 19 jaore cel veroerdeild.<ref>[https://www.themoscowtimes.com/2023/08/04/russia-sentences-navalny-to-19-years-behind-bars-in-extremism-trial-a82056 Moscow Times - Russia Sentences Navalny to 19 Years Behind Bars in 'Extremism' Trial]</ref> * ''Zuud-Amerika'': tiedelik sjtaak-'t-vure tösje [[Colombia]] en de [[marxisme|marxistische]] rebellebeweging [[ELN]].<ref>[https://apnews.com/article/colombia-eln-guerrilla-peace-agreement-cease-fire-0a35f7f2e0e9b0818c8a2cd4b02ee3ff AP - Colombia begins a six-month cease-fire with its last remaining rebel group in hopes of forging peace]</ref> ;2 augustus * ''Noord-Amerika'': 'ne man dae in [[2018]] 11 luuj doedsjoot in 'n [[synagoge]] inne Amerikaanse sjtad [[Pittsburgh]] waert [[doedsjtraof|ter doed veroerdeild]].<ref>[https://www.bbc.com/news/world-us-canada-66388484 BBC - Pittsburgh synagogue gunman gets death penalty]</ref> ;1 augustus * ''Noord-Amerika'': aanklach taege veurmalig prizzedent [[Donald Trump]] i.v.m. beïnvleujing vanne prizzedentsverkezinge in [[2020]] en de [[Capitool]]besjtorming in jannewarie [[2021]].<ref>[https://apnews.com/article/trump-indicted-jan-6-investigation-special-counsel-debb59bb7a4d9f93f7e2dace01feccdc AP - Trump indicted for efforts to overturn 2020 election and block transfer of power]</ref> ===juli=== * ''Wes-Afrika'', 26-28 juli: [[coup]] in [[Niger]]. * ''Sjport'', 20 juli-huuj: 9e editie WK vrówwe[[vootbal]] in [[Australië]] en [[Nuuj-Zielandj]]. * ''Oes-Azië, natuur & milieu'': [[tyfoon]] Doksuri kump aan landj inne [[Filipiene]], [[Taiwan]] en 't oeste van [[China]]. 78 luuj luuj kómme óm 't laeve, mie es 200 luuj rake gewóndj. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;30 juli * ''Zuud- en Centraal-Azië'': bómaansjlaag tiedes 'n politieke beijeinkóms van 'n islamistische partie inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Khar. Hiebie valle 63 doeje en rake mie es 200 luuj gewóndj. [[IS]] haet d'n aansjlaag opgeëis. ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': zengeres [[Sinéad O'Connor]] sjtörf op 56-jäörige laeftied. ;24 juli * ''Nederlandj, politiek'': [[Sylvana Simons]] sjtop es Kamerlid veur [[Bij1]]. * ''Nederlandj, politiek'': [[Farid Azarkan]] sjtop es fractieveurzitter van [[DENK]]. ;23 juli * ''Belsj'': De [[Belsj]]e nuujslaezeres en zjoernaliste [[Martine Tanghe]] sjtörf op 67-jäörige laeftied ane gevolge van [[kanker]]. * ''Sjport'': [[Jordi Meeus]] oet [[Lommel]] wint de sjlotetappe vanne [[Runj van Frankriek]] op de [[Champs-Elysées]]. ;13 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] sjtop es liestrekker van [[D66]]. * ''Oes-Afrika'': Inne [[Soedan]]ese provincie Wes-Dafoer waert e massagraaf óntdèk mit dao-in zeker 87 lichame. Volges de [[VN]] behure de meiste sjlachoffers tot de Masalit-sjtam, 'n etnische minderheid inne regio. Ze zint dinkelik doedgemaak door de RSF.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/07/13/ontdekking-massagraf-soedan/ VRT - Massagraf ontdekt in Soedan, buurlanden komen samen om conflict te bespreken]</ref> ;11 juli * ''Kóns en cultuur'': De Tsjechisch-Franse sjriever [[Milan Kundera]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;10 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Mark Rutte]] sjtop es liestrekker vanne [[VVD]]. ; 9 juli ''Politiek, Nederlandj'': [[Wopke Hoekstra]] sjtop es liestrekker van 't [[CDA]]. ;7 juli * ''Politiek, Nederlandj'': [[Kabinet-Rutte IV]] vèlt. ;2 juli * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Theo Pahlplatz]] sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6270574/fc-twente-icoon-en-dertienvoudig-international-theo-pahlplatz-76-overleden.html Nu.nl - FC Twente-icoon en dertienvoudig international Theo Pahlplatz (76) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse motorcoureur [[Joey den Besten]] kump op 30-jäörige laeftied óm in e motoróngelök.<ref>[https://nos.nl/artikel/2481215-motorcoureur-den-besten-30-overleden-na-crash-in-finland NOS.nl - Motorcoureur Den Besten (30) overleden na crash in Finland]</ref> ===juni=== * ''Oes-Europa'', 23-24 juni: de [[Wagnergroep]] kump in opsjtand en bezet versjeie militair bases en Róssische sjtaej, woe-ónger de grenssjtad [[Rostov]]. * ''Atlantische Oceaan'': Óngerzieboot Titan implodeert inne buurt van 't wrak vanne [[Titanic]]. De opvarende höbbe 't óngelök neet euverleef.<ref>[https://edition.cnn.com/2023/06/22/us/submersible-titanic-oceangate-search-thursday/index.html CNN - Titanic-bound submersible suffered ‘catastrophic implosion,’ killing all 5 on board, US Coast Guard says]</ref> * ''Oes-Europa'', 22-23 mei & 1-15 juni: Gevechte inne Róssische grensregio Belgorod tösje 't leger en pro-Oekraïense paramilitaire. * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Midde-Amerika, natuur en milieu'', 2-3 juni: zjwaor euversjtruiminge in [[Haïti]]. Teentalle luuj kómme daobie óm 't laeve. * ''Noord-Amerika, natuur en milieu'': bósbrenj in [[Canada]] en roukeuverlas in groete deile van Noord-Amerika ;30 juni * ''Zuud-Amerika'': De Braziliaansen ex-presidentj [[Jair Bolsonaro]] weurt veroerdeild veur machsmisbroek. Hiedoor maag hae ach jaor neet mie aan de verkezinge mitdoon.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6270368/bolsonaro-acht-jaar-onverkiesbaar-na-veroordeling-voor-machtsmisbruik.html Nu.nl - Bolsonaro acht jaar onverkiesbaar na veroordeling voor machtsmisbruik]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis van lichte meziek [[Ruud Bos]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/5061a0fc-ac7e-4cb8-95ab-7f6455d7d547/componist-ruud-bos-overleden-bekend-van-efteling-en-tv NPO Klassiek - Componist Ruud Bos overleden, bekend van Efteling én tv]</ref> ;25 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse sjemis [[John Goodenough]] ([[Nobelpries]] in de Sjemie 2019) sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2480418-oudste-nobelprijswinnaar-accupionier-john-goodenough-100-overleden NOS.nl - Oudste Nobelprijswinnaar, accupionier John Goodenough (100) overleden]</ref> ;22 juni * ''Nederlands Limburg, Kóns en cultuur'': Kleinkunsteneer [[Maurice Hermans]], veural bekind es de zoon vaan [[Toon Hermans]], störf op 74-jaorege leeftied aon 'n bacterieel infectie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479902-maurice-hermans-74-zoon-van-toon-overleden NOS.nl - Maurice Hermans (74), zoon van Toon, overleden]</ref> * ''Sjport'': 't [[IOC]] trèk de erkènning van de internationaal [[bókse|bóksbóndj]] [[IBA]] in. 't Is veur iers det 't comité zoe'ne sjtap zèt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479887-ioc-neemt-historisch-besluit-en-zet-internationale-boksbond-iba-buitenspel NOS.nl - IOC neemt historisch besluit en zet internationale boksbond IBA buitenspel]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Stéphane Demol]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230622_97332067 Het Nieuwsblad - Ex-Rode Duivel Stéphane Demol op 57-jarige leeftijd overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;21 juni * ''Weitesjap, Nederland'': Arsjeologe make de vónds bekèndj van e veerdoezendj jaor aud heiligdóm bie [[Tiel]] mit 'nen opboew dae aan [[Stonehenge]] rappeleert.<ref>[https://nos.nl/artikel/2479742-zonnekalender-langs-de-waal-archeologen-ontdekken-stonehenge-van-nederland-bij-tiel NOS.nl - Zonnekalender langs de Waal: archeologen ontdekken 'Stonehenge van Nederland' bij Tiel]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van Canada en kump mit dees 41e euverwinning geliek te sjtaon mit [[Ayrton Senna]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2479446-verstappen-wint-ook-in-canada-en-komt-met-41ste-zege-naast-legende-senna NOS.nl - Verstappen wint ook in Canada en komt met 41ste zege naast legende Senna]</ref> * ''Sjport'': [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] wintj de [[UEFA Nations League]] nao wins in [[penantie]]s taege [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]]. ;16 juni *''Afrika'': De jihadistische militie ADF pleeg 'nen aansjlaag op 'n sjoel in Mpondwe in 't zuudweste van [[Oeganda]]. 42 luuj, ónger waem 38 kinger, kómme daobie óm 't laeve. * ''Sjport'': De Zjwitserse fietsrenner [[Gino Mäder]] sjtörf op 26-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val in de [[Runj van Zjwitserlandj]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2479149-wielrenner-gino-mader-26-overleden-dag-na-val-in-ronde-van-zwitserland NOS.nl - Wielrenner Gino Mäder (26) overleden dag na val in Ronde van Zwitserland]</ref> ;15 juni * ''Weitesjap'': D'n Amerikaan [[Donald Triplett]], d'n ierste persoen oets dae de diagnose [[otisme|autisme]] kreeg, sjtörf op 89-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://apnews.com/article/donald-triplett-first-autism-diagnosis-e5d2867f2a922c1aca6446b8bd89a3b7 AP News - Donald Triplett, the 1st person diagnosed with autism, dies at 89]</ref> ;14 juni * ''Zuud-Europa'': Veur de kös van [[Griekelandj]] geuf 't 'n sjipbreuk. Hiebie zint zeker 78, mer meugelik hónderde migrante gehiemeld.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2023/jun/15/greece-refugee-shipwreck-rescuers-scour-sea-for-survivors The Guardian - Greece shipwreck: up to 100 children were below deck, survivors say]</ref> ;13 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjriever [[Cormac McCarthy]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6267885/amerikaanse-schrijver-cormac-mccarthy-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse schrijver Cormac McCarthy op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;12 juni * ''Zuud-Europa'': De Itteljaanse aad-premier [[Silvio Berlusconi]] sjtörf op 86-jäörige laeftied. ;11 juni * ''Sjport'': [[Novak Đoković]] wintj [[Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (7-6 (1), 6-3, 7-5) [[Casper Ruud]] te versjlaon. Đoković is noe mit 23 grand slam-winste recordhawwer in 't mannetennis en haet es ènsegste eder van de veer groete toernoje minstens drie kier gewonne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]] ([[NPO Radio 1]]</ref> ;10 juni * ''Sjport'': De Poolse [[Iga Swiatek]] wintj veur de driede kier [[Roland Garros]] bie de vrouwluuj door in drie sets (6-2, 5-7, 6-4) van de Tsjechische [[Karolína Muchová]] te winne.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6267475/swiatek-klopt-muchova-in-spannend-duel-en-wint-voor-derde-keer-roland-garros.html Nu.nl - Swiatek klopt Muchová in spannend duel en wint voor derde keer Roland Garros]</ref> * ''Sjport'': [[Manchester City FC]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 1-0 te winne van [[Inter Milan]].<ref>Live-oetzenjing [[RTL 7]]</ref> ;9 juni * ''Nederlands Limburg, politiek'': Limbörg krieg e nuuj provinciaal besjtuur mit [[BBB]], [[VVD]], [[CDA]], [[PvdA]] en [[SP]]. Daomit is Limbörg de ierste Nederlandse provincie mit e coalitieakkoord.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20230607_95785089 De Limburger - Limburg krijgt nieuw provinciebestuur met BBB, VVD, CDA, PvdA en SP]</ref> ;7 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse fietsrenner [[Renato Longo]], viefvoudig waereldkampión [[cyclocross]], sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6267185/vijfvoudig-wereldkampioen-veldrijden-renato-longo-85-overleden.html Nu.nl - Vijfvoudig wereldkampioen veldrijden Renato Longo (85) overleden]</ref> ;6 juni * ''Oes-Europa'': De sjtuwdam bie Nova Kachovka (kórtbie [[Cherson]]) is ingesjtort. De sjaoj is enorm; de toedrach blief d'n iersten tied ónzeker. ;5 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen hoboïs [[Werner Herbers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/05/hoboist-en-dirigent-werner-herbers-is-overleden-hij-zocht-altijd-naar-iets-wonderbaarlijks-a4166407?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_term=20230605 NRC.nl - Hoboïst en dirigent Werner Herbers is overleden. Hij zocht altijd naar iets wonderbaarlijks]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse zengeres [[Astrud Gilberto]], veural bekèndj van 't leedsje ''The girl from Ipanema'', sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2477926-braziliaanse-zangeres-astrud-gilberto-the-girl-from-ipanema-overleden NOS.nl - Braziliaanse zangeres Astrud Gilberto (The Girl From Ipanema) overleden]</ref> ;4 juni * ''Sjport'': [[Royal Antwerp FC]] weurt veur 't iers in 66 jaor kampión voetbal van 't Belsj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230604_96761306 De Standaard - Alderweireld trapt Antwerp de voetbalhemel in]</ref> ;3 juni * ''Sjport'': [[FC Barcelona]] wintj de [[UEFA Champions League (vrouwluuj)|UEFA Champions League veur vrouwluuj]] door mit 3-2 van [[VfL Wolfsburg]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2477590-barcelona-klopt-nederlands-getint-wolfsburg-na-remontada-in-champions-league-finale NOS.nl - Barcelona klopt Nederlands getint Wolfsburg na 'remontada' in Champions League-finale]</ref> ;2 juni * ''Zuud-Azië'': Bie e treinóngelök in de buurt van [[Balasore]], [[Odisha]], Oes-[[India]], kómme 300 luuj óm en valle nog ens zeker 900 gewónje.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6266360/dodental-treinramp-india-nadert-de-300-zeker-900-gewonden.html Nu.nl - Dodental treinramp India nadert de 300, zeker 900 gewonden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Finse componiste [[Kaija Saariaho]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/features/article/contemporary-composer-kaija-saariaho?utm_medium=Social&utm_campaign=Echobox&utm_source=Twitter#Echobox=1685724053-1 Gramophone - Contemporary composer: Kaija Saariaho]</ref> ===mei=== * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. ;31 mei * ''Sjport'': [[Sevilla FC]] wintj de [[UEFA Europa League]] door [[A.S. Roma]] nao penanties te versjlaon. ;28 mei * ''Weitesjap'': D'n Duutsje biomedicus [[Harald zur Hausen]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230529_96445417 De Standaard - Nobelprijswinnaar Harald zur Hausen overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj de [[Runj van Italië]]. De koers waor óntseerd door 't massaal oetvalle van väöl favoriete mit COVID-19. ;24 mei * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse popzengeres [[Tina Turner]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6265042/muzieklegende-tina-turner-op-83-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Muzieklegende Tina Turner op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;22 mei * ''Oes-Europa'': 'n Róssische verzatsgróp zaet 't dörpke [[Kozinka (Belgorod)|Kozinka]] aan de grens mit de Oekraïne te höbbe ingenome.<ref>[https://nos.nl/artikel/2476095-onrust-door-aanvallen-oekraiense-saboteurs-in-russische-regio-belgorod NOS.nl - Onrust door aanvallen 'Oekraïense' saboteurs in Russische regio Belgorod]</ref> ;20 mei * ''Oes-Europa'': Nao maondelang gevechte vilt de sjtad [[Bachmoet]] gans in Róssische henj. ;19 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriever [[Martin Amis]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan sjlókdermkanker.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/05/20/books/martin-amis-dead.html?smid=tw-nytimes&smtyp=cur The New York Times - Martin Amis, Acclaimed Author of Bleakly Comic Novels, Dies at 73]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Andrew Rourke]] ([[The Smiths]]) sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230519_95291471 De Standaard - Andy Rourke, de Motown-motor van The Smiths]</ref> ;18 mei * ''Sjport'': D'n [[American football]]er [[Jim Brown]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6264418/americanfootballlegende-jim-brown-op-87-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Americanfootballlegende Jim Brown op 87-jarige leeftijd overleden]</ref> ;16 mei * ''Europa algemein'': De [[Raod van Europa]] belègk 'nen twiedaagsen top in [[Reykjavík]]. 't Is pas de veerde kier in zie besjtaon det de regeringsleiers van de ganse Raod biejeinkómme. ;14 mei * ''Zuudoes-Europa'': De presidentsverkezinge in [[Turkieë]] enjige ónbesjlis; 'n twiede runj volg. * ''Sjport'': [[Feyenoord]] weurt kampioen van Nederlandj nao 'n 3-0 wins op [[Go Ahead Eagles]]. ;13 mei * ''Kóns en cultuur'': [[Loreen]] wintj veur [[Zjwaede]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Tattoo''.<ref>[https://www.nu.nl/songfestival/6263549/loreen-wint-voor-de-tweede-keer-eurovisie-songfestival-namens-zweden.html Nu.nl - Loreen wint voor de tweede keer Eurovisie Songfestival namens Zweden]</ref> ;9 mei * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[DSM]] kunjig 'n fusie aan mit de Zjwitserse concurrent [[Firmenich]]. De nuje naam weurt gewoen [[DSM Firmenich]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6262821/koninklijke-dsm-is-niet-meer-chemiebedrijf-fuseert-met-zwitsers-concern.html Nu.nl - Koninklijke DSM is niet meer: chemiebedrijf fuseert met Zwitsers concern]</ref> ;8 mei * ''Nederlands Limburg'': [[Mestreech Aoke Airport]] geit veur ach weke touw veur 'n ripperatie aon de landingsbaon.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6262641/acht-weken-geen-vliegverkeer-op-maastricht-aachen-airport-vanwege-renovatie.html Nu.nl - Acht weken geen vliegverkeer op Maastricht Aachen Airport vanwege renovatie]</ref> ;7 mei * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de [[Runj van Sjpanje]] bie de vrouwluuj. Ze versjleit [[Demi Vollering]] mit e versjil van mer 9 seconde. * ''Sjport'': [[AFC Ajax|Ajax]] weurt Nederlands landskampión voetbal bie de vrouwluuj. ;5 mei * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne Servische sjtad Mladenovac, get t'n zuje vanne huidsjtad Beograd, kómme ach luuj óm 't laeve en zint 14 luuj gewóndj geraak. ;3 mei * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'n sjeetpartie op 'n basissjoel inne [[Servië|Servische]] huidsjtad [[Beograd]] kómme 8 kinger en 'ne bewaker óm 't laeve. Zès kinger en eine lieraar rake gewóndj. ;1 mei * ''Sjport'': De Maasmechelaer [[Luca Brecel]] weurt waereldkampión [[snooker]] door in de finaal mit 18-14 te winne van de Brit [[Mark Selby]].<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230501_92924334 Het Nieuwsblad - LIVE WK SNOOKER. Hij doet het! Luca Brecel kroont zich tot wereldkampioen en schrijft snookergeschiedenis]</ref> ===april=== * ''Oes-Afrika'', 15 april-huuj: gevechte in [[Soedan]] tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. ;30 april * ''Sjport'': [[PSV]] wintj de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door nao penanties van [[AFC Ajax|Ajax]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse [[wiedsjpringe]]r [[Ralph Bosten]], waereldrecordhawwer tösje 1960 en 1968, sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2473531-voormalig-verspringer-en-wereldrecordhouder-ralph-boston-83-overleden NOS.nl - Voormalig verspringer en wereldrecordhouder Ralph Boston (83) overleden]</ref> ;29 april * ''Nederlands Limburg'': In de [[ENCI-kojl]] brik 'n massaol vechpartij oet, boebij versjèllende lui 't mets trèkke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6261567/politie-rukt-massaal-uit-voor-steekpartij-met-meerdere-gewonden-in-maastricht.html Nu.nl - Politie rukt massaal uit voor steekpartij met meerdere gewonden in Maastricht]</ref> ;28 april * ''Belsj Limburg, Kóns en cultuur'': In [[Brustem]] bie [[Sintruin]] begintj 'nen illegale [[rave]] dae tot zóndigaovendj (30 april) laat doorgeit. Op 't huugepuntj doon 10.000 luuj draon mit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230430_92418979 De Standaard - ‘Deelnemers illegale rave vertrekken druppelsgewijs’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadese rockgitaris [[Tim Bachman]] ([[Bachman-Turner Overdrive]]) sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://people.com/music/bachman-turner-overdrives-tim-bachman-dead-at-age-71/?utm_campaign=peoplemagazine&utm_content=new&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_term=644ec6eb5926cc000177195b People.com - Tim Bachman, Bachman-Turner Overdrive Member, Dead at 71]</ref> ;27 april * ''Media'': D'n Amerikaansen tv-prizzentator [[Jerry Springer]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.tmz.com/2023/04/27/jerry-springer-dead-dies/?adid=social-twa TMZ - Jerry Springer Dead at 79]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaans-Amerikaanse zenger en acteur [[Harry Belafonte]] sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/04/25/arts/music/harry-belafonte-dead.html New York Times - Harry Belafonte, 96, Dies; Barrier-Breaking Singer, Actor and Activist]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Paul van Vliet]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6261071/cabaretier-paul-van-vliet-87-overleden.html Nu.nl - Cabaretier Paul van Vliet (87) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje Limbörger [[Luca Brecel]] versjleit in de kwartfinaal van 't WK [[snooker]] de zevevaudig waereldkampioen [[Ronnie O'Sullivan]]. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaans-Nederlandse popzangeres [[Lilian Day Jackson]] (bekèndj van [[Spargo]]) sjtörf op 63-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6260953/spargo-zangeres-lilian-day-jackson-overleden-op-63-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Spargo-zangeres Lilian Day Jackson overleden op 63-jarige leeftijd]</ref> ;23 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj; [[Remco Evenepoel]] wintj bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Sifan Hassan]] löp in Lonje häören ierste [[marathon (loupe)|marathon]] oets en wintj 'm direk, in 2:18:33.<ref>[https://nos.nl/artikel/2472518-fenomenale-hassan-wint-bij-marathondebuut-in-londen-en-verpulvert-nederlands-record NOS.nl - Fenomenale Hassan wint bij marathondebuut in Londen en verpulvert Nederlands record]</ref> ;21 april * ''Nederlandj'': Avvekaot [[Inez Weski]] weurt gearresteerd op verdènking van 't doorsjpaele van infermatie in häör rol es raodsvrouw van [[Ridouan Taghi]]. ;19 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj; [[Tadej Pogačar]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzending NOS</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaanse popsjtaar [[Moonbin]] sjtörf op 25-jäörige laeftied aan 'nen dènkelike zelfmaord.<ref>[https://nos.nl/artikel/2472138-k-popster-moonbin-25-overleden NOS.nl - K-popster Moonbin (25) overleden]</ref> ;16 april * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wint de [[Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj; [[Tadej Pogačar]] wint bie de mansluuj.<ref>Live-oetzending NOS</ref> * ''Sjport'': De Belsj [[Bashir Abdi]] wintj de [[Marathon van Rotterdam]]. Bèste Nederlanjer is [[Abdi Nageeye]] op de driede plaatsj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471602-belg-abdi-voor-de-tweede-keer-winnaar-rotterdam-marathon-nageeye-derde NOS.nl - Belg Abdi voor de tweede keer winnaar Rotterdam Marathon, Nageeye derde]</ref> * ''Kóns en cultuur'': ''[[The phantom of the opera]]'', de langsloupende [[musical]] op [[Broadway]] oets, sjtop nao 35 jaor en 13.981 veursjtèllinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471730-na-13-981-voorstellingen-spookt-het-niet-meer-op-broadway-doek-valt-voor-phantom NOS.nl - Na 13.981 voorstellingen spookt het niet meer op Broadway: doek valt voor 'Phantom']</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Ahmad Jamal]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471746-jazzpianist-ahmad-jamal-92-inspiratiebron-van-een-generatie-overleden NOS.nl - Jazzpianist Ahmad Jamal (92), inspiratiebron van een generatie, overleden]</ref> ;15 april * ''Natuur en milieu, Duutsjlandj'': De lèste drie [[kerncentraal|kerncentrale]] in Duutsjlandj gaon toe. * ''Afrika'': In [[Soedan]] vèntj 'n couppoging plaatsj, wobie 't tot geweld kump tösje de (militair) regering en de paramilitair bewaeging RSF.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6259642/klm-vliegt-niet-meer-over-soedan-tientallen-doden-daar-door-oplaaiend-geweld.html Nu.nl - KLM vliegt niet meer over Soedan, tientallen doden daar door oplaaiend geweld]</ref> De daag dao-op greujt dit geweld oet tot e nationaal conflik. * ''Sjport'': [[Derek Fox]] en [[Corach Rambler]] winne de [[Grand National]]. Róndj 't evenemènt weurt hel gepróttesteerd door dererechteactiviste.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471538-grand-national-onder-druk-118-arrestaties-drie-sterfgevallen-en-schotse-winnaar NOS.nl - Grand National onder druk: 118 arrestaties, drie sterfgevallen en Schotse winnaar]</ref> ;14 april * ''Nederlandj'': [[Euthanasie]] veur kènjer ónger de twelf weurt meugelik gemaak.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6259478/ongeneeslijk-zieke-kinderen-tot-12-jaar-krijgen-mogelijkheid-tot-levensbeeindiging.html Nu.nl - Ongeneeslijk zieke kinderen tot 12 jaar krijgen mogelijkheid tot levensbeëindiging]</ref> * ''Weitesjap'': 't Europees ruumdetuug [[Jupiter Icy Moons Explorer]] (JUICE) weurt gelanceerd. 't Mót in 2034 bie Jupiter aankómme. ;13 april * ''Kóns en cultuur'': De Britse modeóntwerpster [[Mary Quant]], bedènkster van de [[minirok]] en de [[hotpants]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2471283-modeontwerper-mary-quant-93-vrouw-achter-de-minirok-en-hotpants-overleden NOS.nl - Modeontwerper Mary Quant (93), vrouw achter de minirok en hotpants, overleden]</ref> ;12 april * ''Nederlandj'': De [[Nederlandse Tuinboewraod]] sjaf de [[Floriade]] aaf. Direkte aanleiing is 't miljoeneverlees op de Floriade van 2022 in [[Almere]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6259180/nooit-meer-floriade-tuinbouwtentoonstelling-niet-meer-van-deze-tijd.html Nu.nl - Nooit meer Floriade: 'Tuinbouwtentoonstelling niet meer van deze tijd']</ref> ;9 april * ''Sjport'': De Nederlanjer [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog en dichter [[Huub Oosterhuis]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6258876/theoloog-en-dichter-huub-oosterhuis-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Theoloog en dichter Huub Oosterhuis op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;8 april * ''Sjport'': De Canadese [[Alison Jackson]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;4 april * ''Naord-Europa'': [[Finland]]j kump nao [[finlandisering|'n jaorelang politiek van neutraliteit]] bie de [[NAVO]]. * ''Nederlandj'': Bie [[Voorschoten]] ([[Zuud-Hollandj]]) óntsjpore 'n geujertrein en 'n passageerstrein nao 'n bóksing mit 'n sjtèlling wo op gewirk weurt. Daobie valle 30 gewónje. Eine wirkman kump óm 't laeve, 'ne 65-jäörige treinmachinis oet [[Beringe]].<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2164650/slachtoffer-voorschoten-is-limburgse-kraanmachinist?fbclid=IwAR22AybZ3iPYcKRYf3JktLJEVc8iXsugQfieEGGgpTk-Epx3F5NgNVE4dn8 1limburg - Slachtoffer Voorschoten is Limburgse kraanmachinist]</ref> ;2 april * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Runde vaan Vlaondere|Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj; [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NOS</ref> * ''Oes-Europa'': De nationalistische blogger [[Vladlen Tatarski]] kump óm bie 'nen aansjlaag op 'ne kaffee in Sint-Petersburg.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6257902/bekende-russische-militaire-blogger-komt-om-bij-explosie-in-sint-petersburg.html Nu.nl - Bekende Russische militaire blogger komt om bij explosie in Sint-Petersburg]</ref> * ''Nederlands Limburg'': [[Leo Hendrikx]], Nederlandse kreegveteraan oet d'n Twiede Waereldoorlog en de lèsten Èngelandjvaarder, sjtörf op 99-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6258067/laatste-engelandvaarder-en-spitfire-piloot-in-woii-leo-hendrikx-99-overleden.html Nu.nl - Laatste Engelandvaarder en Spitfire-piloot in WOII Leo Hendrikx (99) overleden]</ref> ;1 april * ''Nederlandj, Economie'': Zès van de èlf [[eerdgaas|gaas]]pötte in [[Groninge (provincie)|Groninge]] gaon definitief toe. De anger vief blieve op de 'waakvlamsjtandj' en waere allein in geval van noed weer actief.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6257653/meer-dan-de-helft-van-de-groningse-gasputten-gaat-definitief-dicht-op-1-april.html Nu.nl - Meer dan de helft van de Groningse gasputten gaat definitief dicht op 1 april]</ref> ===miert=== * ''Nederlands Limburg'', 23 fibberwarie-huuj: 't [[Julianakanaal]] is toe vanwaege 'nen dambreuk. * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;31 miert * ''Vereinigde Sjtaote, Natuur en milieu'': E 'monstersjtörmsysteem' raak de Vereinigde Sjtaote. Teentalle tornado's en zjwaor sjtörme rake 't landj van 't zuje tot in 't noorde en zörge veur diverse doeje en hiel väöl materieel sjaaj. ;30 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 'n Zjurie in [[New York (staot)|New York]] besjluut [[Donald Trump]] te vervolge veur 't betale van zwieggeld aan [[Stormy Daniels]]. 't Is veur 't iers det 'nen Amerikaansen ex-presidentj vervolg weurt.<ref>[https://www.nytimes.com/live/2023/03/30/nyregion/trump-indictment-news New York Times - NY Grand Jury votes to indict Donald Trump]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': [[Christophe Laporte]] wintj [[Dwars door Vlaanderen]] bie de mansluuj. [[Demi Vollering]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2469352-laporte-wint-ook-dwars-door-vlaanderen-nu-geheel-op-eigen-kracht NOS.nl - Laporte wint ook Dwars door Vlaanderen, nu geheel op eigen kracht]</ref><ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6257343/vollering-soleert-naar-schitterende-zege-in-dwars-door-vlaanderen-vos-derde.html Nu.nl - Vollering soleert naar schitterende zege in Dwars door Vlaanderen, Vos derde]</ref> ;28 miert * ''Kóns en cultuur'': De Japansen tósjenis en filmcomponis [[Ryuichi Sakamoto]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6257877/japanse-componist-ryuichi-sakamoto-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Japanse componist Ryuichi Sakamoto op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> ;27 miert * ''Kóns en cultuur, Nederlandj'': Komiker en tv-maeker [[Wim de Bie]], dae jaorelank mit [[Kees van Kooten]] 't duo [[Van Kooten en De Bie]] vörmde, sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6256995/komiek-wim-de-bie-83-van-iconisch-duo-van-kooten-en-de-bie-overleden.html Nu.nl - Komiek Wim de Bie (83) van iconisch duo Van Kooten en De Bie overleden]</ref> * ''Midde-Oeste'': Nao zjwaor proteste besjlut d'n [[Israël]]ische premier [[Benjamin Netanyahu]] hervörminge die häöm groete mach zouwe gaeve oet te sjtèlle. ;26 miert * ''Sjport'': De Fransoos [[Christophe Laporte]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj. De Zjwitserse [[Marlen Reusser]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;24 miert * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen óngernummer en inzjenjeur [[Gordon Moore]], veural bekèndj van de [[wèt van Moore]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6256810/intel-oprichter-gordon-moore-94-die-wet-van-moore-bedacht-overleden.html Nu.nl - Intel-oprichter Gordon Moore (94) die 'wet van Moore' bedacht overleden]</ref> ;23 miert * ''Nederlands Limburg'': [[Wim Hillenaar]] weurt veurgedrage es de nuie börgemeister vaan [[Mestreech]]. Heer geit op 1 juli [[Annemarie Penn-te Strake]] opvolge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2468629-wim-hillenaar-voorgedragen-als-nieuwe-burgemeester-van-maastricht NOS.nl - Wim Hillenaar voorgedragen als nieuwe burgemeester van Maastricht]</ref> ;21 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Fred Florusse]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6256344/don-quishocking-cabaretier-en-regisseur-fred-florusse-85-overleden.html Nu.nl - Don Quishocking-cabaretier en regisseur Fred Florusse (85) overleden]</ref> ;19 miert * ''Economie'': De Zjwisterse investeringsbank [[UBS]] nump häöre concurrent [[Credit Suisse]], dae mit failissemint woort bedreig, euver. Hiemit weurt 'ne groete bankecrisis veurkómme. ;18 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj [[Milaan-Sanremo]], es ierste Nederlanjer saer [[Hennie Kuiper]] in 1985.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6255909/ontketende-van-der-poel-wint-milaan-san-remo-als-eerste-nederlander-in-38-jaar.html Nu.nl - Ontketende Van der Poel wint Milaan-San Remo als eerste Nederlander in 38 jaar]</ref> ;17 miert * ''Ruslandj/Internationaal'': 't [[Internationaal Sjtraofhof]] in [[D'n Haag]] vaerdig 'n arrestatiebevel oet taege [[Vladimir Poetin]].<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-ukraine-icc-judges-issue-arrest-warrants-against-vladimir-vladimirovich-putin-and ICC-CPI - Situation in Ukraine: ICC judges issue arrest warrants against Vladimir Vladimirovich Putin and Maria Alekseyevna Lvova-Belova]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Adri Duivesteijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[prostaatkanker]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6255828/haags-pvda-kopstuk-adri-duivesteijn-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Haags PvdA-kopstuk Adri Duivesteijn op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kroatisch-Nederlandse sjriefster [[Dubravka Ugrešić]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6255822/schrijfster-dubravka-ugresic-bekend-van-de-vos-op-73-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijfster Dubravka Ugrešić, bekend van De Vos, op 73-jarige leeftijd overleden]</ref> ;15 miert * ''Nederlandj'': Bie verkezinge veur de [[provincie|Provinciaal Sjtaote]] en de [[watersjap]]pe wintj veural de rechs-populistische [[BBB]] henjig. ;13 miert * ''Nederlands Limburg'': In de Hèrkebósjer zedezaak kriege Nancy D. en Peter S. 12 jaor gevangenis opgelag óm 't misbroek van zeve jóng oppaskinger.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2151580/lange-celstraffen-voor-duo-in-grote-kindermisbruikzaak 1Limburg - Lange celstraffen voor duo in grote kindermisbruikzaak]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hoegsjpringe]]r [[Dick Fosbury]], bekèndj van de [[fosburyflop]] womit 'r in 1968 e waereldrecord haolde, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6255154/hoogspringlegende-dick-fosbury-76-van-revolutionaire-fosburyflop-overleden.html Nu.nl - Hoogspringlegende Dick Fosbury (76) van revolutionaire fosburyflop overleden]</ref> ;12 miert * ''Kóns en cultuur'': Op de 95e [[Academy Awards]] wintj ''[[Everything everywhere all at once]]'' zeve prieze, wo-ónger dae van beste film en bèste actries ([[Michelle Yeoh]]). [[Brendan Fraser]] weurt tot bèsten acteur beneump.<ref>[https://nos.nl/artikel/2467279-everything-everywhere-all-at-once-maakt-belofte-waar-met-historische-oscarsoverwinning NOS.nl - Everything Everywhere All at Once maakt belofte waar met historische Oscarsoverwinning]</ref> ;10 miert * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering luf de lèste beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] op.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6252775/kabinet-schrapt-per-direct-de-laatste-coronaregels.html Nu.nl - Kabinet schrapt per direct de laatste coronaregels]</ref> * ''Belsj'': De Vlaomse regering kump esnog mit e sjtiksjtofakkaord wo de ganse coalitie achter sjteit.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230310_97523714 De Standaard - Wat staat er in dit stikstofakkoord?]</ref> ;9 miert * ''Duutsjlandj'': Bie 'n sjeetpartie in 'ne Keuninkriekszaal vanne [[Jehovagetuge]] in [[Hamburg]] valle zeker ach doeje (incl. de sjötter) en mierder gewónje.<ref>[https://www.berliner-zeitung.de/news/mehrere-tote-bei-schuessen-in-hamburg-li.326047 Berliner Zeitung - Hamburg: Schüsse bei Zeugen Jehovas – Tote und Verletzte]</ref> ;6 miert * ''Belsj, politiek'': De Vlaamse regering kump mit e concepakkoord euver de sjtiksjtofregulering. Dit akkoord weurt neet gesjteund door 't [[CD&V]], wat hiemit de facto boete de regering weurt gezat.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230306_94232478 De Standaard -Vlaamse regering heeft stikstofakkoord, zonder CD&V]</ref> * ''Duutsjlandj, Noord-Amerika'': [[Traute Lafrenz]], de lètste euverlaevende vanne anti[[nazi]]stische verzetsgroop Weiße Rose Hamburg, sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.abendblatt.de/hamburg/article237852209/Letzte-Ueberlebende-der-Weissen-Rose-ist-tot.html Hamburger Abendblatt - Letzte Überlebende der Weißen Rose ist tot]</ref> ;4 miert * ''Sjport'': In de Klassieker taege [[Feyenoord]] sjpaelt 't vrouweteam van [[AFC Ajax]] veur 't iers in de [[Johan Cruijff Arena]]. De match trèk zoeget 34.000 bezeukers, wat veur de [[Ieredevisie (damesvoetbal)|vrouwluuj-Ieredevisie]] óngekèndj is.<ref>[https://nos.nl/artikel/2466183-geen-winnaar-wel-34-000-toeschouwers-bij-eerste-vrouwen-klassieker-in-arena NOS.nl - Geen winnaar, wel 34.000 toeschouwers bij eerste vrouwen-Klassieker in Arena]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj de [[Strade Bianche]] bie de vrouwluuj, en [[Tom Pidcock]] wintj bie de mansluuj. ;3 miert * ''Belsj'': In [[Brussel]] demonstrere doezende boere taege 'n versjtrenging van 't sjtiksjtofbeleid veur de landjboew. ;2 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Wayne Shorter]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6253654/saxofonist-en-componist-wayne-shorter-op-89-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Saxofonist en componist Wayne Shorter op 89-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 miert * ''Zuud-Europa'': Bie e treinóngelök in 't noorde van [[Griekelandj]] valle 57 doeje. ===fibberwarie=== * ''Nederlands Limburg'', 23 fibberwarie-huuj: 't [[Julianakanaal]] is toe vanwaege 'n dambreuk. * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;28 fibberwarie * ''Sjport'': In de kwartfinaal van de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker]] wintj amateurclub [[SV Spakenburg]] mit 1-4 van [[FC Utrecht]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2465644-megastunt-spakenburg-amateurclub-halvefinalist-knvb-beker-na-winst-bij-utrecht NOS - Megastunt Spakenburg: amateurclub halvefinalist KNVB-beker na winst bij Utrecht]</ref> ;26 fibberwarie * ''Zuud-Europa'': Bie e bootóngelök in Zuud-[[Italië]] kómme zeker 67 migrante óm 't laeve. ;25 fibberwarie * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj. [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzending [[NOS]]</ref> ;22 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': In 't [[Noord-Ierlandj|Noord-Ierse]] [[Omagh]] waert 'ne pelissie-agent besjaote. Hae raak ernstig gewóndj. D'n aansjlaag is meugelik 't wirk vanne rippeblikeinse terreurbeweging [[New IRA]]. ;20 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Japanse sjtripteikenaer en animator [[Leiji Matsumoto]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2464595-invloedrijke-japanse-anime-en-mangatekenaar-leiji-matsumoto-overleden NOS.nl - Invloedrijke Japanse anime- en mangatekenaar Leiji Matsumoto overleden]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Femke Bol]] löp de 400 meter indoor in 49,29 seconde; e nuuj waereldrecord. Ze is de ierste in 41 jaor die 't waereldrecord verbaetert. ;17 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Demonstrante in [[Paramaribo]] besjtörme 't [[Suriname|Surinaams]] parlemèntsgeboew. ;15 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Raquel Welch]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;14 fibberwarie * ''Oceanië, natuur en milieu'': [[Nuuj-Zielandj]] reup de [[noedtoesjtand]] oet óm de sjaaj die orkaan [[Gabrielle (orkaan)|Gabrielle]] deit. 't Is pas de driede kier in de historie van 't landj det de regering det deit.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6251167/nieuw-zeeland-neemt-zeldzame-stap-en-roept-noodtoestand-uit-vanwege-cycloon.html Nu.nl - Nieuw-Zeeland neemt zeldzame stap en roept noodtoestand uit vanwege cycloon]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Kras]], de jóngste sjpeler oets in de [[Ieredevisie (hierevoetbal)|Ieredevisie]], sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6251400/jongste-eredivisie-debutant-ooit-en-volendam-icoon-wim-kras-79-overleden.html Nu.nl - Jongste Eredivisie-debutant ooit en Volendam-icoon Wim Kras (79) overleden]</ref> ;12 fibberwarie * ''Duutsjlandj, politiek'': 't [[CDU]] wèntj de lokaal verkezinge in [[Berlien]] en is dao veur 't iers in jaore de groetste.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/berlin-wahl-171.html Tagesschau - CDU siegt deutlich - SPD historisch schlecht]</ref> * ''Sjport'': In de [[Super Bowl]] LVII winne de [[Kansas City Chiefs]] mit 38-35 van de [[Philadelphia Eagles]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2463624-kansas-city-chiefs-wint-spectaculaire-super-bowl NOS.nl - Kansas City Chiefs wint spectaculaire Super Bowl]</ref> ;11 fibberwarie * ''Duutsjlandj'': D'n Duutsje politicus [[Hans Modrow]], de lèste communistische premier van de [[DDR]], sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/frueherer-ddr-regierungschef-hans-modrow-gestorben-18671231.html FAZ.net - Zum Tod von Hans Modrow: Der letzte Ministerpräsident der SED]</ref> ;10 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': [[Nederlands Limburg|Limburg]] sjaf es lèste provincie in Nederlandj de bae veur 't debat aaf.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2133071/provinciale-staten-schaft-openingsgebed-af 1Limburg - Provinciale Staten schaft openingsgebed af]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis van popleedjes [[Burt Bacharach]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2023/02/09/burt-bacharach-songwriter-dies/ The Washington Post - Burt Bacharach, prolific composer of pop hits, dies at 94]</ref> ;6 fibberwarie * ''Zuudoes-Europa/Midde-Oeste'': Kortbie [[Gaziantep]] in [[Turkije|Turkieë]] vèntj 'ne zjwaoren aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 7,8 op de [[memènt-magnitudesjaol]]. In Turkië en [[Syrië]] valle teendoezende doeje. ;5 fibberwarie * ''Zuud-Azië'': De vreugere [[Pakistan|Pakistaanse]] presidentj [[Pervez Musharraf]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2462575-pakistaanse-oud-president-musharraf-79-overleden NOS.nl - Pakistaanse oud-president Musharraf (79) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Delf]] vèntj 'n sjtaekpartie plaatsj. Daobie vèlt einen doeje en einen gewónje. ;4 fibberwarie * ''Vereinegde Sjtaote'': De Amerikaanse lochmach haolt 'n Chinese ballon denaer, die volgens häör veur sjpionagedoele waor opgelaote.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/suspected-chinese-balloon-over-us-02-04-23/index.html CNN.com - US shoots down Chinese spy balloon off East Coast]</ref> ===jannewarie=== * ''Zuud-Amerika'', 7 december 2022-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Europa'', 10 oktober 2022-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september 2022-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * [[India]] haolt [[China]] in es landj mit de groetste bevolking. ;31 jannewarie * ''Nederlandj'': Bie 'ne brandj in [[Arnhem]] valle twie doeje. Mierder luuj rake hön hoes kwiet.<ref>[https://www.gelderlander.nl/arnhem/twee-doden-verwoeste-huizen-en-veel-boosheid-dit-is-wat-we-tot-nu-toe-weten-over-de-megabrand-in-arnhem~a3be4b26/ De Gelderlander - Twee doden, verwoeste huizen en veel boosheid: dit is wat we tot nu toe weten over de megabrand in Arnhem]</ref> ;30 jannewarie * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne bómaansjlaag op 'n [[moskee]] inne [[Pakistan|Pakistaanse]] sjtad Pesjawar valle zeker 59 doeje en 170 gewónje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2461885-pakistan-ontzet-over-zware-aanslag-op-moskee-in-zwaarbeveiligde-zone NOS- Pakistan ontzet over zware aanslag op moskee in zwaarbeveiligde zone]</ref> * ''Belsj'': In 'n [[metro]]sjtasie in [[Brössel]] waere reizigers aangevalle door 'ne man mit e mets. Drie luuj rake gewóndj, woevan eine ernstig. De verdachte is opgepak.<ref>[hhttps://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/30/incident-schuman-brussel/ VRT - Brussels metrostation Schuman afgesloten na mesaanval: drie gewonden, verdachte opgepakt]</ref> ;28 jannewarie * ''Zuud-Europa'': De Sjpaanse pelissie pak 'ne 28-jäörige Sjpaans-Marokkaanse man op dae meugelik 'ne aansjlaag wool plege op 't sjtrand van [[Benidorm]]. ;27 jannewarie * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne aansjlaag op 'n [[synagoog]] in Oes-[[Jeruzalem]] valle zeve doeje en drie gewónje. De sjötter, 'ne 21-jäörige Palestien, waert doedgesjote in e vuurgevech mit de pelisse.<ref>[https://nos.nl/artikel/2461514-zeker-zeven-doden-bij-aanslag-synagoge-in-jeruzalem NOS - Zeker zeven doden bij aanslag synagoge in Jeruzalem]</ref> ;26 jannewarie * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte tösje 't [[Israel]]ische leger en Palestiense militante in Jenin oppe [[Westelike Jordaanoever]] valle 9 doeje. Ónger de doeje zint zeve militante en 'n vrouw.<ref>[https://apnews.com/article/politics-palestinian-territories-government-israel-middle-east-c8e644c39b066d78b8e2accde0a11e23 AP News- Israel, Gaza fighters trade fire after deadly West Bank raid]</ref> ;25 jannewarie * ''Zuud-Europa'': In 'n kèrk en 'n kapel inne Zuud-Sjpaanse sjtad [[Algericas]] ([[Andalusië]]) waere luuj aangevalle door 'ne man mit 'ne machete. Daobie valle einen doeje en veer gewónje. De man is opgepak en de pelissie geit oet van e terroristisch motief.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20230125_97305970 De Limbörger - Een dode en vier gewonden door man met zwaard in Zuid-Spaanse kerken]</ref> * ''Duutsjlandj'': Bie e sjtaekincident in e treintoesjtel hauverwaeges [[Kiel]] en [[Hamburg]] zint twie doeje en zeve gewónje gevalle. Me geit neet oet van e terroristisch motief.<ref>[https://www.tagesschau.de/inland/gesellschaft/messerattacke-regionalzug-101.html Tagesschau - Zwei Tote bei Messerattacke in Zug]</ref> * ''Noord-Amerika, Oes-Europa'': De [[VS]] gaon 31 zjwaor gevechstanks van 't type M1 Abrams levere aan [[Oekraïne]]. * ''Oceanië, politiek'': Chris Hipkins volg Jacinda Ardern op es [[premier]] van [[Nuuj-Zielandj]]. ;24 jannewarie * ''Duutsjlandj, Oes-Europa'': [[Duutsjlandj]] geit veerteen Leopard 2-[[tank]]s levere aan [[Oekraïne]]. Ouch anger lenj, woe-ónger [[Pole]], kriege toesjtömming óm dit type tank ane Oekraïense sjtriedkrachte te gaeve.<ref>[https://www.tagesschau.de/ausland/europa/eilmeldung-ukraine-leopard-panzer-101.html Tagesschau - Deutschland liefert 14 "Leopard"-Panzer an Ukraine]</ref> ;23 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Bie twie sjeetpartieje inne sjtad Half Moon Bay, kórtbie [[San Francisco]] ([[Californië]]), valle zeve doeje. De sjötter woort opgepak. ;22 jannewarie * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie tiedes de vering van 't Sjinees Nuujjaor in Monterey Park, kórtbie [[Los Angeles]] ([[Californië]]), valle teen doeje en teen gewónje. De sjötter haet zichzelf doedgemaak. ;21 jannerwarie * ''Nederlandj'': 'ne Sjötter äöpent 't vuur op 66-jäörige vrouw en häör 38-jäörige dochter in e winkelcentrum in [[Zwijndrecht (Nederland)|Zwijndrecht]]. De 66-jäörige vrouw kump óm 't laeve, häör dochter ligk zjwaorgewóndj in 't krankehoes.<ref>[https://web.archive.org/web/20230125110328/https://www.politie.nl/nieuws/2023/januari/21/vrouw-overlijdt-na-schietpartij-bij-winkelcentrum-zwijndrecht.html Politie - Politie Zwijndrecht zoekt voortvluchtige Minh Nghia Vuong]</ref> ;20 jannewarie * ''Weitesjap'': De Amerikaanse meziekpsychologe [[Sandra Trehub]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2023/02/16/science/sandra-trehub-dead.html New York Times - Sandra Trehub, Pioneer in the Psychology of Music, Dies at 84]</ref> ;19 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse zenger-sjriever [[David Crosby]] ([[The Byrds]], [[Crosby, Stills, Nash & Young]]) sjtörf op 81-jäörige laetied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6247736/singer-songwriter-david-crosby-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Singer-songwriter David Crosby op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> ;17 jannewarie * ''Nederlands Limbörg'': In [[Den Bosch]] begintj de zaak taege Peter S. oet [[Bieëgdje]] en Nancy D. oet [[Hèrkebósj]], die verdach waere van sadistisch kènjermisbroek.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/2091866/hoe-kon-oppasstel-twee-jaar-lang-kinderen-misbruiken 1Limburg - Hoe kon oppasstel twee jaar lang kinderen misbruiken?]</ref> * ''Nederlandj'': In [[Arkel]], kórtbie [[Gorinchem]], waert 'ne 37-jäörige man opgepak. Hae zouw tösje [[2015]] en [[2018]] 'n leidinggaevende rol höbbe gesjpeeld bie terreurbeweging [[IS]] in [[Syrië]].<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5359788/islamitische-staat RTL Nieuws - Vermoedelijke IS-veiligheidschef opgepakt in Arkel, verdacht van oorlogsmisdaden]</ref> * ''Frankriek'': De Franse [[zöster André]], de auwdste minsj op de waereld, sjtörf op 118-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6247405/franse-zuster-andre-sterft-op-118-jarige-leeftijd-als-oudste-persoon-ter-wereld.html Nu.nl - Franse zuster André sterft op 118-jarige leeftijd als oudste persoon ter wereld]</ref> ;16 jannewarie * ''Zuud-Europa'': [[Maffia]]kopsjtök [[Matteo Messina Denaro]] weurt in [[Palermo]] gearresteerd.<ref>[https://nos.nl/artikel/2460047-siciliaanse-maffiabaas-matteo-messina-denaro-na-30-jaar-opgepakt NOS.nl - Siciliaanse maffiabaas Matteo Messina Denaro na 30 jaar opgepakt]</ref> * ''Zuud-Europa, Kóns en cultuur'': De Italiaanse actries [[Gina Lollobrigida]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20230116_94318822 De Standaard - Filmicoon en sekssymbool Gina Lollobrigida (95) overleden]</ref> ;15 jannewarie * ''Zuud-Azië'': Bie e óngelök mit e [[vleegmesjieng]] in [[Nepal]] kómme alle 72 inzittende óm 't laeve. * ''Afrika'': Bie 'ne aansjlaag mit e geïmproviseerd explosief in 'n kerk in [[Congo]] valle 10 doeje en 39 gewónje.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/15/tien-doden-en-39-gewonden-bij-bomaanslag-op-kerk-in-congo0/ Vrt.be - Minstens 10 doden en 39 gewonden bij bomaanslag op kerk in Congo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Jan Krol]], bekèndj van ''[[Bartje (tv-serie)|Bartje]]'', sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/15277391/bartje-acteur-jan-krol-60-overleden RTV Drenthe - Bartje-acteur Jan Krol (60) overleden]</ref> ;14 jannewarie * ''Oes-Europa'': Bie 'ne Róssische raketaanval op [[Dnipro]] in de [[Oekraïne]] valle 40 doeje en 75 gewónje. Teentalle luuj waere nog vermis.<ref>[https://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/01/16/7384991/ Ukrainska Pravda - Attack on Dnipro: death toll rises to 40 people]</ref> * ''Midde-Oeste'': De Brits-Iraanse politicus [[Alireza Akbari]] weurt geëxecuteerd op aanklach van sjpionaasj.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-64273520 BBC News - Alireza Akbari: Iran executes British-Iranian dual national]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Lieuwe Westra]] sjtörf op 40-jäörige laeftied, dènkelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6247053/oud-profwielrenner-lieuwe-westra-op-veertigjarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-profwielrenner Lieuwe Westra op veertigjarige leeftijd overleden]</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2459894-oud-wielrenner-westra-40-overleden NOS.nl - Oud-wielrenner Westra (40) overleden]</ref> ;11 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De pelitie begintj mit de óntruming van [[Lutseroa]]. 't Dörp, wat gesjloop mót waere veur de [[broenkole|broenkool]]winning, weurt door activiste bezat gehauwe.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6246496/ontruiming-duits-bruinkooldorp-mondt-uit-in-gevechten-tussen-politie-en-activisten.html Nu.nl - Ontruiming Duits 'bruinkooldorp' mondt uit in gevechten tussen politie en activisten]</ref> ;10 jannewarie * ''Zuud-Europa'': [[Constantijn II vaan Griekeland|Constantien II]], de lèste keuning van [[Griekeland]]j, sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6246456/laatste-griekse-koning-constantijn-ii-overleden-op-82-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Laatste Griekse koning Constantijn II overleden op 82-jarige leeftijd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockgitaris [[Jeff Beck]], bekèndj van [[The Yardbirds]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/muziek/6246612/rockgitarist-jeff-beck-78-overleden.html]</ref> * ''Australië'': D'n [[Australië|Australische]] [[kardinaal]] George Pell sjtörf op 81-jäörige laeftied. Hae woort veroerdeild veur kingermisbroek en later weer vriegesjpraoke.<ref>[https://www.acistampa.com/story/e-morto-a-81-anni-il-cardinale-george-pell-21541 Acistampa - E' morto a 81 anni il Cardinale George Pell]</ref> ;8 jannewarie * ''Zuud-Amerika'': Aanhengers van ex-presidentj [[Jair Bolsonaro]] besjtörme 't parlemèntsgebouw in [[Brasília]]. De besjtörming is dujelik geïnspireerd door de besjtörming van 't Amerikaans Capitool in 2021.<ref>[https://nos.nl/artikel/2459162-aanhangers-bolsonaro-bestormen-parlement-in-brasilia NOS.nl - Aanhangers Bolsonaro bestormen parlement in Brasilia]</ref> ;6 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse voetballer [[Gianluca Vialli]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458851-italiaanse-voetballegende-vialli-58-overleden-ciao-luca NOS.nl - Italiaanse voetballegende Vialli (58) overleden: 'Ciao Luca']</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriefster [[Fay Weldon]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458711-britse-feministische-schrijfster-fay-weldon-91-overleden NOS.nl - Britse feministische schrijfster Fay Weldon (91) overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote, Politiek'': Veur 't iers in hóngerd jaor sjtake de sjtumme bie de verkezing veur de sjpraeker van 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]]. Door de verdeildheid binne de [[Rippeblikeinse Partie (Vereinigde Sjtaote)|Rippeblikeinse Partie]], die 'n minimaal miejerheid haet, is dit noe ins gein formaliteit. Oetènjelik weurt [[Kevin McCarthy]] op 6 jannewarie nao vieftien sjtumrunje gekoze.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/new-congress-sworn-in-2023/index.html CNN.com - The latest on the new Congress and House speaker vote]</ref> ;2 jannewarie * ''Oes-Europa'': Bie 'nen Oekraïensen aanval op 'n tiedelike Róssische basis in Makiivka inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]] zint zeker 63, mer dinkelik hónderde militaire óm 't laeve gekómme.<ref>[https://edition.cnn.com/2023/01/02/europe/ukraine-makiivka-strike-intl/index.html CNN - Ukraine claims hundreds of Russian troops killed in strike; Moscow says 63 died]</ref> ;1 jannewarie * ''Economie, Zuudoes-Europa'': [[Kroatië]] treujt toe tot de [[eurozone]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Fred White]] ([[Earth, Wind & Fire]]) sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458503-drummer-fred-white-67-van-earth-wind-and-fire-overleden NOS.nl - Drummer Fred White (67) van Earth, Wind & Fire overleden]</ref> ==2022== ===december=== * ''Natuur & milieu, Noord-Amerika'', 21-26 december 2022: 'n frontaal depressie veroerzaak sjniesjtorme en extreem lieg temperature (bis -45°C) euver e groet deil van [[Canada]] en de [[VS]]. * ''Zuud-Amerika'', 7 december-huuj: fel proteste in [[Peru]] nao de aafzetting vanne linkse presidentj Castillo. * ''Oes-Azië'', 26 november- 5 december: fel proteste in [[Sjina]] taege 't sjtreng [[COVID-19|corona]]beleid en 't kommunistisch rezjiem van prizzedent Xi Jinping. * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. ;31 december * ''Zuud-Europa'': Paus emeritus [[Benedictus XVI]] sjtörf op 95-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6245103/paus-emeritus-benedictus-xvi-overleden-op-95-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Paus emeritus Benedictus XVI overleden op 95-jarige leeftijd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Anita Pointer]] (van de [[Pointer Sisters]]) sjtörf op 74-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2458345-zangeres-anita-van-de-pointer-sisters-overleden NOS.nl - Zangeres Anita van de Pointer Sisters overleden]</ref> ;30 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie e verkiersóngelök in [[Bree (Nederlands Limburg)|Bree]] bie Venlo rake mierder luuj gewóndj.<ref>[https://www.1limburg.nl/112/1966702/meerdere-gewonden-bij-ongeval-maasbree 1limburg - Meerdere gewonden bij ongeval Maasbree]</ref> ;29 december * ''Sjport'': De Braziliaanse voetballer [[Pelé]], algemein gezeen es eine van de bèste voetballers oets, sjtörf op 82-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://ge.globo.com/pele/noticia/2022/12/29/morre-o-rei-pele-aos-82-anos.ghtml O Globo - Morre o Rei Pelé aos 82 anos]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse mode-óntwerpster [[Vivienne Westwood]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-44683514.amp BBC News - Dame Vivienne Westwood - the godmother of punk]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse zengeres [[Margriet Eshuis]], veural bekèndj van de band [[Lucifer (band)|Lucifer]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6244995/house-for-sale-zangeres-margriet-eshuijs-70-overleden.html Nu.nl - House For Sale-zangeres Margriet Eshuijs (70) overleden]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Bie 'ne groete brandj in e hotel inne [[Cambodja]]anse sjtad Poipot valle zeker 25 doeje. ;28 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n treinóngelök in [[Tiender]] in de gemeinte Haors is 'ne man van 57 um 't laeve gekómme. 't Slachoffer kump oet [[Luuene]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20221229_93784356 De Limburger - Slachtoffer spoorongeluk Tienray is man (57) uit Leunen, berging trein duurt nog de hele dag]</ref> ;24 december * ''Sjport'': D'n Italiaanse fietsrenner [[Vittorio Adorni]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6244108/voormalig-giro-ditalia-winnaar-adorni-op-85-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Giro d'Italia-winnaar Adorni op 85-jarige leeftijd overleden]</ref> ;23 december * ''Kóns en cultuur'': [[Maxi Jazz]], zenger van de Britse [[house]]gróp [[Faithless]], sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6244121/zanger-maxi-jazz-65-van-dancegroep-faithless-overleden.html Nu.nl - Zanger Maxi Jazz (65) van dancegroep Faithless overleden]</ref> ;20 december * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n sjeetpartie in e hoes in [[Broensem]] valle twieë doeje en twieë gewónje. De sjlachoffesj zint e maedje van 14 en 'ne maan van 39.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1924285/schietpartij-brunssum-meisje-14-en-man-39-komen-om?fbclid=IwAR1kw1FvOIa0a-1bX1AIUomxm4fpnoOdbhP3ZO6cgF8owO9eR6AWmQW3MG4 1limburg.nl - Schietpartij Brunssum: meisje (14) en man (39) komen om]</ref> * ''Nederlands Limbörg'': Bie 'n sjtaekpartie in [[Geverik]] kórtbie [[Baek (plaats)|Baek]] kump 'ne man óm 't laeve.<ref>[https://www.1limburg.nl/112/1924152/man-overleden-bij-steekincident-verdachte-opgepakt 1limburg.nl - Man overleden bij steekincident: verdachte opgepakt ]</ref> ;19 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetbaltrainer [[Kurt Linder]], veural bekèndj van zie werk bie [[AFC Ajax|Ajax]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ajax.nl/artikelen/voormalig-ajax-trainer-kurt-linder-89-overleden/ Ajax.nl - Voormalig Ajax-trainer Kurt Linder (89) overleden]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': D'n Brits-Pakistaanse chef-kok [[Ali Ahmed Aslam]], oetvinder van 't gerech ''chicken tikka masala'', sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/food/2022/dec/21/ali-ahmed-aslam-inventor-chicken-tikka-masala-dies-77 Guardian - Ali Ahmed Aslam, inventor of chicken tikka masala, dies at 77]</ref> ;18 december * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] weurt veur de driede kier [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|waereldkampión hierevoetbal]] door in de finaal van 't WK nao penanties van [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] te winne.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Wim Henderickx]] sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221218_97662905 De Standaard - Bevlogen componist die muziek ademde]</ref> ;17 december * ''Kóns en cultuur'': In [[De Standaard]] versjient veur de lèste kier 'ne sjtriep van [[Suske en Wiske]]. Veur dees gezèt is de sjtrip in 1945 oersjprunkelik bedach.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221216_95986592 De Standaard - Einde zonder knipoog]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockbandj [[De Dijk]] gief zie lèste konzaer.<ref>[https://nos.nl/artikel/2456812-de-dijk-speelt-laatste-concert-in-uitverkocht-paradiso NOS.nl - De Dijk speelt laatste concert in uitverkocht Paradiso]</ref> ;16 december * ''Frankriek'': Bie 'ne brandj in e flatgeboew in 'n veursjtad van [[Lyon]] valle teen doeje, ónger waem vief kinger.<ref>[https://nos.nl/artikel/2456574-brand-in-voorstad-lyon-tien-doden-onder-wie-vijf-kinderen NOS - Brand in voorstad Lyon: tien doden, onder wie vijf kinderen]</ref> * ''Nederlands Limbörg, economie, politiek'': 't provinciebesjtuur van Limbörg sjtömp veur 't aophaje van [[Maastricht Aachen Airport|vleegveld Aoke-Mesjtreech]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20221216_97376655 De Limbörger - Ruim baan voor MAA na besluit Staten, maar discussie blijft]</ref> ;14 december * ''Economie, Nederlands Limburg'': De supermerretkaete [[Jan Linders]] maak bekèndj es [[franchise]]bedrief veur [[Albert Heijn]] te gaon wirke. De Jan Linders-winkelformuul zal hiedoor taege èndj 2023 verdwiene.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6242088/albert-heijn-slaat-slag-bij-limburgse-supermarktketen-jan-linders.html Nu.nl - Albert Heijn slaat slag bij Limburgse supermarktketen Jan Linders]</ref> * ''Nederlandj'': [[Jacob Luitjens]], kreegsmisdaodiger en veur zoewied bekèndj de lèste nog laevende [[NSB]]'er, sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6242512/laatst-bekende-oud-nsber-jacob-luitjens-op-103-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Laatst bekende oud-NSB'er Jacob Luitjens op 103-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 december * ''Duutsjland, Oesteriek en Zjwitserland'': De Duutsje pelissie deit invalle bie de radikaal klimaatbewaeging Letzte Generation. Elf luuj waere opgepak en bie de hoeszeukinge waere posters, computers en tillefoons in besjlaag genómme.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/mecklenburg-vorpommern/Razzien-gegen-Letzte-Generation-Aktivisten-auch-in-MV-,razzia1894.html NDR - Razzien gegen "Letzte Generation"-Aktivisten - auch in MV]</ref> * ''Natuur en milieu, Afrika'': Bie euversjtruiminge inne Congolees huidsjtad Kinshasa valle teentalle doeje en gewónje. * ''Kóns en cultuur, Noord-Amerika'': D'n Amerikaanse [[componis]] Angelo Badalamenti sjtörf op 85-jäörige laeftied. * ''Politiek, Zuudoes-Europa'': [[Bosnië-Herzegovina]] waert kandidaat-lid vanne [[EU]]. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tillevisiemaeker [[Han Peekel]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6241974/televisiemaker-han-peekel-75-overleden-tijdens-vakantie-op-bali.html Nu.nl - Televisiemaker Han Peekel (75) overleden tijdens vakantie op Bali]</ref> ;7 december * ''Zuud-Amerika'': In [[Peru]] weurt presidentj Castillo aafgezat. * ''Duutsjland, Oesteriek en Zjwitserland'': Duutsje autoriteite pakke 25 luuj op die ónger mie van plaan waore d'n Duutsje Rieksdaag te besjtörme. De luuj zint sympathisante vanne Reichsbürgerbewaeging.<ref>[https://www.derstandard.de/story/2000141600433/reichsbuerger-planten-putsch-in-deutschland Der Standard - Reichsbürger planten Putsch in Deutschland]</ref> ;6 december * ''Sjport'': [[Salinero]], 't [[dressuur]]paerd wo de Nederlandse [[Anky van Grunsven]] twie kier Olympisch goud mit haolde, sjtörf op 28-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=11&t=2071525&view=unread#unread Bokt - Anky meldt overlijden gouden paard Salinero: 'Mijn hart is gebroken']</ref> ;5 december * ''Oes-Europa'': op twie militair vleegvelder kórtbie de Róssische sjtad Rjazan en inne regio Saratov vènje explosies plaats. Bie de explosies vele drie doeje en mierder gewónje. Volges ónaafhankelike Róssische media woorte daobie ouch inkel bómmewerpers besjadig.<ref>[https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10496563/rusland-onderzoekt-explosies-op-luchtmachtbases BNR - Explosies op luchtmachtbases diep in Rusland]</ref> ===november=== * ''Oes-Azië'', 26 november-huuj: fel proteste in [[Sjina]] taege 't sjtreng [[COVID-19|corona]]beleid en 't kommunistisch rezjiem van prizzedent Xi Jinping. * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde-Oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Weitesjap'': 't Maote- en gewichte-instituut [[BIPM]] nump veer nuuj [[SI]]-veurveugsele aan: ronna- (R, 10²⁷), ronto- (r, 10⁻²⁷), quetta- (Q, 10³⁰) en quecto- (q, 10⁻³⁰).<ref>[https://www.bipm.org/en/cgpm-2022/resolution-3 BIPM - Resolution 3 of the 27th CGPM (2022) ]</ref> ;30 november * ''China'': [[Jiang Zemin]], de vreugere presidentj van [[China]], sjtörf op 96-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6239326/oud-president-jiang-zemin-96-die-van-china-wereldmacht-maakte-overleden.html Nu.nl - Oud-president Jiang Zemin (96) die van China wereldmacht maakte overleden]</ref> * ''Sjport'': D'n Italiaansen ex-fietsrenner [[Davide Rebellin]] kump op 51-jäörige laeftied óm in e verkiersóngelök.<ref>[https://www.gazzetta.it/Ciclismo/30-11-2022/ciclismo-morto-rebellin-investito-un-camion-vicentino-4501341537128.shtml La Gazzetta dello Sport - Tragedia nel ciclismo: è morto Davide Rebellin, investito da un camion]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse popmuzikantj [[Christine McVie]] ([[Fleetwood Mac]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/christine-mcvie-fleetwood-mac-dead-obtuary-1234638903/ Rolling Stone - Christine McVie, Keyboardist and Singer for Fleetwood Mac, Dead at 79]</ref> ;27 november * ''Belsj'': Nao de voetbalmatch tösse 't [[Belsj hierevoetbalèlftal|Belsj]] en [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] (0-2 wins veur Marokko) braeke in [[Brussel]] groetsjalige relle oet. Ouch in diverse Nederlandse sjtaej is 't ónrastig. ;23 november * ''Belsj, Politiek'': De Belzje politica en [[minister van sjtaot]] [[Paula D'Hondt]] ([[CVP]]) sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221123_93690247 De Standaard - Minister van staat en voormalig migrantencommissaris Paula D’Hondt overleden]</ref> ;21 november * ''Zuudoes-Azië, klimaat en milieu'': 't Weste van 't eilandj [[Java]] ([[Indonesië]]) waert getróffe door 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 5,6 oppe [[sjaol van Richter]]. Daobie valle mie es 300 doeje en 7.700 gewónje. ;20 november * ''Vereinigde Sjtaote'': In 'n homoclub in [[Colorado Springs]] ([[Colorado|CO]]) waere 5 luuj doedgesjote.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/11/20/us/colorado-springs-shooting-gay-nightclub/index.html CNN.com - Gunman kills 5 at LGBTQ nightclub in Colorado Springs before patrons confront and stop him, police say]</ref> * ''Sjport'': In [[Qatar]] begint 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK voetbal]] mit 'ne match tösje [[Qatarees hierevoetbalèlftal|'t gaslandj]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]] (0-2).<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[Ned Rorem]] sjtörf op 99-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/11/18/ned-rorem-dead-composer-diarist/ Washington Post - Ned Rorem, Pulitzer-winning composer and noted diarist, dies at 99]</ref> ;17 november * ''Nederlandj/Oes-Europa'': In [[D'n Haag]] weurt 't vonnis oetgesproke in de zaak roond vlöch [[MH 17]]. Drie verdachte waere [[bie versjtaek]] tot laeveslank veroerdeild óm 't oet de loch sjete van de vleegmesjien in 2014; 'ne veerde verdachte weurt vriegesjpraoke. ;16 november * ''Weitesjap'': Vanaaf 't [[Kennedy Space Center]] weurt de [[Orion (rakèt)|Orion]]-rakèt gelanceerd. 't Geit óm 'n tesvlöch veur 'n bemande missie nao de [[maon]], deil van 't [[Artemis (ruimtevaartprogram)|Artemis]]program.<ref>[https://www.nasa.gov/press-release/liftoff-nasa-s-artemis-i-mega-rocket-launches-orion-to-moon NASA.gov - Liftoff! NASA’s Artemis I Mega Rocket Launches Orion to Moon]</ref> ;15 november * ''Midde- en Oes-Europa'': Róslandj veurt 'n groetsjaolige serie rakètaanvel op de Oekraïne oet. Twie Oekraïense aafwaerrakètte kómme in [[Pole]] terech, op 't dörpke [[Przewodów]] (regio [[Lublin (woiwodsjap)|Lublin]]). Hiebie kómme twie luuj óm.<ref>[https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-zelenskyy-kherson-9202c032cf3a5c22761ee71b52ff9d52?utm_source=homepage&utm_medium=TopNews&utm_campaign=position_01 AP News - Strikes put Ukraine in darkness; missiles cross into Poland]</ref> ;13 november * ''Zuudoes-Europa'': Bie 'ne bomaansjlaag in [[Istanbul]] kómme zès luuj óm; 81 rake gewóndj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2452243-aanslag-in-centrum-van-istanbul-zes-doden-en-ruim-tachtig-gewonden NOS.nl - Aanslag in centrum van Istanbul, zes doden en ruim tachtig gewonden]</ref> ;12 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Cor van der Gijp]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6235718/legendarische-feyenoord-aanvaller-cor-van-der-gijp-91-overleden.html Nu.nl - Legendarische Feyenoord-aanvaller Cor van der Gijp (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse punkmuzikantj [[Keith Levene]] ([[The Clash]]) sjtörf op 65-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6235813/gitarist-keith-levene-65-oprichter-van-the-clash-overleden.html Nu.nl - Gitarist Keith Levene (65), oprichter van The Clash, overleden]</ref> ;11 november * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak de sjtad [[Cherson]] trök, die saer 2 miert in Róssische henj waor en de aafgeloupe daag door de Rósse is óntruump. ;9 november * ''Belsj'': Op 't [[Belsj]] weurt lenjelik gesjtaak. ;8 november * ''Vereinigde Sjtaote, politiek'': Verkezinge veur 't [[Congres (Vereinegde Staote)|Congres]]. * ''Zuud-Europa, kóns en cultuur'': Arsjeologe vènje in auw [[wermwaterbrón]]ne inne [[Toscane]] mie es twintig zier good bewaarde [[bróns|brónze]] biljer oete [[Romeins Riek|Romeins-Etruskischen tied]].<ref>[https://www.nu.nl/296518/video/deze-eeuwenoude-beelden-vonden-italiaanse-archeologen-in-toscane.html Nu.nl - Deze eeuwenoude beelden vonden Italiaanse archeologen in Toscane]</ref> * ''Belsj, kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Will Ferdy]] sjtörf op 95-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20221108_94690153 De Standaard - postuum Will Ferdy (1927-2022). Op ‘Christine’ was ‘eerste Vlaamse homo’ nooit verliefd]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek, kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikant [[Dan McCafferty]] ([[Nazareth (band)|Nazareth]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan [[COPD]].<ref>[https://planetradio.co.uk/planet-rock/news/rock-news/nazareth-dan-mccafferty-dead/ Planet Rock - Nazareth's Dan McCafferty dies aged 76]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse laevesleed- en vastelaoveszenger, componis en producentj [[Pierre Kartner]] (Vader Abraham) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bndestem.nl/breda/pierre-kartner-87-bekend-als-vader-abraham-uit-breda-overleden~a8aa0a7c/ BN De Stem - Pierre Kartner (87) bekend als Vader Abraham uit Breda overleden]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote, kóns en cultuur'': De Amerikaanse indiemuzikantj [[Mimi Parker]] ([[Low (band)|Low]]) sjtörf op 54-jäörige laeftied aan eiersjtekkanker.<ref>[https://oor.nl/news/mimi-parker-van-low-overleden/ OOR.nl - Mimi Parker van Low overleden]</ref> ;3 november * ''Nederlandj, kóns en cultuur, weitesjap'': Oet óngerzeuk is gebleke det de olievèrfsjets ''Kruutsoprichting'' in 't Museum Bredius in [[Den Haag]] e wèrk van [[Rembrandt]] is.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450876-olieverfschets-in-haags-museum-blijkt-rembrandt-te-zijn NOS - Olieverfschets in Haags museum blijkt Rembrandt te zijn]</ref> ;2 november [[File:Administrative map of Tigray.jpg|thumb|Kaat va Tigray]] * ''Oes-Afrika'': De regering van [[Ethiopië]] en rebelle oet Tigray sjlete ónger leijing vanne [[Afrikaanse Unie]] e akkoord euver e sjtaak-'t-vure inne noordelike regio Tigray. Daomèt kump meugelik e indj aan twie jaor krieg.<ref>[https://www.washingtonpost.com/world/2022/11/02/ethiopia-tigray-war-truce/ The Washington Post - Ethiopian government, Tigrayan forces agree to truce after two years of war]</ref> * ''Oes-Europa'': [[Pole]] geit e hèk boewe ane grens mitte Róssische enclave [[Kaliningrad]]. De Poolse regering zaet det ze zich zörg maak euvere veiligheid in 't grensgebeed en is bang det Róslandj 'n [[Asiel in de Europese Unie|migrantecrisis]] geit creëre veure [[EU]] te destabilisere. * ''Noord-Europa, politiek'': 't Centrumlinks blok ónger leijing van premier Mette Frederiksen wèntj de [[Daenemarke|Daense]] parlementsverkezinge.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6233539/deense-premier-wint-met-haar-partij-de-verkiezingen-maar-treedt-toch-af.html Nu.nl - Deense premier wint met haar partij de verkiezingen, maar treedt toch af]</ref> ;1 november * ''Midde-Oeste, politiek'': 't Rechs blok ónger leijing van [[Benjamin Netanyahu]] vanne Likoed-partie wèntj de [[Israel]]ische parlementsverkezinge. * ''Kóns en cultuur'': Rapper [[Takeoff (rapper)|Takeoff]], lid van de formatie [[Migos]], weurt op 28-jäörige laeftied doedgesjote.<ref>[https://www.tmz.com/2022/11/01/migos-takeoff-dead-dies-shot-houston-quavo-migos/?adid=social-twa TMZ - Takeoff Dead at 28 ... Shot in Houston ]</ref> ===oktober=== * ''Oes-Europa'', 10 oktober-huuj: Groetsjalige raket- en droneaanvalle op börgerdoele en enerzjiefaciliteite in de Oekraïne. * ''Midde- en Zuud-Amerika, natuur en milieu'', 7-10 oktober: [[orkaan]] Julia kump aan landj bie [[Venezuela]] en [[Nicaragua]]. Dao gif 't väöl sja en valle teentalle sjlachoffers, ó.m. bie 'n aerdversjuving. * ''Midde-oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Midde-Oeste'': In [[Saoedi-Arabië]] weurt begós mit de boew van de futuristische sjtad [[The Line]]. ;30 oktober * ''Zuud-Amerika'': [[Luiz Inácio Lula da Silva]] wintj mit 't miniem veursjprunk de [[Brazilië|Braziliaanse]] presidentsverkezinge van de zittende presidentj [[Jair Bolsonaro]].<ref>[https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2022/apuracao/presidente.ghtml Globo.com - Eleição para Presidente]</ref> * ''Zuudoes-Azië, natuur en milieu, weitesjap'': Oppe Wakatobi-eilenj, kórtbie 't [[Indonesië|Indonesische]] eilandj [[Celebes]], waere nuuj vogelsoorte óntdèk.<ref>[https://phys.org/news/2022-10-beautiful-bird-species-remote-indonesian.html Phys.org - Several beautiful new bird species found on remote Indonesian islands]</ref> * ''Zuud-Azië'': Inne Wes-[[India]]se deilsjtaat Goejarat sjtort 'n hangbrök in. Hónderde luuj valle in 't reveerwater. Zeker 141 luuj euverlaeve det neet en mie es 100 persoene zint gewóndj geraak. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van Mexico. 't Is zien 14e euverwinning dit seizón, hiemit brik 'r 't record van [[Michael Schumacher]] oet 2004.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450445-verstappen-breekt-formule-1-record-in-mexico-met-veertiende-zege-dit-jaar NOS.nl - Verstappen breekt Formule 1-record in Mexico met veertiende zege dit jaar]</ref> ;29 oktober * ''Oes-Azië'': In [[Seoul]] óntsjteit bie 'n [[Halloween]]vering e gedrank wobie zeker 153 luuj waere doedgeduujd.<ref>[https://nos.nl/artikel/2450239-dodental-door-verdrukking-bij-halloweenviering-seoul-loopt-op-naar-146 NOS.nl - Dodental door verdrukking bij halloweenviering Seoul loopt op naar 146]</ref> * ''Oes-Afrika'': Inne [[Somalië|Somalische]] huidsjtad [[Mogadishu]] kómme zeker 100 luuj óm 't laeve bie twie explosies. Wiejer rake mie es 300 luuj gewóndj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje journalis en sjriever [[Hugo Camps]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.hln.be/nieuws/het-laatste-nieuws-columnist-en-journalistiek-icoon-hugo-camps-79-overleden~a1263749/ Het Laatste Nieuws - Het Laatste Nieuws-columnist en journalistiek icoon Hugo Camps (79) overleden]</ref> ;28 oktober * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[rock 'n roll]]zenger [[Jerry Lee Lewis]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6232816/great-balls-of-fire-zanger-jerry-lee-lewis-87-overleden.html Nu.nl - Great Balls of Fire-zanger Jerry Lee Lewis (87) overleden]</ref> ;27 oktober * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp, nao lang óngerhanjelinge, [[Twitter]] definitief op. Hae begintj direk mit d'n doorveur van ingriepende verangeringe. ;26 oktober * ''Midde-Oeste'': Bie 'n sjeetpartie in 'n [[moskee]] inne Iraanse sjtad [[Shiraz]] kómme zeker 13 luuj óm 't laeve. ;24 oktober * ''Nederlandj'': Inne [[Lek]] kórtbie 't [[Zuud-Holland]]s [[Streefkerk]] waere veer doej luuj gevónje. 't Geit óm e gezin oet [[Gouda]]. * ''Zuudoes-Azië'': Bie 'ne lochaanval op e concert inne noordelike [[Myanmar]]ese regio Kachin zint zeker 80 luuj óm 't laeve gekómme. * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Rishi Sunak]] volg Liz Truss op es leier van de Conservatief Partie en premier van 't Vereinig Keuninkriek. * ''Economie, Nederlandj'': [[Philips]] sjrap weltwied 4000 bane vanwaege sjlechte rizzeltate. In Nederlandj verdwiene 800 jobs, woevan 400 door gedwónge óntsjlaag. ;20 oktober * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Liz Truss]] nump al nao 45 daag óntsjlaag es ierste minister van 't [[Vereinig Keuninkriek]]. ;17 oktober * ''Nederlands Limburg'': Börgemeister [[Rianne Donders]] van [[Remunj]] sjtap op.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1864649/burgemeester-donders-van-roermond-treedt-af 1Limburg - Burgemeester Donders van Roermond treedt af]</ref> * ''Oes-Europa'': Inne Róssische sjtad [[Jejsk]] sjtort 'ne [[sjtraoljaeger]] denaer op e flatgeboew. Daobie valle 15 doeje en 26 gewónje. ;16 oktober * ''Midde-Amerika'': Twie verdachte van de maord op veer Nederlandse journaliste in [[El Salvador]] in 1982 waere opgepak. 't Geit óm 'nen ex-minister en 'nen ex-kóllenel.<ref>[https://nos.nl/artikel/2448574-verdachten-moord-ikon-journalisten-el-salvador-na-40-jaar-opgepakt NOS.nl - Verdachten moord IKON-journalisten El Salvador na 40 jaar opgepakt]</ref> * ''Oes-Azië'': In [[China]] begintj 't twintigste congres van de [[Communistische Partij (China)|Communistische Partie]]. * ''Weitesjap'': De Nederlands-Amerikaansen astronaut en kristallograaf [[Lodewijk van den Berg]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/nederlands-eerste-ruimtevaarder-lodewijk-van-den-berg-90-overleden-zeeuw-viel-in-slaap-vlak-voor-de-landing~ab2c545b/ PZC - Nederlands eerste ruimtevaarder Lodewijk van den Berg (90) overleden: Zeeuw viel in slaap vlak voor de landing]</ref> ;15 oktober * ''Oes-Europa'': In 't Róssisch [[Belgorod]], zjus euver de Oekraïense grens, kómme bie 'n sjeetpartie in e trainingscentrum ilf luuj óm. De toedrach is óndujelik, volgens ein väölgehuurde versie zouwe de daojers huurlinge oet Tadzjikistan zeen. * ''Midde-Oeste'': Bie 'ne brandj inne beröchte Evin-gevangenis kórtbie de Iraanse huidsjtad [[Teheran]] valle 4 doeje en 61 gewónje. ;14 oktober * ''Midde-Oeste'': Bie 'n explosie in 'n kaole[[mienbouw|mien]] inne Törkse sjtad Amasra zint 41 mienwèrkers óm 't laeve gekómme. Èlf luuj zint gewóndj geraak, 58 waere gered. * ''Vereinig Keuninkriek, kóns en cultuur'': Activiste vanne radicaal milieubewaeging Just Stop Oil sjmiete in e museum in [[Lónje]] bleker tomatesóp euver 't sjilderie ''Zónneblome'' van [[Vincent van Gogh]]. Daonao liemde ze zich vas aan 'n moer.,<ref>[https://www.theguardian.com/environment/2022/oct/14/just-stop-oil-activists-throw-soup-at-van-goghs-sunflowers The Guardian - Just Stop Oil activists throw soup at Van Gogh’s Sunflowers]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'', ''Economie'': De Britse minister van Financië [[Kwasi Kwarteng]] weurt nao 'ne goje maondj óntsjlaoge. Zien orthodox-liberaal belastingplan haet in korten tied groeten ikkenomische sjaoj gedaon.<ref>[https://www.bbc.com/news/live/uk-politics-63221738 BBC News - Kwasi Kwarteng sacked as UK Chancellor]</ref> [[Jeremy Hunt]] volg häöm op. * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Robbie Coltrane]], bekèndj es Hagrid oet de ''[[Harry Potter]]''-films, sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6230033/robbie-coltrane-die-hagrid-speelde-in-harry-potter-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Robbie Coltrane die Hagrid speelde in Harry Potter op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 oktober * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj, kóns en cultuur'': Actrice [[Angela Lansbury]], bekindj van de sjtöm van Mrs. Potts in ''Beauty and the beast'', sjtörf op 96-jäörige laeftied. ;10 oktober * ''Oes-Europa'': Versjillende Oekraïense sjtaej waere besjtook mit rakette. De aanvalle veroerzake ónger mie groetsjalige sjtroumoetval.<ref>[https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10490732/liveblog-oekraine-rusland-donbas-vs-eu-kremlin-kiev-zelenski-poetin-kernwapens-oorlog-wapenleveranties-sancties-zaporizja-krim-krimbrug-sabotage-cherson-kernramp BNR - Liveblog | Rusland bestookt Oekraïense steden met raketten]</ref> * ''Zuud-Amerika, natuur en milieu'': In [[Venezuela]] zint 43 luuj óm 't laeve gekómme nao aerdversjuvinge. Wiejer waere nog teentalle luuj vermis. * ''Economie'': De Nobelpries in de Economie geit nao [[Ben Bernanke]], [[Douglas W. Diamond]] en [[Philip H. Dybvig]] "óm hun ongerzeuk nao banke en financieel crises."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;9 oktober * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de [[Grand Prix]] van Japan en weurt daomit veur d'n twiede kier waereldkampión [[Formule 1]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6228782/superieure-verstappen-weer-wereldkampioen-na-verwarring-over-puntentelling.html Nu.nl - Superieure Verstappen weer wereldkampioen na verwarring over puntentelling]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse filosoof en antropoloog [[Bruno Latour]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2447692-franse-filosoof-en-baanbrekend-antropoloog-bruno-latour-75-overleden NOS.nl - Franse filosoof en baanbrekend antropoloog Bruno Latour (75) overleden]</ref> ;8 oktober * ''Oes-Europa'': Oppe [[Krimbrögk]], die de [[Krim]] verbindj mit 't [[Rósland|Róssische]] vastelandj, brik 'ne brandj oet nao 'n explosie.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/explosie-op-krimbrug-is-een-logistiek-probleem-maar-vooral-een-klap-in-het-gezicht-van-poetin~bfeaf5aad/ Trouw - Explosie op Krimbrug is een logistiek probleem, maar vooral een klap in het gezicht van Poetin ]</ref> ;7 oktober * ''Politiek, Oes-Europa'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Wit-Róssischen dissidentj [[Ales Bjaljatski]], de Róssische minsjerechteorganisatie [[Memorial (organisatie)|Memorial]] en 't Oekraïens [[Centrum veur Börgerlike Vriehede]].<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2022/press-release/ NobelPrize.org - The Nobel Peace Prize 2022]</ref> * ''Oes-Europa'': Kórtbie de sjtad [[Liman]] in Oes-Oekraïne waere twie massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 200 lichame.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-63181475 BBC - Ukraine says mass burial sites found in retaken town of Lyman]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek en Ierlandj'': In 't noorde van [[Ierlandj]] zint teen luuj óm 't laeve gekómme door 'n explosie in e tankstation. ;6 oktober * ''Zuudoes-Azië'': Op e kènjerdaagverblief inne Noord-[[Thailand|Thaise]] provincie Nong Bua Lamphu vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle zeker 37 doeje en teen gewónje. * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] geit nao de Franse [[Annie Ernaux]] "óm de mood en klinische sjerpde womit ze de wortele, vervraemdinge en collectieve remminge van 't persoenlik gehäöge ónthölt."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2022/summary/ NobelPrize.org - The Nobel Prize in Literature 2022]</ref> ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie geit nao [[Carolyn R. Bertozzi]], [[Morten Meldal]] en [[K. Barry Sharpless]] "veur de óntjdèkking van [[kliksjemie]] en [[bio-orthogonaal sjemie]]".<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Chemistry 2022]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde geit nao [[Alain Aspect]], [[John F. Clauser]] en [[Anton Zeilinger]] "veur hun experimènte mit [[kwantumversjtringeling|versjtringelde]] [[foton]]e, womit ze de sjenninge van de [[Bell-óngeliekheid]] aantuinde en pioneerswerk dege veur de [[kwantuminformatica]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2022/summary/ NobelPrize.org - Nobelpries in de Natuurkónde 2022]</ref> ;3 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde geit nao de Zweed [[Svante Pääbo]] "óm zien óntdekkinge ómtrèntj de genome van oetgesjtorve minsjesaorte en de minsjelike evolutie."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2022/press-release/ NobelPrize.org - Paersberich: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022]</ref> ;2 oktober * ''Zuud-Amerika, politiek'': In [[Brazilië]] zeen presidentsverkezinge. De centrumlinkse kandidaat [[Luíz Ignacio Lula da Silva]] versjleit de zittenden extreemrechse presidentj [[Jair Bolsonaro]]. Op 30 oktober zal 'n twiede runj waere gehauwe.<ref>[https://oglobo.globo.com/politica/eleicoes-2022/noticia/2022/10/placar-de-lula-e-bolsonaro-e-o-mais-apertado-para-1o-turno-desde-a-redemocratizacao.ghtml O Globo - Placar Lula e Bolsonaro é o mais apertado para 1º turno desde a redemocratização]</ref> * ''Zuudoes-Europa, politiek'': De centrum-rechtse partie GERB wèntj de [[Bulgarije|Bölgaarse]] parlementsverkezinge.<ref>[https://nos.nl/artikel/2446838-oud-premier-borisov-wint-bulgaarse-verkiezingen-maar-formatie-wordt-moeilijk NOS.nl - Oud-premier Borisov wint Bulgaarse verkiezingen, maar formatie wordt moeilijk]</ref> ;1 oktober * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak de sjtad [[Lyman]] trök. Zoewel sjtrategisch es symbolisch is dit 'ne zjwaore sjlaag veur Róslandj.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/10/01/europe/ukraine-russia-lyman-donetsk-intl/index.html CNN.com - Russian forces retreat from strategic Donetsk city a day after Moscow’s annexation of the region]</ref> * ''Zuudoes-Azië, Sjport'': Bie relle tösje hooligans van Arema FC en Persebaya Surabaya in de [[Indonesië|Indonesische]] sjtad [[Malang]] valle zeker 174 doeje.<ref>[https://nos.nl/artikel/2446735-ten-minste-174-doden-bij-rellen-na-voetbalwedstrijd-in-indonesie NOS.nl - Ten minste 174 doden bij rellen na voetbalwedstrijd in Indonesië]</ref> ===september=== * ''Oes-Europa'', 23-27 september: [[Róslandj]] hèlt [[referendum|referenda]] inne bezatde Oekraïense regio's [[Oblas Loehansk|Loehansk]], [[Oblas Donetsk|Donetsk]], [[Oblas Zaporizja|Zaporizja]] en [[Oblas Cherson|Cherson]]. Dees referenda zint illegaal en verloupe neet democratisch. * ''Midde-oeste'', 16 september-huuj: Massaal proteste in [[Iran]] taege de zedepelitie en 't relizjieus rezjiem nao d'n doed van [[Mahsa Amini]]. * ''Centraal-Azië'', 14-20 september: Bie gevechte oppe grens tösje [[Kirgizië]] en [[Tadzjikistan]] valle mie es 90 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.<ref>[https://www.reuters.com/world/kyrgyzstan-says-death-toll-border-conflict-rises-36-2022-09-18/ Reuters - Kyrgyz-Tajik border conflict death toll nearly 100]</ref> * ''Midde-Oeste'', 12-14 september: Bie gevechte oppe grens tösje [[Armenië]] en [[Azerbeidzjan]] valle mie es 200 doeje. Bei lenj besjöldige zich óngerein van provokaties.<ref>[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/armenia-says-135-soldiers-killed-clashes-with-azerbaijan-this-week-2022-09-16/ Reuters - More than 200 killed in Armenia-Azerbaijan border clashes - officials]</ref> * ''Oes-Europa'', 6-12 september: Bie e groetsjalig taegenoffensief inne regio [[Charkov]] boke de Oekraïense sjtriedkrachte in e paar daag tied flinke terreinwins oppe Róssische armee.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220913_91702542 De Limbörger - LIVE | ‘Hevige gevechten in Charkov-regio, Oekraïne rukt verder op’]</ref> * ''Midde- en Noord-Amerika, natuur en milieu'', 27 september-2 oktoeber: [[orkaan]] Ian kump bie [[Cuba]] en [[Florida]] aan landj. Op Cuba zit praktisch de ganse bevolking zónger [[sjtroum]]. Ouch in 't zuudoeste vanne [[VS]] rich 't noedwaer boetegewoen väöl sja aan. Dao valle teentalle doeje en gewónje.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/09/27/us/hurricane-ian-cuba.html The New York Times - Cuba's power grid fails in wake of Hurricane Ian, leaving island without electricity]</ref><ref>[https://www.nbcnews.com/news/us-news/biden-visit-florida-puerto-rico-hurricane-ian-devastation-rcna50348 NBC News - Historic search-and-rescue operation underway as Ian's death toll reaches 87]</ref> ;30 september * ''Oes-Europa'': Róslandj annexeert, bie mónj van Poetin, officieel de Oekraïense oblaste Loehansk, Donetsk, Zoprizja en Cherson. Dees annexaties waere door zoe good wie gein ènkel landj erkèndj. * ''Economie, Nederlandj'': Volges 't CBS is de [[inflatie]] gesjtege nao 'n recordhuuegde van 17,1%. Det kump ónger mie door de hoeg enerzjieprieze. * ''Oes-Europa'': Bie 'ne raketaanval op e humanitair konvooi inne regio Zaporizjia valle 30 doeje. Wiejer rake 88 luuj gewóndj. * ''Centraal-Azië'': Bie 'nen terroristischen aansjlaag op 'n sjoel inne [[Afghanistan|Afghaanse]] huidsjtad [[Kaboel]] valle teentalle doeje en gewónje. * ''Afrika'': Presidentj [[Paul-Henri Sandaogo Damiba]] van [[Burkina Faso]] weurt door 't laeger aafgezat. ;28 september * ''Kóns en cultuur'': Rapper Coolio, bekindj van d'n hit ''Gangsta's Paradise'', sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/09/28/arts/music/coolio-rapper-dead.html The New York Times - Coolio, 'Gangsta's Paradise' Rapper, Dies at 59]</ref> ;26 september * ''Weitesjap'' [Waereldtied; 27 september Midde-Europesen Tied] De [[NASA]] deit e ruumdetuug, [[Double Asteroid Retraction Test|DART]], mit succes insjlaon op asteroïde [[Dimorphos]]. Dit is 'nen test óm te toekóms potentieel insjlaaggevierlike asteroïde te kinne vernetige of ómleie.<ref>[https://twitter.com/NASA/status/1574539270987173903 NASA op Twitter]</ref> * ''Midde-Amerika'': Op [[Cuba]] waert 't [[homohuwelik]] gelegaliseerd. * ''Oceanië, natuur en milieu'': Inne [[Groete Oceaan]] bie [[Tonga]] is e nuuj eilendje óntsjtange nao de oetbarsting van 'n óngerziese [[völkaan]].<ref>[https://www.washingtonpost.com/nation/2022/09/26/new-island-tonga-volcano-2022/ Washington Post - New island forms in Tonga after Home Reef volcano eruption]</ref> * ''Oes-Europa'': Op 'n sjoel in 't Róssische [[Izjevsk]] vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle 18 doeje en 24 gewónje. * ''Nederlands Limburg, Economie'': [[Brand (beer)|Brand]] kunjig aan det 't de productie van [[pils]] oet [[Wielder]] eweg geit haole. De broewerie zouw allein nog mótte waere gebroek veur speciaalbeer.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6226202/brand-stopt-met-het-grootschalig-brouwen-van-pils-in-limburgs-dorp-wijlre.html?redirect=1 Nu.nl - Brand stopt met het grootschalig brouwen van pils in Limburgs dorp Wijlre]</ref> ;25 september * ''Zuud-Europa, politiek'': De parlemèntsverkezinge in [[Italië]] waere gewonne door [[Fratelli d'Italia]], 'n extreemrechse partie mit wortele in 't [[fascisme]]. * ''Sjport'': De Keniaan [[Eliud Kipchoge]] löp op de [[marathon (loupe)|marathon]] van [[Berlien]] 'nen tied van 2:01:09 en verbaetert daomit zien eige waereldrecord.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6226043/kipchoge-verbetert-eigen-wereldrecord-op-marathon-in-berlijn.html Nu.nl - Kipchoge verbetert eigen wereldrecord op marathon in Berlijn]</ref> * ''Sjport'': De Belsj [[Remco Evenepoel]] wintj 't WK fietsrenne op de waeg bie de mansluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445915-evenepoel-pakt-met-overmacht-wk-titel-geen-succes-oranje-na-van-der-poel-ophef NOS.nl - Evenepoel pakt met overmacht WK-titel, geen succes Oranje na Van der Poel-ophef]</ref> ;24 september * ''Nederlandj/Belsj'': In [[D'n Haag]] en [[Leidschendam]] waere drie mansluuj gearresteerd. 't Zeen krimmenele oet 't drugsmilieu die e plan hauwe veur de Belzje minister [[Vincent van Quickenborne]] te óntveure.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220924_93285624 De Standaard - Drugscriminelen wilden Van Quickenborne ontvoeren, drie Nederlanders gearresteerd]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Pharoah Sanders]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://louderthanwar.com/pharaoh-sanders-rip/ Louder than War - Pharaoh Sanders RIP]</ref> * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] weurt waereldkampión fietsrenne in de waegren, óndanks 'ne breuk in häören èllebaog.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445791-stunt-van-vleuten-ondanks-elleboogbreuk-solo-naar-wereldtitel-in-wollongong NOS.nl - Stunt Van Vleuten: ondanks elleboogbreuk solo naar wereldtitel in Wollongong]</ref> ;23 september * ''Sjport'': [[Roger Federer]] nump op 40-jäörige laeftied aafsjeid es [[tennis|proftennisser]]. In 'nen débbelmatch mit [[Rafel Nadal]], deil van de [[Laver Cup]], verluus hae van de Amerikane [[Frances Tiafoe]] en [[Jack Sock]] (6-4, 6-7 (2), 9-11). * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Louise Fletcher]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445794-actrice-louise-fletcher-88-bekend-als-nurse-ratched-overleden NOS.nl - Actrice Louise Fletcher (88), bekend als Nurse Ratched, overleden]</ref> ;22 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse sjriefster [[Hilary Mantel]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/4thEstateBooks/status/1573254617990938626 Oetgeverij 4th Estate Books op Twitter]</ref> ;21 september * ''Oes-Europa'': De Róssischen dictator [[Vladimir Poetin]] reup veur 't iers saer 't begin van d'n [[kreeg i g'n Oekraïne|oerlog taege de Oekraïne]] rizzerviste op. ;19 september * ''Kóns en cultuur, Midde-Oeste'': Op 't sjtrandj kórtbie de [[Israel]]ische sjtad [[Tel Aviv]] weurt 'n graafgrót óntdèk oeten tied vanne Egyptische [[farao]] Ramses II. Arsjeologe sjpraeke van 'n extreem zeldzaam óntdekking.<ref>[https://www.jpost.com/archaeology/article-717442 Jerusalem Post - Israeli archeologists discover 'once-in-a-lifetime find' of ancient pottery under beach]</ref> ;18 september * ''Sjport'': De Noor [[Tobias Foss]] weurt in [[Wollongong]] ([[Australië]]) waereldkampión tiedrieje bie de mansluuj. De Nederlandse [[Ellen van Dijk]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2445022-foss-verrast-topfavorieten-op-wk-tijdrijden-voelt-alsof-ik-droom NOS.nl - Foss verrast topfavorieten op WK tijdrijden: 'Voelt alsof ik droom']</ref><ref>[https://nos.nl/artikel/2444996-van-dijk-snelt-in-australie-superieur-naar-derde-wereldtitel-tijdrijden NOS.nl - Van Dijk snelt in Australië superieur naar derde wereldtitel tijdrijden]</ref> ;17 september * ''Zuud-Azië'': In Acham, 't weste van [[Nepal]], valle zeker 17 doeje door aerdversjuvinge. ;16 september * ''Oes-Europa'': In 'ne bósj kórtbie de [[Oekraïne|Oekraïense]] sjtad [[Izjoem]], die veurige waek zaoterdig woort heroverd door Oekraïense sjtriedkrachte, waere hónderde graver en inkel massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 450 lichame.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/09/16/massagraf-izjoem/ VRT - Honderden graven ontdekt in bos in bevrijde Oekraïense stad Izjoem: massa-executie of omgekomen tijdens bombardementen?]</ref> * ''Belsj Limburg, politiek'': [[Veerle Heeren]] nump óntsjlaag es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220916_96222012 De Standaard - Burgemeester Veerle Heeren van Sint-Truiden neemt ontslag]</ref> * ''Zuud-Europa'': Door euversjtruiminge inne [[Marche (Italië)|Marke]] (Midde-[[Italië]]) zint 9 luuj óm 't laeve gekómme. ;14 september * ''Noord-Europa, politiek'': Rechse partieje winne de [[Zjwaede|Zwjaedse]] parlementsverkezinge. De sociaaldemocratische premier Andersson treujt aaf.<ref>[https://nos.nl/artikel/2444621-rechts-blok-wint-parlementsverkiezingen-zweden-premier-treedt-af NOS - Rechts blok wint parlementsverkiezingen Zweden, premier treedt af]</ref> * ''Nederlands Limburg'': Donny M. bekèntj de óntveuring, 't misbroek en de maord op de neugejäörige jóng Gino begin juli.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6223971/donny-m-bekent-ontvoeren-misbruiken-en-doden-van-negenjarige-gino.html Nu.nl - Donny M. bekent ontvoeren, misbruiken en doden van negenjarige Gino]</ref> ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Franse rezjisseur [[Jean-Luc Godard]] sjtörf op 91-jäörige laeftied door euthanasie. ;11 september * ''Sjport'': De Belsj [[Remco Evenepoel]] wintj de [[Runj van Sjpanje]] bie de mansluuj, en de Nederlandse [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': De Sjpanjool [[Carlos Alcaraz]] winth de US Open bie de mansluuj door in veer sets (6-4, 2-6, 7-6 (7-1) en 6-3) te winne van de Noor [[Casper Ruud]]. Alcaraz weurt mit dees euverwinning d'n iersten tiener oets dae de Waereldranglies aanveurt. ;10 september * ''Sjport'': [[Iga Świątek]] wintj de [[US Open (tennis)|US Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2, 7-6 (7-5)) te winne van [[Ons Jabeur]]. ;8 september * ''Vereinig Keuninkriek'': Keuningin [[Elizabeth II]] sjtörf op 96-jäörige laeftied en weurt opgevolg door häöre zoon [[Sjarel III]]. * ''Sjport'': De Nederlandse keeper [[Piet Schrijvers]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ajax.nl/artikelen/voormalig-ajax-doelman-piet-schrijvers-75-overleden/ Ajax.nl - Voormalig Ajax-doelman Piet Schrijvers (75) overleden]</ref> ;6 september * ''Vereinig Keuninkriek, politiek'': [[Liz Truss]] volg [[Boris Johnson]] op es premier van 't [[Vereinig Keuninkriek]]. ;5 september * ''Centraal- en Oes-Azië'': In [[Sjina]] en [[Afghanistan]] vènje [[aerdsjóddel]]e plaats. Daobie zint teentalle luuj óm 't laeve gekómme en gewóndj geraak. * ''Noord-Amerika'': bie mierder sjtaekpartieje inne [[Canada|Canadese]] sjtaat [[Saskatchewan]] kómme 12 luuj óm 't laeve en rake 18 luuj gewóndj. ;2 september * ''Nederlandj'': Bie e verkiersóngelök in 't [[Noord-Braobant|Braobantse]] Oud-Gastel (gemeinte [[Halderberge]]) kómme veer luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/4143033/twee-jonge-kinderen-en-twee-vrouwen-omgekomen-bij-ongeluk-in-oud-gastel Omroep Brabant - Twee jonge kinderen en twee vrouwen omgekomen bij ongeluk in Oud Gastel]</ref> ===augustus=== ;31 augustus * ''Nederlands Limburg'': In de [[Pieël|Piel]] bie [[Griendsveen]] weujt 'ne groete natuurbrandj, zoeget op dezelfde plaatsj wo twie jaor haer ouch al 'ne brandj waor.<ref>[https://nos.nl/artikel/2442691-grote-natuurbrand-in-de-peel-tot-nu-toe-twee-hectare-in-brand NOS.nl - Grote natuurbrand in De Peel, tot nu toe twee hectare in brand]</ref> ;30 augustus * ''Oes-Europa'': De [[Sovjet-Unie|Sovjet-Róssische]] sjtaotsman [[Michail Gorbatsjov]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2442662-russische-staatsmedia-gorbatsjov-laatste-president-sovjet-unie-overleden NOS.nl - Russische staatsmedia: Gorbatsjov, laatste president Sovjet-Unie, overleden]</ref> ;29 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Afrikaanse actries en model [[Charlbi Dean]] sjtörf op 32-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220830_97111232 De Standaard - Actrice Charlbi Dean (32), hoofdrolspeelster in Gouden Palm-winnaar, plots overleden]</ref> ;27 augustus * ''Zuudoes-Europa'': [[Servië]] en [[Kosovo]] sjlete 'n akkaord euver grensverkier en 'n kènteikekwestie ómtrint Servische Kosovare.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6220280/kosovo-en-servie-bereiken-akkoord-in-gevoelige-kentekenkwestie.html Nu.nl - Kosovo en Servië bereiken akkoord in gevoelige kentekenkwestie]</ref> * ''Nederlandj'': In 't [[Zuud-Hollandj|Zuud-Hollandse]] [[Nieuw-Beijerland]] (gemeinte [[Hoeksche Waard]]) kómme zès luuj óm 't laeve en rake mierder luuj gewóndj wie 'n vrachwage van 'nen diek veurt.<ref>[https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5329449/vrachtwagen-rijdt-van-dijk-nieuw-beijerland-meerdere-gewonden RTL Nieuws - Vrachtauto rijdt van dijk bij Nieuw-Beijerland, zeker drie doden]</ref> * ''Zuud-Azië'': In [[Pakistan]] valle 1300 doeje door zjwaore raegeval en euversjtruiminge. Wiejer zint 170.000 hoezer besjadig. In totaal zint 33 miljoen luuj getroffe door 't noedwaer. ;26 augustus * ''Midde-Oeste'': Nao 't gereidkómme van 'ne nuje waeg tösje [[Armenië]] en [[Nagorno-Karabach]] kump de [[Laçin-corridor]], inclusief 't gelieknamige sjtrategische sjtedje en twie ómligekende dörper, in [[Azerbeidzjaan]]se henj.<ref>[https://www.rferl.org/a/azerbaijan-lacin-nagorno-karabakh-control-/32006090.html Radio Free Europe - Azerbaijani Forces Take Over Strategic Town Linking Armenia With Nagorno-Karabakh]</ref> ;25 augustus * ''Sjport'': De Belzje fietsrenner [[Herman Vanspringel]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220825_93752461 De Standaard - Voormalig wielerkampioen Herman Vanspringel overleden]</ref> ;24 augustus * ''Oes-Europa'': Bie 'ne Róssische raketaanval op 'n treinsjtasie inne regio [[Dnipro (oblas)|Dnipro]] zint 25 luuj óm 't laeve gekómme en teentalle luuj gewóndj geraak. ;20 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie e verkiersóngelök in 't zuudoeste van [[Törkieje]] zint 16 luuj óm 't laeve gekómme en 21 luuj gewóndj geraak. * ''Economie, Zuud-Europa'': [[Grekelandj]] sjteit neet mie ónger versjerp toezich vanne [[eurozone]]. Dat sjtóng 't es gevolg vanne [[kredietcrisis]] in [[2010]]. * ''Oes-Afrika'': Bie 'nen bómaansjlaag op e hotel inne [[Somalië|Somalische]] hoofsjtad [[Mogadishu]] zint 20 luuj óm 't laeve gekómme. * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bram Peper]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2441448-bram-peper-82-overleden-er-zal-altijd-een-rotterdam-voor-en-na-zijn-tijd-zijn NOS.nl - Bram Peper (82) overleden, 'Er zal altijd een Rotterdam voor en na zijn tijd zijn']</ref> ;16 augustus * ''Nederlands Limburg, Natuur en milieu'': [[Staatsbosbeheer]] maak bekèndj det in de [[Pieël|Piel]] veur 't iers e [[kroenekraan|kroenekranejónk]] is gezeen. Veurhaer vloog 't bies in Limbörg allein euver.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuws/1805664/eerste-kraanvogeljong-ooit-in-de-peel-dit-is-uniek?swipePagination=cc4d4e0e-ebf1-534b-baa4-e41fa18f3eab 1Limburg - Eerste kraanvogeljong ooit in de Peel: 'Dit is uniek']</ref> * ''Belsj'': De stad [[Ieper]] verbeujt 't festival [[Frontnacht]], boe op 27 augustus (roond de [[IJzerwake]]) diverse extreemrechse bands zouwe speule.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220816_93201616 De Standaard - Extreemrechts festival Frontnacht mag toch niet doorgaan]</ref> ;15 augustus * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] sjeit direk oet mèt [[fietsrenne]]. Ieder had 'r al gezag tot 'r nao dit sezoen zouw oetsjeie.<ref>[https://nos.nl/artikel/2440730-tom-dumoulin-stopt-per-direct-geen-wk-wielrennen-in-australie-meer NOS.nl - Tom Dumoulin stopt per direct, geen WK wielrennen in Australië meer]</ref> * ''Nederlands Limburg'': Bie 'n sjtaekpartie in [[Wielder]] kump eine direk óm; 'nen angere sjtörf d'n daag drop. D'n daojer is 'ne Sjpanjool, de slachoffers zeen 'nen angere Sjpanjool en 'ne Portugees.<ref>[https://nos.nl/artikel/2440849-steekpartij-wijlre-eist-tweede-leven NOS.nl - Steekpartij Wijlre eist tweede leven]</ref> ;14 augustus * ''Afrika'': In 'n kirk in [[Gizeh]] brik 'ne brandj oet, wo zeker 41 luuj bie ómkómme. De mieste doeje zeen kènjer in 'n aanligkendj kènjerdaagverblief.<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/lest-35-killed-egyptian-church-fire-security-sources-say-2022-08-14/ Reuters - Egyptian church fire kills at least 41, most of them children- sources]</ref> * ''Zuud-Azië, Economie'': D'n Indiase zakeman [[Rakesh Jhunjhunwala]] sjtörf op 62-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6217577/indiase-warren-buffett-op-62-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - 'Indiase Warren Buffett' op 62-jarige leeftijd overleden]</ref> ;12 augustus * ''Vereinigde Sjtaote'': In [[Chautauqua]] ([[New York (staot)|NY]]) weurt de Brits-Indiase sjriever [[Salman Rushdie]] denaergesjtaoke. Rushdie is al saer 1989 doel van dreiging oet islamistischen hook. * ''Zuud-Europa'': Inne [[Montenegro|Montenegriense]] sjtad [[Cetinje]] zint bie 'n sjeetpartie zeker 12 luuj, ónger waem de sjötter, óm 't laeve gekómme. * ''Natuur en milieu, Oes-Europa'': Inne [[Oder]] oppe grens tösje [[Duutslandj]] en [[Pole]] waere teendoezende doej vèsje gevónje. Bei lenj zègke det 't water dinkelik vergiftig is door sjemisch aafval.<ref>[https://www.nu.nl/dieren/6217396/duitsland-en-polen-onderzoeken-massale-vissterfte-in-rivier-de-oder.html Nu.nl - Duitsland en Polen onderzoeken massale vissterfte in rivier de Oder]</ref> ;11 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Anne Heche]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan de gevolge van e verkiersóngelök. ;9 augustus * ''Oes-Europa'': Bie 'nen Oekraïense raketaanval oppe [[Krim]] waere zeker 8 Róssische vleegtuger vernetig. * ''Kóns en cultuur'': De Britse journalis en sjriever [[Nicholas Evans]], veural bekèndj van ''The horse whisperer'', sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thebookseller.com/news/nicholas-evans-author-of-the-horse-whisperer-dies-aged-72 The Book Seller - Nicholas Evans, author of The Horse Whisperer, dies aged 72]</ref> ;8 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse zengeres en actries [[Olivia Newton-John]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/08/08/arts/olivia-newton-john-dead.html?smtyp=cur&smid=tw-nytimes New York Times - Olivia Newton-John, Pop Singer and ‘Grease’ Star, Dies at 73]</ref> ; 7 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie raketbesjetinge in [[Gazasjtrook|Gaza]] en [[Israel]] valle teentalle doeje en gewónje. Alle doeje en wiedoet de meiste gewónje valle ane Palestiense kantj. Ouch woorte bie de besjetinge twie hoeggeplaatsde commendante vanne tereurbeweging Islamitische Jihad doedgemaak. ; 6 augustus * ''Zuud-Europa'': Bie e bösóngelök in [[Kroatië]] kómme 12 Poolse pelgrims óm 't laeve. 32 anger passagiers rake gewóndj, van waem sommige ernstig. De pelgrims waore óngerwaeg nao Medjugorje, e baevaartsoord in [[Bosnië-Herzegovina]]. ;5 augustus * ''Belsj, Weitesjap'': De Belzje geneticus [[Jean-Jacques Cassiman]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20220806093058/https://nieuws.kuleuven.be/nl/2022/overlijden-emeritus-professor-jean-jacques-cassiman KU Leuven - Overlijden emeritus professor Jean-Jacques Cassiman]</ref> ;4 augustus * ''Oes-Azië'': [[Sjina]] hèlt militair oefeninge inne watere róndj [[Taiwan]]. De oefeninge zint 'n reaksie op 't sjtaatsbezeuk van Nancy Pelosi.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/04/asia/china-taiwan-military-exercises-intl-hnk-ml/index.html CNN - China fires missiles near Taiwan in live-fire drills as PLA encircles island]</ref> ;3 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte inne regio [[Hoeg-Karabach]] zint drie militaire óm 't laeve gekómme. De gevechte vónje plaats in en róndjóm de [[Laçin-corridor]], 'n sjtrook landj die de regio verbindj mit [[Armenië]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/8/4/soldiers-killed-nagorno-karabakh-fighting-azerbaijan-armenia Al Jazeera - Three soldiers killed in renewed Nagorno-Karabakh fighting]</ref> ;2 augustus * ''Nederlandj'': [[Mark Rutte]] weurt de langszittende [[premier]] van [[Nederland]]j. Hae is noe 4.311 daag premier, einen daag langer es [[Ruud Lubbers]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2439140-rutte-nu-echt-de-langstzittende-premier-van-nederland NOS.nl - Rutte nu echt de langstzittende premier van Nederland]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote / Oes-Azië'': [[Nancy Pelosi]], veurzitster van 't Amerikaans Hoes van Aafgevaerdigde, bezeuk [[Taiwan]]. ===juli=== ;31 juli * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de ierste editie van de [[Runj van Frankriek veur Vrouwluuj]]. Mit [[Demi Vollerging]] (bergklassemènt), [[Marianne Vos]] (sjprintklassemènt) en [[Shirin van Anrooij]] (jóngereklassemènt) zörg ze veur 'ne Nederlandse veersjlaag. * ''Sjport'': [[Ingels damesvoetbalèlftal|Èngelandj]] wintj 't [[Europees kampioensjap damesvoetbal 2022|EK damesvoetbal 2022]] door nao verlènging mit 2-1 van [[Duits damesvoetbalèlftal|Duutsjlandj]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse baskètter [[Bill Russell]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. * ''Oes-Azië'': De [[Filipijne|Filipiense]] politicus [[Fidel Ramos]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438960-oud-president-ramos-van-filipijnen-overleden-94-streed-tegen-armoede NOS.nl - Oud-president Ramos van Filipijnen overleden (94), streed tegen armoede]</ref> ;30 juli * ''Zuud-Azië'': D'n Egyptischen terroris [[Ayman al-Zawahiri]] (71), leier van [[al-Qaedah]] en 't brein achter de aansjlaeg van 11 september 2001, kump óm bie 'nen Amerikaansen droneaanval.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/01/politics/joe-biden-counter-terrorism/index.html CNN - US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door [[AFC Ajax|Ajax]] mit 3-5 te versjlaon. ;29 juli * ''Kóns en cultuur'': In Australië kump de lèste aaflievering van de [[soap]]serie ''[[Neighbours]]'' op de tv. * ''Noord-Amerika'': De Canadese jihadis Mohammed Khalifa, dae ónger anger verantwoordelik is veur de produksie van executie- en rekruteringsvideo's, weurt door 'n Amerikaanse rechbank veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof. * ''Noord-Amerika'', ''Natuur en milieu'': Bie zjwaor euversjtruiminge inne Amerikaanse sjtaat [[Kentucky]] valle zeker 37 doeje en 30 gewónje. ;28 juli * ''Oes-Europa'': In Olenivka, inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]], kómme 53 Oekraïense kreegsgevangene óm 't laeve bie 'ne raketaanval. Róslandj en de Oekraïne besjöldige zich óngerein, wiewaal 't sjterke aanwiezinge gief det 't Róssische laeger verantwoordelik is veur d'n aanval. ;27 juli * ''Noord-Afrika'': In [[Tunesië]] weurt, mit 'n zier lieg opkóms, 'n nuuj gróndjwèt aangenome die de regering dictatoriaal mach gief. Feitelik kump hiemit 'n ind aan de democratie die nao 't [[Arabisch Vreugjaor]] in 't landj waor ingeveurd. ;25 juli * ''Groet-Brittannië en Ierlandj'': De Noord-Ierse politicus [[David Trimble]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438333-noord-ierse-oud-politicus-en-nobelprijswinnaar-david-trimble-77-overleden NOS.nl - Noord-Ierse oud-politicus en Nobelprijswinnaar David Trimble (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Paul Sorvino]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6214305/goodfellas-acteur-paul-sorvino-83-overleden.html Nu.nl - Goodfellas-acteur Paul Sorvino (83) overleden]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': D'n Daen [[Jonas Vingegaard]] wintj veur d'n ierste kier de [[Runj van Frankriek]].<ref>Live-oetzenjing [[NPO 1]]</ref> ;21 juli * ''Economie'': De [[Europese Centraal Bank]] verhoeg de [[rente]] mit 0,5 percèntpuntj tot 0% percies. Veur 't iers in ach jaor hilt de bank gein negatieve rente mie aan.<ref>[https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2022/html/ecb.mp220721~53e5bdd317.en.html ECB - Monetary policy decisions]</ref> ;18 juli * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaeds-Amerikaanse kónstenaer [[Claes Oldenburg]], pioneer van de [[pop art]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/07/18/artist-claes-oldenburg-dead/?itid=hp-top-table-main-t-6 Washington Post - Claes Oldenburg, a whimsical father of pop art, dies at 93]</ref> ;11 juli * ''Wetesjap'': D'n ierste foto van de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webb-ruumdetelescoop]] weurt geprizzenteerd.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet NASA.gov - NASA’s Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet]</ref> ;10 juli * ''Sjport'': De Serviër [[Novak Djokovic]] wintj veur de zevende kier Wimbledon bie de mansluuj door in veer sets (4-6, 6-3, 6-4, 7-6 (7-3)) te winne van d'n Australiër [[Nick Kyrgios]]. Veur Kyrgios waor 't zien ierste grandslamfinaal. ;9 juli * ''Sjport'': Sjötterie Sint-Martinus oet [[Bor]] wintj 't [[OLS|Aud Limbörgs Sjöttersfies]] in [[Mael (dörp)|Mael]].<ref>[https://www.1limburg.nl/entertainment/1784267/sint-martinus-uit-born-wint-ols-2022 1Limburg - Sint Martinus uit Born wint OLS 2022 ]</ref> * ''Sjport'': De Kazachse [[Elena Rybakina]] wintj Wimbledon bie de vrouwluuj door in drie sets (3-6, 6-2, 6-2) te winne van de Tunesische [[Ons Jabeur]]. Veur allebei waor 't e debuut in 'n grandslamfinaal. ;8 juli * ''Oes-Azië'': De [[Japan]]sen ex-premier [[Shinzo Abe]] weurt op 67-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6211029/neergeschoten-japanse-oud-premier-abe-67-overleden-aan-zijn-verwondingen.html Nu.nl - Neergeschoten Japanse oud-premier Abe (67) overleden aan zijn verwondingen]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] zuut aaf van de koup van [[Twitter]]. ;7 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': [[Boris Johnson]] sjtap op es premier en leisman van de [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] nao immensen drök van zien partiegenote en e groet aantal ministers wat opsjtap. Oerzaak waore diverse sjendale. ;4 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en dichter [[Remco Campert]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6210233/schrijver-remco-campert-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Remco Campert op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie inne Amerikaanse sjtad [[Chicago]] valle 6 doeje en 36 gewónje ;3 juli * ''Oes-Europa'': Róssische troepe en milities vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] verovere [[Lisitsjank]]. Hiemit is de gansen oblas [[Oblas Loehansk|Loehansk]] in henj vanne separatiste en 't Róssische leger. * ''Oes-Europa'': Bie 'nen aanval op de Róssische sjtad [[Belgorod]], kórtbie de grens mit de Oekraïne, valle 3 doeje. Ouch raakde zeker 50 gebouwe besjadig. * ''Noord-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne [[Denemarke|Deense]] huidsjtad [[Kopenhage]] valle 3 doeje en 31 gewónje. De sjötter is 'nen 22-jäörige man mit psychische probleme. ;1 juli * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse [[lies vaan musicologe|musicoloog]] [[Richard Taruskin]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/07/01/arts/music/richard-taruskin-dead.html New York Times - Richard Taruskin, Vigorously Polemical Musicologist, Dies at 77]</ref> ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse YouTuber [[Technoblade]] sjtörf op 23-jäörige laeftied aan de [[kanker]]. {{doedbekèndj}} * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe herovere [[Sjlangeneilandj]], e sjtrategisch eilendje inne [[Zjwarte Zee]] wat saer 24 fibberwaar, d'n iersten daag vanne [[Krieg in de Oekraïne|Róssische invasie]], in henj waor gekómme vanne Rósse. ;29 juni * ''Nederlandj'': Extremistische boere doon 'n poging óm vasgezatte collega's mit geweld te bevrieje oet pelitiecelle in [[Apeldoorn]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[r&b (urbanmeziekstijl)|r&b]]-zenger [[R. Kelly]] weurt óm ómvangriek en jaore doerendj misbroek van dèks minderjaorige maedjes tot 30 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://nos.nl/artikel/2434615-30-jaar-cel-voor-r-kelly-26-jaar-na-eerste-misbruikaantijging NOS.nl - 30 jaar cel voor R. Kelly, 26 jaar na eerste misbruikaantijging]</ref> ;28 juni * ''Nederlandj'': E boereprotes van activistische boere bie 't hoes van minister [[Christine van der Wal]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6209175/rellende-boeren-breken-door-afzetting-politie-bij-huis-minister-van-der-wal.html Nu.nl - Rellende boeren breken door afzetting politie bij huis minister Van der Wal]</ref> ;27 juni * ''Noord-Amerika'': In 'ne vrachwage in [[San Antonio]], [[Texas]], weure 53 euverleje migrante aangetroffe. ;26 juni * ''Zudelik Afrika'': In 'ne illegale kafee inne [[Zuud-Afrika]]anse sjtad [[Oos-Londen]] weure 21 doeje gevónje. 't Geit óm jóng luuj, mer woeraan ze zint gesjtorve is nog neet dutelik. ;25 juni * ''Oes-Europa'': [[Severodonjetsk]] kump in Róssische henj. * ''Noord-Europa'': Bie 'nen aansjlaag op 'nen homobar inne [[Noorwege|Noorse]] huidsjtad [[Oslo]] valle twie doeje. De pelissie geit oet van [[terrorisme]]. ;24 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Ameirkaansen Hoeggerichshof drejt 't lenjelik rech op [[abortus]] trök.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/06/24/politics/dobbs-mississippi-supreme-court-abortion-roe-wade/index.html CNN.com - Supreme Court overturns Roe v. Wade]</ref> ;23 juni * ''Europa'': De [[Oekraïne]] en [[Moldavië]] waere es kandidaat-lid van de [[EU]] toegelaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6208305/alle-eu-leiders-omarmen-kandidaat-lidmaatschap-oekraine-en-moldavie.html Nu.nl - Alle EU-leiders omarmen kandidaat-lidmaatschap Oekraïne en Moldavië]</ref> ;22 juni * ''Nederlandj'': In [[Stroe (Gelderland)|Stroe]] (gemeinte [[Barneveld]], [[Gelderland]]) vèntj e lenjelik boereprotes plaats. De boere demonstrere taege vaergaonde maotraegele óm de sjtiksjtofoetsjtoet in de te damme. ;21 juni * ''Zuud-Azië'': [[Afghanistan]] weurt getroffe door 'nen aerdsjóddel van 6,2 op de Memènt-Magnitudesjaol. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': [[Jan Smeets]] nump aafsjeid es baas van [[Pinkpop]]. ;17 juni * ''Sjport'': 't Ingels [[cricket|hierecricketèlftal]] zèt taege Nederlandj 'n ODI-record vamn 498 runs denaer.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6207117/engelse-cricketers-breken-wereldrecord-runs-in-interland-tegen-nederland.html - Nu.nl - Engelse cricketers breken wereldrecord runs in interland tegen Nederland]</ref> ;12 juni * ''Frankriek'': Verkezinge veur 't parlemènt. * ''Sjport'': De Nederlandsen tennisser [[Tim van Rijthoven]] (ATP205) wintj 't toernooj van [[Rosmalen]] door in twie sèts (6-4, 6-1) waereldtopper [[Daniil Medvedev]] te versjlaon. * ''Sjport'': De Zweedse [[golf (sport)|golf]]ster [[Linn Grant]] wintj es ierste vrouw oets e toernooj wo-op ouch mansluuj waere toegelaote. ;5 juni * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (6-3, 6-3, 6-0) van [[Casper Ruud]] te winne. Veur Nadel is 't al zien veerteende euverwinning op Roland Garros en zien 22e Grand Slam-euverwinning. ;4 juni * ''Sjport'': [[Iga Swiatek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-1, 6-3) [[Coco Gauff]] te versjlaon. ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': De 9-jäörige jóng [[Gino van der Heijden]] verdwient in [[Kirchroa]]. Drie daag later weurt hae doed trökgevónge in [[Gelaen]]; 'ne man van 22 weurt hieveur gearresteerd.<ref>[https://web.archive.org/web/20220604164751/https://www.1limburg.nl/zoektocht-gino-lichaam-gevonden-geleen 1Limburg - Zoektocht Gino: lichaam gevonden in Geleen]</ref> ===mei=== * Oetbraak vaan [[apepokke]] in [[Europa]]. 't Ierste geval weurt in 't [[Vereinig Keuninkriek]] vasgesjtèld. ;29 mei * ''Sjport'': D'n Australiër [[Jai Hindley]] wintj de [[Runj van Italië]]. ;28 mei * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 0-1 van [[Liverpool F.C.]] te winne.<ref>Live-oetzenjing RTL7</ref> ;27 mei * ''Nederlands Limburg'': In 't [[Sprookjesbos]] in [[Valkeberg]] sjtort e kaerke van 'n attractie naer. Drie luuj rake daobie gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6203261/zes-gewonden-in-sprookjesbos-valkenburg-door-vallende-attractiekarretjes.html Nu.nl - Zes gewonden in Sprookjesbos Valkenburg door vallende attractiekarretjes]</ref> ;26 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Gijs de Lange]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[longfibrose]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2430294-gijs-de-lange-onder-meer-bekend-van-het-klokhuis-op-65-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Gijs de Lange, onder meer bekend van Het Klokhuis, op 65-jarige leeftijd overleden]</ref> * De Nederlandse prizzentator [[Willibrord Frequin]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6203063/willibrord-frequin-80-overleden-aan-gevolgen-van-parkinson.html Nu.nl - Willibrord Frequin (80) overleden aan gevolgen van parkinson]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Andy Fletcher]], tósjenis van [[Depeche Mode]], sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/depechemode/status/1529901182562340864 Twitter - doedsberich door de band]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Alan White]], drummer van [[Yes]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://consequence.net/2022/05/alan-white-yes-john-lennon-drummer-dies/ Consequence - R.I.P. Alan White, Drummer for Yes and John Lennon Dead at 72]</ref> ;25 mei * ''Sjport'': [[AS Roma]] wintj de ierste editie van de [[UEFA Conference League]] door in de finaal mit 1-0 van [[Feyenoord]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Veronica]]</ref> ;24 mei * ''Noord-Amerika'': Op 'n lieger sjaol in [[Uvalde]] ([[Texas|TX]]) sjut 'nen achteenjäörige man 19 kènjer en twie volwassene doed.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/texas-elementary-school-shooting-05-25-22/index.html CNN.com - Deadly shooting at Texas elementary school]</ref> ;23 mei * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': De Vlaamse regering zuut definitief aaf van 't plan veur 'ne sjneltram tösje [[Hasselt]] en [[Mestreech]].<ref>[https://web.archive.org/web/20220524075504/https://www.1limburg.nl/plan-tram-maastricht-hasselt-na-18-jaar-prullenbak?context=topstory 1Limburg - Plan tram Maastricht-Hasselt na 18 jaar in prullenbak]</ref> ;22 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse documentairemaekster [[Heddy Honigmann]] sjtörf op 70-jäörige laeftied aan de gevolge van [[multiple sclerose]] en [[kanker]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2429761-gelauwerd-filmmaker-heddy-honigmann-70-overleden NOS.nl - Gelauwerd filmmaker Heddy Honigmann (70) overleden]</ref> ;20 mei * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|landskampión voetbal bie de vrouwluuj]] nao 'n 2-3 wins bie [[AFC Ajax]]. ;18 mei * ''Noord-Europa'': [[Zjwaede]] en [[Finlandj]] dene 'n aanvraog in veur lid te waere van de [[NAVO]]. * ''Sjport'': [[Eintracht Frankfurt]] wintj de [[Europa League]] door nao penanties van [[Glasgow Rangers]] te winne. ;17 mei * ''Kóns en cultuur'': De Griekse popmuzikantj en filmcomponis [[Vangelis]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.amna.gr/home/article/647982/Pethane-o-Baggelis-Papathanasiou APE - Πέθανε ο σπουδαίος συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου]</ref> * ''Nederlandj'': De Marokkaans-Nederlandsen activis en politicus [[Mohammed Rabbae]] ([[GroenLinks]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6201355/oud-groenlinks-lijsttrekker-mohamed-rabbae-81-overleden.html Nu.nl - Oud-GroenLinks-lijsttrekker Mohamed Rabbae (81) overleden]</ref> ;16 mei * ''Oes-Europa'': 't Batteljón van 't [[Azovrezjiment]] in 't [[Azovstal]]-febrik in [[Marioepol]] geuf zich euver. Hiemit kump nao maonde van zjwaor bómbardemènte de sjtad in Róssische han. ;15 mei * ''Nederlandj/Zuud-Europa'': Paus [[Franciscus (paus)|Franciscus]] verklaort de Nederlandse pater [[Titus Brandsma]] heilig. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt veur d'n 18e kier landskampión van 't Belsj. ;14 mei * ''Naord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie in [[Buffalo]] ([[New York (staot)|NY]]), hoegswaorsjienelik mit e racistisch motief, kómme teen luuj óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/05/14/us/buffalo-ny-supermarket-multiple-shooting/index.html CNN.com - 10 people killed in a racially motivated mass shooting at a Buffalo supermarket, police say. The 18-year-old suspect is in custody]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Kalush Orchestra]] wintj veur de [[Oekraïne]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Stefania''. ;13 mei * ''Midde-Oeste'': Sjeik [[Chalifa bin-Zajed an-Nahjan]], emir van [[Abu Dhabi (emiraat)|Abu Dhabi]] en presidentj van de [[Vereinigde Arabische Emirate]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6200575/sjeik-verenigde-arabische-emiraten-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Sjeik Verenigde Arabische Emiraten Khalifa Bin Zayed Al Nahyan (73) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse operazangeres [[Teresa Berganza]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428711-spaanse-operazangeres-teresa-berganza-89-overleden NOS - Spaanse operazangeres Teresa Berganza (89) overleden]</ref> ;12 mei * ''Belsj'': [[Wouter Beke]] sjtop es veurzitter van de [[CD&V]]. De partie is ónger zie veurzittersjap ummer wiejer in de peilinge weggezak. * ''Weitesjap'': De [[NASA]] publiceert de ierste foto van [[Sagittarius A*]], 't [[zjwart laok]] in 't centrum van de [[Milkwaeg]].<ref>[https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/images/sagittarius-a-nasa-telescopes-support-event-horizon-telescope-in-studying-milky-ways.html NASA - Sagittarius A*: NASA Telescopes Support Event Horizon Telescope in Studying Milky Way's Black Hole]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jeroen Brouwers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.atlascontact.nl/2022/05/11/jeroen-brouwers-is-overleden/ Uitgeverij Atlas Contact - Jeroen Brouwers overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Henk Groot]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428333-oud-international-henk-groot-84-overleden-kopsterke-spits-van-ajax-en-feyenoord NOS.nl - Oud-international Henk Groot (84) overleden, kopsterke spits van Ajax én Feyenoord]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 36e kier kampión voetbal van Nederlandj door mit 5-0 van [[sc Heerenveen]] te winne. ;9 mei * ''Sjport'': De Congolees-Nederlandse voetballer [[Jody Lukoki]] sjtörf op 29-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6199668/voormalig-eredivisie-speler-jody-lukoki-op-29-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Eredivisie-speler Jody Lukoki op 29-jarige leeftijd overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;6 mei * ''Belsj Limburg'': In [[Tóngere]] begintj 't percès róndj de maord op maffiabaos [[Silvio Aquino]]. Vief verdachte sjtaon terech, eine veur d'n opdrach tot, veer veur 't oetveure van de maord.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20220427_95241465 Het Belang van Limburg - LIVE. Volg hier het assisenproces over de moord op Silvio Aquino]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': Lokaal verkezinge in gans 't landj en regioparlemèntsverkezinge in [[Naord-Ierlandj]]. De [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] van premier [[Boris Johnson]] verluus sjterk, dewiel in Naord-Ierlandj de Iers-nationalistische partie [[Sinn Féin]] de groetste weurt. ;5 mei * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Harm Ottenbros]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2427598-oud-wereldkampioen-wielrennen-harm-ottenbros-78-overleden NOS.nl - Oud-wereldkampioen wielrennen Harm Ottenbros (78) overleden]</ref> ;4 mei * ''Weitesjap'': Op [[Mars (planeet)|Mars]] weurt 'ne [[eerdsjok|Marssjóddel]] van 5 op de MM-sjaol gemaete. Dit is óngevaer de zjwaorste sjok dae op de planeet meugelik is.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-insight-records-monster-quake-on-mars NASA - NASA’s InSight Records Monster Quake on Mars]</ref> ===april=== * ''Afrika'': In de [[Zuud-Afrika]]anse provincie [[KwaZoeloe-Natal]] vènje zjwaor euversjtruiminge plaats, die aan hóngerde luuj 't laeve koste. ;30 april * ''Economie'', ''Sjport'': De bekèndje voetbalzaakwaornummer [[Mino Raiola]] sjtörf op 54-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/30-04-2022/mino-raiola-morto-procuratore-440223652586.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Mino Raiola, aveva 54 anni: l'annuncio sui social da parte della famiglia]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse countryzengeres [[Naomi Judd]] sjtörf op 76-jäörige laeftied, waorsjienelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6198193/bekende-amerikaanse-countryzangeres-naomi-judd-76-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse countryzangeres Naomi Judd (76) overleden]</ref> ;27 april * ''Oes-Europa'': [[Róslandj]] sjtop mit de lievering van [[aerdgaas]] aan [[Pole]] en [[Bulgarieë]]. ;26 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje synthesizersjpaeler [[Klaus Schulze]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/in-memoriam-elektronica-pionier-klaus-schulze-1947-2022/ OOR.nl - De vliegende klank­tapijten van Klaus Schulze]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis en zenger [[Henny Vrienten]], veural bekèndj van [[Doe Maar]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6197166/doe-maar-zanger-en-componist-henny-vrienten-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Doe Maar-zanger en componist Henny Vrienten (73) overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De Japanse [[Kane Tanaka]], d'n audste minsj van de waereld en d'n op ein nao audste minsj dae oets haet gelaef, sjörf op 119-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6197105/een-na-oudste-mens-ooit-op-119-jarige-leeftijd-overleden-in-japan.html Nu.nl - Een-na-oudste mens ooit op 119-jarige leeftijd overleden in Japan]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp [[Twitter]] veur 44 miljón dollar.<ref>[https://www.bbc.com/news/business-61222470 BBC News - Elon Musk strikes deal to buy Twitter for $44bn]</ref> ;24 april * ''Frankriek'': Bie de twiede runj van de presidentsverkezinge wintj de rechs-liberalen [[Émanuel Macron]] mit 58,55% óm 41,45% van zien extreemrechse oetdaagster [[Marine Le Pen]]. * ''Zuudoes-Europa'': Bie verkezinge in [[Sjlovenië]] weurt de nuuj linkse partie [[Svoboda (partie)|Svoboda]] de groetste en versjleit daomit de regerende rechs-populistische [[SDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2426409-nieuwe-groene-partij-lijkt-de-grootste-bij-sloveense-verkiezingen NOS.nl - Nieuwe groene partij lijkt de grootste bij Sloveense verkiezingen]</ref> * ''Sjport'': [[Remco Evenepoel]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;23 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Arno Hintjes]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220423_95435808 De Standaard - Arno Hintjens overleden na lange strijd tegen kanker]</ref> ;22 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse popmuzikantj [[Jan Rot]], veural bekèndj óm zien Nederlandstalige hertalinge van angerstalige leedjes, sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://twitter.com/janrot/status/1517481968555986944 Twitter - Doedsberich op 't account van Jan Rot]</ref> ;20 april * ''Sjport'': [[Dylan Teuns]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. ;18 april * ''Oes-Europa'': In 't oeste van de [[Oekraïne]] begintj e nuuj Róssisch offensief. Me nump aan det de Rósse zich noe op det deil van 't landj gaon concentrere. * ''Kóns en cultuur'': De Britse componis [[Harrison Birtwistle]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425625-eigenzinnige-componist-van-moderne-muziek-harrison-birtwistle-overleden NOS.nl - Eigenzinnige componist van moderne muziek Harrison Birtwistle overleden]</ref> * ''Sjport'': [[AA Gent]] pak de [[Croky Cup|baeker van 't Belsj]] door [[RSC Anderlecht]] nao penanties te kloppe.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220418_95713516 De Standaard - AA Gent wint Beker van België na penalty’s]</ref> * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak de [[KNVB-beker (vrouwlui)|KNVB-baeker bie de vrouwluuj]] door mit 2-1 van [[PSV]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425606-ajax-vrouwen-pakken-knvb-beker-wel-door-psv-te-verslaan NOS.nl - Ajax-vrouwen pakken KNVB-beker wél door PSV te verslaan]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door mit 2-1 van [[AFC Ajax]] te winne. ;16 april * ''Sjport'': D'n Oes-Duutsje voetballer [[Joachim Streich]] sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6195622/gerd-muller-van-het-oosten-joachim-streich-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - 'Gerd Müller van het Oosten' Joachim Streich op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Elisa Longo Borghini]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj. ;14 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch kreegssjeep de Moskva vergeit door 'ne brandj, dae door de Oekraïne es aanval weurt opgeëis. * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris [[Alex Brenninkmeijer]], nationalen ombudsman van 2005 bis 2014, sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6195298/oud-ombudsman-alex-brenninkmeijer-overleden-op-zeventigjarige-leeftijd.html Nu.nl - Oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer overleden op zeventigjarige leeftijd]</ref> ;13 april * ''Sjport'': [[Magnus Sheffield]] wintj de [[Braobentse Piel]] bie de mansluuj, en [[Demi Vollering]] bie de vrouwluuj. ;12 april * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] treujt trök es fractieveurzitter vaan de [[PvdA]]. ;10 april * ''Nederlands Limbörg'': 'n Zeukaksie nao de vermisde [[Marjo Winkens]] in 'ne bösj in [[Ulesjtraote]] haet nieks opgeleverd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220410_94829466 De Limburger - Nieuwe zoekactie naar Marjo Winkens in bos bij Ulestraten levert weer niets op]</ref> * ''Sjport'': [[Michał Kwiatkowski]] wintj d'n [[Amstel Gold Race]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Abdi Nageeye]] wintj es ierste Nederlanjer de [[marathon van Rotterdam]] bie de mansluuj in e Nederlands record van 2:04:55.<ref>[https://nos.nl/artikel/2424593-abdi-nageeye-wint-als-eerste-nederlandse-man-de-marathon-van-rotterdam NOS.nl - Abdi Nageeye wint als eerste Nederlandse man de marathon van Rotterdam]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Philippe Boesmans]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220411_94941352 De Standaard - Componist Philippe Boesmans overleden]</ref> ;8 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger vilt de sjtatie van [[Kramatorsk]] aan, wo zoeget veerdoezendj börgersj sjtaon te wachte op evacuatie. ;7 april * ''Oes-Europa, Waereldwied'': [[Róslandj]] weurt nao 'n sjtumming van de plenair vergaojering oet de [[VN-minsjerechteraod]] gezat. Rae daoveur is 't groetsjaolig geweld taege börgers in de Oekraïne.<ref>[https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782 UN.org - UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje actries [[Reinhilde Decleir]] sjtörf op 73 door [[euthanasie]] nao kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220406_97175761 De Standaard - Actrice Reinhilde Decleir (73) overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': De Róssischen ultranationalistische politicus [[Vladimir Zjirinovski]] sjtörf op 75-jäörige laeftied, dènkelik aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2424127-ultra-nationalistische-russische-clown-en-nar-vladimir-zjrinovski-overleden NOS.nl - Ultra-nationalistische Russische 'clown en nar' Vladimir Zjrinovski overleden]</ref> ;3 april * ''Oes-Europa'': In [[Boetsja]], 'n veursjtad van [[Kiev]], waere teentalle tot hónderde lieke aangetroffe. Volges de börgemeister van die sjtad en de Oekraïense regering geit 't óm de lichame van börgers en woorte ze vermoord door Róssische troepe of Tsjetsjeense huurlinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/04/03/europe/bucha-ukraine-civilian-deaths-intl/index.html CNN - Bodies of 'executed people' strewn across street in Bucha as Ukraine accuses Russia of war crimes]</ref><ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/wereld-reageert-geschokt-op-burgerdoden-in-boetsja~bd177de5/?fbclid=IwAR3eN3skc7LEJT-X20P2ZZp4OoSBxockg8OtsQa7Qy3C7-eGgjv8Mb1kU_0 Trouw - Wereld reageert geschokt op burgerdoden in Boetsja]</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaondere]] bie de mansluuj, en [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;1 april * ''Sjport'': In [[Doha]] weurt geloot veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK hierevoetbal]] van later dit jaor. [[Nederlands hierevoetbalèlftal|Nederlandj]] kump in poule A mit [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]], [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]]; [[Belsj hierevoetbalèlftal|'t Belsj]] is mit [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]], [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] en [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]] in poule F ingedeild.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6192806/oranje-treft-gastland-qatar-senegal-en-ecuador-in-groepsfase-wk.html Nu.nl - Oranje treft gastland Qatar, Senegal en Ecuador in groepsfase WK]</ref> * ''Nederlandj, Natuur en milieu'': In [[Mestreech]] weurt 't neet wermer es 1,8°C. Heimèt weurt e nationaol kawrecord veur dezen daag gebroke - allewijl 'n zeldzaomheid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192844/laagste-maximumtemperatuur-op-1-april-in-nederland-ooit-gemeten-in-maastricht.html Nu.nl - Laagste maximumtemperatuur op 1 april in Nederland ooit gemeten in Maastricht]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Nederlands Limburg'': Bie [[Hèrkebósj]] weurt 't groetste illegaal segrèttefebrik oets gevónge. In 't febrik waor zoeget 150 ton toebak, allezelaeve besjtump veur de Britse merret.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192575/grootste-illegale-sigarettenfabriek-ooit-bij-toeval-opgerold-in-limburg.html Nu.nl - Grootste illegale sigarettenfabriek ooit bij toeval opgerold in Limburg]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Miguel Van Damme]] sjtörf op 28-jäörige laeftied aan de [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220329_92447525 De Standaard - Voetballer Miguel Van Damme verliest jarenlange strijd tegen leukemie]</ref> ;28 miert * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak [[Irpin]], 'n veursjtad van [[Kiev]], van de Rósse trök. ;27 miert * ''Sjport'': D'n Eritreeër [[Biniam Girmay]] wintj es iersten Afrikaan oets [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220327_95386918 De Standaard - Eritreeër Girmay sprint naar historische zege in Gent-Wevelgem]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 94e [[Academy Awards]] wintj ''[[CODA]]'' de pries veur de bèste film, dewiel ''[[Dune (film, 2021)|Dune]]'' mit de mieste prieze (zès) geit loupe. [[Will Smith]] en [[Jessica Chastain]] winne d'n Oscar veur respectievelik bèsten acteur en bèste actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6191804/coda-wint-oscar-voor-beste-film-dune-grote-winnaar-met-zes-prijzen.html Nu.nl - CODA wint Oscar voor beste film, Dune grote winnaar met zes prijzen]</ref> ;25 miert * ''Midde-Oeste'': In [[Djedda]] ([[Saoedi-Arabië]]), kortbie de plaats wo twie daag later 'ne [[Formule 1]]-race mót kómme, weurt 'nen aanslaag geplaeg op 'n oliedepot. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Taylor Hawkins]] ([[Foo Fighters]]) sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/foo-fighters-drummer-taylor-hawkins-50-overleden/ OOR - Foo Fighters-drummer Taylor Hawkins (50) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse wiskónjige [[Dennis Sullivan]] krieg d'n [[Abelpries]] toegekèndj óm zie werk in de [[topologie]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soapactries [[Katryn Hays]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://tvline.com/2022/04/08/kathryn-hays-as-the-world-turns-kim-obituary-dead-age-87/ TV Line - ATWT Vet Kathryn Hays Dead at 87]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis [[Bert Ruiter]] ([[Focus (band)|Focus]], [[Earth & Fire]]) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6191310/bassist-bert-ruiter-75-van-earth-fire-en-focus-overleden.html Nu.nl - Bassist Bert Ruiter (75) van Earth & Fire en Focus overleden]</ref> ;23 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': De Amerikaanse politica [[Madeleine Albright]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/03/23/politics/madeleine-albright-obituary/index.html CNN - Madeleine Albright, first female US secretary of state, dies]</ref> ;21 miert * ''Oes-Azië'': Bie [[Wuzhou]] (provincie [[Guangxi]], [[China]]) sjtort e vleegtuug denaer. Waorsjienelik zeen alle 132 inzittende ómgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6190515/passagiersvliegtuig-met-132-inzittenden-neergestort-in-zuiden-van-china.html Nu.nl - Passagiersvliegtuig met 132 inzittenden neergestort in zuiden van China]</ref> * ''Weitesjap'': 't Aantal óntdèkde [[exoplaneet|exoplanete]] geit officieel de viefdoezendj veurbie.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/cosmic-milestone-nasa-confirms-5000-exoplanets NASA - Cosmic Milestone: NASA Confirms 5,000 Exoplanets]</ref> ;20 miert * ''Belsj'': In [[Strépy-Bracquegnies]], 'n deilgemeinte van [[La Louvière]], veurt 'nen automobilis in op 'n gróp carnavaliste. Zès luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.lesoir.be/431126/article/2022-03-20/wallonie-une-voiture-fonce-dans-une-foule-reunie-pour-le-carnaval-et-fait Le Soir - Wallonie: une voiture fonce dans une foule réunie pour le carnaval et fait plusieurs morts]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse meteoroloog en prizzentator [[Piet Paulusma]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6190450/weerman-piet-paulusma-op-65-jarige-leeftijd-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html?redirect=1 Nu.nl - Weerman Piet Paulusma op 65-jarige leeftijd overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;19 miert * ''Sjport'': De Sjloveen [[Matej Mohorič]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220319_95684311 De Standard - Mohoric is favorieten te snel af in Milaan-Sanremo]</ref> * ''Sjport, Belsj Limburg'': 'ne [[kickbokse|Kickboksmatch]] tösje de Nederlanjer [[Badr Hari]] en de Pool [[Arek Wrzosek]] weurt aafgebraoke es in 't pebliek 'n vechpartie oetbrik.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6190327/kickboksgevecht-tussen-hari-en-wrzosek-gestaakt-na-vechtpartijen-op-tribune.html Nu.nl - Kickboksgevecht tussen Hari en Wrzosek gestaakt na vechtpartijen op tribune]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': De Nederlandse sjaatser [[Kjeld Nuis]] haolt 'n sjnelheid van 103 km/o. Hae is daomit d'n ierste minsj oets dae sjneller as 100 km/o sjaats.<ref>[https://nos.nl/artikel/2421556-nuis-doorbreekt-magische-grens-en-schaatst-met-103-km-u-een-wereldrecord NOS.nl - Nuis doorbreekt magische grens en schaatst met 103 km/u een wereldrecord]</ref> * ''Nederland(s Limburg)'': [[Thijs H.]], de maordenaer van drie luuj in [[D'n Haag]] en op de [[Broensemerhei]], weurt in hoeger beróp veroerdeild tot de hoeger sjtraof van 22 jaor mit [[tbs]]. Hae geit direk in [[cassatie]].<ref>[https://web.archive.org/web/20220317211353/https://www.1limburg.nl/thijs-h-gaat-cassatie-tegen-22-jaar-celstraf?context=topstory 1Limburg - Thijs H. gaat in cassatie tegen 22 jaar celstraf]</ref> ;16 miert * ''Nederlandj'': Bie de verkezinge veur de gemeinteraod, mit 'n historisch lieg opkóms, winne de lokaal partieje hènjig. De mieste lenjelike partieje verleze; de [[PvdA]] is de oetzunjering. * ''Nederlandj'': Politicus [[Piet Bukman]] ([[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6189673/voormalig-tweede-kamervoorzitter-en-cda-coryfee-piet-bukman-88-overleden.html Nu.nl - Voormalig Tweede Kamervoorzitter en CDA-coryfee Piet Bukman (88) overleden]</ref> ;15 miert * ''(Oes-)Europa'': Róslandj sjtap formeel oet de [[Raod van Europa]]. Hiemit treujt 't [[Europees Verdraag van de Rechte van de Minsj]] in 't landj boete wirking. ;13 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj bombardeert 'ne laegerbasis kortbie [[Lviv]], in 't weste van de Oekraïne. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[William Hurt]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6189176/oscarwinnende-acteur-william-hurt-71-overleden.html Nu.nl - Oscarwinnende acteur William Hurt (71) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj [[Paries-Nice]]. ;12 miert * ''Nederlandj/Oes-Europa'': De Russisch-orthodoxe kónkergatie van [[Amsterdam]] verklaort zich ónaafhenkelik van 't [[patriarchaat van Moskou]], veural óm de radicaal pro-kreegspraeke van patriarch [[Kirill van Moskou|Kirill]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2420909-russisch-orthodoxe-geestelijken-in-amsterdam-verlaten-kerk-van-moskou NOS.nl - Russisch-orthodoxe geestelijken in Amsterdam verlaten kerk van Moskou]</ref> ;9 miert * ''Oes-Europa'': In [[Marioepol]] weurt bie e bómbardemènt 'n kènjerkliniek verweus. ;5 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj en de Oekraïne kómme 'ne waopesjtilsjtandj euverein veur 't belaegerd [[Marioepol]], meh dae weurt gesjónne door de Rósse. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj [[Stade Bianche]] bie de mansluuj, en de Belzjin [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;4 miert * ''Oes-Europa'': Bie Róssische besjetinge vluug de [[kerncentraal]] van [[Zaporizjzja]] in brandj. * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne zelfmaordaansjlaag in 'ne sjiïtische moskee in [[Pesjawar]] ([[Pakistan]]) kómme zeker 50 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6187573/tientallen-doden-na-zelfmoordaanslag-in-pakistaanse-moskee.html Nu.nl - Tientallen doden na zelfmoordaanslag in Pakistaanse moskee]</ref> * ''Oes-Europa'': 't Róssisch parlemènt nump 'n wèt aan die alle journalistiek die neet zaet wat de sjtaotspaersj veursjrief sjtraofbaar maak; de sjtraofe kanne tot 15 jaor oploupe. De lèste ónafhankelike media waere aafgesjlaote en westerse journaliste verplaatse zich massaal nao 't boetelandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2419855-internationale-journalisten-staken-activiteiten-in-rusland NOS.nl - Internationale journalisten staken activiteiten in Rusland]</ref> ;2 miert * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger pak de zujelike sjtad [[Cherson]], dewiel de bombardemènte op anger sjtei ummer haeviger waere. ===fibberwarie=== * ''Oes-Europa'': [[Kreeg i g'n Oekraïne|Crisis en kreeg]] tösje [[Róslandj]] en de [[Oekraïne]]. ;28 fibberwarie * ''Oes-Europa'' ** Aan de grens tösje de Oekraïne en [[Wit-Róslandj]] vènje óngerhanjelinge plaats. ** De Róssische lochmach veurt bómbardeminte oet op [[Kiëv]], [[Charkov]] en diverse anger sjtei. Hiebie waere ouch [[clusterbom|cluster]]- en [[vacuümbom]]me gebroek, die door 't [[verdraag van Genève]] zeen verboje. * ''Sjport'': De [[UEFA]] en [[FIFA]] sjorse 't [[Russisch hierevoetbalèlftal|Róssisch]] en [[Wit-Russisch hierevoetbalèlftal|Wit-Róssisch]] voetbalilftal zowie alle Europees nog actieve clubs oet die lenj. Barragematche veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK in Qatar]], die de Róssische hiere nog te sjpaele hauwe, waere gesjrap. Versjillende anger sjportorganisaties lagte al soortgelieke boycots op of zalle nog volge. * ''Nederlands Limburg'': Beej 'n carnavalsvering in [[Haors]] wirt 'r iemand doeëdgestaoke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6186857/dode-bij-steekpartij-in-limburgs-horst-carnavalsactiviteiten-stilgelegd.html Nu.nl - Dode bij steekpartij in Limburgs Horst, carnavalsactiviteiten stilgelegd]</ref> ;27 fibberwarie * ''Oes-Europa'': ** 'n Oestelik Róssisch offensief bereik [[Charkov]]. ** Poetin zèt nucleair einhede op sjerp. * ''Sjport'': [[Fabio Jakobsen]] pak [[Kuurne-Brussel-Kuurne]].<ref>Live-oetzenjing vtm</ref> ;26 fibberwarie * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj [[Ómloup Het Nieuwsblad]] bie de vrouwluuj, en [[Wout van Aert]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;25 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger bereik [[Kiev]], meh in de loup van d'n daag sjtok zienen opmarsj. ;24 fibberwarie * ''Oes-Europa'': Róslandj vilt de Oekraïne van alle kantj binne. ;22 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dichter [[Stijn De Paepe]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://www.demorgen.be/nieuws/stijn-de-paepe-de-mensendichter-die-al-lachend-de-waarheid-zei-is-overleden~b4a3394e/ De Morgen - Stijn De Paepe, de mensendichter die al lachend de waarheid zei, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Mark Lanegan]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/marklanegan/status/1496208436874428424 Aankunjiging op persoenelik Twitter-account]</ref> ;21 fibberwarie * ''Oes-Europa'': [[Rósland]]j erkintj, bie mónj van presidentj [[Vladimir Poetin]], de aafgesjeie rippeblieke [[Vouksrippebliek Donjetsk|Donjetsk]] en [[Vouksrippebliek Loehansk|Loehansk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2418344-poetin-gaat-volksrepublieken-donetsk-en-loehansk-erkennen NOS.nl - Poetin gaat 'Volksrepublieken' Donetsk en Loehansk erkennen]</ref> Nog dezelfden aovendj sjik 't landj tróppe nao dit gebeed. * ''Nederlands Limburg'': De [[Limburgse Academie]] bringk e nuuj Limburgs waordebook oet in vief dialekte: 't Mestreechs, 't Remunjs, 't Valkebergs, 't Venloos en 't Zittesj.<ref>[https://web.archive.org/web/20220221203728/https://www.1limburg.nl/nieuw-digitaal-limburgs-woordenboek-op-verzoek-van-amerikaan?context=topstory 1Limburg.nl - Nieuw digitaal Limburgs woordenboek op verzoek van Amerikaan]</ref> ;20 fibberwarie * ''Sjport'': De Olympische Wintersjpaele in Peking loupe aaf. Nederlandj ènjig es zèsde mit ach kier goud, vief kier zilver en eine kier bróns, 't Belsj is mit ein gouwe en ein brónze medalje 21e.<ref>[https://web.archive.org/web/20220220100339/https://www.nu.nl/olympische-spelen/6181305/bekijk-de-olympische-medaillespiegel-met-nederland-op-plek-zes.html Nu.nl - Bekijk de olympische medaillespiegel met Nederland op plek zes]</ref> * ''Afrika'': De [[Groete Renaissancedam]] (''Tālāqu Hidāsē Gidib'') in [[Ethiopië]] weurt in gebroek gesjtèld. Nao wiejeren oetboew mót dit de sjterkste [[waterkrach]]centraal van Afrika waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220221_96759589 De Standaard - Grootste stuwdam van Afrika wekt eerste elektriciteit op]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Belsj [[Bart Swings]] pak de gouwe medaje in de [[massastart (sjaatse)|massasjtart]] bie 't sjaatse. Hae pak daomit 't ierste goud veur Belsj op de Wintersjpaele saer 1948.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220219_92587336 De Standaard - Eén tegen allen, maar Swings pakt goud]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockzenger [[Gary Brooker]] ([[Procol Harum]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6185678/procol-harum-zanger-gary-brooker-76-overleden.html Nu.nl - Procol Harum-zanger Gary Brooker (76) overleden]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Bie euversjtruiminge en pratsjlawines in [[Petrópolis]] ([[Rio de Janeiro (staot)|RJ]], [[Brazilië]]) koume 152 luuj óm. ;12 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Kimberley Bos]] weurt derde bie 't [[skeleton]]. Ze is de ierste Nederlandse mit 'n Olympische medaje in dae sjport en de twiede mit 'n Olympische medaje boeten 't sjaatse. ;11 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Suzanne Schulting]] haolt de gouwe medaje op de 1000 meter [[shorttrack]]. De Belzjin [[Hanne Desmet]] weurt derde en pak daomit de ierste Belzje medaje in dae sjport. ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Ian McDonald]] sjtörf op 75-jäörige laeftied. ;8 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De pelitie óntruump de [[Sjtarrebósj]] bie [[Bor]], wo miljeuactiviste zich aan de buim hawue geketteld. De bósj weurt gekap veur oetbreiing van 't [[NedCar]]-febrik.<ref>[https://web.archive.org/web/20220211142657/https://nos.nl/index.php/artikel/2416378-sterrebos-volledig-ontruimd-acht-actievoerders-aangehouden NOS.nl - Sterrebos volledig ontruimd, acht actievoerders aangehouden]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse viroloog [[Luc Montagnier]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220210_96387566 De Standaard - Ontdekker van aidsvirus Luc Montagnier overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ireen Wüst]] prolongeert häören Olympischen titel op de 1.500 maeter sjaatse en weurt daomit de ierste sjaatsster die op vief achtereinkómmende Sjpaele 'n medaje haolt. ;6 fibberwarie * ''Sjport'': [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] wintj d'n [[Africa Cup]] door in de finaal nao penanties (4-2) te winne van [[Egyptisch hierevoetbalèlftal|Egypte]].<ref>Live-oetzenjing [[ESPN]]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[George Crumb]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/mensen/george-crumb-1929-2022-componist-van-grote-muziek-voor-kleine-bezetting~be466b6d/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free De Volkskrant - George Crumb (1929-2022), componist van grote muziek voor kleine bezetting]</ref> ;4 fibberwarie * ''Sjport'': In [[Peking]] beginne de [[Olympische Speule|Olympische Wintjersjpaele]]. Peking weurt de ierste sjtad die zoewaal de Zomer- es de Wintjersjpaele hilt. ===jannewarie=== * ''Centraal-Azië'': In [[Kazachstan]] vènje massaproteste plaats nao de verhoeging van de [[lpg]]-pries. Presidentj [[Kassim-Zjomart Tokajev]] óntsjleit zien regering, meh duujt de proteste mit geweld de kop in. ;30 jannewarie * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor mit vief sets (2-6, 6-7 (5), 6-4, 6-4, 7-5) te winne van [[Daniil Medvedev]]. 't Is Nadal zienen 21e Grand Slam-titel; hae is daomit noe allein recordhawwer. ;29 jannewarie * ''Sjport'': [[Ashleigh Barty]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] door in twie sets (6-3, 7-6 (2)) van [[Danielle Collins]]. ;28 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt in hoeger beroop tot 15 jaor gevangenis veroerdeild veur de maord op [[Nicky Verstappen]]. Zienen avvekaat deit weite in [[cassatie]] te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6180765/jos-b-krijgt-16-jaar-cel-voor-doden-misbruiken-en-ontvoeren-van-nicky-verstappen.html Nu.nl - Jos B. krijgt 16 jaar cel voor doden, misbruiken en ontvoeren van Nicky Verstappen]</ref> ;27 jannewarie * ''Nederlandj'': De Nederlands-Limbörgsen avvekaot [[Max Moszkowicz sr.]] störf op 95-jaorege leeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20220127180124/https://www.telegraaf.nl/nieuws/960668367/max-moszkowicz-95-overleden De Telegraaf - Max Moszkowicz (95) overleden]</ref> ;25 jannewarie * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Jansen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/wim-jansen-overleden-250122 Feyenoord.nl - Clubicoon Wim Jansen (75) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Gert Schutte]] ([[GPV]]) sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6180237/oud-leider-van-christelijke-partij-gpv-gert-schutte-82-overleden.html Nu.nl - Oud-leider van christelijke partij GPV Gert Schutte (82) overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Belsj'': 'n Groete demonstratie taegen 't COVID-beleid van de Belzje regering löp oet op 'n gewelddaojige confrontatie mit de pelitie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220123_94918368 De Standaard - Uit de hand gelopen coronabetoging: relschoppers gooien hekken op politie, 70-tal mensen opgepakt]</ref> ;22 jannewarie * ''Oes-Azië'': De [[Vietnam]]ese geiselike [[Thích Nhất Hạnh]], bekèndj as de 'vajer van de [[mindfulness]], sjtörf op 95-jäörige laeftied. ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[samba]]zengeres [[Elsa Soares]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/koningin-van-de-samba-elza-soares-91-overleden/ OOR.nl - 'Koningin van de samba' Elza Soares (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockzenger [[Meat Loaf]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://deadline.com/2022/01/meat-loaf-dead-bat-out-of-hell-rocky-horror-picture-show-1234917056/ Deadline - Meat Loaf Dies: ‘Bat Out Of Hell’ Singer & ‘Rocky Horror Picture Show’ Actor Was 74]</ref> ;16 jannewarie * ''Afrika'': De [[Mali]]nese politicus [[Ibrahim Boubacar Keita]], presidentj van 2013 bis 2020, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/1/16/ousted-mali-president-ibrahim-boubacar-keita-dies Al Jazeera - Former Mali President Ibrahim Boubacar Keita dies aged 76]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In diverse Zuid- en Midde-Limbörgse gemeintes goon horeca en cultuur tege de COVID-veursjrifte in ope, zoonder tot hei-op weurt gecontroleerd. ;14 jannewarie * ''Natuur en milieu, Oceanië'': De vulkaan [[Hunga Tonga]] in [[Tonga]] bersj oet. Veural de drop volgenden [[tsunami]] maak väöl sjaoj; 't sjókfróntj weurt euver de ganse waereld gemaete.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220116_93782468 De Standaard - Aanzienlijke schade in Tonga na onderzeese vulkaanuitbarsting, luchtdrukschommeling tot in België merkbaar]</ref><ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6178496/gevolgen-enorme-vulkaanuitbarsting-tonga-ook-in-nederland-waarneembaar.html Nu.nl - Gevolgen enorme vulkaanuitbarsting Tonga ook in Nederland waarneembaar]</ref> ;12 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse zengeres [[Ronnie Spector]] (bekèndj van [[The Ronettes]]) sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://apnews.com/article/entertainment-music-arts-and-entertainment-phil-spector-ronnie-spector-84c905db02a01ffa43a6052c3ce66920?utm_medium=AP&utm_campaign=SocialFlow&utm_source=Twitter AP News - Ronnie Spector, ’60s icon who sang ‘Be My Baby,’ dies at 78]</ref> ;10 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte IV]] weurt beëidig. ;7 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De [[Bahama's|Bahamaansen]] acteur [[Sidney Poitier]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;1 jannewarie * ''Economie'': D'n Italiaansen óngernummer [[Carlisto Tanzi]], bekèndj óm 't [[Parmalat]]-sjendal, sjtörf op 83-jäörige laeftied. ==2021== ===december=== ;31 december * ''Belsj'': Bie 'n explosie in [[Turnhout]] vilt e geboew in. Veer luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_92956434 De Standaard - Laatste vermiste bewoner geborgen na gasexplosie]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Betty White]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. ;30 december * ''Belsj Limburg'': [[Veerle Heeren]] weurt veur zès maondj gesjors es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211230_93615594 De Standaard - Bart Somers schorst Veerle Heeren als burgemeester]</ref> ;29 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever en dichter [[Bart Plouvier]] störf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_93458203 De Standaard - Schrijver en dichter Bart Plouvier overleden]</ref> ;26 december * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse bisjop [[Desmond Tutu]], bekèndj óm ziene sjtried taege de Apartheid, sjtörf op 90-jäörige laeftied. * ''Zuud-Europa'': De Griekse politicus [[Karolos Papoulias]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. ;25 december * ''Weitesjap'': Nao jaore van oetsjtèl weurt de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webbtillescoop]] gelanceerd. * ''Natuur en milieu, Afrika/Zuud-Europa'': De oetbersting van de [[Cumbre Vieja]] op [[La Palma]] weurt veur beènjig verklaord. ;23 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Bernald Dewulf]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan [[neurogeen claudicatio]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211223_95588261 De Standaard - Dichter en columnist Bernard Dewulf is overleden]</ref> ;22 december * ''Belsj'': [[Steve Bakelmans]] weurt veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof veur de verkrachting en maord op Julie Van Espen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211222_93566858 De Standaard - Steve Bakelmans krijgt levenslang: ‘Hij is een psychopaat’]</ref> ;20 december * ''Sjport'': De Nederlandse marathonsjaatser [[Reinier Paping]], winner van bezunger zjwaoren [[Èlfsteidetoch]] van 1963, sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2410310-schaatslegende-paping-90-overleden-winnaar-zwaarste-tocht-der-tochten NOS - Schaatslegende Paping (90) overleden, winnaar zwaarste tocht der tochten]</ref> ;19 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Ed van Thijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6174063/voormalig-burgemeester-van-amsterdam-en-pvda-coryfee-ed-van-thijn-87-overleden.html Nu.nl - Voormalig burgemeester van Amsterdam en PvdA-coryfee Ed van Thijn (87) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De presidentsverkezinge in [[Chili]] waere gewonne door [[Gabriel Boric]], de kandidaat van 't links blok. Hae versjleit mit 55,87% van de sjtumme ziene rechspopulistischen taegekandidaat [[José Antonio Kast]]. ;18 december * ''Nederlandj'': Veuroetloupendj op de versjpreiing van de zoegenaamden [[omikronvariantj]] lègk de Nederlandse regering obbenuujs 'nen helle lockdown op. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse filmmaeker [[Henk van der Linden]] sjtörf op 96-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://web.archive.org/web/20211219160920/https://www.1limburg.nl/kinderfilmmaker-henk-van-der-linden-96-overleden?context=topstory 1Limburg - Kinderfilmmaker Henk van der Linden (96) overleden]</ref> ;17 december * ''Politiek, Duutsjlandj'': De leje van de [[CDU]] keze [[Friedrich Merz]] tot opvolger van d'n opgesjtapden Armin Latschet.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/merz-wird-cdu-vorsitzender-comeback-im-dritten-anlauf-17690089.html Frankfurter Allgemeine - Merz wird CDU-Vorsitzender: Comeback im dritten Anlauf]</ref> ;15 december * ''Weitesjap, Kóns en cultuur'': De Amerikaanse sjriefster en theoretica [[bell hooks]] (pseudoniem van Gloria Watkins) sjtörf op 69-jäörige laeftied. ;13 december * ''Kóns en cultuur'': [[Arnon Grunberg]] krieg de [[P.C. Hooftpries]] veur proza toegekèndj.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6173026/pc-hooft-prijs-voor-proza-gaat-naar-arnon-grunberg.html Nu.nl - P.C. Hooft-prijs voor proza gaat naar Arnon Grunberg]</ref> * ''Nederlandj'': 'n Coalitie van [[VVD]], [[CDA]], [[D66]] en [[ChristenUnie]] kump nao neuge maondj mit e regeerakkoord. Dit zouw de waeg mótte vriemake veur e veerde kabinèt-Rutte. ;12 december * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van [[Abu Dhabi]] en weurt daomit es ierste Nederlenjer waereldkampión [[Formule 1]]. ;10 december * ''Natuur en milieu'': [[Tornado]]'s zörge in 't oeste van de Vereinigde Sjtaote veur tientalle (meugelik zelfs mie es hóngerd) doeje en enorm materieel sjaoj. ;8 december * ''Duutsjlandj'': [[Olaf Scholz]] weurt verkoze tot [[Lies van kanselere van Duutsland|bóndjskanseleer]] van [[Duutsjlandj]]. Hiemit kump nao zèsteen jaor 'n èndj aan 't kanseleersjap van [[Angela Merkel]]. ;5 december * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Bob Dole]], dae in 1996 de verlezende presidentskandidaat waor, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/12/05/politics/bob-dole-dies/index.html CNN.com - Bob Dole, giant of the Senate and 1996 Republican presidential nominee, dies]</ref> ;3 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Horst Eckel]], de lèste laevende sjpaeler van 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|kampiónsilftal]] van [[1954]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/horst-eckel-mit-89-jahren-gestorben-letzter-wm-held-von-1954-17665325.html Frankfurter Allgemeine - Der letzte Weltmeister von 1954 ist tot]</ref> ;1 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen avant-gardecomponis [[Alvin Lucier]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2021/12/01/alvin-lucier-composer-dead/ Washington Post - Alvin Lucier, seminal avant-garde composer, dies at 90]</ref> ===november=== ;30 november * ''Naord-Amerika'': [[Barbados]], tot noe toe e keuninkriek in 't [[Gemeinebès van Naties]], weurt 'n rippubliek. ;29 november * ''Economie'': [[Jack Dorsey]], bedènker en oprichter van [[Twitter]], sjtop es baas van 't bedrief. Hae weurt opgevolg door [[Parag Agrawal]]. ;28 november * ''Sjport'': De Britse coureur en Formule 1-baas [[Frank Williams]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6170219/formule-1-icoon-en-oud-teambaas-frank-williams-79-overleden.html Nu.nl - Formule 1-icoon en oud-teambaas Frank Williams (79) overleden]</ref> ;26 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en tekssjriever [[Stephen Sondheim]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/1b67836f-f870-451d-9bde-c7ef4eba5afa/musicalcomponist-stephen-sondheim-91-overleden NPO Radio 4 - Musicalcomponist Stephen Sondheim (91) overleden]</ref> ;23 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbaltrainer [[Simon Kistemaker]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6168493/excentrieke-oud-voetbaltrainer-simon-kistemaker-81-overleden.html Nu.nl - Excentrieke oud-voetbaltrainer Simon Kistemaker (81) overleden]</ref> ;19 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] geit es ierste Europees landj [[vaccinatie]] taege [[COVID-19]] verplichte. Ouch weurt de 'lockdown' veur alle börgers van krach. * ''Nederlandj'': 'n Neet-aangemelde demonstratie taege 't COVID-beleid van de regering in [[Rotterdam]] löp compleet oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6168803/agenten-schoten-mogelijk-uit-noodweer-bij-rellen-in-rotterdam.html Nu.nl - Agenten schoten mogelijk uit noodweer bij rellen in Rotterdam]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse jazztrompettis [[Ack van Rooyen]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6168603/wereldwijd-geroemde-haagse-trompettist-ack-van-rooyen-91-overleden.html NU.nl - Wereldwijd geroemde Haagse trompettist Ack van Rooyen (91) overleden]</ref> ;15 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] lègk neet-gevaccineerde börgers quarantainemaotraegele op, die (veuriers) neet veur gevaccineerde gelde. ;13 november * ''Natuur en milieu'': De [[VN]]-klimaattop in [[Glasgow]] kump tot 'n èndj. Wat weurt aafgesjpraoke is neet genóg óm 't doel van maximaal 1,5 graod opwerming te haole; wel waere aafsjprake gemaak óm 't gebroek van fossiel brensjtoffe aaf te boewe. ;12 november * ''Kóns en cultuur, Nederlands-Limburg'': D'r Nederlandsj-Limburgsje zenger, cultuuróngernummer en nachbörgemeester va Heële [[Lex Nelissen]] sjtörf op 72-jöarige leëftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20211114074126/https://www.1limburg.nl/lex-nelissen-op-72-jarige-leeftijd-overleden?context=topstory 1Limburg - Lex Nelissen op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 november * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[F.W. de Klerk]], [[Nobelpries]]winner en tösje 1989 en 1994 presidentj van 't landj, sjtörf op 85-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6167185/laatste-president-van-zuid-afrika-onder-apartheid-de-klerk-85-overleden.html Nu.nl - Laatste president van Zuid-Afrika onder apartheid De Klerk (85) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Rinus Bennaars]] sjtörf op 90-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6167272/oud-international-en-feyenoord-aanvaller-bennaars-90-overleden.html Nu.nl - Oud-international en Feyenoord-aanvaller Bennaars (90) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Graeme Edge]], bekèndj van [[Moody Blues]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/nov/11/moody-blues-drummer-graeme-edge-dies-aged-80 The Guardian - Moody Blues drummer Graeme Edge dies aged 80]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bas van der Vlies]] ([[SGP]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2404830-oud-sgp-leider-bas-van-der-vlies-79-overleden NOS.nl - Oud-SGP-leider Bas van der Vlies (79) overleden]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': Terence Wilson, baeter bekèndj es Astro, ex-bandjlid van [[UB40]], sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/UB40/status/1457085875209359368 UB40 op Twitter]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote'': Bie e konzaer van rapper [[Travis Scott]] in [[Houston]] kómme zaeker ach luuj óm in e gedrangs.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/11/06/us/houston-astroworld-festival/index.html CNN.com - At least 8 dead and many injured after crowd surge at Travis Scott's Astroworld Festival in Houston, officials say]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[sertanejo]]-zengeres [[Marilia Mendoça]] kump op 26-jäörige laeftied óm bie 'ne vleegtuugcrash.<ref>[https://g1.globo.com/mg/vales-mg/noticia/2021/11/05/marilia-mendonca-morre-em-acidente-aereo-em-minas-gerais-o-que-se-sabe-ate-agora.ghtml Globo.com - Marília Mendonça morre em acidente aéreo em Minas Gerais: o que se sabe até agora]</ref> * ''Afrika'': Bie 'n óntploffing in [[Freetown]] ([[Sierra Leone]]) kómme minstes 91 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6166329/zeker-91-doden-in-sierra-leone-door-ontploffing-tankwagen.html Nu.nl - Zeker 91 doden in Sierra Leone door ontploffing tankwagen]</ref> ===oktober=== ;31 oktober * ''Natuur en milieu'': In [[Glasgow]] begintj 'ne waereldwieje klimaattop. * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse pianis [[Nelson Freire]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/b6a7bb9e-15db-4bbd-84ae-feb571a9ca6a/pianist-nelson-freire-overleden NPO Radio 4 - Pianist Nelson Freire overleden]</ref> ;29 oktober * ''Sjport'', ''Nederlands Limburg'': D'n [[derby (sport)|derby]] tösse [[MVV]] en [[Roda JC]] in de [[Ierste Devisie (Nederlands voetbal)|Ierste Devisie]] weurt stèlgelag naotot op de tribunes mèt vuurwerk weurt gesmete.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6165033/derby-mvv-roda-jc-definitief-gestaakt-wegens-ongeregeldheden-op-tribunes.html Nu.nl - Derby MVV-Roda JC definitief gestaakt wegens ongeregeldheden op tribunes]</ref> ;25 oktober * ''Afrika'': In [[Soedan]] begeit 't leger 'ne coup. Premier [[Abdalla Hamdok]] en diverse ministers waere gearresteerd.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2021/10/25/sudans-abdalla-hamdok-under-arrest-report Al Jazeera - Sudan security forces arrest PM Abdalla Hamdok, ministers]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dirizjent [[Bernard Haitink]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': Acteur [[Alec Baldwin]] sjut bie óngelök bie filmopnaome 'n rezjisseus doed.<ref>[https://www.nu.nl/film/6163597/alec-baldwin-schiet-tijdens-opnamen-cameraregisseur-dood-met-filmwapen.html Nu.nl - Alec Baldwin schiet tijdens opnamen cameraregisseur dood met filmwapen]</ref> ;18 oktober * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse militair en politicus [[Colin Powell]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan complicaties van kanker en COVID-19.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/18/politics/colin-powell-dies/index.html CNN.com - Colin Powell, first Black US secretary of state, dies of Covid-19 complications amid cancer battle]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje, veural in Nederlandj bekènde actries [[Sien Dils]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/18/rip-sien-diels/ VRT NWS - Actrice Sien Diels (74), bekend als Sien uit "Sesamstraat", is overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;15 oktober * ''Vereinig Keuninkriek'': 't [[Conservatieve Partij (Vereineg Keuninkriek)|Conservatief]] parlemèntslid [[David Amess]] weurt op campagne doedgesjtaoke.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-58930593 BBC News - Sir David Amess: Conservative MP stabbed to death]</ref> ;13 oktober * ''Kóns en cultuur'': [[Peter Verhelst]] krieg de [[Constantijn Huygenspries]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211014_96931108 De Standaard - Peter Verhelst wint Constantijn Huygens-prijs 2021]</ref> ;11 oktober * ''Economie'': De Nobelpries veur Economie weurt toegekèndj aan [[David Card]] "veur zien empirische biedrage aan arbeidseconomie" en aan [[Joshua D. Angrist]] en [[Guido W. Imbens]] "óm häör methodologische biedrage aan de analyse van causaal verbenj."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Indiasen acteur [[Nedumudi Venu]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/11/entertainment/nedumudi-venu-actor-dead-india-scli-intl/index.html CNN.com - Nedumudi Venu, acclaimed Indian film actor, dies aged 73]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse klimaatweitesjapper [[Geert Jan van Oldenborgh]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6162220/baanbrekende-klimaatonderzoeker-geert-jan-van-oldenborgh-59-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Baanbrekende klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh (59) overleden]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse boulevardjournalis [[Ruud ten Wolde]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/media/6161570/rtl-boulevard-verslaggever-ruud-ten-wolde-29-overleden.html Nu.nl - RTL Boulevard-verslaggever Ruud ten Wolde (29) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] wintj de twiede editie van de [[UEFA Nations League]] door mit 1-2 van [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;9 oktober * ''Oesteriek'': Bóndjskanseleer [[Sebastian Kurz]] treujt aaf nao e [[corruptie]]sjendal. ;8 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Filipiense journaliste [[Maria Ressa]] en häöre Russische collega [[Dmitri Andrejevitsj Moeratov]] "óm häör insjpanninge óm de vrieheid van meiningsuting, 'n veurwaerde veur democratie en doerzame vrae, te waorborge."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;7 oktober * ''Belsj Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie 'n explosie in 't [[Thermo-Clean]]-febrik in [[Heuze-Zolder]] kump eine wirkman óm. Veer angere rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20211007_92664526 Het Belang van Limburg - Eén dode en vier gewonden na gasexplosie bij bedrijf in Heusden-Zolder]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] weurt toegekèndj aan [[Abdulrazak Gurnah]] "óm zie compromisloes, mitliedsvol doordringe tot de effekte van 't kolonialisme en 't loot van de vlöchteling in de kloof tösje culture en continente."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Midde-Europa'': 't [[Pole|Pools]] Constitutioneel Haof bepaolt det de Poolse gróndjwèt veurgeit op de minsjerechteartikele van de EU. Dit maak de verhaudinge tösje Pole en de [[EU]] nog sjlechter es ze al waore. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Benjamin List]] en [[W.C. MacMillan]] "óm hun óntwikkeling van asymmetrische [[organokatalyse]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Weitesjap'': De [[WHO]] käört veur 't iers e [[malaria]]vaccin good. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Syukuro Manabe]] en [[Klaus Hasselmann]] "veur 't make van fysieke modelle van 't Aerds klimaat, womit de verangerlikheid en betroewbaarheid in 't veursjpelle van de klimaatopwerming weurt bepaold" en aan [[Giorgio Parisi]] "óm de óntdèkking van 't sjpel tösje versteuringe en fluctuaties in fysieke systeme van atomair bis op planetair niveau."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan de Amerikane [[David Julius]] en [[Ardem Patapoutian]] "veur hun óntdèkking van wermde- en aanrakingsreceptore."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;3 oktober * ''Frankriek'': De Franse zakeman, politicus en sjportbesjtuurder [[Bernard Tapie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2021/10/03/mort-de-bernard-tapie-ancien-ministre-et-homme-d-affaires_6096929_3382.html Le Monde - Mort de Bernard Tapie, un homme aux mille vies]</ref> * ''Sjport'': De [[Klassieker]], de voetbalmatch tösje [[Feyenoord]] en [[AFC Ajax]], weurt veur 't iers door de vrouwe-ilftalle gesjpaeld. Feyenoord wintj mit 4-1. * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Sonny Colbrelli]] wintj de 118e oetveuring van [[Paries-Roubaix]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;2 oktober * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de alderierste editie van [[Paries-Roubaix]] veur vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje misdaodauteur [[Bob Mendes]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gva.be/cnt/dmf20211002_96936100 Gazet van Antwerpen - Antwerps auteur Bob Mendes overleden]</ref> ===september=== ;28 september * ''Sjport'': [[FC Sheriff Tiraspol]], de landjkampión van [[Moldavië]], zörg veur 'ne groete sjtunt door in de [[UEFA Champions League]] mit 1-2 van [[Real Madrid]] te winne. ;27 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Roger Hunt]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/sport/football/58721150 BBC Sport - Roger Hunt obituary: 'Gentleman, modest and one of Liverpool's greatest']</ref> ;26 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Alan Lancaster]] ([[Status Quo]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[multiple sclerose]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6159127/status-quo-bassist-alan-lancaster-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Status Quo-bassist Alan Lancaster op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Afrika'': De [[Rwanda|Rwandese]] militair en kreegsmisdaojiger [[Théoneste Bagosora]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210926_91936743 De Standaard - ’Brein achter Rwandese genocide’ overleden]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Bie verkezinge veur de [[Bóndjsdag]] geit de [[CDU]]/[[CSU]] van [[Armin Laschet]] op 'n historisch verlees aaf. De [[SPD]] van [[Olaf Scholtz]] weurt de groetste partie. Mit de Daens-Friese [[SSW]] kump veur 't iers ouch 'n minderheidspartie in 't nationaal parlemint. * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van [[Sotsji]] en pak daomit zien hóngerdste GP-euverwinning. [[Max Verstappen]] weurt compleet ónverwach nog twiede.<ref>[[NPO]] 1 - Live-oetzenjng ''[[Langs de Lijn]]''</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': In [[Zjwitserlandj]] sjtump 'n mierderheid van de bevolking veur 't toelaote van 't [[homohoewelik]]. ;25 september * ''Nederlandj'': In Nederlandj weurt de [[coronapas]] verplich in opebaar gelaegehede. Wae eine kier binne maag, hoof zich dan neet mie aan biekómmende maatraegele wie móndjkepkes of aafsjtandj te hawwe. * ''Nederlandj'': Sjtaotssecretair [[Mona Keijzer]] van Ikkenomische Zake weurt oet 't [[kabinèt-Rutte III]] óntsjlaoge óm häör eupelike kritiek op 't COVID-beleid. ;23 september * ''Zuud-Europa'': [[Carles Puigdemont]], de vreugere premier van [[Catalonië]], weurt in [[Italië]] gearresteerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6158711/voormalig-catalaanse-leider-puigdemont-aangehouden-in-italie.html Nu.nl - Voormalig Catalaanse leider Puigdemont aangehouden in Italië]</ref> ;22 september * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Pieter Adriaan Cornelis Beelaerts van Blokland]] ([[CHU]], [[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6158985/voormalig-cda-minister-beelaerts-van-blokland-88-overleden.html - Voormalig CDA-minister Beelaerts van Blokland (88) overleden]</ref> ;19 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Jimmy Greaves]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6157879/tottenham-hotspur-icoon-jimmy-greaves-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Tottenham Hotspur-icoon Jimmy Greaves op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Zuud-Europa, Natuur en milieu''<!--Zuid-Europa jeh. De Canarische eilen hure fysiek bij Afrika, meh nuits oet Spaanje is nuits oet Zuid-Europa-->: De [[Cumbre Vieja]], 'n [[völkaan]] op [[La Palma]] ([[Canarische Eilenj]]) begintj 'n oetbersting die de evacuatie van doezende luuj tot gevolg haet. ;18 september * ''Sjport'': D'n Daensen ex-fietsrenner [[Chris Anker Sørensen]] kump op 37-jäörige laeftied óm bie e verkiersóngelök in [[Zeebrugge]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210918_97396598 De Standaard - Deense ex-wielrenner Chris Anker Sørensen overleden na ongeval in Zeebrugge]</ref> ;17 september * ''Afrika'': [[Abdelaziz Bouteflika]], de vreugere presidentj van [[Algerieë]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/04/02/les-mille-et-une-vies-politiques-d-abdelaziz-bouteflika_5444690_3212.html Le Monde - Les mille et une vies de l’ancien président algérien Abdelaziz Bouteflika, mort à 84 ans]</ref> ;16 september * ''Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] treujt aaf es minister van Boetelandjse Zake nao 'n motie van aafkäöring taege häör.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/politiek/6157497/kaag-stapt-op-als-minister-van-buitenlandse-zaken-na-evacuatiechaos-afghanistan.html]</ref> Einen daag later treujt ouch [[Ank Bijleveld]] aaf. ;15 september * ''Weitesjap'': In 't [[Kennedy Space Center]] weurt [[Inspiration4]] gelanceerd, de ierste toeristische ruumdevlöch. ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tv-prizzentator [[François Boulangé]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397665-mister-lingo-francois-boulange-overleden NOS.nl - 'Mister Lingo' François Boulangé overleden]</ref> ;12 september * ''Sjport'': De Rus [[Daniil Medvedev]] wintj de U.S. Open bie de mansluuj door in drie sets (6-4, 6-4, 6-4) van de Serf [[Novak Djokovic]] te winne. Veur Medvedev is 't zienen iersten Grand Slam-titel. ;11 september * ''Sjport'': De Britse [[Emma Raducanu]] wintj de [[U.S. Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van [[Leylah Fernandez]] te winne. Ze is de ierste óngeplaatsde die dat lök. 'n Anger bezóngerheid is dat allebei de finaliste tieners zeen.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397469-nog-nooit-vertoond-raducanu-18-vanuit-kwalificatietoernooi-naar-winst-us-open NOS.nl - Nog nooit vertoond: Raducanu (18) vanuit kwalificatietoernooi naar winst US Open]</ref> ;9 september * ''Kóns en cultuur'': [[Alfred Schaffer]] krieg de [[P.C. Hooftprijs]] veur [[poëzie]] oetgereik.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6156247/alfred-schaffer-krijgt-pc-hooft-prijs-voor-poezie.html Nu.nl - Alfred Schaffer krijgt P.C. Hooft-prijs voor poëzie]</ref> ;6 september * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Jean-Paul Belmondo]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bfmtv.com/people/cinema/l-acteur-jean-paul-belmondo-est-mort-a-l-age-de-88-ans_AN-202109060296.html BFM TV - L'acteur Jean-Paul Belmondo est mort à l'âge de 88 ans]</ref> ;5 september * ''Afrika'': Inne [[Guinee]]se huidsjtad [[Conakry]] begeit 't laeger 'ne [[sjtaotsgreep]]. Presidèntj Alpha Condé weurt daobie gevangegenómme.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/militairen-plegen-staatsgreep-in-guinee-president-afgevoerd~b9359f53/ Trouw - Militairen plegen staatsgreep in Guinee, president afgevoerd]</ref> * ''Sjport'': Veur 't iers saer 1985 weurt in [[Zandvoort]] 'ne [[Grand Prix]] gehauwte. [[Max Verstappen]] wintj de race. ;2 september * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse pópgróp [[ABBA]] brèngk twie singles oet en kunjig e nuuj album en 'n serie virtueel kónzaers aan.<ref>[https://web.archive.org/web/20210902185801/https://www.soundz.nl/abba-is-terug-een-gloednieuw-album-en-een-revolutionair-concert/ Soundz - ABBA IS TERUG! Een gloednieuw album én een revolutionair concert.]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Griekse componis [[Mikis Theodorakis]] sjtörf op 96-jäörige laeftied. ===augustus=== ;29 augustus * ''Belsj, Sjport'': De Belzje rugbyer, zeiler en sjportbesjtuurder [[Jacques Rogge]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210829_95806267 De Standaard - Voormalig IOC-voorzitter Jacques Rogge overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse reggae- en dubpioneer [[Lee 'Scratch' Perry]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210829181704/https://oor.nl/news/reggaelegende-lee-scratch-perry-85-overleden/ OOR.nl - Reggaelegende Lee 'Scratch' Perry (85) overleden]</ref> ;27 augustus * ''Nederlands Limburg'': 'ne Kraanwagel ramp 't spoorweegviaduk euver de Breuselseweeg in [[Mestreech]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210827144944/https://www.1limburg.nl/kraanwagen-ramt-spoorbrug-rijksmonument-deels-ingestort?context=topstory 1Limburg - Kraanwagen ramt spoorbrug: rijksmonument deels ingestort]</ref> ;26 augustus * ''Zuud-Azië'': Bie 't vleegveld van [[Kaboel]] weurt 'ne zelfmaordaansjlaag geplaeg, wobie 170 luuj ómkómme, woerónger 13 Amerikaanse militaire. [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://edition.cnn.com/world/live-news/afghanistan-kabul-taliban-us-news-08-27-21/index.html CNN.com - The latest on the Kabul airport attack]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britsen drummer [[Charlie Watts]], bekèndj van de [[Rolling Stones]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210824170126/https://oor.nl/news/rolling-stones-drummer-charlie-watts-80-overleden/ OOR - Rolling Stones-drummer Charlie Watts (80) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Wilfried Van Moer]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan 'n harrebleujing.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210824_95902948 De Standaard - Drievoudige Gouden Schoen Wilfried Van Moer overleden]</ref> ;21 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikantj [[Don Everly]], bekèndj van de [[Everly Brothers]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2021-08-21/don-everly-brothers-dies Los Angeles Times - Don Everly, of harmonizing rock ‘n’ roll pioneers the Everly Brothers, dies at 84]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse chirurg [[Jan Nico Homan van der Heide]], oetvènjer van de [[pacemaker]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6153469/uitvinder-van-de-pacemaker-jan-nico-homan-van-der-heide-94-overleden.html Nu.nl - Uitvinder van de pacemaker Jan Nico Homan van der Heide (94) overleden]</ref> ;18 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse kemik [[Sean Lock]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-58254859 BBC.com - Sean Lock: Comedian and 8 Out of 10 Cats captain dies aged 58]</ref>{{doedbekèndj}} ;15 augustus * ''Zuud-Azië'': De [[Taliban]] beginne aan 't innumme van [[Kaboel]]. * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Gerd Müller]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]]. ;14 augustus * ''Natuur en milieu'', ''Naord-Amerika'': [[Haïti]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,2 op de MM-sjaol.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6151426/vrees-voor-slachtoffers-na-zware-aardbeving-haiti.html Nu.nl - Vrees voor slachtoffers na zware aardbeving Haïti]</ref> ;12 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[K. Schippers]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6151189/dichter-k-schippers-84-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html Nu.nl - Dichter K. Schippers (84) overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;11 augustus * ''Natuur en milieu'': In [[Floridia]] op [[Sicilië]] weurt 'n temperatuur van 48,8 graod gemaete. Dit is 'n Europees wermderecord.<ref>[https://www.corriere.it/cronache/21_agosto_11/sicilia-floridia-48-gradi-7c7a0094-faaf-11eb-ba5f-da3c10b6af90.shtml Corriere della Sera - Caldo in Sicilia: a Floridia ci sono 48,8 gradi, la temperatura più alta mai registrata in Europa]</ref> ;10 augustus * ''Belsj Limburg'': De Belsj-Limbörgse influencer [[Lara Switten]] sjtörf op 35-jäörige laeftied aan [[baarmojerhauskanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210811_95355502 De Standaard - Terminaal zieke mamablogster overleden: ‘Lara zal altijd ons lichtpuntje zijn’]</ref> ;9 augustus * ''Natuur en milieu'': De [[IPCC]] publiceert 't ierste deil van zie zèsde rapport. Volgens hun kan de [[klimaatopwerming]] nog wel tot 5 graod oploupe es neet gaw hiel väöl mie weurt gedaon. ;8 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Speule]] in [[Tokio]] loupe aaf. Zoewel Nederlandj (10 gouwe medajes, 12 zilvere en 14 brónze) es 't Belsj (3 gouwe, 1 zilvere ne 2 brónze) degen 't oetzunjerlik good. ;7 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funkmuzikantj [[Dennis Thomas]], bekèndj van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6150308/kool-the-gang-medeoprichter-dennis-thomas-70-overleden.html Nu.nl - Kool & The Gang-medeoprichter Dennis Thomas (70) overleden]</ref> ;5 augustus * ''Sjport'': [[Lionel Messi]] verlèngk zien aafloupendj contrak mit [[FC Barcelona]] neet.<ref>[https://www.fcbarcelona.es/es/futbol/primer-equipo/noticias/2207655/leo-messi-no-seguira-ligado-al-fc-barcelona FC Barcelona - Leo Messi no seguirá ligado al FC Barcelona]</ref> ;1 augustus * ''Sjport'': Oppe Olympische Sjpaele in Tokyo haolt gymnas [[Nina Derwael]] oet [[Sintruin]] de gouwe medaje oppe oongelieke brögk.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210801_94073657 De Standaard - Goud! Nina Derwael kroont zich tot olympisch kampioene op brug met ongelijke leggers]</ref><ref>[https://sporza.be/nl/matches/turnen/2021-07/goud-nina-derwael-zweeft-en-zwaait-naar-olympische-titel-aan-de-brug~1627771311757/ Sporza - Goud! Nina Derwael zweeft en zwaait naar olympische titel aan de brug]</ref> * ''Sjport/Oes-Europa'': De Wit-Russische loupster [[Krystsina Tsimanowskaja]] geit op de vlöch. Ze zal later asiel kriege in [[Pole]]. ===juli=== ;30 juli * ''Nederlands Limburg'': In [[Ni-jwieërt]] tröf de pelitie 't groetste [[crystal meth]]lab aan wat oets in Nederlandj is gevónge.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6148749/politie-vindt-in-nederweert-grootste-crystalmethlab-ooit-in-nederland.html Nu.nl - Politie vindt in Nederweert grootste crystalmethlab ooit in Nederland]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloupese muzikantj [[Jacob Desvarieux]], gróndlègker van de [[zouk]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2392152-reacties-op-overlijden-jacob-desvarieux-iconische-stem-van-antillen NOS.nl - Reacties op overlijden Jacob Desvarieux: iconische stem van Antillen]</ref> ;28 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse bassis [[Dusty Hill]], bekèndj van [[ZZ Top]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio2.nl/nieuws/31287/zz-top-bassist-dusty-hill-overleden NPO Radio 2 - ZZ Top-bassist Dusty Hill overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Dominicaanse Rippubliek|Dominicaanse]] [[merengue]]- en [[salsa]]muzikantj [[Johnny Ventura]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nbcnews.com/news/latino/johnny-ventura-legendary-dominican-merengue-singer-dies-81-n1275345 NBC News - Johnny Ventura, legendary Dominican merengue singer, dies at 81]</ref> ;27 juli *''Duutsjlandj'': Bie 'n zjwaor explosie op 'n industrieterrein in [[Leverkusen]], kórtbie [[Kölle]], zeen twie persoene óm 't laeve gekómme. 31 luuj raakde gewóndj en vief luuj zeen nog vermis.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/een-dode-zestien-gewonden-en-vier-vermisten-na-explosie-chemiepark-leverkusen~a13c856d/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ''Twee doden, vijf vermisten en tientallen gewonden na explosie chemiepark Leverkusen''. Casper Naber - AD, 27 juli 2021]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Michel Van Dousselaere]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan de gevolge van progressief [[afasie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210727_93708344 De Standaard - Acteur Michel Van Dousselaere overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Joey Jordison]], ex-drummer van [[Slipknot]], sjtörf op 46-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6148146/voormalige-slipknot-drummer-joey-jordison-46-overleden.html Nu.nl - Voormalige Slipknot-drummer Joey Jordison (46) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Hero Muller]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/nieuws/838514/acteur-hero-muller-boven-wotter-is-overleden RTV Noord - Acteur Hero Muller (Boven Wotter) is overleden]</ref> ;24 juli *''Belsj'': Zjwaore raegeval zörg opnuuj veur euverlas in deile van [[Wallonië]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210724_96958967 ''Wéér chaos in België: modderstromen trekken door Dinant, auto’s drijven mee''. De Limburger, 24 julie 2021]</ref> ;23 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Politiek'': [[Zitterd-Gelaen]] dreug zoe'n 45.000 euro bij aon't ''[[Volwassenenfonds]]'', boe de gemeinte ziech vaanaof [[1 september]] bij aonsleet. 't Foonds vergeujd [[sport]]- en [[cultuur]]activiteite veur [[börger]]s mèt e lieg [[inkoume]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210723_94817691 De Limburger - Wie geen geld overhoudt voor de sportclub of fanfare, kan dit in Sittard-Geleen vergoed krijgen]</ref> ;19 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': In [[Èngelandj]] waere alle beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] opgeluf. Hie is groete kritiek op, ómdet 't aantal besjmettinge de lèsten tied henjig oplöp. ;18 juli * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de 108e [[Runj van Frankriek]]. 't Is nao veurig jaor d'n twiede kier det hae de euverwinning pak. ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': De [[Maas (revier)|Maas]] bie [[Èèsjde]] bereik e [[debiet]] van 3260 m³/s; 'n absoluut record.<ref>[https://twitter.com/RWS_ZN/status/1415952460343037956 Twitter - Rijkswaterstaat Zuidnederland]</ref> * ''Nederlands Limburg, Belsj Limburg'': D'n diek van 't [[Julianakenaal]] bie [['t Voelwames]], en dae van d'n [[Demer]] bie [[Herk]] braeke door.<ref>Extra journaol [[NOS]]</ref><ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20210716_94577237 Het Belang van Limburg - Dichten van bres in Demer gestart: “Gelukkig daalt het waterpeil lichtjes”]</ref> ;15 juli * ''Nederlandj'': Misdaodversjlaaggaever [[Peter R. de Vries]] sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de wónje die hae de waek deveur bie d'n aansjlaag op häöm opleep.<ref>[https://www.nu.nl/peter-r-de-vries/6143983/peter-r-de-vries-64-overleden-aan-verwondingen-na-moordaanslag-in-amsterdam.html Nu.nl - Peter R. de Vries (64) overleden aan verwondingen na moordaanslag in Amsterdam]</ref> * ''Economie'', ''Nederlands Limburg'': [[DSM]] kundeg aon per 2023 te goon verhuize vaan [[Heële|Heerle]] nao [[Mestreech]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6145707/dsm-verhuist-na-121-jaar-het-hoofdkantoor-binnen-limburg.html Nu.nl - DSM verhuist na 121 jaar het hoofdkantoor binnen Limburg]</ref> * ''Sjport'': De Britsen darter [[Andy Fordham]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thesun.co.uk/sport/15603043/andy-fordham-dead/?utm_medium=Social&utm_campaign=sunsporttwitter&utm_source=Twitter#Echobox=1626364126 The Sun - DARTS SHOCK DEATH Andy Fordham dead at 59: Former world darts champion ‘Viking’ passes away as Adrian Lewis leads tributes]</ref> ;14 juli * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg, Belsj, Duutsjlandj'': Zjwaore raegeval veurt in 't sjtruimgebeed van de Maas en de Rien tot groete euversjtruiminge. Sjtraote en hoezer loupe ónger, [[Valkeberg]] raak van de boetewaereld aafgesjnoje en in 't Belsj en Duutsjlandj valle mie es hóngerd doeje.<ref>[https://www.fr.de/panorama/tief-bernd-unwetter-ueber-deutschland-talsperre-bei-wuppertal-laeuft-ueber-rettungskraefte-sterben-90862156.html Frankfurter Rundschau - Unwetter über Deutschland: Mindestens 19 Tote in NRW und Rheinland-Pfalz - Zahlreiche Vermisste]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210715_92632113 De Standaard - Liveblog regen | Tiental huizen ingestort in Luikse gemeente, man verdronken, meisje vermist]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210715085405/https://www.1limburg.nl/voedseltekort-dreigt-valkenburg-vanwege-hoogwater?context=topstory 1Limburg - Voedseltekort dreigt in Valkenburg vanwege hoogwater]</ref> ;11 juli * ''Sjport'': [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] weurt [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampión hierevoetbal]] door nao penanties [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngelandj]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de veerde kier de [[Giro Rosa]]. * ''Sjport'': [[Novak Djokovic]] wintj veur de zèsde kier [[Wimbledon]] door in veer sets (6-7 (4), 6-4, 6-4, 6-3) te winne van [[Matteo Berrettini]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Australische [[Ashleigh Barty]] wintj Wimbledon door in drie sets (6-3, 6-7 (4), 6-3) de Tsjechische [[Karolína Plísková]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] wintj de [[Copa América]] daor mit 1-0 van [[Braziliaans hierevoetbalèlftal|Brazilië]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Ziggo Sport]]</ref> ;7 juli * ''Caribisch gebeed'': D'n [[Haïti]]aanse presidentj [[Jovenel Moïse]] weurt op 53-jäörige laeftied in zie hoes doedgesjaote.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57750358 BBC News - Haitian president killed in attack at home]</ref> ;6 juli * ''Nederlandj'': Misdaadversjlaggaever [[Peter R. de Vries]] weurt naergesjaote in [[Amsterdam]] en in kritieke toesjtandj nao 't krankehoes gebrach.<ref>[https://web.archive.org/web/20210706193413/https://www.1limburg.nl/peter-r-de-vries-neergeschoten-amsterdam ''Peter R. de Vries neergeschoten in Amsterdam''. Frits van Otterdijk - 1limburg, 6 juli 2021]</ref> ;5 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaanse zenger [[Bill Ramsay]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210705163749/https://www.faz.net/agenturmeldungen/dpa/schlagersaenger-bill-ramsey-gestorben-17422998.html FAZ - Schlagersänger Bill Ramsey gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Italiaanse zengeres en actries [[Raffaella Carrà]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6143739/italiaanse-zangeres-en-actrice-raffaella-carra-op-78-jarige-leetijd-overleden.html Nu.nl - Italiaanse zangeres en actrice Raffaella Carrà op 78-jarige leetijd overleden]</ref> ;2 juli * ''Sjport'': De Belzje cyclocrosster [[Jolien Verschueren]] sjtörf op 31-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210702_92970564 De Standaard - Veldrijdster Jolien Verschueren op 31-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis [[Louis Andriessen]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geen-componist-in-nederland-was-zo-invloedrijk-als-louis-andriessen-1939-2021~b9976a66/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free de Volkskrant - Geen componist in Nederland was zo invloedrijk als Louis Andriessen (1939-2021)]</ref> ===juni=== * ''Belsj'': In [[Vlaandere]] óntsjteit e sjendaal róndj de gróndjvervoeling mit [[PFOS]] ('n hiel lestig aafbraekbaar sjtóf) door 't [[3M]]-febrik in [[Zwijndrecht (Belsj)|Zwijndrecht]]. Ónger mie de euverheid weurt verwete dao lank neet op te höbbe gelèt. ;30 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Donald Rumsfeld]], ex-minister van Defensie, sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/06/30/politics/donald-rumsfeld-dead/index.html CNN.com - Donald Rumsfeld, former secretary of defense, dies at 88]</ref> * ''Sjport'': De Zjweedse voetballer [[Inge Danielsson]], dae ónger mie bie [[AFC Ajax]] voetbalde, sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html Nu.nl - https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html]</ref> ;29 juni * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg'': Bove Zuid-Limbörg (en deile vaan 't Belsj) breke zwoer [[rege]]sjore oet, die lokaol groete watereuverlas geve. In Mestreech vèlt 87,2 mm rege binnen 't oor; heimèt weurt e lendelek record gebroke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6142587/onweersbuien-breken-stokoud-record-872-millimeter-neerslag-in-maastricht.html Nu.nl - Onweersbuien breken stokoud record: 87,2 millimeter neerslag in Maastricht]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taolweitesjapper [[Flor Aarts]], oteur vaan diverse beuk euver 't [[Mestreechs]], störf op 86-jaorege leeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/07/overleden-flor-aarts-1934-2021/#comment-27317 Neerlandistiek.nl - Overleden: Flor Aarts (1934-2021)]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en pianis [[Frederic Rzewski]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/the-american-composer-and-pianist-frederic-rzewski-has-died Gramophone - The American composer and pianist Frederic Rzewski has died]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroenese zenger [[Wes Madiko]] sjtörf op 57-jäörige aan de gevolge van 'n infectie.<ref>[https://www.237online.com/cameroun-deces-ce-jour-de-lartiste-wes-madiko/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter 237 online - Cameroun : Décès ce jour de l’artiste WES MADIKO]</ref> ;25 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Derek Chauvin]], de blauwe dae verantjwaordelik is veur d'n doed van [[George Floyd]], weurt tot 22 1/2 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-sentencing/h_d79ed2f75f8f02c3bbef5d7f4de58e06 CNN.com - Derek Chauvin sentenced to 22.5 years for George Floyd's murder]</ref> ;23 juni * ''Economie'': D'n Amerikaansen informaticus [[John McAfee]], bekèndj van zienen antivirussofwaer, begeit in ziene cel in Sjpanje zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6141354/antiviruspionier-john-mcafee-dood-aangetroffen-in-spaanse-cel.html Nu.nl - Antiviruspionier John McAfee dood aangetroffen in Spaanse cel]</ref> ;20 juni * ''Belsj Limburg'': In 'ne bós kórtbie [[Mezeik]] weurt 't liek van [[Jürgen Conings]] gevónge.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210620_94135500 De Standaard - Parket bevestigt: gevonden lichaam is dat van Jürgen Conings]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Giampiero Boniperti]], tösje 1946 en 1961 sjtersjpaeler van [[Juventus]], sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Juventus/18-06-2021/morto-giampiero-boniperti-bandiera-presidente-onorario-juventus-4102077682371.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Boniperti, bandiera e presidente onorario della Juve]</ref> * ''Belsj'': In [[Antwerpe (sjtad)|Antwerpe]] vilt 'n sjaol in aanboew in. Hiebie valle vief doeje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210618_94712633 De Standaard - School in opbouw deels ingestort in Antwerpen: een dodelijk slachtoffer, negen in ziekenhuis]</ref> * ''Nederlandj'': 't Demissionair [[kabinèt-Rutte III]] kunjig per 26 juni 'n groete aafsjaoling van de [[Coronacrisis in Nederlandj|maotraegele taege COVID-19]] aan.<ref>Live-oetzenjing [[NPO]] 1</ref> ;17 juni * ''Afrika'': [[Kenneth Kaunda]], presidentj van [[Zambia]] van 1964 bis 1991, sjtörf op 97-jäörige laeftied. ;15 juni * ''Kóns en cultuur'': De Belzje jäögbokesjriever [[Dirk Bracke]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210615_96212181 De Standaard - Jeugdauteur Dirk Bracke op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 juni * ''Midde-Oeste, Politiek'': In [[Israël]] kump nao diverse mislökde formaties en nuuj verkezinge 'n regering ónger [[Naftali Bennett]] tot sjtandj. De regering berós op 'n links-rechse mónstercoalitie die veural es doel haet de lankjäörige premier [[Benjamin Netanyahu]] en zien [[Likoed]]partie van de mach te hawwe. ;12 juni * ''Nederlandj, Politiek'': Nao diverse inhaudelike en persuunlike conflikte sjtap Kamerlid [[Pieter Omtzigt]] oet 't [[CDA]].<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6139104/pieter-omtzigt-zegt-cda-lidmaatschap-op-wil-op-termijn-terugkeren-als-zelfstandig-kamerlid.html Nu.nl - Pieter Omtzigt zegt CDA-lidmaatschap op, wil op termijn terugkeren als zelfstandig Kamerlid]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Ierse sjriefster [[Lucinda Riley]] sjtörf op 55-jäörige laeftied. * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampioensjap hierevoetbal]] begintj nao e jaor oetsjtèl mit 'n 0-3 euverwinning van [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] op [[Turks hierevoetbal|Turkieë]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;8 juni * ''Zuudoes-Europa'': [[Ratko Mladić]] weurt ouch in hoeger beroop tot laeveslank veroerdeild.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6138229/slager-van-srebrenica-mladic-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-tot-levenslang.html Nu.nl - 'Slager van Srebrenica' Mladic ook in hoger beroep veroordeeld tot levenslang]</ref> ;7 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[A.L. Snijders]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/a-l-snijders-uitvinder-van-het-zeer-korte-verhaal-op-83-jarige-leeftijd-overleden~b5fc6576/ De Volkskrant - A.L. Snijders, uitvinder van het Zeer Korte Verhaal, op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 juni * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog [[Anne van der Meiden]], ónger mie bekèndj van zien [[Biebel]]vertalinge in 't [[Twents]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nd.nl/geloof/geloof/1038117/theoloog-anne-van-der-meiden-91-overleden Nederlands Dagblad - Anne van der Meiden (1929-2021), theoloog in het Twents]</ref> ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': In [[Lin]] waere vieftig Roemeense wirkluuj óntdèk die ónger extreem sjlechte en gevierlike ómsjtenjighede laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6136888/gemeente-maasgouw-ontdekt-vijftig-arbeidsmigranten-in-erbarmelijke-situatie.html Nu.nl - Gemeente Maasgouw ontdekt vijftig arbeidsmigranten in erbarmelijke situatie]</ref> ===mei=== ;29 mei * ''Sjport'': [[Chelsea F.C.]] wintj veur d'n twiede kier de [[UEFA Champions League]] daor mit 1-0 te winne van [[Manchester City FC]].<ref>Live-oetzenjing [[SBS 6]]</ref> ;26 mei * ''Nederlandj'': D'n tribbenaal in [[D'n Haag]] verplich [[Shell]], in 'n zaak aangesjpanne daor [[Milieudefensie]], ziene CO₂-oetsjtoet taege 2030 mit 45% te vermènjere.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6135292/milieudefensie-wint-historische-klimaatzaak-shell-moet-co2-uitstoot-verlagen.html Nu.nl - Milieudefensie wint historische klimaatzaak: Shell moet CO2-uitstoot verlagen]</ref> * ''Sjport'': [[Villarreal CF|Villarreal]] wintj de [[UEFA Europa League]] daor mit 1-1 (penanties 11-10) van [[Manchester United F.C.|Manchester United]] te winne. 't Aantal nujige penanties waor mit 22 oetzunjerlik groet.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6135775/villarreal-verrast-united-na-zinderende-penaltyreeks-en-wint-europa-league.html Nu.nl - Villarreal verrast United na zinderende penaltyreeks en wint Europa League]</ref> ;24 mei * ''Afrika'': [[Assimi Goïta]], kóllenel en vice-presidentj van [[Mali]], zèt in 'ne coup presidentj [[Bah Ndaw]] aaf. Ndaw waor in september 2020 zelf daor 'ne coup aan de mach gekómme. ;23 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Eric Carle]], bekindj van 't kingerbook "Rupsje Nooitgenoeg", sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.htmlhttps://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.html ''Schrijver Eric Carle (91) van kinderboek Rupsje Nooitgenoeg overleden''. Nu.nl - 27 mei 2021]</ref> * ''Oes-Europa'': 'ne Vlöch van [[Ryanair]] mit aan baord de Wit-Róssische oppositiefiguur [[Roman Protasevitsj]] weurt op las van de regering baove [[Wit-Róslandj]] oet de loch gehaold. Protasevitsj weurt nao lanjing astrein gearresteerd. * ''Zuud-Europa'': 'n Kabelbaon in 't Italiaans dörpke [[Stresa]] ([[Piemonte]]) sjtort door sjlech óngerhaud en sabotaasj denaer. Alle inzittende op eine nao kómme óm. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van [[Monaco]] en pak daomit veur d'n ierste kier de leiing in 't WK-klassemènt. ;22 mei * ''Afrika'': De [[völkaan]] [[Nyiragongo]] in 't oeste van [[Congo-Kinshasa]] bersj oet. 32 luuj kómme óm en in diverse dörper róndj [[Goma]] is groete materieel sjaoj. * ''Sjport'': Mit zienen 41e gool van 't sezón brik [[Robert Lewandowski]] 't aud record van [[Gerd Müller]], wat jaorelank veur ónversjlaonbaar woort gehauwe.<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/fc-bayern-fc-augsburg-5-2-robert-lewandowski-holt-sich-den-rekord-76484288.bild.html Bild - Das 41. Tor! Lewy-Rekord Sekunden vorm Abpfiff]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Italië wintj de 65e editie van 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje "Zitti e buoni", oetgeveurd door [[Måneskin]]. ;20 mei * ''Midde-Oeste'': Op initiatief van [[Egypte]] sjlete [[Israël]] en [[Hamas]] 'ne waopesjtilsjtandj. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt daor e 3-3 gelieksjpael taege Anderlecht veur de 17e kier kampión voetbal van 't Belsj. ;18 mei * ''Belsj Limburg'': Kepraol en sjeetinsjtructeur Jürgen C. oet [[Lanker]] vertrèk zjwaorbewaopendj mit 't veurnumme zich mit geweld taege de euverheid te waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210518_95838020 De Standaard - Meest onrustwekkende wapens van militair teruggevonden, klopjacht gaat verder]</ref> ;10 mei * ''Frankriek'': De Franse [[seriemaordenaer]] [[Michel Fourniret]], biegenaamp 't 'mónster van de Ardenne', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210510_94290438 De Standaard - Seriemoordenaar Michel Fourniret overleden]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 35e kier landskampión daor mit 4-0 van [[FC Emmen]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Gebrook]] weurt 'ne man doedgesjote. De pelitie haet miejer verdachte in beeld.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6131101/dode-bij-schietincident-in-limburgs-hoensbroek-politie-zoekt-verdachten.html Nu.nl - Dode bij schietincident in Limburgs Hoensbroek, politie zoekt verdachten]</ref> ;1 mei * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen detectiveauteur [[Pieter Aspe]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210501_97142266 De Standaard - Succesauteur Pieter Aspe overleden]</ref> ===april=== ;30 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Hans van Baalen]] ([[VVD]]) sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6130673/vvd-politicus-hans-van-baalen-60-overleden-na-kort-ziekbed.html Nu.nl - VVD-politicus Hans van Baalen (60) overleden na kort ziekbed]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Marokkaans-Nederlandse sjriever [[Hafid Bouazza]] sjtörf op 51-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6130456/auteur-hafid-bouazza-51-overleden-na-ziekte.html Nu.nl - Auteur Hafid Bouazza (41) overleden na ziekte]</ref> ;28 april * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Michael Collins]], bekindj vanne Apollo 11-missie in juli [[1969]], sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6130365/astronaut-eerste-maanlanding-michael-collins-90-overleden.html NU.nl - Astronaut eerste maanlanding Michael Collins (90) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De door de regering ingesjtèlde [[aovendjklok]] löp aaf. Ouch winkele en terrasse gaon weer aop. ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Franse modeóntwerper [[Alber Elbaz]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_93528339 De Standaard - Modeontwerper Alber Elbaz onverwacht overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Racing Gènk]] wintj de [[Croky Cup]] daor in de finaal mit 1-2 van [[Standard Luuk]] te winne.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_97454948 De Standaard - Racing Genk klopt Standard in spannende bekerfinale]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 93e [[Academy Awards]] weurt ''[[Nomadland]]'' bekroend tot bèste film, [[Anthony Hopkins]] tot bèsten acteur en [[Frances McDormand]] tot bèste actries. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Oesteriekse mezzosopraan [[Christa Ludwig]] sjtörf op 93-jäörige laeftied. ;21 april * ''Zuudoes-Azië'': D'n Indonesischen [[óngerzieboot]] ''KRI Nanggala (402)'' raak mit 53 opvarendje vermis in de [[Balizie]]. Later bliek det ze gezónken is en daobie in drie sjtökker is gebraoke. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de zevende kier de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj, 'n absoluut record. [[Julian Alaphilippe]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjinge NOS</ref> ;20 april * ''Vereinigde Sjtaote'': Derek Chauvin, de blauwe dae [[George Floyd]] bie 'n arrestatie haet verwörg, weurt sjöljig bevónge.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-trial-04-20-21/index.html CNN.com - Derek Chauvin guilty in death of George Floyd]</ref> * ''Afrika'': [[Idriss Déby Itno]], saer 1990 presidentj van [[Tsjaad]], sjtörf op 68-jäörige laetied, volgens officieel berichte aan oorlogswónje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210420_94557859 De Standaard - President van Tsjaad overleden door oorlogsverwondingen, één dag na herverkiezing]</ref> * ''Sjport'': Daor e verlees taege [[Arminia Bielefeld]] degradeert [[Schalke 04]] oet de [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]].<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/schalke-04-letzter-funke-hoffnung-weg-schalke-abgestiegen-76137172.bild.html Bild - Schalke abgestiegen!]</ref> ;19 april * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Willy van der Kuijlen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan complicaties van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.volkskrant.nl/sport/mister-psv-willy-van-der-kuijlen-op-74-jarige-leeftijd-overleden~b2272455/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=twitter De Volkskrant - ‘Mister PSV’ Willy van der Kuijlen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Mars (planeet)|Mars]]helikopter Ingenuity, deil van de [[Perseverance]]-missie, vluug euver 't oppervlaak van Mars. 't Is d'n ierste kier det e minsjelik tuug 'n gecontroleerde vlöch door 'n boetenaerdse atmosfeer deit.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/jpl/ingenuity-s-first-black-and-white-image-from-the-air NASA - Ingenuity’s First Black-and-White Image From the Air]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Walter Mondale]], van 1977 bis 1981 vice-presindentj ónger [[Jimmy Carter]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.axios.com/walter-mondale-dies-vice-president-f8b5bfaf-bec1-44c5-8120-811c6f1a664b.html?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=editorial&utm_content=politics-breaking Axois - Former Vice President Walter Mondale dies at 93]</ref> ;18 april * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj de [[Amstel Gold Race 2021|Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Wout Van Aert]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak veur d'n twintigste kier de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker veur mansluuj]] daor in de finale mit 2-1 te winne van [[SBV Vitesse]]. * ''Sjport'': Twelf Europese voetbalclubs prizzentere e plan veur de [[Super League]], 'n gesjlaote competitie die de [[UEFA Champions League]] zouw mótte vervange.<ref>[https://thesuperleague.nl/#landing_slides Officieel Website]</ref> Direk denao kómme väöl luuj en organisaties mit koej reacties. ;16 april * ''Naord-Amerika'': [[Raúl Castro]] sjtop es leier van de Communistische Partie op [[Cuba]]. Iejer sjtopde hae al es presidentj van 't landj. ;10 april * ''Sjport'': De Ierse [[Rachael Blackmore]] wintj mit [[Minella Times]] de [[Grand National]]. Ze is de ierste vrouwelike ruter die dit evenemènt wintj. ;9 april * ''Nederlands Limburg'': Gouvernäör [[Theo Bovens]] en 't Colleesj van [[Gedeputeerde Sjtaote]] sjtappe op in de naosjleip van de Vrehen-affair.<ref>[https://web.archive.org/web/20210409183710/https://www.1limburg.nl/gouverneur-theo-bovens-stapt-op-ruimte-voor-nieuwe-start?context=default 1Limburg - Gouverneur Theo Bovens stapt op: 'Ruimte voor nieuwe start']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse [[prins-gemaal]] [[Philip van Griekelandj en Daenemarke|Philip]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper Earl Simmons, baeter bekèndj es [[DMX]], sjtörf op 50-jäörige laeftied aan de dènkelike gevolge van 'nen [[euverdosis]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6126157/rapper-dmx-50-overleden-na-mogelijke-overdosis-drugs.html Nu.nl - Rapper DMX (50) overleden na mogelijke overdosis drugs]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zjuris [[Ramsey Clark]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/ramsey-clark-dead/2021/04/10/70314e68-9949-11eb-a6d0-13d207aadb78_story.html Washington Post - Ramsey Clark, attorney general who became a critic of U.S. policies, dies at 93]</ref> ;7 april * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taalweitesjapper [[Pieter Muysken]] sjtörf op 70- of 71-jäörige laeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/04/overleden-pieter-muysken-1950-2021/ Neerlandistiek.nl - Overleden: Pieter Muysken (1950 – 2021)]</ref>{{doedbekèndj}} ;4 april * ''Sjport'': D'n Daen [[Kasper Asgreen]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj. [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;1 april * ''Nederlandj'': 'n [[Motie van wantroewe]] weurt ingedeendj taege [[Mark Rutte]] en gesjteund door de ganse oppositie, naodet dudelik weurt det Rutte euver details oet de formatie haet gelaoge. ===miert=== ;31 miert * ''Belsj'': 'ne Brusselse richter verordonneert det de Belzje sjtaot alle maotraegele taege [[COVID-19]] binne de dartig daag mót sjrappe, of in 'ne baetere wèttelike basis deveur mót veurzeen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210331_94032383 De Standaard - Rechter veroordeelt overheid tot opheffen alle coronamaatregelen]</ref> ;29 miert * ''Afrika'': De ''Ever Given'' weurt losgetrokke naodet ze 'n klein waek 't [[Suezkenaal]] haet geblokkeerd. * ''Sjport'': De Nederlandse gehandicapdesnowboardster [[Bibian Mentel]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6120666/bibian-mentel-48-overleden-aan-gevolgen-kanker.html Nu.nl - Bibian Mentel (48) overleden aan gevolgen kanker]</ref> ;28 miert * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;26 miert * ''Nederlands Limburg'': De CDA-[[Gedeputeerde Staote|gedeputeerde]] [[Ger Koopmans]] en [[Hubert Mackus]] sjtappe op nao e sjendal róndj hunne partiegenoet [[Herman Vrehen]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6124164/cda-gedeputeerden-in-limburg-treden-per-direct-af-om-subsidieaffaire.html Nu.nl - CDA-gedeputeerden in Limburg treden per direct af om subsidieaffaire]</ref> ;23 miert * ''Afrika'', ''Economie'': 't Containersjeep de ''[[Ever Given]]'' sjtrand in 't [[Suezkenaal]], wat hiedaor lankdoerig weurt geblokkeerd. ;22 miert * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketballer [[Elgin Baylor]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6123451/legendarische-basketballer-elgin-baylor-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Legendarische basketballer Elgin Baylor op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 miert * ''Belsj'': De [[SP.A]] verangert häöre naam officieel in [[Vooruit]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210321_93744731 De Standaard - SP.A is officieel Vooruit: ‘Definitief afstand van de stilstand’]</ref> ;20 miert * ''Sjport'': De Belsj [[Jasper Stuyven]] wintj [[Milaan-Sanremo]]. Hae blief daomit de favoriete veur.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_95657462 De Standaard - Jasper Stuyven wint Milaan-Sanremo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Astrid Roemer]] krieg es ierste Surinamer/se de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_94897039 De Standaard - Astrid H. Roemer krijgt als eerste Surinaamse de Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Egypte|Egyptische]] sjriefster [[Nawal El Saadawi]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6123190/egyptische-schrijfster-en-feminist-nawal-el-saadawi-89-overleden.html Nu.nl - Egyptische schrijfster en feminist Nawal El Saadawi (89) overleden]</ref> ;17 miert * ''Nederlandj'': In Nederlandj zeen verkezinge veur de [[Twiede Kamer]]. De [[VVD]] van premier [[Mark Rutte]] hilt zich, [[D66]] weurt de twiede groetste, dewiel de extreemrechse partieë zoe groet waere es alle linkse partieë same. In totaal haole neet minder es zevetien partieë de Kamer. * ''Afrika'': [[John Magufuli]], de zittende presidentj van [[Tanzania]], sjtörf op 61-jäörige laeftied; volgens officieel berichgaeving aan 'n hertkrenkde.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6122534/controversiele-president-van-tanzania-john-magufuli-61-overleden.html Nu.nl - Controversiële president van Tanzania John Magafuli (61) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Abelpries]] veur 2021 weurt toegekèndj aan [[László Lovász]] en [[Avi Wigderson]] óm häör biedrage aan [[complexiteitstheorie|complixiteits-]] en [[grafetheorie]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210324131323/https://www.abelprize.no/c76389/seksjon/vis.html?tid=76390 Abel Prize - The Abel Prize Laureates 2021 International Page]</ref> ;10 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit 't economisch sjteunpakkèt van 1,9 biljón dollar, in de geamendeerde vörm wie door de Senaot aongenom.<ref>[https://web.archive.org/web/20210310213106/https://edition.cnn.com/politics/live-news/stimulus-house-vote-03-10-21 CNN.com - Congress passes Biden's Covid-19 stimulus bill]</ref> ;9 miert * ''Belsj'': Naodet 't de Belzje pelitie lök berichte versjleuteld mit [[SkyECC]] te krake, waere tientalle krimmenele opgepak en groete kwantiteite drugs en geld in besjlaag genome.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210309_95926061 De Standaard - Grote drugsoperatie in het hele land: 17 ton cocaïne en 1,2 miljoen euro in beslag genomen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dirizjènt [[James Levine]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210317_95760252 De Standaard - Beroemde Amerikaanse dirigent James Levine op 77-jarige leeftijd overleden]</ref> ;6 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint d'n Italiaanse fietsrenklassieker [[Strade Bianche]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210306_95623542 De Standaard - Superieure Van der Poel wint Strade Bianche]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Nao 't Hoes van Aafgevaerdigde sjtump ouch de Senaat in mit 't ómvankriek COVID-sjteunplan van [[Joe Biden]], is 't dan ouch mit 'n paar aanpassinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/03/05/politics/senate-covid-relief-vote-a-rama/index.html CNN.com - Senate passes Biden's $1.9 trillion Covid relief plan after all-night votes]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandsen oetvinder [[Lou Ottens]], dae bie [[Philips]] ónger mie 't [[cassettebendje]] bedach, sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/eindhoven/lou-ottens-philips-uitvinder-cassettebandje-overleden-we-waren-als-kleine-jongens-die-leuk-aan-het-spelen-waren~af8a81cd Eindhovens Dagblad - Lou Ottens, Philips-uitvinder cassettebandje, overleden: ‘We waren als kleine jongens die leuk aan het spelen waren’]</ref> ;3 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Jeroen van Merwijk]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://www.ad.nl/show/cabaretier-jeroen-van-merwijk-65-overleden~a448347e/ AD - Cabaretier Jeroen van Merwijk (65) overleden]</ref> ;1 miert * ''Frankriek'': [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|Ex-presidentj]] [[Nicolas Sarkozy]] weurt óm [[corruptie]] tot drie jaor gevangenis veroerdeild, wovan twie veurwaerdelik.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/article/2021/03/01/nicolas-sarkozy-condamne-a-trois-ans-de-prison-dont-un-an-ferme-dans-l-affaire-des-ecoutes_6071580_823448.html Le Monde - Nicolas Sarkozy condamné à trois ans de prison dont un an ferme dans l’affaire des écoutes]</ref> ===fibberwarie=== ;27 fibberwarie * ''Sjport'': [[Davide Ballerini]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Anna van der Breggen]] bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210227_96661845 Het Nieuwsblad - Daar is de nieuwe Ballerini]</ref> ;26 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e sjteunpakkèt aan 1,9 biljón [[Amerikaansen dollar|dollar]] veur door [[COVID-19]] en de daotaege getroffe maotregele geraakde sectore.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/02/26/politics/stimulus-package-covid-relief-house-vote/index.html CNN.com - House passes Biden's $1.9 trillion Covid relief package]</ref> ;21 fibberwarie * ''Sjport'': De Serf [[Novak Djokovic]] pak ziene negenden titel op de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor de Rus [[Dmitri Medvedev]] in drie sets (6-3, 6-4, 6-2) te versjlaon. ;20 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': E vleegtuig op weeg vaan [[Mestreech Aoke Airport]] nao [[New York]] struit kort nao zien opstijge motoroonderdeile, die op [[Meersje|Meerse]] terechkoume.<ref>[https://web.archive.org/web/20210511030436/https://www.1limburg.nl/vliegtuig-verliest-metaaldelen-boven-meerssen?context=default 1Limburg - Vliegtuig verliest metaaldelen boven Meerssen]</ref> * ''Sjport'': De Japanse [[Naomi Osaka]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van de Amerikaanse [[Jennifer Brady]] te winne. ;19 fibberwarie * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Leopold Lippens]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210219_94461892 De Standaard - Burgemeester van Knokke-Heist Leopold Lippens overleden]</ref> ;18 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De Nederlands-Limburgse politicus [[Jan Mans]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/oud-politicus-jan-mans-pvda-overleden?context=topstory 1Limburg - Oud-politicus Jan Mans (PvdA) overleden]</ref> ;16 fibberwarie * ''Nederlandj'': De [[aovendklok|aovendjklok]], die de regering hauw ingesjtèld óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon, weurt op las van de richter per direk opgeluf. Dezelfden daag weurt dit besjluut in hoeger beroop weer opgesjort.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6116806/geen-avondklok-meer-en-toen-toch-wel-weer-dit-gebeurde-er-dinsdag.html Nu.nl - Geen avondklok meer, en toen toch wel weer: dit gebeurde er dinsdag]</ref> ;15 fibberwarie * ''Economie'': De Nigeriaanse [[Ngozi Okonjo-Iweala]] weurt tot ierste vrouwelike en ierste Afrikaanse veurzitter van de [[WHO]] gekoze. * ''Kóns en cultuur'': D'n Dominicaanse muzikantj [[Johnny Pacheco]], pioneer van de [[salsa]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan complicaties van 'n lóngóntsjtaeking.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/feb/16/johnny-pacheco-co-founder-new-york-latin-label-fania-dies-aged-85 The Guardian - Johnny Pacheco, co-founder of New York's Latin label Fania, dies aged 85]</ref> ;14 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': D'n Argentiense politicus [[Carlos Menem]], dae van 1989 bis 1999 presidentj van 't landj waor, sjtörf op 90-jäörige laeftied. ;13 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': De [[Senaat (Vereinigde Sjtaote)|Senaat]] sjprik ex-presidentj [[Donald Trump]] vrie van opsjteuke tot 'ne coup. Veur 'n veroerdeiling wier 'n twiedriede miejerheid nujig gewaes. ;10 fibberwarie * ''Belsj'': De jezuïet en politicus [[Luc Verstreylen]], sjtichter van [[Groen|Agalev]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210210_97999786 De Standaard - Agalev-stichter Luc Versteylen (93) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen oetgaever [[Larry Flynt]], bekèndj van 't [[pornografie|pornoblaad]] ''[[Hustler]]'', sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2368182-amerikaanse-porno-uitgever-larry-flynt-78-overleden.html NOS.nl - Amerikaanse porno-uitgever Larry Flynt (78) overleden]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Chick Corea]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://glidemagazine.com/253567/jazz-keyboard-legend-chick-corea-dies-at-79/ Glide Magazine - Jazz Keyboard Legend Chick Corea Dies at 79]</ref> ;8 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse loupster [[Els Vader]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://archive.today/20210210010626/https://www.telegraaf.nl/sport/1202492278/voormalig-topatlete-els-vader-61-overleden De Telegraaf - Voormalig topatlete Els Vader (61) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Mary Wilson]], bekèndj van [[The Supremes]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.foxla.com/news/mary-wilson-of-the-iconic-music-group-the-supremes-dies-at-76 Fox11 - Mary Wilson of the iconic music group, The Supremes, dies at 76]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': De 55e editie van de [[Super Bowl]] weurt gewonne door de [[Tampa Bay Buccaneers]], die de [[Kansas City Chiefs]] mit 31-9 versjlaon.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6115040/tampa-bay-buccaneers-wint-super-bowl-zevende-titel-voor-tom-brady-43.html Nu.nl - Tampa Bay Buccaneers wint Super Bowl, zevende titel voor Tom Brady (43)]</ref> ;5 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockband [[Golden Earring]] sjtop per direk naodet bekèndj weurt det gitaris [[George Kooymans]] aan [[ALS]] liet en neet mie kan optrejje.<ref>[https://www.ad.nl/show/ziekte-george-kooymans-betekent-einde-van-golden-earring-dit-is-een-doodsklap~aab3d5b1/ AD.nl - Ziekte George Kooymans betekent einde van Golden Earring: ‘Dit is een doodsklap’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Christopher Plummer]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2021/film/news/christopher-plummer-dead-sound-of-music-1234901760/ Variety - Christopher Plummer, Legendary ‘Sound of Music’ Star, Dies at 91]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandsen [[hónkbal]]ler [[Hans Urbanus]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2367677-honkbalpionier-han-urbanus-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html NOS.nl - Honkbalpionier Han Urbanus op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger-sjriever [[Kris De Bruyne]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210204_93953579 De Standaard - Vlaamse muzieklegende Kris De Bruyne (70) overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse veteraan [[Tom Moore]] sjtörf op 100-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-beds-bucks-herts-55881753 BBC News - Captain Sir Tom Moore dies in hospital with coronavirus]</ref> ;1 fibberwarie * ''Zuudoes-Azië'': 't Laeger in [[Myanmar]] begeit 'ne sjtaotsgreep en arresteert [[Aung San Suu Kyi]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6113620/leger-myanmar-pleegt-staatsgreep-omstreden-aung-san-suu-kyi-opgepakt.html Nu.nl - Leger Myanmar pleegt staatsgreep, omstreden Aung San Suu Kyi opgepakt]</ref> ===jannewarie=== ;30 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse elektronicamuzikant en producent [[SOPHIE]] kump op 34-jäörige laeftied óm.<ref>[https://mixmag.net/read/musician-sophie-died-news Mizmag - Musician SOPHIE has died]</ref> ;28 jannewarie * ''Weitesjap'': De Nederlandse sjemis [[Paul Crutzen]], dae in 1995 de [[Nobelpries]] in de Sjemie won óm zien óngerzeuk nao de [[ozonlaog]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html NOS.nl - Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] zeet veur oonbepaolden tied te stoppe mèt fietsrenne.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6107452/ongelukkige-dumoulin-30-stopt-voor-onbepaalde-tijd-met-wielrennnen.html?redirect=1 Nu.nl - Ongelukkige Dumoulin (30) stopt voor onbepaalde tijd met wielrennnen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse talkshowprizzentator [[Larry King]], bekèndj van ónger mie [[CNN]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/kingsthings/status/1352960673978880000 Twitter - @kingsthings - officieel berich]</ref> * ''Róslandj'': In diverse sjtei demonstrere luuj taege de arrestatie van oppositieleier [[Aleksander Navalni]]. D'n ómvank van de proteste is veur Róslandj van óngekènde gruutde. * ''Nederlandj'': Drek nao de inveuring van de aovendklok kump 't op [[Urk]] tot relle en versjendeleringe. De volgenden daag gief 't relle in gans 't landj. ;22 jannewarie * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hónkbal]]ler [[Hank Aaron]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6106202/amerikaanse-honkballegende-hank-aaron-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse honkballegende Hank Aaron op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 jannewarie * ''Nederlandj'': De [[Twiede Kamer]] sjtump in samesjpraok mit 't kabinèt veur 'n [[aovendklok]] tösje 21.00 en 4.30, die vanaaf 23 jannewarie mót ingaon. De maotraegel is gemeindj óm, in verbandj mit de COVID-19-pandemie, illegaal fieskes taege te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6103926/kamer-achter-avondklok-vanaf-zaterdag-binnenblijven-tussen-2100-en-430-uur.html Nu.nl - Kamer achter avondklok: vanaf zaterdag binnenblijven tussen 21.00 en 4.30 uur]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjtripteikenaer [[Jean Graton]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://web.archive.org/web/20210121164655/https://www.michelvaillant.com/actualite.php?id=261 Michel Vaillant - Jean Graton nous a quittés]</ref> ;20 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] weurt beëidig es de 46e [[Lies van presidente van de Vereinigde Sjtaote|presidentj van de]] [[Vereinigde Sjtaote van Amerika]], en [[Kamala Harris]] es ziene vice-presidentj. Ze volge respectievelik [[Donald Trump]] en [[Mike Pence]] op.<ref>Live-oetzenjing [[CNN]]</ref> ;18 jannewarie * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] weurt veurgedrage es nuie fractieveurzitster van de [[PvdA]]. Ze zouw in die functie [[Lodewijk Asscher]] mote opvolge.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6102573/lilianne-ploumen-voorgedragen-als-nieuwe-lijsttrekker-van-pvda.html Nu.nl - Lilianne Ploumen voorgedragen als nieuwe lijsttrekker van PvdA]</ref> ;16 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De [[CDU]] keus zich [[Armin Laschet]] es nuje partieliejer. Hae geit [[Angela Merkel]] in die functie opvolge.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/kommentar-mit-armin-laschet-geht-die-cdu-auf-nummer-sicher-17149342.html Frankfurter Allgemeine - Mit Laschet auf Nummer Sicher]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Phil Spector]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.tmz.com/2021/01/17/phil-spector-dead-dies-81/ TMZ - Phil Spector dead at 81]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte III]] treujt aaf óm de [[Toesjlage-affair]]. Ómdet de verkezinge al in 't versjeet ligke, is dit in de ierste plaatsj 'n symbolische daod.<ref>[https://nos.nl/collectie/13855/artikel/2364513-kabinet-rutte-iii-gevallen-om-vernietigend-rapport-toeslagaffaire NOS.nl - Kabinet-Rutte III gevallen om vernietigend rapport toeslagaffaire]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Op [[Celebes]] vèntj 'nen aerdsjóddel plaats mit 'n krach van 6,2. Tientalle luuj kómme óm, väöl hóngerde rake gewóndj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6102362/ruim-800-gewonden-door-aardbeving-op-sulawesi-nog-vier-mensen-overleden.html Nu.nl - Ruim 800 gewonden door aardbeving op Sulawesi, nog vier mensen overleden]</ref> * ''Sjport'': De Franse motorcoureur [[Pierre Cherpin]] sjtörf op 52-jäörige laeftied, naodet hae vief daag iejer in de [[Dakarrally]] waor veróngelök.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6102102/franse-motorcoureur-cherpin-52-overlijdt-vijf-dagen-na-val-in-dakar-rally.html Nu.nl - Franse motorcoureur Cherpin (52) overlijdt vijf dagen na val in Dakar Rally]</ref> ;14 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsjen illusionis [[Siegfried Fischbacher]] (van 't duo [[Siegfried & Roy]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[sjlókdermkanker]].<ref>[https://www.focus.de/kultur/vermischtes/im-alter-von-81-jahren-nach-krebsdiagnose-star-magier-siegfried-fischbacher-ist-gestorben_id_12868600.html Focus.de - Nach Krebsdiagnose: Star-Magier Siegfried Fischbacher ist gestorben]</ref> ;13 jannewarie * ''Noord-Amerika'': [[Donald Trump]] weurt in 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] officieel aangeklaag óm de couppoging van 'n waek iejer. 't Is d'n twiede kier det 'n aafzèttingsproceduur taegen 'm in gank weurt gezat. ;9 jannewarie * ''Zuuoes-Azië'': Kort nao 't opsjtiege sjtort vlöch 182 van [[Sriwijaya Air]], van [[Jakarta]] nao [[Pontianak]], in zie mit 62 luuj aan baord. ;8 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Sociaal medium [[Twitter]] blokkeert 't account van [[Donald Trump]] permanent. Es rae neump 't diverse geweldsverhierlikinge en greujende geweldsdreiging ónger zienen aanhank. Trump haet 't platform es presidentj geraegeld veur officieel bekèndjmakinge en communicatie gebroek.<ref>[https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html Twitter Blog - Permanent suspension of @realDonaldTrump]</ref> ;6 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Dewiel e debat veur de formeel verkezing van [[Joe Biden]] es presidentj löp, dringe demonsjtrante, aangevuurd door d'n oettraejende presidentj [[Donald Trump]], mit geweld 't [[Capitool (Washington)|Capitool]] in.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/congress-electoral-college-vote-count-2021/h_827fbc8cf8d03aba895c3a2f858d12ec CNN - US Capitol on lockdown after escalating situation among demonstrators]</ref> * ''Nederlandj'': In Nederlandj begintj de vaccinatie taege [[COVID-19]]. Door diverse probleme is ze in dit landj rillatief laat op gank gekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6100359/coronavaccinatie-van-start-eerste-zorgmedewerker-ingeent-in-veghel.html Nu.nl - Coronavaccinatie van start: eerste zorgmedewerker ingeënt in Veghel]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Colin Bell]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.mancity.com/news/mens/colin-bell-khaldoon-al-mubarak-63745469 Manchester City - Colin Bell: 1946-2021]</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Lance O'Brien]] sjtörf op 65-jäörige laeftied nao complicaties van 'n blaasóntsjtaeking.<ref>[https://www.nu.nl/film/6100305/partner-van-bondgirl-tanya-roberts-bevestigt-haar-overlijden-na-misverstand.html Nu.nl - Partner van bondgirl Tanya Roberts bevestigt haar overlijden na misverstand]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse natuurkónjige [[Martinus Veltman]] ([[Nobelpries]] in de Natuurkónde 1999) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/nobelprijswinnaar-martinus-veltman-overleden Nu.nl - Nobelprijswinnaar Martinus Veltman overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse beatzenger [[Gerry Marsden]], bekèndj van [[Gerry & The Pacemakers]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6099991/youll-never-walk-alone-zanger-gerry-marsden-78-overleden.html Nu.nl - You'll Never Walk Alone-zanger Gerry Marsden (78) overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Afrika'': In [[Niger]], kortbie de grens mit [[Mali]], weurt 'nen aansjlaag op börgers geplaeg, woebie tientalle doeje valle.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210102_97541107 De Standaard - Zware aanslag in grensgebied van Niger]</ref> ;1 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Portugese [[fado]]zenger [[Carlos do Carmo]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210101_97502793 De Standaard - Portugal kondigt nationale dag van rouw af om ‘de stem van Lissabon’ te herdenken]</ref> {{nuujsarchief}} [[Categorie:In 't nuujs|*]] [[pt:Jornalismo#Notícia]] qqcqyp0o3wfzx4te2s680ib1wntii1h 0 14109 476009 470965 2024-11-16T17:20:09Z Joorsm 30190 476009 wikitext text/x-wiki '''Milena Markovna Kunis''' (Милена Маркοвна Кунис, Мілена Марківна Куніс; [[Kiev]], [[14 august]] [[1983]]) is 'n [[VS|Amerikaanse]] actrice. ==Filmografie== * 2008: ''Max Payne'' ... Mona Sax * 2008: ''Forgetting Sarah Marshall'' ... Rachel Jensen * 2007: ''Moving McAllister'' ... Michelle * 1997 - 2006: ''[[That '70s Show]]'' ... Jackie Burkhart * 1999 - allewijl: ''[[Family Guy]]'' ... Meg Griffin ==Links== * http://www.imdb.com/name/nm0005109/ {{sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Kunis, Mila}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Persoene oet Oekraïne]] [[Categorie:Persoene oet Vereinigde Sjtaote]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Laevende luuj]] ark899vgs0nfjq7gab24ubczzlbkf5m 0 19714 475986 468696 2024-11-16T15:51:38Z Joorsm 30190 475986 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Cabeza de Vaca1.jpg|right|150px|thumb|Álvar Núñez Cabeza de Vaca]] '''Álvar Núñez Cabeza de Vaca''' ([[Andalusië]], [[Spanje]], [[1490]] - [[Andalusië]], [[Spanje]], [[1559]]) waor 'ne [[Spanje|Spaonsen]] oontdèkkingsreizeger. Heer is veural bekind vaanwege de toch dee heer maakte door [[Noord-Amerika]]. Op [[6 november]] [[1528]] oontdèkte heer 't [[Texas]] vaan allewijl. Toen heer trök kaom nao [[Spanje]] wèlde heer gere gouvernäör weure vaan [[Florida]], mer dit is d'r noets vaan gekoume. Heer is later gestorve in zien geboorteregio. {{DEFAULTSORT:Nunez Cabeza de Vaca, Alvar}} [[Categorie:Persoene oet Sjpanje]] [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] d6mi5lp4mih5cwtmf3bqvjz6kozsdb5 0 21948 475932 432955 2024-11-16T12:04:52Z Joorsm 30190 /* Gebroek */ 475932 wikitext text/x-wiki {{dialek|Norbiks}} D'r '''juliaanse kalender''' is d'r van oorsjprong [[Romeinse kalender]] dae vervólges gebroekd waoërt in 't groeëtste deel van de christeleke waelt. E waoërt in d'r loop van d'r 16e bies d'r 20e ieëw geleidelek aan verdrónge dör d'r [[gregoriaanse kalender]], dae egelek neet mieë wie 'n correctie is van d'r juliaanse. == Inveuring == D'r juliaanse kalender is geneumd nao [[Julius Caesar]], dae 'm, in z'n hoedanigheed van [[Pontifex Maximus]] (hoofd van d'r Romeinse ieëredeens) in [[45 v.Chr.]] inveurde es finale correctie óp de Romeinse versie van d'r [[Egyptische kalender]]. Dae waor ieëder al dör [[Alexander III d'r Groeëte]] oonder invloed van 't [[Hellenisme]] över 't gaanse [[Middellandse Zieë]]gebied versjprejd geraakt. Óp advies van d'r Alexandrijnse astronoom [[Sosigenes]] lag Caesar e jaor van 365,25 daag vas, dör öm de veer jaor 'ne extra [[schrikkeldaag|daag]] toe te voege. Deze doeër waor al vanods dör de Egyptenaere bepaald en keumt good övereen mèt 't [[tropisch jaor]], dat de seizoene es basis haat. Dör e misversjtaand waoërt d'r aanvankelek èns in de driej jaor 'ne sjrikkeldaag toegevoegd. Dès faot waoërt in [[4]] na Chr. hersjteld. D'r juliaanse kalender is in werkelijkheed èlf minute langer wie 't tropisch jaar. Daordör löpt d'r kalender in doezend jaor 7,8 daag achter óp de zón. Des faot waoërt in [[1582]] mèt d'r [[gregoriaanse kalender]] hersjtèld en me kan dus zègke dat d'r juliaanse kalender van 4 bies 1582 in gebroek is gewes. == De maonde == In d'r owwe Romeinse kalender begoes 't jaor óp [[1 maart|1 Martius]]. Dit is nog ömmer te zieë an de name van de maonde [[september]] ('septem' = zaeëve), [[oktober]] ('octo' = ach), [[november]] ('novem' = näöëge) en [[december]] ('decem' = tieën). Bie d'r juliaanse kalender werre de maonde van d'r owwe kalender behaowe, mae hunne doeër wert aangepaast en daobie begoes 't jaor vanaaf doe óp 1 januari. Ooch waoërt d'r [[sjrikkelmaond]] van d'r owwe kalender gesjrapt. Caesar bepaalde dat 't jaor [[Ab Urbe Condita (jaortèlling)|AUC]] 708 ('t ''jaor der verwarring'' = [[46 v.Chr.]]) 355 daag zów tèlle. [[1 januari|1 Ianuarius]] zów zoe wer samevalle mèt 't begin van d'r weenter. Ter ieëre van de inveuring van dèze kalender wert d'r maond Quintilis verenderd in [[juli|Iulius]]. Later wert d'r naam van de maond Sextilis gewijzigd in [[augustus (maond)|Augustus]]. In 1820 versjaen vör 't ieërsj in de [[Encyclopædia Britannica]] 't dör [[Johannes de Sacrobosco]] in de waelt gebrach fabeltje dat, ömdat [[Imperator Caesar Augustus|keizer Augustus]] neet vör ziene vörgenger woolt oonderdoeë, 't aantal daag van dae maond van 30 op 31 waoërt brach (zjuus zoeväöl wie Julius). Daarbie zówwe die extra daag van Februarius zieë aafgehaold. Dit lètste is eenvoudig te werlègke, want al oonder [[Numa Pompilius]] (715-672 v.Chr.) tèlde februari 28 daag. In Sacrobosco's theorie waor dus Augustus' kalender d'r definitieve, en how Julius Caesar d'r kalender aandersj in gedachte. Sacrobosco gèft dan de vólgende maondlengtes: {| class="wikitable" !colspan=2|Väor Julius Caesar !colspan=2|Tiedens J. Caesar (vólgens Sacr.) !colspan=2|Vanaaf Augustus |- !Naam !Duur !Naam !Duur !Naam !Duur |- |Martius||31||Martius||31||Martius||31 |- |Aprilis||29||Aprilis||30||Aprilis||30 |- |Maius||31||Maius||31||Maius||31 |- |Iunius||29||Iunius||30||Iunius||30 |- |Quintilis||31||Iulius||31||Iulius||31 |- |Sextilis||29||Sextilis||30||Augustus||31 |- |Septembris||29||Septembris||31||Septembris||30 |- |Octobris||31||Octobris||30||Octobris||31 |- |Novembris||29||Novembris||31||Novembris||30 |- |Decembris||29||Decembris||30||Decembris||31 |- |Ianuarius||29||Ianuarius||31||Ianuarius||31 |- |Februarius||28 of 22/23||Februarius||29 of 30||Februarius||28 of 29 |- |Intercalaris||0 of 27 |- !totaal||355, 376 of 377||||365 of 366||||365 of 366 |} D'r [[sjrikkelmaond]] [[Intercalaris]] wert èns in de twieeë à driej jaor toegevoegd, soms mèt 'ne Februarius van 22 en aandersj van 23 daag. == Gebroek == D'r juliaanse kalender waoërt in bekaans gaans 't [[Romeins Riek]] gebroekd. Ooch lokaal en regionaal kalendere werre an 't model van d'r juliaanse aangepaast. Zo verenderde keizer Augustus d'r [[Egyptische kalender]] dör de inveuring van 'ne sjrikkeldaag öm de veer jaor. Bie de ópkoms van 't [[christendom]] waoërt d'r juliaanse kalender ooch gebroekd öm de data van de christelijke feestdaag, in 't biezeunder [[Paosje]], te bepale. Daordör kieëm 't dat de kerk väöl belang hechtte an d'r kalender. D'r juliaanse kalender wert noe nog gebroekd dör de [[oriëntaals-orthodoxe kèrke]] en sommige [[oosters-orthodoxe kèrk]]e, de zogenaamde "owwe sjtiel"-kèrke. Dès lètste ömvatte de kèrke van [[Oosters-orthodox Patriarchaat van Jeruzalem|Jeruzalem]], [[Russisch-Orthodoxe Kerk|Rusland]], [[Oekraïens-Orthodoxe Kerk patriarchaat van Moskou|Oekraïne]], [[Servisch-Orthodoxe Kerk|Servië]], [[Georgisch-Orthodoxe Kerk|Georgië]], [[Pools-Orthodoxe Kerk|Polen]] en de [[klooster (gebouw)|kloosters]] van het [[Athos (schiereiland)|schiereiland Athos]]. De orthodoxe-nuje-sjtiel ([[oecumenisch patriarchaat van Constantinopel|Constantinopel]] (noe Istanboel), [[Grieks- orthodox patriarchaat van Alexandrië|Alexandrië]], [[patriarchaat van Antiochië|Antiochië]], [[Grieks-Orthodoxe Kerk|Griekenland]], [[Cypriotisch-Orthodoxe Kerk|Cyprus]], [[Roemeens-Orthodoxe Kerk|Roemenië]], [[Bulgaars-Orthodoxe Kerk|Bulgarije]] gebroeke d'r gregoriaanse kalender vör feestdaag op vaste daag (oonder mieë [[Kaeërsjmès]] en de feeste roond de jaorwisseling), mae d'r juliaanse kalender vör feeste gerelateerd an d'r paosjcyclus.<br /> De Orthodoxe Kèrk van Finland, Estland en eenkel orthodoxe parochies in de [[diaspora]], vörnamelek 'n aantal in Tsjechië en Slowakije gebroeke d'r gregoriaanse kalender. Sommige [[Oosters-katholieke Kèrke]] gebroeke d'r [[gregoriaanse kalender]] en andere d'r juliaanse kalender. De mètste [[Armeens-Apostolische Kèrk|Armeens-Apostolische kèrke]] hantere d'r gregoriaanse kalender, zjuus wie d'r [[Armenië|sjtaot]] en vere [[Kaeërsjaovend]] óp 5 januari. Sommige evvel gebroeke d'r juliaanse en vere Kaersjaovend óp d'r 18 en Kaeërsjmes óp d'r 19 januari. Behalve de [[Russisch-Orthodoxe Kèrk]] gebroekde ooch d'r Russische sjtaot in 't verlaeje d'r juliaanse kalender; vandao dat de [[Oktoberrevolutie]] in d'r westerse maond november plaatsj vón. [[Rusland]] sjakelde pas nao de Oktoberrevolutie över op d'r gregoriaanse kalender. [[Categorie:Kalender|*]] bsuj6dozmz7yal1k57oarc2xwy4zkeb 0 23313 475963 422818 2024-11-16T12:29:55Z Joorsm 30190 475963 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} 'n '''Week''' ies 'n periode van zeve daag. Dat ies neet ummer zoa gewaes. De [[Romeins riek|Romeine]] koeste 'ne tiedlank 'n week van ach daag, 't nundinum. Die periode waor gekoppeld aan de merte, die um de ach daag gehoute woorte. De oetdrökking: "huuj ach-daag" waor in Limburg gebrukelik. De zevedaagse week, mèt de zóndig, woort in 't jaor 321 door [[keizer Constantijn]] de groate ingesjtèld. In tegesjtèlling tot ander tiedsaandujinge, zoa-es [[jaor]], [[maond]] en [[daag]] haet de week geine [[astronomie|astronomische]] basis. De zevedaagse week ies truuk te veure nao de [[juud|Jude]] in de oudheid en 't verhaol van 't sjöppe van de waereld door [[God]], dae dat in zès daag deeg en de zevende daag tot rösdaag besjtumde. Dat sjteit gesjreve in 't book [[Genesis]]. De daag in de week höbbe name, die meistal truukgoon op [[Germane|Germaanse]] gode. De [[Latien]]se en [[Frans]]e weekname sjtamme groatendeils aaf van de Romeine. Maondig en zóndig zint geneump nao de hemelliechame: de [[maon]] en de [[zón]]. In de christelijke traditie waor maondig de twiède daag, meh allewiel weurt de maondig dèks gezeen es de ièrsjte (werk)daag van de nuuj week. 't Woord dinsdig kump van de god [[Things]], sjoelnaam van Tyr. Things of ding, wat beteikent "besjermer van de volksvergadering". Bie de Romeine waor dinsdig gewiejd aan de god [[Mars]]. Goonsdig haet get mèt [[Wodan]] te make. In 't volksgeluif ies 't 'ne óngelöksdaag. Dónderdig weurt geneump nao de dóndergod [[Donar]]. Bie de Romeine waor daen daag gewiejd aan [[Jupiter]]. Vriedig ies gekoppeld aan de godin [[Freyja]] of bie de Romeine aan [[Venus]]. Van oarsjpróng waor de vriedig 'ne gelöksdaag, meh ies vanwege de herdinking van de krusiging van [[Christus]] tot óngelöksdaag gewore. Veural vriedig de daartiènde ([[biegeluif]]) gelt es extra gevièrlik! De zóndig weurt bie de christene gevierd es rösdaag en algemein es gelöksdaag gezeen. 'n Zóndigskind geit 't veur de wind, zègke ze. [[Categorie:Daag| ]] [[Categorie:Kalender]] [[Categorie:Tiedseinhede]] sjktta3m88fdy3x484w8t7xjznwej14 0 24260 476005 457477 2024-11-16T17:15:29Z Joorsm 30190 476005 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Remunjs}} [[Plaetje:Luan Santana 2022.JPG|230px|miniatuur|rechts|Luan Santana (2022)]] '''Luan Rafael Domingos Santana''' ([[Campo Grande]], gebore [[13 miert]] [[1991]]) is 'ne [[Brazilië|Braziliaans]]e singer-songwriter en muzikant. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Santana, Luan}} [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 5i6r7sx4mdjnic6h6fta2uqh7juryjv 0 24631 475984 473849 2024-11-16T15:49:46Z Joorsm 30190 475984 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Aldus Manutius.jpg|thumb|Aldus Manutius]] '''Aldus Manutius''' (de Awwere) (Latien veur Aldo Manuzio) ([[Sermoneta]], [[1449]] - [[Venies]], [[5 fibberwarie]] [[1515]]) waor 'nen humanis dee belaankriek is gewees veur de [[bookdrökkuns]]. Veurnaomelek zien rol bij de oontwikkeling vaan de [[interpunctie]] is veurnaom, zoe wie de puntkomma, de komma en de oetvinding vaan 't sjeif sjrif. Zienen invlood zörgde deveur tot de functie vaan de interpunctie versjuifde vaan hölp bij 't veurleze vaan 'n teks nao 'n hölp bij 't stèl leze en beter begriepe vaan dee teks. {{sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Manutius, Aldus}} [[Categorie:Persoene oet Italië]] [[Categorie:Bookdrökkers]] [[Categorie:Humaniste]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 7z8p9oaq5yxs2t379i5iw9fo13obfpz 0 24640 476008 430121 2024-11-16T17:18:05Z Joorsm 30190 476008 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Nivea Stelmann 2014.jpg|thumb|right|Nívea Stelmann]] '''Nívea Stelmann Leôncio''' (Paraíba do Sul, gebore [[6 april]] [[1974]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaons]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Stelmann, Nivea}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] hzeik2xr07ricx2177f75ff4zgsnd7e 0 24831 475979 471590 2024-11-16T15:44:25Z Joorsm 30190 475979 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Selbstporträt, by Albrecht Dürer, from Prado in Google Earth.jpg|thumb|Zelfportrèt vaan Dürer]] '''Albrecht Dürer''' (of Albrech) ([[Neurenberg]], [[21 mei]] [[1471]] - Neurenberg, [[6 april|6 aprèl]] [[1528]]) waor 'nen [[Duutsjlandj|Duitse]] kunsteneer dee besjouwt kin weure es ein vaan de belaankriekste en invloodriekste kunsteneers vaan de noorderleke [[renaissance]]. Heer waor bedreve in 't make vaan teikeninge, houtsnedes en kopergravures. ==Levesverhaol== Dürer waor de zoon vaan 'ne [[Hongarieë|Hongaarse]] goudsmeed dee ziech in Duitsland heet gevesteg. In [[1486]] woort Dürer lierlingsjèlder in 't atelier vaan Neurenbergs veurnaomste sjèlder, [[Michael Wolgemut]]. In [[1490]] góng heer op reis nao 't zuie en bezeukde heer [[Basel]] en [[Colmar]]. In [[1494]] góng heer nao [[Venies]]. E jaor later eupende heer zien eige atelier in Neurenberg. Dao maakde heer veural grafisch werk. Tösse [[1505]] en [[1507]] bezeukde heer opnui [[Italië]]. Heer bleef veural in Venies, boe heer 't werk vaan [[Giovanni Bellini]] bestudeerde. Tösse [[1520]] en [[1521]] bezeukde heer nog de lieg len. Heer bleef veur de res vaan zien leve in Neurenberg woene. Dao maakde heer zien veurnaomste werke boe-oonder väöl portrètte. Dürer heet väöl werke achtergelaote; zoe'n 70 sjèlderije, 100 kopergravures en 900 teikeninge. 't Bekinds is heer evels gewore door zien houtsnijkunste, heer maakde zoe'n 350 houtsnedes. <gallery> Dürer - Die Entführung auf dem Einhorn - Herzog Anton Ulrich-Museum.png|Ontvoering op 'nen einhoorn, kopergravure oet 1516. Plaetje:Durer Young Hare.jpg|Jonge knien, gouache en waterverf oet 1502. </gallery> {{commons|Category:Albrecht Dürer}} {{DEFAULTSORT:Durer, Albrecht}} [[Categorie:Sjèlders]] [[Categorie:Teikenaere]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Persoene oet Duutsjland]] 51wwxmw35rki96bn6i17j1nsq5etxll 0 25055 475997 430105 2024-11-16T16:16:31Z Joorsm 30190 475997 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Valkebergs}} [[File:Ana Lúcia Torre.jpg|thumb|right|Ana Lúcia Torre]] '''Ana Lúcia Torre Rodrigues''' ([[São Paulo]], [[21 april]] [[1945]]) ies 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Torre, Ana Lucia}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] ge8jehe8bevb49os79s4nj380gosinv 0 25092 476002 430097 2024-11-16T17:13:39Z Joorsm 30190 476002 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Camila Pitanga - Equator Prize 2012.jpg|thumb|right|Camila Pitanga]] '''Camila Manhães Sampaio''' ([[Rio de Janeiro]], gebore [[14 juni]] [[1977]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Pitanga, Camila}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] mmmjro09ohpc63hdoiumvmzgnfpc0yd 0 25860 475999 430091 2024-11-16T17:11:58Z Joorsm 30190 475999 wikitext text/x-wiki '''Andréia Assis Horta''' ([[Juiz de Fora]], [[27 juli]] [[1983]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Horta, Andreia}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 3ow7f56brqstfz7qly7yhccu9dpp8do 0 26269 475991 471582 2024-11-16T15:56:48Z Joorsm 30190 /* Awwer jaore */ 475991 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Leonardo da Vinci''' ([[Vinci]], [[Italië]] [[15 april]] [[1452]] - [[Amboise]], [[Fraankriek]] [[2 mei]] [[1519]]) waor 'ne [[kunstenaer|kunsteneer]], [[weitesjappers|weitesjapper]], [[oetvinder]], [[arsjitek]], [[astronomie|astronoem]] en [[poëzie|diechter]]. Centraol stoond zien gaof es teikeneer. Zie sjèlderwèrk weurt gekinmerk door beweging en expressie. Oondaanks zien vernuijende inziechte en al bij leve groete faom, is zien invlood op aander sjèlders laank neet zoe groet gewees wie die vaan aander groete artieste oet de [[Renaissance]]. ==Jäög== Gebore in 't allewijl [[Italië|Italiaonse]] dörpke Vinci, woort Leonardo gevurmp in 't naoventrint gelege [[Florence]], boe heer oondermie studeerde oonder [[Andrea del Verrocchio]]. In [[1482]] vertrok heer nao [[Milaon]], boe heer bij [[Ludovico Sforza]] verbleef en o.a. 't ''Lètste aovondmaol'' maakde. Naodat Milaon door [[Fraankriek|Franse]] tróppe woort ingenómme ([[1499]]) reisde Leonardo weer nao Florence, boe heer vaan [[1503]] tot [[1506]] verbleef. In 't [[Palazzo Vecchio]] wèrkde heer aon - groetendeils verlore gegaange - moersjèlderinge. Tot [[1512]] hójde heer obbenuits in Milaon, 'n periood boe-in heer väöl [[weitesjap|weitesjappeleke]] studies oetveurde. Väöl aonteikeninge en sjetse heivaan zien bewaord gebleve. ==Awwer jaore== In [[1513]] weurt e sjèlderij voltoeid boe-aon heer in [[1503]] begos waor en dat bij edere verhojzing mètgóng: ''La Gioconda'' (beter bekènd wie de ''Mona Lisa'', allewijl te beziechtige in 't [[Louvre]] te [[Paries]]). Tösse [[1514]] en [[1516]] verbleef Leonardo op oetnudeging vaan paus Leo X in [[Roeme]]. In [[1516]] woort Leonardo door de Franse keuning oetgenudig nao Fraankriek te komme. Tot zienen doed in [[1519]] hojde heer dao in e laandhoes bij Amboise, same mèt zien vrun Melzi en Salai. De väölzijegheid vaan Da Vinci blijk mesjiens wel 't bèste oet 't feit dat de maan dee veural bekènd is es sjèlder vaan de Mona Lisa ouch es de ierste [[geologie|geoloeg]] kin weure besjouwd. Da Vinci waor betrókke bij de aonlègk vaan kenare in Noord-Italië en bestudierde daoveur o.a. 't oontstaon vaan fossiele, erosie en sedimentatie door reviere en de opheffing vaan ziebojem tot laand. Daomèt nump me Leonardo da Vinci ouch wel 'nen ''homo universalis'': iemes dee op hendeg professioneel niveau op väöl weitesjappeleke en kunszinnege dinger aktief is gewees. {{DEFAULTSORT:Vinci, Leonardo da}} [[Categorie:Architekte]] [[Categorie:Astronome]] [[Categorie:Beeldhouwers]] [[Categorie:Dichters]] [[Categorie:Filosofe]] [[Categorie:Ingenieure]] [[Categorie:Natuurkundige]] [[Categorie:Oetvinjers]] [[Categorie:Sjeikundige]] [[Categorie:Sjèlders]] [[Categorie:Wiskundige]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Persoene oet Italië]] cn2nk14xt7b9dxhekk52lpnz3cy82iu 0 26779 475998 453818 2024-11-16T16:17:20Z Joorsm 30190 475998 wikitext text/x-wiki [[Plaetje:Luiza Possi em Pelotas (março de 2017) - 29.jpg|240px|miniatuur|rechts|Luiza Possi (2017)]] '''Luiza Possi Gadelha''' ([[Rio de Janeiro]], gebore [[26 juni]] [[1984]]) is 'ne [[Brazilië|Braziliaans]]e singer-songwriter en muzikant. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Possi, Luiza}} [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 1k1q170xh8jiqlp1ri2xk771s1mdc2n 0 26780 475995 430107 2024-11-16T16:14:19Z Joorsm 30190 475995 wikitext text/x-wiki [[Image:Caetano Veloso (2005).jpg|180px|thumb|Caetano Veloso]] '''Caetano Emanuel Viana Teles Veloso''' ([[Santo Amaro da Purificação]], gebore [[7 augustus]] [[1942]]) is 'ne [[Brazilië|Braziliaans]]e singer-songwriter en muzikant. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Veloso, Caetano}} [[Categorie:Laevende luuj]] Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] [[Categorie:Zengers]] nylr622aam4qbhm3wzi93d2ux8uvlm0 475996 475995 2024-11-16T16:14:58Z Joorsm 30190 475996 wikitext text/x-wiki [[Image:Caetano Veloso (2005).jpg|180px|thumb|Caetano Veloso]] '''Caetano Emanuel Viana Teles Veloso''' ([[Santo Amaro da Purificação]], gebore [[7 augustus]] [[1942]]) is 'ne [[Brazilië|Braziliaans]]e singer-songwriter en muzikant. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Veloso, Caetano}} [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] [[Categorie:Zengers]] smyb220otw1tcwqa1g6r2jxq7i2u2bu 0 26781 475993 471416 2024-11-16T16:12:55Z Joorsm 30190 475993 wikitext text/x-wiki [[Plaetje:Ana Carolina cropped.jpg|180px|thumb|Ana Carolina (2012)]] '''Ana Carolina Souza''' ([[Juiz de Fora]], gebore [[9 september]] [[1974]]) is 'ne [[Brazilië|Braziliaans]]e singer-songwriter en muzikant. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Carolina, Ana}} [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 9mkgbp0si1st4xhp4mcqkxp6uqtdxa1 0 26900 475988 471682 2024-11-16T15:52:23Z Joorsm 30190 /* Brón */ 475988 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Mimar Sinan''' of gewoen '''Sinan''', ouch dèks op 't [[Limbörgs]] '''Sinan d'n Architek''' geneump, officieel '''Koca Mimar Sinan Ağa''' ([[Ağırnas]], boe allewijl [[Kayseri]], [[Centraol-Anatolië]], [[Törkeij]] ligk, [[15 april]] [[1489]] of [[1490]] - [[Istanbul|Constantinopel]], [[17 juli]] [[1588]] steit neet allein bekind es de bekinste [[architect|architek]] vaan 't [[Ottomaons Riek]], meh ouch vaan de ganse [[islam|Mohammedaonse wereld]] en [[Midde-Ooste]]. Ziene naom sjreef me in 't [[Arabisch sjrif]] (want in die tied woort [[Turks]] nog neet in 't [[Latiens sjrif|Latiens alfabèt]] gesjreve) wie: ''خواجه معمار سنان آغا''. ==Typisch veur zie wèrk== Sinan woort hendeg geïnspireerd door de [[architectuur]] vaan [[Europa]]. Heer voont tot me op 'n aontrèkkeleke meneer de gedachte vaan d'n [[islam]] tot 't volk mós bringe, zoewie veural de [[Roems-Kathelieke Kèrk]] in 't zuie, weste en toen nog 't noorde vaan Europa dat wie geinen aander kós. Volges Sinan, dee de [[Koran]] hiel perceis had bestudeerd, waore de twie groetste kinmerke vaan [[God]] ''groetsheid/prach'' en ''keuninklekheid''. Dat mós daan ouch in de moskeeë gezeen weure. Allewel zien geboje nog ummertouw hendeg sjoen weure gevoonde door de mieste lui, waor 't in die tied nog specialer. 't Gaans 'modern' concep ('t concep nao Sinan zienen doed) vaan wie 'ne moskee oet moot zien is bij häöm begós. Heer heet 't prototype-moskee zoe gezag oetgevoonde. Sinan woort euveral ingestèld um paleize en moskeeë te bouwe in gans 't Ottomaons Riek, dat in deen tied reikde vaan [[Griekeland]] tot aon [[Palestijnse Staot|Palestina]]. De sultans vaan 't riek wouwe ziech naomelek profilere es de allerhoegste voorste meh wouwe tegeliekertied neet euverkoume es zundegers, ze wouwe gooj Mohammedaone blieve. Sinan bleek veur hun de perfekte middeweeg te vinde: heer leet groetsheid en mach oetstraole, mer tegeliek stoond alle symboliek in zien gebouwe veur islamitische illemènte. ==Brón== Es brón woort gebruuk de aoflevering ''Sinan the Architect'', oet de [[VK|Britse]] [[tv-serie]] ''Islam and the Ottomans: Empire of the Faith''. {{DEFAULTSORT:Sinan, Mimar}} [[Categorie:Architekte]] [[Categorie:Ingenieure]] [[Categorie:Wiskundige]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Persoene oet Törkieë]] 2i1tfoyz7r2ur5n6ue5zcgyusp7bi22 0 27101 476004 430100 2024-11-16T17:14:56Z Joorsm 30190 476004 wikitext text/x-wiki {{Infobox aktäör | naam = Nathália Rodrigues | foto = [[plaetje:Nathália Rodrigues.jpg|200px]] | tekst = | volledige naam = Nathália Cataldo Rodrigues | gebore = [[9 december]] [[1980]] | euverleje = | landj = | extra1label = | extra1 = | extra2label = | extra2 = | extra3label = | extra3 = | imdb = 1119482 }} '''Nathália Cataldo Rodrigues''' ([[Bariri]], gebore [[9 december]] [[1980]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. == Extern linke == * [http://www.imdb.com/name/nm1119482/ Internet Movie Database: Nathália Rodrogues.] {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Rodrigues, Nathalia}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 5o64nemz7zvlbjfromaa0ca60r0ly2t 0 27161 476006 452731 2024-11-16T17:15:54Z Joorsm 30190 476006 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Arezzo Inverno 2020 por Deborah Secco - 12.jpg|230px|miniatuur|rechts|Deborah Secco (2020)]] '''Deborah Fialho Secco''' ([[Rio de Janeiro]], gebore [[26 november]] [[1979]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Secco, Deborah}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] d9q0dk2jv7xdlg2p7t0qgi791bk346s 0 27214 476001 430096 2024-11-16T17:13:07Z Joorsm 30190 476001 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Paola Oliveira 010.jpg|thumb|right|Paolla Oliveira]] '''Caroline Paola Oliveira da Silva''' (São Paulo, gebore [[14 april]] [[1982]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Oliveira, Paola}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 231hzesf1rz4rq0y9b0w5afci0ztok7 0 27377 475974 475891 2024-11-16T15:41:44Z Joorsm 30190 /* De drei reize */ 475974 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Jacques Cartier 1851-1852.jpg|thumb|Jacques Cartier]] '''Jacques Cartier''' ([[31 december]] [[1493]], [[Bretagne]] - [[1 september]] [[1557]], [[Bretagne]]) waor inne zieëvader en óntdekkingsreziger oet 't [[Fraankriek|Franse]] [[Saint-Malo]], verantwuërdelik vuur de óntdekking van d'r [[Saint Lawrencebej]] en de [[Saint Lawrencerevier]]. D'r is wieënig bekank va zie leëve vuur [[1534]], evvel waor heë 'ne erviere ziëevarer, en houw sjon de [[Newfoundland Banks]] en meugelig [[Brazilië]] bezoch. Sommige vermude dat heë deelgenomme houw an de reis van [[Giovanni da Verrazzano]] noa [[Noord-Amerika]]. == De drei reize == In zien ieësjte reis óntdekde heë [[Newfoundland]] in allewieël [[Canada]]. Dat woar in [[1534]]. In de twieë reize doanoa houw heë nog mieë óntdek va Canada. In zien letse jaore hool heë ziech bezig mit de [[ikkenemie]] tussje [[Frankriek]] en [[Portugal]]. {{DEFAULTSORT:Cartier, Jacques}} [[Categorie:Persoene oet Frankriek]] [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 91kbj7u9o20fxa2wdrofn0zaffe65t6 0 28107 475994 430099 2024-11-16T16:13:43Z Joorsm 30190 475994 wikitext text/x-wiki '''Fernanda Erlanger Rodrigues''' ([[Rio de Janeiro]], [[21 oktober]] [[1979]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Rodrigues, Fernanda}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] 1qxnes2ncbp0hmb4nirjalr9j3wgs8r 476003 475994 2024-11-16T17:14:17Z Joorsm 30190 476003 wikitext text/x-wiki '''Fernanda Erlanger Rodrigues''' ([[Rio de Janeiro]], [[21 oktober]] [[1979]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Rodrigues, Fernanda}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] 9ntj72jrl6c8j6r4vcaz0pwi8uqesb1 0 28315 476000 430095 2024-11-16T17:12:44Z Joorsm 30190 476000 wikitext text/x-wiki {{waatveurdialek}} [[File:Claudia_Ohana_cropped.jpg|thumb|Cláudia Ohana.]] '''Maria Cláudia Carneiro Silva''' ([[Rio de Janeiro]], [[6 fibberwarie]] [[1963]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Ohana, Claudia}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] ei6xbormol9zlb5310067i8hpmipke4 0 28316 476007 447768 2024-11-16T17:17:32Z Joorsm 30190 476007 wikitext text/x-wiki {{waatveurdialek}} [[File:Leticia Spiller 2008 cropped.jpg|thumb|Letícia Spiller.]] '''Letícia Pena Spiller''' ([[Rio de Janeiro]], [[19 juni]] [[1973]]) is 'n [[Brazilië|Braziliaans]]e actrice. == Filmografie == {| border="2" cellpadding="5" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- bgcolor="#B0C4DE" align="center" ! Jaor !! Titel !! Personage |- | 1989 || ''Xou da Xuxa''|| Pituxa Pastel - (Paquita) |- | 1991 || ''El Show de Xuxa''|| Pituxa Pastel - (Paquita) |- | rowspan="4" | 1992 |- | ''Xuxa Park'' || Pituxa Pastel - (Paquita) |- | ''Despedida de soltero''|| Debbie |- | rowspan="2" | ''Os Trapalhões'' || |- | rowspan="2" | 1994 || |- | ''Quatro por Quatro'' || Babalu (Barbarela Lurdes) |- | 1996 || ''El rey del ganado''|| Giovanna Berdinazzi |- | 1997 || ''Zazá''|| Beatriz Soffer |- | 1998 || ''Mulher''|| |- | 1999 || ''Suave veneno''|| Maria Regina Cerqueira Figueira |- | 2000 || ''Esplendor''|| Flávia Cristina |- | rowspan="2" | 2001 || ''A Grande Família''|| Sofia |- | ''Casseta & Planeta, Urgente!'' || Maria Regina |- | 2002 || ''Sabor da Paixão''|| Diana |- | rowspan="3"| 2003 || ''Xuxa no Mundo da Imaginação''|| Vambrina |- | ''Sítio do Picapau Amarelo''|| Gavita |- | ''Kubanacan''|| Laura / Adelaide Labarca |- | rowspan="2" | 2004 || ''A Diarista'' || ella misma |- | ''Señora del destino''|| Vivianne Fontes |- | rowspan="2"| 2005 || ''Ciudad de los hombres'' || ella misma |- | ''Quem vai ficar com Mário?'' || Diana |- | 2006 || ''Xuxa 20 Anos''|| |- | rowspan="3"| 2007 || ''Amazônia, de Galvez a Chico Mendes'' || Anália |- | ''Linha Direta Justiça''|| Sylvia Thibau |- | ''Dos caras'' || Maria Eva Monteiro Duarte |- | rowspan="2"| 2008 || ''Casos e Acasos''|| Cléo |- | ''Nada Fofa'' || Nádia Wolf |- | rowspan="2"| 2009 || ''Episódio Especial'' || ella misma |- | ''Vivir la vida''|| Betina |- | 2010 || ''Afinal, o Que Querem as Mulheres?''|| Sophia |- | 2011 || ''Malhação'' || Laura Guimarães |- | 2012 || ''La guerrera'' || Antonia Alcântara Vieira |- | 2013 || ''Preciosa perla'' || Lola Gardel |- | 2014 || ''Boogie Oogie'' || Gilda Antunes |- | 2015 || ''I Love Paraisópolis'' || Soraya Brenner |- | 2016 || ''Sol Nascente'' || Lenita |- |} {{Sjtumpke}} {{DEFAULTSORT:Spiller, Leticia}} [[Categorie:Acteurs]] [[Categorie:Laevende luuj]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Persoene oet Brazilië]] e1bcu3yxs6tfva2agccvzidw6q583uf 0 28543 475964 372508 2024-11-16T12:30:37Z Joorsm 30190 /* Variaties in daaglingdje */ 475964 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} 'nen '''Daag''' is d'n [[tied]] dae de [[aerd]] nuuedig haet veur 'ne ganse kieër ómme aerdas haer te drejje ten opzichte van e referentiepuntj. Aafhenkelik van 't referentiepuntj sprèk me van 'ne zóndaag (ten opzichte vanne [[zón]]), 'ne maonsdaag (ten opzichte vanne [[maon]]) of 'ne siderischen daag (ten opzichte vanne sterre). Sómtieds wuuertj mitte term daag slechs d'n tied tösse zónsopgank en zónsóngergank gemèndj, get det ouch waal specifiek wuuertj aangeduudj es daagdoer. 'n Get nejkäöriger aandujing is ''etmaal''. 'n Etmaal doertj 24 oer, begintj óm middernach en bevatj alle veer de daagdeiler: nach, mörge, middig en aovendj. d'n Daag of 't etmaal wuuertj neet gebroek es tiedseinheid binnen 't [[SI-stèlsel]]: hie gebroek men inplaats de sekónd. In hieël specialistische tekste wuuertj sómtieds ouch de van 't [[Aadgrieks]] aafgeleidje term ''nychthemeron'' gebroek veur 'n ganse drejjing ómme aerdas haer. == SI-definitie == 'nen Daag wuuertj volges 't SI-stèlsel in 't algemein geliekgestèldj aan 86.400 sekónd. 't [[Internationaal bureau van gewichten en maote]] (BIPM) haet de sekónd gedefinieerd es d'n doer van 9.192.631.770 periodes vanne straoling die euvereinkump mitten euvergank tösse de twieë hyperfein energieniveaus vanne gróndjtoestandj van 't cesium-133 atoom. De lingdje vannen daag is op gróndj hievan geliek aan 794.243.384.928.000 van zón periodes. == Sjrikkelsekónd == Aafhenkelik vanne positieve of negatieve sjrikkelsekónd kan 'nen daag ein sekónd langer of kórter doere. Sjrikkelsekónde waere van teveuren aangekónjig dore ''International Earth Rotation and Reference Systems Service''. Die waeren ummer ingeveug aan 't ènj van 'n maondj, op 30 juni of 31 december. == Variaties in daaglingdje == [[File:LengthOfDay_1974_2005.png|thumb|De daaglingdje van 1974 toet 2005.]] De snelheid womitte aerd ómme as haer drejtj is neet kónstantj, meh neump euver 't algemein hieël lanksem aaf es gevolg vanne getiejewirking van zowaal de maon es de zón. d'n Daag wuuertj dus ummer langer enne toenaam bedruueg óngevieër 1,7 millisekónd de ieëf (e gemiddeldje det is beraekendj op gróndj vanne litste 2700 jaor). Warve (sedimentläögskes die inne loup van ei jaor gevörmp waere) wiezen aan det zoea 620 miljoen jaor trögk 'n etmaal slechs 21,9 oer doerdje. Daonaeve wusjeltj de drejjingssnelheid vanne aerd sómtieds van daag toet daag mitte massaverdeiling - krumpe de oceanen of de dampkrink get in door aafkeuling, den geitj de aerd get snelder drejjen es gevolg vanne wèt van behaad van impulsmoment. Zón versjille zeen mit modern tiedmaetmetodes good waornumbaar. Veure klok geliek te laote loupe mitte middelbare zóndaag mót aventoe 'n sjrikkelsekónd ingelas waere (zuuch hiebaove). [[Categorie:Daag| ]] [[Categorie:Tiedseinhede]] svvn4ulx9w350n0igmippbcx606gfzb 0 29825 475977 474957 2024-11-16T15:43:11Z Joorsm 30190 475977 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|Hernán Cortés.]] '''Hernán Cortés''' of '''Hernando Cortés''' ([[1485]] - [[2 december]] [[1547]]) waas 'ne [[Spanje|Spaanse]] conquistador (vereuverieër). Hernán Cortés waas 'ne verermdje aedelmiens dae mit zoeaget zèshóngerdj man zie gelök inne [[Nuje Werreld]] wól zeuke. Dao koom d'r 'n Azteekse vrouw taenge die zien vriendin, assistentin en dolmetsjerin woort en 'm gezelsjap booj op ziene vereuveringstrèk door 't [[Azteeks riek]]. Doe d'r keuning [[Montezuma]] begaegendje (dae 'm neet hieël hertelik verwilkómdje) begós t'r zien óngerwirping: 't ieëste jaor vraejig, meh nao det jaor krege ze ruzing en woort 't 'ne gewaopendje stried. 't Lökdje Cortés vrie einveljig 't groeat Azteeks riek óm te smiete (tróds det t'r meh mit zèshóngerdj man woor) vanwaenge drie grunj: * Die vieënj vanne Azteke adviseerdje Cortés en leverdjen 'm troepe; * De kóms van Cortés vool same mitte religieus óntheistering vanne Azteke. Volges häör geluif koom d'r 'nen hieël wichtige god bie häör trögk en daoróm dachte ze det Cortés (dae op zie paerd en mit indrökwèkkendje waopes mechtig oetzoog) meugelikerwies 'ne boeadsjapper woor van dae god. * Dore gekrenkdjes oet Europa, [[pokke]], [[griep]] en [[pes]], die 't Azteeks vouk neet kós en daoróm doeajelik veur häör wore. Det litste veroearzaakdje mieë slachoffers es mit waopes gedaon hej kónne waere. Cortés stórf op twieëenzèstigjäörige laeftied in [[Sevilla]] in Spanje. {{DEFAULTSORT:Cortes, Hernan}} [[Categorie:Persoene oet Sjpanje]] [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] bziphummc3ehh5zuezqq5nl1fn3c54g 0 30567 475976 473462 2024-11-16T15:42:47Z Joorsm 30190 475976 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Nikolaus Kopernikus.jpg|thumb|Nicolaus Copernicus.]] '''Nicolaus Copernicus''' ([[Duutsj]]: ''Niklas Koppernigk'', ''Kopernik''; [[Pools]]: ''Mikołaj Kopernik''; [[Thorn (Kulmerland)]], [[19 fibberwarie]] [[1473]] – [[Frauenburg (Ermland)]], [[24 mei]] [[1543]]) waas 'ne [[wiskónde|wiskóndige]] en [[astronomie|astronoom]] dae 't [[heliocentrisch model]] van 't hieëlal haet geformuleerdj, wobie de [[zón]], inplaats de [[aerd]], in 't centrum wuuertj gezatj. De oetgaaf van Copernicus zie book, ''[[De revolutionibus orbium coelestium]]'' (Euvere rónjelómdrejjinge vanne hieëmellichame), juus veur zien doead in 1543, wuuertj besjoewdj es ein vanne groeate gebeurtenissen inne weitesjapsgesjiechte. Hiemit begós de [[Copernicaanse revolutie]] en droog 't biezunjer väöl bie ane [[weitesjappelike revolutie]]. Copernicus woort gebaoren en stórf in 't [[Koninkriek Pruusjes]], 'n regio van 't [[Keuninkriek Pole]] saer 1466. Copernicus haw e doctoraat in [[canoniek rech]] en waas, allewaal zónger diploma's, 'nen dokter, polyglot, gelieërdje vanne [[klassieke aadheid]], euverzètter, goevernäör, diplomaat en econoom, dae in 1517 'n kwantiteitstheorie bedach, e wichtig concep inne modern economie, en veur [[Thomas Gresham]] 'n versie vanne [[wèt van Gresham]] formuleerdje in 1519. 't In 1996 óntdèkdje sjemisch element [[copernicium]] woort nao Copernicus verneump. {{DEFAULTSORT:Copernicus, Nicolaus}} [[Categorie:Persoene oet Duutsjland]] [[Categorie:Persoene oet Pole]] [[Categorie:Astronome]] [[Categorie:Wiskundige]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] cjyrogshcs3llsmpike0ubtl2yn8ew1 0 31499 475975 475892 2024-11-16T15:42:18Z Joorsm 30190 475975 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:CristobalColon.jpg|thumb|Christoffel Columbus]] '''Christoffel Columbus''' ([[Italiaans]]: ''Cristoforo Colombo'', [[Spaans]]: ''Cristóbal Colón'', [[Portugees]]: ''Cristóvão Colombo'', [[Letien]]: ''Christophorus Columbus''; [[Genua]], [[1451]] - [[Valladolid]], [[20 mei]] [[1506]]) is de bekèndjsten óntdèkkingsreiziger oet 't tiedpirk vanne groeate óntdèkkinge. Hae maakdje naam door zien "óntdèkking" van [[Amerika]] óngere Spaanse vlag in [[1492]]. Columbus dach nao 't euverstaeke vannen [[Antlantischen Oceaan]] [[Indië]] te höbbe bereike, meh was feitelik aanbelandj oppe [[Nuje Werreld]]. Zien óntdèkking vörmp e kieërpuntj inne werreldgesjiechte, wovan de beteikenis koem euversjatj kan waere. Europese machte koloniseerdje de bei Amerikaanse kóntinente. De ruum wieväölhejen aan landj en gróndjstoffe speeldje 'n rol bieje opkóms van Europa es 't euverhieërsjendje kóntinent inne werreld. De zoeageneumdje Columbiaanse oetwusseling zörgdje veur 'n weltwiej oetwusseling van gewasse, bieëster en gekrenkdjes. De besmettelike gekrendkjes vanne [[Aje Werreld]] hawwen 'n verinnewerendje oetwirking oppe inheimse bevölking. Aeven opmirkelik es de óntdèkkinge van Columbus is zienen eige laevesloup. Tróds zien einveljige aafkóms wós t'r zich toegank te versjaffe toete keuninklike häöf van [[Portugal]] en [[Spanje]] óm dao zien planne veur 'n wèswerse roet nao [[Azië]] te bepleite. Op gróndj van zien praktische ervaringen oppe zieë en - foutieve - geografische veróngerstèllinge argumenteerdje d'r det dit 'ne kórten euverstaek zów zeen. Nao jaore te lobbye kreeg t'r gruuen leech van keuningin [[Isabella van Castilië]]. In veer óntdèkkingsreize brach t'r e groeat deil van 't [[Caraïbisch gebied]] in kaart. Columbus woort ouch de goevernäör vanne Spaanse kolonie op [[Hispaniola]], meh waas es bestuurder neet succesvól. Hae bleek neet in staot 'n effectief gezag op te boewen en woort in [[1500]] óntheven oet zien functie. Op Hispaniola zat Columbus waal d'n toean veure Spaanse euverhieërsjing vanne inheimse völker vanne Nuje Werreld dore plaatselike [[Taíno]] geweldjdadig te óngerwirpe. Nao 'n litste toch nao [[Midden-Amerika]] stórf t'r in [[1506]], nag ummer euvertuug det t'r Azië hej bereik. {{DEFAULTSORT:Columbus, Christoffel}} [[Categorie:Persoene oet Italië]] [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] cvl9lgtw7mmlyh6y9qp6d7ayieqjffs 0 34697 475981 475893 2024-11-16T15:45:24Z Joorsm 30190 475981 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Gregório Lopes - Vasco da Gama (ca 1524).jpg|thumb|Vasco da Gama.]] '''Vasco da Gama''' ([[1469]]-[[1524]]) waas 'ne [[Portugal|Portugesen]] óntdèkkingsreiziger enne leier vanne ieëste expeditie van Portugal nao [[India]]. De Gama woort gebaoren in [[Sines]]. Wie d'r jónk waas lieërdje d'r zich [[astronomie]] en navigatie. In [[1492]] woort t'r zieëofficeer. Vasco da Gama is bekèndj gewaore doordet d'r in [[1497]]-[[1499]] es ieëste euvere zieë van [[Europa]] nao India is gevare. Trótsdet 't grótste deil vanne route al bekèndj waas ([[Bartolomeus Diaz]] haw in [[1488]] toet [[Zuud-Afrika]] gevare, dewiel d'n [[Indischen Oceaan]] bekèndj waas bieje Arabiere en bestudeerdj door [[Diego Covilhão]]), waas hae d'n ieëste dae dit effectief maakdje. Tiejes zien reis maakdje Da Gama 'ne groeate boch doren [[Atlantischen Oceaan]] veur zoea de windjstildje en 't slech waer langs de kus van Afrika te vermieje. Tiejes dees route, die d'r veur zowied bekèndj is es ieëste noom, waas t'r op e zeker memèntj kórter bie [[Zuud-Amerika]] es bie [[Afrika]]. Daonao volgdje d'r de oeaskus van Afrika naordwers toet aan [[Malindi]]. In Malindi slaagdje d'r d'rin 'ne gelieërdje gids te kriege dae zie sjeep nao [[Calicut]] in India loeadsdje. Dao verzóch t'r hanjel te drieve, mer e gebraek aan hanjelsgeujer en taengewirking vanne moslimhenjelere maakdje 't 'm lestig. Trótsdet kós t'r 'n oetnuuejiging toet hanjelsbetrèkkinge kriege vanne zamorin (de lokalen hieërsjer). In [[1502]] maakdje Da Gama 'n twieëdje reis nao India (dit waas de derdje gans biejein, tössedoor haw [[Pedro Alvares Cabral]] det ouch gedaon). Dees reis is beröch veure wreidheid. Langs de kus van Afrika brandjsjatdje Da Gama versjillige stej. In 't biezunjer is zien vereuvering van 't sjeep Meri bekèndj: nao det te höbbe vereuverdj en óntdoon van kosbaarheje, leet Da Gama 't bewós zinke mit 300 men aan baord; de meiste ware pelgrims óngerwaeges nao Mekka. In Calicut óngervónj d'r oppernuuj taengestandj en woorten 'n aantaal van zien men gedoeadj. Da Gama bómberdieërdje de stad en vertróch nao 't concurrerendje [[Cochin]] veur dao hanjel te drieve. In [[1524]] woort Da Gama oppernuuj nao India gesjik, wo inmiddels 'n Portugese kolonie waas, veur corruptie te bestrieje. Hae stórf e paar maondj nao aankóms aan 'n gekrenkdje. {{DEFAULTSORT:Gama, Vasco da}} [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Persoene oet Portugal]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] ptlxd78zb3stzwq1qhsaut6e54ppyul 0 37545 475931 425463 2024-11-16T12:04:19Z Joorsm 30190 /* Zuuch ouch */ 475931 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Monolito_de_la_Piedra_del_Sol.jpg|thumb|'ne Klenderstein vanne [[Azteke]].]] 'ne '''Klender''' is e systeem veur 't indeile vannen tied in periode, wie [[jaor]]e, [[maondj]]e, [[waek]]en en [[daag]]. In dees algemein zin is "klender" e synoniem veur "[[tiedraekening]]". Ouch de (fysieke) waergaaf van 'ne klender, inne vorm van 'n tabel of angeszins, wuuertj klender geneump. Door 'ne klender waere meistes ouch de fieës- en gedinkdaag aangegaove. Nao analogie daomit sprèk me in rumer zin ouch van 'ne verjäördigsklender mit dao-op de te gedinke verjäördaag, of de vootbalklender mitte geplendje vootbalevenemènte. 'ne Klender bepaoltj de lingdje enne indeiling van 't jaor en is gegróndj op maotstave die de [[astronomie]] aanreik. 'ne Klender is gekoppeldj aan 'n jaortèlling en 'n jaorstiel, die bei zeen gegróndj op aafspraoken of op historische gebeurtenisse die bieje inveuring vanne klender es essentieel beginpuntje vanne besjaving woorte gezeen. De jaortèlling bepaoltj daobie 't jaor worin de klender aanvèngk; de jaorstiel bepaoltj op welchen daag 't jaor begintj. == Zuuch ouch == * [[Gregoriaanse klender]] [[Categorie:Kalender| ]] 59tvyqg9cji06ha53swqpv8dr4591lw 0 39255 475983 475894 2024-11-16T15:49:13Z Joorsm 30190 475983 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Remunjs}} [[File:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|Ferdinand Magelhãen.]] '''Ferdinand Magelhãen''', '''Fernão de Magalhães''' of '''Hernando de Magallanes''' ([[1470]] - [[27 april]] [[1521]]) waas 'ne [[Portugal|Portugesen]] óntdèkkingsreiziger. Hae waerde in 'n aedelikke, Portugese femielie gebaore in [[Sabrosa]] en is veural bekènd veur zien trèkke nao 't [[Wied Ooste]]. In 1510 waerde d'r bevorderd tót [[kapitein]], mer doe d'r in 1513 in [[Marokko]] waas gesjtationeerd leep t'r verwónjige op die 'm kreupel zówwe make veur zie laeve. Hae vroog 't Portugees vörstehoes veur 'n verheuging van zien oetkeringe. Wie det waerde geweigerde verangerde d'r zien nationaliteit en ging d'r aankloppe bie de Sjpaanse keuning. Hae kós dem euvertuge 'n weswers-varende expeditie te financiere die 'ne nuje waeg mit de Aziatische [[Molukke]] mós oplevere. Sjpanje ging veural in op det verzeuk ómdet de Portugeze de oostelike route controleerde. Magelhaẽn verleet mit vief sjeper op 20 september 1519 [[Sanlucar de Barrameda]] en bereikde 't [[estuarium]] van de [[Rio de la Plata]] op 31 meert 1520. Zès maondj lang ankerde d'r in San Julian. Hae euverlaefde 'n muterie en zeilde nao de sjtraot die later ziene naam zów kriege, [[Sjtraot Magellaan]]. Nao 38 daag en 530 kilomaeter vare bereikde d'r d'n oceaan daen hae tót [[Pacifischen Oceaan|Pacifisch]] ómduipde, vanwaenge de kalmde van de watere. Drie sjeper hadde op 28 november 1520 d'n trèk euverlaef. Magelhãen óntdèkde nag de [[Mariane]] en de [[Filipiene]]. Op 7 april bereikde dŕ [[Cebu]]. Dao zaeg d'r de plaatseliken heerser hölp toe in 'ne sjtried mit dem zien naobere van [[Mactan]]. Magelhãen sneuvelde op 27 april. De twee euverblievende sjeper bereikde ónger leijing van [[Juan Sebastian del Cano]] op 6 september 1522 [[Sevilla]]. {{DEFAULTSORT:Magelhaen, Ferdinand}} [[Categorie:Óntdèkkingsreizigers]] [[Categorie:Persoene oet Portugal]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 3n278veu5t73sto2kr5y47ommmf4yqe 0 45289 475980 467928 2024-11-16T15:44:56Z Joorsm 30190 475980 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Remunjs}} [[Plaetje:Holbein-erasmus.jpg|thumb|Desiderius Erasmus.]] '''Desiderius Erasmus''' ([[Rotterdam]], [[28 oktober]] [[1466]], [[1467]] of [[1469]] – [[Bazel]], [[12 juli]] [[1536]]) waas 'ne [[Nederlandj]]sen [[humanisme|humanis]], sjriever en [[filosoof]]. Erasmus woonde veer jaor in Rotterdam en is daonao vertróch nao [[Gouda]]. Erasmus is veural bekènd van 't [[Lof der Zotheid]] en de [[Enchiridion]] worin d'r zien ideeje euver waat Christendom wirkelik zów mótte beteikene veur de miens oetereinzat. 't Lof der Zotheid is 'n satire op alderlei missjtenj van zienen tied, worin d'r de allegorische zotheid versjillende dinger leut zegke, die d'r zelf van de kirk eigelik neet moogde zegke. {{DEFAULTSORT:Erasmus, Desiderius}} [[Categorie:Filosofe]] [[Categorie:Humaniste]] [[Categorie:Sjrievers]] [[Categorie:Rotterdam]] [[Categorie:Persoene oet Nederland]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] ole0yk6dpimdtkdyw7yvqrud136vywb 0 45357 475962 383592 2024-11-16T12:29:14Z Joorsm 30190 475962 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Sint-Joasters}} 'n '''Maondj''' is 'n tiedseinheid die oarsprunkelik waas gegrundj op d'n ómloupstied van de [[maon]]. In d'n hujige [[gregoriaanse klender]] en anger klendersystième die zint gegrundj op 't zónjaor, is de lingdje van de maondj zoadanig det twellef maondje in e jaor gaont. In systième die op de maonbaan zint gegrundj, is de lingdje van 'n maondj zoadanig det ze zoaväöl meugelik euverènskump mit de [[synodische maondj]]. De maondj ligk kwa doer tössen 't [[kwartaal]] (e veerdje [[jaor]]) en de [[waek]] (zeuve [[daag]]) in. == Wèsters == In 't wèste haet me twellef maondje, mit versjillige lingdjes in daag: [[jannewarie]] (31), [[fibberwarie]] (28, of 29 in e [[sjrikkeljaor]]), [[mièrt]] (31), [[april]] (30), [[mei]] (31), [[juni]] (30), [[juli]] (31), [[augustus]] (31), [[september]] (30), [[oktoaber]] (31), [[november]] (30) en [[december]] (31). [[Categorie:Maonde| ]] [[Categorie:Kalender]] [[Categorie:Tiedseinhede]] 0p6f00v0l31b1v2shb5eb14nvhvnb3j 0 52098 475978 472031 2024-11-16T15:43:46Z Joorsm 30190 475978 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} {{componis |naam=Josquin Desprez |beeld=[[Plaetje:Josquin des Prez.jpg|Houtsnee oet 1611 nao 'n intösse verlore sjèlderij.]] |baar=ca. 1450-55 |doed=[[27 augustus]] [[1521]] |landj=[[Bourgondische Staot]] |sjtiel=[[renaissance]] |genres=[[mès (meziek)|mès]], [[motèt]], [[chanson (awwe meziek)|chanson]] |invloodvan=[[Johannes Ockegem]] |invloodop=[[Veerde Nederlandse Sjaol]] (o.m. [[Nicolaas Gombert]], [[Jacobus Clemens non Papa]] }} '''Josquin Desprez''' (ouch wel '''des Prez'''; Zuieleke Nederlen, ca. 1450-55 - [[Condé-sur-l'Escaut]], 27 augustus 1521) waor 'ne Zuid-Nederlandse componis vaan de [[Daarde Nederlandse Sjaol|Daarde Nederlandse of Franco-Vlaomse Sjaol]]. Heer woort tientalle jaore laank gezeen es de groetste componis vaan zienen tied en waor oonder mie wèrkzaam in [[Milaan]], [[Roeme]] en [[Ferrara]]. Vaan Josquin zien e rillatief groet aontal geisteleke en wereldleke mierstummege composities bewoerd gebleve, die d'n euvergaank vertuine vaan de aw [[cantus firmus|cantusfirmustechniek]] nao nuier vörm wie [[imitatie (meziek)|doorgeïmiteerd contrapunt]] en [[parodiemès|parodie]]. Nao zienen doed bleef Josquin tientalle jaore laank in hoeg aonzien stoon. {{DEFAULTSORT:Desprez, Josquin}} [[Categorie:Persoene oet Belsj]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Mèsmeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Meziek in de vieftiende iew]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] d8u2x2b2hftwa9ls3ppkbpbd4nai5a3 0 60794 476010 469897 2024-11-16T17:21:40Z Joorsm 30190 476010 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Loretta_Lynn.jpg|thumb|Loretta Lynn in 2005.]] '''Loretta Lynn''' is 'n [[Vereinigde Staote|Amerikaanse]] [[country]][[zengerin]] die ónger anger mit [[Conway Twitty]] haet samegewirk. Lynn woort gebaoren es ''Loretta Webb'' op [[14 april]] [[1932]] in [[Butcher Hollow]] in [[Kentucky]]; ze waas de dochter van 'ne mienwirker. Inne jaore sèstig vannen twintjigsten ieëf greudje ze oet toet ein vanne wichtigste countryzengerinne. Ze sjrief bao al zien nómmers zelf en pödje daobie riekelik oet zie turbulentj laeve. Inne begin vanne jaore neugetig besloot ze 't roewiger aan te gaon doon, mer in 2004 maakdje ze 'nen trögkkóms mit 't album ''Van Lear Rose'', det ze maakdje in samewirking mit [[Jack White]] vanne rockgroep [[The White Stripes]]. In 1983 woort Lynn opgenómmen inne Nashville Songwriters Hall of Frame; in 1988 inne Country Music Hall of Fame; in 1992 inne Kentucky Music Hall of Fame en in 1998 inne Country Gospel Music Hall of Fame. {{DEFAULTSORT:Lynn, Loretta}} [[Categorie:Persoene oet Vereinigde Sjtaote]] [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in d'n einentwintigsten iew]] ircdlu71glwf7i5lmcuepvq69gah7af 476011 476010 2024-11-16T17:23:12Z Joorsm 30190 476011 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Loretta_Lynn.jpg|thumb|Loretta Lynn in 2005.]] '''Loretta Lynn''' (14 april 1932 - 4 oktober 2022) was 'n [[Vereinigde Staote|Amerikaanse]] [[country]][[zengerin]] die ónger anger mit [[Conway Twitty]] haet samegewirk. Lynn woort gebaoren es ''Loretta Webb'' op [[14 april]] [[1932]] in [[Butcher Hollow]] in [[Kentucky]]; ze waas de dochter van 'ne mienwirker. Inne jaore sèstig vannen twintjigsten ieëf greudje ze oet toet ein vanne wichtigste countryzengerinne. Ze sjrief bao al zien nómmers zelf en pödje daobie riekelik oet zie turbulentj laeve. Inne begin vanne jaore neugetig besloot ze 't roewiger aan te gaon doon, mer in 2004 maakdje ze 'nen trögkkóms mit 't album ''Van Lear Rose'', det ze maakdje in samewirking mit [[Jack White]] vanne rockgroep [[The White Stripes]]. In 1983 woort Lynn opgenómmen inne Nashville Songwriters Hall of Frame; in 1988 inne Country Music Hall of Fame; in 1992 inne Kentucky Music Hall of Fame en in 1998 inne Country Gospel Music Hall of Fame. {{DEFAULTSORT:Lynn, Loretta}} [[Categorie:Persoene oet Vereinigde Sjtaote]] [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in d'n einentwintigsten iew]] ls10jhcekgbx5gn0r8wpg6isppmyn85 476012 476011 2024-11-16T17:24:22Z Joorsm 30190 476012 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mofers}} [[File:Loretta_Lynn.jpg|thumb|Loretta Lynn in 2005.]] '''Loretta Lynn''' (14 april 1932 - 4 oktober 2022) waas 'n [[Vereinigde Staote|Amerikaanse]] [[country]][[zengerin]] die ónger anger mit [[Conway Twitty]] haet samegewirk. Lynn woort gebaoren es ''Loretta Webb'' op [[14 april]] [[1932]] in [[Butcher Hollow]] in [[Kentucky]]; ze waas de dochter van 'ne mienwirker. Inne jaore sèstig vannen twintjigsten ieëf greudje ze oet toet ein vanne wichtigste countryzengerinne. Ze sjrief bao al zien nómmers zelf en pödje daobie riekelik oet zie turbulentj laeve. Inne begin vanne jaore neugetig besloot ze 't roewiger aan te gaon doon, mer in 2004 maakdje ze 'nen trögkkóms mit 't album ''Van Lear Rose'', det ze maakdje in samewirking mit [[Jack White]] vanne rockgroep [[The White Stripes]]. In 1983 woort Lynn opgenómmen inne Nashville Songwriters Hall of Frame; in 1988 inne Country Music Hall of Fame; in 1992 inne Kentucky Music Hall of Fame en in 1998 inne Country Gospel Music Hall of Fame. {{DEFAULTSORT:Lynn, Loretta}} [[Categorie:Persoene oet Vereinigde Sjtaote]] [[Categorie:Zengers]] [[Categorie:Luuj gebaore in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in d'n einentwintigsten iew]] n1zcl8gcit0phfb7yfx71folo2526c3 0 66708 475973 475355 2024-11-16T15:41:14Z Joorsm 30190 /* Bron */ 475973 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Anna_Bijns,_Schoon_ende_suverlyck_boecxken_(1528),_boekencollectie_Centre_Céramique,_Maastricht.JPG|thumb|Titelblaad vaan de ''Refereinen'' vaan Anna Bijns oet 1528.]] '''Anna Bijns''' ([[1493]]-[[1575]]) waor 'n Zuid-Nederlandse diechteres oet [[Antwerpe (stad)|Antwerpe]]. Ze woort bekind um häör radicaol poëzie boe-in ze 't [[Roems-Kathelieke Kèrk|roems-katholicisme]] hendeg fel verdeidegde tegen 't [[protestantisme]]. Häör gediechte versjijne al bij leve in drök, wat in de zèstienden iew zier bezunder waor. ==Leve== Anna Bijns woort gebore es ajdste dochter vaan Lijsbeth Voochs en Jan Bijns Lambertsz., 'ne snijder. Vaan vaajerskant zouw ze kinne stamme oet [[Binche]] (in 't [[Middelnederlands]] ''Bijns''). Ze kraog nog e zuster Margriete en e broor Maarten. Vaan häöre pa is bekind tot heer kring vaan [[rederiekers]] verkierde; vaan häöm is e gediech bewoerd. Nao d'n doed vaan häöre pa dege Anna en Maarten 'n sjaol ope, 'Het Roosterken'. Hei gaof ze vaan 1536 tot 1573, 't jaor tot ze tachteg woort, [[catechisatie]]. Bijns leide e leve wat veur 'n vrouw oongebrukelek waor. Häör werk waor evels zier in trèk, zoewel bij de machhöbbers es bij de middeklasse, die 't massaol koch. Umtot ze de krachtege kathelieke kemissie good kóste sjatte, woort ze door de [[Franciscaone]] in häör werk gestimuleerd. In [[1528]] woort häören ierste bundel oetgebrach, ''Schoon ende suverlijc boecxken inhoudende veel constige refereinen''. Ze zouw häör leve laank oongetrouwd blieve, wat in häör werk ouch neet oonbesproke blijf. ==Werk== Anna Bijns häör werk aosemp de geis vaan de rederiekerspoëzie, al kós ze es vrouw neet tot 'n rederiekerskamer weure touwgelaote. De rederiekerstraditie had ziech in de Zuieleke Nederlen sinds de vieftienden iew oontwikkeld en kaom in d'n tied vaan Bijns tot e huugdepunt. Heidoor bestoont al 'n oetgebreide literair traditie in 't [[Nederlands]]. De [[ballaad|ballade]] vaan Bijns vertuine sterke euvereinkomste mèt die vaan de rederiekers. In de beheersing vaan taol en veersvörm deit ze veur häör tiedgenoete zeker neet oonder. Inhajdelek is väöl vaan häör poëzie religieus, dèks belierend wie häör beroop vaan liereres catechismus. Gifteger weurt 't wienie 't protestantisme t'r spraoke kump: prottestante weure aofgesjèlderd wie charlatans die dinke, boete de gelierde um, zelf de [[biebel]] te kinne snappe en [[Maarten Luther|Luther]] weurt wie 'nen duvel aofgesjèlderd. Neet al häör gediechte goon euver de religie. Häöre spot tröf ouch 't houwelek. Manslui zien allein in draank en speule geïntrèsseerd en misbruke de vrouwlui, getrouwde vrouwlui weure es dom gekinsjets. Ouch d'n [[ironie|ironische]] spot in häör werk kint me vaan de rederiekers. Vaan 't ''Schoon en suverlijc boecxken'' kaom in 1529 ouch 'n [[Latien]]se vertaoling oet, nao me maag aonnumme veur de boetelandse geistelekheid. ==Erkinning== Tösse 1985 en 2014 woort de [[Anna Bijns-pries]] oetgereik aon 'n vrouw die ziech in de Nederlandse taol verdeenstelek had gemaak. Sinds 2005 steit in Antwerpe 't Anna Bijnsgebouw. ==Bron== ''Dit artikel baseert ziech op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in [https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anna_Bijns&oldid=51631741 dees versie].'' {{DEFAULTSORT:Bijns, Anna}} [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Nederlandstalige dichters]] [[Categorie:Persoene oet Belsj]] 04f4nvus16tqkvdf2ax826ursel490d 0 66993 475938 429342 2024-11-16T12:08:17Z Joorsm 30190 475938 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} De '''maondag''' is 'nen daag vaan de [[week]]. Vaanajds is 't d'n twieden daag vaan de week; door de praktijk in christeleke len om op de [[zondag]] te röste is de maondag feitelek d'n ierste weekdag gewore. De naom ''maondag'' is 'n [[lienvertaoling]] vaan 't [[Latien]]s ''Lunae dies'' daan wel 't [[Aajdgrieks]] ἡμέρᾱ Σελήνης (''hèmera Selènès''). De [[maon]] waor in 't [[Ptolemeïsch stèlsel]] ein vaan de zeve [[planeet|planete]]. 't [[Astronomisch symbool]] veur de maon <big>☽︎</big> woort veural vreuger ouch es teike veur de maondag gebruuk. Es gevolg daovaan gelt de maondag al vaanajds es 'nen [[gelöksdaag|oongelöksdaag]]. Maondagskinder zouwe in hun leve väöl oongelök höbbe en 'n groete kans höbbe veur bröl te weure. Mèt de maondag zien neet väöl religieus gebruke verboonte. Wel höbbe de mierdaogse christeleke fieste [[Paose]] en [[Pinkstere]] vaste gebruke op maondag (Twiede Paosdaag resp. Twiede Pinksterdaag). In 't seculier leve gelt de maondag dèks es de minsten daag vaan de week, umtot me daan nao e weekend weer moot wèrke. Bris oonderzeuk heet aongetuind tot (in eder geval in Ingeland en Wales) op maondag mie lui zelfmaord begoon es op aander daog, en ouch mie lui ziech deen daag kraank melde. Kleinhandelere zien op maondagmörge dèks geslote, umtot ze in tegestèlling tot arbeiers en employés ouch op zaoterdag wèrke. {{waek}} m2utq88516tvvaxyxspxw9d8fhbik3n 10 66994 475935 429391 2024-11-16T12:07:15Z Joorsm 30190 475935 wikitext text/x-wiki {|style="margin:0.5em 0 0.5em 0; clear:both;" width=100% class=toccolours ! style="background:#ccccff" align="center" width="100%" | [[Daag]] van de [[waek]] |- | align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2" | [[maondag|maondig]] · [[dinsdag|daensdig]] · [[goonsdag|goonsdig]] · [[donderdag|dónderdig]] · [[vriedag|vriedig]] · [[zaoterdag|zaoterdig]] · [[zoondag|zóndig]] |} [[Categorie:Daag]] <noinclude> [[Categorie:Wikipedia:Sjablone]] </noinclude> o57ieil7lv25vd769lt59nmcja5reko 475943 475935 2024-11-16T12:11:01Z Joorsm 30190 475943 wikitext text/x-wiki {|style="margin:0.5em 0 0.5em 0; clear:both;" width=100% class=toccolours ! style="background:#ccccff" align="center" width="100%" | [[Daag]] van de [[waek]] |- | align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2" | [[zoondag|zóndig]] · [[maondag|maondig]] · [[dinsdag|daensdig]] · [[goonsdag|goonsdig]] · [[donderdag|dónderdig]] · [[vriedag|vriedig]] · [[zaoterdag|zaoterdig]] |} [[Categorie:Daag]] <noinclude> [[Categorie:Wikipedia:Sjablone]] </noinclude> oaf31lpylvt89d0xckmw67qqwxqdf1q 475946 475943 2024-11-16T12:15:49Z Joorsm 30190 475946 wikitext text/x-wiki {|style="margin:0.5em 0 0.5em 0; clear:both;" width=100% class=toccolours ! style="background:#ccccff" align="center" width="100%" | [[Daag]] van de [[waek]] |- | align="center" style="font-size: 100%;" colspan="2" | [[zoondag|zóndig]] · [[maondag|maondig]] · [[dinsdag|daensdig]] · [[goonsdag|goonsdig]] · [[donderdag|dónderdig]] · [[vriedag|vriedig]] · [[zaoterdag|zaoterdig]] |} [[Categorie:Daag]] <noinclude> [[Categorie:Wikipedia:Sjablone]] </noinclude> 0bzviv3fsbpvlp3uy91u96rg81iveq6 0 66995 475933 429151 2024-11-16T12:06:03Z Joorsm 30190 475933 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:IB_299_4to_Tyr.jpg|thumb|De god Týr, nao wee d'n dinsdag is geneump, in 'n aajd Ieslands handsjrif.]] D'n '''dinsdag''' is 'nen [[daag]] vaan de [[week]]. Vaanajds is 't d'n daarden daag vaan de week; in de gaankbare werkweek is 't d'n twieden daag. De naom ''dinsdag'' kump vaan de [[Germaanse religie|Germaanse god]] ''[[Tiwaz|Tiw/Týr]]'', de god vaan 't [[duel|twiegevech]] en gerechtegheid. In 't [[Latien]] hèt d'n dinsdag ''Martis dies'', in 't [[Aajdgrieks]] ἡμέρα Ἄρεως (''hèmera Areôs''); de Germane [[interpretatio Germanica|stèlde Mars dus geliek]] mèt Tiw. Toch is d'n daag neet direk nao [[Mars (god)|de god Mars]] geneump, meh nao de [[Mars (planeet)|planeet]]. 't Symbool veur de planeet Mars (<big>♂</big>, ouch 't symbool veur 't [[man]]nelek geslach) woort veural vreuger ouch veur d'n dinsdag gebruuk. Door zien associatie mèt de planeet Mars weurt d'n dinsdaag vaanajds (in 't volksgeluif en in de [[astrologie]]) verboonde mèt [[mannelekheid]] en geweld. Daorum kin 't zoewel 'ne [[gelöksdaag]] en 'nen oongelöksdaag zien. 'ne Belaankrieke fiesdaag dee op dinsdag vèlt is de [[Vastelaovend]]. In de [[Vereinegde Staote]] in dinsdag de gewoenen daag veur verkezinge. {{waek}} [[Categorie:Daag]] bk69n1j9xcj3sswi4nzdiogfle5mf7v 475936 475933 2024-11-16T12:07:37Z Joorsm 30190 475936 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:IB_299_4to_Tyr.jpg|thumb|De god Týr, nao wee d'n dinsdag is geneump, in 'n aajd Ieslands handsjrif.]] D'n '''dinsdag''' is 'nen [[daag]] vaan de [[week]]. Vaanajds is 't d'n daarden daag vaan de week; in de gaankbare werkweek is 't d'n twieden daag. De naom ''dinsdag'' kump vaan de [[Germaanse religie|Germaanse god]] ''[[Tiwaz|Tiw/Týr]]'', de god vaan 't [[duel|twiegevech]] en gerechtegheid. In 't [[Latien]] hèt d'n dinsdag ''Martis dies'', in 't [[Aajdgrieks]] ἡμέρα Ἄρεως (''hèmera Areôs''); de Germane [[interpretatio Germanica|stèlde Mars dus geliek]] mèt Tiw. Toch is d'n daag neet direk nao [[Mars (god)|de god Mars]] geneump, meh nao de [[Mars (planeet)|planeet]]. 't Symbool veur de planeet Mars (<big>♂</big>, ouch 't symbool veur 't [[man]]nelek geslach) woort veural vreuger ouch veur d'n dinsdag gebruuk. Door zien associatie mèt de planeet Mars weurt d'n dinsdaag vaanajds (in 't volksgeluif en in de [[astrologie]]) verboonde mèt [[mannelekheid]] en geweld. Daorum kin 't zoewel 'ne [[gelöksdaag]] en 'nen oongelöksdaag zien. 'ne Belaankrieke fiesdaag dee op dinsdag vèlt is de [[Vastelaovend]]. In de [[Vereinegde Staote]] in dinsdag de gewoenen daag veur verkezinge. {{waek}} bmozdngdb8cl0dq55axt5x1jw593xq6 0 66998 475939 432482 2024-11-16T12:08:36Z Joorsm 30190 /* Rifferenties */ 475939 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Odin,_Sleipnir,_Geri,_Freki,_Huginn_and_Muninn_by_Frølich.jpg|thumb|Wodan op [[Sleipnir]]. Teikening oet 1895 vaan [[Lorenz Frølich]].]] De '''goonsdag''', '''weunsdag''' of '''midwoch''' (zuug oonder) is 'nen [[daag]] vaan de [[week]]. Oersprunkelek is 't de veerden daag vaan de week, in de westerse werkweek is 't evels ieder d'n daarde daag. ==Naom en oersprunk== D'n daag is geneump nao de [[Germaanse religie|Germaansen oppergod]] [[Wodan]]. De vörm ''goonsdag'' mèt ''g-'' vèlt te verklaore oet [[dissimilatie]] vaan de [w] en de [u] of [o];<ref name=sijs>Nicoline van der Sijs (red.), ''Dialectatlas van het Nederlands''. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 2011: pp. 160-1</ref> de vörm ''Godan'' veur Wodan is hei en dao aongetroffe. In 't [[Latien]] hèt d'n daag ''Mercurii dies'', in 't [[Aajdgrieks]] ἡμέρα Ἕρμου (''hèmera Hermou''). Wodan woort in de [[interpretatio Germanica]] dus geliekgestèld mèt [[Mercurius (god)|Mercurius]]. Euveregens is d'n daag neet direk nao de god geneump, meh nao de [[Mercurius (planeet)|planeet Mercurius]], zoewie alle weekdaog nao hiemelliechame zien geneump. 't [[Astronomisch symbool]] veur de planeet Mercurius <big>☿</big> woort veural vreuger ouch es teike veur de goonsdag gebruuk. Euver 't algemein zeet me in [[Belsj Limbörg]] en in 't midde en zuie vaan [[Nederlands Limbörg]] (tot aon [[Remunj|Remund]]) ''goonsdag'', dewijl me in noordelek Nederlands Limbörg sprik vaan ''weunsdag'' of ''woonsdag''. Oetzunderinge gief 't op allebei: ''goonsdag'' kump beveurbeeld ouch in [[Bree (Nederlands Limburg)|Bree]] veur, dewijl me in [[Tóngere]] vaan ''weunsdag'' sprik.<ref name=sijs/> In 't uterste zuidooste vaan Nederlands Limbörg sprik me vaan ''midwoch''.<ref name=sijs/> Dee naom, dee ouch in 't [[Duits|Hoegduits]] algemein is (''Mittwoch'') kump vaan e [[taboe]] op 't neume vaan de Germaanse gode. Dit kump in mie taole veur (in oonder mie 't [[Portugees]] en 't [[Russisch]] weure op de zaoterdag nao alle weekdaog gewoen genommerd) meh in 't Duits vèlt op tot me d'n dinsdag, doonderdag en vriedag oongemeujd heet gelaote. ==Volksgeluif en gebruke== 'ne Belaankrieke kèrkeleke fiesdaag is d'n [[Asselegoonsdag]], 't begin vaan de [[vaste]]. [[Sjortelgoonsdag]] is de goonsdag vaan de [[Gooj Week]], d'n daag boe-op [[Judas]] ziech veurnaom um [[Zjezeke]] te verraoje. In 't volksgeluif is 't euver 't algemein 'nen oongelöksdaag, meh neet zier sterk. In [[Nederland]] is de goonsdag de gebrukeleken daag veur verkezinge. ==Rifferenties== <references/> {{waek}} noscn15z8a2qic4qmacpoiwc9cxkd8o 0 67004 475937 444010 2024-11-16T12:07:57Z Joorsm 30190 475937 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Thor's Fight with the Giants (Mårten Winge) - Nationalmuseum - 18253.tiff|thumb|Thor/Donar veurt door de loch. Sjèlderij oet 1872 vaan [[Mårten Eskil Winge]].]] D'n '''donderdag''' is 'nen [[daag]] vaan de [[week]]. 't Is vaanajds de vijfden daag vaan de week, meh in de westerse werkweek gelt 't es de veerden daag. De naom kump vaan de [[Germaanse religie|Germaanse god]] [[Donar]], d'n [[eponiem|eponimische]] god vaan d'n [[donder]]. Oersprunkelek hèt d'n daag ''dies Jovis'' (in 't [[Latien]]) daan wel ἡμέρᾱ Διός (''hèmera Dios'', in 't [[Aajdgrieks]]). Donar woort dus [[interpretatio Germanica|geliekgestèld]] mèt [[Jupiter (god)|Jupiter]]. Allewel tot Donar (aanders es Jupiter en [[Zeus]]) geinen oppergod is, zien ze wel allemaol god vaan d'n donder. Feitelek is d'n daag neet direk geneump nao de god Jupiter, meh nao de [[Jupiter (planeet)|planeet]], wie de aander weekdaog. 't [[Astronomisch symbool]] veur Jupiter <big>♃</big> woort veural vreuger ouch veur d'n donderdag gebruuk. In de [[Roems-Kathelieke Kèrk]] is [[Witten donderdag]] 'ne belaankrieken daag. 't Is naomelek d'n daag vaan 't [[Lèste Aovendmaal]], d'n daag tot Zjezeke mèt zien apostele samezaot en daonao door Judas woort verraoje en gearresteerd. Ouch [[Hiemelvaartsdaag]] vèlt op 'nen donderdaag, zoe good wie d'n [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] fiesdaag [[Thanksgiving Day]]. Door zien associatie mèt d'n oppergod gelt d'n donderdaag in väöl culture vaanajds es [[gelöksdaag]]. {{waek}} g9ns7blid7epih0l8z7zod0luormowx 0 67006 475940 465810 2024-11-16T12:09:15Z Joorsm 30190 475940 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} De '''vriedag''' is 'nen [[daag]] vaan de [[week]]. Vaanajds waor 't de zèsde weekdaag, meh in de westerse werkweek is 't de vijfde. Vriedag is verneump nao [[Frija]]/Frigge, 'n [[Germaanse religie|Germaanse godin]] die dèks mèt [[Freyja]] weurt verwart daan wel geliekgestèld. D'n oersprunkeleke naom is ''Veneris dies'' in 't [[Latien]] en Ἀφροδῑ́της Ἡμέρα (''Aphroditès hèmera'') in 't [[Aajdgrieks]]. Frija woort dus [[interpretatio Germanica|geliekgestèld]] mèt [[Venus (godin)|Venus]]. Dit is neet allein 'n religieus meh ouch 'n taolkundege interpretatie: zoewel ''venus'' es ''frīja'' beteikene 'leefde' ('t lèste word is verwant aon ''vrije'' en ''vrund''). In feite is d'n daag neet direk nao de godin geneump, meh nao de [[Venus (planeet)|planeet Venus]]. 't [[Astronomisch symbool]] vaan die planeet (<big>♀</big>, ouch 't symbool vaan 't [[vrouwelek]] geslach) woort veural vreuger ouch es teike veur de vriedag gebruuk. Vriedag moot vaan oersprunk 'ne [[gelöksdaag]] zien gewees, umtot de godin en planeet Venus euver 't algemein gunstege associaties höbbe (leefde, vrei, meh ouch verleiing). Door [[christendom|christeleken]] invlood is 't evels in väöl culture 'nen oongelöksdaag gewore. [[Goje Vriedag]] weurt herdach es d'n daag boe-op [[Zjezeke]] aon 't kruus genegeld woort en dit is veur väöl lui de ierste associatie. Veural in de modernen tied is 't bijgeluif wiedverbreid geraak tot me moot oppasse veur [[Vriedag d'n Daartiende]]; 'nen daag dee twie oongelöksbringers kruis en daorum bezunder oongelökkeg zouw zien. Op deen daag weure groete beslissinge wie trouwe of e hoes koupe significant minder genome. In de [[Roems-Kathelieke Kèrk]] waor 't vaanajds 'ne vastendaag, noe nog (of entans tot veur kort) waor 't oonder kathelieke de gewoente op vriedag vès te ete. In d'n [[islam]] is de vriedag de [[rösdaag]] en daag vaan 't gebèd, wie dat in 't [[joededom]] de zaoterdag en in 't christendom de zondag is. In de seculiere wereld heet de vriedag allewijl geunsteger associaties. Sinds me op de zaoterdag neet mie hoof te wèrke, begint op vriedag 't [[weekend]]. Op väöl bedrieve is de sfeer get losser. Sommege hantere de [[Casual Friday]]; me hoof daan op vriedag neet in [[stadstenue|pak]] nao ketoer te koume. {{waek}} kgaytvcauesrniltmzpr73zkzf5bid5 0 67009 475941 451093 2024-11-16T12:09:36Z Joorsm 30190 475941 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} [[Plaetje:Rubens_saturn.jpg|thumb|Kronos vrit eint vaan zien kinder op, sjèlderij vaan [[Pieter Paul Rubens]]. Door dit soort sinister associaties kraog de zaoterdag de naom vaan oongelöksdaag.]] De '''zaoterdag''' is 'nen [[daag]] in de [[week]]. Oersprunkelek is 't de zevenden daag, meh in de westerse werkweek gelt 't es de zèsde. In 't [[Limbörgs]] en de mieste aander [[Germaanse taole]] is dit d'n insegsten daag mèt 'ne [[Latien]]sen oersprunk. D'n oersprunkeleke naom is ''Saturni dies'' (of in 't [[Aajdgrieks]]: ἡμέρᾱ Κρόνου ''hèmera Kronou''). De mieste weekdaog kraoge 'n vertaoling aon de hand vaan de [[interpretatio Germanica]]; de daog woorte geneump nao 'ne god dee me mèt de Romeinse god oet d'n oersprunkeleke daagnaom geliekstèlde. Veur [[Saturnus (god)|Saturnus]] kós me in de [[Germaanse religie|Germaanse mythologie]] geinen tegenhenger vinde; daorum naom me de naom sumpelweg euver. Euveregens is de zaoterdag, wie de aander weekdaog, in ierste instantie neet nao de god meh nao de [[Saturnus (planeet)|planeet Saturnus]] geneump. 't [[Astronomisch symbool]] veur Saturnus <big>♄</big> woort veural vreuger ouch es teike veur de zaoterdag gebruuk. In tegestèlling tot de aander weekdaog had de zaoterdag al bij de joede 'ne naom: [[sabbat]]. Dee naom is ouch in väöl westerse taole in gebruuk, veural (meh neet allein!) wienie me bezwoer maakde tege d'n heidense naom ''Saturnus'': ''sabatto'' in 't [[Italiaans]], суббота ''soebbota'' in 't [[Russisch]], ''Samstag'' in 't (Zuid-)[[Duits]]. In 't Duits besteit ouch nog de naom ''Sonnabend'', dee ziech liet verklaore es 'zoondag-(veur)aovend'. 'ne Christeleke gedinkdaag is [[Stèlle Zaoterdag]], d'n daag veur [[Paose]]. De liturgie ligk daan gooddeils stèl; me gedink tot [[Zjezeke]] in 't graaf laog en wachde op zien [[Wederopstanding]]. Op Stèlle Zaoterdag weurt dèks neet mie [[vaste|gevas]], allewel tot 't nog gewoen tot de veertegdaogentied huurt. In 't volksgeluif is de zaoterdag vaanajds 'nen [[gelöksdaag|oongelöksdaag]]. Kronos/Saturnus, de god vaan de veurbijen tied dee zien eige kinder versloond, weurt in verband gebrach mèt d'n doed en duusternis. In 't [[joededom]] is de zaoterdag evels 'nen heilegen daag: 't is dao de rösdaag, umtot God volgens 't [[Sjöppingsverhaol]] in [[Genesis]] nao zès daog de sjöpping aofsloot en bezaog. Wie in d'n twintegsten iew e twiedaogs weekend algemein woort, kraog de zaoterdag aander associaties. Me associeert häöm allewijl veural mèt vrijen tied en vermaak, in 't bezunder [[oetgoon]]. In väöl len weurt ouch gesport op de zaoterdag, al gebruuk me dao dèkser de [[zondag]] veur. In 't [[Nederlands amateurvoetbal]] weurt dèks op de zaoterdag gespäöld es me um religieus reies zondaogs neet wèlt speule; zaoterdagcompetities gief 't naovenant veural in de Biebelreem. {{waek}} 2b5jgpsamf09p9xhn1gbami0tlcjley 0 67011 475942 431855 2024-11-16T12:09:52Z Joorsm 30190 475942 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} De '''zoondag''' is 'nen [[daag]] in de [[week]]. Oersprunkelek waor 't d'n iersten daag; in de westerse werkweek is 't evels de zevende en lèsten daag gewore. D'n daag is verneump nao de [[zon]]; 't woord ''zoondag'' is daan ouch 'n sumpel lienvertaoling vaan 't [[Latien]]s ''Solis dies'' daan wel 't [[Aajdgrieks]] ἡμέρᾱ Ἡλίου ''hèmera Hèliou''. De zon waor in 't [[Ptolemeïsch stèlsel]] ein vaan de zeve [[planeet|planete]]; de aander weekdaog zien nao de aander planete geneump. Daobij gol de zon in väöl culture ouch es 'ne god ([[Helios]] bij de Grieke; in minder maote ouch [[Sol Invictus]] bij de Romeine). 't [[Astronomisch symbool]] veur de zon <big>☉</big> woort veural vreuger ouch es teike veur de zoondag gebruuk. In de [[Romaanse taole]] heet me de naom ''zoondag'' neet gehawwe; hei sprik me vaan d'n 'Daag vaan d'n Hier' (''domenica'', ''dimanche'' etc.). De zoondag waor en is in 't volksgeluif algemein 'ne [[gelöksdaag]], um de positief associaties die de zon mètbringk. Dit kin hiel good vaan invlood zien gewees op de vreug [[christendom|christene]], die d'n daag vaan rös en gebed versjove vaan de sabbat (op zaoterdag; in de Romeinse cultuur zeker geine gelöksdaag) nao de zoondag. Bekans alle christeleke genoetsjappe doen de [[mès]] of deens op dezen daag, allein get klein christeleke genoetsjappe wie de [[zevendendaagsadventiste]] koume op zaoterdag bijein. In alle vaanajds christeleke len is de zoondag de wètteleke rösdaag. Ouch in 't islamitisch meh seculier ingestèld [[Turkije]] is dat zoe; 't land zeuk daomèt aonsleting bij Europa. Op zoondag weure dèks sportmatche gespäöld en in väöl len verkezinge gehawwe. Bij sommege christene gief dat evels probleme, umtot ze meine tot de zoondagsrös heimèt weurt versteurd. Dit is oonder mie bij de [[orthodox prottestantisme|orthodox-prottestante]] in [[Nederland]] zoe. Daorum weure in dit land verkezinge op goonsdag gehawwe, en speule [[amateurvoetbal]]clubs op prottestantse groondslaag dèks op zaoterdag. {{waek}} ezlkxths5c5u6awuhij66aq1xdxrpca 14 67540 475970 471712 2024-11-16T15:32:00Z Joorsm 30190 475970 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|21]] [[Categorie:Einentwintigste iew]] 8kbezvhg5rw09q73mmbsa3p1f2kyuvf 14 67546 475969 471711 2024-11-16T15:31:36Z Joorsm 30190 475969 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|20]] [[Categorie:Twintigste iew]] hmpuojw3rhfq7m7mi0h8xtb3d2rc7or 14 67547 475968 471710 2024-11-16T15:30:57Z Joorsm 30190 475968 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|19]] [[Categorie:Negentiende iew]] sjc5w4m3z393mg9y3nhfrzhum6ttvvw 14 67549 475967 471709 2024-11-16T15:30:29Z Joorsm 30190 475967 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|18]] [[Categorie:Achtiende iew]] tdmnm0pyp6q9jp3v4pzls7llcodfvj3 0 70644 475971 472831 2024-11-16T15:34:26Z Joorsm 30190 /* Rifferenties */ 475971 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Lucas_Cranach_(I)_workshop_-_Martin_Luther_(Uffizi).jpg|thumb|Martin Luther gesjilderd door [[Lucas Cranach d'n Awwe]] in [[1529]].]] '''Martin'''<ref>zienen originele naom en gengbare naom op 't [[Duits]], [[Frans]] en [[Ingels]]</ref>, '''Maarten'''<ref>de gengbare naom op 't [[Nederlands]]</ref> of '''Meerten Luther'''<ref>''Meerten'' is vaan aajdsher de [[Limbörgs]]e benaoming veur ''Martinus'', ''Martin'' of ''Maarten''</ref> ([[10 november]] [[1483]], [[Eisleben]] in 't allewijl [[Sakse-Anhalt]] - [[18 fibberwarie]] [[1546]] aldao) waor 'nen [[Sint Augustinus|Augustiner]], 'ne professor in de [[theologie]] en d'n initiator vaan de [[Rifformatie]]. Heer voond de essentie vaan 't [[Christendom|christelek geluif]] in [[God]]s belofte vaan genaoje en rechveerdeging door [[Zjezus Christus]]. Op force heivaan wilde heer de, in zien ouge, foutieve oontwikkelinge vaan de [[Roems-Kathelieke kèrk]] in deen tied climinere en ze herstèlle tot hun oersprónkeleke vörm. Dit is boerum de nao Luther luusterende geluivege "hervörmers" en "reformantiste" geneump woorte. In tegestèlling tot Luther zienen originelen opzat, splitste de kèrk ziech aof in reactie op zien kritiek op 't [[Vaticaanstad|Vatikaon]]. Hei-oet volgde 't [[evangelisme]], 't [[lutheranisme]] en - in de loup vaan de Rifformatie - aander dominaties vaan 't [[Prottestantisme]]. Zien vertaoling vaan de [[Biebel]] op 't [[Nedersaksisch]] heet 'ne behöbbeleken invlood op de [[Duitse taol]] gehad. == Jong jaore == Martin Luther góng roond zien 17e [[rech]]te studere en waor in ierste instantie neet vaan plan um de kèrk te gaon dene. Dat veraanderde op [[2 juli]] [[1505]], wie heer in de buurt vaan [[Erfurt]] bekans door de [[bliksem]] woort getroffe. Dit waor 'n teike vaan [[God]] in Luthers ouge, boenao heer ziechzelf en God belaofde in 't [[kluuster]] te gaon. Luther zien vertaoling vaan de [[Biebel]] op 't [[Duits]] waor 'n rivvelutie binne de [[Europa|Europese]] [[relizjie]]cultuur umtot welke vertaoling vaan de Biebel daan ouch es oonwönsbaar woort gezien door de Kathelieke. Zien vertaoling, mer ouch zien [[theologie]] en kèrk[[polletiek]], droge bij tot gigantische en ingriepende veraanderinge in de Europese sameleving en cultuur in de [[vreugmodernen tied]] - evels väöl mie in [[Wes-Europa|Wes-]] en [[Noord-Europa]], es in [[Zuid-]] en [[Oos-Europa]]. [[Centraol-Europa]] weure sindsdeen gezien es 't euvergensgebeed vaan 't [[Prottestantisme]], [[Kathelicisme]] en [[Christeleke Orthedoxie]]. Op [[3 april]] [[1507]] oontvaank Luther 't [[sakkermint]] vaan de [[preester]]wijing. == Aonlaop tot Rifformatie == === 95 stèllinge === [[Plaetje:Luther-vor-Cajetan.jpg|thumb|Martin Luther in Augsburg veur kardinaol Cajetan.]] In [[1517]] negelt Luther zien [[95 stèllinge]] aon de kèrkdeur vaan [[Wittenberg]] um de [[Roems-Kathelieke Kèrk]] te hervörme. Ein vaan de reies boerum heer dat deit is vaanwege de Kèrk häör [[aoflaot]]handel nao de gevangene [[Johann Tetzel]]. D'n aoflaot waor 'n dèks gebruukde percessie vaan de Kèrk um 'n straof kwiet te sjelle. Luther waor 't hei neet mèt eins. In zien ouge waor iemes sjöldeg op 't momint tot God dat had beslote. Later, op 't [[Concilie vaan Trente]] ([[1545]]-[[1563|63]]), zou d'n aoflaot inderdaad weure aofgesjaf. aander belaangriek pönte die heer eiste in zien 95 stèllinge waore zien idee tot allein [[geisteleke]] [[preester]] zawwe mage weure en zien bezej tot de [[mins]] 'ne persoenleke rillatie mèt [[God]] heet en tot dao geine tössekoms vaan 'ne preester veur nudeg is. === Exkommenikatie === In [[1518]] weurt heer in de [[ban]] gedoon door de gemeinsjap en op [[15 juni]] [[1520]] weurt heer ge[[excommunicatie|ëxkommeniceerd]] door de [[Paus Leo X]], boedoor heer al zien rechte verloor. 'tZelfde jaor sprik heer de [[Rieksdaag (Heileg Roems Riek)|Rieksdaag]] in [[Worms]] touw. Op [[10 december]] [[1520]] verbrent Martin Luther de [[pauseleke böl]] ''[[Exsurge Domine]]'' en plaots ziech vrijwilleg boete de [[Roems-Kathelieke Kèrk]]. == 't Vertaole vaan de Biebel == In de [[middeliewe]] had 't vertaole vaan de [[Biebel]] nao de volkstaol gein prioriteit. Mèt de koms vaan Luthers [[Rifformatie]] woort de positie vaan de Biebel in 't christelek geluif väöl sterker. Veur Luther waor allein heer de basis veur 't geluif (''sola scriptura''); de geluivege mote häöm in hun eige taol kinne leze. Väöl vertaolinge volgde in de decennia daonao, ouch in aander taole es 't Duits. In [[1534]] bringk Luther [[Lutherbiebel|zien biebelvertaoling]] oet. 't [[Nui Testamint]] had heer al in [[1522]] veerdeg. Nog datzelfde jaor beneump de [[Act of Supremacy]] keuning [[Hendrik VIII vaan Ingeland]] tot hoof vaan de Kèrk, zoetot ouch in [[Ingeland]] de rifformatie begint. In [[1536]] publiceert [[Johannes Calvijn]] publiceert zien ''[[Institutio Religionis Christianae]]'', boedoor 'n nui splitsing oontsteit: 't [[Calvinisme]]. Datzelfde jaor goon [[Denemarke]], [[Noorwege]] en [[Zwede]] euver op 't lutheranisme. === Veraanderinge door Luther === Mer Luthers versie vaan de Biebel bleef neet bij 'n vertaoling. Ouch de inhoud woort veur e groet deil veraanderd. Door de middeliewe heer woorte väöl vaan beuk zoonder meujte opgenomme in de Biebel door de Kathelieke. Ze woorte beveurbeeld opgenome in de [[Völgaot]]. Oonder invlood vaan 't [[humanisme]] begós me kritisch te loere nao de Biebeltekste en of ze wel oersprunkelek waore. Luther besloot alle beuk die neet bij de [[joededom|Joede]] bekind zien neet op te numme. Veur häöm, en veur aander kèrkhervörmers en later prottestantse theologe, waore die gesjrifte nog wel vaan theologisch belaank. In de kathelieke kèrk gónge stumme op um 'tzelfde te doen, meh op 't [[Concilie vaan Trente]] woort beslote um de beuk die op ieder concilies waore ingerope toch te hawwe. === Impek vaan de Lutheraonse Biebel === {{hoofartikel|Lutheranisme}} In [[1522]] brach Luther zien versie vaan 't [[Nui Testamint]] oet, in [[1534]] de ganse [[Biebel]]. Zienen invlood op de canon en de tekskritiek waor enorm. In [[1530]] woort de [[Confessio Augustana]] op de Rieksdaag in [[Augsburg]] veurgeleze. Hei woort al dudelek, veer jaor veurtot 't [[Aajd Testemint]] nog vertaold moos weure door Luther, tot de breuk tösse lutheraone en kathelieke neet mie te herstèlle waor. In naovolging vaan Luther oontstoont in Zwitserland de [[Zwinglibiebel]]. In Fraankriek waore op dat memint al kathelieke biebels versjene - e Nui Testamint in [[1474]], 'ne ganse biebel in [[1530]] - wie in [[1535]] oonder invlood vaan 't [[calvinisme]] ouch 'n prottestantse vertaoling versjeen (vaan [[Pierre Robert Olivetan]]). Es reactie dao-op kaom in [[1550]] - ouch in de [[Frans]]taolege wereld - 'ne ''Leuvense biebel'' oet, dee laank bij de kathelieke in gebruuk bleef. Later vertaolinge volgde in alle len. Belaankriek is veural de [[King Jamesvertaoling]] oet 1611, die veur de [[anglicanisme|Ingelse prottestante]] oongeveer is wat de Staotevertaoling veur de Nederlandse is. Ouch in de Scandinavische len, die es ierste officieel op 't lutheranisme euvergónge, versjene in de zèstienden iew al vertaolinge (Deens: Mikkelsen 1524, Kopenhaagse vertaoling 1550; Zweeds: Vasabiebel 1541). In 't [[Spaons]] verjseen in 1602 de [[Reina Valeravertaoling]]. In [[1546]] hiemelt Luther. Evels is de Rifformatie daan nog laank neet euver. De [[godsdeenstoorlog]]e (inclusief [[beeldestörm]]) die heioet in de [[16e iew]] veurtvleuide woorte veurnaomelijk geveurd in wat allewijl [[Duitsland]], de [[Benelux]] en [[Germaanse taole|Germaanstaoleg]] [[Fraankriek]] is ([[Frans Vlaondere]] en d'n [[Elzas]]). In väöl gebeeje boe oorloge tösse de Lutheraone en Kathelieke hierste woort vrei geslote mèt de [[Vrei vaan Augsburg]] in [[1555]]. [[Paus Leo X]], dee Luther ierder [[excommunicatie|exkommeniceerde]] hiemelde in [[1521]] wie heer deep in sjölde zoot door de poginge um Lutheraonse kritici stil te hawwe. [[Hadrianus VI]] - volges [[Duitsland]] de zevenden Duitse paus en volges [[Nederland]] d'n ierste en lèste Nederlandse paus - perbeerde de Lutheraone nog d'r in te hawwe mer woort nao e jaor door 'nen oonbekinde persoen umgebrach. == Luthers allewijl invlooj op Europese cultuur == 't Versjèl tösse kathelieke en prottestante zou groet blieve in Europa en de kloof begint eigelek pas sinds de late [[20e iew]] aof te nömme. De [[sjraom]] tösse de twie kèrke geit dweers door [[Nederland]] - de prottestante woene veurnaomelek te noorde vaan de [[Rien]] en de [[Maos]]. De Kathelieke te zuie daovaan. In 't [[Duitsland|Duits]] [[Rienland]] weurt dat get ingewikkelder - mèt naome umtot hun traditioneel cultureel en polletiek centrum vaan [[Kölle]] en [[Dusseldörp]] rillatief gemenk is gebeleve wat betröf [[relizjie]]. Euver 't algemein kin me evels inderdaad vaan e prottestant [[Noord-Europa]] spreke, e katheliek [[Zuid-Europa]] en e gemenk [[Centraol-Europa]] (mèt [[Oos-Europa]] mie gekaraktiseerd door [[Christeleke Orthedoxie]]). 't Versjèl tösse de twie gemeinsjappe heet ziech ouch geoet in [[communicatie|kommenekatie]]. Dit is ein vaan de oetlègke boerum 't Kathelieke [[Zuid-Nederland]] mèt 'n [[zachte G]] sprik (wie 't eveneins Kathelieke [[Vlaondere]]), wijl 't Prottestante [[Noord-Nederland]] mèt 'n [[helle G]] sprik. Allewijl is zoe'n 44,5% vaan de [[Europese Unie]] (EU) Katheliek, wijl oongeveer 9,9% Prottestant is. 't Percentaasj is aofgenomme in de EU vaanwege de [[Brexit]] ('t vertrèkke vaan 't groetdeils Prottestante [[Vereineg Keuninkriek]] oet de EU in [[2020]]). == Aander wèrk == Luther sjreef ouch aander beuk. Zoe sjreef heer in [[1543]] 't [[anti-Semitisme|antisemitische]] book ''[[Von den Jüden und iren Lügen]]'' (''Vaan de [[Judedom|Jude]] en hun Leuges''), wat later 'n groete inspiratiebrón veur [[Adolf Hitler]] en 't [[Nazisme]] in 't algemein zou zien. Luther waor ouch 'nen amateur[[componis]] vaan motètte en vaan bepaolde [[lutheranisme|lutheraonse]] [[koraol]]melodieë. == Persoenelek leve == Maarten Luther trouwt mèt en de veurmalige nón Katharina von Bora in Wittenberg. Op [[13 juni]] [[1525]] trouwt Luther mèt de veurmaoleg [[nón]] [[Katharina von Bora]] in [[Wittenberg]]. == Rifferenties == * Veurnaomelek gebasseerd op de [[Duits|Duitstaolege]] versie vaan dit artikel en op al bestaonde artikele op de [[Limbörgs|Limbörgstaolege]] Wikipedia: [[Biebel]], [[Lutheranisme]], [[Prottestantisme]] en [[Rifformatie]] {{DEFAULTSORT:Luther, Martin}} [[Categorie:Persoene oet Duutsjland]] [[Categorie:Geiselik leiders]] [[Categorie:Prottestantse theologe]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] ixtbxtqu4kkkieanlzty0n0ax83tirw 0 72190 475990 471405 2024-11-16T15:55:36Z Joorsm 30190 475990 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Grave_of_John_Taverner_-_geograph.org.uk_-_596642.jpg|thumb|Graaf vaan John Taverner in de St. Botolph Kèrk in Boston]] '''John Taverner''' (ca. [[1490]], woersjijnlek [[Ingeland]] - [[18 oktober]] [[1545]], in [[Boston (Lincolnshire)|Boston]]) is 'ne, woersjijnlek [[Ingeland|ingel]]se, [[kompenis]] dee väöl heet gemeind veur de [[Renaissance (meziek)|Renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zèstienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Missa Gloria tibi Trinitas'', ''The Western Wynde Mass'' en ''Missa Corona Spinea''. 'n Aontal vaan zien bekinste wèrke zien: * ''Missa Gloria tibi Trinitas'' (6-stömmeg) * ''Western Wynde Mass'' (4-stömmeg) * ''Missa sine nomine'' (4-stömmeg) * ''Playn Song Mass'' (4-stömmeg) {{DEFAULTSORT:Taverner, John}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Persoene oet Vereinig Keuninkriek]] kxrugo3ti943iy5locqi2exx91jr11k 0 72191 475982 462252 2024-11-16T15:46:43Z Joorsm 30190 /* Rifferenties */ 475982 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Nicolas Gombert''' ([[1495]], woersjijnlek örges tösse [[Sint-Omaars]] en [[Riesel]] <ref>allewijl ''[[Saint-Omer]]'' in [[Pas-de-Calais]] en [[Lille]] in [[Nord]] </ref> - [[1560]], meugelek in [[Doornik]] <ref>allewijl meistes geneump bij de [[Frans]]e naom, [[Tournai]], in [[Henegouwe]] </ref>) is 'ne [[Vlaondere|Vlaomse]] [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|Renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zèstienden iew]], in de [[Habsbörgse Nederlen]], en is bekind um [[kompesitie]]s wie d'n ''Achdeilege Credo'', ''Haec dies'', ''Salve Regina'', ''Media Vita'' en ''Lugebat David Absalon''. ==Wèrk== 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: *Nicolas Gombert, ''Music from the Court of Charles V'', [[Huelgas Ensemble]], Sony Vivarte SK 48249 *Nicolas Gombert, ''Missa [[media vita]], etc.'', [[Hilliard Ensemble]], ECM New Series 1884 [http://www.classicalacarte.net/Goldberg50/Dossiers/ecm_1884_9818792.htm] *Nicolas Gombert, ''Gombert: Motets'', Beauty Farm, Fra Bernardo FB 1504211 [https://web.archive.org/web/20230126223836/https://frabernardo.com/?portfolio=nicolas-gombert-motets-beauty-farm] *Nicolas Gombert, ''Gombert: Motets II'', Beauty Farm, Fra Bernardo FB 1612457 *Nicolas Gombert, ''Gombert: Masses, a la Coronatione, Media Vita, Philomena Previa, Beati Omnes. Motets, Media Vita, Beati omnes''. Beauty Farm, Fra Bernado FB 2005329 *Nicolas Gombert, ''Magnificat 1, etc.'', Oxford Camerata, Naxos 8.557732 *Nicolas Gombert, ''Magnificats 1–4'', Tallis Scholars, CD Gimell CDGIM 037 [http://www.classicalacarte.net/Goldberg50/Dossiers/gimell_cdgim_037.htm] *Nicolas Gombert, ''Magnificats 5–8'', Tallis Scholars, CD Gimell CDGIM 038 *Nicolas Gombert, ''Eight-part Credo, etc.'', Henry's Eight: Hyperion CDA 66828 *Nicolas Gombert, ''Missa Tempore paschali, etc.'', Henry's Eight, Hyperion CDA 66943 *''[[Heavenly Spheres]]'', CBC Records, MVCD 1121, sung by [[Studio de musique ancienne de Montréal]]. Contains two motets by Gombert, including his elegy for Josquin, ''Musae Jovis''. *''Flemish Masters'', Virginia Arts Recordings, VA-04413, performed by [http://zephyrus-va.org/ Zephyrus]. Includes Gombert's motet, ''Lugebat David Absalon'', the Obrecht ''Missa Sub tuum presidium'', as well as motets by Willaert, Clemens non Papa, Ockeghem, Des Prez, and Mouton. *''Christmas to Candlemas'', Ensemble Gombert, Tall Poppies TP192. Includes Gombert's motet "Hodie nobis caelorum" and seasonal works by Mouton, Josquin, de Silva, Clemens non Papa, Tallis, Victoria, Lassus, Sheppard and Palestrina. *''Josquin to Martin'', Ensemble Gombert, Move Records MCD 277. Includes Gombert's motet "Regina caeli laaetare" and works by Josquin, de Monte, Byrd, Brahms ("Drei Motetten," op. 110) and Frank Martin (Mass for Double Choir). *Nicolas Gombert, ''Nicolas Gombert 1'', The Sound and the Fury, ORF CD 463. Includes ''Missa Quam Pulchra Es'', ''Ave Maria'', ''Salve Maria'', ''Sancta Maria'', ''Da Pacem'', ''Inviolata''. *Nicolas Gombert, ''Nicolas Gombert 2'', The Sound and the Fury, ORF SACD 3006. Includes ''Missa Sur Tous Regrets'', ''Si Ignoras Te'', ''Homo Erat in Jerusalem'', ''Sancta Mundi'', ''Ave Salus Mundi'', ''Emendemus'', ''Ne Reminiscaris Domine'', ''Salvator Mundi''. *Nicolas Gombert, ''Nicolas Gombert 3'', The Sound and the Fury, ORF CD 3077. Includes twelve motets. *Nicolas Gombert, ''Tribulatio et angustia'', Brabant Ensemble, Stephen Rice, Hyperion CDA67614 *Nicolas Gombert, ''Motets, Chansons, and a Magnificat'', Capella Alamire, Urquhart, Naxos 8.570180 *Listen to [https://web.archive.org/web/20070311143513/http://www.acc.umu.se/~akadkor/early/IVA_Gombert_Nicolas.html free recordings of songs] from [http://www.acc.umu.se/~akadkor/indexENG.html Umeå Akademiska Kör]. == Rifferenties == * Vaan de [[Ingels]]taolege Wikipedia {{DEFAULTSORT:Gombert, Nicolas}} [[Categorie:Polyfonie]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Persoene oet Frankriek]] [[Categorie:Luuj gebaore in de viefteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] nf75ow5pu182iu6b3d7vappwc9a8nwd 14 74076 475966 471708 2024-11-16T15:29:59Z Joorsm 30190 475966 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|17]] [[Categorie:Zeventiende iew]] 0glee0fjd3misvevpabc5e0c3gs969o 14 74958 475934 2024-11-16T12:06:13Z Joorsm 30190 Nuuj pazjena: [[Categorie:Kalender]] 475934 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Kalender]] eze8hxdud8dm22nvnze63chyf2d13k7 14 74959 475945 2024-11-16T12:15:02Z Joorsm 30190 Nuuj pazjena: [[Categorie:Kalender]] 475945 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Kalender]] eze8hxdud8dm22nvnze63chyf2d13k7 14 74960 475972 2024-11-16T15:36:28Z Joorsm 30190 Nuuj pazjena: [[Categorie:Gebaore luuj|15]] [[Categorie:Vieftiende iew]] 475972 wikitext text/x-wiki [[Categorie:Gebaore luuj|15]] [[Categorie:Vieftiende iew]] lzjptozm4se1713du6wrt5upq10enkv 0 74961 476014 2024-11-16T20:57:10Z Steinbach 16 Redirect nao [[Frédéric Chopin]] 476014 wikitext text/x-wiki #redirect [[Frédéric Chopin]] e7sdmce6lf2msxhitc5x3qknifyvkt6