ວິກິພີເດຍ lowiki https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%9C%E0%BB%89%E0%BA%B2%E0%BA%AB%E0%BA%BC%E0%BA%B1%E0%BA%81 MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter ສື່ ພິເສດ ສົນທະນາ ຜູ້ໃຊ້ ສົນທະນາຂອງຜູ້ໃຊ້ ວິກິພີເດຍ ສົນທະນາກ່ຽວກັບວິກິພີເດຍ ຮູບ ສົນທະນາກ່ຽວກັບຮູບ ມີເດຍວິກິ ສົນທະນາກ່ຽວກັບມີເດຍວິກິ ແມ່ແບບ ສົນທະນາກ່ຽວກັບແມ່ແບບ ຊ່ວຍເຫຼືອ ສົນທະນາກ່ຽວກັບຊ່ວຍເຫຼືອ ໝວດ ສົນທະນາກ່ຽວກັບໝວດ TimedText TimedText talk Module Module talk 0 1471 112589 112445 2024-12-05T02:12:19Z Brgb 20083 ບໍ່ມີອ້າງອີງ 112589 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ | conventional_long_name = ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ | common_name = ລາວ | native_name = | image_flag = Flag of Laos.svg | image_coat = Coat of arms of Laos.svg | symbol_type = [[ເຄື່ອງໝາຍຊາດ]] | national_motto = "ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດທະນາຖາວອນ" | national_anthem = "[[ເພງຊາດລາວ]]"<br /><div style="padding-top:0.5em;">[[File:National Anthem of Laos.ogg|center]]</div> | image_map = {{Switcher|[[ຮູບ:Laos (orthographic projection).svg|frameless]]|ສະແດງລູກໂລກ|[[ຮູບ:Location Laos ASEAN.svg|250px|upright=1.15|frameless]]|ສະແດງແຜນທີ່ອາຊຽນ|default=1}} | map_caption = {{map caption |location_color=ຂຽວ |region=[[ອາຊຽນ]] |region_color=ເທົາເຂັ້ມ |legend=Location Laos ASEAN.svg}} | capital = [[ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ]] | coordinates = {{Coord|17|58|N|102|36|E|type:city}} | largest_city = | official_languages = [[ພາສາລາວ]] | recognised_languages = | languages_type = ພາສາທີ່ເວົ້າ | languages = {{hlist|[[ພາສາລາວ|ລາວ]]|[[ພາສາມົ້ງ|ມົ້ງ]]|[[ພາສາກຶມມຸ|ກຶມມຸ]]|[[ພາສາຝຣັ່ງ|ຝຣັ່ງ]]<ref>{{cite web|url=http://www.studycountry.com/guide/LA-language.htm|title=The Languages spoken in Laos|website=Studycountry|access-date=16 September 2018}}</ref>}} | ethnic_groups = {{unbulleted list | 53.2% [[ລາວ (ຊົນເຜົ່າ)|ລາວ]] | 11% [[ຊາວກຶມມຸ|ກຶມມຸ]] | 9.2% [[ຊາວມົ້ງ|ມົ້ງ]] | 3.4% [[ຊາວຜູ້ໄທ|ຜູ້ໄທ]] | 3.1% [[ກຸ່ມຊາດພັນໄທ-ກະໄດ|ໄທ]] | 2.5% Makong | 2.2% [[ຊາວກະຕາງ|ກະຕາງ]] | 2.0% [[ຊາວລື້|ລື້]] | 1.8% [[ອາຄາ]] | 11.6% ອື່ນໆ {{efn|ລວມ[[List of ethnic groups in Laos|ກຸ່ມຊົນເຜົ່າຂະໜາດຫຼາຍກວ່າ 100 ກຸ່ມ]]}} }} | ethnic_groups_year = 2015<ref name="Census2015">{{cite web|url=https://lao.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/PHC-ENG-FNAL-WEB_0.pdf|title=Results of Population and Housing Census 2015 |publisher=Lao Statistics Bureau |access-date=1 May 2020}}</ref> | demonym = [[ປະຊາກອນລາວ|ຊາວລາວ]] | government_type = [[ລັດເອກະພາບ|ລັດດ່ຽວ]] [[ລັດທິມາກ-ເລນິນ]] [[ລັດ​ພັກ​ດຽວ|ພັກດຽວ]] [[ສາທາລະນະລັດ]][[ລະບອບປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊົນ|ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ]]([[ໂດຍນິຕິໄນ]]) ສັງຄົມນິຍົມ ([[ໂດຍພຶດຕິໄນ]]) | leader_title1 = [[ເລຂາທິການໃຫຍ່ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ|ເລຂາທິການໃຫຍ່]]<br>[[ປະທານປະເທດ ແຫ່ງ ສປປ ລາວ|ປະທານປະເທດ]] | leader_name1 = [[ທອງລຸນ ສີສຸລິດ]] | leader_title2 = [[ລາຍຊື່ນາຍົກລັດຖະມົນຕີລາວ|ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ]] | leader_name2 = [[ສອນໄຊ ສີພັນດອນ]] | leader_title3 = [[ຮອງປະທານປະເທດ ແຫ່ງ ສປປ ລາວ|ຮອງປະທານປະເທດ]] | leader_name3 = [[ບຸນທອງ ຈິດມະນີ]]<br>[[ປານີ ຍາທໍ່ຕູ້]] | leader_title4 = [[ປະທານສະພາແຫ່ງຊາດ (ປະເທດລາວ)|ປະທານສະພາແຫ່ງຊາດ]] | leader_name4 = [[ໄຊສົມພອນ ພົມວິຫານ]] | legislature = [[ສະພາແຫ່ງຊາດ|ສະພາແຫ່ງຊາດ]] | sovereignty_type = [[ປະຫວັດສາດລາວ|ກໍ່ຕັ້ງ]] | established_event1 = [[ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ]] | established_date1 = 1354–1707 | established_event2 = [[ພຣະຣາຊອານາຈັກຫລວງພະບາງ|ອານາຈັກຫຼວງພະບາງ]], [[ອານາຈັກວຽງຈັນ|ອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ]] ແລະ [[ອານາຈັກຈຳປາສັກ|ອານາຈັກລ້ານຊ້າງຈຳປາສັກ​]] | established_date2 = 1707–1778 | established_event3 = ອານາຈັກລ້ານຊ້າງຖືກປົກຄອງໂດຍ[[ອານາຈັກລັດຕະນະໂກສິນ (ສະໄໝລະບອບຊາທິປະໄຕຢ່າງແທ້ຈິງ)|ສະຫຍາມ]]​ | established_date3 = 1778–1893 | established_event4 = [[ອິນດູຈີນຝຣັ່ງ|ຕົກເປັນອານານິຄົມຝຣັ່ງ]] | established_date4 = 1893–1953 | established_event5 = ຮວມລາຊະອານາຈັກ | established_date5 = 11 ພຶດສະພາ 1947 | established_event6 = [[ພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ|ປະກາດເອກະລາດ]]<br />ຈາກ[[ອານາຈັກອານານິຄົມຝຣັ່ງ|ຝຣັ່ງ]] | established_date6 = 22 ຕຸລາ 1953 | established_event7 = [[ສົງຄາມກາງເມືອງລາວ|ລົ້ມລ້າງກະສັດ]] | established_date7 = 2 ທັນວາ 1975 | area_km2 = 237,955 | area_rank = ອັນດັບທີ 82 <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]]--> | area_sq_mi = 91,428.991 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 2 | population_estimate = 7,123,205 | population_census = 6,492,228<ref>{{cite web|url=http://www.geohive.com/cntry/laos.aspx|title=Laos|publisher=Lao Department of Statistics|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161113204058/http://www.geohive.com/cntry/laos.aspx|archive-date=13 November 2016}}</ref> | population_estimate_year = 2019 | population_estimate_rank = ອັນດັບທີ 105 | population_census_year = 2015 | population_density_km2 = 26.7 | population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = ອັນດັບທີ 151 | GDP_PPP = | GDP_PPP_year = | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = | GDP_nominal_year = | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = | GDP_nominal_per_capita_rank = | Gini = 36.4 <!--number only--> | Gini_year = 2012 | Gini_change = <!--increase/decrease/staedy--> | Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/|title=Gini Index|publisher=World Bank|access-date=2 March 2011}}</ref> | Gini_rank = | HDI = 0.607 <!--number only--> | HDI_year = 2021 <!--Please use the year in which the HDI data refers to and not the publication year--> | HDI_change = decrease <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref> | HDI_rank = ອັນດັບທີ 140 | currency = [[ເງີນກີບລາວ|ກີບ]] (₭) | currency_code = LAK | time_zone = [[ເວລາໃນປະເທດລາວ]] | utc_offset = +7 | date_format = ວວ/ດດ/ປປປປ | drives_on = ຂວາ | calling_code = [[+856]] | iso3166code = LA | cctld = [[.la]] | religion = {{unbulleted list | 66.0% [[ພຸດ]] | 30.7% [[ສາສະໜາຜີ]] | 1.5% [[ສາສະໜາຄຣິດໃນປະເທດລາວ|ຄຣິດ]] | 1.8% [[ສາສະໜາໃນປະເທດລາວ|ອື່ນໆ]] / [[ການບໍ່ມີສາສະໜາ|ບໍ່ມີ]]<ref name="assets.pewresearch.org">https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2012/12/globalReligion-tables.pdf</ref> }} }} '''ລາວ''' ຫຼື ຊື່ທາງການແມ່ນ '''ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ''' (ຕົວຫຍໍ້: ສປປ ລາວ) ເປັນປະເທດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ມີເນື້ອທີ່ທັງໝົດ 236,800 ຕາລາງກິໂລແມັດ ເປັນປະເທດດຽວໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ທີ່ບໍ່ມີຊາຍແດນອອກສູ່ທະເລ ເຊິ່ງພາກເໜືອມີຊາຍແດນຕິດກັບ[[ປະເທດຈີນ]] ທິດໃຕ້ຕິດກັບ[[ປະເທດກຳປູເຈຍ]] ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບ[[ປະເທດຫວຽດນາມ]] ທິດຕາເວັນຕົກຕິດກັບ[[ປະເທດໄທ]] ແລະ ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອຕິດກັບ[[ປະເທດມຽນມາ]] ຫຼັງຈາກຊ່ວງເວລາແຫ່ງຄວາມຂັດແຍ້ງພາຍໃນ[[ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ]] ດິນແດນລາວຈຶ່ງໄດ້ແຕກແຍກອອກແມ່ນສາມສ່ວນ ຄື [[ຫຼວງພະບາງ]] [[ວຽງຈັນ]] ແລະ[[ຈຳປາສັກ]]<ref>{{Cite web|title=Laos - Under foreign rule|url=https://www.britannica.com/place/Laos|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> ກ່ອນຈະຕົກແມ່ນເມືອງໃນປົກຄອງຂອງ[[ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ|ສະຫຍາມ]]ໃນປີ ຄ.ສ. 1778 ຍາວນານນັບສະຕະວັດຈົນເມື່ອ[[ສົງຄາມຝຣັ່ງ-ສະຫຍາມ (1893)|ວິກິດການຝຣັ່ງ-ສະຫຍາມ]]ໃນປີ ຄ.ສ. 1893 ທຳໃຫ້ດິນແດນລາວທັ້ງໝົດຢູ່ພາຍໃຕ້ອານານິຄົມຂອງ[[ປະເທດຝຣັ່ງ|ຝຣັ່ງ]]ແລະຮວມຕົວກັນແມ່ນປະເທດໃນປີ ຄ.ສ. 1949<ref>{{Cite web|title=Laos History|url=https://www.asia-discovery.com/Laos/travel-guide/history.htm|website=www.asia-discovery.com|access-date=2021-07-07|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416141857/https://www.asia-discovery.com/Laos/travel-guide/history.htm|url-status=dead}}</ref> ຫຼັງຈາກການຍຶດຄອງຂອງ[[ປະເທດຍີ່ປຸ່ນ|ຍີ່ປຸ່ນ]] ຖືກຝຣັ່ງຍຶດຄອງອີກຫົນຈົນກະທັ່ງໄດ້[[ເອກະລາດ]]ໃນປີ ຄ.ສ. 1953<ref>{{Cite news|date=2018-01-09|title=Laos profile - timeline|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15355605|access-date=2021-07-07}}</ref> ພາຍຫຼັງ[[ສົງຄາມຫວຽດນາມ]]ຈົບລົງໃນປີ ຄ.ສ. 1975 ຂະບວນການນັກສຶກສາ 21 ອົງກອນຈຶ່ງຫັນໄປຮ່ວມມືກັບ "[[ກຸ່ມປະເທດລາວ]]" ຂະບວນການປະຕິວັດກອມມູນິດທີ່ໄດ້ຄອງອຳນາຈຢ່າງເດັດຂາດແລະສົງຄາມກາງເມືອງໄດ້ສິ້ນສຸດລົງ ປະກອບກັບກະແສຮຽກຮ້ອງຂອງປະຊາຊົນແລະນັກສຶກສາໄດ້ມີການລົງມະຕິລົ້ມລ້າງກະສັດຢ່າງສົມບູນ [[ພຣະບາດສົມເດັດພຣະເຈົ້າມະຫາຊີວິດສີສວ່າງວັທະນາ]]ຖືກເຊີນເຂົ້າຄ່າຍກັກກັນໃນວຽງໄຊແລະເສຍຊີວິດຢ່າງລຶກລັບ ມີການປ່ຽນແປງການປກລົກຄອງມາແມ່ນລະບອບສັງຄົມນິຍົມກອມມູນິດແລະສ້າງຕັ້ງປະເທດແມ່ນ "ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ" ຊຶ່ງໃນຊ່ວງແຮກ ລາວຕ້ອງພຶ່ງພາຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອທາງເສດຖະກິດຈາກສະຫະພາບໂຊວຽດຈົນກະທັ່ງລົ່ມສະຫຼາຍໃນປີ ຄ.ສ. 1991<ref>http://www.timelinesdb.com/listevents.php?subjid=129&title=Laos</ref> ປະເທດລາວມີສ່ວນຮ່ວມໃນ[[ຂໍ້ຕົກລົງການຄ້າອາຊີປາຊີຟິກ]] ການປະຊຸມສຸດຍອດ[[ອາຊຽນ]] ການປະຊຸດ[[ອາຊີຕາເວັນອອກ]] ແລະເຂົ້າຮ່ວມແມ່ນສະມາຊິກ[[ອົງການການຄ້າໂລກ]]ຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ. 1997 ກ່ອນຈະໄດ້ຮັບການຕອບຮັບໃນປີ ຄ.ສ. 2013 ລາວແມ່ນປະເທດທີ່ສາມາດຜະລິດໄຟຟ້າໄດ້ດ້ວຍຕົນເອງ<ref>https://www.bangkokpost.com/business/1980027/chinese-firm-to-run-lao-electric-grid</ref> ມີການສ້າງເຂື່ອນໂດຍຜະລິດຈາກພະລັງງານນ້ຳແລະສົ່ງຂາຍໄປຍັງປະເທດເພື່ອນບ້ານຢ່າງ[[ປະເທດໄທ|ໄທ]] [[ປະເທດຈີນ|ຈີນ]] ແລະ[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ໃນດ້ານເທັກໂນໂລຢີ ລາວໄດ້ເປີດໃຫ້ບໍລິການ 4G ແມ່ນປະເທດທີ່ສອງຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຕໍ່ຈາກ[[ປະເທດສິງກະໂປ|ສິງກະໂປ]] ມາຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ. 2012 ລາວແມ່ນຈຸດເຊື່ອມຕໍ່ຂອງການຄົມມະນະຄົມທາງລົດໄຟສູ່ປະເທດເພື່ອນບ້ານຈາກການມີกທາງລົດໄຟສາຍ 4 ແຫ່ງ ຊຶ່ງລ່າສຸດໄດ້ມີການເປີດໃຊ້ທທງລົດໄຟວຽງຈັນ–ບໍ່ເຕັນໃນປີ ຄ.ສ. 2021<ref>[https://www.prachachat.net/economy/news-814220 รถไฟจีน-ลาว เปิดให้บริการวันนี้ (3 ธ.ค.) ควรรู้อะไรบ้าง? ก่อนตกขบวน]</ref> == ການເມືອງ == ນັບຕັ້ງແຕ່ການຍຶດອຳນາດຂອງຂະບວນການ[[ລັດທິມາກ-ເລນິນ|ມາກ-ເລນິນ]]ທີ່ນຳໂດຍ[[ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ]]ໃນປີ ຄ.ສ. 1975 ປະເທດລາວຈຶ່ງກາຍເປັນລັດພັກການເມືອງດຽວ ແລະແມ່ນໜຶ່ງໃນຫ້າລັດຂອງໂລກທີ່ຍັງຄົງຢູ່ພາຍໃຕ້ລະບອບຄອມມູນິດຫຼັງຈາກການລົ່ມສະຫຼາຍຂອງລະບອບສັງຄົມນິຍົມໃນຊ່ວງປີ [[ການປະຕິວັດ ຄ.ສ. 1989|ຄ.ສ. 1989]] ແລະປີ ຄ.ສ. 1991 ການເມືອງຂອງປະເທດຖືກຄອບງຳໂດຍໂຄງສ້າງຄູ່ຂອງພັກແລະອຳນາດລັດ ຮວມເຖີງເຈົ້າໜ້າທີ່ລັດທັງໝົດກໍ່ແມ່ນສະມາຊິກພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດເຊ່ນກັນ ດ້ວຍເຫດນີ້ ທຳໃຫ້ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດມີອຳນາດໃນການປົກຄອງແບບບໍ່ຈຳກັດ ແລະຄວບຄຸມກິດຈະການຕ່າງໆ ທັງມວນໃນປະເທດ<ref name="Croissant211" /> === ອຳນາດນິຕິບັນຍັດ === [[File:National Assembly of Laos (11888085666).jpg|thumb|[[ສະພາແຫ່ງຊາດ]]ໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ]] ຕາມລັດຖະທຳມະນູນ ໂຄງສ້າງສູງສຸດຂອງລັດລາວແລະສະພານິຕິບັນຍັດ ຄື [[ສະພາແຫ່ງຊາດ]] ແມ່ນສະພາດ່ຽວ ມີທັງໝົດ 132 ທີ່ນັ່ງ ຊຶ່ງຈະປ່ຽນແປງໃນທຸກໆ 5 ປີ ຜ່ານການເລືອກຕັ້ງທົ່ວໄປ ສະພາແຜ່ງຊາດຈະປະຊຸມປີລະສອງຫົນເປັນເວລາສອງສາມສັບປະດາ<ref name="Croissant211">{{cite book |author=Aurel Croissant |title=Die politischen Systeme Südostasiens: eine Einführung |publisher=Springer VS |place=Wiesbaden |year=2016 |ISBN=978-3-531-14349-1 |page=211}}</ref> ຫຼັງຈາກນັ້ນ ຄະນະກຳມະການປະຈຳຈະຕິດຕາມການດຳເນີນການຕາມການພິຈາລະນາ ຕີຄວາມລັດຖະທຳມະນູນ ແລະສະເໜີຜູ້ສະມັກຮັບຕຳແໜ່ງ ໂດຍຄະນະກຳມະການປະຈຳປະກອບດ້ວຍ ປະທານສະພາແຫ່ງຊາດ ຮອງປະທານ ແລະຜູ້ແທນແປດຄົນ ຊຶ່ງຄະນະກຳມະການສະພາແຕ່ລະສ່ວນ ໜົ່ວຍງານພາຍໃນ ແລະສຳນັກງານຂອງທັ້ງ 18 ແຂວງ ກໍ່ຢູ່ພາຍໃຕ້ສະພາແຫ່ງຊາດດ້ວຍ<ref name="Croissant212">{{cite book|author=Aurel Croissant |title=Die politischen Systeme Südostasiens: eine Einführung |publisher=Springer VS |place=Wiesbaden |year=2016 |ISBN=978-3-531-14349-1 |page=212}}</ref> === ຝ່າຍບໍລິຫານ === ອຳນາດບໍລິຫານຢູ່ທີ່ປະທານປະເທດແລະຄະນະລັດຖະມົນຕີ ໂດຍນາຍົກລັດຖະມົນຕີເປັນປະທານຄະນະລັດຖະມົນຕີ ໃນທາງປະຕິບັດ ການຕັດສິນໃຈຂອງຄະນະກຳມະການກາງຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດດຳເນີນການໂດຍຜູ້ບໍລິຫານ<ref name="Croissant212" /> == ເພີ່ມເຕີມ == * [[ການຄົມມະນາຄົມໃນປະເທດລາວ]] * [[ລັດຖະທຳມະນູນ ແຫ່ງ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ]] ==ຂໍ້ຄວາມຂະຫຍາຍ== {{notelist}} == ອ້າງອີງ​ == {{ລາຍການອ້າງອີງ}}​ [[ໝວດ:ປະເທດ|ລ]] [[ໝວດ:ອາຊີ|ລ]] dsd6evug6ih31ig162k4nzwjm66n9jz 0 1807 112569 5730 2024-12-04T15:50:04Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112569 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 3131 112567 8619 2024-12-04T15:49:44Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112567 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 3151 112568 8727 2024-12-04T15:49:54Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112568 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 3480 112562 71251 2024-12-04T15:48:54Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112562 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 3804 112565 12499 2024-12-04T15:49:24Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112565 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 3877 112561 12787 2024-12-04T15:48:44Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112561 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 5101 112564 27158 2024-12-04T15:49:14Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112564 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 6071 112566 35488 2024-12-04T15:49:34Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112566 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 6386 112580 109317 2024-12-05T01:21:51Z 154.222.6.140 112580 wikitext text/x-wiki '''ວິເຄາະເລື່ອງ ທ້າວສີທົນ''' == ເລື່ອງຫຍໍ້ == ມີເມືອງໜື່ງຊື່ວ່າ "ເປັງຈານ" ປົກຄອງໂດຍພະຍາອາທິດ, ພະອົງປາຖະໜາເອົາບຸດຍິງ, ຊາຍ ຜູ້ປະເສີດລົງມາເກີດນຳ. ຈາກນັ້ນພະອິນຈຶ່ງໄດ້ສົ່ງທ້າວ ສີທົນ ແລະ ນາງ ມະໂນລາລົງມາ. ແຕ່ເມື່ອຮອດກາງທາງຖືກລົມພາຍຸພັດ, ເຂົາທັງສອງຈຶ່ງໄດ້ພັດພາກຈາກກັນໄປຕົກຢູ່ຄົນລະແຫ່ງຫົນ, ທ້າວ.ສີທົນນັ້ນໄດ້ມາເກີດນຳພະຍາອາທິດ ຜູ້ປົກຄອງເມືອງເປັງຈານ, ສ່ວນນາງ.ມະໂນລາ ໄດ້ໄປເກີດນຳພະຍາຫຼວງຜູ້ຄອງເມືອງໄກລາດ ຢູ່ພູເງີນ. ເມື່ອທ້າວ.ສີທົນ ໃຫຍ່ຂື້ນມາເປັນບ່າວກໍຄິດຢາກໄດ້ມະເຫສີມານອນຊ້ອນ. ຕໍໍ່ມາວັນຫນຶ່ງນາຍພານເນື້ອໄດ້ສັ່ງລາເມຍ ເພື່ອໄປທຽ່ວປ່າລ່າເນື້ອຢູ່ປ່າຫິມະພານພໍດີໄປເຫັນ ນາງ.ມະໂນລາ ພ້ອມດ້ວຍ ນາງ.ກິນນະລີທັງເຈັດ ລົງຫຼິ້ນນ້ຳຢູ່ໜອງສະພັງແຫ່ງໜຶ່ງ, ນາຍພານກໍຄິດຢາກໄດ້ ຈຶ່ງເຮັດບ້ວງແລ້ວໄປຫ້າງໄວ້ຢູ່ແຄມໜອງແຫ່ງນັ້ນ, ນ.ມະໂນລາໄປຖືກບ້ວງຂອງນາຍພານ, ນາຍພານຈຶ່ງເອົົານ.ມະໂນລາ ມາຖວາຍແກ່ທ້າວ.ສີທົນ. ທ້າວ.ສີທົນຈຶ່ງໄດ້ນາງມາເປັນມະເຫສີ ແລະຢູ່ຮ່ວມກັນຢ່າງມີຄວາມສຸກ. ຫຼັງຈາກນັ້ນຕໍ່ມາ ບ້ານເມືອງໄດ້ເກີດມີສົງຄາມຮາວີ, ທ້າວ.ສີທົນ ຈຶ່ງນຳລີພົນໂຍທາອອກຕໍ່ສູ້; ໃນເວລາທີ່ທ້າວອອກໄປຕໍ່ສູ້ນັ້ນ, ມີຄືນໜຶ່ງທີ່ພໍ່ຂອງທ້າວສີທົນ(ພະຍາອາທິດ) ຝັນຮ້າຍວ່າໄສ້ຂອງຕົນຟົ້ງອອກໄປທົ່ວເມືອງ ເມື່ອເອົາໝໍໂຫນມາທຳນາຍເບຶ່ງວ່າຢູ່ເມືອງເປັງຈານຈະເກີດເຫດຮ້າຍ, ດັ່ງນັ້ນຈະຕ້ອງໄດ້ຂ້ານາງມະໂນລາ ຜູ້ເປັນລູກໃພ້ໄປບູຊາຜີຍັກຫຼວງ ແລ້ວຈຶ່ງຈະຫາຍເຄາະເຂັນໄດ້. ເມື່ອນາງ.ມະໂນລາຮູ້ຂ່າວ ຄິດຢ້ານກົວຫຼາຍຈຶ່ງໄປຂໍຮ້ອງນຳແມ່ຍ່າ(ແມ່ຂອງທ້າວສີທົນ) ເພື່ອບິນໄປເມືອງໄກລາດ. ສ່ວນທ້າວສີທົນກໍມີເຫດເກີດຂືຶ້ນ ຄືສາຍຄໍຂາດຕົກລົງເວລາກິນເຂົ້າ ແລະ ດອກໄມ້ທີີ່ນາງມະໂນລາມອບໃຫ້ກ່ອນຈະອອກເດີນທາງ ກໍຫຽ່ວແຫ້ງລົງ. ໃນເມື່ອສົງຄາມໄດ້ສຶ້ນສຸດລົງ ທ້າວສີທົນກັບມາເມືອງເປັງຈານ ບໍ່ເຫັນມະເຫສີກໍເລີຍຫ້ອງໄຫ້ຂຶ້ນ. ຍ້ອນຄວາມຄິດຮອດຄິດເຖີງຫຼາຍ ທ້າວສີທົນຈຶ່ງຕັດສິນໃຈສັ່ງລາບິດາມານດາ ແລ້ວໄປນຳມະເຫສີ ໂດຍມີນາຍພານພ້ອມດ້ວຍໄພ່ພົນໃນເມືອງ ໄປສົ່ງທ້າວຮອດປ່າດົງແຫ່ງໜຶ່ງ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ທ້າວສີທົນໄດ້ຮັບການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກພະລືສີ, ພະອິນແລະສັດອື່ນຯ ອີກ. ໃນເວລາເດີນທາງ ທ້າວສີທົນພົບກັບອຸປະສັກນາຯປະການ ແຕ່ກໍຕໍ່ສູ້ຜ່ານຜ່າໄປຈົນໄດ້. ເວລາເດີນທາງຜ່ານໄປໄດ້ເຈັດກວ່າປີ ຈຶ່ງໄປຮອດເຂດຊານເມືອງໄກລາດ, ພໍດີມີນາງສະໜົມມາຕັກນ້ຳໄປໃຫ້ນາງມະໂນລາອາບ. ທ້າວສີທົນຈຶ່ງສວຍໂອກາດ ເອົາແຫວນທີ່ນາງຝາກໄວ້ນຳພະລືສີຢູ່ກາງປ່າ ລັກປ່ອນລົງໃນເຕົ້ານ້ຳ. ເມື່ອນາງມະໂນລາເອົານ້ຳມາອາບ ແຫວນເລີຍສູບເຂົ້ົ້ົ້າໄປຢູ່ໃນນິ້ວມືຂອງນາງ, ນາງນຶກຢູ່ໃນໃຈວ່າຕ້ອງແມ່ນ ພະສາມີຂອງຕົນນຳມາຫາ ແລ້ວຈຶ່ງໄປລາຍງານໃຫ້ພະບິດາຮັບຊາບນຳ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ນາງກໍແຕ່ງໂພຊະນາອາຫານ, ເຄື່ອງນຸ່ງຂອງຖຶຢ່າງຄົບຖ້ວນ ໃຫ້ຄົນເອົາໄປໃຫ້ທ້າວສີທົນ ຢູ່ໃນສາລາແຫ່ງນັ້ນ ແລ້ວກໍເຊີນທ້າວເຂົ້າໄປເມືອງໄກລາດ. ​ພະບິດາຂອງນາງມະໂນລາມາສືບຖາມຫາລາຍລະອຽດ ເມື່ອຊາບກົກປາຍສາເຫດແລ້ວກໍມອບ ນາງມະໂນລາຜູ້ເປັນລູກສາວ ໃຫ້ເປັນມະເຫສີຂອງທ້າວສີທົນຄືນຄືເກົ່າ. ຈາກນັ້ນທັງສອງຈຶ່ງຢູ່ຮ່ວມກັນຢ່າງມີຄວາມສຸກ ເມື່ອໝົດອາຍຸສັງຂານແລ້ວ ທັງສອງກໍໄດ້ຂຶ້ນສະເຫວີຍສຸກຢູ່ບົນສະຫວັນຊັ້ນຟ້າ. == ອ້າງອີງ == <references/> [[ໝວດ:ມີຈັກຕອນ ]] b9cy5fr82blwyfqven9fo3or3gqj0j2 0 6446 112590 108681 2024-12-05T02:52:57Z Randervik 18653 112590 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=Nha Trang|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=Nha Trang City|settlement_type=[[Provincial city (Vietnam)|City (Class-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = Nha Trang Bay | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[Long Sơn Temple]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|Po Nagar Towers]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=Location in Vietnam|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Vietnam}}|subdivision_type1=[[Regions of Vietnam|Region]]|subdivision_name1=[[South Central Coast]]|subdivision_type2=[[Provinces of Vietnam|Province]]|subdivision_name2=[[Khánh Hòa province|Khánh Hòa]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=People's Committee President|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=People's Committee Vice President 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=People's Committee Vice President 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=People's Committee Vice President 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Founded|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=* [[Vietnamese people|Kinh]] * [[Chinese people|Hoa]] * [[Chams|Cham]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[Köppen climate classification|Climate]]|blank_info=[[Tropical savanna climate|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' (Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 7eleq8c0hrrsdvvn5umu0pxvicd7r8i 112591 112590 2024-12-05T02:53:39Z Randervik 18653 112591 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=Nha Trang|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=Nha Trang City|settlement_type=[[Provincial city (Vietnam)|City (Class-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = Nha Trang Bay | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[Long Sơn Temple]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|Po Nagar Towers]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=Location in Vietnam|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Vietnam}}|subdivision_type1=[[Regions of Vietnam|Region]]|subdivision_name1=[[South Central Coast]]|subdivision_type2=[[Provinces of Vietnam|Province]]|subdivision_name2=[[Khánh Hòa province|Khánh Hòa]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=People's Committee President|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=People's Committee Vice President 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=People's Committee Vice President 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=People's Committee Vice President 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Founded|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=* [[Vietnamese people|Kinh]] * [[Chinese people|Hoa]] * [[Chams|Cham]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[Köppen climate classification|Climate]]|blank_info=[[Tropical savanna climate|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 1lb9jdwflohxplr2i94zgjcar63rjlt 112592 112591 2024-12-05T02:57:27Z Randervik 18653 112592 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=ຍາຈາງ|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=ນະຄອນ ຍາຈາງ|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = ເສັ້ນຂອບຟ້າ ຄຽງຄູ່ກັບຫາດຊາຍ Nha Trang | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = ອ່າວ ຍາຈາງ | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[ວັດ​ລອງ​ເຊີນ]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|ວັດ Po Nagar]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}} [[ຫວຽດນາມ]]|subdivision_type1=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name1=[[ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|subdivision_type2=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name2=[[ແຂວງ ແຄ໋ງຮ່ວາ|ແຄ໋ງຮ່ວາ]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=ປະທານ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ປະຊາຊົນ|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_blank1=* [[Vietnamese people|Kinh]] * [[Chinese people|Hoa]] * [[Chams|Cham]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະ​ພາບ​ອາ​ກາດ​ເຂດ​ຮ້ອນ savanna|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 69jv7xlj8xilnqhkxw41jgzvokg04jl 112593 112592 2024-12-05T03:01:18Z Randervik 18653 112593 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=ຍາຈາງ|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=ນະຄອນ ຍາຈາງ|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = ເສັ້ນຂອບຟ້າ ຄຽງຄູ່ກັບຫາດຊາຍ ຍາຈາງ | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = ອ່າວ ຍາຈາງ | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[ວັດ​ລອງ​ເຊີນ]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|ວັດ Po Nagar]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}} [[ຫວຽດນາມ]]|subdivision_type1=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name1=[[ຝັ່ງກາງພາກໃຕ້]]|subdivision_type2=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name2=[[ແຂວງ ແຄ໋ງຮ່ວາ|ແຄ໋ງຮ່ວາ]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=ປະທານ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ປະຊາຊົນ|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_blank1=* [[ຄົນຫວຽດນາມ]] * [[ຄົນ​ຈີນ]] * [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຈາມ]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະ​ພາບ​ອາ​ກາດ​ເຂດ​ຮ້ອນ savanna|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] saksb96p57dln9vnyr6aknq0wchuudi 112594 112593 2024-12-05T03:02:03Z Randervik 18653 112594 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=ຍາຈາງ|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=ນະຄອນ ຍາຈາງ|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = ເສັ້ນຂອບຟ້າ ຄຽງຄູ່ກັບຫາດຊາຍ ຍາຈາງ | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = ອ່າວ ຍາຈາງ | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[ວັດ​ລອງ​ເຊີນ]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|ວັດ Po Nagar]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}} [[ຫວຽດນາມ]]|subdivision_type1=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name1=[[ຝັ່ງກາງພາກໃຕ້]]|subdivision_type2=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name2=[[ແຂວງ ແຄ໋ງຮ່ວາ|ແຄ໋ງຮ່ວາ]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=ປະທານ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ປະຊາຊົນ|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_blank1=* [[ຄົນຫວຽດນາມ|ຄົນຫວຽດ]] * [[ຄົນ​ຈີນ]] * [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຈາມ]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະ​ພາບ​ອາ​ກາດ​ເຂດ​ຮ້ອນ savanna|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] eihrvl7pex4iw9u1u5dt8onkv4v3h6k 112595 112594 2024-12-05T03:03:02Z Randervik 18653 112595 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=ຍາຈາງ|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=ນະຄອນ ຍາຈາງ|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = ເສັ້ນຂອບຟ້າ ຄຽງຄູ່ກັບຫາດຊາຍ ຍາຈາງ | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = ອ່າວ ຍາຈາງ | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[ວັດ​ລອງ​ເຊີນ]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|ວັດ Po Nagar]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}} [[ຫວຽດນາມ]]|subdivision_type1=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name1=[[ຝັ່ງກາງພາກໃຕ້]]|subdivision_type2=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name2=[[ແຂວງ ແຄ໋ງຮ່ວາ|ແຄ໋ງຮ່ວາ]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=ປະທານ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ປະຊາຊົນ|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_blank1=* [[ຄົນຫວຽດນາມ|ຄົນຫວຽດ]] * [[ຄົນ​ຈີນ]] * [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຄົນຈາມປາ]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະ​ພາບ​ອາ​ກາດ​ເຂດ​ຮ້ອນ savanna|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 3a59btr1g9df6b0ilbngtiv163i4g6i 112597 112595 2024-12-05T03:13:25Z Randervik 18653 112597 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->|elevation_m|name=ຍາຈາງ|other_name=|native_name=Thành phố Nha Trang|nickname=ນະຄອນ ຍາຈາງ|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-1)]]|motto=|image_skyline={{multiple image | total_width = 280 | border = infobox | perrow = 1/2/2 | caption_align = center | image1 = Nha Trang, Khánh Hòa.png | alt1 = Skyline alongside Nha Trang Beach | caption1 = ເສັ້ນຂອບຟ້າ ຄຽງຄູ່ກັບຫາດຊາຍ ຍາຈາງ | image2 = Nhà thờ Núi Nha Trang.JPG | alt2 = Christ the King Cathedral | caption2 = [[Christ the King Cathedral, Nha Trang|Christ the King Cathedral]] | image3 = Sapphire Princess anchored in Nha Trang Bay - Vietnam.jpg | alt3 = Nha Trang Bay | caption3 = ອ່າວ ຍາຈາງ | image4 = Chùa Long Sơn (chùa Phật Trắng), Nha Trang, ngày 27 tháng 5 năm 2015 (8).jpg | alt4 = Long Sơn Temple | caption4 = [[ວັດ​ລອງ​ເຊີນ]] | image5 = 04052023 Ponagar Hindu temples complex, Nha Trang Vietnam - 27.jpg | alt5 = Po Nagar Towers | caption5 = [[Po Nagar|ວັດ Po Nagar]] }}|image_flag=|flag_size=|image_seal=Logo TP. Nha Trang.svg|seal_size=100px|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ|pushpin_mapsize=250|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}} [[ຫວຽດນາມ]]|subdivision_type1=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name1=[[ຝັ່ງກາງພາກໃຕ້]]|subdivision_type2=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name2=[[ແຂວງ​ແຄ໋ງຮ່ວາ]]|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=ປະທານ​ຄະນະ​ກຳມະການ​ປະຊາຊົນ|leader_name=[[Lê Hữu Thọ]]|leader_title1=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 1|leader_name1=Nguyễn Anh Tuấn|leader_title2=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 2|leader_name2=Lê Huy Toàn|leader_title3=ຮອງປະທານຄະນະກຳມະການປະຊາຊົນ 3|leader_name3=Nguyễn Khắc Hà|leader_title4=|leader_name4=|established_title=ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ|established_date=1977|established_title2=|established_date2=|established_title3=|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=Metric|area_footnotes=|area_total_km2=254.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=|population_as_of=2023|population_footnotes=|population_note=|population_total=579,000|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=407,000|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_blank1=* [[ຄົນຫວຽດນາມ|ຄົນຫວຽດ]] * [[ຄົນ​ຈີນ]] * [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຄົນຈາມປາ]]|population_blank2_title=|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- Start GDP ------------->|demographics_type1=[[GDP|Metro GDP (PPP, constant 2015 values)]]|demographics1_footnotes=|demographics1_title1=Year|demographics1_info1=2023|demographics1_title2=Total|demographics1_info2=$3.9&nbsp;billion<ref name="TelluBase">{{cite web|url=https://tellusant.com/repo/tb/tellubase_factsheet_vnm.pdf|publisher=Tellusant Public Service Series|title=TelluBase—Viet Nam Fact Sheet| access-date = 2024-07-31}}</ref>|demographics1_title3=Per capita|demographics1_info3=$11,500 <!-- End GDP --------------->|timezone=GMT + 7|twinned city=Slavutych|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|14|42|N|109|11|30|E|region:VN|display=it}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=|postal_code_type=ZIP code|postal_code=625080|area_code=|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະ​ພາບ​ອາ​ກາດ​ເຂດ​ຮ້ອນ savanna|As]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|nhatrang.khanhhoa.gov.vn}}}}'''ຍາຈາງ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]​: Nha Trang) ແມ່ນນະຄອນໃນຫວຽດນາມໄດ້, ໂດຍທະເລ. ມັນເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງແຂວງ. ມັນເປັນເມືອງທ່ອງທ່ຽວໂດຍມີຫາດຊາຍມີຫຼາຍໂຮງແຮມ,. ເມືອງມີສະຫນາມບິນທີ່ມີເສັ້ນທາງບາງກັບລັດເຊຍ. ປະຊາກອນຕໍາແມ່ນ 535.000.<ref name=DSNT>Cục Thống kê tỉnh Khánh Hòa. [http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 Khánh Hòa – Kinh tế xã hội năm 2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019060830/http://cucthongkekhanhhoa.gov.vn/xem_tin.aspx?chuyenmuc=SP0SPPH&id=13 |date=2020-10-19 }}</ref> == ອ້າງອີງ == <references/> * {{wikivoyage|Nha Trang|ຍາຈາງ}} [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 0q9u5hzn1mjaey9ft6gpajh6qgday72 0 7643 112563 46791 2024-12-04T15:49:04Z EmausBot 2221 Fixing double redirect from [[ປະເທດລາວ]] to [[ລາວ]] 112563 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ລາວ]] cenjy0aoulu8date7ysdgmqdiwwtrim 0 7971 112627 110822 2024-12-05T06:49:26Z Randervik 18653 Randervik moved page [[ຊອກຊີ]] to [[ປະເທດຊອກຊີ]] over redirect: ປ່ຽນຊື່ 108390 wikitext text/x-wiki {{Coord|42|00|N|43|30|E|display=title}} {{Infobox country | conventional_long_name = ຊອກຊີ | common_name = ຊອກຊີ | native_name = {{lang|ka|საქართველო}}{{nbsp|2}}{{small|{{ka icon}}}} | image_flag = Flag of Georgia.svg | image_coat = Greater coat of arms of Georgia.svg | national_motto = <br/>[[Dzala ertobashia|ძალა ერთობაშია]]<br/>''{{transl|ka|Dzala ertobashia}}''<br/>{{small|("ພະລັງຢູ່ໃນເອກະພາບ")}} | national_anthem = <br/>[[ທາວິສູພລີບາ|თავისუფლება]]<br/>''{{transl|ka|Tavisupleba}}''<br/>{{small|("ອິດສະຫຼະພາບ")}}{{center|[[File:Georgian national anthem.oga]]}} | image_map = Georgia (orthographic projection with inset).svg | map_caption = ພື້ນທີ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຢູ່ໃສສີຂຽວເຂັ້ມ ພື້ນທີ່ອ້າງສິດແຕ່ບໍ່ໄດ້ຄວບຄຸມຢູ່ໃນສີຂຽວອ່ອນ | image_map2 = | capital = [[ຕີບິລິຊີ]] | coordinates = {{Coord|41|43|N|44|47|E|type:city}} | largest_city = ເມືອງຫຼວງ | official_languages = [[ພາສາຊອກຊີ|ຊອກຊີ]] <small>(ທົ່ວປະເທດ)</small><br/>[[ພາສາອັບຄາຊີ|ອັບຄາຊີ]] <small>([[ອັບຄາຊີ]])</small><ref>{{citation |chapter=Article 8 |title=Constitution of Georgia|title-link=Constitution of Georgia (country)}}. In [[ອັບຄາຊີ|Abkhazian AR]], also [[ພາສາອັບຄາຊີ|Abkhazian]].</ref><ref>{{Cite web |url=http://parliament.ge/uploads/other/28/28803.pdf |title=Constitution of Georgia |website=Parliament of Georgia |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210071629/http://parliament.ge/uploads/other/28/28803.pdf |archive-date=10 December 2017}}</ref> | regional_languages = | languages_type = ພາສາເວົ້າ<ref name="geostat.ge" /> | ethnic_groups = 86.8% [[ຊາວຊອກຊີ]]<br/>6.2% [[ຊາວອາແຊກໄບຊານໃນປະເທດຊອກຊີ|ຊາວອາແຊກໄບຊານ]]<br/>4.5% [[ຊາວອາກເມນີໃນປະເທດຊອກຊີ|ຊາວອາກເມນີ]]<br/>0.7% [[ຊາວລັດເຊຍ]]<br/>2.1% ອື່ນໆ | ethnic_groups_year = ຄ.ສ 2014{{Ref label|population|a|}} | religion = 88.1% [[ສາສະໜາຄຣິດໃນປະເທດຊອກຊີ|ຄຣິດ]]<br />—83.4% [[Georgian Orthodox Church|ອໍໂທດອກຊອກຊີ]]<br />—5.7% ນິກາຍອື່ນໆ<br />10.7% [[ສາສະໜາອິດສະລາມໃນປະເທດຊອກຊີ|ອິດສະລາມ]] <br />1.2% [[ສາສະໜາໃນປະເທດຊອກຊີ|ອື່ນໆ]] / [[ການບໍ່ມີສາສະໜາ|ບໍ່ມີ]]<ref>{{cite web |url=http://geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/Census_release_ENG_2016.pdf |title=საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის საბოლოო შედეგები |date=28 April 2016 |publisher=National Statistics Office of Georgia |access-date=29 April 2016 |archive-date=10 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010074805/http://geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/Census_release_ENG_2016.pdf |url-status=dead }}</ref> | religion_year = 2014 | government_type = [[ລັດດ່ຽວ]] [[ລະບົບລັດຖະສະພາ]] [[ສາທາລະນະລັດລັດຖະທຳມະນູນ]] | leader_title1 = [[ປະທານາທິບໍດີແຫ່ງສາທາລະນະລັດ ຊອກຊີ|ປະທານາທິບໍດີ]] | leader_name1 = [[ຊາລໍເມ ຊູຣາບິສະວິລີ]] | leader_title3 = [[Chairperson of the Parliament of Georgia|ປະທານລັດຖະສະພາ]] | leader_name3 = [[Kakha Kuchava]] | leader_title2 = [[ນາຍົກລັດຖະມົນຕີແຫ່ງສາທາລະນະລັດ ຊອກຊີ|ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ]] | leader_name2 = [[ອີຣາກລີ ຄາຣີບາຊະວິລີ]] | legislature = [[ລັດຖະສະພາຊອກຊີ|ລັດຖະສະພາ]] | sovereignty_type = [[History of Georgia (country)|ວັນກໍ່ຕັ້ງ]] | established_event1 = {{nowrap|[[Colchis]] ແລະ [[Kingdom of Iberia (antiquity)|Iberia]]}} | established_date1 = ປະມານ 13 ປີກ່ອນຄຣິດສັກກະລາດ – ຄ.ສ 580 | established_event2 = [[ລາຊະອານາຈັກອັບຄາຊີ]] ແລະ [[Bagratid Iberia]] | established_date2 = ຄ.ສ 786–1008 | established_event3 = [[ລາຊະອານາຈັກຊອກຊີ|ຊອກຊີທີ່ລວມເປັນໜຶ່ງ]] | established_date3 = ຄ.ສ 1008 | established_event4 = [[Triarchy and collapse of the Kingdom of Georgia|ການແບ່ງໄຕຣພາຄີ]] | established_date4 = ຄ.ສ 1463–1810 | established_event5 = [[Georgia within the Russian Empire|ການ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ຂອງ​ລັດ​ເຊຍ​]] | established_date5 = <br/>12 ກັນຍາ ຄ.ສ 1801 | established_event6 = [[Democratic Republic of Georgia|{{nowrap|ເປັນເອກະລາດຈາກ}}ຈັກກະວັດລັດເຊຍ]] | established_date6 = <br/>26 ພຶດສະພາ ຄ.ສ 1918 | established_event7 = [[Red Army invasion of Georgia|ການໂຈມຕີຂອງກອງທັບແດງ]] | established_date7 = 25 ກຸມພາ ຄ.ສ 1921 | established_event8 = {{nowrap|ເປັນເອກະລາດຈາກ}}{{nowrap|ສະຫະພາບໂຊວຽດ}} <div style="text-align:right;">ປະກາດ<br/>ຂັ້ນສຸດທ້າຍ</div> | established_date8 = <br/><br/>9 ເມສາ ຄ.ສ 1991<br/>25 ທັນວາ ຄ.ສ 1991 | established_event9 = {{nowrap|[[Constitution of Georgia (country)|ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບປັດຈຸບັນ]]}} | established_date9 = 24 ສິງຫາ ຄ.ສ 1995 | area_km2 = 69,700 | area_footnote = | area_rank = ອັນດັບທີ 119 <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] --> | area_sq_mi = 26,911 | percent_water = | population_estimate = 3,728,573 {{Ref label|population|a|}}<ref>{{cite web|access-date=2020-02-09|title=Demographic Portal|url=http://database.geostat.ge/pyramid/index.php?lang=en|archive-date=2020-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803115320/http://database.geostat.ge/pyramid/index.php?lang=en|url-status=dead}}</ref><br/> 4,012,104 {{Ref label|population2|b|}} | population_census = 3,713,804 {{Ref label|population|a|}}<ref name="2014 Census">{{cite web|url=http://census.ge/files/results/Census_release_ENG.pdf|title=2014 General Population Census Main Results General Information — National Statistics Office of Georgia|access-date=2 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808154843/http://census.ge/files/results/Census_release_ENG.pdf|archive-date=8 August 2016|url-status=dead}}</ref> | population_estimate_year = ຄ.ສ 2021 | population_estimate_rank = ອັນດັບທີ 128 | population_census_year = ຄ.ສ 2014 | population_density_km2 = 57.6 | population_density_sq_mi = 149.1 | population_density_rank = ອັນດັບທີ 137 | GDP_PPP = {{nowrap|46.05 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດ{{Ref label|population|a|}}<ref name="imf.org">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=35&pr.y=14&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=915&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2019|publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=14 January 2020}}</ref>}} | GDP_PPP_year = ຄ.ສ 2019 | GDP_PPP_rank = ອັນດັບທີ 112 | GDP_PPP_per_capita = 12,409 ໂດລາສະຫະລັດ{{Ref label|population|a|}}<ref name="imf.org"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 101 | GDP_nominal = {{nowrap|17.83 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດ}}<ref name="imf.org"/> | GDP_nominal_year = ຄ.ສ 2019 | GDP_nominal_rank = ອັນດັບທີ 118 | GDP_nominal_per_capita = 4,285 ໂດລາສະຫະລັດ{{Ref label|population|a|}}<ref>{{Cite web | url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/index.aspx |title = World Economic Outlook Database October 2019}}</ref> | GDP_nominal_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 107 | Gini = 35.9 <!-- number only --> | Gini_year = ຄ.ສ 2019 | Gini_change = decrease<!-- increase/decrease/steady --> | Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=GE |title=GINI index (World Bank estimate) - Georgia |publisher=[[World Bank]] |website=data.worldbank.org |access-date=22 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180720065529/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=GE |archive-date=20 July 2018 |url-status=live }}</ref> | Gini_rank = | HDI = 0.812 <!-- number only --> | HDI_year = ຄ.ສ 2019 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!-- increase/decrease/steady --> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=December 15, 2020|access-date=December 15, 2020}}</ref> | HDI_rank = ອັນດັບທີ 61 | currency = [[ລາຣີ]] (₾) | currency_code = GEL | time_zone = [[ເວລາຊອກຊີ]] GET | utc_offset = +4 | utc_offset_DST = | DST_note = | time_zone_DST = | date_format = ວວ/ດດ/ປປປປ | drives_on = ຂວາ | calling_code = [[+995]] | iso3166code = GE | cctld = [[.ge]], [[.გე]] | official_website = {{URL|http://www.gov.ge/}} | footnote_a = {{Note|population}} ຂໍ້ມູນບໍ່ລວມ[[occupied territories of Georgia|ພື້ນທີ່ທີ່ອ້າງສິດ]] | footnote_b = {{Note|population2}} ຂໍ້ມູນລວມ[[occupied territories of Georgia|ພື້ນທີ່ທີ່ອ້າງສິດ]] }} '''ຊອກຊີ''' ຫຼື '''ຈໍເຈຍ''' ({{lang-en|Georgia}}; {{lang-ka|საქართველო}}, {{Transl|ka|{{Small|[[Romanization of Georgian|ອັກສອນໂຣມັນ]]:}}&nbsp;''Sakartvelo''}}, {{IPA-ka|sɑkʰɑrtʰvɛlɔ|pron|Sakartvelo.ogg}}) ເປັນປະເທດທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນ[[ໂກກາຊີ|ພາກພື້ນໂກກາຊີ]] ເຊິ່ງເປັນຈຸດຕັດລະຫວ່າງ[[ເອີຣົບຕາເວັນອອກ]] ແລະ [[ອາຊີຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້|ອາຊີຕາເວັນຕົກ]] ຊອກຊີມີຊາຍແດນທາງທິດຕາເວັນຕົກຕິດກັບ[[ທະເລດຳ]] ທາງທິດເໜືອ ແລະ ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບ[[ປະເທດລັດເຊຍ|ລັດເຊຍ]] ທາງທິດຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຕິດກັບ[[ປະເທດຕວັກກີ|ຕວັກກີ]] ທາງທິດໃຕ້ຕິດກັບ[[ປະເທດອາກເມນີ|ອາກເມນີ]] ແລະ ທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຕິດກັບ[[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ|ອາແຊກໄບຊານ]]. ຊອກຊີຄອບຄຸມພື້ນທີ່ກວ່າ {{convert|69700|km2|mi2}} ແລະ ມີປະຊາກອນປະມານ 3.7 ລ້ານຄົນ (ບໍ່ນັບລວມ[[Occupied territories of Georgia|ດິນແດນຊອກຊີທີ່ລັດເຊຍຍຶດຄອງ]])<ref name="statspopulation">{{cite web|title=Population and Demography |url=https://www.geostat.ge/en/modules/categories/316/population-and-demography |publisher=National Statistics Office of Georgia, Geostat |access-date=29 December 2021}}</ref> ຊອກຊີເປັນປະເທດ[[ປະຊາທິປະໄຕແບບມີຜູ້ແທນ]] ເຊິ່ງປົກຄອງໃນຮູບແບບ[[ສາທາລະນະລັດ]][[ລັດດ່ຽວ]]ໃນ[[ສາທາລະນະລັດລະບົບລັດຖະສະພາ|ລະບອບລັດຖະສະພາ]]{{refn|Constitution of Georgia, Article 1.1, 7.2, 45, 52 and 54<ref name=constitution>{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/en/document/view/30346?publication=36 |title=Constitution of Georgia |publisher=The Legislative Herald of Georgia |date=2020-06-29 |accessdate=2022-03-25 |language=en |archive-date=2023-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231027061907/https://matsne.gov.ge/en/document/view/30346?publication=36 |url-status=dead }}</ref>}}<ref name=undp>{{cite web | url=https://www.ge.undp.org/content/georgia/en/home/projects/PARLIAMENT.html | title=Consolidating Parliamentary Democracy in Georgia | publisher=UNDP Georgia | accessdate=2022-03-25 | language=en | archive-date=2021-06-19 | archive-url=https://web.archive.org/web/20210619184258/https://www.ge.undp.org/content/georgia/en/home/projects/PARLIAMENT.html | url-status=dead }}</ref> ໂດຍມີ[[ຕີບິລິຊີ]]ເປັນເມືອງຫຼວງ ແລະ ຍັງເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງປະຊາກອນຊອກຊີປະມານໜຶ່ງໃນສາມຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ. ຊອກຊີເປັນປະເທດໜຶ່ງທີ່ຜະລິດວາຍທີ່ເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດຂອງໂລກ ປະເພນີທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ເອກະລັກປະຈຳຊາດມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັບວາຍ <ref name="Vinologue">{{citation|title=Georgia: A guide to the cradle of wine|author=Miquel Hudin & Daria Kholodolina|publisher=[[Vinologue]]|isbn=978-1941598054|year=2017|pages=300|url=http://www.vinologue.com/books/georgia/}}</ref> ແລະ ໄດ້ຮັບການຂຶ້ນທະບຽນເປັນມໍລະດົກໂລກທາງວັດທະນະທຳທີ່ຈັບຕ້ອງບໍ່ໄດ້ຈາກ[[ອຸຍແນສໂກ]] <ref>Ancient Georgian traditional Qvevri wine-making method : [https://ich.unesco.org/en/RL/ancient-georgian-traditional-qvevri-wine-making-method-00870]</ref> ໃນຊ່ວງຍຸກຄລາດສິກອານາຈັກອິດສະຫຼະຫຼາຍແຫ່ງໄດ້ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນຊອກຊີ ເຊັ່ນ: Colchis ແລະ Iberia ຊາວຊອກຊີຍອມຮັບສາສະໜາຄຣິດຢ່າງເປັນທາງການໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ 4 ຄຣິດຕະຈັກອໍໂທດອກຂອງຊອກຊີມີສ່ວນລວມໃນການລວມກັນທາງຈິດວິນຍານ ແລະ ການເມືອງໃນຊ່ວງຍຸກທຳອິດໃນຍຸກກາງລາຊະອານາຈັກຊອກຊີໄດ້ກຳເນີດຂຶ້ນ ແລະ ມາເຖິງຍຸກທີ່ຮຸ່ງເຮືອງສະໄໝຂອງກະສັດເດວິດເຊິ່ງເປັນຜູ້ສ້າງ ແລະ ລາຊິນີທາມາຣໃນສະຕະວັດທີ 12 ແລະ ຕົ້ນສະຕະວັດທີ 13 ຫຼັງຈາກນັ້ນອຳນາດຂອງອານາຈັກຄ່ອຍໆຫຼຸດລົງ ແລະ ແຕກສະຫຼາຍໄປໃນທີ່ສຸດ ບັນດາແຄວ້ນນ້ອຍໄດ້ຕົກໄປຢູ່ໃຕ້ອຳນາດຂອງອານາຈັກມອງໂກ, ອານາຈັກອອດໂຕມັນ ແລະ ອານາຈັກເປີເຊຍ ຕາມລຳດັບ ໃນປີ 1783 ອານາຈັກຊອກຊີໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມເປັນພິນທະມິດກັບຈັກກະວັດລັດເຊຍ ແລະ ລວມດິນແດນຂອງຊອກຊີເຂົ້າດ້ວຍກັນໃນສະຕະວັດທີ 19. ຫຼັງຈາກການປະຕິວັດປີ 1917 ຊອກຊີໄດ້ກາຍເປັນປະເທດສາທາລະນະລັດເອກະລາດ ພາຍໃຕ້ການຄຸ້ມຄອງຂອງ[[ເຢຍລະມັນ]] ຫຼັງຈາກເຢຍລະມັນໄດ້ແພ້ສົງຄາມໂລກຄົ້ງທີ 1 ຊອກຊີຖືກບອນເຊວິກລັດເຊຍຮຸກຮານສົ່ງຜົນໃຫ້ປະເທດລວມຕົວເປັນສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ 1922 ໃນຊ່ວງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2 ຊາວຊອກຊີ 700,000 ຄົນຕໍ່ສູ້ກັບກອງທັບແດງກັບເຢຍລະມັນໃນທົດສະວັດ 1980 ການເອີ້ນຮ້ອງເອກະລາດໄດ້ຂະຫຍາຍໄປສູ່ການແຍກຕົວຂອງຊອກຊີອອກຈາກສະຫະພາບໂຊວຽດໃນເດືອນເມສາ ປີ 1991 ໃນຊ່ວງທົດສະວັດຕໍ່ມາພາຍຫຼັງແຍກຕົວອອກຈາກໂຊວຽດ ຊອກຊີໄດ້ເກີດວິກິດທາງເສດຖະກິດ, ສົງຄາມກາງເມືອງ ແລະ ສົງຄາມແບ່ງແຍກດິນແດນຂອງອັບຮາເຊຍ ແລະ ເຊົ້າອອດຊີເຊຍ ແລະ ຫຼັງຈາກນັ້ນໄດ້ເກີດ[[ການປະຕິວັດກຸຫຼາບປາສະຈາກເລືອດ]]ໃນປີ 2003 ຊອກຊີໄດ້ດຳເນີນນະໂຍບາຍທີ່ສະໜັບສະໜູນການເຊື່ອມສຳພັນກັບຕາເວັນຕົກເປັນຜົນໃຫ້ມີການປະຕິຮູບປະຊາທິປະໄຕ ແລະ ເສດຖະກິດທີ່ມີເປົ້າໝາຍມຸ່ງໄປລວມກຸ່ມກັບນາໂຕ້ ແລະ ເອີຣົບ ການວາງແນວທາງທີ່ມຸ່ງໄປຫາຕາເວັນຕົກເຮັດໃຫ້ຄວາມສຳພັນກັບລັດເຊຍຕົກຕ່ຳລົງຈົນເຮັດໃຫ້ເກີດສົງຄວາມໄລຍະສັ້ນຂຶ້ນເມື່ອບໍ່ຈັກປີທີ່ຜ່ານມາ. == ປະຫວັດຊື່ປະເທດ == [[File:Gorgania on Fra Mauro map.jpg|thumb|left|"Gorgania" i.e. Georgia on [[Fra Mauro map]]]] ເມື່ອເວົ້າເຖິງຊື່ຄັ້ງທຳອິດທີ່ສະກົດວ່າ “ຈໍເຈຍ” ເປັນພາສາອິຕາລີໃນຄຳວ່າ mappa mundi ຂອງ Pietro Vesconte ປີ ຄ.ສ 1320 <ref>Countries South of the Caucasus in Medieval Maps: Armenia, Georgia and Azerbaijan. pp. 188—189 : [https://en.wikipedia.org/wiki/Rouben_Galichian]</ref> ໃນຊ່ວງທຳອິດຂອງການປາກົດຕົວໃນໂລກລາຕິນບໍ່ໄດ້ຂຽນທັບສັບແບບດຽວກັນສະເໝີໄປ ແລະ ພະຍັນຊະນະຕົວທຳອິດສະກົດດ້ວຍ J ເປັນ "Jorgia". "ຈໍເຈຍ" ອາດຈະມາຈາກການກຳນົດພາສາເປີເຊຍຂອງຊາວຊອກຊີ - gurğān ໃນສະຕະວັດ 11 ແລະ 12 ດ້ວຍການດັດແປງຜ່ານ Syriac gurz-ān / gurz-iyān ແລະ ພາສາອາຣັບ ĵurĵan / ĵurzan ທິດສະດີຕາມຕຳນານໄດ້ຮັບຈາກການເດີນທາງຂອງ Jacques de Vitry ຜູ້ທີ່ອະທິບາຍທີ່ມາຂອງຊື່ຕາມຄວາມນິຍົມຂອງ St. George ໃນກຸ່ມຊາວຊອກຊີ <ref>"The Pilgrims' derivation of the name Georgia". Georgica, Autumn, 1937, nos. 4 & 5, 208–209 : [https://en.wikipedia.org/wiki/Grigol_Peradze]</ref> ໃນຂະນະ Jean Chardin ທີ່ເປັນນັກເດີນທາງຄິດວ່າ "ຈໍເຈຍ" ມາຈາກພາສາເກຣັກ γεωργός ("tiller of the land "). ໃນຂະນະທີ່ອາຈານ Alexander Mikaberidze ໄດ້ເສີມຄຳອະທິບາຍຂອງຈໍເຈຍ/ຈໍຈຽນ ວ່າໃນສະຕະວັດນີ້ຖືກປະຕິເສດຈາກກຸ່ມນັກວິຊາການທີ່ຊີ້ເປົ້າໄປທີ່ຄຳມາພາສາເປີເຊຍ gurğ/gurğān, ເປັນຮາກເຫງົ້າຂອງຄຳວ່າ gurğ/gurğān ທີ່ຖືກນຳໄປໃຊ້ໃນພາສາອື່ນໆອີກຫຼາຍພາສາລວມທັງພາສາສະລາບ ແລະ ພາສາເອີຣົບຕາເວັນຕົກ ຄຳນີ້ອາດຖືກກຳນົດຂຶ້ນໂດຍໃຊ້ຄຳເອີ້ນຂານຂອງອີຣານບູຮານໃນບໍລິເວນໃກ້ກັບທະເລສາບກາສະປຽນ ເຊີ່ງເອີ້ນກັນວ່າ ກໍແກນ ຊື່ພື້ນເມືອງຄື Sakartvelo (საქართველო; "land of Kartvelians") ເຊີ່ງໄດ້ມາຈາກພາດພື້ນຊອກຊີພາກກາງຂອງ Kartli ທີ່ໄດ້ບັນທຶກໄວ້ໃນສະຕະວັດທີ 9 ແລະ ໃນການໃຊ້ງານເພີ່ມຕື່ມໝາຍເຖິງ ລາຊະອານາຈັກຊອກຊີໃນຍຸກກາງທັງໝົດໃນສະຕະວັດທີ 13 ການກຳນົດຕົວເອງຂອງຊາວຊອກຊີໃຊ້ຄື Kartvelebi (ქართველები ແມ່ນ "Kartvelians") ພົງສາວະດານຊອກຊີໃນຍຸກກາງໄດ້ບອກເຖິງບັນພະບຸລຸດໃນຕຳນານ Kartvelians, Kartlos ເຊີ່ງເປັນເຫຼນຂອງ Japheth ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມນັກວິຊາການຍອມຮັບວ່າ Karts ເຊີ່ງເປັນຊົນເຜົ່າ proto-Georgian ທີ່ກາຍເປັນກຸ່ມທີ່ມີອຳນາດເໜືອກວ່າໃນສະໄໝບູຮານ ຊື່ Sakartvelo (საქართველო) ປະກອບດ້ວຍສອງສ່ວນຄື kartvel-i (ქართველ-ი) ລະບຸຜູ້ທີ່ຢູ່ອາໄສໃນບໍລະເວນພາກກາງຂອງຊອກຊີຕາເວັນອອກຂອງ Kartli ຫຼື Iberia ຕາມທີ່ຮູ້ຈັກກັນໃນແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງອານາຈັກໂຣມັນຕາເວັນອອກບູຮານ <ref>Constantine VII : [https://en.wikipedia.org/wiki/Constantine_VII]</ref> ຊາວເກຣັກ (Strabo, Herodotus, Plutarch, Homer ແລະ ອື່ນໆ ) ແລະຊາວໂຣມັນ (Titus Livius, Tacitus ແລະ ອື່ນໆ) ເອີ້ນຊາວຊອກຊີທາງຕາເວັນຕົກວ່າ Colchians ແລະອຊາວຊອກຊີຕາເວັນອອກວ່າ Iberia ປັດຈຸບັນຊື່ຢ່າງເປັນທາງການຂອງປະເທດຄື ຊອກຊີ ຕາມທີ່ລະບຸໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດຄື "ຊອກຊີ" ຕາມທີ່ລະບຸໄວ້ໃນລັດຖະທຳມະນູນຂອງຊອກຊີເຊິ່ງອ່ານວ່າ "ຊອກຊີ" == ປະຫວັດສາດ == [[File:Colchis and Iberia on Ptolemy Asia map.jpg|thumb|left|ອານາຈັກ Colchis ແລະ Iberia]] ປະເທດຊອກຊີ ({{lang-ka|საქართველო sakartvelo}}) ລວມເປັນອານາຈັກດຽວພາຍໃຕ້ລາຊະວົງ Bagrationi ມີກະສັດ Bagrat ທີ 3 ໃນຊ່ວງສະຕະວັດທີ 11 ເຊິ່ງເກີດຂຶ້ນຈາກບັນພະບຸລຸດບູຮານ Colchis ແລະ Iberia ລາຊະອານາຈັກຊອກຊີຮຸ່ງເຮືອງໃນຊ່ວງສະຕະວັດທີ 10 - 12 ພາຍໃຕ້ກະສັດ David IV ແລະ ພະລາຊິນີ Tamar ແລະ ອຳນາດໄດ້ຫຼຸດລົງຈາກການຮຸກຮານຂອງຊາວມອງໂກໃນປີ 1243 ຫຼັງຈາກການລວມຕົວກັນໄດ້ບໍ່ດົນພາຍໃຕ້ກະສັດ George V ໃນປີ ຄ.ສ 1490 ຊອກຊີໄດ້ຖືກແບ່ງແຍກເປັນອານາຈັກນ້ອຍໆ ຫຼາຍອານາຈັກ ເຊີ່ງຕະຫຼອດຍຸກສະໄໝໃໝ່ພະຍາຍາມທີ່ຈະຮັກສາເອກະລາດຂອງຕົວເອງຕະຫຼອດມາຈາກກະຖືກປົກຄອງຈາກອານາຈັກອອດໂຕມັນ ແລະ ເປີເຊຍ (Safavid, Afsharid ແລະ Qajar) ຈົນມາຮອດຊອກຊີຖືກລວມກັບ[[ຈັກກະວັດລັດເຊຍ]]ໃນສະຕະວັດທີ 19 ຫຼັງຈາກນັ້ນໄດ້ມີການສະເໜີເພື່ອຂໍແຍກຕົວເປັນອິດສະຫຼະໃນຊື່ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ຊອກຊີ ໃນປີ 1918 - 1921 ຊອກຊີໄດ້ຖືກລວມເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ[[ສະຫະພັນສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມ ທຣານຄໍເຄຊຽນ]] ໃນປີ 1922 - 1936 ຈາກນັ້ນໄດ້ສ້າງຕັ້ງເປັນ [[ສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມ ຊອກຊີ]] ຈົນເຖິງສະຫະພາບໂຊວຽດລົ້ມສະຫຼາຍ. ສາທາລະນະລັດ ຊອກຊີໄດ້ປະກາດອິດສະຫຼະພາບໃນປີ 1991 ມີປະທານປະເທດຄົນທຳອິດຄື ທ່ານ Zviad Gamsakhurdia ເຊີ່ງໄດ້ມີການປຸກກະແສຊາດນິຍົມຂອງຊອກຊີ ແລະ ສາບານວ່າຢືນຢັດໝັ້ນຄົງອຳນາດເໜືອ[[ອັບຮາເຊຍ]] ແລະ [[ອອດເຊເຊຍໃຕ້]] ສ່ວນ Gamsakhurdia ໄດ້ຖືກປົດໃນການປະຕິວັດລັດຖະປະການໃນປີດຽວກັນ ແລະ ປະເທດໄດ້ຕົກຢູ່ໃນສົງຄາມກາງເມືອງຈົນເຖີງປີ 1995 [[ອັບຮາເຊຍ]] ແລະ [[ອອດເຊເຊຍໃຕ້]]ໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກລັດເຊຍເຊີ່ງສົ່ງຜົນໃຫ້ໄດ້ຮັບເອກະລາດໂດຍພຶດຕິໄນ [[ການປະຕິວັດກຸຫຼາບປາສະຈາກເລືອດ]]ບັງຄັບໃຫ້ Eduard Shevardnadze ລາອອກໃນປີ 2003 ລັດຖະບານໃໝ່ພາຍໃຕ້ Mikheil Saakashvili ໄດ້ມີນະໂຍບາຍປ້ອງກັນການແຍກຕົວອອກເປັນສາມສາທາລະນະລັດໃນວິກິດ Adjara ປີ 2004 ແຕ່ຄວາມຂັດແຍ້ງຂອງ[[ອັບຮາເຊຍ]] ແລະ [[ອອດເຊເຊຍໃຕ້]] ໄດ້ເຮັດໃຫ້ເກີດ[[ສົງຄາມລັດເຊຍ - ຊອກຊີ ປີ 2008]] ແລະ ຄວາມຕຶງຄຽດຍັງຄົງດຳເນີນມາເຖີງປັດຈຸບັນ === ຍຸກກ່ອນປະຫວັດສາດ === ==ອ້າງອີງ== {{reflist}} ==ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ== {{ປະເທດໃນທະວີບເອີລົບ}} [[ໝວດ:{{PAGENAME}}]] olgxudm78ki47ui3bgemd1v8mfpqumu 0 7976 112604 111900 2024-12-05T06:08:19Z Randervik 18653 112604 wikitext text/x-wiki {{short description|ປະເທດໃນອາຊີຕາເວັນຕົກ}} {{Infobox country | conventional_long_name = ສາທາລະນະລັດອາກເມນີ | common_name = ອາກເມນີ | native_name = {{small|Հայաստանի Հանրապետություն}} | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_motto = | national_anthem = [[ແມຣ໌ຮາຍ ແຣນິກ]]<br />{{smaller| ("ບ້ານ​ເກີດ​ຂອງ​ພວກ​ເຮົາ")}}<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg|center]]</div> | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | image_map2 = | capital = [[ເຢເຣວານ]] | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city|display=inline,title}} | largest_city = ເມືອງຫຼວງ | official_languages = [[ພາສາອາເມເນຍ|ອາກເມນີ]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=http://www.president.am/en/constitution-2015/|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20171223102232/http://www.president.am/en/constitution-2015/|archive-date=23 December 2017|url-status=live}}</ref> | national_languages = | languages2_type = | languages2_sub = | languages2 = | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[ຊາວອາກເມນີ]] |1.2% [[Yazidis in Armenia|ຢາຊີດີ]] |0.4% [[ຂາວຣັດເຊຍໃນປະເທດອາກເມນີ|ຣັດເຊຍ]] |0.3% ອື່ນໆ<ref>Asatryan, Garnik; Arakelova, Victoria (Yerevan 2002). [https://web.archive.org/web/20110511044234/http://www.hra.am/file/minorities_en.pdf The Ethnic Minorities in Armenia]. Part of the [[Organization for Security and Co-operation in Europe|OSCE]]. [https://web.archive.org/web/20110511044234/http://www.hra.am/file/minorities_en.pdf Archived copy] at [[WebCite]] (16 April 2010).</ref><ref>Ministry of Culture of Armenia [http://mincult.am/datas/media/azg.poqr.%20ev%20xorhurd%20mshak.nax.%20 (1).doc "The ethnic minorities in Armenia. Brief information"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010143439/http://mincult.am/datas/media/azg.poqr.%20ev%20xorhurd%20mshak.nax.%20 |date=2017-10-10 }}. As per the most recent census in 2011. [http://mincult.am/national_minority.html "National minority"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170216082403/http://mincult.am/national_minority.html |date=16 February 2017 }}.</ref>}} | ethnic_groups_year = 2011 | religion = [[ຄຣິດ]] ([[ຄຣິດຕະຈັກອັກຄະລາທູດອາກເມນີ]])<ref name="Article 18">{{Cite web|url=https://www.president.am/en/constitution-2015/|title=Constitution of the Republic of Armenia - Library - The President of the Republic of Armenia|website=www.president.am|access-date=7 March 2020|archive-date=4 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200404152021/https://www.president.am/en/constitution-2015/|url-status=live}}</ref> | demonym = [[ຊາວອາກເມນີ]] | government_type = {{nowrap|[[ລັດດ່ຽວ]] [[ລະບົບລັດຖະສະພາ]]}} [[ສາທາລະນະລັດ]] | leader_title1 = [[ປະທານາທິບໍດີອາກເມນີ|ປະທານາທິບໍດີ]] | leader_name1 = [[ອາຣແມນ ຊາຣ໌ກຊີຢານ]] | leader_title2 = [[ນາຍົກລັດຖະມົນຕີອາກເມນີ|ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ]] | leader_name2 = [[ນິກາລ ພາຊິນຢານ]] | leader_title3 = [[ປະທານລັດຖະສະພາອາກເມນີ|ປະທານລັດຖະສະພາ]] | leader_name3 = [[ອາເລນ ຊີມອນຢານ]] | legislature = [[ລັດຖະສະພາ (ປະເທດອາກເມນີ)|ລັດຖະສະພາ]] | sovereignty_type = [[ປະຫວັດສາດອາກເມນີ|ກໍ່ຕັ້ງ]] | established_event1 = [[ລາຊະວົງໂອຣອນຕິດ]] | established_date1 = ສັດຕະວັດທີ 6 ກ່ອນ ຄຣິດສັກກະລາດ | established_event2 = {{nowrap|[[ລາຊະວົງອາຣ໌ຕາຊຽດ]]<ref>{{cite book |editor1-last=de Laet |editor1-first=Sigfried J. |editor2-last=Herrmann |editor2-first=Joachim |title=History of Humanity: From the seventh century B.C. to the seventh century A.D. |date=1996 |publisher=Routledge |location=London |isbn=978-92-3-102812-0 |page=[https://books.google.com/books?id=WGUz01yBumEC&pg=PA128 128] |edition=1st |quote=The ruler of the part known as Greater Armenia, Artaxias (Artashes), the founder of a new dynasty, managed to unite the country...}}</ref><ref>{{cite book |title=Encyclopedia Americana: Ankara to Azusa |url=https://archive.org/details/encyclopediaamer02scho |url-access=registration |date=2005 |publisher=[[Scholastic Library Publishing]] |page=[https://archive.org/details/encyclopediaamer02scho/page/393 393] |isbn=9780717201389 |quote=It was named for Artaxias, a general of Antiochus the Great, who founded the kingdom of Armenia about 190 B.C.}}</ref><!--end nowrap:-->}} | established_date2 = 190 ປີກ່ອນຄຣິດສັກກະລາດ | established_event3 = [[ລາຊະວົງອາຣ໌ຊາຈິດແຫ່ງອາກເມນີ|ລາຊະວົງອາຣ໌ຊາຈິດ]] | established_date3 = ຄ.ສ. 52–428 | established_event4 = [[ອາກເມນີຂອງບັກຣາຕິດ]] | established_date4 = ຄ.ສ. 885–1045 | established_event5 = [[ລາຊະອານາຈັກຊິລີເຊຍ]] | established_date5 = ຄ.ສ. 1198–1375 | established_event6 = [[ສາທາລະນະລັດອາກເມນີທີໜຶ່ງ|ສາທາລະນະລັດອາກເມນີ]] | established_date6 = 28 ພຶດສະພາ 1918 | established_event7 = [[ການຮຸກຮາຮຂອງອາກເມນີຂອງກອງທັບແດງ|ການຮຸກຮານຂອງໂຊວຽດ]] | established_date7 = 29 ພະຈິກ 1920 | established_event8 = [[1991 Armenian independence referendum|ເປັນເອກະລາດ]][[ການລົ້ມສະລາຍຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດ|ອີກຄັ້ງ]] | established_date8 = 23 ກັນຍາ 1991 | established_event9 = [[ພິທີສານອານມາ-ອາຕາ|ເຂົ້າເປັນສະມາຊິກເຄືອລັດເອກະລາດ]] | established_date9 = 21 ທັນວາ 1991 | established_event10 = [[ມະຕິຂອງສະພາຄວາມໝັ້ນຄົງສະຫະປະຊາຊາດທີ 735|ຍອມຮັບເປັນສະມາຊິກ]][[ສະຫະປະຊາຊາດ]] | established_date10 = 2 ມີນາ 1992 | established_event11 = [[ລັດຖະທຳມະນູນອາກເມນີ|ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບປັດຈຸບັນ]] | established_date11 = 5 ກໍລະກົດ 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = ອັນດັບທີ 138 | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name="cia-fact">{{cite web|title=The World Fact Book – Armenia |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |publisher=Central Intelligence Agency |access-date=17 July 2010 }}</ref> | population_estimate = 3,000,756<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Armenia|access-date=24 September 2022}}</ref> | population_estimate_year = 2022 | population_estimate_rank = ອັນດັບທີ 138 | population_density_km2 = 101.5 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} {{nowrap|49.7 ພັນຕື້ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMF GDP">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October|title=World Economic Outlook Database, October 2022|date=October 2022|website=IMF.org|publisher=[[International Monetary Fund]]|access-date= October 11, 2022}}</ref> <!--end nowrap:-->}} | GDP_PPP_year = 2022 | GDP_PPP_rank = ອັນດັບທີ 120 | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} 16,798 ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMF GDP"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 90 | GDP_nominal = {{increase}} {{nowrap|17.6 ຕື້ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMF GDP"/>}} | GDP_nominal_year = 2022 | GDP_nominal_rank = ອັນດັບທີ 129 | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} 5,972 ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMF GDP"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 99 | Gini = 29.9 <!--number only--> | Gini_year = 2019 | Gini_change = decrease <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref name=WB1>{{cite web |url= https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title= GINI index (World Bank estimate) - Armenia |publisher= [[World Bank]] |access-date=17 June 2021 |archive-url= https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |archive-date= 21 November 2018 |url-status=live |df= dmy-all }}</ref> | HDI = 0.759 <!--number only--> | HDI_year = 2021 <!--Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref> | HDI_rank = ອັນດັບທີ 85 | currency = [[ດຣຳອາກເມນີ|ດຣຳ]]&nbsp; ([[ສັນຍະລັກດຣຳອາກເມນີ|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[ເວລາໃນປະເທດອາກເມນີ]] | utc_offset = +4 | drives_on = ຂວາ | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{unbulleted list |[[.am]] |[[.հայ]]}} | religion_year = | today = | official_website = [https://www.gov.am/ www.gov.am] }} '''ອາກເມນີ''' ຫຼື '''ອາເມເນຍ''' ({{lang-en|Armenia}}, {{IPA-en|ɑː (r) ˈmiːniə|pron}}; {{lang-hy|Հայաստան}} {{IPA|[hɑjɑsˈtɑn]}} ''ຮາຢາສະຕານ'') ຫຼື ຊື່ທາງການແມ່ນ '''ສາທາລະນະລັດອາກເມນີ''' ({{lang-en|Republic of Armenia}}; {{lang-hy|Հայաստանի Հանրապետություն}}) ເປັນ[[ປະເທດທີ່ບໍ່ມີທາງອອກສູ່ທະເລ]]ທາງໃຕ້ຂອງ[[ເຄົາເຄຊັສ|ພູເຂົາເຄົາເຄຊັສ]] ມີອານາເຂດຕິດຕໍ່ກັບ[[ປະເທດຕວັກກີ]]ທາງທິດຕາເວັນອອກ ຕິດຕໍ່ກັບ[[ປະເທດຊອກຊີ]]ທາງທິດເໜືອ ຕິດຕໍ່ກັບ[[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ]]ທາງທິດຕາເວັນອອກ ແລະ ທາງທິດໃຕ້ຕິດຕໍ່ກັບ[[ປະເທດອີຣານ]] ແລະ ລັດປົກຄອງຕົນເອງ[[ນາກີເຊວັນ]] (ເປັນ[[ດິນແດນສ່ວນແຍກ]]ຂອງອາແຊກໄບຊານ) ອາກເມນີເປັນລັດສະມາຊິກຂອງ[[ສະພາເອີຣົບ]] ແລະ [[ເຄືອລັດເອກະລາດ]] ອາກເມນີເຄີຍເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ[[ສະຫະພາບໂຊວຽດ]] ==ອ້າງອີງ== <references /> ;ບັນນານຸກົມ ==ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ== {{Sister project links|voy=Armenia|ປະເທດອາກເມນີ|s=Portal:Armenia}} {{ປະເທດໃນທະວີບເອີລົບ}} [[ໝວດ:{{PAGENAME}}]] t1l3t6obib707k4q2sfhg8iqpu8gl2k 0 10186 112571 110888 2024-12-04T21:12:04Z CommonsDelinker 113 Replacing GEN_Sundhara_Kongsompong,_left_center,_Supreme_Commander,_Royal_Thai_Armed_Forces,_and_U.S._Ambassador_to_Thailand_cropped1.jpg with [[File:GEN_Sunthorn_Kongsompong_(1990).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:F 112571 wikitext text/x-wiki ຂ້າງລຸ່ມນີ້ຄືລາຍຊື່ຂອງ[[ນາຍົກລັດຖະມົນຕີໄທ|ນາຍົກລັດຖະມົນຕີແຫ່ງລາຊະອານາຈັກໄທ]] [[File:Flag_of_the_Prime_Minister_of_Thailand.svg|thumb|250px]] ==ລາຍຊື່ນາຍົກລັດຖະມົນຕີໄທ== {| class="wikitable" style="text-align:center; border:1px #aaf solid;" ! rowspan="2" | ລຳດັບ<br/>{{small|(ສະໄໝ)}} ! rowspan="2" | ຮູບ ! rowspan="2" | ຊື່<br/>{{small|(ເກີດ–ເສຍຊີວິດ)}} ! rowspan="2" | ຄະນະລັດຖະມົນຕີ ! colspan="3" | ດຳລົງຕຳແໜ່ງ ! rowspan="2" colspan="2" width="90" | ພັກ ! rowspan="2" width="100" | ເຈົ້າຊີວິດ<br />{{small|(ລາຊະສະໄໝ)}} |- ! width="85" | ເລີ່ມຕົ້ນ ! width="85" | ສິ້ນສຸດ ! width="85" | ໄລຍະເວລາ |- | rowspan="3" |'''1'''<br />{{small|(1–3)}} | rowspan="3" |[[ຮູບ:Official portraits of Phraya Manopakorn Nititada.jpg|80px]] | rowspan="3" class="nowrap" |{{small|ມະຫາອຳໝາດໂທ}}<br />[[ພະຍາມະໂນປະກອນນິຕິທາດາ (ກ້ອນ ຫຸຕະສິງ)|'''ພະຍາມະໂນປະກອນນິຕິທາດາ''']]<br />{{small|(ກ້ອນ ຫຸຕະສິງ)}}<br />{{lang|th|พระยามโนปกรณ์นิติธาดา}}<br />{{small|(1884–1948)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະກຳມະການລາຊະດອນ (ປະເທດສະຫຍາມ)|1]] | class="nowrap" |28 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1932 | class="nowrap" |10 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1932 | rowspan="3" class="nowrap" |358 ມື້ ! rowspan="3" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="3" |ອິດສະຫຼະ | rowspan="6" |[[ຮູບ:King Prajadhipok portrait photograph.jpg|80px]]<br>'''[[ພະບາດສົມເດັດພະປົກເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ]]'''<br>{{small|(1925–1935)}} |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 2|2]] | class="nowrap" |10 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1932 | class="nowrap" |1 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1933 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 3|3]] | class="nowrap" |1 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1933 | class="nowrap" |21 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1933 |- | rowspan="6" |'''2'''<br />{{small|(1–5)}} | rowspan="6" |[[ຮູບ:Phraya Pahol.jpg|80px]] | rowspan="6" class="nowrap" |{{small|ພັນເອກ}}<br />[[ພະຍາພະຫົນພົນພະຍຸຫະເສນາ (ພົດ ພະຫົນໂຍທິນ)​|'''ພະຍາພະຫົນພົນພະຍຸຫະເສນາ''']]<br />{{small|(ພົດ ພະຫົນໂຍທິນ)}}<br />{{lang|th|พระยาพหลพลพยุหเสนา}}<br />{{small|(1887–1947)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 4|4]] | class="nowrap" |21 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1933 | class="nowrap" |16 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1933 | rowspan="6" class="nowrap" |5 ປີ 178 ມື້ ! rowspan="6" style="background:#0000ff" | | rowspan="6" |[[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 5|5]] | class="nowrap" |16 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1933 | class="nowrap" |22 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1934 |- | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 6|6]] | rowspan="2" class="nowrap" |22 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1934 | rowspan="2" class="nowrap" |9 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1937 |- | rowspan="11" |[[ຮູບ:King Ananda Mahidol portrait photograph.jpg|80px]]<br>'''[[ພະບາດສົມເດັດພະປໍຣະເມນທະຣະມະຫາອານັນທະມະຫິດົນ ພະອັດຖະມະຣາມາທິບໍດິນ]]'''<br>{{small|(1935–1946)}} |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 7|7]] | class="nowrap" |9 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1937 | class="nowrap" |21 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1937 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີສະຫຍາມ ຄະນະທີ 8|8]] | class="nowrap" |21 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1937 | class="nowrap" |16 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1938 |- | rowspan="2" |'''3'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:แปลก พิบูลสงคราม ในหนังสือธรรมศาสตร์ (cropped).jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ແປກ ພິບູນສົງຄາມ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງພິບູນສົງຄາມ)}}<br />{{lang|th|แปลก พิบูลสงคราม}}<br />{{small|(1897–1964)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 9|9]] | class="nowrap" |16 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1938 | class="nowrap" |7 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1942 | rowspan="2" class="nowrap" |5 ປີ 229 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#0000ff" | | rowspan="2" |[[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 10|10]] | class="nowrap" |7 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1942 | class="nowrap" |1 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1944 |- | '''4'''<br />{{small|(1)}} | [[ຮູບ:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພັນຕີ}}<br />'''[[ຄວງ ອະໄພວົງ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງໂກວິດອະໄພວົງ)}}<br />{{lang|th|ควง อภัยวงศ์}}<br />{{small|(1902–1968)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 11|11]] | class="nowrap" |1 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1944 | class="nowrap" |31 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1945 | class="nowrap" |1 ປີ 30 ມື້ ! style="background:#0000ff" | | [[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | '''5''' | [[ຮູບ:Tawee Boonyaket.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ຮອງອຳໝາດໂທ}}<br />'''[[ທະວີ ບຸນຍະເກດ]]'''<br />{{lang|th|ทวี บุณยเกตุ}}<br />{{small|(1904–1971)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 12|12]] | class="nowrap" |31 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1945 | class="nowrap" |17 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1945 | class="nowrap" |17 ມື້ ! style="background:#0000ff" | | [[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | '''6'''<br />{{small|(1)}} | [[ຮູບ:Seni pramoj and family before 1957 (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ສາດສະດາຈານພິເສດ}}<br />'''[[ໝ່ອມລາຊະວົງເສນີ ປາໂມດ]]'''<br />{{lang|th|หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช}}<br />{{small|(1905–1997)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 13|13]] | class="nowrap" |17 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1945 | class="nowrap" |31 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |136 ມື້ ! style="background:#0000ff" | | [[ເສລີໄທ]] |- | '''4'''<br />{{small|(2)}} | [[ຮູບ:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພັນຕີ}}<br />'''[[ຄວງ ອະໄພວົງ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງໂກວິດອະໄພວົງ)}}<br />{{lang|th|ควง อภัยวงศ์}}<br />{{small|(1902–1968)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 14|14]] | class="nowrap" |31 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |24 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |52 ມື້ ! style="background:#0000ff" | | [[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | rowspan="4" |'''7'''<br />{{small|(1–3)}} | rowspan="4" |[[ຮູບ:Pridi Banomyong in 1945.jpg|80px]] | rowspan="4" class="nowrap" |{{small|ສາດສະດາຈານ}}<br />'''[[ປີດີ ພະນົມຍົງ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງປະດິດມະນູທຳ)}}<br />{{lang|th|ปรีดี พนมยงค์}}<br />{{small|(1900–1983)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 15|15]] | class="nowrap" |24 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |7 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1946 | rowspan="4" class="nowrap" |152 ມື້ ! rowspan="4" style="background:#0000ff" | | rowspan="4" |[[ຄະນະລາຊະດອນ|ລາຊະດອນ]] |- | rowspan="2" class="nowrap" |– | rowspan="2" class="nowrap" |7 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1946 | rowspan="2" class="nowrap" |11 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1946 |- | rowspan="60" |[[ຮູບ:Thiraluek Nai Kansadet (1963, p 188).jpg|80px]]<br>'''[[ພະບາດສົມເດັດພະມະຫາພູມິພົນອະດຸນຍະເດດມະຫາລາດ ບໍຣົມມະນາດຖະບໍພິດ]]'''<br>{{small|(1946–2016)}} |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 16|16]] | class="nowrap" |11 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |23 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1946 |- | rowspan="2" |'''8'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ພົນເຮືອຕີ}}<br />'''[[ຖະຫວັນ ທຳຣົງນາວາສະຫວັດ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງທຳຣົງນາວາສະຫວັດ)}}<br />{{lang|th|ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์}}<br />{{small|(1901–1988)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 17|17]] | class="nowrap" |23 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1946 | class="nowrap" |30 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1947 | rowspan="2" class="nowrap" |1 ປີ 79 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#e30613" | | rowspan="2" |[[ພັກແນວລັດຖະທຳມະນູນ|ແນວລັດຖະທຳມະນູນ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 18|18]] | class="nowrap" |30 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1947 | class="nowrap" |8 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1947 |- | ''–'' | [[ຮູບ:ผิน ชุณหะวัณ.jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ຜິນ ຊຸນຫະວັນ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງຊຳນານຍຸດທະສາດ)}}<br />{{lang|th|ผิน ชุณหะวัณ}}<br />{{small|(1891–1973)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະທະຫານແຫ່ງຊາດ]]'' | class="nowrap" |''8 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1947'' | class="nowrap" |''9 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1947'' | class="nowrap" |''1 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | rowspan="2" |'''4'''<br />{{small|(3–4)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ພັນຕີ}}<br />'''[[ຄວງ ອະໄພວົງ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງໂກວິດອະໄພວົງ)}}<br />{{lang|th|ควง อภัยวงศ์}}<br />{{small|(1902–1968)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 19|19]] | class="nowrap" |9 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1947 | class="nowrap" |21 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1948 | rowspan="2" class="nowrap" |150 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#00adef" | | rowspan="2" |[[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 20|20]] | class="nowrap" |21 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1948 | class="nowrap" |8 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1948 |- | rowspan="6" |'''3'''<br />{{small|(3–8)}} | rowspan="6" |[[ຮູບ:แปลก พิบูลสงคราม ในหนังสือธรรมศาสตร์ (cropped).jpg|80px]] | rowspan="6" class="nowrap" |{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ແປກ ພິບູນສົງຄາມ]]'''<br />{{small|(ຫຼວງພິບູນສົງຄາມ)}}<br />{{lang|th|แปลก พิบูลสงคราม}}<br />{{small|(1897–1964)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 21|21]] | class="nowrap" |8 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1948 | class="nowrap" |25 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1949 | rowspan="6" class="nowrap" |9 ປີ 161 ມື້ ! rowspan="5" style="background:#FFB6C1" | | rowspan="5" |[[ພັກທຳມາທິປັດ|ທຳມາທິປັດ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 22|22]] | class="nowrap" |25 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1949 | class="nowrap" |29 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1951 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 23|23]] | class="nowrap" |29 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1951 | class="nowrap" |6 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1951 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 24|24]] | class="nowrap" |6 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1951 | class="nowrap" |23 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1952 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 25|25]] | class="nowrap" |24 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1952 | class="nowrap" |21 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1957 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 26|26]] | class="nowrap" |21 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1957 | class="nowrap" |16 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1957 ! style="background:#e30613" | | [[ພັກເສລີມະນັງຄະສິລາ|ເສລີມະນັງຄະສິລາ]] |- | ''–'' | [[ຮູບ:Official portraits of Sarit Thanarat.jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ສະຫຼິດ ທະນະລັດ|ສະຣິດ ທະນະຣັດ]]'''<br />{{lang|th|สฤษดิ์ ธนะรัชต์}}<br />{{small|(1908–1963)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິວັດ]]'' | class="nowrap" |''16 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1957'' | class="nowrap" |''21 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1957'' | class="nowrap" |''5 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''9''' | [[ຮູບ:พจน์ สารสิน.jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ພົດ ສາຣະສິນ]]'''<br />{{lang|th|พจน์ สารสิน}}<br />{{small|(1905–2000)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 27|27]] | class="nowrap" |21 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1957 | class="nowrap" |1 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 1958 | class="nowrap" |102 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | '''10'''<br />{{small|(1)}} | [[ຮູບ:Thanom Kittikachorn 1960s.jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ຖະໜອມ ກິດຕິຂະຈອນ]]'''<br />{{lang|th|ถนอม กิตติขจร}}<br />{{small|(1911–2004)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 28|28]] | class="nowrap" |1 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 1958 | class="nowrap" |20 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1958 | class="nowrap" |292 ມື້ ! style="background:#e30613" | | [[ພັກຊາດສັງຄົມ|ຊາດສັງຄົມ]] |- | ''–'' | rowspan="2" |[[ຮູບ:Official portraits of Sarit Thanarat.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ສະຫຼິດ ທະນະລັດ|ສະຣິດ ທະນະຣັດ]]'''<br />{{lang|th|สฤษดิ์ ธนะรัชต์}}<br />{{small|(1908–1963)}} | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິວັດ]]'' | class="nowrap" |''20 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1958'' | class="nowrap" |''9 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1959'' | class="nowrap" |''112 ມື້'' ! rowspan="2" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="2" |ອິດສະຫຼະ |- | '''11''' | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 29|29]] | class="nowrap" |9 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1959 | class="nowrap" |8 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1963 | class="nowrap" |4 ປີ 302 ມື້ |- | rowspan="2" |'''10'''<br />{{small|(2–3)}} | rowspan="4" |[[ຮູບ:Thanom Kittikachorn 1960s.jpg|80px]] | rowspan="4" class="nowrap" |''{{small|ຈອມພົນ}}<br />'''[[ຖະໜອມ ກິດຕິຂະຈອນ]]'''<br />{{lang|th|ถนอม กิตติขจร}}<br />{{small|(1911–2004)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 30|30]] | class="nowrap" |9 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1963 | class="nowrap" |7 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1969 | rowspan="2" class="nowrap" |7 ປີ 343 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 31|31]] | class="nowrap" |7 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1969 | class="nowrap" |17 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1971 ! style="background:#006400" | | [[ພັກສະຫະປະຊາໄທ|ສະຫະປະຊາໄທ]] |- | ''–'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິວັດ]]'' | class="nowrap" |''17 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1971'' | class="nowrap" |''18 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1972'' | class="nowrap" |''1 ປີ 31 ມື້'' ! rowspan="2" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="2" |ອິດສະຫຼະ |- | '''10'''<br />{{small|(4)}} | class="nowrap" |''[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 32|32]]'' | class="nowrap" |''18 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1972'' | class="nowrap" |''14 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1973'' | class="nowrap" |''300 ມື້'' |- | rowspan="2" |'''12'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:สัญญา ธรรมศักดิ์.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |''{{small|ສາດສະດາຈານພິເສດ}}<br />'''[[ສັນຍາ ທຳມະສັກ]]'''<br />{{lang|th|สัญญา ธรรมศักดิ์}}<br />{{small|(1907–2002)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 33|33]] | class="nowrap" |14 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1973 | class="nowrap" |22 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1974 | rowspan="2" class="nowrap" |1 ປີ 124 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="2" |ອິດສະຫຼະ |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 34|34]] | class="nowrap" |27 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1974 | class="nowrap" |15 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1975 |- | '''6'''<br />{{small|(2)}} | [[ຮູບ:Seni pramoj and family before 1957 (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ສາດສະດາຈານພິເສດ}}<br />'''[[ໝ່ອມລາຊະວົງເສນີ ປາໂມດ]]'''<br />{{lang|th|หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช}}<br />{{small|(1905–1997)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 35|35]] | class="nowrap" |15 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1975 | class="nowrap" |14 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1975 | class="nowrap" |27 ມື້ ! style="background:#00adef" | | [[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | '''13''' | [[ຮູບ:คีกฤทธิ์ ปราโมช.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພົນຕີ}}<br />'''[[ໝ່ອມລາຊະວົງຄຶກຣິດ ປາໂມດ]]'''<br />{{lang|th|หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช}}<br />{{small|(1911–1995)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 36|36]] | class="nowrap" |14 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1975 | class="nowrap" |20 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1976 | class="nowrap" |1 ປີ 37 ມື້ ! style="background:#000080" | | [[ພັກກິດສັງຄົມ|ກິດສັງຄົມ]] |- | rowspan="2" |'''6'''<br />{{small|(3–4)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:Seni pramoj and family before 1957 (cropped).jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ສາດສະດາຈານພິເສດ}}<br />'''[[ໝ່ອມລາຊະວົງເສນີ ປາໂມດ]]'''<br />{{lang|th|หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช}}<br />{{small|(1905–1997)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 37|37]] | class="nowrap" |20 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1976 | class="nowrap" |25 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1976 | rowspan="2" class="nowrap" |169 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#00adef" | | rowspan="2" |[[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 38|38]] | class="nowrap" |25 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1976 | class="nowrap" |6 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1976 |- | ''–'' | [[ຮູບ:สงัด ชลออยู่.jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສະຫງັດ ຊະລໍຢູ່]]'''<br />{{lang|th|สงัด ชลออยู่}}<br />{{small|(1915–1980)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິຮູບການປົກຄອງແຜ່ນດິນ]]'' | class="nowrap" |''6 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1976'' | class="nowrap" |''8 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1976'' | class="nowrap" |''2 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''14''' | [[ຮູບ:Tanin2011.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ສາດສະດາຈານ}}<br />'''[[ທານິນ ໄກວິຊຽນ]]'''<br />{{lang|th|ธานินทร์ กรัยวิเชียร}}<br />{{small|(ເກີດ 1927)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 39|39]] | class="nowrap" |8 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1976 | class="nowrap" |20 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1977 | class="nowrap" |1 ປີ 12 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | ''–'' | [[ຮູບ:สงัด ชลออยู่.jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສະຫງັດ ຊະລໍຢູ່]]'''<br />{{lang|th|สงัด ชลออยู่}}<br />{{small|(1915–1980)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິວັດ]]'' | class="nowrap" |''20 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 1977'' | class="nowrap" |''11 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1977'' | class="nowrap" |''22 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | rowspan="2" |'''15'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:Kriangsak Chomanan.png|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ກຽງສັກ ຊະມະນັນ]]'''<br />{{lang|th|เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์}}<br />{{small|(1917–2003)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 40|40]] | class="nowrap" |11 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1977 | class="nowrap" |12 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1979 | rowspan="2" class="nowrap" |2 ປີ 113 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="2" |ອິດສະຫຼະ |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 41|41]] | class="nowrap" |12 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1979 | class="nowrap" |3 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1980 |- | rowspan="3" |'''16'''<br />{{small|(1–3)}} | rowspan="3" |[[ຮູບ:เปรม ติณสูลานนท์.jpg|80px]] | rowspan="3" class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ເປມ ຕິນນະສູລານົນ]]'''<br />{{lang|th|เปรม ติณสูลานนท์}}<br />{{small|(1920–2019)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 42|42]] | class="nowrap" |3 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1980 | class="nowrap" |30 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1983 | rowspan="3" class="nowrap" |8 ປີ 154 ມື້ ! rowspan="3" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="3" |ອິດສະຫຼະ |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 43|43]] | class="nowrap" |30 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1983 | class="nowrap" |5 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1986 |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 44|44]] | class="nowrap" |5 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1986 | class="nowrap" |4 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1988 |- | rowspan="2" |'''17'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:ชาติชาย ชุณหะวัณ.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ຊາດຊາຍ ຊຸນຫະວັນ]]'''<br />{{lang|th|ชาติชาย ชุณหะวัณ}}<br />{{small|(1920–1998)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 45|45]] | class="nowrap" |4 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 1988 | class="nowrap" |9 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1990 | rowspan="2" class="nowrap" |2 ປີ 203 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#ff1493" | | rowspan="2" |[[ພັກຊາດໄທ|ຊາດໄທ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 46|46]] | class="nowrap" |9 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 1990 | class="nowrap" |23 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1991 |- | ''–'' | [[ຮູບ:GEN Sunthorn Kongsompong (1990).jpg|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສຸນທອນ ຄົງສົມພົງ]]'''<br />{{lang|th|สุนทร คงสมพงษ์}}<br />{{small|(1931–1999)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະຮັກສາຄວາມສະຫງົບຮຽບຮ້ອຍແຫ່ງຊາດ]]'' | class="nowrap" |''23 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 1991'' | class="nowrap" |''2 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1991'' | class="nowrap" |''7 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''18'''<br />{{small|(1)}} | [[ຮູບ:Anand Panyarachun (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ອານັນ ປັນຍາຣະຊຸນ]]'''<br />{{lang|th|อานันท์ ปันยารชุน}}<br />{{small|(ເກີດ 1932)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 47|47]] | class="nowrap" |2 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 1991 | class="nowrap" |7 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |1 ປີ 36 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | '''19''' | [[ຮູບ:Suchinda Kraprayoon 1960s.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສຸຈິນດາ ຄາປະຍູນ]]'''<br />{{lang|th|สุจินดา คราประยูร}}<br />{{small|(ເກີດ 1933)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 48|48]] | class="nowrap" |7 ເມສາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |24 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |47 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | ''–'' | [[ຮູບ:No picture Prime minister of Thailand.svg|80px]] | class="nowrap" |'''''[[ມີໄຊ ຣິຊຸພັນ]]'''<br />{{lang|th|มีชัย ฤชุพันธุ์}}<br />{{small|(ເກີດ 1938)}}'' | class="nowrap" |''24 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 1992'' | class="nowrap" |''10 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1992'' | class="nowrap" |''17 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''18'''<br />{{small|(2)}} | [[ຮູບ:Anand Panyarachun (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ອານັນ ປັນຍາຣະຊຸນ]]'''<br />{{lang|th|อานันท์ ปันยารชุน}}<br />{{small|(ເກີດ 1932)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 49|49]] | class="nowrap" |10 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |23 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |105 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | '''20'''<br />{{small|(1)}} | [[ຮູບ:Chuan Leekpai 2010-04-01.jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ຊວນ ຫຼີກໄພ]]'''<br />{{lang|th|ชวน หลีกภัย}}<br />{{small|(ເກີດ 1938)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 50|50]] | class="nowrap" |23 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 1992 | class="nowrap" |13 ກໍລະກົດ<br />ຄ.ສ. 1995 | class="nowrap" |2 ປີ 293 ມື້ ! style="background:#00adef" | | [[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | '''21''' | [[ຮູບ:Banharn Silpa-archa (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ບັນຫານ ສິນລະປະອາຊາ]]'''<br />{{lang|th|บรรหาร ศิลปอาชา}}<br />{{small|(1932–2016)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 51|51]] | class="nowrap" |13 ກໍລະກົດ<br />ຄ.ສ. 1995 | class="nowrap" |25 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1996 | class="nowrap" |1 ປີ 135 ມື້ ! style="background:#ff1493" | | [[ພັກຊາດໄທ|ຊາດໄທ]] |- | '''22''' | [[ຮູບ:Chavalit Yongchaiyudh.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ຊະວະລິດ ຍົງໃຈຍຸດ]]'''<br />{{lang|th|ชวลิต ยงใจยุทธ}}<br />{{small|(ເກີດ 1932)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 52|52]] | class="nowrap" |25 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1996 | class="nowrap" |9 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1997 | class="nowrap" |349 ມື້ ! style="background:#FFFF00" | | [[ພັກຄວາມຫວັງໃໝ່|ຄວາມຫວັງໃໝ່]] |- | '''20'''<br />{{small|(2)}} | [[ຮູບ:Chuan Leekpai 2010-04-01.jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ຊວນ ຫຼີກໄພ]]'''<br />{{lang|th|ชวน หลีกภัย}}<br />{{small|(ເກີດ 1938)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 53|53]] | class="nowrap" |9 ພະຈິກ<br />ຄ.ສ. 1997 | class="nowrap" |9 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 2001 | class="nowrap" |3 ປີ 92 ມື້ ! style="background:#00adef" | | [[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | rowspan="2" |'''23'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" |[[ຮູບ:Thaksin crop.jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |'''[[ທັກສິນ ຊິນນະວັດ]]'''<br />{{lang|th|ทักษิณ ชินวัตร}}<br />{{small|(ເກີດ 1949)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 54|54]] | class="nowrap" |9 ກຸມພາ<br />ຄ.ສ. 2001 | class="nowrap" |11 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 2005 | rowspan="2" class="nowrap" |5 ປີ 222 ມື້ ! rowspan="2" style="background:#E30613" | | rowspan="2" |[[ພັກໄທຮັກໄທ|ໄທຮັກໄທ]] |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 55|55]] | class="nowrap" |11 ມີນາ<br />ຄ.ສ. 2005 | class="nowrap" |19 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2006 |- | ''–'' | [[ຮູບ:Sonthi Boonyaratglin (cropped).png|80px]] | class="nowrap" |''{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສົນທິ ບຸນຍະຣັດກະລິນ]]'''<br />{{lang|th|สนธิ บุญยรัตกลิน}}<br />{{small|(ເກີດ 1946)}}'' | class="nowrap" |''[[ຄະນະປະຕິຮູບການປົກຄອງໃນລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ອັນມີພະມະຫາກະສັດຊົງເປັນປະມຸກ]]'' | class="nowrap" |''19 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2006'' | class="nowrap" |''1 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 2006'' | class="nowrap" |''12 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''24''' | [[ຮູບ:Surayud2011.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ສຸຣະຍຸດ ຈຸລານົນ]]'''<br />{{lang|th|สุรยุทธ์ จุลานนท์}}<br />{{small|(ເກີດ 1943)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 56|56]] | class="nowrap" |1 ຕຸລາ<br />ຄ.ສ. 2006 | class="nowrap" |29 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |1 ປີ 120 ມື້ ! style="background:#BEBEBE" | | ອິດສະຫຼະ |- | '''25''' | [[ຮູບ:President George W. Bush with Prime Minister Samak Sundaravej (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ສະໝັກ ສຸນທໍຣະເວດ]]'''<br />{{lang|th|สมัคร สุนทรเวช}}<br />{{small|(1935–2009)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 57|57]] | class="nowrap" |29 ມັງກອນ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |9 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |224 ມື້ ! style="background:#E30613" | | [[ພັກພະລັງປະຊາຊົນ (ຄ.ສ. 1998)|ພະລັງປະຊາຊົນ]] |- | ''–'' | rowspan="2" |[[ຮູບ:The Prime Minister of Thailand, Mr. Somchai Wangsawat meeting the Prime Minister, Dr. Manmohan Singh, in New Delhi on November 13, 2008 (cropped) (cropped).jpg|80px]] | rowspan="2" class="nowrap" |'''[[ສົມຊາຍ ວົງສະຫວັດ]]'''<br />{{lang|th|สมชาย วงศ์สวัสดิ์}}<br />{{small|(ເກີດ 1947)}} | class="nowrap" |''9 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2008'' | class="nowrap" |''18 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2008'' | class="nowrap" |''9 ມື້'' ! rowspan="2" style="background:#E30613" | | rowspan="2" |[[ພັກພະລັງປະຊາຊົນ (ຄ.ສ. 1998)|ພະລັງປະຊາຊົນ]] |- | '''26''' | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 58|58]] | class="nowrap" |18 ກັນຍາ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |2 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |75 ມື້ |- | ''–'' | [[ຮູບ:Chaovarat Chanweerakul (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''''[[ຊະວະຣັດ ຊານວີຣະກູນ]]'''<br />{{lang|th|ชวรัตน์ ชาญวีรกูล}}<br />{{small|(ເກີດ 1936)}}'' | class="nowrap" |''3 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 2008'' | class="nowrap" |''17 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 2008'' | class="nowrap" |''14 ມື້'' ! style="background:#BEBEBE" | | ''ອິດສະຫຼະ'' |- | '''27''' | [[ຮູບ:Vejjajivacropped.jpg|80px]] | class="nowrap" |{{small|ຮ້ອຍຕີ}}<br />'''[[ອະພິສິດ ເວດຊາຊີວະ]]'''<br />{{lang|th|อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ}}<br />{{small|(ເກີດ 1964)}} | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 59|59]] | class="nowrap" |17 ທັນວາ<br />ຄ.ສ. 2008 | class="nowrap" |5 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2011 | class="nowrap" |2 ປີ 231 ມື້ ! style="background:#00adef" | | [[ພັກປະຊາທິປັດ|ປະຊາທິປັດ]] |- | '''28''' | [[ຮູບ:THAI PRIME MINISTER YINGLUCK SHINAWATRA in 2013 (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ຍິ່ງລັກ ຊິນນະວັດ]]'''<br />{{lang|th|ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร}}<br />{{small|(ເກີດ 1967)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 60|60]] | class="nowrap" |5 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2011 | class="nowrap" |7 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 2014 | class="nowrap" |2 ປີ 275 ມື້ ! style="background:#E30613" | | [[ພັກເພື່ອໄທ|ເພື່ອໄທ]] |- | ''–'' | [[ຮູບ:Niwatthamrong Boonsongpaisan at Ministerial Conference 2013 crop.jpg|80px]] | class="nowrap" |'''''[[ນິວັດທຳຣົງ ບຸນຊົງໄພສານ]]'''<br />{{lang|th|นิวัฒน์ธำรง บุญทรงไพศาล}}<br />{{small|(ເກີດ 1948)}}'' | class="nowrap" |''7 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 2014'' | class="nowrap" |''22 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 2014'' | class="nowrap" |''15 ມື້'' ! style="background:#E30613" | | ''[[ພັກເພື່ອໄທ|ເພື່ອໄທ]]'' |- | ''–'' | rowspan="4" |[[ຮູບ:Fumio Kishida and Prayut Chan-o-cha at the Prime Minister's Office 2022 (1) (cropped).jpg|80px]] | rowspan="4" class="nowrap" |{{small|ພົນເອກ}}<br />'''[[ປະຍຸດ ຈັນໂອຊາ]]'''<br />{{lang|th|ประยุทธ์ จันทร์โอชา}}<br />{{small|(ເກີດ 1954)}} | class="nowrap" |''[[ຄະນະຮັກສາຄວາມສະຫງົບແຫ່ງຊາດ]] | class="nowrap" |''22 ພຶດສະພາ<br />ຄ.ສ. 2014'' | class="nowrap" |''24 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2014'' | class="nowrap" |''94 ມື້'' ! rowspan="4" style="background:#BEBEBE" | | rowspan="4" |ອິດສະຫຼະ |- | rowspan="3" |'''29'''<br />{{small|(1–2)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 61|61]] | rowspan="2" class="nowrap" |24 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2014 | rowspan="2" class="nowrap" |9 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 2019 | rowspan="3" class="nowrap" |8 ປີ 363 ມື້ |- | rowspan="5" |[[ຮູບ:King Rama X official (crop) (cropped).png|80px]]<br>'''[[ພະບາດສົມເດັດພະວະຊິຣະເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ]]'''<br>{{small|(ເລີ່ມ 2016)}} |- | class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 62|62]] | class="nowrap" |9 ມິຖຸນາ<br />ຄ.ສ. 2019 | class="nowrap" |22 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2023 |- | '''30''' | [[ຮູບ:PM Srettha Thavisin 2023 (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ເສດຖາ ທະວີສິນ]]'''<br />{{lang|th|เศรษฐา ทวีสิน}}<br />{{small|(ເກີດ 1962)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 63|63]] | class="nowrap" |22 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2023 | class="nowrap" |14 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2024 | class="nowrap" |358 ມື້ ! style="background:#E30613" | | [[ພັກເພື່ອໄທ|ເພື່ອໄທ]] |- | ''–'' | [[ຮູບ:Phumtham Wechayachai.jpg|80px]] | class="nowrap" |'''''[[ພູມທຳ ເວດຊະຍະໄຊ]]'''<br />{{lang|th|ภูมิธรรม เวชยชัย}}<br />{{small|(ເກີດ 1953)}}'' | class="nowrap" |''14 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2024'' | class="nowrap" |''16 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2024'' | class="nowrap" |''2 ມື້'' ! style="background:#E30613" | | ''[[ພັກເພື່ອໄທ|ເພື່ອໄທ]]'' |- | '''31''' | [[ຮູບ:Paetongtarn Shinawatra, Feb 13, 2024 01 (cropped).jpg|80px]] | class="nowrap" |'''[[ແພທອງທານ ຊິນນະວັດ]]'''<br />{{lang|th|แพทองธาร ชินวัตร}}<br />{{small|(ເກີດ 1986)}} | rowspan="2" class="nowrap" |[[ຄະນະລັດຖະມົນຕີໄທ ຄະນະທີ 64|64]] | class="nowrap" |16 ສິງຫາ<br />ຄ.ສ. 2024 | class="nowrap" | ''ປັດຈຸບັນ'' | class="nowrap" | ''3 ມື້+'' ! style="background:#E30613" | | [[ພັກເພື່ອໄທ|ເພື່ອໄທ]] |} ==ອ້າງອີງ== <references/> [[ໝວດ:ນາຍົກລັດຖະມົນຕີໄທ]] [[ໝວດ:ການເມືອງໄທ]] 4bcvrnrox9iewtko1quwebsjwv60e8y 0 12828 112516 112073 2024-12-04T12:13:25Z Randervik 18653 112516 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ອານາຈັກຈາມປາ | native_name = Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam | common_name = ຈາມປາ | status = | p1 = Sa Huỳnh culture | s1 = ລາຊະວົງຫງວຽນ | p2 = Han dynasty#Eastern Han{{!}}Eastern Han dynasty | image_map = Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png | image_map_caption = ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ [[ຫວຽດນາມ]].ທິດເໜືອວາງ [[ໄດຫວຽດ]] (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, [[ອານາຈັກຂະເໝນ]] (ສີແດງ). | image_map2 = Map-of-southeast-asia 1400 CE-es.svg | image_map2_caption = ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ [[Huyền Trân]] ແລະກະສັດຂອງ Cham [[Jaya Simhavarman III]]. | capital = [[Huế|Kandapurpura]]<br /><small>(192–605)</small><br />[[Trà Kiệu|Simhapura]]<br /><small>(605–757)</small><br />[[Ninh Phước District|Virapura]]<br /><small>(757–875)</small><br />[[ອິນທະບູຣາ (ຈາມປາ)|ອິນທະບູຣາ]]<small><br />(875–982)</small><br />[[Vijaya (Champa)|Vijaya]]<small><br />(982–1471)</small><br />[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] polity<small><br />(1471–1832)</small> | common_languages = [[Old Cham]] ({{circa}} 100s–1450) <br> [[Old Malay]] ([[lingua franca]]; {{circa}} 400–1600) <br> [[ພາສາຈາມ|Middle and Modern Cham]] (official; 1450–1832) <br> [[Sanskrit]] (official; {{circa}} 400–1253) <br> [[Chamic languages]] {{br}} [[Classification of Southeast Asian languages|other languages of Southeast Asia]] | religion = Before 5th century: Chamic [[indigenous religions]]<br>From 5th century: [[Hinduism]] (official) and [[Buddhism]]<br>From 16th century: [[Islam]]<ref>{{cite journal | url=https://www.jstor.org/stable/41492998 | jstor=41492998 | last1=Manguin | first1=Pierre-Yves | last2=Nicholl | first2=Robert | title=The Introduction of Islam into Campa | journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society | date=1985 | volume=1 | issue=248 | pages=1–28 }}</ref><ref>{{cite journal | url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/islam-in-champa-and-the-making-of-factitious-history/F3189E4E37FCDF4EE59A40353E133D19 | doi=10.1017/S1356186317000219 | title=Islam in Champa and the Making of Factitious History | date=2018 | last1=Haw | first1=Stephen G. | journal=Journal of the Royal Asiatic Society | volume=28 | issue=4 | pages=717–747 }}</ref> | government_type = [[Monarchy]] ([[city-state]]) | life_span = 192–1832 | event_start = {{nowrap|Established}} | year_start = 192 | date_start = | event1 = [[Champa–Đại Việt War (1471)|Vietnamese conquest of Champa]] | date_event1 = 1471 | event2 = | date_event2 = | event3 = | date_event3 = | event4 = | date_event4 = | event5 = | date_event5 = | event6 = | date_event6 = | event_end = [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ ]] ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຫງວຽນ]] | year_end = 1832 | date_end = | legislature = | stat_year1 = peak (800 CE) | stat_pop1 = 2,500,000<ref>{{citation|last = Proctor|first = Ann R. |title = Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương |page = 140 |year=2018|publisher=Cambridge Scholars Publishing }}</ref> | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | leader2 = | year_leader2 = | leader3 = | year_leader3 = | today = [[ຫວຽດນາມ]]<br />[[ລາວ]]<br />[[ກຳປູເຈຍ]] }}'''ອານາຈັກຈາມປາ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Chăm Pa) ແມ່ນ[[ອານາຈັກບູຮານ]]ຂອງ[[ຊາວຈາມ]]ຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງ[[ຈີນ]] ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງ[[ຟູນັນ]] ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງ[[ເວ້]], [[ຕາມກີ່]], [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] ແລະ[[ຍາຈາງ|ຢາຈາງ]] [[ປະເທດຫວຽດນາມ]]. ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງ[[ພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2]] ກະສັດແຫ່ງ[[ອານາຈັກຂະເໝນ]] ແລະ ຕໍ່ມາໃນ[[ພ.ສ. 1856]] [[ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງ]]ແຫ່ງ[[ກຸງສຸໂຂໄທ]]ສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີ[[ພ.ສ. 2014]] [[ລາຊະວົງເລ]]ຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງ[[ຫວຽດນາມ]]. ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງ[[ຊາວຈາມ]] (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ''ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ'' ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວ[[ມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ]] (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖື[[ສາສະໜາພາມ]]ແລະ[[ສາສະໜາພຸດ]] ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່[[ສາສະໜາອິສະລາມ]] ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖື[[ສາສະໜາອິສະລາມ]]. [[File:Champa.jpg|thumb|ສາສະນະສະຖານສິລະປະຈາມປາ]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອານາຈັກບູຮານ]] [[ໝວດ:ຈາມປາ]] dqat4c80eh2h6v71ml4ny9hzwans6f8 112553 112516 2024-12-04T13:22:24Z Randervik 18653 112553 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ອານາຈັກຈາມປາ | native_name = Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam | common_name = ຈາມປາ | status = | p1 = Sa Huỳnh culture | s1 = ລາຊະວົງຫງວຽນ | p2 = Han dynasty#Eastern Han{{!}}Eastern Han dynasty | image_map = Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png | image_map_caption = ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ [[ຫວຽດນາມ]].ທິດເໜືອວາງ [[ໄດຫວຽດ]] (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, [[ອານາຈັກຂະເໝນ]] (ສີແດງ). | image_map2 = Map-of-southeast-asia 1400 CE-es.svg | image_map2_caption = ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ [[Huyền Trân]] ແລະກະສັດຂອງ Cham [[Jaya Simhavarman III]]. | capital = [[Huế|Kandapurpura]]<br /><small>(192–605)</small><br />[[Trà Kiệu|Simhapura]]<br /><small>(605–757)</small><br />[[Ninh Phước District|Virapura]]<br /><small>(757–875)</small><br />[[ອິນທະບູຣາ (ຈາມປາ)|ອິນທະບູຣາ]]<small><br />(875–982)</small><br />[[Vijaya (Champa)|Vijaya]]<small><br />(982–1471)</small><br />[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] polity<small><br />(1471–1832)</small> | common_languages = [[Old Cham]] ({{circa}} 100s–1450) <br> [[Old Malay]] ([[lingua franca]]; {{circa}} 400–1600) <br> [[ພາສາຈາມ|Middle and Modern Cham]] (official; 1450–1832) <br> [[Sanskrit]] (official; {{circa}} 400–1253) <br> [[Chamic languages]] {{br}} [[Classification of Southeast Asian languages|other languages of Southeast Asia]] | religion = Before 5th century: Chamic [[indigenous religions]]<br>From 5th century: [[Hinduism]] (official) and [[Buddhism]]<br>From 16th century: [[Islam]]<ref>{{cite journal | url=https://www.jstor.org/stable/41492998 | jstor=41492998 | last1=Manguin | first1=Pierre-Yves | last2=Nicholl | first2=Robert | title=The Introduction of Islam into Campa | journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society | date=1985 | volume=1 | issue=248 | pages=1–28 }}</ref><ref>{{cite journal | url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/islam-in-champa-and-the-making-of-factitious-history/F3189E4E37FCDF4EE59A40353E133D19 | doi=10.1017/S1356186317000219 | title=Islam in Champa and the Making of Factitious History | date=2018 | last1=Haw | first1=Stephen G. | journal=Journal of the Royal Asiatic Society | volume=28 | issue=4 | pages=717–747 }}</ref> | government_type = [[Monarchy]] ([[city-state]]) | life_span = 192–1832 | event_start = {{nowrap|Established}} | year_start = 192 | date_start = | event1 = [[Champa–Đại Việt War (1471)|Vietnamese conquest of Champa]] | date_event1 = 1471 | event2 = | date_event2 = | event3 = | date_event3 = | event4 = | date_event4 = | event5 = | date_event5 = | event6 = | date_event6 = | event_end = [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ ]] ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຫງວຽນ]] | year_end = 1832 | date_end = | legislature = | stat_year1 = peak (800 CE) | stat_pop1 = 2,500,000<ref>{{citation|last = Proctor|first = Ann R. |title = Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương |page = 140 |year=2018|publisher=Cambridge Scholars Publishing }}</ref> | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | leader2 = | year_leader2 = | leader3 = | year_leader3 = | today = [[ຫວຽດນາມ]]<br />[[ລາວ]]<br />[[ກຳປູເຈຍ]] }}'''ອານາຈັກຈາມປາ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Chăm Pa) ແມ່ນ[[ອານາຈັກບູຮານ]]ຂອງ[[ຊາວຈາມ]]ຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງ[[ຈີນ]] ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງ[[ຟູນັນ]] ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງ[[ເວ້]], [[ຕາມກີ່]], [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] ແລະ[[ຍາຈາງ|ຢາຈາງ]] [[ປະເທດຫວຽດນາມ]]. ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງ[[ພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2]] ກະສັດແຫ່ງ[[ອານາຈັກຂະເໝນ]] ແລະ ຕໍ່ມາໃນ[[ພ.ສ. 1856]] [[ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງ]]ແຫ່ງ[[ກຸງສຸໂຂໄທ]]ສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີ[[ພ.ສ. 2014]] [[ລາຊະວົງເລ]]ຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງ[[ຫວຽດນາມ]]. ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງ[[ຊາວຈາມ]] (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ''ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ'' ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວ[[ມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ]] (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖື[[ສາສະໜາພາມ]]ແລະ[[ສາສະໜາພຸດ]] ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່[[ສາສະໜາອິສະລາມ]] ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖື[[ສາສະໜາອິສະລາມ]]. [[File:Champa.jpg|thumb|ສາສະນະສະຖານສິລະປະຈາມປາ]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອານາຈັກບູຮານ]] [[ໝວດ:ຈາມປາ]] <references /> [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] g6kjbpetlvi4ep1ffe8qzoi3dwpg04x 112559 112553 2024-12-04T15:40:05Z Randervik 18653 112559 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ອານາຈັກຈາມປາ | native_name = Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam | common_name = ຈາມປາ | status = | p1 = Sa Huỳnh culture | s1 = ລາຊະວົງຫງວຽນ | p2 = Han dynasty#Eastern Han{{!}}Eastern Han dynasty | image_map = Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png | image_map_caption = ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ [[ຫວຽດນາມ]].ທິດເໜືອວາງ [[ໄດຫວຽດ]] (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, [[ອານາຈັກຂະເໝນ]] (ສີແດງ). | image_map2 = Map-of-southeast-asia 1400 CE-es.svg | image_map2_caption = ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ [[Huyền Trân]] ແລະກະສັດຂອງ Cham [[Jaya Simhavarman III]]. | capital = [[Huế|Kandapurpura]]<br /><small>(192–605)</small><br />[[Trà Kiệu|Simhapura]]<br /><small>(605–757)</small><br />[[Ninh Phước District|Virapura]]<br /><small>(757–875)</small><br />[[ອິນທະບູຣາ (ຈາມປາ)|ອິນທະບູຣາ]]<small><br />(875–982)</small><br />[[Vijaya (Champa)|Vijaya]]<small><br />(982–1471)</small><br />[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] polity<small><br />(1471–1832)</small> | common_languages = [[Old Cham]] ({{circa}} 100s–1450) <br> [[Old Malay]] ([[lingua franca]]; {{circa}} 400–1600) <br> [[ພາສາຈາມ|Middle and Modern Cham]] (official; 1450–1832) <br> [[Sanskrit]] (official; {{circa}} 400–1253) <br> [[Chamic languages]] {{br}} [[Classification of Southeast Asian languages|other languages of Southeast Asia]] | religion = Before 5th century: Chamic [[indigenous religions]]<br>From 5th century: [[Hinduism]] (official) and [[Buddhism]]<br>From 16th century: [[Islam]]<ref>{{cite journal | url=https://www.jstor.org/stable/41492998 | jstor=41492998 | last1=Manguin | first1=Pierre-Yves | last2=Nicholl | first2=Robert | title=The Introduction of Islam into Campa | journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society | date=1985 | volume=1 | issue=248 | pages=1–28 }}</ref><ref>{{cite journal | url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/islam-in-champa-and-the-making-of-factitious-history/F3189E4E37FCDF4EE59A40353E133D19 | doi=10.1017/S1356186317000219 | title=Islam in Champa and the Making of Factitious History | date=2018 | last1=Haw | first1=Stephen G. | journal=Journal of the Royal Asiatic Society | volume=28 | issue=4 | pages=717–747 }}</ref> | government_type = [[Monarchy]] ([[city-state]]) | life_span = 192–1832 | event_start = {{nowrap|Established}} | year_start = 192 | date_start = | event1 = [[Champa–Đại Việt War (1471)|Vietnamese conquest of Champa]] | date_event1 = 1471 | event2 = | date_event2 = | event3 = | date_event3 = | event4 = | date_event4 = | event5 = | date_event5 = | event6 = | date_event6 = | event_end = [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ ]] ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຫງວຽນ]] | year_end = 1832 | date_end = | legislature = | stat_year1 = peak (800 CE) | stat_pop1 = 2,500,000<ref>{{citation|last = Proctor|first = Ann R. |title = Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương |page = 140 |year=2018|publisher=Cambridge Scholars Publishing }}</ref> | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | leader2 = | year_leader2 = | leader3 = | year_leader3 = | today = [[ຫວຽດນາມ]]<br />[[ລາວ]]<br />[[ກຳປູເຈຍ]] }}'''ອານາຈັກຈາມປາ''' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Chăm Pa) ແມ່ນ[[ອານາຈັກບູຮານ]]ຂອງ[[ຊາວຈາມ]]ຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງ[[ຈີນ]] ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງ[[ຟູນັນ]] ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງ[[ເວ້]], [[ຕາມກີ່]], [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] ແລະ[[ຍາຈາງ|ຢາຈາງ]] [[ປະເທດຫວຽດນາມ]]. ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງ[[ພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2]] ກະສັດແຫ່ງ[[ອານາຈັກຂະເໝນ]] ແລະ ຕໍ່ມາໃນ[[ພ.ສ. 1856]] [[ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງ]]ແຫ່ງ[[ກຸງສຸໂຂໄທ]]ສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີ[[ພ.ສ. 2014]] [[ລາຊະວົງເລ]]ຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງ[[ຫວຽດນາມ]]. ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງ[[ຊາວຈາມ]] (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ''ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ'' ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວ[[ມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ]] (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖື[[ສາສະໜາພາມ]]ແລະ[[ສາສະໜາພຸດ]] ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່[[ສາສະໜາອິສະລາມ]] ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖື[[ສາສະໜາອິສະລາມ]]. [[File:Champa.jpg|thumb|ສາສະນະສະຖານສິລະປະຈາມປາ]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອານາຈັກບູຮານ]] [[ໝວດ:ຈາມປາ]] <references /> [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] tb99c1eawyo4uyqt57nn8z8hnglwpnf 112626 112559 2024-12-05T06:47:42Z Randervik 18653 112626 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ອານາຈັກຈາມປາ | native_name = Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam | common_name = ຈາມປາ | status = | p1 = Sa Huỳnh culture | s1 = ລາຊະວົງຫງວຽນ | p2 = Han dynasty#Eastern Han{{!}}Eastern Han dynasty | image_map = Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png | image_map_caption = ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ [[ຫວຽດນາມ]].ທິດເໜືອວາງ [[ໄດຫວຽດ]] (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, [[ອານາຈັກຂະເໝນ]] (ສີແດງ). | image_map2 = Map-of-southeast-asia 1400 CE-es.svg | image_map2_caption = ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ [[Huyền Trân]] ແລະກະສັດຂອງ Cham [[Jaya Simhavarman III]]. | capital = [[Huế|Kandapurpura]]<br /><small>(192–605)</small><br />[[Trà Kiệu|Simhapura]]<br /><small>(605–757)</small><br />[[Ninh Phước District|Virapura]]<br /><small>(757–875)</small><br />[[ອິນທະບູຣາ (ຈາມປາ)|ອິນທະບູຣາ]]<small><br />(875–982)</small><br />[[Vijaya (Champa)|Vijaya]]<small><br />(982–1471)</small><br />[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] polity<small><br />(1471–1832)</small> | common_languages = [[Old Cham]] ({{circa}} 100s–1450) <br> [[Old Malay]] ([[lingua franca]]; {{circa}} 400–1600) <br> [[ພາສາຈາມ|Middle and Modern Cham]] (official; 1450–1832) <br> [[Sanskrit]] (official; {{circa}} 400–1253) <br> [[Chamic languages]] {{br}} [[Classification of Southeast Asian languages|other languages of Southeast Asia]] | religion = Before 5th century: Chamic [[indigenous religions]]<br>From 5th century: [[Hinduism]] (official) and [[Buddhism]]<br>From 16th century: [[Islam]]<ref>{{cite journal | url=https://www.jstor.org/stable/41492998 | jstor=41492998 | last1=Manguin | first1=Pierre-Yves | last2=Nicholl | first2=Robert | title=The Introduction of Islam into Campa | journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society | date=1985 | volume=1 | issue=248 | pages=1–28 }}</ref><ref>{{cite journal | url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/islam-in-champa-and-the-making-of-factitious-history/F3189E4E37FCDF4EE59A40353E133D19 | doi=10.1017/S1356186317000219 | title=Islam in Champa and the Making of Factitious History | date=2018 | last1=Haw | first1=Stephen G. | journal=Journal of the Royal Asiatic Society | volume=28 | issue=4 | pages=717–747 }}</ref> | government_type = [[Monarchy]] ([[city-state]]) | life_span = 192–1832 | event_start = {{nowrap|Established}} | year_start = 192 | date_start = | event1 = [[Champa–Đại Việt War (1471)|Vietnamese conquest of Champa]] | date_event1 = 1471 | event2 = | date_event2 = | event3 = | date_event3 = | event4 = | date_event4 = | event5 = | date_event5 = | event6 = | date_event6 = | event_end = [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ ]] ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຫງວຽນ]] | year_end = 1832 | date_end = | legislature = | stat_year1 = peak (800 CE) | stat_pop1 = 2,500,000<ref>{{citation|last = Proctor|first = Ann R. |title = Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương |page = 140 |year=2018|publisher=Cambridge Scholars Publishing }}</ref> | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | leader2 = | year_leader2 = | leader3 = | year_leader3 = | today = [[ຫວຽດນາມ]]<br />[[ລາວ]]<br />[[ກຳປູເຈຍ]] }}'''ອານາຈັກຈາມປາ''' ([[ພາສາຈາມ]]: ꨌꩌꨚ; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Chăm Pa) ແມ່ນ[[ອານາຈັກບູຮານ]]ຂອງ[[ຊາວຈາມ]]ຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງ[[ຈີນ]] ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງ[[ຟູນັນ]] ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງ[[ເວ້]], [[ຕາມກີ່]], [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] ແລະ[[ຍາຈາງ|ຢາຈາງ]] [[ປະເທດຫວຽດນາມ]]. ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງ[[ພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2]] ກະສັດແຫ່ງ[[ອານາຈັກຂະເໝນ]] ແລະ ຕໍ່ມາໃນ[[ພ.ສ. 1856]] [[ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງ]]ແຫ່ງ[[ກຸງສຸໂຂໄທ]]ສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີ[[ພ.ສ. 2014]] [[ລາຊະວົງເລ]]ຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງ[[ຫວຽດນາມ]]. ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງ[[ຊາວຈາມ]] (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ''ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ'' ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວ[[ມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ]] (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖື[[ສາສະໜາພາມ]]ແລະ[[ສາສະໜາພຸດ]] ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່[[ສາສະໜາອິສະລາມ]] ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖື[[ສາສະໜາອິສະລາມ]]. [[File:Champa.jpg|thumb|ສາສະນະສະຖານສິລະປະຈາມປາ]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອານາຈັກບູຮານ]] [[ໝວດ:ຈາມປາ]] <references /> [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] qqy27bpkjeji5slmcz3vojz8s8lkxbb 0 16790 112570 108671 2024-12-04T16:14:01Z Randervik 18653 112570 wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water|name=ທະເລຈີນໃຕ້|islands_category=ເກາະຕ່າງໆຂອງທະເລຈີນໃຕ້|depth=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|max-depth=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|volume=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|salinity=|shore=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|elevation=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|temperature_high=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|temperature_low=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|islands=[[List of islands in the South China Sea|ລາຍຊື່ເກາະໃນທະເລ&nbsp;ຈີນໃຕ້]] <!-- {{hlist|[[Borneo]]|[[Hainan Island|Hainan]]|[[Luzon]]|[[Palawan Island|Palawan]]|[[Taiwan Island|Taiwan]]}} -->|sections=|width=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|Trenches={{ubl|[[Galathea Depth]]|[[Manila Trench]]|[[Philippine Trench]]}}|benches=|cities={{collapsible list|title=Major cities|bullets=true|<!-- add major cities -->[[Alaminos, Pangasinan|Alaminos]]|[[Bà Rịa]]|[[Bạc Liêu (city)|Bạc Liêu]]|[[Bacoor]]|[[Balanga, Bataan|Balanga]]|[[Bintulu]]|[[Cẩm Phả]]|[[Cam Ranh]]|[[Candon]]|[[Cavite City]]|[[ດານັງ]]|[[Dagupan]]|[[Đồng Hới]]|[[Hạ Long]]|[[Hà Tĩnh]]|[[Haikou]]|[[ຫາຍຟ່ອງ]]|[[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ]]|[[Hội An]]|[[Hong Kong]]|[[Kaohsiung]]|[[Kota Kinabalu]]|[[Kuala Terengganu]]|[[Kuantan]]|[[Kuching]]|[[Laoag]]|[[Las Piñas]]|[[Macau]]|[[Malolos]]|[[Manila]]|[[Mersing]]|[[Miri, Malaysia|Miri]]|[[Móng Cái]]|[[Nakhon Si Thammarat]]|[[Nam Định]]|[[Nanwan]]|[[Navotas]]|[[ຍາຈາງ]]|[[Olongapo]]|[[Parañaque]]|[[Pasay]]|[[ພັດທະຍາ]]|[[Pekan, Pahang|Pekan]]|[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]]|[[Phan Thiết]]|[[Quảng Ngãi]]|[[Qui Nhơn]]|[[Sầm Sơn]]|[[San Fernando, La Union|San Fernando]]|[[Sanya]]|[[Shantou]]|[[Sihanoukville (city)|Sihanoukville]]|[[Sóc Trăng]]|[[Surat Thani]]|[[Taitung City|Taitung]]|[[Tainan]]|[[Tam Kỳ]]|[[Thái Bình]]|[[Thanh Hóa]]|[[Vigan]]|[[Tuy Hòa]]|[[Vũng Tàu]]|[[Xiamen]]|[[Zhanjiang]]}} <!-- Map -->|pushpin_map=South China Sea#Southeast Asia#Asia|pushpin_relief=y|pushpin_label=South China&nbsp;Sea|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|pushpin_map_caption=<!-- Below -->|website=|area=3500000 km2|length=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|native_name=|group=|native_name_lang=|other_name=<!-- Images -->|image=Mar de China Meridional - BM WMS 2004.jpg|alt=|caption=ພາບຖ່າຍດາວທຽມຂອງທະເລຈີນໃຕ້|image_bathymetry=South China Sea.jpg|alt_bathymetry=|caption_bathymetry=The northeastern portion of the South China Sea <!-- Stats -->|location=|designation=|type=[[ທະເລ]]|etymology=|part_of=[[ມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກ]]|inflow=|rivers={{hlist|[[Agno River|Agno]]|[[Jiulong River|ຈິວຫຼົງ]]|[[ແມ່ນ້ຳຂອງ]]|[[Min River (Fujian)|ມິນ]]|[[Pahang River|ປາຮັງ]]|[[Pampanga River|Pampanga]]|[[Pasig River|Pasig]]|[[Pearl River (China)|ໄຂ່ມຸກ]]|[[Rajang River|Rajang]]|[[ແມ່ນ້ຳແດງ (Vietnam)|ແດງ]]}}|outflow=|oceans=|catchment=<!-- {{convert|VALUE|UNITS}} must be used -->|basin_countries={{collapsible list|[[ບຣູໄນ]]<br>[[ຈີນ]]<br>[[ອິນໂດເນເຊຍ]]<br>[[ມາເລເຊຍ]]<br>[[ຟິລິບປິນ]]<br>[[ໄຕ້ຫວັນ]]<br>[[ຫວຽດນາມ]]}}|agency=|reference=}} '''ທະເລຈີນໃຕ້''' ແມ່ນທະເລແຍກອອກຈາກ [[ມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກ|ມະຫາສະ ໝຸດ ປາຊີຟິກຕາເວັນຕົກ]] . ຊາຍແດນທາງທິດ ເໜືອ ຕິດກັບຊາຍຝັ່ງ ຈີນໃຕ້ (ເພາະສະນັ້ນຈິ່ງມີຊື່ນີ້), ທິດຕາເວັນຕົກຕິດກັບ ແຫຼມອິນດູຈີນ, ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບເກາະດອນ ໄຕ້ຫວັນ ແລະທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງ ເໜືອ ຂອງ [[ປະເທດຟີລິບປິນ|ຟີລິບປິນ]] (ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນ Luzon, Mindoro ແລະ Palawan ), ແລະ ທິດໃຕ້ ແມ່ນ Borneo, ພາກຕາເວັນອອກເກາະຊູມາຕຼາ ແລະ ເກາະ Bangka Belitung, ກວມເອົາພື້ນທີ່ປະມານ 3,500,000 km2. ມັນຕໍ່ກັບ ທະເລຈີນຕາເວັນອອກ ຜ່ານ ຊ່ອງແຄບໄຕ້ຫວັນ, ທະເລຟີລິບປີນ ຜ່ານ -ຊ່ອງແຄບ Luzon, ທະເລ Sulu ຜ່ານ ຊ່ອງແຄບ ອ້ອມຮອບ Palawan (ຕົວຢ່າງ: ຊ່ອງແຄບ Mindoro ແລະ Balabac), ຊ່ອງແຄບ Malacca ຜ່ານ ຊ່ອງແຄບ ສິງກະໂປ, ແລະ ທະເລ Java ຜ່ານຊ່ອງແຄບ Karimata ແລະ Bangka. ອ່າວ Tonkin ກໍ່ແມ່ນສ່ວນ ໜຶ່ງ ຂອງທະເລຈີນໃຕ້ ແລະນ້ ຳ ຕື້ນທາງທິດໃຕ້ຂອງ ໝູ່ເກາະ Riau ກໍ່ຮູ້ຈັກຄື ທະເລ Natuna 4xzltkw9xrwchuy22qdck4hfldpyqja 0 20623 112513 111504 2024-12-04T12:10:02Z Randervik 18653 112513 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|official_name=|other_name=|native_name=''Thành phố Phan Rang–Tháp Chàm'' ([[ພາສາຫວຽດນາມ]])<br />''Panduranga'' ([[ພາສາຈາມ]])|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-2)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|image_skyline=Po Klong Garai.jpg|imagesize=|image_caption=[[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=<!-- ສະຖານທີ່ ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}}|subdivision_type1=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name1=[[ນິງທ້ວນ]]|subdivision_type2=[[ລາຍຊື່ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[ຈັງຫວັດນິງທ້ວນ|ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|area_total_km2=79.19 <!--- ປະຊາກອນ ------------------>|population_as_of=2019|population_total=167,394|population_density_km2=2114|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະພາບອາກາດເຂດຮ້ອນປ່າງຫລົ່າ|Aw]]|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|established_date=757, ໃນນາມ ແພນດູຣັງກາ, ໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]|established_title=[[plat|ກໍ່ຕັ້ງ]]|established_title1=[[ບໍລິສັດເທດສະບານ|ລວມເຂົ້າກັນ]]|established_date1=ປີ 1917, ເປັນເມືອງຟານຮາງ, ໂດຍ [[Khải Định]]|established_title2=[[ເມືອງລວມ-ຄາວຕີ້|ລວມ]]|established_date2=ປີ 2007, ເປັນເມືອງ ຟານຮາງ-ທ່າຈາມ|utc_offset=+07:00|elevation_m=9|elevation_ft=29.53|timezone=[[ເວລາຢູ່ຫວຽດນາມ|ICT]]|area_code=259|website={{URL|https://prtc.ninhthuan.gov.vn}}|postal_code=59000|postal_code_type=[[ລະ​ຫັດ​ໄປ​ສະ​ນີ]]|registration_plate=85-B1|population_blank1=*[[ຄົນຫວຽດນາມ]] *[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]]|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_urban=157,942|population_rural=9,452|parts_type=[[ລາຍຊື່ເມືອງຂອງຫວຽດນາມ|ພະແນກຍ່ອຍ]]|parts=15 ຫວອດ, 1 ຕາແສງ|named_for=[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ແລະ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|subdivision_type3=[[ສໍານັກງານໃຫຍ່]]|subdivision_name3=ເລກທີ 6A, ຖະໜົນ 21/8, ຮ່ອມ ມ່ຽນຮົ່ງ}}'''ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ''', ມີ​ຊື່​ເອີ້ນ​ວ່າ '''ແພນດູຣັງກາ''' (Panduranga) ຂອງ​ຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]], ແມ່ນ​ເມືອງ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]] ແລະ ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]] == ປະຫວັດສາດ == {{See also|ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)}} ເມືອງ​ຟານ​ຣາງ​ເຄີຍ​ເປັນ​ເມືອງ​ຫລວງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈຳປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຂອງ​[[ອານາຈັກຈາມປາ|ອານາຈັກ​ຈຳປາ]] == ພູມສາດ == ນະຄອນ ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]], ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງ[[ຮ່າໂນ້ຍ]] 1.380 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກ [[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ|ນະຄອນໂຮ່ຈີມິນ]] ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 330 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກນະຄອນ [[ຍາຈາງ]] ໄປທາງທິດໃຕ້ 95 ກິໂລແມັດ. == ວັດທະນະທໍາ == ເມືອງ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈໍາ. ມີ​ສະຖານ​ທີ່​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ທີ່​ມີ​ຫໍ​ທີ່​ຖືກ​ທຳລາຍ​ຢູ່​ລຽບ​ຕາມ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ​ແລະ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຢູ່​ເມືອງ [[ໝີເຊິນ]] ​ແລະ [[ຍາຈາງ]]. [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] 8kav19n1kobz06a2vlr5ei1okd2s768 112524 112513 2024-12-04T12:24:05Z Randervik 18653 112524 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|official_name=|other_name=|native_name=''Thành phố Phan Rang–Tháp Chàm'' ([[ພາສາຫວຽດນາມ]])<br />''Panduranga'' ([[ພາສາຈາມ]])|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-2)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|image_skyline=Po Klong Garai.jpg|imagesize=|image_caption=[[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=<!-- ສະຖານທີ່ ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}}|subdivision_type1=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name1=[[ນິງທ້ວນ]]|subdivision_type2=[[ລາຍຊື່ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[ຈັງຫວັດນິງທ້ວນ|ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|area_total_km2=79.19 <!--- ປະຊາກອນ ------------------>|population_as_of=2019|population_total=167,394|population_density_km2=2114|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະພາບອາກາດເຂດຮ້ອນປ່າງຫລົ່າ|Aw]]|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|established_date=757, ໃນນາມ ແພນດູຣັງກາ, ໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]|established_title=[[plat|ກໍ່ຕັ້ງ]]|established_title1=[[ບໍລິສັດເທດສະບານ|ລວມເຂົ້າກັນ]]|established_date1=ປີ 1917, ເປັນເມືອງຟານຮາງ, ໂດຍ [[Khải Định]]|established_title2=[[ເມືອງລວມ-ຄາວຕີ້|ລວມ]]|established_date2=ປີ 2007, ເປັນເມືອງ ຟານຮາງ-ທ່າຈາມ|utc_offset=+07:00|elevation_m=9|elevation_ft=29.53|timezone=[[ເວລາຢູ່ຫວຽດນາມ|ICT]]|area_code=259|website={{URL|https://prtc.ninhthuan.gov.vn}}|postal_code=59000|postal_code_type=[[ລະ​ຫັດ​ໄປ​ສະ​ນີ]]|registration_plate=85-B1|population_blank1=*[[ຄົນຫວຽດນາມ]] *[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]]|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_urban=157,942|population_rural=9,452|parts_type=[[ລາຍຊື່ເມືອງຂອງຫວຽດນາມ|ພະແນກຍ່ອຍ]]|parts=15 ຫວອດ, 1 ຕາແສງ|named_for=[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ແລະ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|subdivision_type3=[[ສໍານັກງານໃຫຍ່]]|subdivision_name3=ເລກທີ 6A, ຖະໜົນ 21/8, ຮ່ອມ ມ່ຽນຮົ່ງ}}'''ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ''', ມີ​ຊື່​ເອີ້ນ​ວ່າ '''ແພນດູຣັງກາ''' (Panduranga) ຂອງ​ຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]], ແມ່ນ​ເມືອງ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]] ແລະ ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]] == ປະຫວັດສາດ == {{See also|ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)}} ເມືອງ​ຟານ​ຣາງ​ເຄີຍ​ເປັນ​ເມືອງ​ຫລວງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈຳປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຂອງ[[ອານາຈັກຈາມປາ]] == ພູມສາດ == ນະຄອນ ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]], ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງ[[ຮ່າໂນ້ຍ]] 1.380 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກ [[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ|ນະຄອນໂຮ່ຈີມິນ]] ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 330 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກນະຄອນ [[ຍາຈາງ]] ໄປທາງທິດໃຕ້ 95 ກິໂລແມັດ. == ວັດທະນະທໍາ == ເມືອງ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈໍາ. ມີ​ສະຖານ​ທີ່​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ທີ່​ມີ​ຫໍ​ທີ່​ຖືກ​ທຳລາຍ​ຢູ່​ລຽບ​ຕາມ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ​ແລະ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຢູ່​ເມືອງ [[ໝີເຊິນ]] ​ແລະ [[ຍາຈາງ]]. [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] fanfp8vb25a502ewex4wdv81lr9hs9a 112525 112524 2024-12-04T12:24:44Z Randervik 18653 112525 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|official_name=|other_name=|native_name=''Thành phố Phan Rang–Tháp Chàm'' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]])<br />''Panduranga'' ([[ພາສາຈາມ]])|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-2)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|image_skyline=Po Klong Garai.jpg|imagesize=|image_caption=[[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=<!-- ສະຖານທີ່ ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}}|subdivision_type1=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name1=[[ນິງທ້ວນ]]|subdivision_type2=[[ລາຍຊື່ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[ຈັງຫວັດນິງທ້ວນ|ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|area_total_km2=79.19 <!--- ປະຊາກອນ ------------------>|population_as_of=2019|population_total=167,394|population_density_km2=2114|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະພາບອາກາດເຂດຮ້ອນປ່າງຫລົ່າ|Aw]]|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|established_date=757, ໃນນາມ ແພນດູຣັງກາ, ໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]|established_title=[[plat|ກໍ່ຕັ້ງ]]|established_title1=[[ບໍລິສັດເທດສະບານ|ລວມເຂົ້າກັນ]]|established_date1=ປີ 1917, ເປັນເມືອງຟານຮາງ, ໂດຍ [[Khải Định]]|established_title2=[[ເມືອງລວມ-ຄາວຕີ້|ລວມ]]|established_date2=ປີ 2007, ເປັນເມືອງ ຟານຮາງ-ທ່າຈາມ|utc_offset=+07:00|elevation_m=9|elevation_ft=29.53|timezone=[[ເວລາຢູ່ຫວຽດນາມ|ICT]]|area_code=259|website={{URL|https://prtc.ninhthuan.gov.vn}}|postal_code=59000|postal_code_type=[[ລະ​ຫັດ​ໄປ​ສະ​ນີ]]|registration_plate=85-B1|population_blank1=*[[ຄົນຫວຽດນາມ]] *[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]]|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_urban=157,942|population_rural=9,452|parts_type=[[ລາຍຊື່ເມືອງຂອງຫວຽດນາມ|ພະແນກຍ່ອຍ]]|parts=15 ຫວອດ, 1 ຕາແສງ|named_for=[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ແລະ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|subdivision_type3=[[ສໍານັກງານໃຫຍ່]]|subdivision_name3=ເລກທີ 6A, ຖະໜົນ 21/8, ຮ່ອມ ມ່ຽນຮົ່ງ}}'''ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ''', ມີ​ຊື່​ເອີ້ນ​ວ່າ '''ແພນດູຣັງກາ''' (Panduranga) ຂອງ​ຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]], ແມ່ນ​ເມືອງ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]] ແລະ ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]] == ປະຫວັດສາດ == {{See also|ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)}} ເມືອງ​ຟານ​ຣາງ​ເຄີຍ​ເປັນ​ເມືອງ​ຫລວງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈຳປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຂອງ[[ອານາຈັກຈາມປາ]] == ພູມສາດ == ນະຄອນ ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]], ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງ[[ຮ່າໂນ້ຍ]] 1.380 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກ [[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ|ນະຄອນໂຮ່ຈີມິນ]] ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 330 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກນະຄອນ [[ຍາຈາງ]] ໄປທາງທິດໃຕ້ 95 ກິໂລແມັດ. == ວັດທະນະທໍາ == ເມືອງ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈໍາ. ມີ​ສະຖານ​ທີ່​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ທີ່​ມີ​ຫໍ​ທີ່​ຖືກ​ທຳລາຍ​ຢູ່​ລຽບ​ຕາມ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ​ແລະ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຢູ່​ເມືອງ [[ໝີເຊິນ]] ​ແລະ [[ຍາຈາງ]]. [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] cv51zmmwjk3ig97ag7qu8atepe1s3t1 112555 112525 2024-12-04T15:32:12Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] ໄປ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]]: ຊື່ສະກົດຜິດ 112525 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|official_name=|other_name=|native_name=''Thành phố Phan Rang–Tháp Chàm'' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]])<br />''Panduranga'' ([[ພາສາຈາມ]])|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-2)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|image_skyline=Po Klong Garai.jpg|imagesize=|image_caption=[[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=<!-- ສະຖານທີ່ ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}}|subdivision_type1=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name1=[[ນິງທ້ວນ]]|subdivision_type2=[[ລາຍຊື່ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[ຈັງຫວັດນິງທ້ວນ|ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|area_total_km2=79.19 <!--- ປະຊາກອນ ------------------>|population_as_of=2019|population_total=167,394|population_density_km2=2114|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະພາບອາກາດເຂດຮ້ອນປ່າງຫລົ່າ|Aw]]|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|established_date=757, ໃນນາມ ແພນດູຣັງກາ, ໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]|established_title=[[plat|ກໍ່ຕັ້ງ]]|established_title1=[[ບໍລິສັດເທດສະບານ|ລວມເຂົ້າກັນ]]|established_date1=ປີ 1917, ເປັນເມືອງຟານຮາງ, ໂດຍ [[Khải Định]]|established_title2=[[ເມືອງລວມ-ຄາວຕີ້|ລວມ]]|established_date2=ປີ 2007, ເປັນເມືອງ ຟານຮາງ-ທ່າຈາມ|utc_offset=+07:00|elevation_m=9|elevation_ft=29.53|timezone=[[ເວລາຢູ່ຫວຽດນາມ|ICT]]|area_code=259|website={{URL|https://prtc.ninhthuan.gov.vn}}|postal_code=59000|postal_code_type=[[ລະ​ຫັດ​ໄປ​ສະ​ນີ]]|registration_plate=85-B1|population_blank1=*[[ຄົນຫວຽດນາມ]] *[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]]|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_urban=157,942|population_rural=9,452|parts_type=[[ລາຍຊື່ເມືອງຂອງຫວຽດນາມ|ພະແນກຍ່ອຍ]]|parts=15 ຫວອດ, 1 ຕາແສງ|named_for=[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ແລະ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|subdivision_type3=[[ສໍານັກງານໃຫຍ່]]|subdivision_name3=ເລກທີ 6A, ຖະໜົນ 21/8, ຮ່ອມ ມ່ຽນຮົ່ງ}}'''ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ''', ມີ​ຊື່​ເອີ້ນ​ວ່າ '''ແພນດູຣັງກາ''' (Panduranga) ຂອງ​ຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]], ແມ່ນ​ເມືອງ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]] ແລະ ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]] == ປະຫວັດສາດ == {{See also|ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)}} ເມືອງ​ຟານ​ຣາງ​ເຄີຍ​ເປັນ​ເມືອງ​ຫລວງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈຳປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຂອງ[[ອານາຈັກຈາມປາ]] == ພູມສາດ == ນະຄອນ ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]], ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງ[[ຮ່າໂນ້ຍ]] 1.380 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກ [[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ|ນະຄອນໂຮ່ຈີມິນ]] ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 330 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກນະຄອນ [[ຍາຈາງ]] ໄປທາງທິດໃຕ້ 95 ກິໂລແມັດ. == ວັດທະນະທໍາ == ເມືອງ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈໍາ. ມີ​ສະຖານ​ທີ່​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ທີ່​ມີ​ຫໍ​ທີ່​ຖືກ​ທຳລາຍ​ຢູ່​ລຽບ​ຕາມ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ​ແລະ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຢູ່​ເມືອງ [[ໝີເຊິນ]] ​ແລະ [[ຍາຈາງ]]. [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] cv51zmmwjk3ig97ag7qu8atepe1s3t1 112557 112555 2024-12-04T15:36:43Z Randervik 18653 112557 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox Settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->|name=ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|official_name=|other_name=|native_name=''Thành phố Phan Rang–Tháp Chàm'' ([[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]])<br />''Panduranga'' ([[ພາສາຈາມ]])|settlement_type=[[ເມືອງແຂວງ (ຫວຽດນາມ)|ເມືອງ (ຊັ້ນ-2)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|image_skyline=Po Klong Garai.jpg|imagesize=|image_caption=[[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=<!-- ສະຖານທີ່ ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{ທຸງ|ຫວຽດນາມ}}|subdivision_type1=[[ແຂວງຂອງຫວຽດນາມ|ແຂວງ]]|subdivision_name1=[[ນິງທ້ວນ]]|subdivision_type2=[[ລາຍຊື່ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[ຈັງຫວັດນິງທ້ວນ|ຝັ່ງ​ກາງ​ພາກ​ໃຕ້​]]|area_total_km2=79.19 <!--- ປະຊາກອນ ------------------>|population_as_of=2019|population_total=167,394|population_density_km2=2114|blank_name=[[ການຈັດປະເພດດິນຟ້າອາກາດKöppen|ສະພາບອາກາດ]]|blank_info=[[ສະພາບອາກາດເຂດຮ້ອນປ່າງຫລົ່າ|Aw]]|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|established_date=757, ໃນນາມ ແພນດູຣັງກາ, ໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]|established_title=[[plat|ກໍ່ຕັ້ງ]]|established_title1=[[ບໍລິສັດເທດສະບານ|ລວມເຂົ້າກັນ]]|established_date1=ປີ 1917, ເປັນເມືອງຟານຣາງ, ໂດຍ [[Khải Định]]|established_title2=[[ເມືອງລວມ-ຄາວຕີ້|ລວມ]]|established_date2=ປີ 2007, ເປັນເມືອງ ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|utc_offset=+07:00|elevation_m=9|elevation_ft=29.53|timezone=[[ເວລາຢູ່ຫວຽດນາມ|ICT]]|area_code=259|website={{URL|https://prtc.ninhthuan.gov.vn}}|postal_code=59000|postal_code_type=[[ລະ​ຫັດ​ໄປ​ສະ​ນີ]]|registration_plate=85-B1|population_blank1=*[[ຄົນຫວຽດນາມ]] *[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]]|population_blank1_title=ຊົນເຜົ່າ|population_urban=157,942|population_rural=9,452|parts_type=[[ລາຍຊື່ເມືອງຂອງຫວຽດນາມ|ພະແນກຍ່ອຍ]]|parts=15 ຫວອດ, 1 ຕາແສງ|named_for=[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ແລະ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]|subdivision_type3=[[ສໍານັກງານໃຫຍ່]]|subdivision_name3=ເລກທີ 6A, ຖະໜົນ 21/8, ຮ່ອມ ມ່ຽນຮົ່ງ}}'''ຟານຣາງ-ທາບຈາມ''', ມີ​ຊື່​ເອີ້ນ​ວ່າ '''ແພນດູຣັງກາ''' (Panduranga) ຂອງ​ຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຊາວຈາມ]], ແມ່ນ​ເມືອງ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]] ແລະ ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]] == ປະຫວັດສາດ == {{See also|ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)}} ເມືອງ​ຟານ​ຣາງ​ເຄີຍ​ເປັນ​ເມືອງ​ຫລວງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈຳປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຂອງ[[ອານາຈັກຈາມປາ]] == ພູມສາດ == ນະຄອນ ຟານຣາງ-ທາບຈາມ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງແຂວງ [[ນິງທ້ວນ]], ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງ[[ຮ່າໂນ້ຍ]] 1.380 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກ [[ເມືອງໂຮ່ຈິມິນ|ນະຄອນໂຮ່ຈີມິນ]] ໄປທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 330 ກິໂລແມັດ, ຫ່າງຈາກນະຄອນ [[ຍາຈາງ]] ໄປທາງທິດໃຕ້ 95 ກິໂລແມັດ. == ວັດທະນະທໍາ == ເມືອງ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈໍາ. ມີ​ສະຖານ​ທີ່​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຫຼາຍ​ແຫ່ງ​ທີ່​ມີ​ຫໍ​ທີ່​ຖືກ​ທຳລາຍ​ຢູ່​ລຽບ​ຕາມ​ຝັ່ງ​ທະ​ເລ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ​ແລະ​ສະຖານ​ທີ່​ສຳຄັນ​ຢູ່​ເມືອງ [[ໝີເຊິນ]] ​ແລະ [[ຍາຈາງ]]. [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] rnqhk32cr31drb3c5ox4de5p7yemvtf 0 20664 112647 110677 2024-12-05T09:41:39Z Randervik 18653 112647 wikitext text/x-wiki '''ຫງວຽນກວາງຫາຍ''' (ເກີດວັນທີ 12 ເມສາ 1997) ເປັນນັກກິລາບານເຕະອາຊີບ ຫວຽດນາມ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນກອງກາງ ຫຼື ປີກຂອງ ສະໂມສອນ [[ວີ.ລີກ 1]] [[Cong An Ha Noi]] ແລະ [[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ທີມຊາດຫວຽດນາມ]]. ກວາງຫາຍ ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ນັກ​ກິລາ​ບານ​ເຕະ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ທີ່​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ.[[ຮູບ:Nguyễn Quang Hải.jpg|thumb|ກວາງ​ຫງາຍ ລົງ​ແຂ່ງ​ຂັນ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຊຽນ 2019]] == ເປົ້າໝາຍສາກົນ == {| class="wikitable sortable" |+List of international goals scored by Nguyễn Quang Hải ! scope="col" |No. ! scope="col" |Date ! scope="col" |Venue ! scope="col" |Opponent ! scope="col" |Score ! scope="col" |Result ! scope="col" |Competition |- | align="center" |1 |5 September 2017 |Phnom Penh Olympic Stadium, [[ພະນົມເປັນ|Phnom Penh]], Cambodia |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–1 | align="center" |2–1 |2019 AFC Asian Cup qualification |- | align="center" |2 |8 November 2018 |New Laos National Stadium, [[ວຽງຈັນ|Vientiane]], Laos |{{fb|LAO}} | align="center" |'''3'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="3" |2018 AFF Championship |- | align="center" |3 |24 November 2018 |Hàng Đẫy Stadium, [[ຮ່າໂນ້ຍ|Hanoi]], Vietnam |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |3–0 |- | align="center" |4 |6 December 2018 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|PHI}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–1 |- | align="center" |5 |16 January 2019 |Hazza bin Zayed Stadium, Al Ain, United Arab Emirates |{{fb|YEM}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–0 |2019 AFC Asian Cup |- | align="center" |6 |10 October 2019 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–0 | rowspan="3" |2022 FIFA World Cup qualification |- | align="center" |7 |7 June 2021 |Al-Maktoum Stadium, [[ດູໄບ|Dubai]], United Arab Emirates |{{fb|IDN}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |8 |2 September 2021 |Mrsool Park, Riyadh, Saudi Arabia |{{fb|KSA}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–3 |- | align="center" |9 |12 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="2" |2020 AFF Championship |- | align="center" |10 |19 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|CAM}} | align="center" |'''4'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |11 |24 January 2024 |Jassim bin Hamad Stadium, Al Rayyan, Qatar |{{fb|IRQ}} | align="center" |'''2'''–2 | align="center" |2–3 |2023 AFC Asian Cup |} == ກຽດນິຍົມ == * [[ການແຂ່ງຂັນບານເຕະຊິງແຊ້ມອາຊຽນ|ແຊ້ມ AFF]] : 2018 ; <ref>{{Cite web|archive-url=https://e.vnexpress.net/news/news/unforgettable-vietnam-s-aff-cup-2018-journey-3855130.html|title=Unforgettable: Vietnam's AFF Cup 2018 journey}}</ref> ຮອງຊະນະເລີດ: 2022 * ຮອງຊະນະເລີດ King's Cup : 2019 * ເຕະບານ VFF : 2022 == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ພ.ສ.2540]] <references /> [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] 16mzey5w5kuy2nw3pfw9nzv3qh3xpq9 112650 112647 2024-12-05T09:49:31Z Randervik 18653 112650 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|fullname=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|image=[[ຮູບ:Nguyễn Quang Hải.jpg|210px]]|image_size=|caption=ກວາງຫາຍ ລົງ​ແຂ່ງ​ຂັນ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຊຽນ 2019|birth_date={{birth date and age|df=yes|1997|4|12}}<ref>{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/quang-hi-nguyn_2/|title=Quang Hải Nguyễn: Profile |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=9 May 2023}}</ref>|birth_place=[[Đông Anh District|Đông Anh]], [[ຮ່າໂນ້ຍ]], [[ຫວຽດນາມ]]|height=1.68 m<ref>{{Cite web|title=Nguyễn Quang Hải|url=https://cahnfc.com/en/teams/58?scope=1 |website=Công An Hà Nội FC}}</ref>|position=[[Midfielder (association football)#Attacking midfielder|Attacking midfielder]], [[Midfielder (association football)#Winger|winger]]|currentclub=[[Cong An Ha Noi FC|Hanoi Police]]|clubnumber=19|youthyears1=2006–2014|youthclubs1=[[Hanoi FC Reserves and Academy|Hanoi T&T]]|years1=2014–2022|clubs1=[[ຮ່າໂນ້ຍ FC|ຮ່າໂນ້ຍ]]|caps1=127|goals1=31|years2=2015|clubs2=→ [[Saigon FC|Saigon]] (ເງິນກູ້)|caps2=13|goals2=4|years3=2022–2023|clubs3=[[Pau FC|ປອ]]|caps3=13|goals3=1|years4=2023|clubs4=[[Pau FC|ປອ B]]|caps4=7|goals4=0|nationalyears1=2011–2014|nationalteam1=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 16 ປີ | ຫວຽດນາມ U17]]|nationalcaps1=9|nationalgoals1=2|nationalyears2=2014–2017|nationalteam2=[[ທີມ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຍຸ 20 ປີ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ|ຫວຽດ​ນາມ U20]]|nationalcaps2=26|nationalgoals2=1|nationalyears3=2017–2020|nationalteam3=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 23 ປີ|ຫວຽດນາມ U23]]|nationalcaps3=35|nationalgoals3=12|nationalyears4=2017–|nationalteam4=[[Vietnam national football team|Vietnam]]|nationalcaps4=65|nationalgoals4=11|medaltemplates={{Medal|Sport|[[Association football|Men's football]]}} {{MedalCountry|{{fb|VIE}}}} {{MedalCompetition|[[AFC U-23 Championship]]}} {{Medal|RU|[[2018 AFC U-23 Championship|2018 China]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[AFF Championship]]}} {{Medal|W|[[2018 AFF Championship|2018 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{Medal|RU|[[2022 AFF Championship|2022 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[Southeast Asian Games]]}} {{Medal|Gold|[[Football at the 2019 Southeast Asian Games|2019 Philippines]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}}|club-update=ວັນທີ 4 ຕຸລາ 2024|nationalteam-update=ວັນທີ 11 ມິຖຸນາ 2024|years5=2023–|caps5=33|goals5=9|clubs5=[[Cong An Ha Noi FC|Hanoi Police]]}}'''ຫງວຽນກວາງຫາຍ''' (ເກີດວັນທີ 12 ເມສາ 1997) ເປັນນັກກິລາບານເຕະອາຊີບ ຫວຽດນາມ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນກອງກາງ ຫຼື ປີກຂອງ ສະໂມສອນ [[ວີ.ລີກ 1]] [[Cong An Ha Noi]] ແລະ [[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ທີມຊາດຫວຽດນາມ]]. ກວາງຫາຍ ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ນັກ​ກິລາ​ບານ​ເຕະ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ທີ່​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. == ເປົ້າໝາຍສາກົນ == {| class="wikitable sortable" |+List of international goals scored by Nguyễn Quang Hải ! scope="col" |No. ! scope="col" |Date ! scope="col" |Venue ! scope="col" |Opponent ! scope="col" |Score ! scope="col" |Result ! scope="col" |Competition |- | align="center" |1 |5 September 2017 |Phnom Penh Olympic Stadium, [[ພະນົມເປັນ|Phnom Penh]], Cambodia |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–1 | align="center" |2–1 |2019 AFC Asian Cup qualification |- | align="center" |2 |8 November 2018 |New Laos National Stadium, [[ວຽງຈັນ|Vientiane]], Laos |{{fb|LAO}} | align="center" |'''3'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="3" |2018 AFF Championship |- | align="center" |3 |24 November 2018 |Hàng Đẫy Stadium, [[ຮ່າໂນ້ຍ|Hanoi]], Vietnam |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |3–0 |- | align="center" |4 |6 December 2018 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|PHI}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–1 |- | align="center" |5 |16 January 2019 |Hazza bin Zayed Stadium, Al Ain, United Arab Emirates |{{fb|YEM}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–0 |2019 AFC Asian Cup |- | align="center" |6 |10 October 2019 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–0 | rowspan="3" |2022 FIFA World Cup qualification |- | align="center" |7 |7 June 2021 |Al-Maktoum Stadium, [[ດູໄບ|Dubai]], United Arab Emirates |{{fb|IDN}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |8 |2 September 2021 |Mrsool Park, Riyadh, Saudi Arabia |{{fb|KSA}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–3 |- | align="center" |9 |12 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="2" |2020 AFF Championship |- | align="center" |10 |19 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|CAM}} | align="center" |'''4'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |11 |24 January 2024 |Jassim bin Hamad Stadium, Al Rayyan, Qatar |{{fb|IRQ}} | align="center" |'''2'''–2 | align="center" |2–3 |2023 AFC Asian Cup |} == ກຽດນິຍົມ == * [[ການແຂ່ງຂັນບານເຕະຊິງແຊ້ມອາຊຽນ|ແຊ້ມ AFF]] : 2018 ; <ref>{{Cite web|archive-url=https://e.vnexpress.net/news/news/unforgettable-vietnam-s-aff-cup-2018-journey-3855130.html|title=Unforgettable: Vietnam's AFF Cup 2018 journey}}</ref> ຮອງຊະນະເລີດ: 2022 * ຮອງຊະນະເລີດ King's Cup : 2019 * ເຕະບານ VFF : 2022 == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ພ.ສ.2540]] <references /> [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] jzi7qs8wz9izpdjjz7wtfd5ezwvwf74 112651 112650 2024-12-05T09:51:38Z Randervik 18653 112651 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|fullname=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|image=[[ຮູບ:Nguyễn Quang Hải.jpg|210px]]|image_size=|caption=ກວາງຫາຍ ລົງ​ແຂ່ງ​ຂັນ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຊຽນ 2019|birth_date={{birth date and age|df=yes|1997|4|12}}<ref>{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/quang-hi-nguyn_2/|title=Quang Hải Nguyễn: Profile |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=9 May 2023}}</ref>|birth_place=[[Đông Anh District|Đông Anh]], [[ຮ່າໂນ້ຍ]], [[ຫວຽດນາມ]]|height=1.68 m<ref>{{Cite web|title=Nguyễn Quang Hải|url=https://cahnfc.com/en/teams/58?scope=1 |website=Công An Hà Nội FC}}</ref>|position=[[ກອງກາງ|ກອງກາງຕົວຕີ]], [[ກອງກາງ|ປີກ]]|currentclub=[[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]]|clubnumber=19|youthyears1=2006–2014|youthclubs1=[[Hanoi FC Reserves and Academy|Hanoi T&T]]|years1=2014–2022|clubs1=[[ຮ່າໂນ້ຍ FC|ຮ່າໂນ້ຍ]]|caps1=127|goals1=31|years2=2015|clubs2=→ [[Saigon FC|Saigon]] (ເງິນກູ້)|caps2=13|goals2=4|years3=2022–2023|clubs3=[[Pau FC|ປອ]]|caps3=13|goals3=1|years4=2023|clubs4=[[Pau FC|ປອ B]]|caps4=7|goals4=0|nationalyears1=2011–2014|nationalteam1=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 16 ປີ | ຫວຽດນາມ U17]]|nationalcaps1=9|nationalgoals1=2|nationalyears2=2014–2017|nationalteam2=[[ທີມ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຍຸ 20 ປີ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ|ຫວຽດ​ນາມ U20]]|nationalcaps2=26|nationalgoals2=1|nationalyears3=2017–2020|nationalteam3=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 23 ປີ|ຫວຽດນາມ U23]]|nationalcaps3=35|nationalgoals3=12|nationalyears4=2017–|nationalteam4=[[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ຫວຽດນາມ]]|nationalcaps4=65|nationalgoals4=11|medaltemplates={{Medal|Sport|[[Association football|Men's football]]}} {{MedalCountry|{{fb|VIE}}}} {{MedalCompetition|[[AFC U-23 Championship]]}} {{Medal|RU|[[2018 AFC U-23 Championship|2018 China]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[AFF Championship]]}} {{Medal|W|[[2018 AFF Championship|2018 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{Medal|RU|[[2022 AFF Championship|2022 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[Southeast Asian Games]]}} {{Medal|Gold|[[Football at the 2019 Southeast Asian Games|2019 Philippines]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}}|club-update=ວັນທີ 4 ຕຸລາ 2024|nationalteam-update=ວັນທີ 11 ມິຖຸນາ 2024|years5=2023–|caps5=33|goals5=9|clubs5=[[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]]}}'''ຫງວຽນກວາງຫາຍ''' (ເກີດວັນທີ 12 ເມສາ 1997) ເປັນນັກກິລາບານເຕະອາຊີບ ຫວຽດນາມ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນກອງກາງ ຫຼື ປີກຂອງ ສະໂມສອນ [[ວີ.ລີກ 1]] [[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]] ແລະ [[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ທີມຊາດຫວຽດນາມ]]. ກວາງຫາຍ ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ນັກ​ກິລາ​ບານ​ເຕະ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ທີ່​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. == ເປົ້າໝາຍສາກົນ == {| class="wikitable sortable" |+List of international goals scored by Nguyễn Quang Hải ! scope="col" |No. ! scope="col" |Date ! scope="col" |Venue ! scope="col" |Opponent ! scope="col" |Score ! scope="col" |Result ! scope="col" |Competition |- | align="center" |1 |5 September 2017 |Phnom Penh Olympic Stadium, [[ພະນົມເປັນ|Phnom Penh]], Cambodia |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–1 | align="center" |2–1 |2019 AFC Asian Cup qualification |- | align="center" |2 |8 November 2018 |New Laos National Stadium, [[ວຽງຈັນ|Vientiane]], Laos |{{fb|LAO}} | align="center" |'''3'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="3" |2018 AFF Championship |- | align="center" |3 |24 November 2018 |Hàng Đẫy Stadium, [[ຮ່າໂນ້ຍ|Hanoi]], Vietnam |{{fb|CAM}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |3–0 |- | align="center" |4 |6 December 2018 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|PHI}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–1 |- | align="center" |5 |16 January 2019 |Hazza bin Zayed Stadium, Al Ain, United Arab Emirates |{{fb|YEM}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–0 |2019 AFC Asian Cup |- | align="center" |6 |10 October 2019 |Mỹ Đình National Stadium, Hanoi, Vietnam |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–0 | rowspan="3" |2022 FIFA World Cup qualification |- | align="center" |7 |7 June 2021 |Al-Maktoum Stadium, [[ດູໄບ|Dubai]], United Arab Emirates |{{fb|IDN}} | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |8 |2 September 2021 |Mrsool Park, Riyadh, Saudi Arabia |{{fb|KSA}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–3 |- | align="center" |9 |12 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|MAS}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="2" |2020 AFF Championship |- | align="center" |10 |19 December 2021 |Bishan Stadium, Bishan, Singapore |{{fb|CAM}} | align="center" |'''4'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |11 |24 January 2024 |Jassim bin Hamad Stadium, Al Rayyan, Qatar |{{fb|IRQ}} | align="center" |'''2'''–2 | align="center" |2–3 |2023 AFC Asian Cup |} == ກຽດນິຍົມ == * [[ການແຂ່ງຂັນບານເຕະຊິງແຊ້ມອາຊຽນ|ແຊ້ມ AFF]] : 2018 ; <ref>{{Cite web|archive-url=https://e.vnexpress.net/news/news/unforgettable-vietnam-s-aff-cup-2018-journey-3855130.html|title=Unforgettable: Vietnam's AFF Cup 2018 journey}}</ref> ຮອງຊະນະເລີດ: 2022 * ຮອງຊະນະເລີດ King's Cup : 2019 * ເຕະບານ VFF : 2022 == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ພ.ສ.2540]] <references /> [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] tceonets9h2nw9hu00ep8u8x01e4i2u 112652 112651 2024-12-05T09:58:23Z Randervik 18653 112652 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|fullname=ຫງວຽນກວາງຫາຍ|image=[[ຮູບ:Nguyễn Quang Hải.jpg|210px]]|image_size=|caption=ກວາງຫາຍ ລົງ​ແຂ່ງ​ຂັນ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຊຽນ 2019|birth_date={{birth date and age|df=yes|1997|4|12}}<ref>{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/quang-hi-nguyn_2/|title=Quang Hải Nguyễn: Profile |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=9 May 2023}}</ref>|birth_place=[[Đông Anh District|Đông Anh]], [[ຮ່າໂນ້ຍ]], [[ຫວຽດນາມ]]|height=1.68 m<ref>{{Cite web|title=Nguyễn Quang Hải|url=https://cahnfc.com/en/teams/58?scope=1 |website=Công An Hà Nội FC}}</ref>|position=[[ກອງກາງ|ກອງກາງຕົວຕີ]], [[ກອງກາງ|ປີກ]]|currentclub=[[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]]|clubnumber=19|youthyears1=2006–2014|youthclubs1=[[Hanoi FC Reserves and Academy|Hanoi T&T]]|years1=2014–2022|clubs1=[[ຮ່າໂນ້ຍ FC|ຮ່າໂນ້ຍ]]|caps1=127|goals1=31|years2=2015|clubs2=→ [[Saigon FC|Saigon]] (ເງິນກູ້)|caps2=13|goals2=4|years3=2022–2023|clubs3=[[Pau FC|ປອ]]|caps3=13|goals3=1|years4=2023|clubs4=[[Pau FC|ປອ B]]|caps4=7|goals4=0|nationalyears1=2011–2014|nationalteam1=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 16 ປີ | ຫວຽດນາມ U17]]|nationalcaps1=9|nationalgoals1=2|nationalyears2=2014–2017|nationalteam2=[[ທີມ​ບານ​ເຕະ​ອາ​ຍຸ 20 ປີ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ|ຫວຽດ​ນາມ U20]]|nationalcaps2=26|nationalgoals2=1|nationalyears3=2017–2020|nationalteam3=[[ບານເຕະທີມຊາດຫວຽດນາມ ຮຸ່ນອາຍຸບໍ່ເກີນ 23 ປີ|ຫວຽດນາມ U23]]|nationalcaps3=35|nationalgoals3=12|nationalyears4=2017–|nationalteam4=[[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ຫວຽດນາມ]]|nationalcaps4=65|nationalgoals4=11|medaltemplates={{Medal|Sport|[[Association football|Men's football]]}} {{MedalCountry|{{fb|VIE}}}} {{MedalCompetition|[[AFC U-23 Championship]]}} {{Medal|RU|[[2018 AFC U-23 Championship|2018 China]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[AFF Championship]]}} {{Medal|W|[[2018 AFF Championship|2018 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{Medal|RU|[[2022 AFF Championship|2022 ASEAN]]|[[Vietnam national football team|Team]]}} {{MedalCompetition|[[Southeast Asian Games]]}} {{Medal|Gold|[[Football at the 2019 Southeast Asian Games|2019 Philippines]]|[[Vietnam national under-23 football team|Team]]}}|club-update=ວັນທີ 4 ຕຸລາ 2024|nationalteam-update=ວັນທີ 11 ມິຖຸນາ 2024|years5=2023–|caps5=33|goals5=9|clubs5=[[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]]}}'''ຫງວຽນກວາງຫາຍ''' (ເກີດວັນທີ 12 ເມສາ 1997) ເປັນນັກກິລາບານເຕະອາຊີບ ຫວຽດນາມ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນກອງກາງ ຫຼື ປີກຂອງ ສະໂມສອນ [[ວີ.ລີກ 1]] [[ກົງ​ອານ ຮ່າ​ໂນ້ຍ FC]] ແລະ [[ບານ​ເຕະ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫວຽດ​ນາມ|ທີມຊາດຫວຽດນາມ]]. ກວາງຫາຍ ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ນັກ​ກິລາ​ບານ​ເຕະ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]] ທີ່​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. == ເປົ້າໝາຍສາກົນ == {| class="wikitable sortable" |+ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ຊື່​ເປົ້າ​ຫມາຍ​ສາ​ກົນ​ໂດຍ ຫງວຽນກວາງຫາຍ ! scope="col" |No. ! scope="col" |ວັນທີ ! scope="col" |ສະຖານທີ່ ! scope="col" |Opponent ! scope="col" |ຄະແນນ ! scope="col" |ຜົນໄດ້ຮັບ ! scope="col" |ການແຂ່ງຂັນ |- | align="center" |1 |5 ກັນຍາ 2017 |ສະຫນາມກິລາໂອລິມປິກພະນົມເປນ, [[ພະນົມເປັນ|ພະນົມເປນ]], ປະເທດກຳປູເຈຍ |ກຳປູເຈຍ | align="center" |'''2'''–1 | align="center" |2–1 |2019 AFC Asian Cup qualification |- | align="center" |2 |ວັນທີ 8 ພະຈິກ 2018 |[[ສະໜາມກິລາແຫ່ງຊາດລາວໃໝ່|ສະໜາມກິລາແຫ່ງຊາດຫຼັກ16]], [[ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ]], [[ລາວ]] |ລາວ | align="center" |'''3'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="3" |2018 AFF Championship |- | align="center" |3 |ວັນທີ 24 ພະຈິກ 2018 |ສະໜາມກິລາ ຮົ່ງດິ່ງ, ຮ່າໂນ້ຍ, ຫວຽດນາມ |ກຳປູເຈຍ | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |3–0 |- | align="center" |4 |6 ທັນວາ 2018 |ສະໜາມກິລາແຫ່ງຊາດ ມ່ຽນດິ່ງ, ຮ່າໂນ້ຍ, ຫວຽດນາມ |{{fb|PHI}} | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–1 |- | align="center" |5 |16 ມັງກອນ 2019 |ສະໜາມກິລາ Hazza bin Zayed, Al Ain, United Arab Emirates |ເຢເມນ | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |2–0 |2019 AFC Asian Cup |- | align="center" |6 |10 ຕຸລາ 2019 |ສະໜາມກິລາແຫ່ງຊາດ ມ່ຽນດິ່ງ, ຮ່າໂນ້ຍ, ຫວຽດນາມ |ມາເລເຊຍ | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–0 | rowspan="3" |2022 FIFA World Cup qualification |- | align="center" |7 |ວັນທີ 7 ມິຖຸນາ 2021 |ສະໜາມກິລາ Al-Maktoum, Dubai, United Arab Emirates |ອິນໂດເນເຊຍ | align="center" |'''2'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |8 |ວັນທີ 2 ກັນຍາ 2021 |ສວນສາທາລະນະ Mrsool, Riyadh, Saudi Arabia |ຊາອຸດີອາຣາເບຍ | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |1–3 |- | align="center" |9 |ວັນທີ 12 ທັນວາ 2021 |ສະຫນາມກິລາ Bishan, Bishan, ສິງກະໂປ |ມາເລເຊຍ | align="center" |'''1'''–0 | align="center" |3–0 | rowspan="2" |2020 AFF Championship |- | align="center" |10 |ວັນທີ 19 ທັນວາ 2021 |ສະຫນາມກິລາ Bishan, Bishan, ສິງກະໂປ |ກຳປູເຈຍ | align="center" |'''4'''–0 | align="center" |4–0 |- | align="center" |11 |ວັນທີ 24 ມັງກອນ 2024 |ສະໜາມກິລາ Jassim bin Hamad, Al Rayyan, ປະເທດ ກາຕາ |ອີຣັກ | align="center" |'''2'''–2 | align="center" |2–3 |2023 AFC Asian Cup |} == ກຽດນິຍົມ == * [[ການແຂ່ງຂັນບານເຕະຊິງແຊ້ມອາຊຽນ|ແຊ້ມ AFF]] : 2018 ; <ref>{{Cite web|archive-url=https://e.vnexpress.net/news/news/unforgettable-vietnam-s-aff-cup-2018-journey-3855130.html|title=Unforgettable: Vietnam's AFF Cup 2018 journey}}</ref> ຮອງຊະນະເລີດ: 2022 * ຮອງຊະນະເລີດ King's Cup : 2019 * ເຕະບານ VFF : 2022 == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ພ.ສ.2540]] <references /> [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] 9rmp9qtjyiwypzh4o5aajaqjhth0vad 0 20985 112515 112087 2024-12-04T12:12:39Z Randervik 18653 112515 wikitext text/x-wiki '''ຈາມ''' (ພາສາຈາມ: ꨌꩌ, ອັກສອນລາຕິນ: Cam) ເປັນ ພາສາມາລາໂຢ-ໂພລີເນຊຽນ ຂອງ ຄອບຄົວ Austronesian, ເວົ້າໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] ຂອງ [[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້]]. ມັນໄດ້ຖືກກ່າວເຖິງຕົ້ນຕໍໃນອານາເຂດຂອງອະດີດອານາຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຊິ່ງກວມເອົາ ພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມ ທີ່ທັນສະໄຫມ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບໃນ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ປະເທດກໍາປູເຈຍ]] ໂດຍປະຊາກອນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍທີ່ມາຈາກຊາວອົບພະຍົບທີ່ຫລົບຫນີໃນໄລຍະການຫຼຸດລົງແລະການຫຼຸດລົງຂອງຈໍາປາ. ແນວພັນຕາເວັນຕົກແມ່ນເວົ້າໂດຍ 220,000 ຄົນໃນ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ກຳປູເຈຍ]] ແລະ 25,000 ຄົນໃນ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]. ສໍາລັບແນວພັນຕາເວັນອອກ, ມີປະມານ 73,000 ລໍາໂພງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ,<ref name="Uni11">{{Cite book|title=The Unicode Standard, Version 11.0}}</ref> ສໍາລັບທັງຫມົດປະມານ 491,448 ລໍາໂພງ. [[ຮູບ:Cham Script.svg|thumb|ອັກສອນຈາມ]] === ພະຍັນຊະນະ === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ພະຍັນຊະນະ Cham ! colspan="2" | ! Labial ! ຜິວໜັງ ! ປາກກາ ! ວີລາ ! ໂກລທາລ |- ! rowspan="3" | ປອດສານພິດ ! {{Small|[[Tenuis consonant|unaspirated]]}} | p | t | c | k | ʔ |- ! {{Small|[[Aspirated consonant|aspirated]]}} | pʰ | tʰ | cʰ | kʰ | |- ! {{Small|[[Implosive consonant|implosive]]}} | ɓ | ɗ | | | |- ! colspan="2" | ດັງ | m | n | ɲ | ŋ | |- ! colspan="2" | ທາດແຫຼວ | | l | | | |- ! colspan="2" | Fricative | | s | | ɣ | h |- ! colspan="2" | Rhotic | | rowspan="2" | r {{Efn|{{IPA|/r/}} in Western Cham is heard as a velar fricative {{IPAblink|ɣ}}. In Eastern Cham, it is heard as an alveolar flap {{IPAblink|ɾ}}, glide {{IPAblink|ɹ}}, or trill {{IPAblink|r}}.<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Alexander D. |title=A Grammatical Sketch of Eastern Cham |date=2013 |language=en}}</ref>}} | | | |- ! colspan="2" | ປະມານ | | j | w | |} === ສະຫຼະ === ==== ມອນພະທອງ ==== {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ພາສາຈາມ ! ! ດ້ານໜ້າ ! ກາງ ! ກັບຄືນໄປບ່ອນ |- ! ສູງ | i | ɨ | u |- ! ກາງ-ສູງ | e | ə | o |- ! ກາງ-ຕໍ່າ | ɛ | | ɔ |- ! ຕໍ່າ | | a | |- |} ==== ຄໍຕີບ ==== /ia/, /iɯ/ (ເກີດຂຶ້ນພຽງແຕ່ກ່ອນ /-ʔ/), /ea/, /ua/, /oa/, /au/ (ເກີດຂຶ້ນພຽງແຕ່ກ່ອນ /-ʔ/), /iə/, /ɛə/, /ɔə/, /uə/. == ອ້າງອິງ == [[ໝວດ:ພາສາໃນປະເທດຫວຽດນາມ]] [[ໝວດ:ພາສາໃນປະເທດໄທ]] <references /> [[ໝວດ:ຈາມປາ]] 9p68q0dcz1gmn9oan5qpsj75x4yw80j 112521 112515 2024-12-04T12:20:39Z Randervik 18653 112521 wikitext text/x-wiki '''ຈາມ''' (ພາສາຈາມ: ꨌꩌ, ອັກສອນລາຕິນ: Cam) ເປັນ ພາສາມາລາໂຢ-ໂພລີເນຊຽນ ຂອງ ຄອບຄົວ Austronesian, ເວົ້າໂດຍ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] ຂອງ [[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້]]. ມັນໄດ້ຖືກກ່າວເຖິງຕົ້ນຕໍໃນອານາເຂດຂອງອະດີດອານາຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຊິ່ງກວມເອົາ ພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມ ທີ່ທັນສະໄຫມ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບໃນ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ປະເທດກໍາປູເຈຍ]] ໂດຍປະຊາກອນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍທີ່ມາຈາກຊາວອົບພະຍົບທີ່ຫລົບຫນີໃນໄລຍະການຫຼຸດລົງແລະການຫຼຸດລົງຂອງຈາມປາ. ແນວພັນຕາເວັນຕົກແມ່ນເວົ້າໂດຍ 220,000 ຄົນໃນ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ກຳປູເຈຍ]] ແລະ 25,000 ຄົນໃນ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]. ສໍາລັບແນວພັນຕາເວັນອອກ, ມີປະມານ 73,000 ລໍາໂພງຢູ່ໃນຫວຽດນາມ,<ref name="Uni11">{{Cite book|title=The Unicode Standard, Version 11.0}}</ref> ສໍາລັບທັງຫມົດປະມານ 491,448 ລໍາໂພງ. [[ຮູບ:Cham Script.svg|thumb|ອັກສອນຈາມ]] === ພະຍັນຊະນະ === {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ພະຍັນຊະນະ Cham ! colspan="2" | ! Labial ! ຜິວໜັງ ! ປາກກາ ! ວີລາ ! ໂກລທາລ |- ! rowspan="3" | ປອດສານພິດ ! {{Small|[[Tenuis consonant|unaspirated]]}} | p | t | c | k | ʔ |- ! {{Small|[[Aspirated consonant|aspirated]]}} | pʰ | tʰ | cʰ | kʰ | |- ! {{Small|[[Implosive consonant|implosive]]}} | ɓ | ɗ | | | |- ! colspan="2" | ດັງ | m | n | ɲ | ŋ | |- ! colspan="2" | ທາດແຫຼວ | | l | | | |- ! colspan="2" | Fricative | | s | | ɣ | h |- ! colspan="2" | Rhotic | | rowspan="2" | r {{Efn|{{IPA|/r/}} in Western Cham is heard as a velar fricative {{IPAblink|ɣ}}. In Eastern Cham, it is heard as an alveolar flap {{IPAblink|ɾ}}, glide {{IPAblink|ɹ}}, or trill {{IPAblink|r}}.<ref>{{Cite book |last=Smith |first=Alexander D. |title=A Grammatical Sketch of Eastern Cham |date=2013 |language=en}}</ref>}} | | | |- ! colspan="2" | ປະມານ | | j | w | |} === ສະຫຼະ === ==== ມອນພະທອງ ==== {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ພາສາຈາມ ! ! ດ້ານໜ້າ ! ກາງ ! ກັບຄືນໄປບ່ອນ |- ! ສູງ | i | ɨ | u |- ! ກາງ-ສູງ | e | ə | o |- ! ກາງ-ຕໍ່າ | ɛ | | ɔ |- ! ຕໍ່າ | | a | |- |} ==== ຄໍຕີບ ==== /ia/, /iɯ/ (ເກີດຂຶ້ນພຽງແຕ່ກ່ອນ /-ʔ/), /ea/, /ua/, /oa/, /au/ (ເກີດຂຶ້ນພຽງແຕ່ກ່ອນ /-ʔ/), /iə/, /ɛə/, /ɔə/, /uə/. == ອ້າງອິງ == [[ໝວດ:ພາສາໃນປະເທດຫວຽດນາມ]] [[ໝວດ:ພາສາໃນປະເທດໄທ]] <references /> [[ໝວດ:ຈາມປາ]] de11m9ias8dlhnhs1ggue0cwayxrly7 0 20986 112514 112086 2024-12-04T12:11:35Z Randervik 18653 112514 wikitext text/x-wiki '''ຈາມ''' ([[ພາສາຈາມ]] : ꨌꩌ, چام, ''cam'') ຫຼື '''ຄົນຈາມປາ''' ([[ພາສາຈາມ]]: ꨂꨣꩃ ꨌꩌꨛꨩ, اوراڠ چامفا, ''Urang Campa'';<ref name="leaves">{{Cite book|title=Leaves of the same tree: trade and ethnicity in the Straits of Melaka|chapter=https://archive.org/details/leavesofsametree0000anda}}</ref> {{Lang-vi|Người Chăm}}), ເປັນຊົນເຜົ່າ Austronesian ໃນ [[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້]] ແລະເປັນຖິ່ນຖານເດີມຂອງ ຫວຽດນາມພາກກາງ ແລະແຄມຝັ່ງທະເລ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ຂອງກໍາປູເຈຍ]] ກ່ອນການເຂົ້າມາຂອງຊາວກໍາປູເຈຍ ແລະຫວຽດນາມ, ໃນໄລຍະການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ [[ອານາຈັກຂະເໝນ|ອານາຈັກຂະແມ]] (802-1431 CE) ແລະການຍຶດຄອງຂອງຫວຽດນາມ ຂອງຈໍາປາ (ສະຕະວັດທີ 11-19 CE).<ref>{{Cite journal|title=Rising tensions: heritage-tourism development and the commodification of "Authentic" culture among the Cham community of Vietnam}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The Impact of COVID-19 on Ethnic Business Households Involved in Tourism in Ninh Thuan, Vietnam}}</ref> ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ເວົ້າ​[[ພາສາຈາມ|ຈາ​ມ]], ໜຶ່ງ​ໃນ​ພາ​ສາ​ເກົ່າ​ແກ່​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​[[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້|ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້]]. [[ຮູບ:Isa_(Kim_Thanh),_cô_gái_Chăm_trong_đội_vũ_công_Phan_Rang.JPG|thumb|293x293px| ເຄື່ອງ​ນຸ່ງ​ຂອງ​ແມ່​ຍິງ ເຜົ່າຈຳ]] [[ຮູບ:Cham_People_in_Vietnam_and_Cambodia.jpg|thumb| ແຜນທີ່ການແຜ່ກະຈາຍຂອງຊາວ Cham ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໃນມື້ນີ້]] [[ຮູບ:Parade_from_"Kate"_festival_of_Cham_people,_Central_Vietnam.jpg|thumb| ບຸນ​ເຕັດ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] [[ຮູບ:My_Son_tower2.JPG|thumb| ວັດ Mỹ Sơn ແມ່ນຫນຶ່ງໃນບັນດາສະຖານທີ່ສັກສິດຂອງ Cham]] == ອ້າງອິງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] n9xaoohug54mo9a77g07gtl0m0knhqf 112522 112514 2024-12-04T12:21:55Z Randervik 18653 112522 wikitext text/x-wiki '''ຈາມ''' ([[ພາສາຈາມ]] : ꨌꩌ, چام, ''cam'') ຫຼື '''ຄົນຈາມປາ''' ([[ພາສາຈາມ]]: ꨂꨣꩃ ꨌꩌꨛꨩ, اوراڠ چامفا, ''Urang Campa'';<ref name="leaves">{{Cite book|title=Leaves of the same tree: trade and ethnicity in the Straits of Melaka|chapter=https://archive.org/details/leavesofsametree0000anda}}</ref> {{Lang-vi|Người Chăm}}), ເປັນຊົນເຜົ່າ Austronesian ໃນ [[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້]] ແລະເປັນຖິ່ນຖານເດີມຂອງ ຫວຽດນາມພາກກາງ ແລະແຄມຝັ່ງທະເລ [[ປະເທດກຳປູເຈຍ|ຂອງກໍາປູເຈຍ]] ກ່ອນການເຂົ້າມາຂອງຊາວກໍາປູເຈຍ ແລະຫວຽດນາມ, ໃນໄລຍະການຂະຫຍາຍຕົວຂອງ [[ອານາຈັກຂະເໝນ|ອານາຈັກຂະແມ]] (802-1431 CE) ແລະການຍຶດຄອງຂອງຫວຽດນາມ ຂອງຈາມປາ (ສະຕະວັດທີ 11-19 CE).<ref>{{Cite journal|title=Rising tensions: heritage-tourism development and the commodification of "Authentic" culture among the Cham community of Vietnam}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The Impact of COVID-19 on Ethnic Business Households Involved in Tourism in Ninh Thuan, Vietnam}}</ref> ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ເວົ້າ​[[ພາສາຈາມ|ຈາ​ມ]], ໜຶ່ງ​ໃນ​ພາ​ສາ​ເກົ່າ​ແກ່​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​[[ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້|ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້]]. [[ຮູບ:Isa_(Kim_Thanh),_cô_gái_Chăm_trong_đội_vũ_công_Phan_Rang.JPG|thumb|293x293px| ເຄື່ອງ​ນຸ່ງ​ຂອງ​ແມ່​ຍິງ ເຜົ່າຈຳ]] [[ຮູບ:Cham_People_in_Vietnam_and_Cambodia.jpg|thumb| ແຜນທີ່ການແຜ່ກະຈາຍຂອງຊາວ Cham ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໃນມື້ນີ້]] [[ຮູບ:Parade_from_"Kate"_festival_of_Cham_people,_Central_Vietnam.jpg|thumb| ບຸນ​ເຕັດ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] [[ຮູບ:My_Son_tower2.JPG|thumb| ວັດ Mỹ Sơn ແມ່ນຫນຶ່ງໃນບັນດາສະຖານທີ່ສັກສິດຂອງ Cham]] == ອ້າງອິງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] 6nstf1892cvwgkiha12toneb2cp5gva 0 20987 112572 109633 2024-12-05T01:07:03Z Randervik 18653 112572 wikitext text/x-wiki '''ໝີເຊິນ''' ([[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Mỹ Sơn) ເປັນກຸ່ມຂອງ ວັດ Shaiva Hindu ທີ່ປະຖິ້ມໄວ້ ແລະ ເສຍຫາຍບາງສ່ວນໃນພາກກາງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຂອງຫວຽດນາມ]], ສ້າງຂຶ້ນໃນລະຫວ່າງສະຕະວັດທີ 4 ແລະສະຕະວັດທີ 13 ໂດຍກະສັດຂອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ອານາຈັກອິນເດຍຂອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]].<ref>{{Cite web|title=KINGDOM OF CHAMPA|archive-url=https://facultystaff.richmond.edu/~ebolt/history398/KingdomOfChampa.html}}</ref><ref>Andrew David Hardy, Mauro Cucarzi, Patrizia Zolese ''Champa and the Archaeology of Mỹ Sơn'' 2009</ref> ວັດວາອາຮາມແມ່ນອຸທິດຕົນເພື່ອຄວາມເຄົາລົບຂອງພຣະເຈົ້າໂດຍສອດຄ່ອງກັບ Shaivism, ເຊິ່ງພຣະເຈົ້າມີຊື່ວ່າ [[ພະສິວະ]], ຫຼື Auspicious One. ໃນສະລັບສັບຊ້ອນນີ້, ລາວໄດ້ຮັບການເຄົາລົບນັບຖືພາຍໃຕ້ຊື່ທ້ອງຖິ່ນຕ່າງໆ, ທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸດແມ່ນ '''Bhadreshvara'''. ມາ​ຮອດ​ປີ 1999, ໝີເຊິນ ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຮັບຮອງ​ຈາກ UNESCO ​ເປັນ​ມໍລະດົກ​ໂລກ. ​ໃນ​ກອງ​ປະຊຸມ​ຄັ້ງ​ທີ 23, UNESCO ​ໄດ້​ຮັບຮອງ​ເອົາ ໝີເຊິນ ​ໂດຍ​ອີງ​ຕາມ​ມາດຖານ C (II), ​ເປັນ​ຕົວຢ່າງ​ຂອງ​ວິວັດທະນາ​ການ ​ແລະ ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຂອງ​ວັດທະນະທຳ, ​ແລະ ອີງ​ຕາມ​ມາດຖານ C (III), ​ເປັນ​ຫຼັກ​ຖານ​ຂອງ​ອາ​ລະ​ຍະ​ທຳ​ອາຊີ​ທີ່​ໄດ້​ສູນ​ພັນ​ໄປ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. [[ຮູບ:My Son.jpg|thumb|ໝີເຊິນ]] [[Category:Pages with Vietnamese IPA]] [[ຮູບ:My_Son_A1_schematic_diagram.jpg|right|thumb| ວັດໃຫຍ່ "A1" ທີ່ອຸທິດໃຫ້ແກ່ພະເຈົ້າ Sambhubhadresvara ໂດຍກະສັດ Sambhuvarman ໃນສະຕະວັດທີ 7 ປະຈຸບັນເປັນຂີ້ເຫຍື້ອ: ນັກວິຊາການສາມາດສ້າງແຜນວາດນີ້ກ່ອນທີ່ຈະຖືກທໍາລາຍໃນສົງຄາມຫວຽດນາມ.]] == ອ້າງອິງ == 6uxovtb3lalswp8lawkikly8kxv0k5r 0 20988 112575 109644 2024-12-05T01:13:34Z Randervik 18653 112575 wikitext text/x-wiki '''ວັດປູແກ້ງກາໄຣ''' ແມ່ນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ສາ​ສະ​ຫນາ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຂອງ]] ​ຊາວ​ຮິນ​ດູ ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຂອງ ແພນດູຣັງກາ​, ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຫວຽດ​ນາມ]] ​. ມັນໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ນເພື່ອເປັນກຽດແກ່ກະສັດ [[ປູແກ້ງກາໄຣ]], ຜູ້ທີ່ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຈາກ 1151 ຫາ 1205, ໂດຍກະສັດ Jaya Sinhavarman III, <ref name="Coedes">{{Cite book|title=The Indianized States of Southeast Asia}}</ref> {{Rp|217}}<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.228.</ref> == ຖາປັດຕະຍະ == ວັດປູແກ້ງກາໄຣ ເປັນຂອງທີ່ຮູ້ກັນໃນນາມສະຖາປັດຕະຍະກຳ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຂອງ ທ່າພະມາມ. ມັນປະກອບດ້ວຍຫໍດິນຈີ່ສາມຢ່າງ: ຫໍຫຼັກທີ່ມີສາມຊັ້ນ, ຫໍປະຕູຂະຫນາດນ້ອຍກວ່າ, ແລະຫໍຄອຍຍາວທີ່ມີມຸງຄ້າຍຄື saddle. ກຸ່ມຂອງອາຄານໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ໄດ້ດີ, ແລະ "ຖືກຈໍາແນກໂດຍຄວາມບໍລິສຸດຂອງໂຄງຮ່າງຂອງມັນແລະຄວາມເຄັ່ງຄັດຂອງການອອກແບບຂອງມັນ." <ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.60.</ref> ດ້ານ​ຫນ້າ​ປະ​ຕູ​ຂອງ​ຫໍ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ປະ​ຕິ​ມາ​ກໍາ​ຂອງ​ພຣະ​ເຈົ້າ [[ພະສິວະ|​ສີ​ວາ]] ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ປະ​ເພດ​ຂອງ​ແບບ​ເທບ​ມາ​ມ​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', 235-236.</ref> ຮູບພາບທີ່ຍັງເຫຼືອແມ່ນມີຄວາມປະທັບໃຈຫນ້ອຍ, ເປີດເຜີຍໃຫ້ເຫັນ "ສິນລະປະໃນການຫຼຸດລົງຢູ່ປາຍຍອດ, ເນື່ອງຈາກຄວາມແຂງກະດ້າງແລະການເຮັດວຽກທີ່ແຫ້ງແລ້ງ."<ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.61.</ref> ຫໍ​ທີ່​ມີ​ມຸງ​ຄ້າຍ​ຄື saddle ໄດ້​ຖືກ​ກ່າວ​ວ່າ​ເພື່ອ​ອຸ​ທິດ​ຕົນ​ເພື່ອ​ພຣະ​ເຈົ້າ​ຂອງ​ແປວ​ໄຟ​, Thang Chuh Yang Pui​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.239, 242.</ref> ຮູບ​ພາບ​ທາງ​ສາ​ສະ​ຫນາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ໃນ​ພຣະ​ວິ​ຫານ​ແມ່ນ mukhalinga ຂອງ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ 16 ຫຼື 17​. Mukhalinga ແມ່ນ linga ທີ່ມີໃບຫນ້າຂອງມະນຸດ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ລີງກາແມ່ນສັນຍາລັກຂອງພະເຈົ້າ Hindu [[ພະສິວະ]], ແຕ່ຊາວຈາມເວົ້າວ່ານີ້ແມ່ນຮູບປັ້ນຂອງກະສັດ ປູແກ້ງກາໄຣ. ວັດ​ຍັງ​ແມ່ນ​ບ່ອນ​ຈັດ​ງານ​ບຸນ​ທາງ​ສາສະໜາ​ຂອງ​[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]. <ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.241.</ref> [[ຮູບ:Po Klong Garai.jpg|center|thumb|393x393px|ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]] == ອ້າງອີງ == 77j9g6rz8dlo6ns6513wna25tikdars 112576 112575 2024-12-05T01:14:13Z Randervik 18653 112576 wikitext text/x-wiki '''ວັດປູແກ້ງກາໄຣ''' ແມ່ນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ສາ​ສະ​ຫນາ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຂອງ]] ​ຊາວ​ຮິນ​ດູ ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຂອງ ແພນດູຣັງກາ​, ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຫວຽດ​ນາມ]] ​. ມັນໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ນເພື່ອເປັນກຽດແກ່ກະສັດ [[ປູແກ້ງກາໄຣ]], ຜູ້ທີ່ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຈາກ 1151 ຫາ 1205, ໂດຍກະສັດ Jaya Sinhavarman III, <ref name="Coedes">{{Cite book|title=The Indianized States of Southeast Asia}}</ref> {{Rp|217}}<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.228.</ref> == ຖາປັດຕະຍະ == ວັດປູແກ້ງກາໄຣ ເປັນຂອງທີ່ຮູ້ກັນໃນນາມສະຖາປັດຕະຍະກຳ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຂອງ ທ່າພະມາມ. ມັນປະກອບດ້ວຍຫໍດິນຈີ່ສາມຢ່າງ: ຫໍຫຼັກທີ່ມີສາມຊັ້ນ, ຫໍປະຕູຂະຫນາດນ້ອຍກວ່າ, ແລະຫໍຄອຍຍາວທີ່ມີມຸງຄ້າຍຄື saddle. ກຸ່ມຂອງອາຄານໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ໄດ້ດີ, ແລະ "ຖືກຈໍາແນກໂດຍຄວາມບໍລິສຸດຂອງໂຄງຮ່າງຂອງມັນແລະຄວາມເຄັ່ງຄັດຂອງການອອກແບບຂອງມັນ." <ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.60.</ref> ດ້ານ​ຫນ້າ​ປະ​ຕູ​ຂອງ​ຫໍ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ປະ​ຕິ​ມາ​ກໍາ​ຂອງ​ພຣະ​ເຈົ້າ [[ພະສິວະ|​ສີ​ວາ]] ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ປະ​ເພດ​ຂອງ​ແບບ​ເທບ​ມາ​ມ​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', 235-236.</ref> ຮູບພາບທີ່ຍັງເຫຼືອແມ່ນມີຄວາມປະທັບໃຈຫນ້ອຍ, ເປີດເຜີຍໃຫ້ເຫັນ "ສິນລະປະໃນການຫຼຸດລົງຢູ່ປາຍຍອດ, ເນື່ອງຈາກຄວາມແຂງກະດ້າງແລະການເຮັດວຽກທີ່ແຫ້ງແລ້ງ."<ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.61.</ref> ຫໍ​ທີ່​ມີ​ມຸງ​ຄ້າຍ​ຄື saddle ໄດ້​ຖືກ​ກ່າວ​ວ່າ​ເພື່ອ​ອຸ​ທິດ​ຕົນ​ເພື່ອ​ພຣະ​ເຈົ້າ​ຂອງ​ແປວ​ໄຟ​, Thang Chuh Yang Pui​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.239, 242.</ref> ຮູບ​ພາບ​ທາງ​ສາ​ສະ​ຫນາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ໃນ​ພຣະ​ວິ​ຫານ​ແມ່ນ mukhalinga ຂອງ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ 16 ຫຼື 17​. Mukhalinga ແມ່ນ linga ທີ່ມີໃບຫນ້າຂອງມະນຸດ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ລີງກາແມ່ນສັນຍາລັກຂອງພະເຈົ້າ Hindu [[ພະສິວະ]], ແຕ່ຊາວຈາມເວົ້າວ່ານີ້ແມ່ນຮູບປັ້ນຂອງກະສັດ ປູແກ້ງກາໄຣ. ວັດ​ຍັງ​ແມ່ນ​ບ່ອນ​ຈັດ​ງານ​ບຸນ​ທາງ​ສາສະໜາ​ຂອງ​[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]. <ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.241.</ref> [[ຮູບ:Po Klong Garai.jpg|center|thumb|393x393px|ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]] == ອ້າງອີງ == ht0tuzj0dqy8mwm11xsdqr4p5ym73v6 112577 112576 2024-12-05T01:14:25Z Randervik 18653 112577 wikitext text/x-wiki '''ວັດປູແກ້ງກາໄຣ''' ແມ່ນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ສາ​ສະ​ຫນາ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຂອງ]] ​ຊາວ​ຮິນ​ດູ ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຂອງ ແພນດູຣັງກາ​, ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຫວຽດ​ນາມ]]. ມັນໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ນເພື່ອເປັນກຽດແກ່ກະສັດ [[ປູແກ້ງກາໄຣ]], ຜູ້ທີ່ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຈາກ 1151 ຫາ 1205, ໂດຍກະສັດ Jaya Sinhavarman III, <ref name="Coedes">{{Cite book|title=The Indianized States of Southeast Asia}}</ref> {{Rp|217}}<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.228.</ref> == ຖາປັດຕະຍະ == ວັດປູແກ້ງກາໄຣ ເປັນຂອງທີ່ຮູ້ກັນໃນນາມສະຖາປັດຕະຍະກຳ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຂອງ ທ່າພະມາມ. ມັນປະກອບດ້ວຍຫໍດິນຈີ່ສາມຢ່າງ: ຫໍຫຼັກທີ່ມີສາມຊັ້ນ, ຫໍປະຕູຂະຫນາດນ້ອຍກວ່າ, ແລະຫໍຄອຍຍາວທີ່ມີມຸງຄ້າຍຄື saddle. ກຸ່ມຂອງອາຄານໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ໄດ້ດີ, ແລະ "ຖືກຈໍາແນກໂດຍຄວາມບໍລິສຸດຂອງໂຄງຮ່າງຂອງມັນແລະຄວາມເຄັ່ງຄັດຂອງການອອກແບບຂອງມັນ." <ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.60.</ref> ດ້ານ​ຫນ້າ​ປະ​ຕູ​ຂອງ​ຫໍ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ປະ​ຕິ​ມາ​ກໍາ​ຂອງ​ພຣະ​ເຈົ້າ [[ພະສິວະ|​ສີ​ວາ]] ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ປະ​ເພດ​ຂອງ​ແບບ​ເທບ​ມາ​ມ​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', 235-236.</ref> ຮູບພາບທີ່ຍັງເຫຼືອແມ່ນມີຄວາມປະທັບໃຈຫນ້ອຍ, ເປີດເຜີຍໃຫ້ເຫັນ "ສິນລະປະໃນການຫຼຸດລົງຢູ່ປາຍຍອດ, ເນື່ອງຈາກຄວາມແຂງກະດ້າງແລະການເຮັດວຽກທີ່ແຫ້ງແລ້ງ."<ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.61.</ref> ຫໍ​ທີ່​ມີ​ມຸງ​ຄ້າຍ​ຄື saddle ໄດ້​ຖືກ​ກ່າວ​ວ່າ​ເພື່ອ​ອຸ​ທິດ​ຕົນ​ເພື່ອ​ພຣະ​ເຈົ້າ​ຂອງ​ແປວ​ໄຟ​, Thang Chuh Yang Pui​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.239, 242.</ref> ຮູບ​ພາບ​ທາງ​ສາ​ສະ​ຫນາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ໃນ​ພຣະ​ວິ​ຫານ​ແມ່ນ mukhalinga ຂອງ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ 16 ຫຼື 17​. Mukhalinga ແມ່ນ linga ທີ່ມີໃບຫນ້າຂອງມະນຸດ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ລີງກາແມ່ນສັນຍາລັກຂອງພະເຈົ້າ Hindu [[ພະສິວະ]], ແຕ່ຊາວຈາມເວົ້າວ່ານີ້ແມ່ນຮູບປັ້ນຂອງກະສັດ ປູແກ້ງກາໄຣ. ວັດ​ຍັງ​ແມ່ນ​ບ່ອນ​ຈັດ​ງານ​ບຸນ​ທາງ​ສາສະໜາ​ຂອງ​[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]. <ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.241.</ref> [[ຮູບ:Po Klong Garai.jpg|center|thumb|393x393px|ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]] == ອ້າງອີງ == sdkfd08kbxo67dgu4dmc4f997xi3d9j 112584 112577 2024-12-05T01:32:53Z Randervik 18653 112584 wikitext text/x-wiki '''ວັດປູແກ້ງກາໄຣ''' ແມ່ນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ສາ​ສະ​ຫນາ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຂອງ]] ​ຊາວ​ຮິນ​ດູ ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຂອງ ແພນດູຣັງກາ​, ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຫວຽດ​ນາມ]]. ມັນໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ນເພື່ອເປັນກຽດແກ່ກະສັດ [[ປູແກ້ງກາໄຣ]], ຜູ້ທີ່ປົກຄອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຈາກ 1151 ຫາ 1205, ໂດຍກະສັດ Jaya Sinhavarman III, <ref name="Coedes">{{Cite book|title=The Indianized States of Southeast Asia}}</ref> {{Rp|217}}<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.228.</ref> == ຖາປັດຕະຍະ == ວັດປູແກ້ງກາໄຣ ເປັນຂອງທີ່ຮູ້ກັນໃນນາມສະຖາປັດຕະຍະກຳ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຂອງ ທ່າພະມາມ. ມັນປະກອບດ້ວຍຫໍດິນຈີ່ສາມຢ່າງ: ຫໍຫຼັກທີ່ມີສາມຊັ້ນ, ຫໍປະຕູຂະຫນາດນ້ອຍກວ່າ, ແລະຫໍຄອຍຍາວທີ່ມີມຸງຄ້າຍຄື saddle. ກຸ່ມຂອງອາຄານໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ໄດ້ດີ, ແລະ "ຖືກຈໍາແນກໂດຍຄວາມບໍລິສຸດຂອງໂຄງຮ່າງຂອງມັນແລະຄວາມເຄັ່ງຄັດຂອງການອອກແບບຂອງມັນ." <ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.60.</ref> ດ້ານ​ຫນ້າ​ປະ​ຕູ​ຂອງ​ຫໍ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ປະ​ຕິ​ມາ​ກໍາ​ຂອງ​ພຣະ​ເຈົ້າ [[ພະສິວະ|​ສີ​ວາ]] ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ປະ​ເພດ​ຂອງ​ແບບ​ເທບ​ມາ​ມ​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', 235-236.</ref> ຮູບພາບທີ່ຍັງເຫຼືອແມ່ນມີຄວາມປະທັບໃຈຫນ້ອຍ, ເປີດເຜີຍໃຫ້ເຫັນ "ສິນລະປະໃນການຫຼຸດລົງຢູ່ປາຍຍອດ, ເນື່ອງຈາກຄວາມແຂງກະດ້າງແລະການເຮັດວຽກທີ່ແຫ້ງແລ້ງ."<ref>Emmanuel Guillon, ''Hindu Buddhist Art of Vietnam'', p.61.</ref> ຫໍ​ທີ່​ມີ​ມຸງ​ຄ້າຍ​ຄື saddle ໄດ້​ຖືກ​ກ່າວ​ວ່າ​ເພື່ອ​ອຸ​ທິດ​ຕົນ​ເພື່ອ​ພຣະ​ເຈົ້າ​ຂອງ​ແປວ​ໄຟ​, Thang Chuh Yang Pui​.<ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.239, 242.</ref> ຮູບ​ພາບ​ທາງ​ສາ​ສະ​ຫນາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ໃນ​ພຣະ​ວິ​ຫານ​ແມ່ນ mukhalinga ຂອງ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ 16 ຫຼື 17​. Mukhalinga ແມ່ນ linga ທີ່ມີໃບຫນ້າຂອງມະນຸດ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ລີງກາແມ່ນສັນຍາລັກຂອງພະເຈົ້າ Hindu [[ພະສິວະ]], ແຕ່ຊາວຈາມເວົ້າວ່ານີ້ແມ່ນຮູບປັ້ນຂອງກະສັດ ປູແກ້ງກາໄຣ. ວັດ​ຍັງ​ແມ່ນ​ບ່ອນ​ຈັດ​ງານ​ບຸນ​ທາງ​ສາສະໜາ​ຂອງ​[[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]]. <ref>Ngô Vǎn Doanh, ''Champa: Ancient Towers'', p.241.</ref> [[ຮູບ:Po Klong Garai.jpg|center|thumb|393x393px|ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]] == ອ້າງອີງ == 4l40q95zj73komv487e3gra2wbu9bjc 0 20989 112573 109643 2024-12-05T01:10:20Z Randervik 18653 112573 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == eb8x5px3iwaz1a36h7t7a7mdk9rv91o 112574 112573 2024-12-05T01:11:07Z Randervik 18653 112574 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == j3178dpftngcaw0d0lhw0aj0ybu5zpy 112578 112574 2024-12-05T01:15:50Z Randervik 18653 112578 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == ih7pfwtblalx0tfi7ws85p998u0c3f6 112579 112578 2024-12-05T01:16:15Z Randervik 18653 112579 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == qmft1l2rxa345blhzb6wdyfzk7lgv8t 112581 112579 2024-12-05T01:25:46Z Randervik 18653 112581 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == 7keqp05zbh4z4088qjwltm8di4cpgm0 112583 112581 2024-12-05T01:32:05Z Randervik 18653 112583 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈໍາ​ປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == sjswlgg2j4pcw7shw50ir4lihekgwb2 112585 112583 2024-12-05T01:36:01Z Randervik 18653 112585 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ປູແກ້ງກາໄຣ<br/>Po Klaung Yăgrai|title=ຜູ້ປົກຄອງຂອງ ແພນດູຣັງກາ|spouse=?|birth_date=1151|birth_place=ປາລີ ຊັກລິງ, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|death_date=1205|death_place=Băl Hangâu, [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|place of burial=[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ແພນດູຣັງກາ]]|full name=Jatol|succession=[[ກະສັດ​ຈຳປາ|ເຈົ້າ​ເມືອງ​ປັນ​ດູ​ຣັງ​ກາ]]|reign=1167 - 1205|predecessor=[[Po Sulekha]]|regnal name=Po Klaung Yăgrai|house=[[File:ROCN Duty Ship Pennant.svg|23px]] [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]]}}'''ປູແກ້ງກາໄຣ''' ([[ພາສາຈາມ|ຈາມ]]: Po Klaung Yăgrai''';''' 1151 - 1205) ເປັນກະສັດຂອງເມືອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]] ຂອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]].<ref>ໃນ​ປັດ​ຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​[[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດ​ນາມ]]</ref> ປູແກ້ງກາໄຣ ປົກຄອງຕັ້ງແຕ່ປີ 1167 ຈົນເຖິງການຕາຍຂອງລາວແລະໄດ້ຮັບການຍອມຮັບວ່າໄດ້ສ້າງໂຄງການຊົນລະປະທານແລະເຂື່ອນຫຼາຍ. ລາວອາດຈະເປັນຄົນດຽວກັນກັບເຈົ້າ [[ອານາຈັກຈາມປາ|ຈາມປາ]], ເຈຢາອິນທະຣາວານ IV. ພຣະ​ອົງ​ໄດ້​ຖືກ​ບູ​ຊາ​ຢູ່ [[ວັດປູແກ້ງກາໄຣ|​ວັດປູແກ້ງກາໄຣ]]​, ສ້າງ​ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຈາມປາ Jaya Sinhavarman III (Chế Mân​)​. == ອ້າງອິງ == pkrwgnqixypi5qiohiqm0zwqvcb21w8 0 21185 112596 110001 2024-12-05T03:12:19Z Randervik 18653 112596 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ນິຄົມ|name=ດ່າລາດ|official_name=Thành phố Đà Lạt|other_name=|native_name=Đà Lạt|nicknames=City of Thousand Flowers, City of Thousand Pines, City of Eternal Spring, City in the Fog, No Traffic lights City,<ref>{{Cite web|url=https://www.viettravelmagazine.com/2018/08/dalat-only-city-in-vietnam-without.html|title=The only city in Vietnam without traffic lights|website=www.viettravelmagazine.com}}</ref> Little [[Paris]]|settlement_type=[[Provincial city (Vietnam)|City (Class-1)]]<!-- e.g. Town, Village, City, etc.-->|total_type=<!-- to set a non-standard label for total area and population rows -->|image_skyline={{multiple image | border = infobox | total_width = 300 | image_style = border:1; | perrow = 2/2/2 | image1 = Xuan Huong Lake 11.jpg | image2 = Truc Lam Zen Monastery 11.JPG | image3 = Cathedral of Da Lat.jpg | image4 = Truong Cao dang Su pham Da Lat - Tran Huy Phuong 1.jpg | image5 = Bao Dai's Summer Palace 02.jpg | image6 = Da Lat train station 21.jpg }}|imagesize=300px|image_caption=From left to right, top to bottom: [[Xuân Hương Lake]], [[Trúc Lâm Zen Monastery of Da Lat]], [[St. Nicholas Cathedral, Da Lat|Da Lat Cathedral]], [[Da Lat Pedagogical College]], [[Dinh III]], [[Da Lat Station]] in the city centre|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_blank_emblem=|blank_emblem_type=|blank_emblem_size=|image_map={{maplink|frame=yes|plain=yes|type=shape|frame-width=280|frame-align=center|stroke-width=3}}|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Vietnam#Southeast Asia#Asia <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ ດາ​ຫນັງ ຫວຽດ​ນາມ|pushpin_mapsize=300 <!-- Location ------------------>|subdivision_type=ປະເທດ|subdivision_name={{flag|Vietnam}}|subdivision_type1=ແຂວງ|subdivision_name1=[[ແຂວງ ເລີມດິ້ງ]]|subdivision_type2=[[ພາກພື້ນຂອງຫວຽດນາມ|ພາກພື້ນ]]|subdivision_name2=[[Central Highlands (Vietnam)|Central Highlands]] <!-- Smaller parts (e.g. boroughs of a city) and seat of government -->|seat_type=|seat=|parts_type=[[Demonym]]|parts_style=para|parts=<!-- parts text, or header for parts list -->|p1=Dalatese|p2=<!-- etc. up to p50: for separate parts to be listed--> <!-- Politics ----------------->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Chairman of the People's Committee|leader_name=Tôn Thiện San|leader_title1=Secretary<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=Đặng Trí Dũng|established_title=Founded<!-- Settled -->|established_date=1893: [[Alexandre Yersin]] found [[Lâm Viên Plateau]]<br>1916: [[Nguyễn Dynasty|Huế Court]] announced the establishment of Da Lat town<!-- Area --------------------->|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, to display imperial before metric-->|area_footnotes=|area_total_km2=391.15<!-- ALL fields with measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=<!-- Elevation -------------------------->|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> tags-->|elevation_m=1500|elevation_ft=|elevation_max_m=|elevation_max_ft=|elevation_min_m=|elevation_min_ft=<!-- Population ----------------------->|population_as_of=31/12/2022|population_footnotes=|population_note=|population_total=258.014|population_density_km2=659|population_density_sq_mi=|population_urban=203,710 <!-- General information --------------->|timezone=|utc_offset=+7|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coor_type=<!-- can be used to specify what the coordinates refer to -->|coordinates={{coord|11|56|30|N|108|26|18|E|region:VN|display=inline,title}} <!-- Area/postal codes & others -------->|postal_code_type=<!-- enter Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=[[Köppen climate classification|Climate]]|blank_info=[[Oceanic climate#Varieties#Subtropical highland variety (Cfb, Cwb)|Cwb]]|website=https://dalat.lamdong.gov.vn/|footnotes=}}'''ດ່າລາດ''' ([[ປະເທດຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Đà Lạt), ແມ່ນ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ [[ແຂວງ ເລີມດິ້ງ|​ແຂວງ ເລີມດິ້ງ]] ແລະ​ເປັນ​ຕົວ​ເມືອງ​ທີ່​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ເຂດ [[ເຂດເນີນສູງກາງ (ຫວຽດນາມ)|​ພູ​ສູງ​ພາກ​ກາງ]] ​ຂອງ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຫວຽດ​ນາມ]] ​. ເມືອງຕັ້ງຢູ່ {{Convert|1500|m|ft}} ເຫນືອລະດັບນ້ໍາທະເລຢູ່ໃນ ພູພຽງ Langbian . ດ່າ​ລາດ ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນ​ດາ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ນິ​ຍົມ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ.<ref>{{Cite web|archive-url=http://vietnameasyrider.com/da-lat-the-city-you-should-not-miss-in-vietnam-1|title=Da Lat - The city you should not miss in Vietnam}}</ref><ref>{{Cite web|archive-url=https://highlandsporttravel.com/blog/see-do-eat-guide-to-dalat-vietnams-city-of-eternal-spring-6.html|title=See, Do & Eat Guide to Dalat – Vietnam's City of Eternal Spring}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ບັນດາ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ]] ldze5hl46jz9p69xkor3uwxv23gq88m 0 21286 112634 110249 2024-12-05T06:57:56Z Randervik 18653 112634 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|conventional_long_name=ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​ຂອງ ທາຈິກິດສະຖານ|common_name=Tajikistan|native_name={{native name|tg| Ҷумҳурии Тоҷикистон|italics=off}} {{native name|ru| Республика Таджикистан|italics=off}}|image_flag=Flag of Tajikistan.svg|image_coat=Emblem of Tajikistan.svg|symbol_type=Emblem|motto={{native phrase|tg|Истиқлол, Озодӣ, Ватан|italics=off|nolink=yes}}<br />{{transliteration|tg|Istiqlol, Ozodí, Vatan}}<br />"Independence, Freedom, Homeland"|national_anthem={{native name|tg|Суруди Миллӣ|italics=off|nolink=yes}}<br />{{transliteration|tg|[[Surudi Milli]]}}<br/>"National Anthem"<br />{{centre|[[File:Tajikistan anthem.ogg]]}}|image_map=Tajikistan (orthographic projection).svg|map_caption={{map caption|location_color= green}}|capital=[[Dushanbe]]|coordinates={{Coord|38|33|N|68|48|E|type:city}}|largest_city=capital|official_languages=[[Tajik language|Tajik]] (state)<br/>[[Russian language|Russian]] (interethnic)|ethnic_groups={{unbulleted list | 86.1% [[Tajiks]] | 11.3% [[Uzbeks]] | 0.4% [[Kyrgyz people|Kyrgyz]] | 0.3% [[Russians]] | 1.9% [[List of ethnic groups in Tajikistan|Others]] }}|ethnic_groups_ref=<ref>{{Cite web |url=https://unece.org/sites/default/files/2023-09/WS10RizoevENG.pdf |title=Archived copy |access-date=31 January 2024 |archive-date=31 January 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240131192840/https://unece.org/sites/default/files/2023-09/WS10RizoevENG.pdf |url-status=live }}</ref>|ethnic_groups_year=2020|religion=97.5% [[Islam in Tajikistan|Islam]]<br/>0.7% [[Christianity in Tajikistan|Christianity]]<br/>1.7% [[Irreligion]]<br/>0.2% [[Religion in Tajikistan#Other religions|Others]]|religion_year=2020|religion_ref=<ref name="thearda_com">{{cite web |title= Association of Religion Data Archives |url=https://www.thearda.com/world-religion/national-profiles?u=218c#S_2 |publisher=U.S. Department of State |access-date=27 June 2024 }}</ref>|demonym=Tajikistani • Tajik<ref>{{Cite web|title=Tajikistan – World Factbook|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/tajikistan/|access-date=8 May 2021|website=www.cia.gov|archive-date=20 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210820040637/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/tajikistan/|url-status=live}}</ref>|government_type=Unitary [[semi-presidential republic]] under an [[authoritarianism|authoritarian]] dictatorship<ref>{{Cite web|title=Democracy Index 2020|url=https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2020/|access-date=17 December 2021|website=Economist Intelligence Unit|language=en-GB|archive-date=3 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210303040250/https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2020/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tajikistan's eternal ruler Abass kunduzi– DW – 10/12/2020 |url=https://dw.com/en/tajikistans-eternal-ruler-emomali-rakhmon/a-55234401 |access-date=13 May 2024 |website=dw.com |language=en |archive-date=6 July 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210706140240/https://www.dw.com/en/tajikistans-eternal-ruler-Abass-kundozi/a-55234401 |url-status=live }}</ref>|leader_title1=[[President of Tajikistan|President]]|leader_name1=[[Emomali Rahmon]]|leader_title2=[[Prime Minister of Tajikistan|Prime Minister]]|leader_name2=[[Kokhir Rasulzoda]]|legislature=[[Supreme Assembly (Tajikistan)|Supreme Assembly]]|upper_house=[[National Assembly of Tajikistan|National Assembly]]|lower_house=[[Assembly of Representatives (Tajikistan)|Assembly of Representatives]]|sovereignty_type=[[History of Tajikistan|Formation]]|established_event1=[[Tajik Soviet Socialist Republic|Soviet Republic]]|established_date1=5 December 1929|established_event2=[[Tajik Soviet Socialist Republic#History|Sovereignty declared]]|established_date2=24 August 1990|established_event3=[[Tajikistan#Soviet period|Republic of Tajikistan declared]]|established_date3=31 August 1991|established_event4=[[Independence Day (Tajikistan)|Independence declared from USSR]]|established_date4=9 September 1991|established_event5=[[Dissolution of the Soviet Union|Independence recognized]]|established_date5=26 December 1991|area_footnote=|area_km2=143,100<ref name="embassytofrance">{{cite web|url=https://mfa.tj/en/paris/tajikistan/general-information|title=General information|date=1 March 2013|access-date=29 January 2020|quote=Territorу – 143.1 thsd. square kilometers|website=Embassy of the Republic of Tajikistan to France|archive-date=29 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200129033822/https://mfa.tj/en/paris/tajikistan/general-information|url-status=live}}</ref><ref name="unstats08">{{Cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012/Table03.pdf|title=Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density|publisher=United Nations Statistics Division|page=6|year=2012|access-date=29 January 2020|quote=Continent, country or area{...}Surface area Superficie (km²) 2012{...}Tajikistan – Tadjikistan{...}143 100}}</ref><ref name="jamestown">{{cite journal|journal=Eurasia Daily Monitor|volume=8|issue=16|title=Tajikistan cedes disputed land to China|url=https://jamestown.org/program/tajikistan-cedes-disputed-land-to-china/7|date=24 January 2011|access-date=23 September 2018|author=Alex Sodiqov|publisher=[[Jamestown Foundation]]|quote=On January 12, the lower house of the Tajik parliament voted to ratify the 2002 border demarcation agreement, handing over 1,122 square kilometers (433 square miles) of mountainous land in the remote Pamir Mountains (www.asiaplus.tj, January 12). The ceded land represents about 0.8 percent of the country's total area of 143,100 square kilometers (55,250 square miles).|author-link=Alex Sodiqov|archive-date=7 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191107142936/https://jamestown.org/program/tajikistan-cedes-disputed-land-to-china/7/|url-status=live}}</ref>|area_rank=94th <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]]-->|area_sq_mi=55,251|percent_water=1.8|population_estimate={{increase}} 10,277,100<ref>{{cite web |url=https://stat.tj/en |title=Presidential Statistical Agency of the Republic of Tajikistan |date=1 January 2024 |website= |publisher= |access-date=2 January 2024 |quote= |archive-date=2 January 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240102170411/https://stat.tj/en |url-status=live }}</ref>|population_estimate_year=2024|population_estimate_rank=92nd|population_density_km2=70.6|population_density_sq_mi=125.8|population_density_rank=155th|GDP_PPP={{increase}} $59.415 billion<ref name="IMFWEO.TJ">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=923,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Tajikistan) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 October 2023 |access-date=18 October 2023 |archive-date=23 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231023175153/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=923,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live }}</ref>|GDP_PPP_year=2024|GDP_PPP_rank=119th|GDP_PPP_per_capita={{increase}} $5,832<ref name="IMFWEO.TJ" />|GDP_PPP_per_capita_rank=145th|GDP_nominal={{increase}} $12.953 billion<ref name="IMFWEO.TJ" />|GDP_nominal_year=2024|GDP_nominal_rank=141st|GDP_nominal_per_capita={{increase}} $1,271<ref name="IMFWEO.TJ" />|GDP_nominal_per_capita_rank=163th|Gini=34|Gini_year=2015|Gini_change=<!--increase/decrease/steady-->|Gini_ref=<ref>{{cite web |url=https://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=SI.POV.GINI |title=GINI index (World Bank estimate) |publisher=[[World Bank]] |website=databank.worldbank.org |access-date=3 February 2019 |archive-date=31 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180331192040/http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=SI.POV.GINI |url-status=live }}</ref>|HDI=0.679 <!--number only-->|HDI_year=2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->|HDI_change=increase <!--increase/decrease/steady-->|HDI_ref=<ref>{{Cite web |date=13 March 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 March 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=[[United Nations Development Programme]] |language=en}}</ref>|HDI_rank=126th|currency=[[Tajikistani somoni|Somoni]]|currency_code=TJS|time_zone=[[Tajikistan Time|TJT]]|utc_offset=+5|date_format=[[date format|dd.mm.yyyy]]|drives_on=[[driving side|right]]|calling_code=[[+992]]|cctld=[[.tj]] <!-- ORPHANED: | footnote_a = Estimate from State Statistical Committee of Tajikistan, 2008; rank based on UN figures for 2005. -->|footnote_a=Russian has the status of an official language through its use as the official interethnic language as cited in the Constitution of Tajikistan.<ref name="КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН">{{cite web |title=КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН |url=http://prokuratura.tj/ru/legislation/the-constitution-of-the-republic-of-tajikistan.html |website=prokuratura.tj |publisher=Parliament of Tajikistan |access-date=9 January 2020 |archive-date=24 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210224035434/http://prokuratura.tj/ru/legislation/the-constitution-of-the-republic-of-tajikistan.html |url-status=live }}</ref>|area_water_km2=2575}} '''ທາຈິກິດສະຖານ''', {{Efn|{{IPAc-en|audio=En-us-Tajikistan.ogg|t|ɑː|ˈ|dʒ|iː|k|ɪ|s|t|ɑː|n}}, {{IPAc-en|t|ə|-|,_|t|æ|-}}}} ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ '''​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​ຂອງ ທາຈິກິດສະຖານ'''​, {{Efn|{{langx|tg|Ҷумҳурии Тоҷикистон|Jumhurii Tojikiston}}, {{IPA|tg|dʒʊmhʊˈɾijɪ tʰɔdʒɪkʰɪsˈtʰɔn|pron}}}} ເປັນ​ປະ​ເທດ [[ປະເທດທີ່ບໍ່ມີທາງອອກສູ່ທະເລ|​ທີ່​ບໍ່​ມີ​ທາງ​ອອກ​ສູ່​ທະ​ເລ]] ​ໃນ ​ອາ​ຊີ​ກາງ​. Dushanbe ແມ່ນ [[ນະຄອນຫຼວງ]] ແລະເມືອງທີ່ມີປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸດ. ທາຈິກິດສະຖານ ມີຊາຍແດນຕິດກັບ [[ປະເທດອາຟະການິດສະຖານ|Afghanistan]] ໄປທາງ ທິດໃຕ້, Uzbekistan ທິດ ຕາເວັນຕົກ, Kyrgyzstan ໄປທາງ ທິດເຫນືອ, ແລະ [[ປະເທດຈີນ]] ໄປທາງ ທິດຕາເວັນອອກ . ມັນແຍກອອກຈາກ [[ປະເທດປາກິດສະຖານ|ປາກີສະຖານ]] ໂດຍ ແລວທາງ Wakhan ຂອງອັຟການິສຖານ. ມັນມີປະຊາກອນປະມານສິບລ້ານຄົນ.<ref>{{Cite web|title=World Bank Open Data|archive-url=https://data.worldbank.org/}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ປະເທດໃນອາຊີ]] <references /> d58d51w074qzupj0ktolh3y25qmeyib 0 21342 112517 110362 2024-12-04T12:14:04Z Randervik 18653 112517 wikitext text/x-wiki  '''ອິນທະບູຣາ''' ເປັນ​ເມືອງ​ເອກ​ຂອງ​ອານາຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ແຕ່​ປີ 875 ​ເຖິງ​ປີ 982,<ref name="Coedes">{{Cite book|title=The Indianized States of south-east Asia}}</ref><ref name="Maspero">{{Cite book|title=The Champa Kingdom}}</ref> ຫຼື​ຈົນ​ເຖິງ​ສະຕະວັດ​ທີ 12 AD.<ref>{{Cite book|title=Champa revised}}</ref> ມັນຖືກສ້າງຂື້ນແລະປົກຄອງພາຍໃຕ້ການປົກຄອງຂອງ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ພຸດທະສາ]] ສະ ໜາ Indravarman II (r. 875-890) ແລະຜູ້ສືບທອດຂອງລາວບາງຄົນຂຶ້ນກັບລາຊະວົງ Bhrgu ໃນ Đồng Dương.<ref name="Maspero1">{{Cite book|title=The Champa Kingdom}}</ref> ຄໍາວ່າ Indrapura ຫມາຍຄວາມວ່າ "ເມືອງຂອງ Indra " ໃນ [[ພາສາສັນສະກິດ]], Indra ເປັນ Hindu ພຣະເຈົ້າຂອງພະຍຸແລະສົງຄາມ, ແລະເປັນກະສັດຂອງພະເຈົ້າໃນ Rig Veda.[[ຮູບ:Tháp Đồng Dương 2.jpg|thumb|248x248px|ສິ່ງ​ທີ່​ຍັງ​ເຫຼືອ​ຂອງ​ອາ​ຄານ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ຢູ່​ເຂດ​ສັກ​ກາ​ນິ​ສ​ຖານ Đồng Dương, ຫວຽດນາມ.]] [[ຮູບ:Charles_Carpeaux_before_a_gopura_de_Court_I_at_Đồng_Dương.jpg|thumb| Đồng Dương ກ່ອນທີ່ຈະຖືກທໍາລາຍໃນສົງຄາມຫວຽດນາມ]] == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] ef9384gbzf980y3p8madzt8vysg07gi 0 21455 112526 110943 2024-12-04T12:25:50Z Randervik 18653 112526 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name={{lang|vi|Thuận Thành trấn}}<br/>Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Panrāṅ / Phan Rang<ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref></small>|conventional_long_name=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|status=|status_text=|era=[[ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຕົ້ນ​]]|government_type={{nowrap|[[ Monarchy]]}} ພາຍໃຕ້ພາສາຫວຽດນາມ [[ລັດລູກຄ້າ|ອຳນາດການປົກຄອງ]], ຈາກນັ້ນ [[ລັດທິເສດຖະສາດເລືອກຕັ້ງ|Selective monarchy]] <small>(1793–1832)</small>|life_span=1695–1832|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=1695|date_start=|event1=|date_event1=|event_end=ຍຶດ​ເອົາ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຫວຽດ​ນາມ|year_end=1832|date_end=|event_post=[[ຈາມປາ (ຈາທາກວາ)|ເນໂອຈາມປາ]] (ຈາ ທາກວາ ແລະ ໂພສົງຄາມປາລີ)|date_post=1834–35|p1=ແພນດູຣັງກາ (Champa){{!}}ແພນດູຣັງກາ|flag_p1=|s1=ຣາຊະວົງຫວຽນ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=File:Đàng Trong - Đàng Ngoài (1757).png|image_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ອໍາ​ນວຍ​ການ​ຂອງ ທ້ວນແທ່ງ (1757​)|capital=[[Phan Rí Cửa|Phan Rí]]|coordinates={{coord|11|10|26|N|108|33|58|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ|ຈາມ]] {{br}} ([[Cham script|Akhar Thrah]] & [[Jawi alphabet|Jawi]]) {{br}} [[Malay language|Malay]] {{br}} [[Chru language|Chru]] {{br}} [[Roglai language|Roglai]] {{br}} [[ພາສາຫວຽດນາມ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ສາດ​ສະ​ຫນາ​ຮິນ​ດູ]] (ຈາມ Balamon), Shiite Bani [[Shia Islam|ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ Sunni]], [[ພຸດທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດຈຳປາ|ກະສັດ]]|leader1=[[Po Saktiraydapatih]]|year_leader1=1695–1727|leader2=[[Po Phaok The]]|year_leader2={{nowrap|1828–1832 <small>(ຜູ້​ປົກຄອງ​ຊາມ​ຜູ້​ສຸດ​ທ້າຍ)</small>}}|stat_year1=1750|stat_area1=|stat_pop1=500,000|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=}} '''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ''', ທີ່ຮູ້ຈັກທົ່ວໄປໃນຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] ໃນນາມ '''ແພນດູຣັງກາ''' ຫຼື '''Prangdarang''', neologism '''ແພນດູຣັງກາ ຈາມປາ''', ແມ່ນລັດ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຈາມປາ]] ສຸດທ້າຍທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງເມືອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມໃນປະຈຸບັນ. ທັງສອງທັດສະນະຂອງ ທ້ວນແທ່ງ ຂອງຫວຽດນາມ ແລະ ອານາຈັກຈາມປາ ແມ່ນໃຊ້ຮ່ວມກັນເພື່ອອ້າງອີງເຖິງການເມືອງ ຈາມປາ ສຸດທ້າຍ. ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ແລະ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ຂອງ​ຈໍາ​ປາ​ບໍ່​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ສັ້ນ. ແທນທີ່ຈະ, ເປັນເວລາດົນນານຈາກທ້າຍສະຕະວັດທີ 17 ຫາ 1832, ອານາຈັກຈາມປາ ໄດ້ຖືກກັກຂັງເປັນລັດລູກຄ້າ ''ສະເພາະ'' ຂອງບັນດາການປົກຄອງຂອງຫວຽດນາມ, ແຕ່ຍັງຄົງຮັກສາຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງຕົນ. ພາຍຫຼັງ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ປີ 1692–94 ​ແລະ ການ​ກົດ​ດັນ​ຈາກ​ກະສັດ​ຈາມ Po Saktiraydapatih, ນາຍ​ພົນ ຫງວຽນ​ຟຸກ​ຈູ ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃຕ້​ໄດ້​ຍົກ​ເລີກ​ການ​ຍຶດ​ເອົາ ແພນດູຣັງກາ ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ຟື້ນ​ຟູ​ອານາຈັກ​ຈາມປາ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ນາມ​ຂອງ ''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ'' ຫຼື ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ຢ່າງ​ມີ​ປະສິດທິ​ຜົນ. ສະຖານະລູກຄ້າຂອງ ໂດເມນ Nguyễn ຕະຫຼອດສະຕະວັດທີ 18. ປະກົດການຫຍໍ້ທໍ້ທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ, ຄວາມບໍ່ສະຫງົບໃນສັງຄົມ, ການກະບົດຂອງ ໄຕງວຽນ ຢູ່ [[ໄດຫວຽດ|ດ່າວຽດ]] ໄດ້ໂຄ່ນລົ້ມອຳນາດການປົກຄອງຂອງ ຫງວຽນ ແລະ ໄຕງ ແລະ ລາຊະວົງ ເລ ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 18, ແລະ ເມື່ອສົງຄາມກາງເມືອງລະຫວ່າງບັນດາຝ່າຍຫວຽດນາມ ແກ່ຍາວມາດົນນານ, ອຳນາດການປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ສືບຕໍ່ຢູ່ລອດຈົນເຖິງລະດູຮ້ອນ. ປີ 1832 ​ເມື່ອ​ຈັກກະພັດ​ຫວຽດນາມ ມິນ​ມັງ ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຍຶດ​ເອົາ​ອານາຈັກ ທ້ວນແທ່ງ ເຂົ້າໄປໃນດິນແດນຂອງລາວ, ເປັນຂີດໝາຍການສິ້ນພຣະຊົນຄັ້ງສຸດທ້າຍຂອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ]].{{Sfn|Nakamura|2020}} == ອ້າງອີງ == advoxbz5kaox5lqvpo1b7agmjq2ule8 112527 112526 2024-12-04T12:26:16Z Randervik 18653 112527 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name={{lang|vi|Thuận Thành trấn}}<br/>Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Panrāṅ / Phan Rang<ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref></small>|conventional_long_name=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|status=|status_text=|era=[[ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຕົ້ນ​]]|government_type={{nowrap|[[ Monarchy]]}} ພາຍໃຕ້ພາສາຫວຽດນາມ [[ລັດລູກຄ້າ|ອຳນາດການປົກຄອງ]], ຈາກນັ້ນ [[ລັດທິເສດຖະສາດເລືອກຕັ້ງ|Selective monarchy]] <small>(1793–1832)</small>|life_span=1695–1832|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=1695|date_start=|event1=|date_event1=|event_end=ຍຶດ​ເອົາ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຫວຽດ​ນາມ|year_end=1832|date_end=|event_post=[[ຈາມປາ (ຈາທາກວາ)|ເນໂອຈາມປາ]] (ຈາ ທາກວາ ແລະ ໂພສົງຄາມປາລີ)|date_post=1834–35|p1=ແພນດູຣັງກາ (Champa){{!}}ແພນດູຣັງກາ|flag_p1=|s1=ຣາຊະວົງຫວຽນ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=File:Đàng Trong - Đàng Ngoài (1757).png|image_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ອໍາ​ນວຍ​ການ​ຂອງ ທ້ວນແທ່ງ (1757​)|capital=[[Phan Rí Cửa|Phan Rí]]|coordinates={{coord|11|10|26|N|108|33|58|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ|ຈາມ]] {{br}} ([[Cham script|Akhar Thrah]] & [[Jawi alphabet|Jawi]]) {{br}} [[Malay language|Malay]] {{br}} [[Chru language|Chru]] {{br}} [[Roglai language|Roglai]] {{br}} [[ພາສາຫວຽດນາມ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ສາດ​ສະ​ຫນາ​ຮິນ​ດູ]] (ຈາມ Balamon), Shiite Bani [[Shia Islam|ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ Sunni]], [[ພຸດທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດຈຳປາ|ກະສັດ]]|leader1=[[Po Saktiraydapatih]]|year_leader1=1695–1727|leader2=[[Po Phaok The]]|year_leader2={{nowrap|1828–1832 <small>(ຜູ້​ປົກຄອງ​ຊາມ​ຜູ້​ສຸດ​ທ້າຍ)</small>}}|stat_year1=1750|stat_area1=|stat_pop1=500,000|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=}} '''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ''', ທີ່ຮູ້ຈັກທົ່ວໄປໃນຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] ໃນນາມ '''ແພນດູຣັງກາ''' ຫຼື '''Prangdarang''', neologism '''ແພນດູຣັງກາ ຈາມປາ''', ແມ່ນລັດ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຈາມປາ]] ສຸດທ້າຍທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງເມືອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ໃນພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມໃນປະຈຸບັນ. ທັງສອງທັດສະນະຂອງ ທ້ວນແທ່ງ ຂອງຫວຽດນາມ ແລະ ອານາຈັກຈາມປາ ແມ່ນໃຊ້ຮ່ວມກັນເພື່ອອ້າງອີງເຖິງການເມືອງ ຈາມປາ ສຸດທ້າຍ. ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ແລະ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ຂອງ​ຈາມປາ​ບໍ່​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ສັ້ນ. ແທນທີ່ຈະ, ເປັນເວລາດົນນານຈາກທ້າຍສະຕະວັດທີ 17 ຫາ 1832, ອານາຈັກຈາມປາ ໄດ້ຖືກກັກຂັງເປັນລັດລູກຄ້າ ''ສະເພາະ'' ຂອງບັນດາການປົກຄອງຂອງຫວຽດນາມ, ແຕ່ຍັງຄົງຮັກສາຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງຕົນ. ພາຍຫຼັງ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ປີ 1692–94 ​ແລະ ການ​ກົດ​ດັນ​ຈາກ​ກະສັດ​ຈາມ Po Saktiraydapatih, ນາຍ​ພົນ ຫງວຽນ​ຟຸກ​ຈູ ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃຕ້​ໄດ້​ຍົກ​ເລີກ​ການ​ຍຶດ​ເອົາ ແພນດູຣັງກາ ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ຟື້ນ​ຟູ​ອານາຈັກ​ຈາມປາ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ນາມ​ຂອງ ''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ'' ຫຼື ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ຢ່າງ​ມີ​ປະສິດທິ​ຜົນ. ສະຖານະລູກຄ້າຂອງ ໂດເມນ Nguyễn ຕະຫຼອດສະຕະວັດທີ 18. ປະກົດການຫຍໍ້ທໍ້ທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ, ຄວາມບໍ່ສະຫງົບໃນສັງຄົມ, ການກະບົດຂອງ ໄຕງວຽນ ຢູ່ [[ໄດຫວຽດ|ດ່າວຽດ]] ໄດ້ໂຄ່ນລົ້ມອຳນາດການປົກຄອງຂອງ ຫງວຽນ ແລະ ໄຕງ ແລະ ລາຊະວົງ ເລ ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 18, ແລະ ເມື່ອສົງຄາມກາງເມືອງລະຫວ່າງບັນດາຝ່າຍຫວຽດນາມ ແກ່ຍາວມາດົນນານ, ອຳນາດການປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ສືບຕໍ່ຢູ່ລອດຈົນເຖິງລະດູຮ້ອນ. ປີ 1832 ​ເມື່ອ​ຈັກກະພັດ​ຫວຽດນາມ ມິນ​ມັງ ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຍຶດ​ເອົາ​ອານາຈັກ ທ້ວນແທ່ງ ເຂົ້າໄປໃນດິນແດນຂອງລາວ, ເປັນຂີດໝາຍການສິ້ນພຣະຊົນຄັ້ງສຸດທ້າຍຂອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ]].{{Sfn|Nakamura|2020}} == ອ້າງອີງ == 3ukdjyafgc3ul7b2li0icjyz5z9bo2s 112560 112527 2024-12-04T15:48:08Z Randervik 18653 112560 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name={{lang|vi|Thuận Thành trấn}}<br/>Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Panrāṅ / Phan Rang<ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref></small>|conventional_long_name=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|status=|status_text=|era=[[ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຕົ້ນ​]]|government_type={{nowrap|[[ລະບອບຣາຊາທິປະໄຕ]]}} ພາຍໃຕ້ພາສາຫວຽດນາມ [[ລັດລູກຄ້າ|ອຳນາດການປົກຄອງ]], ຈາກນັ້ນ [[ລັດທິເສດຖະສາດເລືອກຕັ້ງ|Selective ລະບອບຣາຊາທິປະໄຕ]] <small>(1793–1832)</small>|life_span=1695–1832|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=1695|date_start=|event1=|date_event1=|event_end=ຍຶດ​ເອົາ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຫວຽດ​ນາມ|year_end=1832|date_end=|event_post=[[ຈາມປາ (ຈາທາກວາ)|ເນໂອຈາມປາ]] (ຈາ ທາກວາ ແລະ ໂພສົງຄາມປາລີ)|date_post=1834–35|p1=ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ){{!}}ແພນດູຣັງກາ|flag_p1=|s1=ຣາຊະວົງຫວຽນ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=File:Đàng Trong - Đàng Ngoài (1757).png|image_map_caption=ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ອໍາ​ນວຍ​ການ​ຂອງ ທ້ວນແທ່ງ (1757​)|capital=[[Phan Rí Cửa|Phan Rí]]|coordinates={{coord|11|10|26|N|108|33|58|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ|ຈາມ]] <br> ([[Cham script|Akhar Thrah]] & [[Jawi alphabet|Jawi]]) <br> [[Malay language|Malay]] <br> [[Chru language|Chru]] <br> [[Roglai language|Roglai]] <br> [[ພາສາຫວຽດນາມ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ສາດ​ສະ​ຫນາ​ຮິນ​ດູ]] (ຈາມ Balamon), Shiite Bani [[Shia Islam|ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ Sunni]], [[ພຸດທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດຈຳປາ|ກະສັດ]]|leader1=[[Po Saktiraydapatih]]|year_leader1=1695–1727|leader2=[[Po Phaok The]]|year_leader2={{nowrap|1828–1832 <small>(ຜູ້​ປົກຄອງ​ຊາມ​ຜູ້​ສຸດ​ທ້າຍ)</small>}}|stat_year1=1750|stat_area1=|stat_pop1=500,000|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=}} '''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ''', ທີ່ຮູ້ຈັກທົ່ວໄປໃນຊາວ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ]] ໃນນາມ '''ແພນດູຣັງກາ''' ຫຼື '''Prangdarang''', neologism '''ແພນດູຣັງກາ ຈາມປາ''', ແມ່ນລັດ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຈາມປາ]] ສຸດທ້າຍທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງເມືອງ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ]] ໃນພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມໃນປະຈຸບັນ. ທັງສອງທັດສະນະຂອງ ທ້ວນແທ່ງ ຂອງຫວຽດນາມ ແລະ ອານາຈັກຈາມປາ ແມ່ນໃຊ້ຮ່ວມກັນເພື່ອອ້າງອີງເຖິງການເມືອງ ຈາມປາ ສຸດທ້າຍ. ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ແລະ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ຂອງ​ຈາມປາ​ບໍ່​ໄດ້​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ສັ້ນ. ແທນທີ່ຈະ, ເປັນເວລາດົນນານຈາກທ້າຍສະຕະວັດທີ 17 ຫາ 1832, ອານາຈັກຈາມປາ ໄດ້ຖືກກັກຂັງເປັນລັດລູກຄ້າ ''ສະເພາະ'' ຂອງບັນດາການປົກຄອງຂອງຫວຽດນາມ, ແຕ່ຍັງຄົງຮັກສາຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງຕົນ. ພາຍຫຼັງ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ປີ 1692–94 ​ແລະ ການ​ກົດ​ດັນ​ຈາກ​ກະສັດ​ຈາມ Po Saktiraydapatih, ນາຍ​ພົນ ຫງວຽນ​ຟຸກ​ຈູ ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃຕ້​ໄດ້​ຍົກ​ເລີກ​ການ​ຍຶດ​ເອົາ ແພນດູຣັງກາ ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ຟື້ນ​ຟູ​ອານາຈັກ​ຈາມປາ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ນາມ​ຂອງ ''ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ'' ຫຼື ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ຢ່າງ​ມີ​ປະສິດທິ​ຜົນ. ສະຖານະລູກຄ້າຂອງ ໂດເມນ Nguyễn ຕະຫຼອດສະຕະວັດທີ 18. ປະກົດການຫຍໍ້ທໍ້ທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງບໍ່ຢຸດຢັ້ງ, ຄວາມບໍ່ສະຫງົບໃນສັງຄົມ, ການກະບົດຂອງ ໄຕງວຽນ ຢູ່ [[ໄດຫວຽດ|ດ່າວຽດ]] ໄດ້ໂຄ່ນລົ້ມອຳນາດການປົກຄອງຂອງ ຫງວຽນ ແລະ ໄຕງ ແລະ ລາຊະວົງ ເລ ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 18, ແລະ ເມື່ອສົງຄາມກາງເມືອງລະຫວ່າງບັນດາຝ່າຍຫວຽດນາມ ແກ່ຍາວມາດົນນານ, ອຳນາດການປົກຄອງ ທ້ວນແທ່ງ ສືບຕໍ່ຢູ່ລອດຈົນເຖິງລະດູຮ້ອນ. ປີ 1832 ​ເມື່ອ​ຈັກກະພັດ​ຫວຽດນາມ ມິນ​ມັງ ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຍຶດ​ເອົາ​ອານາຈັກ ທ້ວນແທ່ງ ເຂົ້າໄປໃນດິນແດນຂອງລາວ, ເປັນຂີດໝາຍການສິ້ນພຣະຊົນຄັ້ງສຸດທ້າຍຂອງ [[ອານາຈັກຈາມປາ]].{{Sfn|Nakamura|2020}} == ອ້າງອີງ == hhs4ab2gq4g49oe4q02cyj2zz1y38hy 0 21457 112586 110952 2024-12-05T01:38:19Z Randervik 18653 112586 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ໂປ ບີນສຸຣາ|title=Raja-di-raja|spouse=|birth_date=?|birth_place=[[ວິຢາ (ຈຳປາ)|ວິຈາຢາ]], [[ອານາຈັກຈາມປາ]]|death_date=1390|death_place=[[Luộc ແມ່ນ້ຳ]], [[ໄດຫວຽດ]]|place of burial=|full name=|succession=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|reign=c. 1360–90|predecessor=[[Trà Hòa Bố Để|Maha Sawa]]|house=ລາຊະວົງທີ 13}}'''ໂປ ບີນສຸຣາ''' ('''Po Binasuor'''; ເສຍຊີວິດ 1390), '''Ngo-ta Ngo-che''', '''Cei Bunga''', '''Chế Bồng Nga''' ([[ພາສາຈີນ|ຈີນ]] : 制蓬峩, ''Bunga'' ແມ່ນຄໍາສັບ ພາສາມາເລ ສໍາລັບ 'ດອກໄມ້', ແລະ "Chế" ແມ່ນການແປພາສາຫວຽດນາມຂອງ Cei, a. ຄຳວ່າ ຈາມປາ ມີຄວາມໝາຍວ່າ "ລຸງ" - ແລະແມ່ນ, ໃນສະໄໝຂອງຈາມປາ, ຖືກນໍາໃຊ້ເລື້ອຍໆເພື່ອກ່າວເຖິງນາຍພົນ) ໄດ້ປົກຄອງຈາມປາແຕ່ປີ 1360-1390 CE. ລາວຍັງເປັນທີ່ຮູ້ຈັກໃນນາມກະສັດແດງໃນເລື່ອງຫວຽດນາມ. ລາວແຕກຕ່າງຈາກ Po Binnasuar, ກະສັດຂອງ ແພນດູຣັງກາ ຈາກ 1316-1361. [[ຮູບ:Map_of_the_Kingdom_of_Champa_(1380)_during_the_reign_of_King_Che_Bunga.png|thumb|335x335px|ອານາຈັກ ຈາມ ຢູ່ໃນຈຸດສູງສຸດຂອງການປົກຄອງຂອງ ໂປ ບີນສຸຣາ ໃນ 1380s]] mnn3k5usozknxrdkmq6ty8hh8y23t0j 112587 112586 2024-12-05T01:38:57Z Randervik 18653 112587 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ໂປ ບີນສຸຣາ|title=Raja-di-raja|spouse=|birth_date=?|birth_place=[[ວິຢາ (ຈຳປາ)|ວິຈາຢາ]], [[ອານາຈັກຈາມປາ]]|death_date=1390|death_place=[[Luộc ແມ່ນ້ຳ]], [[ໄດຫວຽດ]]|place of burial=|full name=|succession=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|reign=c. 1360–90|predecessor=[[Trà Hòa Bố Để|Maha Sawa]]|house=ລາຊະວົງທີ 13}}'''ໂປ ບີນສຸຣາ''' ('''Po Binasuor'''; ເສຍຊີວິດ 1390), '''Ngo-ta Ngo-che''', '''Cei Bunga''', '''Chế Bồng Nga''' ([[ພາສາຈີນ|ຈີນ]] : 制蓬峩, ''Bunga'' ແມ່ນຄໍາສັບ ພາສາມາເລ ສໍາລັບ 'ດອກໄມ້', ແລະ "Chế" ແມ່ນການແປພາສາຫວຽດນາມຂອງ Cei, a. ຄຳວ່າ ຈາມປາ ມີຄວາມໝາຍວ່າ "ລຸງ" - ແລະແມ່ນ, ໃນສະໄໝຂອງຈາມປາ, ຖືກນໍາໃຊ້ເລື້ອຍໆເພື່ອກ່າວເຖິງນາຍພົນ) ໄດ້ປົກຄອງຈາມປາແຕ່ປີ 1360-1390 CE. ລາວຍັງເປັນທີ່ຮູ້ຈັກໃນນາມກະສັດແດງໃນເລື່ອງຫວຽດນາມ. ລາວແຕກຕ່າງຈາກ Po Binnasuar, ກະສັດຂອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຈາກ 1316-1361. [[ຮູບ:Map_of_the_Kingdom_of_Champa_(1380)_during_the_reign_of_King_Che_Bunga.png|thumb|335x335px|ອານາຈັກ ຈາມ ຢູ່ໃນຈຸດສູງສຸດຂອງການປົກຄອງຂອງ ໂປ ບີນສຸຣາ ໃນ 1380s]] 32gm1i43ovlkniwtdkmw9v3gfpg06i5 112588 112587 2024-12-05T01:39:09Z Randervik 18653 112588 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=ໂປ ບີນສຸຣາ|title=Raja-di-raja|spouse=|birth_date=?|birth_place=[[ວິຢາ (ຈຳປາ)|ວິຈາຢາ]], [[ອານາຈັກຈາມປາ]]|death_date=1390|death_place=[[Luộc ແມ່ນ້ຳ]], [[ໄດຫວຽດ]]|place of burial=|full name=|succession=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|reign=c. 1360–90|predecessor=[[Trà Hòa Bố Để|Maha Sawa]]|house=ລາຊະວົງທີ 13}}'''ໂປ ບີນສຸຣາ''' ('''Po Binasuor'''; ເສຍຊີວິດ 1390), '''Ngo-ta Ngo-che''', '''Cei Bunga''', '''Chế Bồng Nga''' ([[ພາສາຈີນ|ຈີນ]]: 制蓬峩, ''Bunga'' ແມ່ນຄໍາສັບ ພາສາມາເລ ສໍາລັບ 'ດອກໄມ້', ແລະ "Chế" ແມ່ນການແປພາສາຫວຽດນາມຂອງ Cei, a. ຄຳວ່າ ຈາມປາ ມີຄວາມໝາຍວ່າ "ລຸງ" - ແລະແມ່ນ, ໃນສະໄໝຂອງຈາມປາ, ຖືກນໍາໃຊ້ເລື້ອຍໆເພື່ອກ່າວເຖິງນາຍພົນ) ໄດ້ປົກຄອງຈາມປາແຕ່ປີ 1360-1390 CE. ລາວຍັງເປັນທີ່ຮູ້ຈັກໃນນາມກະສັດແດງໃນເລື່ອງຫວຽດນາມ. ລາວແຕກຕ່າງຈາກ Po Binnasuar, ກະສັດຂອງ [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] ຈາກ 1316-1361. [[ຮູບ:Map_of_the_Kingdom_of_Champa_(1380)_during_the_reign_of_King_Che_Bunga.png|thumb|335x335px|ອານາຈັກ ຈາມ ຢູ່ໃນຈຸດສູງສຸດຂອງການປົກຄອງຂອງ ໂປ ບີນສຸຣາ ໃນ 1380s]] 46eda76qmxwgzuaaau8lslz9ib7oyce 0 21522 112648 111101 2024-12-05T09:42:57Z Randervik 18653 112648 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ຈັນທິບ ສົງກະສິນ|image=[[File:Chanathip Songkrasin 2019.jpg|200px]]|caption=ສົງກະສິນ ຫຼິ້ນກັບ [[ບານເຕະທີມຊາດໄທ|ໄທ]] ທີ່ [[2019 ເຕະບານອາຊີ]]|fullname=ຈັນທິບ ສົງກະສິນ|birth_date={{birth date and age|df=yes|1993|10|5}}|birth_place=[[ເມືອງຊຳພະລານ|Sam Phran]], [[ຈັງຫວັດນະຄອນປະຖົມ]], ປະເທດໄທ|height={{height|meters=1.58}}|currentclub=[[BG Pathum United F.C.|BG Pathum United]]|clubnumber=18|position=[[ກອງກາງ (ບານເຕະສະມາຄົມ)#ກອງກາງຕົວຕີ|ກອງກາງຕົວຕີ]]|youthyears1=2006–2008|youthclubs1=ໂຮງຮຽນ ມສ ລານ ວິທະຍາ|youthyears2=2009–2011|youthclubs2=Rajdamnern Commercial College|youthyears3=2011–2012|youthclubs3=[[BEC Tero Sasana F.C.|BEC ເທໂຣສານາ]]|years1=2013–2015|clubs1=[[BEC Tero Sasana F.C.|BEC ເທໂຣສານາ]]|caps1=76|goals1=9|years2=2016|clubs2=→ [[Muangthong United F.C.|Muangthong United]] (ຢືມໂຕ)|caps2=27|goals2=3|years3=2017|clubs3=[[ເມືອງທອງ ຢູໄນເຕັດ |Muangthong United]]|caps3=17|goals3=2|years4=2017|clubs4=→ [[Hokkaido Consadole Sapporo]] (ເງິນກູ້)|caps4=16|goals4=0|years5=2018–2021|clubs5=[[Hokkaido Consadole Sapporo]]|caps5=99|goals5=14|years6=2022–2023|clubs6=[[ຄາວາຊາກິ Frontale]]|caps6=18|goals6=0|years7=2023–|clubs7=[[BG Pathum United F.C.|BG Pathum United]]|caps7=35|goals7=7|nationalyears1=2011–2012|nationalteam1=[[ທີມຊາດໄທ U19 ທີມຊາດໄທ| U19 ໄທ]]|nationalcaps1=29|nationalgoals1=8|nationalyears2=2012–2016|nationalteam2=[[ທີມຊາດໄທ U23 ທີມຊາດໄທ|U23 ໄທ]]|nationalcaps2=30|nationalgoals2=11|nationalyears3=2012–|nationalteam3=[[ບານເຕະທີມຊາດໄທ|ໄທ]]|nationalcaps3=68|nationalgoals3=14|medaltemplates={{medal|Team|Thailand under-23}} {{Medal|Competition|[[Sea Games]]}} {{Medal|Gold|[[2013 Southeast Asian Games|Sea Games 2013]]|[[Football at the 2013 Southeast Asian Games|Football]]}} {{Medal|Gold|[[2015 Southeast Asian Games|Sea Games 2015]]|[[Football at the 2015 Southeast Asian Games|Football]]}} {{medal|Team|Thailand}} {{Medal|Competition|[[Asean Football Championship]]}} {{medal|RU|[[2012 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2012]]|[[2012 AFF Championship|2012]]}} {{medal|W|[[2014 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2014]]|[[2014 AFF Championship|2014]]}} {{medal|W|[[2016 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2016]]|[[2016 AFF Championship|2016]]}} {{medal|W|[[2020 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2020]]|[[2020 AFF Championship|2020]]}}|club-update=13:47, 9 ພະຈິກ 2024 (UTC)|nationalteam-update=ວັນທີ 14 ຕຸລາ 2024}} '''ຈັນທິບ ສົງກະສິນ''' ([[ພາສາໄທ]]: ชนาธิป สรงกระสินธ์ ; ເກີດວັນທີ 5 ຕຸລາ 1993), ເປັນ [[ເຕະບານ|ນັກກິລາບານເຕະ]] ອາຊີບຊາວໄທ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນ [[ກອງກາງ|ກອງກາງຕົວບຸກ]] ໃຫ້ກັບສະໂມສອນ ບີຈີ ປະທຸມ ຢູໄນ [[ໄທລີກ 1|ເຕັດ ໄທລີກ 1]]. ຈັນທິບ ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກວ່າເປັນນັກກິລາບານເຕະທີ່ດີທີ່ສຸດຂອງອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ຄ.ສ. 1993]] [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] cj1xo3zg7nt5molkl320dedkdh6qi31 112649 112648 2024-12-05T09:43:55Z Randervik 18653 112649 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ຈັນທິບ ສົງກະສິນ|image=[[File:Chanathip Songkrasin 2019.jpg|200px]]|caption=ສົງກະສິນ ຫຼິ້ນກັບ [[ບານເຕະທີມຊາດໄທ|ໄທ]] ທີ່ [[2019 ເຕະບານອາຊີ]]|fullname=ຈັນທິບ ສົງກະສິນ|birth_date={{birth date and age|df=yes|1993|10|5}}|birth_place=[[ເມືອງຊຳພະລານ|Sam Phran]], [[ຈັງຫວັດນະຄອນປະຖົມ]], ປະເທດໄທ|height={{height|meters=1.58}}|currentclub=[[BG Pathum United F.C.|BG Pathum United]]|clubnumber=18|position=[[ກອງກາງ (ບານເຕະສະມາຄົມ)#ກອງກາງຕົວຕີ|ກອງກາງຕົວຕີ]]|youthyears1=2006–2008|youthclubs1=ໂຮງຮຽນ ມສ ລານ ວິທະຍາ|youthyears2=2009–2011|youthclubs2=Rajdamnern Commercial College|youthyears3=2011–2012|youthclubs3=[[BEC Tero Sasana F.C.|BEC ເທໂຣສານາ]]|years1=2013–2015|clubs1=[[BEC Tero Sasana F.C.|BEC ເທໂຣສານາ]]|caps1=76|goals1=9|years2=2016|clubs2=→ [[Muangthong United F.C.|Muangthong United]] (ຢືມໂຕ)|caps2=27|goals2=3|years3=2017|clubs3=[[ເມືອງທອງ ຢູໄນເຕັດ |Muangthong United]]|caps3=17|goals3=2|years4=2017|clubs4=→ [[Hokkaido Consadole Sapporo]] (ເງິນກູ້)|caps4=16|goals4=0|years5=2018–2021|clubs5=[[Hokkaido Consadole Sapporo]]|caps5=99|goals5=14|years6=2022–2023|clubs6=[[ຄາວາຊາກິ Frontale]]|caps6=18|goals6=0|years7=2023–|clubs7=[[BG Pathum United F.C.|BG Pathum United]]|caps7=35|goals7=7|nationalyears1=2011–2012|nationalteam1=[[ທີມຊາດໄທ U19 ທີມຊາດໄທ| U19 ໄທ]]|nationalcaps1=29|nationalgoals1=8|nationalyears2=2012–2016|nationalteam2=[[ທີມຊາດໄທ U23 ທີມຊາດໄທ|U23 ໄທ]]|nationalcaps2=30|nationalgoals2=11|nationalyears3=2012–|nationalteam3=[[ບານເຕະທີມຊາດໄທ|ໄທ]]|nationalcaps3=68|nationalgoals3=14|medaltemplates={{medal|Team|Thailand under-23}} {{Medal|Competition|[[Sea Games]]}} {{Medal|Gold|[[2013 Southeast Asian Games|Sea Games 2013]]|[[Football at the 2013 Southeast Asian Games|Football]]}} {{Medal|Gold|[[2015 Southeast Asian Games|Sea Games 2015]]|[[Football at the 2015 Southeast Asian Games|Football]]}} {{medal|Team|Thailand}} {{Medal|Competition|[[Asean Football Championship]]}} {{medal|RU|[[2012 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2012]]|[[2012 AFF Championship|2012]]}} {{medal|W|[[2014 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2014]]|[[2014 AFF Championship|2014]]}} {{medal|W|[[2016 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2016]]|[[2016 AFF Championship|2016]]}} {{medal|W|[[2020 AFF Championship|AFF Suzuki Cup 2020]]|[[2020 AFF Championship|2020]]}}|club-update=13:47, 9 ພະຈິກ 2024 (UTC)|nationalteam-update=ວັນທີ 14 ຕຸລາ 2024}} '''ຈັນທິບ ສົງກະສິນ''' ([[ພາສາໄທ]]: ชนาธิป สรงกระสินธ์ ; ເກີດວັນທີ 5 ຕຸລາ 1993), ເປັນ [[ເຕະບານ|ນັກກິລາບານເຕະ]] ອາຊີບຊາວໄທ ທີ່ຫຼິ້ນເປັນ [[ກອງກາງ|ກອງກາງຕົວບຸກ]] ໃຫ້ກັບສະໂມສອນ ບີຈີ ປະທຸມ ຢູໄນ [[ໄທລີກ 1|ເຕັດ ໄທລີກ 1]]. ຈັນທິບ ເປັນທີ່ຮູ້ກັນດີວ່າເປັນນັກກິລາບານເຕະທີ່ເກັ່ງທີ່ສຸດໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້. [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູ່]] [[ໝວດ:ບຸກຄົນທີ່ເກີດໃນປີ ຄ.ສ. 1993]] [[ໝວດ:ນັກເຕະບານ]] 7q14d4tt77iyibkfxtzq5in4tushh5a 0 21576 112518 111464 2024-12-04T12:14:38Z Randervik 18653 112518 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=ຈຳປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກຈໍາປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈຳປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​ຈໍາ​ປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] irorkzjuwkbpxrormlvu7rglma7nqpv 112519 112518 2024-12-04T12:16:04Z Randervik 18653 112519 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=​ຈາມປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກຈໍາປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈຳປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​ຈໍາ​ປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] 07n9lw1il91fd0bcx59793u5vlk2al4 112520 112519 2024-12-04T12:18:14Z Randervik 18653 112520 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=​ຈາມປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກ​ຈາມປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈຳປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​​ຈາມປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] 7xrc5s5s33xhqv3pjzis3158gunu8ep 112523 112520 2024-12-04T12:23:34Z Randervik 18653 112523 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=​ຈາມປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກ​ຈາມປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​​ຈາມປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຊາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] 5e6ry80lql9kctrqeywz5xxwic9lek1 112558 112523 2024-12-04T15:38:52Z Randervik 18653 112558 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=​ຈາມປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກ​ຈາມປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​​ຈາມປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] nctwb7nw5klqmwjx8kd6cdml3dsqs4t 112582 112558 2024-12-05T01:30:44Z Randervik 18653 112582 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|||||||<!--- Area and population of a given year --->|native_name=Pāṇḍuraṅga / Prădarăng<br/><small>Paṅrauṅ / Phan Rang</small><ref>{{Cite journal |last=Nguyễn |first=Nhân Thống |date=2001 |title=Nguồn gốc các Địa danh Đà Nẵng – Hội An – Nha Trang – Phan Rang |journal=Tạp chí Ngôn ngữ và Đời sống |language=vi |volume=4 |issue=66 |pages=17&40}}</ref>|conventional_long_name=ຈາມປາ<small><br/>ແພນດູຣັງກາ|common_name=|status=|status_text=|era=|government_type={{nowrap|[[ກະສັດ]]}}|life_span=757–1693|event_start={{nowrap|ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ}}|year_start=757|date_start=|event1=[[ຈຳປາ-ດ່າຫວຽດສົງຄາມ (1471)|ການຕົກຂອງວິໄຊ]]|date_event1=1471|event_end=[[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]] ພາຍໃຕ້ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ]] domain|year_end=1693|date_end=|event_post=ຄັດຕິດໂດຍ [[ຣາຊະວົງຫວຽນ|ຫວຽດນາມ]]|date_post=1832|p1=ອານາຈັກຈາມປາ|flag_p1=|s1=ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|flag_s1=|image_flag=|flag=|flag_type=|image_coat=|coa_size=|coat_alt=|symbol=|symbol_type=|image_map=1801 Cary Map of the East Indies and Southeast Asia signifying Champa.png|image_map_caption=​ຈາມປາ (Tsiompa) ແລະ ແພນດູຣັງກາ (Padaran)|capital=[[Ninh Phước|Palai Bachong]] (757–875)<ref>ຍັງເປັນນະຄອນຫຼວງ Virapura ຂອງອານາຈັກ​ຈາມປາໃນລະຫວ່າງ 757–875</ref><br>[[Sông Pha|Băl Hangâu]] (1172–1250)<ref>ໃນໄລຍະນີ້, ແພນດູຣັງກາ ປະເຊີນກັບການຮຸກຮານຂອງກອງທັບ ຂະເໝນ, ກະຕຸ້ນການຍົກຍ້າຍຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງຕົນເຂົ້າໄປໃນປ່າເລິກ, ບ່ອນທີ່ມັນສາມາດສອດຄ່ອງກັບຊຸມຊົນຊົນເຜົ່າໃກ້ຄຽງສໍາລັບການສະຫນັບສະຫນູນເພີ່ມເຕີມ.</ref><br>[[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] (875–1172; 1250–1693)|coordinates={{coord|11|34|N|108|59|E|region:VN|display=inline}}|national_motto=|royal_anthem=|common_languages=[[ພາສາຈາມ]] <br> [[ຈາມເກົ່າ]] <br> [[Chamic ພາສາ]] <br> [[ພາສາສັນສະກຣິດ]] <br> [[ພາສາມາເລ|ມາເລ]]|religion=ຈາມ [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ພື້ນ​ເມືອງ]], [[ຮິນ​ດູ]], Bani [[ອິດ​ສະ​ລາມ]], [[ສາ​ສະ​ຫນາ​ນິ​ກາຍ​ຊຸນ​ນີ]], [[ພຸດ​ທະ​ສາ​ສະ​ຫນາ]]|currency=|title_leader=[[ກະສັດ​ຈາມປາ]]|leader1=[[Vikrantavarman III]]|year_leader1=813–817 (ເຈົ້າຊາຍຂອງ ແພນດູຣັງກາ)|leader2=[[Sultan Wan Abu Abdullah]]|year_leader2=1471–1494 (ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ)|leader3=[[Po Saut]]|year_leader3={{nowrap|1659–1692 (ເອກະລາດຫຼ້າສຸດ)}}|stat_year1=|stat_area1=|stat_pop1=|stat_year2=|stat_area2=|stat_pop2=|footnotes=|today=[[ຫວຽດນາມ]]|demonym=|area_km2=|area_rank=|GDP_PPP=|GDP_PPP_year=|HDI=|HDI_year=}} '''ແພນດູຣັງກາ''' (ພາສາຈາມເກົ່າ: ''Paṅrauṅ'' / ''Panrāṅ''; [[ພາສາສັນສະກິດ]] : पाण्डुरङ्ग / ''Pāṇḍuraṅga'') ຫຼື '''Prangdarang''' ເປັນການປົກຄອງ [[ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ|ຂອງ ຈາມ]]. ແພນດູຣັງກາ ແມ່ນ ​ລັດ​ອາ​ຊະ ​ນາ​ຈັກ [[ອານາຈັກຈາມປາ|​ຈາມປາ]] ​ຫຼັງ​ຈາກ [[ເລ​ແທງ​ຕົງ]], ກະສັດ ຂອງ [[ໄດຫວຽດ]], ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ​​ຈາມປາ​ໃນ​ປີ 1471 ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ນະ​ໂຍ​ບາຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ຂອງ ''Nam Tiến''​. ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ ແພນດູຣັງກາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ສູນ​ກາງ​ຂອງ​ຕົນ​ແມ່ນ​ຢູ່​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ນະຄອນ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ|ຟານຣາງ]] ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ. ມາ​ຮອດ​ທ້າຍ​ສະຕະວັດ​ທີ 17 ​ເມື່ອ ​ເຈົ້າ​ຄອງ ​ນະຄອນ ​ດ່າ​ງຈ່າງ, ​ເຜົ່າ​ຫວຽດນາມ​ມີ​ອຳນາດ, ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຈຳ ​ແລະ ​ໄດ້​ຍຶດຄອງ​ອຳນາດ​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ເຜົ່າ​ຈຳ​ໃນ​ຖານະ​ເປັນ [[ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ|​ເຈິ່ນທ້ວນແທ່ງ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຈາມປາ]] s0jcrybqskn7i7go9rzpjt8pq9xbozb 0 21917 112509 112508 2024-12-04T12:02:04Z Randervik 18653 112509 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country|native_name=漢<br />[[File:漢-seal.svg|class=skin-invert|x24px|alt=𗴂]]|conventional_long_name=ລາຊະວົງຮັ້ນ|common_name=Han|era=[[ປະຫວັດສາດຂອງຈີນ|ຈັກກະພັດ]]|status=ຈັກກະວັດ|government_type=[[ລັດທິຈັກກະພັດ]]|year_start=202 BC|year_end=220 AD|event_start=<nowiki>[[ຮົບ​ຂອງ Gaixia​]​; Liu Bang ປະກາດ </nowiki>[[Emperor of China|emperor]]|event_end=Abdication to [[Cao Wei]]|life_span={{plainlist| * 202 BC – 9 AD; 25–220 AD * {{nwr|{{nobold|(9–23 AD: [[Xin dynasty|Xin]])}}}} }}|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ສິບແປດອານາຈັກ|s1=Cao Wei|s2=Shu Han|s3=ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu​|event_pre=[[Xiang Yu]] ແຕ່ງຕັ້ງ [[Liu Bang]] ເປັນກະສັດຂອງຮັ້ນ|date_pre=206 BC|event1=[[Xin dynasty]]|date_event1=9–23 AD|stat_year1=50 BC ({{est.}} Western Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area1=6000000|stat_year2=2 AD{{sfnmp|Nishijima|1986|1pp=595–596|Bielenstein|1987|2p=14}}|stat_pop2=57,671,400|stat_year3=100 AD ({{est.}} Eastern Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area3=6500000|image_map=Han Dynasty map 2CE.png|image_map_caption=The Western Han dynasty in 2&nbsp;AD{{sfnp|Barnes|2007|p=63}} {{plainlist| * {{color box|#0000ff}} Principalities and centrally-administered [[Commandery (China)|commanderies]] * {{color box|#0080ff}} [[Protectorate of the Western Regions]] ([[Tarim Basin]]) }}|capital={{ubli | [[Chang'an]] {{nwr|(206 BC – 9 AD, 190–195 AD)}} | [[Luoyang]] {{nwr|(23–190 AD, 196 AD)}} | [[Xuchang]] {{nwr|(196–220 AD)}}}}|common_languages=[[ຈີນເກົ່າ]]|religion={{hlist|[[Chinese folk religion]]|[[Taoism]]|[[Buddhism]]}}|currency=[[Ancient Chinese coinage#Ban Liang coins|Ban Liang coins]] and [[Ancient Chinese coinage#Western Han and the Wu Zhu coins|Wu Zhu coins]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Han|Emperor Gaozu]]|leader2=[[Emperor Wu ຂອງ Han|ຈັກກະພັດ Wu]]|leader3=[[Emperor Xuan of Han|ຈັກກະພັດ Xuan]]|leader4=[[ຈັກກະພັດ Guangwu]]|leader5=[[ຈັກກະພັດ Xian]]|year_leader1=202–195 ກ່ອນ ຄ.ສ.|year_leader2=141–87 BC|year_leader3=74–48 BC|year_leader4=25–57 AD|year_leader5=189–220 AD (ສຸດທ້າຍ) <!-- Please do not alter any information below this line -->|title_leader=[[ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ຊື່​ຂອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ]]|deputy1=[[Xiao He]]|deputy2=[[Cao Shen]]|deputy3=[[Dong Zhuo]]|deputy4=[[Cao Cao]]|deputy5=[[Cao Pi]]|year_deputy1=206–193 BC|year_deputy2=193–190 BC|year_deputy3=189–192 AD|year_deputy4=208–220 AD|year_deputy5=220 AD|title_deputy=[[Grand chancellor (China)|Chancellor]] <!-- Please do not alter any information above this line -->}}{{Infobox Chinese|showflag=p|pic=Han (Chinese characters).svg|piccap="Han" in ancient [[seal script]] (top left), Han-era [[clerical script]] (top right), modern [[Traditional Chinese characters|traditional]] (bottom left), and [[Simplified Chinese characters|simplified]] (bottom right) Chinese characters|picupright=0.4|t={{linktext|漢}}|s={{linktext|汉}}|p=Hàn|bpmf=ㄏㄢˋ|myr=Hàn|w={{tonesup|Han4}}|mi={{IPAc-cmn|h|an|4|}}|gr=Hann|tp=Hàn|y=Hon|ci={{IPAc-yue|h|on|3}}|j=Hon3|tl=Hàn|wuu=Hoe|poj=Hàn|mc=xàn|oc-b92=*{{IPA|xans}}|oc-bs=*{{IPA|n̥ˤar-s}}}}'''ລາຊະວົງຮັ້ນ''' ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ (202&nbsp;BC – 9&nbsp;AD, 25–220&nbsp;AD) ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Liu Bang ແລະປົກຄອງໂດຍເຮືອນຂອງ Liu. ລາຊະວົງ​ກ່ອນ​ແມ່ນ [[ລາຊະວົງສິນ]] ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ (221–206).&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.), ແລະ ມັນ ໄດ້ ຮັບ ຜົນ ສໍາ ເລັດ ໂດຍ ໄລ ຍະ ເວ ລາ ສາມ ຊະ ອາ ນາ ຈັກ (220–280&nbsp;AD). ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ​ຊິນ (9–23).&nbsp;AD) ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ຄອງ​ຕໍາ​ແຫນ່ງ Wang Mang, ແລະ​ດັ່ງ​ນັ້ນ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ຖືກ​ແຍກ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ໄລ​ຍະ​, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ຮັ້ນ (202​.&nbsp;BC – 9&nbsp;AD) ແລະ​ຊາວ ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ (25–220&nbsp;AD). ໂດຍ​ຜ່ານ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ​ສີ່​ສັດຕະວັດ​ແລ້ວ, ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ຢ່າງ​ຖາວອນ​ຕໍ່​ເອກະລັກ​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ໄລຍະ​ຕໍ່​ມາ. ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ " ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ" ຫຼື "ຈີນ​ຮ້ານ". ພາສາ​ຈີນ​ທີ່​ເວົ້າ ​ແລະ ​ຂຽນ​ພາສາ​ຈີນ ​ຖືກ​ເອີ້ນ​ຕາມ​ລຳດັບ​ວ່າ "ພາສາ​ຮັນ" ​ແລະ "[[ຕົວອັກສອນຈີນ|ຕົວ​ໜັງສື ຮັ້ນ]]". ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຮ້ານ ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂອງ ​ສັງ​ຄົມ ແລະ ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຮ້ານ. ທ່ານ​ໄດ້​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ລັດຖະບານ​ຮາ​ນ ​ແຕ່​ໄດ້​ແບ່ງປັນ​ອຳນາດ​ກັບ​ທັງ ​ພວກ​ຊັ້ນສູງ ​ແລະ​ບັນດາ​ລັດຖະມົນຕີ​ທີ່​ຖືກ​ແຕ່ງ​ຕັ້ງ ຊຶ່ງ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ມາ​ຈາກ ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ນາຍ​ພົນ. ຈັກ​ກະ​ບົດ ຮັ້ນ ໄດ້​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ເຂດ​ທີ່​ຄວບ​ຄຸມ​ໂດຍ​ກົງ​ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ເອີ້ນ​ວ່າ ​ບັນ​ຊາ​ການ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ເຄິ່ງ​ຕົນ​ເອງ ​ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​. ອານາຈັກເຫຼົ່ານີ້ຄ່ອຍໆສູນເສຍຄວາມເປັນເອກະລາດທັງ ໝົດ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ການກະບົດຂອງເຈັດລັດ. ຈາກ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ຂອງ Emperor Wu (r. 141–87 ກ່ອນ ​ໜ້າ​ນີ້, ສານ​ຈີນ​ໄດ້​ສະ​ໜັບ​ສະ​ໜູນ ​ລັດ​ທິ​ຂົງ​ຈື້ ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ດ້ານ​ການ​ສຶກ​ສາ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ສານ, ສັງ​ລວມ​ກັບ ​ຈັກ​ກະ​ວານ ​ຂອງ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ​ໃນ​ຍຸກ​ຕໍ່​ມາ​ເຊັ່ນ ດົງ​ຈົງ​ຊູ. ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ ​ໄລຍະ​ຄວາມ​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ ​ພ້ອມ​ທັງ​ການ​ເຕີບ​ໂຕ​ອັນ​ສຳຄັນ​ຂອງ ​ເສດຖະກິດ​ເງິນຕາ ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ລາ ຊະວົງ​ໂຈ່​ວ ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ (c. 1050 – 256&nbsp;BC). ເງິນຫຼຽນ ທີ່ລັດຖະບານກາງຂຸດຄົ້ນໃນປີ 119&nbsp;BC ຍັງ​ຄົງ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຈົນ​ກ​່​ວາ ​ລາ​ຊະ​ວົງ Tang (618–907&nbsp;AD). ໄລຍະເວລາໄດ້ເຫັນການປະດິດສ້າງສະຖາບັນທີ່ຈໍາກັດຈໍານວນຫນຶ່ງ. ​ເພື່ອ​ສະໜອງ​ທຶນ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະຫານ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ​ແກ້​ໄຂ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ​ໃໝ່, ລັດຖະບານ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຸດສາຫະກຳ​ເກືອ ​ແລະ ​ເຫລັກ​ຂອງ​ເອກະ​ຊົນ​ເປັນ​ສັນຊາດ​ໃນ​ປີ 117.BC, ການສ້າງການຜູກຂາດຂອງລັດຖະບານທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຍົກເລີກໃນໄລຍະເວລາຕາເວັນອອກ. ມີຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານ ວິທະຍາສາດ ແລະ ເທັກໂນໂລຍີ ໃນຍຸກສະໄໝຮັນ, ລວມທັງການປະກົດຕົວຂອງ ການຜະລິດເຈ້ຍ, ເຊືອກຜູກ ສຳລັບກຳປັ່ນຊີ້ນໍາ, ຕົວເລກທາງລົບ ທາງຄະນິດສາດ, ແຜນທີ່ຍົກ-ຍົກ, ແຜ່ນເຫຼັກກ້າ ທີ່ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍ ລະບົບໄຮໂດຼລິກ ສຳລັບ ດາລາສາດ, ແລະ ເຄື່ອງວັດແທກແຜ່ນດິນໄຫວ ທີ່ແນມເບິ່ງທິດທາງສຳຄັນຂອງ. ແຜ່ນ​ດິນ​ໄຫວ​ຢູ່​ຫ່າງ​ໄກ​ໂດຍ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ຂອງ inverted pendulum. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງຫຼາຍຢ່າງກັບຊົນຊາດ Xiongnu, ສະຫະພັນກຳມະບານທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນ ທົ່ງພຽງຕາເວັນອອກຂອງ Eurasian. [ກອງທັບ Xiongnu ໄດ້ເອົາຊະນະຊາວ ຮັ້ນ ໃນປີ 200<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwbg">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>BC, ກະຕຸ້ນຊາວ ຮັ້ນ ໃຫ້ເອົາໃຈຊາວ Xiongnu ດ້ວຍນະໂຍບາຍຜູກພັນການແຕ່ງງານແລະການຈ່າຍຄ່າ tribute, ເຖິງແມ່ນວ່າ Xiongnu ຍັງສືບຕໍ່ບຸກໂຈມຕີຊາຍແດນພາກເຫນືອຂອງ ຮັ້ນ. ນະ​ໂຍ​ບາຍ ຮັ້ນ ໄດ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ໃນ 133​&nbsp;BC, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Wu, ໃນ​ເວ​ລາ​ທີ່​ກໍາ​ລັງ ຮັ້ນ ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ ​ການ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ເພື່ອ​ປາບ Xiongnu​. ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xiongnu ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ຮັບ​ເອົາ​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ເປັນ ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ ຮັ້ນ​, ແລະ​ສະ​ມາ​ຄົມ Xiongnu ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​. ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ ​ແລວ​ເສດ​ຖະ​ກິດ Hexi ແລະ ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ໃນ​ອາ​ຊີ ​ຂອງ ​ອ່າງ Tarim ຈາກ Xiongnu, ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ເສັ້ນ​ທາງ​ສາຍ​ໄຫມ. ດິນແດນ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ສະຫະພັນ Xianbei ທີ່​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ຢູ່​ໃນ​ຕໍ່ໜ້າ. ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ຍັງ​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ບັດ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້ ​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ, ຍຶດ​ເອົາ Nanyue ໃນ​ປີ 111.<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mweg">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>BC ແລະ Dian ໃນ 109<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwfA">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>BC. ລາວ​ໄດ້​ຂະຫຍາຍ​ອານາ​ເຂດ​ຂອງ ຮັ້ນ ​ໄປ​ສູ່ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາຫຼີ]] ​ເໜືອ, ບ່ອນ​ທີ່​ກອງທັບ ຮັ້ນ ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ Gojoseon ​ແລະ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ກອງ​ບັນຊາ​ການ Xuantu ​ແລະ Lelang ​ໃນ​ປີ 108.&nbsp;BC. ຫຼັງຈາກ 92&nbsp;AD, ລາຊະວັງ eunuchs ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການເມືອງຂອງລາຊະວົງຂອງລາຊະວົງ, ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຕໍ່ສູ້ອໍານາດທີ່ຮຸນແຮງລະຫວ່າງບັນດາ consort clans ຂອງ empresses ແລະ empresses dowager. ອຳນາດການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດຍັງຖືກທ້າທາຍຢ່າງໜັກໜ່ວງຈາກສັງຄົມສາສະໜາ Taoist ຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ່ງໄດ້ກະຕຸ້ນໃຫ້ເກີດການກະບົດ Yellow Turban Rebellion ແລະ ຫ້າ Pecks of Rice Rebellion. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເສຍ​ຊີ​ວິດ​ຂອງ Emperor Ling (r. 168–189 AD), ອະນຸສາວະລີພະລາຊະວັງ ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍ ໂດຍນາຍທະຫານ, ອະນຸຍາດໃຫ້ສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງແລະຜູ້ປົກຄອງທະຫານກາຍເປັນນັກຮົບແລະ ແບ່ງແຍກອານາຈັກ. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 220&nbsp;AD ເມື່ອ Cao Pi, ກະສັດ Wei, ຍຶດຄອງບັນລັງຈາກ ຈັກກະພັດ Xian. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] gluqrkrld4wtdg4scol2thic6atu07o 112510 112509 2024-12-04T12:03:34Z Randervik 18653 112510 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country|native_name=漢<br />[[File:漢-seal.svg|class=skin-invert|x24px|alt=𗴂]]|conventional_long_name=ລາຊະວົງຮັ້ນ|common_name=Han|era=[[ປະຫວັດສາດຂອງຈີນ|ຈັກກະພັດ]]|status=ຈັກກະວັດ|government_type=[[ລັດທິຈັກກະພັດ]]|year_start=202 BC|year_end=220 AD|event_start=<nowiki>[[ຮົບ​ຂອງ Gaixia​]​; Liu Bang ປະກາດ </nowiki>[[Emperor of China|emperor]]|event_end=Abdication to [[Cao Wei]]|life_span={{plainlist| * 202 BC – 9 AD; 25–220 AD * {{nwr|{{nobold|(9–23 AD: [[Xin dynasty|Xin]])}}}} }}|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ສິບແປດອານາຈັກ|s1=Cao Wei|s2=Shu Han|s3=ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu​|event_pre=[[Xiang Yu]] ແຕ່ງຕັ້ງ [[Liu Bang]] ເປັນກະສັດຂອງຮັ້ນ|date_pre=206 BC|event1=[[Xin dynasty]]|date_event1=9–23 AD|stat_year1=50 BC ({{est.}} Western Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area1=6000000|stat_year2=2 AD{{sfnmp|Nishijima|1986|1pp=595–596|Bielenstein|1987|2p=14}}|stat_pop2=57,671,400|stat_year3=100 AD ({{est.}} Eastern Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area3=6500000|image_map=Han Dynasty map 2CE.png|image_map_caption=The Western Han dynasty in 2&nbsp;AD{{sfnp|Barnes|2007|p=63}} {{plainlist| * {{color box|#0000ff}} Principalities and centrally-administered [[Commandery (China)|commanderies]] * {{color box|#0080ff}} [[Protectorate of the Western Regions]] ([[Tarim Basin]]) }}|capital={{ubli | [[Chang'an]] {{nwr|(206 BC – 9 AD, 190–195 AD)}} | [[Luoyang]] {{nwr|(23–190 AD, 196 AD)}} | [[Xuchang]] {{nwr|(196–220 AD)}}}}|common_languages=[[ຈີນເກົ່າ]]|religion={{hlist|[[ສາສະໜາ​ພຸດ​ຈີນ]]|[[ສາສະໜາ​ທາວ]]|[[ພຸດທະ​ສາສະໜາ]]}}|currency=[[Ancient Chinese coinage#Ban Liang coins|Ban Liang coins]] and [[Ancient Chinese coinage#Western Han and the Wu Zhu coins|Wu Zhu coins]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Han|Emperor Gaozu]]|leader2=[[Emperor Wu ຂອງ Han|ຈັກກະພັດ Wu]]|leader3=[[Emperor Xuan of Han|ຈັກກະພັດ Xuan]]|leader4=[[ຈັກກະພັດ Guangwu]]|leader5=[[ຈັກກະພັດ Xian]]|year_leader1=202–195 ກ່ອນ ຄ.ສ.|year_leader2=141–87 BC|year_leader3=74–48 BC|year_leader4=25–57 AD|year_leader5=189–220 AD (ສຸດທ້າຍ) <!-- Please do not alter any information below this line -->|title_leader=[[ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ຊື່​ຂອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ]]|deputy1=[[Xiao He]]|deputy2=[[Cao Shen]]|deputy3=[[Dong Zhuo]]|deputy4=[[Cao Cao]]|deputy5=[[Cao Pi]]|year_deputy1=206–193 BC|year_deputy2=193–190 BC|year_deputy3=189–192 AD|year_deputy4=208–220 AD|year_deputy5=220 AD|title_deputy=[[Grand chancellor (China)|Chancellor]] <!-- Please do not alter any information above this line -->}}{{Infobox Chinese|showflag=p|pic=Han (Chinese characters).svg|piccap="Han" in ancient [[seal script]] (top left), Han-era [[clerical script]] (top right), modern [[Traditional Chinese characters|traditional]] (bottom left), and [[Simplified Chinese characters|simplified]] (bottom right) Chinese characters|picupright=0.4|t={{linktext|漢}}|s={{linktext|汉}}|p=Hàn|bpmf=ㄏㄢˋ|myr=Hàn|w={{tonesup|Han4}}|mi={{IPAc-cmn|h|an|4|}}|gr=Hann|tp=Hàn|y=Hon|ci={{IPAc-yue|h|on|3}}|j=Hon3|tl=Hàn|wuu=Hoe|poj=Hàn|mc=xàn|oc-b92=*{{IPA|xans}}|oc-bs=*{{IPA|n̥ˤar-s}}}}'''ລາຊະວົງຮັ້ນ''' ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ (202&nbsp;BC – 9&nbsp;AD, 25–220&nbsp;AD) ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Liu Bang ແລະປົກຄອງໂດຍເຮືອນຂອງ Liu. ລາຊະວົງ​ກ່ອນ​ແມ່ນ [[ລາຊະວົງສິນ]] ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ (221–206).&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.), ແລະ ມັນ ໄດ້ ຮັບ ຜົນ ສໍາ ເລັດ ໂດຍ ໄລ ຍະ ເວ ລາ ສາມ ຊະ ອາ ນາ ຈັກ (220–280&nbsp;AD). ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ​ຊິນ (9–23).&nbsp;AD) ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ຄອງ​ຕໍາ​ແຫນ່ງ Wang Mang, ແລະ​ດັ່ງ​ນັ້ນ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ຖືກ​ແຍກ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ໄລ​ຍະ​, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ຮັ້ນ (202​.&nbsp;BC – 9&nbsp;AD) ແລະ​ຊາວ ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ (25–220&nbsp;AD). ໂດຍ​ຜ່ານ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ​ສີ່​ສັດຕະວັດ​ແລ້ວ, ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ຢ່າງ​ຖາວອນ​ຕໍ່​ເອກະລັກ​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ໄລຍະ​ຕໍ່​ມາ. ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ " ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ" ຫຼື "ຈີນ​ຮ້ານ". ພາສາ​ຈີນ​ທີ່​ເວົ້າ ​ແລະ ​ຂຽນ​ພາສາ​ຈີນ ​ຖືກ​ເອີ້ນ​ຕາມ​ລຳດັບ​ວ່າ "ພາສາ​ຮັນ" ​ແລະ "[[ຕົວອັກສອນຈີນ|ຕົວ​ໜັງສື ຮັ້ນ]]". ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຮ້ານ ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂອງ ​ສັງ​ຄົມ ແລະ ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຮ້ານ. ທ່ານ​ໄດ້​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ລັດຖະບານ​ຮາ​ນ ​ແຕ່​ໄດ້​ແບ່ງປັນ​ອຳນາດ​ກັບ​ທັງ ​ພວກ​ຊັ້ນສູງ ​ແລະ​ບັນດາ​ລັດຖະມົນຕີ​ທີ່​ຖືກ​ແຕ່ງ​ຕັ້ງ ຊຶ່ງ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ມາ​ຈາກ ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ນາຍ​ພົນ. ຈັກ​ກະ​ບົດ ຮັ້ນ ໄດ້​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ເຂດ​ທີ່​ຄວບ​ຄຸມ​ໂດຍ​ກົງ​ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ເອີ້ນ​ວ່າ ​ບັນ​ຊາ​ການ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ເຄິ່ງ​ຕົນ​ເອງ ​ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​. ອານາຈັກເຫຼົ່ານີ້ຄ່ອຍໆສູນເສຍຄວາມເປັນເອກະລາດທັງ ໝົດ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ການກະບົດຂອງເຈັດລັດ. ຈາກ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ຂອງ Emperor Wu (r. 141–87 ກ່ອນ ​ໜ້າ​ນີ້, ສານ​ຈີນ​ໄດ້​ສະ​ໜັບ​ສະ​ໜູນ ​ລັດ​ທິ​ຂົງ​ຈື້ ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ດ້ານ​ການ​ສຶກ​ສາ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ສານ, ສັງ​ລວມ​ກັບ ​ຈັກ​ກະ​ວານ ​ຂອງ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ​ໃນ​ຍຸກ​ຕໍ່​ມາ​ເຊັ່ນ ດົງ​ຈົງ​ຊູ. ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ ​ໄລຍະ​ຄວາມ​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ ​ພ້ອມ​ທັງ​ການ​ເຕີບ​ໂຕ​ອັນ​ສຳຄັນ​ຂອງ ​ເສດຖະກິດ​ເງິນຕາ ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ລາ ຊະວົງ​ໂຈ່​ວ ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ (c. 1050 – 256&nbsp;BC). ເງິນຫຼຽນ ທີ່ລັດຖະບານກາງຂຸດຄົ້ນໃນປີ 119&nbsp;BC ຍັງ​ຄົງ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຈົນ​ກ​່​ວາ ​ລາ​ຊະ​ວົງ Tang (618–907&nbsp;AD). ໄລຍະເວລາໄດ້ເຫັນການປະດິດສ້າງສະຖາບັນທີ່ຈໍາກັດຈໍານວນຫນຶ່ງ. ​ເພື່ອ​ສະໜອງ​ທຶນ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະຫານ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ​ແກ້​ໄຂ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ​ໃໝ່, ລັດຖະບານ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຸດສາຫະກຳ​ເກືອ ​ແລະ ​ເຫລັກ​ຂອງ​ເອກະ​ຊົນ​ເປັນ​ສັນຊາດ​ໃນ​ປີ 117.BC, ການສ້າງການຜູກຂາດຂອງລັດຖະບານທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຍົກເລີກໃນໄລຍະເວລາຕາເວັນອອກ. ມີຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານ ວິທະຍາສາດ ແລະ ເທັກໂນໂລຍີ ໃນຍຸກສະໄໝຮັນ, ລວມທັງການປະກົດຕົວຂອງ ການຜະລິດເຈ້ຍ, ເຊືອກຜູກ ສຳລັບກຳປັ່ນຊີ້ນໍາ, ຕົວເລກທາງລົບ ທາງຄະນິດສາດ, ແຜນທີ່ຍົກ-ຍົກ, ແຜ່ນເຫຼັກກ້າ ທີ່ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍ ລະບົບໄຮໂດຼລິກ ສຳລັບ ດາລາສາດ, ແລະ ເຄື່ອງວັດແທກແຜ່ນດິນໄຫວ ທີ່ແນມເບິ່ງທິດທາງສຳຄັນຂອງ. ແຜ່ນ​ດິນ​ໄຫວ​ຢູ່​ຫ່າງ​ໄກ​ໂດຍ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ຂອງ inverted pendulum. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງຫຼາຍຢ່າງກັບຊົນຊາດ Xiongnu, ສະຫະພັນກຳມະບານທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນ ທົ່ງພຽງຕາເວັນອອກຂອງ Eurasian. ກອງທັບ Xiongnu ໄດ້ເອົາຊະນະຊາວ ຮັ້ນ ໃນປີ 200BC, ກະຕຸ້ນຊາວ ຮັ້ນ ໃຫ້ເອົາໃຈຊາວ Xiongnu ດ້ວຍນະໂຍບາຍຜູກພັນການແຕ່ງງານແລະການຈ່າຍຄ່າ tribute, ເຖິງແມ່ນວ່າ Xiongnu ຍັງສືບຕໍ່ບຸກໂຈມຕີຊາຍແດນພາກເຫນືອຂອງ ຮັ້ນ. ນະ​ໂຍ​ບາຍ ຮັ້ນ ໄດ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ໃນ 133​&nbsp;BC, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Wu, ໃນ​ເວ​ລາ​ທີ່​ກໍາ​ລັງ ຮັ້ນ ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ ​ການ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ເພື່ອ​ປາບ Xiongnu​. ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xiongnu ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ຮັບ​ເອົາ​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ເປັນ ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ ຮັ້ນ​, ແລະ​ສະ​ມາ​ຄົມ Xiongnu ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​. ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ ​ແລວ​ເສດ​ຖະ​ກິດ Hexi ແລະ ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ໃນ​ອາ​ຊີ ​ຂອງ ​ອ່າງ Tarim ຈາກ Xiongnu, ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ເສັ້ນ​ທາງ​ສາຍ​ໄຫມ. ດິນແດນ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ສະຫະພັນ Xianbei ທີ່​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ຢູ່​ໃນ​ຕໍ່ໜ້າ. ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ຍັງ​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ບັດ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້ ​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ, ຍຶດ​ເອົາ Nanyue ໃນ​ປີ 111. ລາວ​ໄດ້​ຂະຫຍາຍ​ອານາ​ເຂດ​ຂອງ ຮັ້ນ ​ໄປ​ສູ່ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາຫຼີ]] ​ເໜືອ, ບ່ອນ​ທີ່​ກອງທັບ ຮັ້ນ ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ Gojoseon ​ແລະ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ກອງ​ບັນຊາ​ການ Xuantu ​ແລະ Lelang ​ໃນ​ປີ 108.&nbsp;BC. ຫຼັງຈາກ 92&nbsp;AD, ລາຊະວັງ eunuchs ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການເມືອງຂອງລາຊະວົງຂອງລາຊະວົງ, ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຕໍ່ສູ້ອໍານາດທີ່ຮຸນແຮງລະຫວ່າງບັນດາ consort clans ຂອງ empresses ແລະ empresses dowager. ອຳນາດການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດຍັງຖືກທ້າທາຍຢ່າງໜັກໜ່ວງຈາກສັງຄົມສາສະໜາ Taoist ຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ່ງໄດ້ກະຕຸ້ນໃຫ້ເກີດການກະບົດ Yellow Turban Rebellion ແລະ ຫ້າ Pecks of Rice Rebellion. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເສຍ​ຊີ​ວິດ​ຂອງ Emperor Ling (r. 168–189 AD), ອະນຸສາວະລີພະລາຊະວັງ ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍ ໂດຍນາຍທະຫານ, ອະນຸຍາດໃຫ້ສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງແລະຜູ້ປົກຄອງທະຫານກາຍເປັນນັກຮົບແລະ ແບ່ງແຍກອານາຈັກ. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 220&nbsp;AD ເມື່ອ Cao Pi, ກະສັດ Wei, ຍຶດຄອງບັນລັງຈາກ ຈັກກະພັດ Xian. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] h74bw98rzu2vx5tatht0tv8oph35d5r 112511 112510 2024-12-04T12:04:56Z Randervik 18653 112511 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country|native_name=漢<br />[[File:漢-seal.svg|class=skin-invert|x24px|alt=𗴂]]|conventional_long_name=ລາຊະວົງຮັ້ນ|common_name=ຮັ້ນ|era=[[ປະຫວັດສາດຂອງຈີນ|ຈັກກະພັດ]]|status=ຈັກກະວັດ|government_type=[[ລັດທິຈັກກະພັດ]]|year_start=202 BC|year_end=220 AD|event_start=<nowiki>[[ຮົບ​ຂອງ Gaixia​]​; Liu Bang ປະກາດ </nowiki>[[Emperor of China|emperor]]|event_end=Abdication to [[Cao Wei]]|life_span={{plainlist| * 202 BC – 9 AD; 25–220 AD * {{nwr|{{nobold|(9–23 AD: [[Xin dynasty|Xin]])}}}} }}|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ສິບແປດອານາຈັກ|s1=Cao Wei|s2=Shu Han|s3=ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu​|event_pre=[[Xiang Yu]] ແຕ່ງຕັ້ງ [[Liu Bang]] ເປັນກະສັດຂອງຮັ້ນ|date_pre=206 BC|event1=[[Xin dynasty]]|date_event1=9–23 AD|stat_year1=50 BC ({{est.}} Western Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area1=6000000|stat_year2=2 AD{{sfnmp|Nishijima|1986|1pp=595–596|Bielenstein|1987|2p=14}}|stat_pop2=57,671,400|stat_year3=100 AD ({{est.}} Eastern Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area3=6500000|image_map=Han Dynasty map 2CE.png|image_map_caption=ລາຊະວົງຮັ້ນ ຕາເວັນຕົກໃນ 2&nbsp;AD{{sfnp|Barnes|2007|p=63}} {{plainlist| * {{color box|#0000ff}} ອຳນາດການປົກຄອງ ແລະ ບໍລິຫານສູນກາງ [[Commandery (China)|commanderies]] * {{color box|#0080ff}} [[ປົກ​ປັກ​ຮັກ​ສາ​ພາກ​ພື້ນ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​]] ([[ອ່າງ Tarim]]) }}|capital={{ubli | [[Chang'an]] {{nwr|(206 BC – 9 AD, 190–195 AD)}} | [[Luoyang]] {{nwr|(23–190 AD, 196 AD)}} | [[Xuchang]] {{nwr|(196–220 AD)}}}}|common_languages=[[ຈີນເກົ່າ]]|religion={{hlist|[[ສາສະໜາ​ພຸດ​ຈີນ]]|[[ສາສະໜາ​ທາວ]]|[[ພຸດທະ​ສາສະໜາ]]}}|currency=[[Ancient Chinese coinage#Ban Liang coins|Ban Liang coins]] and [[Ancient Chinese coinage#Western Han and the Wu Zhu coins|Wu Zhu coins]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Han|Emperor Gaozu]]|leader2=[[Emperor Wu ຂອງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ Wu]]|leader3=[[Emperor Xuan of Han|ຈັກກະພັດ Xuan]]|leader4=[[ຈັກກະພັດ Guangwu]]|leader5=[[ຈັກກະພັດ Xian]]|year_leader1=202–195 ກ່ອນ ຄ.ສ.|year_leader2=141–87 BC|year_leader3=74–48 BC|year_leader4=25–57 AD|year_leader5=189–220 AD (ສຸດທ້າຍ) <!-- Please do not alter any information below this line -->|title_leader=[[ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ຊື່​ຂອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ]]|deputy1=[[Xiao He]]|deputy2=[[Cao Shen]]|deputy3=[[Dong Zhuo]]|deputy4=[[Cao Cao]]|deputy5=[[Cao Pi]]|year_deputy1=206–193 BC|year_deputy2=193–190 BC|year_deputy3=189–192 AD|year_deputy4=208–220 AD|year_deputy5=220 AD|title_deputy=[[Grand chancellor (China)|Chancellor]] <!-- Please do not alter any information above this line -->}}{{Infobox Chinese|showflag=p|pic=Han (Chinese characters).svg|piccap="Han" in ancient [[seal script]] (top left), Han-era [[clerical script]] (top right), modern [[Traditional Chinese characters|traditional]] (bottom left), and [[Simplified Chinese characters|simplified]] (bottom right) Chinese characters|picupright=0.4|t={{linktext|漢}}|s={{linktext|汉}}|p=Hàn|bpmf=ㄏㄢˋ|myr=Hàn|w={{tonesup|Han4}}|mi={{IPAc-cmn|h|an|4|}}|gr=Hann|tp=Hàn|y=Hon|ci={{IPAc-yue|h|on|3}}|j=Hon3|tl=Hàn|wuu=Hoe|poj=Hàn|mc=xàn|oc-b92=*{{IPA|xans}}|oc-bs=*{{IPA|n̥ˤar-s}}}}'''ລາຊະວົງຮັ້ນ''' ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ (202&nbsp;BC – 9&nbsp;AD, 25–220&nbsp;AD) ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Liu Bang ແລະປົກຄອງໂດຍເຮືອນຂອງ Liu. ລາຊະວົງ​ກ່ອນ​ແມ່ນ [[ລາຊະວົງສິນ]] ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ (221–206).&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.), ແລະ ມັນ ໄດ້ ຮັບ ຜົນ ສໍາ ເລັດ ໂດຍ ໄລ ຍະ ເວ ລາ ສາມ ຊະ ອາ ນາ ຈັກ (220–280&nbsp;AD). ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ​ຊິນ (9–23).&nbsp;AD) ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ຄອງ​ຕໍາ​ແຫນ່ງ Wang Mang, ແລະ​ດັ່ງ​ນັ້ນ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ຖືກ​ແຍກ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ໄລ​ຍະ​, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ຮັ້ນ (202​.&nbsp;BC – 9&nbsp;AD) ແລະ​ຊາວ ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ (25–220&nbsp;AD). ໂດຍ​ຜ່ານ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ​ສີ່​ສັດຕະວັດ​ແລ້ວ, ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ຢ່າງ​ຖາວອນ​ຕໍ່​ເອກະລັກ​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ໄລຍະ​ຕໍ່​ມາ. ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ " ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ" ຫຼື "ຈີນ​ຮ້ານ". ພາສາ​ຈີນ​ທີ່​ເວົ້າ ​ແລະ ​ຂຽນ​ພາສາ​ຈີນ ​ຖືກ​ເອີ້ນ​ຕາມ​ລຳດັບ​ວ່າ "ພາສາ​ຮັນ" ​ແລະ "[[ຕົວອັກສອນຈີນ|ຕົວ​ໜັງສື ຮັ້ນ]]". ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຮ້ານ ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂອງ ​ສັງ​ຄົມ ແລະ ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຮ້ານ. ທ່ານ​ໄດ້​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ລັດຖະບານ​ຮາ​ນ ​ແຕ່​ໄດ້​ແບ່ງປັນ​ອຳນາດ​ກັບ​ທັງ ​ພວກ​ຊັ້ນສູງ ​ແລະ​ບັນດາ​ລັດຖະມົນຕີ​ທີ່​ຖືກ​ແຕ່ງ​ຕັ້ງ ຊຶ່ງ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ມາ​ຈາກ ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ນາຍ​ພົນ. ຈັກ​ກະ​ບົດ ຮັ້ນ ໄດ້​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ເຂດ​ທີ່​ຄວບ​ຄຸມ​ໂດຍ​ກົງ​ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ເອີ້ນ​ວ່າ ​ບັນ​ຊາ​ການ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ເຄິ່ງ​ຕົນ​ເອງ ​ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​. ອານາຈັກເຫຼົ່ານີ້ຄ່ອຍໆສູນເສຍຄວາມເປັນເອກະລາດທັງ ໝົດ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ການກະບົດຂອງເຈັດລັດ. ຈາກ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ຂອງ Emperor Wu (r. 141–87 ກ່ອນ ​ໜ້າ​ນີ້, ສານ​ຈີນ​ໄດ້​ສະ​ໜັບ​ສະ​ໜູນ ​ລັດ​ທິ​ຂົງ​ຈື້ ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ດ້ານ​ການ​ສຶກ​ສາ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ສານ, ສັງ​ລວມ​ກັບ ​ຈັກ​ກະ​ວານ ​ຂອງ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ​ໃນ​ຍຸກ​ຕໍ່​ມາ​ເຊັ່ນ ດົງ​ຈົງ​ຊູ. ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ ​ໄລຍະ​ຄວາມ​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ ​ພ້ອມ​ທັງ​ການ​ເຕີບ​ໂຕ​ອັນ​ສຳຄັນ​ຂອງ ​ເສດຖະກິດ​ເງິນຕາ ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ລາ ຊະວົງ​ໂຈ່​ວ ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ (c. 1050 – 256&nbsp;BC). ເງິນຫຼຽນ ທີ່ລັດຖະບານກາງຂຸດຄົ້ນໃນປີ 119&nbsp;BC ຍັງ​ຄົງ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຈົນ​ກ​່​ວາ ​ລາ​ຊະ​ວົງ Tang (618–907&nbsp;AD). ໄລຍະເວລາໄດ້ເຫັນການປະດິດສ້າງສະຖາບັນທີ່ຈໍາກັດຈໍານວນຫນຶ່ງ. ​ເພື່ອ​ສະໜອງ​ທຶນ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະຫານ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ​ແກ້​ໄຂ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ​ໃໝ່, ລັດຖະບານ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຸດສາຫະກຳ​ເກືອ ​ແລະ ​ເຫລັກ​ຂອງ​ເອກະ​ຊົນ​ເປັນ​ສັນຊາດ​ໃນ​ປີ 117.BC, ການສ້າງການຜູກຂາດຂອງລັດຖະບານທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຍົກເລີກໃນໄລຍະເວລາຕາເວັນອອກ. ມີຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານ ວິທະຍາສາດ ແລະ ເທັກໂນໂລຍີ ໃນຍຸກສະໄໝຮັນ, ລວມທັງການປະກົດຕົວຂອງ ການຜະລິດເຈ້ຍ, ເຊືອກຜູກ ສຳລັບກຳປັ່ນຊີ້ນໍາ, ຕົວເລກທາງລົບ ທາງຄະນິດສາດ, ແຜນທີ່ຍົກ-ຍົກ, ແຜ່ນເຫຼັກກ້າ ທີ່ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍ ລະບົບໄຮໂດຼລິກ ສຳລັບ ດາລາສາດ, ແລະ ເຄື່ອງວັດແທກແຜ່ນດິນໄຫວ ທີ່ແນມເບິ່ງທິດທາງສຳຄັນຂອງ. ແຜ່ນ​ດິນ​ໄຫວ​ຢູ່​ຫ່າງ​ໄກ​ໂດຍ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ຂອງ inverted pendulum. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງຫຼາຍຢ່າງກັບຊົນຊາດ Xiongnu, ສະຫະພັນກຳມະບານທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນ ທົ່ງພຽງຕາເວັນອອກຂອງ Eurasian. ກອງທັບ Xiongnu ໄດ້ເອົາຊະນະຊາວ ຮັ້ນ ໃນປີ 200BC, ກະຕຸ້ນຊາວ ຮັ້ນ ໃຫ້ເອົາໃຈຊາວ Xiongnu ດ້ວຍນະໂຍບາຍຜູກພັນການແຕ່ງງານແລະການຈ່າຍຄ່າ tribute, ເຖິງແມ່ນວ່າ Xiongnu ຍັງສືບຕໍ່ບຸກໂຈມຕີຊາຍແດນພາກເຫນືອຂອງ ຮັ້ນ. ນະ​ໂຍ​ບາຍ ຮັ້ນ ໄດ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ໃນ 133​&nbsp;BC, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Wu, ໃນ​ເວ​ລາ​ທີ່​ກໍາ​ລັງ ຮັ້ນ ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ ​ການ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ເພື່ອ​ປາບ Xiongnu​. ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xiongnu ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ຮັບ​ເອົາ​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ເປັນ ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ ຮັ້ນ​, ແລະ​ສະ​ມາ​ຄົມ Xiongnu ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​. ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ ​ແລວ​ເສດ​ຖະ​ກິດ Hexi ແລະ ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ໃນ​ອາ​ຊີ ​ຂອງ ​ອ່າງ Tarim ຈາກ Xiongnu, ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ເສັ້ນ​ທາງ​ສາຍ​ໄຫມ. ດິນແດນ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ສະຫະພັນ Xianbei ທີ່​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ຢູ່​ໃນ​ຕໍ່ໜ້າ. ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ຍັງ​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ບັດ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້ ​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ, ຍຶດ​ເອົາ Nanyue ໃນ​ປີ 111. ລາວ​ໄດ້​ຂະຫຍາຍ​ອານາ​ເຂດ​ຂອງ ຮັ້ນ ​ໄປ​ສູ່ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາຫຼີ]] ​ເໜືອ, ບ່ອນ​ທີ່​ກອງທັບ ຮັ້ນ ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ Gojoseon ​ແລະ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ກອງ​ບັນຊາ​ການ Xuantu ​ແລະ Lelang ​ໃນ​ປີ 108.&nbsp;BC. ຫຼັງຈາກ 92&nbsp;AD, ລາຊະວັງ eunuchs ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການເມືອງຂອງລາຊະວົງຂອງລາຊະວົງ, ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຕໍ່ສູ້ອໍານາດທີ່ຮຸນແຮງລະຫວ່າງບັນດາ consort clans ຂອງ empresses ແລະ empresses dowager. ອຳນາດການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດຍັງຖືກທ້າທາຍຢ່າງໜັກໜ່ວງຈາກສັງຄົມສາສະໜາ Taoist ຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ່ງໄດ້ກະຕຸ້ນໃຫ້ເກີດການກະບົດ Yellow Turban Rebellion ແລະ ຫ້າ Pecks of Rice Rebellion. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເສຍ​ຊີ​ວິດ​ຂອງ Emperor Ling (r. 168–189 AD), ອະນຸສາວະລີພະລາຊະວັງ ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍ ໂດຍນາຍທະຫານ, ອະນຸຍາດໃຫ້ສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງແລະຜູ້ປົກຄອງທະຫານກາຍເປັນນັກຮົບແລະ ແບ່ງແຍກອານາຈັກ. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 220&nbsp;AD ເມື່ອ Cao Pi, ກະສັດ Wei, ຍຶດຄອງບັນລັງຈາກ ຈັກກະພັດ Xian. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] sfzqkpjtlttqlvadkc0m32lm0e0i0rt 112512 112511 2024-12-04T12:05:46Z Randervik 18653 112512 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country|native_name=漢<br />[[File:漢-seal.svg|class=skin-invert|x24px|alt=𗴂]]|conventional_long_name=ລາຊະວົງຮັ້ນ|common_name=ຮັ້ນ|era=[[ປະຫວັດສາດຂອງຈີນ|ຈັກກະພັດ]]|status=ຈັກກະວັດ|government_type=[[ລັດທິຈັກກະພັດ]]|year_start=202 BC|year_end=220 AD|event_start=<nowiki>[[ຮົບ​ຂອງ Gaixia​]​; Liu Bang ປະກາດ </nowiki>[[Emperor of China|emperor]]|event_end=Abdication to [[Cao Wei]]|life_span={{plainlist| * 202 BC – 9 AD; 25–220 AD * {{nwr|{{nobold|(9–23 AD: [[Xin dynasty|Xin]])}}}} }}|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ສິບແປດອານາຈັກ|s1=Cao Wei|s2=Shu Han|s3=ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu​|event_pre=[[Xiang Yu]] ແຕ່ງຕັ້ງ [[Liu Bang]] ເປັນກະສັດຂອງຮັ້ນ|date_pre=206 BC|event1=[[Xin dynasty]]|date_event1=9–23 AD|stat_year1=50 BC ({{est.}} Western Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area1=6000000|stat_year2=2 AD{{sfnmp|Nishijima|1986|1pp=595–596|Bielenstein|1987|2p=14}}|stat_pop2=57,671,400|stat_year3=100 AD ({{est.}} Eastern Han peak){{sfnp|Taagepera|1979|p=128}}|stat_area3=6500000|image_map=Han Dynasty map 2CE.png|image_map_caption=ລາຊະວົງຮັ້ນ ຕາເວັນຕົກໃນ 2&nbsp;AD{{sfnp|Barnes|2007|p=63}} {{plainlist| * {{color box|#0000ff}} ອຳນາດການປົກຄອງ ແລະ ບໍລິຫານສູນກາງ [[Commandery (China)|commanderies]] * {{color box|#0080ff}} [[ປົກ​ປັກ​ຮັກ​ສາ​ພາກ​ພື້ນ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​]] ([[ອ່າງ Tarim]]) }}|capital={{ubli | [[Chang'an]] {{nwr|(206 BC – 9 AD, 190–195 AD)}} | [[Luoyang]] {{nwr|(23–190 AD, 196 AD)}} | [[Xuchang]] {{nwr|(196–220 AD)}}}}|common_languages=[[ຈີນເກົ່າ]]|religion={{hlist|[[ສາສະໜາ​ພຸດ​ຈີນ]]|[[ສາສະໜາ​ທາວ]]|[[ພຸດທະ​ສາສະໜາ]]}}|currency=[[Ancient Chinese coinage#Ban Liang coins|Ban Liang coins]] and [[Ancient Chinese coinage#Western Han and the Wu Zhu coins|Wu Zhu coins]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Han|Emperor Gaozu]]|leader2=[[Emperor Wu ຂອງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ Wu]]|leader3=[[Emperor Xuan of Han|ຈັກກະພັດ Xuan]]|leader4=[[ຈັກກະພັດ Guangwu]]|leader5=[[ຈັກກະພັດ Xian]]|year_leader1=202–195 ກ່ອນ ຄ.ສ.|year_leader2=141–87 BC|year_leader3=74–48 BC|year_leader4=25–57 AD|year_leader5=189–220 AD (ສຸດທ້າຍ) <!-- Please do not alter any information below this line -->|title_leader=[[ບັນ​ຊີ​ລາຍ​ຊື່​ຂອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງຮັ້ນ|ຈັກກະພັດ]]|deputy1=[[Xiao He]]|deputy2=[[Cao Shen]]|deputy3=[[Dong Zhuo]]|deputy4=[[Cao Cao]]|deputy5=[[Cao Pi]]|year_deputy1=206–193 BC|year_deputy2=193–190 BC|year_deputy3=189–192 AD|year_deputy4=208–220 AD|year_deputy5=220 AD|title_deputy=[[Grand chancellor (China)|Chancellor]] <!-- Please do not alter any information above this line -->}}{{Infobox Chinese|showflag=p|pic=Han (Chinese characters).svg|piccap="ຮັ້ນ" in ancient [[seal script]] (top left), Han-era [[clerical script]] (top right), modern [[Traditional Chinese characters|traditional]] (bottom left), and [[Simplified Chinese characters|simplified]] (bottom right) Chinese characters|picupright=0.4|t={{linktext|漢}}|s={{linktext|汉}}|p=Hàn|bpmf=ㄏㄢˋ|myr=Hàn|w={{tonesup|Han4}}|mi={{IPAc-cmn|h|an|4|}}|gr=Hann|tp=Hàn|y=Hon|ci={{IPAc-yue|h|on|3}}|j=Hon3|tl=Hàn|wuu=Hoe|poj=Hàn|mc=xàn|oc-b92=*{{IPA|xans}}|oc-bs=*{{IPA|n̥ˤar-s}}}}'''ລາຊະວົງຮັ້ນ''' ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ (202&nbsp;BC – 9&nbsp;AD, 25–220&nbsp;AD) ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Liu Bang ແລະປົກຄອງໂດຍເຮືອນຂອງ Liu. ລາຊະວົງ​ກ່ອນ​ແມ່ນ [[ລາຊະວົງສິນ]] ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ (221–206).&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.&nbsp;ກ່ອນ ຄ.ສ.), ແລະ ມັນ ໄດ້ ຮັບ ຜົນ ສໍາ ເລັດ ໂດຍ ໄລ ຍະ ເວ ລາ ສາມ ຊະ ອາ ນາ ຈັກ (220–280&nbsp;AD). ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ​ຊິນ (9–23).&nbsp;AD) ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ຄອງ​ຕໍາ​ແຫນ່ງ Wang Mang, ແລະ​ດັ່ງ​ນັ້ນ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ຖືກ​ແຍກ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ໄລ​ຍະ​, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ຮັ້ນ (202​.&nbsp;BC – 9&nbsp;AD) ແລະ​ຊາວ ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ (25–220&nbsp;AD). ໂດຍ​ຜ່ານ​ມາ​ເປັນ​ເວລາ​ສີ່​ສັດຕະວັດ​ແລ້ວ, ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ໄດ້​ສົ່ງ​ຜົນ​ກະທົບ​ຢ່າງ​ຖາວອນ​ຕໍ່​ເອກະລັກ​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ໄລຍະ​ຕໍ່​ມາ. ຊົນ​ເຜົ່າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ຈີນ​ໃນ​ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ " ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ" ຫຼື "ຈີນ​ຮ້ານ". ພາສາ​ຈີນ​ທີ່​ເວົ້າ ​ແລະ ​ຂຽນ​ພາສາ​ຈີນ ​ຖືກ​ເອີ້ນ​ຕາມ​ລຳດັບ​ວ່າ "ພາສາ​ຮັນ" ​ແລະ "[[ຕົວອັກສອນຈີນ|ຕົວ​ໜັງສື ຮັ້ນ]]". ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຮ້ານ ​ແມ່ນ​ຈຸດ​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂອງ ​ສັງ​ຄົມ ແລະ ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຮ້ານ. ທ່ານ​ໄດ້​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ລັດຖະບານ​ຮາ​ນ ​ແຕ່​ໄດ້​ແບ່ງປັນ​ອຳນາດ​ກັບ​ທັງ ​ພວກ​ຊັ້ນສູງ ​ແລະ​ບັນດາ​ລັດຖະມົນຕີ​ທີ່​ຖືກ​ແຕ່ງ​ຕັ້ງ ຊຶ່ງ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ມາ​ຈາກ ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ນາຍ​ພົນ. ຈັກ​ກະ​ບົດ ຮັ້ນ ໄດ້​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ເຂດ​ທີ່​ຄວບ​ຄຸມ​ໂດຍ​ກົງ​ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ເອີ້ນ​ວ່າ ​ບັນ​ຊາ​ການ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ເຄິ່ງ​ຕົນ​ເອງ ​ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​. ອານາຈັກເຫຼົ່ານີ້ຄ່ອຍໆສູນເສຍຄວາມເປັນເອກະລາດທັງ ໝົດ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ການກະບົດຂອງເຈັດລັດ. ຈາກ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ຂອງ Emperor Wu (r. 141–87 ກ່ອນ ​ໜ້າ​ນີ້, ສານ​ຈີນ​ໄດ້​ສະ​ໜັບ​ສະ​ໜູນ ​ລັດ​ທິ​ຂົງ​ຈື້ ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ດ້ານ​ການ​ສຶກ​ສາ​ແລະ​ການ​ເມືອງ​ຂອງ​ສານ, ສັງ​ລວມ​ກັບ ​ຈັກ​ກະ​ວານ ​ຂອງ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ​ໃນ​ຍຸກ​ຕໍ່​ມາ​ເຊັ່ນ ດົງ​ຈົງ​ຊູ. ລາຊະວົງ​ຮັນ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ ​ໄລຍະ​ຄວາມ​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ ​ພ້ອມ​ທັງ​ການ​ເຕີບ​ໂຕ​ອັນ​ສຳຄັນ​ຂອງ ​ເສດຖະກິດ​ເງິນຕາ ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ລາ ຊະວົງ​ໂຈ່​ວ ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ (c. 1050 – 256&nbsp;BC). ເງິນຫຼຽນ ທີ່ລັດຖະບານກາງຂຸດຄົ້ນໃນປີ 119&nbsp;BC ຍັງ​ຄົງ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຈົນ​ກ​່​ວາ ​ລາ​ຊະ​ວົງ Tang (618–907&nbsp;AD). ໄລຍະເວລາໄດ້ເຫັນການປະດິດສ້າງສະຖາບັນທີ່ຈໍາກັດຈໍານວນຫນຶ່ງ. ​ເພື່ອ​ສະໜອງ​ທຶນ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ເຄື່ອນ​ໄຫວ​ທາງ​ການ​ທະຫານ​ຂອງ​ຕົນ ​ແລະ ​ແກ້​ໄຂ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ​ໃໝ່, ລັດຖະບານ​ຮ່າ​ໂນ້ຍ ​ໄດ້​ຍຶດ​ເອົາ​ອຸດສາຫະກຳ​ເກືອ ​ແລະ ​ເຫລັກ​ຂອງ​ເອກະ​ຊົນ​ເປັນ​ສັນຊາດ​ໃນ​ປີ 117.BC, ການສ້າງການຜູກຂາດຂອງລັດຖະບານທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຍົກເລີກໃນໄລຍະເວລາຕາເວັນອອກ. ມີຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານ ວິທະຍາສາດ ແລະ ເທັກໂນໂລຍີ ໃນຍຸກສະໄໝຮັນ, ລວມທັງການປະກົດຕົວຂອງ ການຜະລິດເຈ້ຍ, ເຊືອກຜູກ ສຳລັບກຳປັ່ນຊີ້ນໍາ, ຕົວເລກທາງລົບ ທາງຄະນິດສາດ, ແຜນທີ່ຍົກ-ຍົກ, ແຜ່ນເຫຼັກກ້າ ທີ່ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍ ລະບົບໄຮໂດຼລິກ ສຳລັບ ດາລາສາດ, ແລະ ເຄື່ອງວັດແທກແຜ່ນດິນໄຫວ ທີ່ແນມເບິ່ງທິດທາງສຳຄັນຂອງ. ແຜ່ນ​ດິນ​ໄຫວ​ຢູ່​ຫ່າງ​ໄກ​ໂດຍ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ຂອງ inverted pendulum. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງຫຼາຍຢ່າງກັບຊົນຊາດ Xiongnu, ສະຫະພັນກຳມະບານທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນ ທົ່ງພຽງຕາເວັນອອກຂອງ Eurasian. ກອງທັບ Xiongnu ໄດ້ເອົາຊະນະຊາວ ຮັ້ນ ໃນປີ 200BC, ກະຕຸ້ນຊາວ ຮັ້ນ ໃຫ້ເອົາໃຈຊາວ Xiongnu ດ້ວຍນະໂຍບາຍຜູກພັນການແຕ່ງງານແລະການຈ່າຍຄ່າ tribute, ເຖິງແມ່ນວ່າ Xiongnu ຍັງສືບຕໍ່ບຸກໂຈມຕີຊາຍແດນພາກເຫນືອຂອງ ຮັ້ນ. ນະ​ໂຍ​ບາຍ ຮັ້ນ ໄດ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ໃນ 133​&nbsp;BC, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Wu, ໃນ​ເວ​ລາ​ທີ່​ກໍາ​ລັງ ຮັ້ນ ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ ​ການ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ເພື່ອ​ປາບ Xiongnu​. ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xiongnu ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ຮັບ​ເອົາ​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ເປັນ ​ຂ້າ​ພະ​ເຈົ້າ ຮັ້ນ​, ແລະ​ສະ​ມາ​ຄົມ Xiongnu ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​. ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ ​ແລວ​ເສດ​ຖະ​ກິດ Hexi ແລະ ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ໃນ​ອາ​ຊີ ​ຂອງ ​ອ່າງ Tarim ຈາກ Xiongnu, ຊ່ວຍ​ເຫຼືອ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ເສັ້ນ​ທາງ​ສາຍ​ໄຫມ. ດິນແດນ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ​ເຂດ​ຊາຍ​ແດນ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ໄດ້​ຖືກ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ສະຫະພັນ Xianbei ທີ່​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ຢູ່​ໃນ​ຕໍ່ໜ້າ. ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ຍັງ​ໄດ້​ປະ​ຕິ​ບັດ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້ ​ຢ່າງ​ສຳ​ເລັດ​ຜົນ, ຍຶດ​ເອົາ Nanyue ໃນ​ປີ 111. ລາວ​ໄດ້​ຂະຫຍາຍ​ອານາ​ເຂດ​ຂອງ ຮັ້ນ ​ໄປ​ສູ່ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາຫຼີ]] ​ເໜືອ, ບ່ອນ​ທີ່​ກອງທັບ ຮັ້ນ ​ໄດ້​ເອົາ​ຊະນະ Gojoseon ​ແລະ​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ກອງ​ບັນຊາ​ການ Xuantu ​ແລະ Lelang ​ໃນ​ປີ 108.&nbsp;BC. ຫຼັງຈາກ 92&nbsp;AD, ລາຊະວັງ eunuchs ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການເມືອງຂອງລາຊະວົງຂອງລາຊະວົງ, ມີສ່ວນຮ່ວມໃນການຕໍ່ສູ້ອໍານາດທີ່ຮຸນແຮງລະຫວ່າງບັນດາ consort clans ຂອງ empresses ແລະ empresses dowager. ອຳນາດການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດຍັງຖືກທ້າທາຍຢ່າງໜັກໜ່ວງຈາກສັງຄົມສາສະໜາ Taoist ຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ່ງໄດ້ກະຕຸ້ນໃຫ້ເກີດການກະບົດ Yellow Turban Rebellion ແລະ ຫ້າ Pecks of Rice Rebellion. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ເສຍ​ຊີ​ວິດ​ຂອງ Emperor Ling (r. 168–189 AD), ອະນຸສາວະລີພະລາຊະວັງ ໄດ້ຖືກຂ້າຕາຍ ໂດຍນາຍທະຫານ, ອະນຸຍາດໃຫ້ສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງແລະຜູ້ປົກຄອງທະຫານກາຍເປັນນັກຮົບແລະ ແບ່ງແຍກອານາຈັກ. ລາຊະວົງ ຮັ້ນ ໄດ້ສິ້ນສຸດລົງໃນປີ 220&nbsp;AD ເມື່ອ Cao Pi, ກະສັດ Wei, ຍຶດຄອງບັນລັງຈາກ ຈັກກະພັດ Xian. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] dbswez3armzpz8mg5c836u7gzmml3gn 0 21918 112528 2024-12-04T12:31:59Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1257730138|Three Kingdoms]]" 112528 wikitext text/x-wiki   '''ສາມອານາຈັກ''' ຂອງ Cao Wei, Shu Han, ແລະ ຕາເວັນອອກ Wu ປົກຄອງປະເທດຈີນຈາກ 220 ຫາ 280.&nbsp;AD ຫຼັງຈາກ ການສິ້ນສຸດຂອງລາຊະວົງ Han. ໄລຍະ​ນີ້​ແມ່ນ​ກ່ອນ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ​ຕາມ​ມາ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin ຕາ​ເວັນ​ຕົກ . ທາງ​ດ້ານ​ວິ​ຊາ​ການ​, ໄລ​ຍະ​ການ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂອງ Cao Wei ໃນ 220 ແລະ​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ Wu ໂດຍ Jin ໃນ 280​. ໄລຍະເວລາກ່ອນສາມອານາຈັກທັນທີ, ຈາກ 184 ຫາ 220, ໄດ້ຖືກຫມາຍໂດຍການສູ້ຮົບທີ່ວຸ່ນວາຍໃນບັນດາ ນັກຮົບ ໃນທົ່ວປະເທດຈີນໃນຂະນະທີ່ອໍານາດການປົກຄອງ Han ລົ້ມລົງ. ໄລຍະ 220 ຫາ 263 ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ດ້ວຍ​ການຈັດ​ຕັ້ງ​ທີ່​ໝັ້ນ​ທ່ຽງ​ໃນ​ການ​ສົມ​ທຽບ​ລະຫວ່າງ Cao Wei, Shu Han, ​ແລະ ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu. ຄວາມ​ໝັ້ນຄົງ​ນີ້​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະນະ​ຊູ​ໂດຍ​ເວີຍ ​ໃນ​ປີ 263, ຕິດຕາມ​ມາ​ໂດຍ​ການ​ຍຶດຄອງ​ໂຈ່​ວ​ເວີຍ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 266 ​ແລະ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຍຶດ​ເມືອງ​ອູ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 280. ສະໄໝ​ສາມ​ອານາຈັກ​ລວມ​ເຖິງ​ການ​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ການ​ນອງ​ເລືອດ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ. ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໃນ 280, ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ລວມ​ຂອງ​ສາມ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ Jin ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ທັງ​ຫມົດ 2,459,840 ຄອບ​ຄົວ​ແລະ 16,163,863 ບຸກ​ຄົນ​ຊຶ່ງ​ເປັນ​ພຽງ​ແຕ່​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ 10,677,960 ຄອບ​ຄົວ​, ແລະ 56,486,856 ບຸກ​ຄົນ​ໃນ​ຍຸກ​ຂອງ Han ໄດ້​. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ສໍາ​ມະ​ໂນ​ຄົວ​ອາດ​ຈະ​ບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ຖືກ​ຕ້ອງ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ເນື່ອງ​ຈາກ​ຫຼາຍ​ປັດ​ໄຈ​ຂອງ​ເວ​ລາ​, ໃນ 280​, Jin ໄດ້​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ທີ່​ຈະ​ບັນ​ຊີ​ສໍາ​ລັບ​ບຸກ​ຄົນ​ທັງ​ຫມົດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ສາ​ມາດ​ເຮັດ​ໄດ້​. ເຕັກໂນໂລຊີກ້າວຫນ້າທາງດ້ານຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນໄລຍະນີ້. ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Shu Zhuge Liang ປະດິດ ​ງົວ​ໄມ້ ​, ແນະ​ນໍາ​ໃຫ້​ເປັນ​ຮູບ​ແບບ​ຕົ້ນ​ຂອງ wheelbarrow​,<ref>{{Cite book|url=Terry Breverton|title=Breverton's Encyclopedia of Inventions}}</ref> ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ໃນ ​ຫນ້າ​ໄມ້​ທີ່​ຊ​້​ໍາ​. ຊ່າງ​ກົນ​ຈັກ Wei Ma Jun ຖືກ​ຖື​ວ່າ​ໂດຍ​ຫຼາຍ​ຄົນ​ເທົ່າ​ທຽມ​ກັນ​ກັບ Zhang Heng ກ່ອນ​ໜ້າ​ນັ້ນ.<ref>{{Cite book|title=Reconstruction Designs of Lost Ancient Chinese Machinery}}</ref> ລາວໄດ້ປະດິດໂຮງລະຄອນຕຸກກະຕາດ້ວຍກົນຈັກທີ່ໃຊ້ລະບົບໄຮໂດຼລິກ, ອອກແບບມາໃຫ້ ຈັກກະພັດ Ming of Wei, ຈັກສູບຕ່ອງ ໂສ້ສີ່ຫຼ່ຽມສຳລັບຊົນລະປະທານຂອງສວນໃນ Luoyang, ແລະການອອກແບບຢ່າງສະຫຼາດຂອງ ລົດຮົບຊີ້ທາງໃຕ້, ເຂັມທິດທີ່ບໍ່ມີແມ່ເຫຼັກປະຕິບັດໂດຍເຄື່ອງມື ທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ບັນ​ທຶກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ຍຸກ​ແມ່ນ​ບັນ​ທຶກ​ຂອງ Chen Shou ''ຂອງ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ'' (c. 290 AD), ຄຽງ ຄູ່ ກັບ ຄໍາ ອະ ທິ ບາຍ ຕໍ່ ມາ ໄດ້ ຈັດ ພີມ ມາ ໃນ 429 ໂດຍ Pei Songzhi. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ປຽບ​ທຽບ​ສັ້ນ​, ໄລ​ຍະ​ເວ​ລາ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໄດ້ romanticized ໃນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ [[ວົງ​ການ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ລັກ​ສະ​ນະ​ຈີນ|Sinosphere]]. ມັນໄດ້ຖືກເລົ່າຄືນ ແລະສະແດງລະຄອນໃນນິທານພື້ນເມືອງ, ໂອເປຣາ, ແລະນະວະນິຍາຍ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຮູບເງົາ, ໂທລະທັດ, ແລະວິດີໂອເກມ. ການ​ປັບ​ແຕ່ງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ກັນ​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ ''Romance of the Three Kingdoms'', ເປັນ ​ນະ​ວະ​ນິ​ຍາຍ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ທີ່​ຂຽນ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາຊະວົງມິງ]] ໂດຍ Luo Guanzhong. [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] 9qadplkqwo5m0znm31sndl4j7t3bld3 112529 112528 2024-12-04T12:32:33Z Randervik 18653 112529 wikitext text/x-wiki  '''ສາມກົ໊ກ''' ຂອງ Cao Wei, Shu Han, ແລະ ຕາເວັນອອກ Wu ປົກຄອງປະເທດຈີນຈາກ 220 ຫາ 280.&nbsp;AD ຫຼັງຈາກ ການສິ້ນສຸດຂອງລາຊະວົງ Han. ໄລຍະ​ນີ້​ແມ່ນ​ກ່ອນ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ​ຕາມ​ມາ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin ຕາ​ເວັນ​ຕົກ . ທາງ​ດ້ານ​ວິ​ຊາ​ການ​, ໄລ​ຍະ​ການ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂອງ Cao Wei ໃນ 220 ແລະ​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ Wu ໂດຍ Jin ໃນ 280​. ໄລຍະເວລາກ່ອນສາມອານາຈັກທັນທີ, ຈາກ 184 ຫາ 220, ໄດ້ຖືກຫມາຍໂດຍການສູ້ຮົບທີ່ວຸ່ນວາຍໃນບັນດາ ນັກຮົບ ໃນທົ່ວປະເທດຈີນໃນຂະນະທີ່ອໍານາດການປົກຄອງ Han ລົ້ມລົງ. ໄລຍະ 220 ຫາ 263 ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ດ້ວຍ​ການຈັດ​ຕັ້ງ​ທີ່​ໝັ້ນ​ທ່ຽງ​ໃນ​ການ​ສົມ​ທຽບ​ລະຫວ່າງ Cao Wei, Shu Han, ​ແລະ ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu. ຄວາມ​ໝັ້ນຄົງ​ນີ້​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະນະ​ຊູ​ໂດຍ​ເວີຍ ​ໃນ​ປີ 263, ຕິດຕາມ​ມາ​ໂດຍ​ການ​ຍຶດຄອງ​ໂຈ່​ວ​ເວີຍ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 266 ​ແລະ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຍຶດ​ເມືອງ​ອູ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 280. ສະໄໝ​ສາມ​ອານາຈັກ​ລວມ​ເຖິງ​ການ​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ການ​ນອງ​ເລືອດ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ. ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໃນ 280, ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ລວມ​ຂອງ​ສາມ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ Jin ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ທັງ​ຫມົດ 2,459,840 ຄອບ​ຄົວ​ແລະ 16,163,863 ບຸກ​ຄົນ​ຊຶ່ງ​ເປັນ​ພຽງ​ແຕ່​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ 10,677,960 ຄອບ​ຄົວ​, ແລະ 56,486,856 ບຸກ​ຄົນ​ໃນ​ຍຸກ​ຂອງ Han ໄດ້​. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ສໍາ​ມະ​ໂນ​ຄົວ​ອາດ​ຈະ​ບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ຖືກ​ຕ້ອງ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ເນື່ອງ​ຈາກ​ຫຼາຍ​ປັດ​ໄຈ​ຂອງ​ເວ​ລາ​, ໃນ 280​, Jin ໄດ້​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ທີ່​ຈະ​ບັນ​ຊີ​ສໍາ​ລັບ​ບຸກ​ຄົນ​ທັງ​ຫມົດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ສາ​ມາດ​ເຮັດ​ໄດ້​. ເຕັກໂນໂລຊີກ້າວຫນ້າທາງດ້ານຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນໄລຍະນີ້. ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Shu Zhuge Liang ປະດິດ ​ງົວ​ໄມ້ ​, ແນະ​ນໍາ​ໃຫ້​ເປັນ​ຮູບ​ແບບ​ຕົ້ນ​ຂອງ wheelbarrow​,<ref>{{Cite book|url=Terry Breverton|title=Breverton's Encyclopedia of Inventions}}</ref> ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ໃນ ​ຫນ້າ​ໄມ້​ທີ່​ຊ​້​ໍາ​. ຊ່າງ​ກົນ​ຈັກ Wei Ma Jun ຖືກ​ຖື​ວ່າ​ໂດຍ​ຫຼາຍ​ຄົນ​ເທົ່າ​ທຽມ​ກັນ​ກັບ Zhang Heng ກ່ອນ​ໜ້າ​ນັ້ນ.<ref>{{Cite book|title=Reconstruction Designs of Lost Ancient Chinese Machinery}}</ref> ລາວໄດ້ປະດິດໂຮງລະຄອນຕຸກກະຕາດ້ວຍກົນຈັກທີ່ໃຊ້ລະບົບໄຮໂດຼລິກ, ອອກແບບມາໃຫ້ ຈັກກະພັດ Ming of Wei, ຈັກສູບຕ່ອງ ໂສ້ສີ່ຫຼ່ຽມສຳລັບຊົນລະປະທານຂອງສວນໃນ Luoyang, ແລະການອອກແບບຢ່າງສະຫຼາດຂອງ ລົດຮົບຊີ້ທາງໃຕ້, ເຂັມທິດທີ່ບໍ່ມີແມ່ເຫຼັກປະຕິບັດໂດຍເຄື່ອງມື ທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ບັນ​ທຶກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ຍຸກ​ແມ່ນ​ບັນ​ທຶກ​ຂອງ Chen Shou ''ຂອງ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ'' (c. 290 AD), ຄຽງ ຄູ່ ກັບ ຄໍາ ອະ ທິ ບາຍ ຕໍ່ ມາ ໄດ້ ຈັດ ພີມ ມາ ໃນ 429 ໂດຍ Pei Songzhi. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ປຽບ​ທຽບ​ສັ້ນ​, ໄລ​ຍະ​ເວ​ລາ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໄດ້ romanticized ໃນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ [[ວົງ​ການ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ລັກ​ສະ​ນະ​ຈີນ|Sinosphere]]. ມັນໄດ້ຖືກເລົ່າຄືນ ແລະສະແດງລະຄອນໃນນິທານພື້ນເມືອງ, ໂອເປຣາ, ແລະນະວະນິຍາຍ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຮູບເງົາ, ໂທລະທັດ, ແລະວິດີໂອເກມ. ການ​ປັບ​ແຕ່ງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ກັນ​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ ''Romance of the Three Kingdoms'', ເປັນ ​ນະ​ວະ​ນິ​ຍາຍ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ທີ່​ຂຽນ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາຊະວົງມິງ]] ໂດຍ Luo Guanzhong. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] fv8xzuv57432bb0qqeapp516vfpat84 112530 112529 2024-12-04T12:35:13Z Randervik 18653 112530 wikitext text/x-wiki  '''ສາມກົ໊ກ''' ຂອງ Cao Wei, Shu Han, ແລະ ຕາເວັນອອກ Wu ປົກຄອງປະເທດຈີນຈາກ 220 ຫາ 280.&nbsp;AD ຫຼັງຈາກ ການສິ້ນສຸດຂອງລາຊະວົງ Han. ໄລຍະ​ນີ້​ແມ່ນ​ກ່ອນ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ​ຕາມ​ມາ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin ຕາ​ເວັນ​ຕົກ . ທາງ​ດ້ານ​ວິ​ຊາ​ການ​, ໄລ​ຍະ​ການ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂອງ Cao Wei ໃນ 220 ແລະ​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ Wu ໂດຍ Jin ໃນ 280​. ໄລຍະເວລາກ່ອນສາມອານາຈັກທັນທີ, ຈາກ 184 ຫາ 220, ໄດ້ຖືກຫມາຍໂດຍການສູ້ຮົບທີ່ວຸ່ນວາຍໃນບັນດາ ນັກຮົບ ໃນທົ່ວປະເທດຈີນໃນຂະນະທີ່ອໍານາດການປົກຄອງ Han ລົ້ມລົງ. ໄລຍະ 220 ຫາ 263 ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ດ້ວຍ​ການຈັດ​ຕັ້ງ​ທີ່​ໝັ້ນ​ທ່ຽງ​ໃນ​ການ​ສົມ​ທຽບ​ລະຫວ່າງ Cao Wei, Shu Han, ​ແລະ ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu. ຄວາມ​ໝັ້ນຄົງ​ນີ້​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະນະ​ຊູ​ໂດຍ​ເວີຍ ​ໃນ​ປີ 263, ຕິດຕາມ​ມາ​ໂດຍ​ການ​ຍຶດຄອງ​ໂຈ່​ວ​ເວີຍ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 266 ​ແລະ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຍຶດ​ເມືອງ​ອູ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 280. ສະໄໝ​ສາມ​ອານາຈັກ​ລວມ​ເຖິງ​ການ​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ການ​ນອງ​ເລືອດ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ. ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໃນ 280, ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ລວມ​ຂອງ​ສາມ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ Jin ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ທັງ​ຫມົດ 2,459,840 ຄອບ​ຄົວ​ແລະ 16,163,863 ບຸກ​ຄົນ​ຊຶ່ງ​ເປັນ​ພຽງ​ແຕ່​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ 10,677,960 ຄອບ​ຄົວ​, ແລະ 56,486,856 ບຸກ​ຄົນ​ໃນ​ຍຸກ​ຂອງ Han ໄດ້​. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ສໍາ​ມະ​ໂນ​ຄົວ​ອາດ​ຈະ​ບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ຖືກ​ຕ້ອງ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ເນື່ອງ​ຈາກ​ຫຼາຍ​ປັດ​ໄຈ​ຂອງ​ເວ​ລາ​, ໃນ 280​, Jin ໄດ້​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ທີ່​ຈະ​ບັນ​ຊີ​ສໍາ​ລັບ​ບຸກ​ຄົນ​ທັງ​ຫມົດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ສາ​ມາດ​ເຮັດ​ໄດ້​. ເຕັກໂນໂລຊີກ້າວຫນ້າທາງດ້ານຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນໄລຍະນີ້. ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Shu Zhuge Liang ປະດິດ ​ງົວ​ໄມ້ ​, ແນະ​ນໍາ​ໃຫ້​ເປັນ​ຮູບ​ແບບ​ຕົ້ນ​ຂອງ wheelbarrow​,<ref>{{Cite book|url=Terry Breverton|title=Breverton's Encyclopedia of Inventions}}</ref> ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ໃນ ​ຫນ້າ​ໄມ້​ທີ່​ຊ​້​ໍາ​. ຊ່າງ​ກົນ​ຈັກ Wei Ma Jun ຖືກ​ຖື​ວ່າ​ໂດຍ​ຫຼາຍ​ຄົນ​ເທົ່າ​ທຽມ​ກັນ​ກັບ Zhang Heng ກ່ອນ​ໜ້າ​ນັ້ນ.<ref>{{Cite book|title=Reconstruction Designs of Lost Ancient Chinese Machinery}}</ref> ລາວໄດ້ປະດິດໂຮງລະຄອນຕຸກກະຕາດ້ວຍກົນຈັກທີ່ໃຊ້ລະບົບໄຮໂດຼລິກ, ອອກແບບມາໃຫ້ ຈັກກະພັດ Ming of Wei, ຈັກສູບຕ່ອງ ໂສ້ສີ່ຫຼ່ຽມສຳລັບຊົນລະປະທານຂອງສວນໃນ Luoyang, ແລະການອອກແບບຢ່າງສະຫຼາດຂອງ ລົດຮົບຊີ້ທາງໃຕ້, ເຂັມທິດທີ່ບໍ່ມີແມ່ເຫຼັກປະຕິບັດໂດຍເຄື່ອງມື ທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ບັນ​ທຶກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ຍຸກ​ແມ່ນ​ບັນ​ທຶກ​ຂອງ Chen Shou ''ຂອງ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ'' (c. 290 AD), ຄຽງ ຄູ່ ກັບ ຄໍາ ອະ ທິ ບາຍ ຕໍ່ ມາ ໄດ້ ຈັດ ພີມ ມາ ໃນ 429 ໂດຍ Pei Songzhi. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ປຽບ​ທຽບ​ສັ້ນ​, ໄລ​ຍະ​ເວ​ລາ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໄດ້ romanticized ໃນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ [[ວົງ​ການ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ລັກ​ສະ​ນະ​ຈີນ|Sinosphere]]. ມັນໄດ້ຖືກເລົ່າຄືນ ແລະສະແດງລະຄອນໃນນິທານພື້ນເມືອງ, ໂອເປຣາ, ແລະນະວະນິຍາຍ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຮູບເງົາ, ໂທລະທັດ, ແລະວິດີໂອເກມ. ການ​ປັບ​ແຕ່ງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ກັນ​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ ''Romance of the Three Kingdoms'', ເປັນ ​ນະ​ວະ​ນິ​ຍາຍ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ທີ່​ຂຽນ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາຊະວົງມິງ]] ໂດຍ Luo Guanzhong. [[ຮູບ:Three Kingdoms timelapse.gif|center|thumb|342x342px]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] nuwi9sqf46xvbz50y70nmq6w9cp6nhl 112531 112530 2024-12-04T12:35:45Z Randervik 18653 112531 wikitext text/x-wiki  '''ສາມກົ໊ກ''' ຂອງ Cao Wei, Shu Han, ແລະ ຕາເວັນອອກ Wu ປົກຄອງປະເທດຈີນຈາກ 220 ຫາ 280.&nbsp;AD ຫຼັງຈາກ ການສິ້ນສຸດຂອງລາຊະວົງ Han. ໄລຍະ​ນີ້​ແມ່ນ​ກ່ອນ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງ​ຮັນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ​ຕາມ​ມາ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin ຕາ​ເວັນ​ຕົກ . ທາງ​ດ້ານ​ວິ​ຊາ​ການ​, ໄລ​ຍະ​ການ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂອງ Cao Wei ໃນ 220 ແລະ​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ Wu ໂດຍ Jin ໃນ 280​. ໄລຍະເວລາກ່ອນສາມອານາຈັກທັນທີ, ຈາກ 184 ຫາ 220, ໄດ້ຖືກຫມາຍໂດຍການສູ້ຮົບທີ່ວຸ່ນວາຍໃນບັນດາ ນັກຮົບ ໃນທົ່ວປະເທດຈີນໃນຂະນະທີ່ອໍານາດການປົກຄອງ Han ລົ້ມລົງ. ໄລຍະ 220 ຫາ 263 ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ດ້ວຍ​ການຈັດ​ຕັ້ງ​ທີ່​ໝັ້ນ​ທ່ຽງ​ໃນ​ການ​ສົມ​ທຽບ​ລະຫວ່າງ Cao Wei, Shu Han, ​ແລະ ຕາ​ເວັນ​ອອກ Wu. ຄວາມ​ໝັ້ນຄົງ​ນີ້​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ດ້ວຍ ​ການ​ເອົາ​ຊະນະ​ຊູ​ໂດຍ​ເວີຍ ​ໃນ​ປີ 263, ຕິດຕາມ​ມາ​ໂດຍ​ການ​ຍຶດຄອງ​ໂຈ່​ວ​ເວີຍ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 266 ​ແລະ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ຍຶດ​ເມືອງ​ອູ​ໂດຍ​ຈິນ​ໃນ​ປີ 280. ສະໄໝ​ສາມ​ອານາຈັກ​ລວມ​ເຖິງ​ການ​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ຂອງ​ຊາວ​ຮັນ​ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ບັນດາ​ການ​ນອງ​ເລືອດ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ. ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ໃນ​ທົ່ວ​ປະ​ເທດ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ໃນ 280, ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ລວມ​ຂອງ​ສາມ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພາຍ​ໃຕ້​ການ Jin ໄດ້​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ທັງ​ຫມົດ 2,459,840 ຄອບ​ຄົວ​ແລະ 16,163,863 ບຸກ​ຄົນ​ຊຶ່ງ​ເປັນ​ພຽງ​ແຕ່​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ 10,677,960 ຄອບ​ຄົວ​, ແລະ 56,486,856 ບຸກ​ຄົນ​ໃນ​ຍຸກ​ຂອງ Han ໄດ້​. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ສໍາ​ມະ​ໂນ​ຄົວ​ອາດ​ຈະ​ບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ຖືກ​ຕ້ອງ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ເນື່ອງ​ຈາກ​ຫຼາຍ​ປັດ​ໄຈ​ຂອງ​ເວ​ລາ​, ໃນ 280​, Jin ໄດ້​ພະ​ຍາ​ຍາມ​ທີ່​ຈະ​ບັນ​ຊີ​ສໍາ​ລັບ​ບຸກ​ຄົນ​ທັງ​ຫມົດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ສາ​ມາດ​ເຮັດ​ໄດ້​. ເຕັກໂນໂລຊີກ້າວຫນ້າທາງດ້ານຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນໄລຍະນີ້. ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ Shu Zhuge Liang ປະດິດ ​ງົວ​ໄມ້ ​, ແນະ​ນໍາ​ໃຫ້​ເປັນ​ຮູບ​ແບບ​ຕົ້ນ​ຂອງ wheelbarrow​,<ref>{{Cite book|url=Terry Breverton|title=Breverton's Encyclopedia of Inventions}}</ref> ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ໃນ ​ຫນ້າ​ໄມ້​ທີ່​ຊ​້​ໍາ​. ຊ່າງ​ກົນ​ຈັກ Wei Ma Jun ຖືກ​ຖື​ວ່າ​ໂດຍ​ຫຼາຍ​ຄົນ​ເທົ່າ​ທຽມ​ກັນ​ກັບ Zhang Heng ກ່ອນ​ໜ້າ​ນັ້ນ.<ref>{{Cite book|title=Reconstruction Designs of Lost Ancient Chinese Machinery}}</ref> ລາວໄດ້ປະດິດໂຮງລະຄອນຕຸກກະຕາດ້ວຍກົນຈັກທີ່ໃຊ້ລະບົບໄຮໂດຼລິກ, ອອກແບບມາໃຫ້ ຈັກກະພັດ Ming of Wei, ຈັກສູບຕ່ອງ ໂສ້ສີ່ຫຼ່ຽມສຳລັບຊົນລະປະທານຂອງສວນໃນ Luoyang, ແລະການອອກແບບຢ່າງສະຫຼາດຂອງ ລົດຮົບຊີ້ທາງໃຕ້, ເຂັມທິດທີ່ບໍ່ມີແມ່ເຫຼັກປະຕິບັດໂດຍເຄື່ອງມື ທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ບັນ​ທຶກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຂອງ​ຍຸກ​ແມ່ນ​ບັນ​ທຶກ​ຂອງ Chen Shou ''ຂອງ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ'' (c. 290 AD), ຄຽງ ຄູ່ ກັບ ຄໍາ ອະ ທິ ບາຍ ຕໍ່ ມາ ໄດ້ ຈັດ ພີມ ມາ ໃນ 429 ໂດຍ Pei Songzhi. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່​ການ​ປຽບ​ທຽບ​ສັ້ນ​, ໄລ​ຍະ​ເວ​ລາ​ສາມ​ຊະ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ໄດ້ romanticized ໃນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ [[ວົງ​ການ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ລັກ​ສະ​ນະ​ຈີນ|Sinosphere]]. ມັນໄດ້ຖືກເລົ່າຄືນ ແລະສະແດງລະຄອນໃນນິທານພື້ນເມືອງ, ໂອເປຣາ, ແລະນະວະນິຍາຍ, ເຊັ່ນດຽວກັນກັບຮູບເງົາ, ໂທລະທັດ, ແລະວິດີໂອເກມ. ການ​ປັບ​ແຕ່ງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ກັນ​ດີ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ ''Romance of the Three Kingdoms'', ເປັນ ​ນະ​ວະ​ນິ​ຍາຍ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ທີ່​ຂຽນ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາຊະວົງມິງ]] ໂດຍ Luo Guanzhong. [[ຮູບ:Three Kingdoms timelapse.gif|center|thumb|342x342px|ວິວັດທະນາການຂອງດິນແດນທີ່ປົກຄອງໂດຍລັດຈີນລະຫວ່າງ 190 ຫາ 280 AD]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] d0px7elbool1qxx8imshlhvh7113slm 0 21919 112532 2024-12-04T12:46:39Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1255878835|Sui dynasty]]" 112532 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=隋|conventional_long_name=ລາຊະວົງສຸຍ|common_name=ລາຊະວົງສຸຍ|era=Post-classical era|status=Empire|government_type=[[Monarchy]]|year_start=581|year_end=618{{efn|name="Yang/Gong"}}|date_start=4 ມີນາ|date_end=23 ພຶດສະພາ|p1=Northern Zhou|p2=Chen dynasty|p3=Western Liang (555–587){{!}}Western Liang|s1=ລາຊະວົງຖັງ|event_start=Ascension of [[Emperor Wen of Sui|Yang Jian]]|event_end=Abolished by [[Emperor Gaozu of Tang|Li Yuan]]|image_map=Cheui_Dynasty_581_CE.png|image_map_caption=ລາຊະວົງສຸຍ {{Circa|609}}|capital=[[Chang'an|Daxing]] (581–618)|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion=[[Buddhism]], [[Taoism]], [[Confucianism]], [[Chinese folk religion]], [[Zoroastrianism]]|currency=[[Ancient Chinese coinage|Chinese coin]], [[Cash (Chinese coin)|Chinese cash]]|leader1=[[Emperor Wen of Sui|Emperor Wen]]|leader2=[[Emperor Yang of Sui|Emperor Yang]]|leader3=[[Yang You|Emperor Gong]]|year_leader1=581–604|year_leader2=604–617|year_leader3=617–618|title_leader=[[List of rulers of China#Sui dynasty|Emperor]]|stat_year1=589<ref name="Taagepera129">{{Cite journal |last=Taagepera |first=Rein |year=1979 |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |journal=Social Science History |volume=3 |issue=3/4 |page=129 |jstor=1170959}}</ref>|stat_area1=3000000|stat_pop1=|title_deputy=|legislature=|today={{ubl|[[China]]|[[Vietnam]]}}}} '''ລາຊະວົງສຸຍ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ ​ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 581 ຫາ 618. ການ​ທ້ອນ​ໂຮມ ​ປະ​ເທດ​ຊາດ​ເປັນ​ເອ ກະ​ພາບ​ກັນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ຍຸກ ​ລາຊະວົງ​ເໜືອ​ແລະ​ພາກ​ໃຕ້ ​ມາ​ສູ່​ຍຸກ​ສະໜິດສະໜົມ, ສິ້ນ​ສຸດ​ໄລຍະ​ເວລາ​ອັນ​ແກ່ຍາວ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ນັບ​ແຕ່ ​ສົງຄາມ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ແປດ​ຄົນ. ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຊຸຍ​ໄດ້​ພະຍາຍາມ​ສ້າງສາ​ປະ​ເທດ​ຄືນ​ໃໝ່, ປະຕິ​ຮູບ​ແລະ​ປະຕິ​ຮູບ​ຫຼາຍ​ອົງການ​ຈັກກະພັດ; ໃນ​ການ​ເຮັດ​ເຊັ່ນ​ນັ້ນ, ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ວາງ​ຮາກ​ຖານ​ຫຼາຍ​ຢ່າງ​ໃຫ້​ແກ່ ​ລາຊະວົງ​ຖາງ ​ທີ່​ສືບ​ຕໍ່​ມາ, ຜູ້​ທີ່​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຄ່ນ​ລົ້ມ​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ຈະ​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃໝ່​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈີນ. ລາຊະວົງໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Yang Jian (Emperor Wen), ຜູ້ທີ່ເຄີຍເປັນສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງຂອງທະຫານທີ່ພັດທະນາໃນພາກຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອໃນໄລຍະເວລາຂອງການແບ່ງແຍກ.<ref name="HMT">{{Cite book|chapter=https://books.google.com/books?id=VIWC9wCX2c8C&pg=PA167|title=China: A History}}</ref> ນະຄອນຫຼວງ Sui ໃນເບື້ອງຕົ້ນແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໃນ Daxing (ຊາງອານ, Xi'an ທີ່ທັນສະໄຫມ), ແຕ່ຕໍ່ມາໄດ້ຍ້າຍໄປ Luoyang ໃນປີ 605, ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງໃຫມ່ເປັນ ເມືອງຕາມແຜນການ. ທ່ານ​ເວີ່ນ​ເຈ່ຍ​ປາວ​ແລະ ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຢາງ ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ປະ​ຕິ​ຮູບ​ສູນ​ກາງ​ຕ່າງໆ, ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ ​ລະ​ບົບ​ສະ​ເໝີ​ພາບ ​ທີ່​ແນ​ໃສ່​ຫຼຸດ​ຜ່ອນ​ຄວາມ​ບໍ່​ສະ​ເໝີ​ພາບ​ທາງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ຜະ​ລິດ​ຕະ​ພັນ​ກະ​ສິ​ກຳ, Five Departments and Six Boards [zh] ລະ​ບົບ​, ເຊິ່ງ​ນໍາ​ຫນ້າ ​ສາມ​ພະ​ແນກ​ແລະ​ຫົກ​ກະ​ຊວງ ​, ລະ​ບົບ​, ແລະ​ການ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ແລະ​ການ​ເປັນ​ເອ​ກະ​ພາບ​ຂອງ coinage. ຊາວ​ຊຸຍ​ຍັງ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ການ​ເຜີຍ​ແຜ່ [[ພຸດທະສາສະໜາ|​ພຣະ​ພຸດ​ທະ​ເຈົ້າ]] ​ໄປ​ທົ່ວ​ຈັກ​ກະ​ພັດ. ໂດຍຈຸດກາງຂອງລາຊະວົງ, ລັດໄດ້ປະສົບກັບຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ, ມີສ່ວນເກີນທາງດ້ານກະສິກໍາທີ່ກວ້າງຂວາງທີ່ສະຫນັບສະຫນູນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປະຊາກອນຢ່າງໄວວາ. ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ກໍ່ສ້າງ​ຫຼາຍ​ໂຄງການ​ຂະໜາດ​ໃຫຍ່, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ Grand Canal, ການ​ຂະຫຍາຍ [[ກຳແພງເມືອງຈີນ|​ກຳ​ແພງ​ໃຫຍ່]], ​ແລະ​ການ​ກໍ່ສ້າງ​ຄືນ​ໃໝ່​ເມືອງ Luoyang. ຄອງ​ໄດ້​ເຊື່ອມ​ຕໍ່​ເມືອງ Luoyang ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ກັບ​ເມືອງ Chang'an ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ຕົກ, ມີ​ສູນ​ເສດຖະກິດ​ແລະ​ກະສິກຳ​ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ໄປ​ສູ່​ເມືອງ Jiangdu (ປະຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ Yangzhou, Jiangsu ) ​ແລະ Yuhang (ປັດຈຸບັນ​ແມ່ນ Hangzhou, Zhejiang ), ​ແລະ​ມີ​ຊາຍ​ແດນ​ທາງ​ທິດ​ເໜືອ (ໃກ້​ກັບ [[ປັກກິ່ງ|​ປັກ​ກິ່ງ]] ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄໝ). ໃນຂະນະທີ່ແຮງຈູງໃຈເບື້ອງຕົ້ນຂອງຄອງແມ່ນການປັບປຸງການຂົນສົ່ງເມັດພືດໄປສູ່ນະຄອນຫຼວງແລະການຂົນສົ່ງທາງດ້ານການທະຫານ - ລວມທັງ ການຂົນສົ່ງຂອງທະຫານ - ເສັ້ນທາງໃຫມ່, ທີ່ຫນ້າເຊື່ອຖືໃນທີ່ສຸດຈະຊ່ວຍອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ການຄ້າພາຍໃນ, ການໄຫຼເຂົ້າຂອງຜູ້ຄົນ, ແລະການແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາສໍາລັບສັດຕະວັດແລ້ວ. ໂຄງ​ການ​ຂະ​ຫນາດ​ໃຫຍ່​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ໄດ້​ຖືກ​ນໍາ​ພາ​ໂດຍ bureaucracy ສູນ​ກາງ​ປະ​ສິດ​ທິ​ພາບ​, ແຕ່ ​ໄດ້​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ກໍາ​ມະ​ກອນ​ຫຼາຍ​ລ້ານ​ຄົນ ​ທີ່​ມີ​ຄ່າ​ຈ້າງ​ມະ​ນຸດ​. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ຂະ​ບວນ ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ​ທີ່​ຮ້າຍ​ແຮງ ​ຕໍ່ Goguryeo ໃນ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາ​ຫຼີ]],<ref>{{Cite encyclopedia|title=Koguryo}}</ref><ref>{{Cite book|title=Hangugsa tongnon}}</ref><ref name="whs">{{Cite web|title=Complex of Koguryo Tombs|archive-url=https://whc.unesco.org/en/list/1091}}</ref> ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ໃນ​ການ​ພ່າຍ​ແພ້​ໂດຍ 614​, dynasty ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​ພາຍ​ໃຕ້​ໄລ​ຍະ​ຂອງ​ການ​ປະ​ທ້ວງ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ນິ​ຍົມ​ຈຸດ​ສຸດ​ທ້າຍ​ໃນ​ການ​ລອບ​ສັງ​ຫານ Emperor Yang ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ​ຂອງ​ທ່ານ Yuwen. Huaji ໃນປີ 618. ລາຊະວົງ, ເຊິ່ງໃຊ້ເວລາພຽງແຕ່ສາມສິບເຈັດປີ, ໄດ້ຖືກທໍາລາຍໂດຍສົງຄາມທີ່ມີຄວາມທະເຍີທະຍານແລະໂຄງການກໍ່ສ້າງ, ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ຊັບພະຍາກອນຂອງມັນເກີນຂອບເຂດ. ໂດຍ​ສະ​ເພາະ, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Yang, ການ​ເກັບ​ພາ​ສີ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ພາ​ລະ​ກິດ​ການ​ບັງ​ຄັບ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ຈະ​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ແລະ ​ສົງ​ຄາມ​ກາງ​ເມືອງ ​ໂດຍ​ຫຍໍ້​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໄດ້​. ລາຊະວົງແມ່ນມັກຈະປຽບທຽບກັບ [[ລາຊະວົງສິນ]] ກ່ອນຫນ້າ. ສອງ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ທ້ອນ​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ພາຍຫຼັງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ເປັນ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ, ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ແລະ​ໂຄງການ​ກໍ່ສ້າງ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ເພື່ອ​ຮັດ​ແໜ້ນ​ລັດ​ທີ່​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ໃໝ່, ​ແລະ​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ພາຍຫຼັງ​ໄລຍະ​ເວລາ​ສັ້ນໆ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມໍລະດົກ​ທີ່​ແກ່ຍາວ​ມາ. [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] sebzu6k0mrtgaycnpmoedsofb35v3n9 112533 112532 2024-12-04T12:46:59Z Randervik 18653 112533 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=隋|conventional_long_name=ລາຊະວົງສຸຍ|common_name=ລາຊະວົງສຸຍ|era=Post-classical era|status=Empire|government_type=[[Monarchy]]|year_start=581|year_end=618{{efn|name="Yang/Gong"}}|date_start=4 ມີນາ|date_end=23 ພຶດສະພາ|p1=Northern Zhou|p2=Chen dynasty|p3=Western Liang (555–587){{!}}Western Liang|s1=ລາຊະວົງຖັງ|event_start=Ascension of [[Emperor Wen of Sui|Yang Jian]]|event_end=Abolished by [[Emperor Gaozu of Tang|Li Yuan]]|image_map=Cheui_Dynasty_581_CE.png|image_map_caption=ລາຊະວົງສຸຍ {{Circa|609}}|capital=[[Chang'an|Daxing]] (581–618)|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion=[[Buddhism]], [[Taoism]], [[Confucianism]], [[Chinese folk religion]], [[Zoroastrianism]]|currency=[[Ancient Chinese coinage|Chinese coin]], [[Cash (Chinese coin)|Chinese cash]]|leader1=[[Emperor Wen of Sui|Emperor Wen]]|leader2=[[Emperor Yang of Sui|Emperor Yang]]|leader3=[[Yang You|Emperor Gong]]|year_leader1=581–604|year_leader2=604–617|year_leader3=617–618|title_leader=[[List of rulers of China#Sui dynasty|Emperor]]|stat_year1=589<ref name="Taagepera129">{{Cite journal |last=Taagepera |first=Rein |year=1979 |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |journal=Social Science History |volume=3 |issue=3/4 |page=129 |jstor=1170959}}</ref>|stat_area1=3000000|stat_pop1=|title_deputy=|legislature=|today={{ubl|[[China]]|[[Vietnam]]}}}} '''ລາຊະວົງສຸຍ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ ​ທີ່​ມີ​ອາຍຸ​ສັ້ນ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 581 ຫາ 618. ການ​ທ້ອນ​ໂຮມ ​ປະ​ເທດ​ຊາດ​ເປັນ​ເອ ກະ​ພາບ​ກັນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ຍຸກ ​ລາຊະວົງ​ເໜືອ​ແລະ​ພາກ​ໃຕ້ ​ມາ​ສູ່​ຍຸກ​ສະໜິດສະໜົມ, ສິ້ນ​ສຸດ​ໄລຍະ​ເວລາ​ອັນ​ແກ່ຍາວ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ນັບ​ແຕ່ ​ສົງຄາມ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ຊາຍ​ແປດ​ຄົນ. ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຊຸຍ​ໄດ້​ພະຍາຍາມ​ສ້າງສາ​ປະ​ເທດ​ຄືນ​ໃໝ່, ປະຕິ​ຮູບ​ແລະ​ປະຕິ​ຮູບ​ຫຼາຍ​ອົງການ​ຈັກກະພັດ; ໃນ​ການ​ເຮັດ​ເຊັ່ນ​ນັ້ນ, ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ວາງ​ຮາກ​ຖານ​ຫຼາຍ​ຢ່າງ​ໃຫ້​ແກ່ ​ລາຊະວົງ​ຖາງ ​ທີ່​ສືບ​ຕໍ່​ມາ, ຜູ້​ທີ່​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຄ່ນ​ລົ້ມ​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ຈະ​ເປັນ​ປະທານ​ໃນ ​ຍຸກ​ທອງ​ໃໝ່​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈີນ. ລາຊະວົງໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍ Yang Jian (Emperor Wen), ຜູ້ທີ່ເຄີຍເປັນສະມາຊິກຂອງພວກຊັ້ນສູງຂອງທະຫານທີ່ພັດທະນາໃນພາກຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອໃນໄລຍະເວລາຂອງການແບ່ງແຍກ.<ref name="HMT">{{Cite book|chapter=https://books.google.com/books?id=VIWC9wCX2c8C&pg=PA167|title=China: A History}}</ref> ນະຄອນຫຼວງ Sui ໃນເບື້ອງຕົ້ນແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໃນ Daxing (ຊາງອານ, Xi'an ທີ່ທັນສະໄຫມ), ແຕ່ຕໍ່ມາໄດ້ຍ້າຍໄປ Luoyang ໃນປີ 605, ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງໃຫມ່ເປັນ ເມືອງຕາມແຜນການ. ທ່ານ​ເວີ່ນ​ເຈ່ຍ​ປາວ​ແລະ ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຢາງ ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ປະ​ຕິ​ຮູບ​ສູນ​ກາງ​ຕ່າງໆ, ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ ​ລະ​ບົບ​ສະ​ເໝີ​ພາບ ​ທີ່​ແນ​ໃສ່​ຫຼຸດ​ຜ່ອນ​ຄວາມ​ບໍ່​ສະ​ເໝີ​ພາບ​ທາງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແລະ​ປັບ​ປຸງ​ຜະ​ລິດ​ຕະ​ພັນ​ກະ​ສິ​ກຳ, Five Departments and Six Boards [zh] ລະ​ບົບ​, ເຊິ່ງ​ນໍາ​ຫນ້າ ​ສາມ​ພະ​ແນກ​ແລະ​ຫົກ​ກະ​ຊວງ ​, ລະ​ບົບ​, ແລະ​ການ​ເປັນ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​ແລະ​ການ​ເປັນ​ເອ​ກະ​ພາບ​ຂອງ coinage. ຊາວ​ຊຸຍ​ຍັງ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ການ​ເຜີຍ​ແຜ່ [[ພຸດທະສາສະໜາ|​ພຣະ​ພຸດ​ທະ​ເຈົ້າ]] ​ໄປ​ທົ່ວ​ຈັກ​ກະ​ພັດ. ໂດຍຈຸດກາງຂອງລາຊະວົງ, ລັດໄດ້ປະສົບກັບຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ, ມີສ່ວນເກີນທາງດ້ານກະສິກໍາທີ່ກວ້າງຂວາງທີ່ສະຫນັບສະຫນູນການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປະຊາກອນຢ່າງໄວວາ. ຊາວ​ຊຸຍ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ກໍ່ສ້າງ​ຫຼາຍ​ໂຄງການ​ຂະໜາດ​ໃຫຍ່, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ Grand Canal, ການ​ຂະຫຍາຍ [[ກຳແພງເມືອງຈີນ|​ກຳ​ແພງ​ໃຫຍ່]], ​ແລະ​ການ​ກໍ່ສ້າງ​ຄືນ​ໃໝ່​ເມືອງ Luoyang. ຄອງ​ໄດ້​ເຊື່ອມ​ຕໍ່​ເມືອງ Luoyang ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ກັບ​ເມືອງ Chang'an ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ຕົກ, ມີ​ສູນ​ເສດຖະກິດ​ແລະ​ກະສິກຳ​ທາງ​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ໄປ​ສູ່​ເມືອງ Jiangdu (ປະຈຸ​ບັນ​ແມ່ນ Yangzhou, Jiangsu ) ​ແລະ Yuhang (ປັດຈຸບັນ​ແມ່ນ Hangzhou, Zhejiang ), ​ແລະ​ມີ​ຊາຍ​ແດນ​ທາງ​ທິດ​ເໜືອ (ໃກ້​ກັບ [[ປັກກິ່ງ|​ປັກ​ກິ່ງ]] ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄໝ). ໃນຂະນະທີ່ແຮງຈູງໃຈເບື້ອງຕົ້ນຂອງຄອງແມ່ນການປັບປຸງການຂົນສົ່ງເມັດພືດໄປສູ່ນະຄອນຫຼວງແລະການຂົນສົ່ງທາງດ້ານການທະຫານ - ລວມທັງ ການຂົນສົ່ງຂອງທະຫານ - ເສັ້ນທາງໃຫມ່, ທີ່ຫນ້າເຊື່ອຖືໃນທີ່ສຸດຈະຊ່ວຍອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ການຄ້າພາຍໃນ, ການໄຫຼເຂົ້າຂອງຜູ້ຄົນ, ແລະການແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາສໍາລັບສັດຕະວັດແລ້ວ. ໂຄງ​ການ​ຂະ​ຫນາດ​ໃຫຍ່​ເຫຼົ່າ​ນີ້​ໄດ້​ຖືກ​ນໍາ​ພາ​ໂດຍ bureaucracy ສູນ​ກາງ​ປະ​ສິດ​ທິ​ພາບ​, ແຕ່ ​ໄດ້​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ກໍາ​ມະ​ກອນ​ຫຼາຍ​ລ້ານ​ຄົນ ​ທີ່​ມີ​ຄ່າ​ຈ້າງ​ມະ​ນຸດ​. ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ຂະ​ບວນ ​ການ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ​ທີ່​ຮ້າຍ​ແຮງ ​ຕໍ່ Goguryeo ໃນ [[ປະເທດເກົາຫຼີ|​ແຫຼມ​ເກົາ​ຫຼີ]],<ref>{{Cite encyclopedia|title=Koguryo}}</ref><ref>{{Cite book|title=Hangugsa tongnon}}</ref><ref name="whs">{{Cite web|title=Complex of Koguryo Tombs|archive-url=https://whc.unesco.org/en/list/1091}}</ref> ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ​ໃນ​ການ​ພ່າຍ​ແພ້​ໂດຍ 614​, dynasty ໄດ້​ແຕກ​ແຍກ​ພາຍ​ໃຕ້​ໄລ​ຍະ​ຂອງ​ການ​ປະ​ທ້ວງ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ນິ​ຍົມ​ຈຸດ​ສຸດ​ທ້າຍ​ໃນ​ການ​ລອບ​ສັງ​ຫານ Emperor Yang ໂດຍ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ​ຂອງ​ທ່ານ Yuwen. Huaji ໃນປີ 618. ລາຊະວົງ, ເຊິ່ງໃຊ້ເວລາພຽງແຕ່ສາມສິບເຈັດປີ, ໄດ້ຖືກທໍາລາຍໂດຍສົງຄາມທີ່ມີຄວາມທະເຍີທະຍານແລະໂຄງການກໍ່ສ້າງ, ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ຊັບພະຍາກອນຂອງມັນເກີນຂອບເຂດ. ໂດຍ​ສະ​ເພາະ, ພາຍ​ໃຕ້​ການ​ຂອງ Emperor Yang, ການ​ເກັບ​ພາ​ສີ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ພາ​ລະ​ກິດ​ການ​ບັງ​ຄັບ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ຈະ​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ການ​ປະ​ທະ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ແລະ ​ສົງ​ຄາມ​ກາງ​ເມືອງ ​ໂດຍ​ຫຍໍ້​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໄດ້​. ລາຊະວົງແມ່ນມັກຈະປຽບທຽບກັບ [[ລາຊະວົງສິນ]] ກ່ອນຫນ້າ. ສອງ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ທ້ອນ​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ພາຍຫຼັງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ເປັນ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ, ​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ການ​ປະຕິ​ຮູບ​ແລະ​ໂຄງການ​ກໍ່ສ້າງ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ເພື່ອ​ຮັດ​ແໜ້ນ​ລັດ​ທີ່​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ໃໝ່, ​ແລະ​ໄດ້​ພັງ​ທະລາ​ຍລົງ​ພາຍຫຼັງ​ໄລຍະ​ເວລາ​ສັ້ນໆ, ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມໍລະດົກ​ທີ່​ແກ່ຍາວ​ມາ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] <references group="lower-alpha" /> f5axhe5krw86yumcirwe0zvjp1bc8q4 0 21920 112534 2024-12-04T12:50:20Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1255871419|Tang dynasty]]" 112534 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=唐|conventional_long_name=ລາຊະວົງຖັງ|common_name=Tang dynasty|era=[[History of Asia#Tang dynasty|Medieval East Asia]]|status=Empire|p1=Sui dynasty|p2=Western Turkic Khaganate|p3=Eastern Turkic Khaganate|s1=Later Liang (Five Dynasties){{!}}Later Liang|s2=Yang Wu|s3=Wuyue|s4=Min (Ten Kingdoms){{!}}Min|s5=Former Shu|s6=Liao dynasty|s7=Second Turkic Khaganate|image_map=Tang outline map, 661.svg|image_map_caption=The empire in 661, when it reached its greatest extent{{sfnp|Blunden|Elvin|1983|pp=26, 92–93}}{{sfnp|Twitchett|Wechsler|1979|p=281}}{{sfnp|Shin|2014|pp=39, 47}} {{legend-table|style="border:0;" |#c11e1e|Civil administration |#df8d83|Military administration |#f7dcca|Briefly-controlled areas}}|capital={{plainlist| * [[Chang'an]] {{nowrap|(618–904)}} * [[Luoyang]] {{nowrap|(904–907)}}}}|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion={{ublist |[[Chinese Buddhism]] |[[Taoism]] |[[Chinese folk religion]] |[[Church of the East in China|Nestorian Christianity]] |[[Chinese Manicheism]] |[[Zoroastrianism]] |[[Islam]]}}|government_type=[[Absolute monarchy]]|title_leader=[[List of emperors of the Tang dynasty|Emperor]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Tang|Emperor Gaozu]]|year_leader1=618–626 (first)|leader2=[[Emperor Taizong of Tang|Emperor Taizong]]|year_leader2=626–649|leader3=[[Emperor Xuanzong of Tang|Emperor Xuanzong]]|year_leader3=712–756|leader4=[[Emperor Ai of Tang|Emperor Ai]]|year_leader4=904–907 (last)|life_span={{plainlist| * 618–690, 705–907 * {{nowrap|{{nobold|(690–705: [[Wu Zhou]])}}}}}}|event_start=[[Transition from Sui to Tang|Established]]|date_start=June 18,|year_start=618|event1=[[Wu Zhou]] interregnum|date_event1=690–705|event2=[[An Lushan rebellion]]|date_event2=755–763|event_end=Abdication in favour of [[Later Liang (Five Dynasties)|Later Liang]]|date_end=June 1,|year_end=907|stat_year2=715|ref_area2=<ref>{{citation |last1=Turchin |first1=Peter |last2=Adams |first2=Jonathan M. |last3=Hall |first3=Thomas D. |title=East-West Orientation of Historical Empires |journal=Journal of World-Systems Research |date=December 2006 |volume=12 |issue=2 |page=222 |url=http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381 |issn=1076-156X}}</ref><ref>{{citation |title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia |first=Rein |last=Taagepera |author-link=Rein Taagepera |journal=[[International Studies Quarterly]] |year=1997 |volume=41 |issue=3 |page=492 |doi=10.1111/0020-8833.00053 |jstor=2600793 |url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>|stat_area2=5400000|stat_year3=|stat_area3=|stat_year4=7th century|stat_area4=|stat_pop4=50 million|stat_year5=9th century|stat_area5=|stat_pop5=80 million|currency=[[Cash (Chinese coin)|Cash coins]]}} '''ລາຊະວົງຖາງ''' ຫຼື '''ອານາຈັກຖາງ''', ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ ທີ່ປົກຄອງຈາກ 618 ຫາ 907, ມີ ລະ ຫວ່າງ 690 ແລະ 705. ມັນໄດ້ຖືກນໍາຫນ້າໂດຍ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ແລະປະຕິບັດຕາມໂດຍ ຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກ. ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ແລ້ວ, ນັກ​ປະຫວັດສາດ​ຖື​ວ່າ​ຖາງ​ເປັນ​ຈຸດ​ສູງ​ຂອງ​ອາ​ລະ​ຍະ​ທຳ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ​ທົ່ວ​ໂລກ. {{Sfn|Lewis|2012}} ອາ​ນາ​ເຂດ ຖັງ ​, ໄດ້​ມາ​ໂດຍ​ຜ່ານ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ທະ​ຫານ​ຂອງ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ຕົນ​, ແຂ່ງ​ຂັນ​ກັບ​ລາ ​[[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]. ຄອບຄົວ Li ໄດ້ສ້າງຕັ້ງລາຊະວົງຫຼັງຈາກໄດ້ປະໂຫຍດຈາກໄລຍະເວລາຂອງ [[ລາຊະວົງສຸຍ|ສຸຍ]] ຫຼຸດລົງແລະ precipitating ສຸດທ້າຍການລົ້ມລົງຂອງເຂົາເຈົ້າ, ແລະເຮັດໃຫ້ການເປີດໄລຍະເວລາຂອງຄວາມກ້າວຫນ້າແລະຄວາມຫມັ້ນຄົງໃນເຄິ່ງທໍາອິດຂອງການປົກຄອງຂອງລາຊະວົງ. ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ 690-705 ​ເມື່ອ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wu Zetian ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ, ປະກາດ​ລາຊະວົງ Wu Zhou ​ແລະ ກາຍ​ເປັນ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ​ທີ່​ຖືກ​ກົດໝາຍ​ພຽງ​ອົງ​ດຽວ​ທີ່​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ. ການ​ກະ​ບົດ An Lushan (755–763) ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ພິນາດ ແລະ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ​ອຳ​ນາດ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ສູນ​ກາງ​ໃນ​ເຄິ່ງ​ທ້າຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ. ເຊັ່ນດຽວກັບ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ທີ່ຜ່ານມາ, ຖັງ ຮັກສາລະບົບການບໍລິການພົນລະເຮືອນໂດຍການບັນຈຸ ນັກວິຊາການ - ພະນັກງານ ຜ່ານ ການສອບເສັງມາດຕະຖານ ແລະຄໍາແນະນໍາເຂົ້າຫ້ອງການ. ການ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ອຳນາດ​ຂອງ​ທະຫານ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ ທີ່​ຮູ້ຈັກ​ກັນ​ໃນ​ນາມ ''jiedushi'' ​ໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 9 ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ຄວາມ​ເປັນ​ລະບຽບ​ຮຽບຮ້ອຍ​ທາງ​ພົນລະ​ເຮືອນ. ລາຊະວົງ ແລະ ລັດຖະບານກາງໄດ້ຫຼຸດລົງໃນເຄິ່ງຫຼັງຂອງສະຕະວັດທີ 9; ການ​ກະບົດ​ກະ​ສິ​ກຳ​ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ແລະ​ການ​ຍົກ​ຍ້າຍ​ຖິ່ນ​ຖານ, ຄວາມ​ທຸກ​ຍາກ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ, ແລະ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ຕື່ມ​ອີກ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໃນ​ປີ 907 ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ. ນະຄອນຫຼວງ​ແທງ​ທີ່ ​ເມືອງ​ຊາງ​ອານ ( ​ຊີ​ອານ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ) ​ແມ່ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ. ສອງສໍາມະໂນຄົວຂອງສະຕະວັດທີ 7 ແລະ 8 ຄາດຄະເນປະຊາກອນຂອງຈັກກະພັດປະມານ 50 ຄົນ.&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​, {{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Ebrey|1999}} ທີ່​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ 80 ຄາດ​ຄະ​ເນ&nbsp;ລ້ານໃນຕອນທ້າຍຂອງລາຊະວົງ.{{Sfn|Du|1998}}{{Sfn|Fairbank|Goldman|2006}}{{Efn|During the rule of the Tang, the world population grew from appeoximately 190&nbsp;million to approximately 240&nbsp;million, a difference of 50&nbsp;million. See also [[medieval demography]].}} ຈາກຫຼາຍວິຊາຂອງຕົນ, ລາຊະວົງໄດ້ຍົກກອງທັບມືອາຊີບແລະທະຫານຂອງຫຼາຍຮ້ອຍຫຼາຍພັນຄົນເພື່ອຕໍ່ສູ້ກັບອໍານາດທີ່ບໍ່ມີຕົວຕົນເພື່ອ ຄວບຄຸມ ອາຊີພາຍໃນ ແລະເສັ້ນທາງການຄ້າທີ່ຮັ່ງມີຕາມ ເສັ້ນທາງສາຍໄໝ . ອານາຈັກແລະລັດທີ່ຫ່າງໄກໄດ້ໃຫ້ກຽດ ແກ່ສານ ຖັງ, ໃນຂະນະທີ່ ຖັງ ຍັງຄວບຄຸມຫຼາຍຂົງເຂດໂດຍທາງອ້ອມໂດຍຜ່ານລະບົບ ການປົກປ້ອງ. ນອກ​ເຫນືອ​ໄປ​ຈາກ ​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຂອງ ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​, ຖັງ ຍັງ​ມີ​ອິດ​ທິ​ພົນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຕໍ່​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ໃນ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ເຊັ່ນ​: ຍີ່​ປຸ່ນ ​ແລະ ​ເກົາ​ຫຼີ​. ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຈີນ ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ແລະ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຕໍ່​ໄປ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ຍຸກ ຖັງ. ຕາມ​ປະ​ເພ​ນີ​ແລ້ວ, ມັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ອາ​ຍຸ​ສູງ​ສຸດ​ຂອງ ​ບົດ​ກະ​ວີ​ຈີນ.{{Sfn|Yu|1998}} ນັກ​ກະວີ​ທີ່​ມີ​ຊື່​ສຽງ​ຂອງ​ຈີນ​ສອງ​ຄົນ​ຄື Li Bai ​ແລະ Du Fu ​ໃນ​ຍຸກ​ນີ້​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ກັບ​ນັກ​ກະວີ​ຄື Wang Wei ​ໃຫ້​ແກ່ ''​ບົດ​ກະວີ​ສາມ​ຮ້ອຍ'' ​ຖາງ. ນັກຈິດຕະກອນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍຄົນເຊັ່ນ: Han Gan, Zhang Xuan, ແລະ Zhou Fang ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຫ້າວຫັນ, ໃນຂະນະທີ່ດົນຕີໃນສານຂອງຈີນຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງດ້ວຍເຄື່ອງດົນຕີເຊັ່ນ: pipa ທີ່ນິຍົມ. ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ ຖັງ ສັງ​ລວມ​ບັນ​ດາ ​ວັນ​ນະ​ຄະ​ດີ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ຫຼາຍ​ຊະ​ນິດ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ encyclopaedias ແລະ​ວຽກ​ງານ​ພູມ​ສາດ​. ນະວັດຕະກໍາທີ່ໂດດເດັ່ນລວມເຖິງການພັດທະນາ ການພິມແຜ່ນໄມ້ . [[ພຸດທະສາສະໜາ|ພຸດທະສາສະ ໜາ]] ໄດ້ກາຍມາເປັນອິດທິພົນອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນວັດທະນະ ທຳ ຂອງຈີນ, ດ້ວຍ ນິກາຍພື້ນເມືອງຂອງຈີນ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ. ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 840, ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wuzong ​ໄດ້​ປະກາດ​ໃຊ້​ນະ​ໂຍບາຍ​ເພື່ອ ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ສາສະໜາ​ພຸດ, ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ໃນ​ເວລາ​ຕໍ່​ມາ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] irblv74dm3rp1mmg92rk4p0dg30bz9z 112535 112534 2024-12-04T12:50:51Z Randervik 18653 112535 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=唐|conventional_long_name=ລາຊະວົງຖັງ|common_name=Tang dynasty|era=[[History of Asia#Tang dynasty|Medieval East Asia]]|status=Empire|p1=Sui dynasty|p2=Western Turkic Khaganate|p3=Eastern Turkic Khaganate|s1=Later Liang (Five Dynasties){{!}}Later Liang|s2=Yang Wu|s3=Wuyue|s4=Min (Ten Kingdoms){{!}}Min|s5=Former Shu|s6=Liao dynasty|s7=Second Turkic Khaganate|image_map=Tang outline map, 661.svg|image_map_caption=ອານາຈັກໃນປີ 661, ເມື່ອມັນບັນລຸລະດັບສູງສຸດ{{sfnp|Blunden|Elvin|1983|pp=26, 92–93}}{{sfnp|Twitchett|Wechsler|1979|p=281}}{{sfnp|Shin|2014|pp=39, 47}} {{legend-table|style="border:0;" |#c11e1e|Civil administration |#df8d83|Military administration |#f7dcca|Briefly-controlled areas}}|capital={{plainlist| * [[Chang'an]] {{nowrap|(618–904)}} * [[Luoyang]] {{nowrap|(904–907)}}}}|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion={{ublist |[[Chinese Buddhism]] |[[Taoism]] |[[Chinese folk religion]] |[[Church of the East in China|Nestorian Christianity]] |[[Chinese Manicheism]] |[[Zoroastrianism]] |[[Islam]]}}|government_type=[[Absolute monarchy]]|title_leader=[[List of emperors of the Tang dynasty|Emperor]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Tang|Emperor Gaozu]]|year_leader1=618–626 (first)|leader2=[[Emperor Taizong of Tang|Emperor Taizong]]|year_leader2=626–649|leader3=[[Emperor Xuanzong of Tang|Emperor Xuanzong]]|year_leader3=712–756|leader4=[[Emperor Ai of Tang|Emperor Ai]]|year_leader4=904–907 (last)|life_span={{plainlist| * 618–690, 705–907 * {{nowrap|{{nobold|(690–705: [[Wu Zhou]])}}}}}}|event_start=[[Transition from Sui to Tang|Established]]|date_start=June 18,|year_start=618|event1=[[Wu Zhou]] interregnum|date_event1=690–705|event2=[[An Lushan rebellion]]|date_event2=755–763|event_end=Abdication in favour of [[Later Liang (Five Dynasties)|Later Liang]]|date_end=June 1,|year_end=907|stat_year2=715|ref_area2=<ref>{{citation |last1=Turchin |first1=Peter |last2=Adams |first2=Jonathan M. |last3=Hall |first3=Thomas D. |title=East-West Orientation of Historical Empires |journal=Journal of World-Systems Research |date=December 2006 |volume=12 |issue=2 |page=222 |url=http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381 |issn=1076-156X}}</ref><ref>{{citation |title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia |first=Rein |last=Taagepera |author-link=Rein Taagepera |journal=[[International Studies Quarterly]] |year=1997 |volume=41 |issue=3 |page=492 |doi=10.1111/0020-8833.00053 |jstor=2600793 |url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>|stat_area2=5400000|stat_year3=|stat_area3=|stat_year4=7th century|stat_area4=|stat_pop4=50 million|stat_year5=9th century|stat_area5=|stat_pop5=80 million|currency=[[Cash (Chinese coin)|Cash coins]]}} '''ລາຊະວົງຖາງ''' ຫຼື '''ອານາຈັກຖາງ''', ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ ທີ່ປົກຄອງຈາກ 618 ຫາ 907, ມີ ລະ ຫວ່າງ 690 ແລະ 705. ມັນໄດ້ຖືກນໍາຫນ້າໂດຍ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ແລະປະຕິບັດຕາມໂດຍ ຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກ. ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ແລ້ວ, ນັກ​ປະຫວັດສາດ​ຖື​ວ່າ​ຖາງ​ເປັນ​ຈຸດ​ສູງ​ຂອງ​ອາ​ລະ​ຍະ​ທຳ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ​ທົ່ວ​ໂລກ. {{Sfn|Lewis|2012}} ອາ​ນາ​ເຂດ ຖັງ ​, ໄດ້​ມາ​ໂດຍ​ຜ່ານ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ທະ​ຫານ​ຂອງ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ຕົນ​, ແຂ່ງ​ຂັນ​ກັບ​ລາ ​[[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]. ຄອບຄົວ Li ໄດ້ສ້າງຕັ້ງລາຊະວົງຫຼັງຈາກໄດ້ປະໂຫຍດຈາກໄລຍະເວລາຂອງ [[ລາຊະວົງສຸຍ|ສຸຍ]] ຫຼຸດລົງແລະ precipitating ສຸດທ້າຍການລົ້ມລົງຂອງເຂົາເຈົ້າ, ແລະເຮັດໃຫ້ການເປີດໄລຍະເວລາຂອງຄວາມກ້າວຫນ້າແລະຄວາມຫມັ້ນຄົງໃນເຄິ່ງທໍາອິດຂອງການປົກຄອງຂອງລາຊະວົງ. ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ 690-705 ​ເມື່ອ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wu Zetian ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ, ປະກາດ​ລາຊະວົງ Wu Zhou ​ແລະ ກາຍ​ເປັນ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ​ທີ່​ຖືກ​ກົດໝາຍ​ພຽງ​ອົງ​ດຽວ​ທີ່​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ. ການ​ກະ​ບົດ An Lushan (755–763) ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ພິນາດ ແລະ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ​ອຳ​ນາດ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ສູນ​ກາງ​ໃນ​ເຄິ່ງ​ທ້າຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ. ເຊັ່ນດຽວກັບ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ທີ່ຜ່ານມາ, ຖັງ ຮັກສາລະບົບການບໍລິການພົນລະເຮືອນໂດຍການບັນຈຸ ນັກວິຊາການ - ພະນັກງານ ຜ່ານ ການສອບເສັງມາດຕະຖານ ແລະຄໍາແນະນໍາເຂົ້າຫ້ອງການ. ການ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ອຳນາດ​ຂອງ​ທະຫານ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ ທີ່​ຮູ້ຈັກ​ກັນ​ໃນ​ນາມ ''jiedushi'' ​ໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 9 ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ຄວາມ​ເປັນ​ລະບຽບ​ຮຽບຮ້ອຍ​ທາງ​ພົນລະ​ເຮືອນ. ລາຊະວົງ ແລະ ລັດຖະບານກາງໄດ້ຫຼຸດລົງໃນເຄິ່ງຫຼັງຂອງສະຕະວັດທີ 9; ການ​ກະບົດ​ກະ​ສິ​ກຳ​ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ແລະ​ການ​ຍົກ​ຍ້າຍ​ຖິ່ນ​ຖານ, ຄວາມ​ທຸກ​ຍາກ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ, ແລະ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ຕື່ມ​ອີກ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໃນ​ປີ 907 ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ. ນະຄອນຫຼວງ​ແທງ​ທີ່ ​ເມືອງ​ຊາງ​ອານ ( ​ຊີ​ອານ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ) ​ແມ່ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ. ສອງສໍາມະໂນຄົວຂອງສະຕະວັດທີ 7 ແລະ 8 ຄາດຄະເນປະຊາກອນຂອງຈັກກະພັດປະມານ 50 ຄົນ.&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​, {{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Ebrey|1999}} ທີ່​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ 80 ຄາດ​ຄະ​ເນ&nbsp;ລ້ານໃນຕອນທ້າຍຂອງລາຊະວົງ.{{Sfn|Du|1998}}{{Sfn|Fairbank|Goldman|2006}}{{Efn|During the rule of the Tang, the world population grew from appeoximately 190&nbsp;million to approximately 240&nbsp;million, a difference of 50&nbsp;million. See also [[medieval demography]].}} ຈາກຫຼາຍວິຊາຂອງຕົນ, ລາຊະວົງໄດ້ຍົກກອງທັບມືອາຊີບແລະທະຫານຂອງຫຼາຍຮ້ອຍຫຼາຍພັນຄົນເພື່ອຕໍ່ສູ້ກັບອໍານາດທີ່ບໍ່ມີຕົວຕົນເພື່ອ ຄວບຄຸມ ອາຊີພາຍໃນ ແລະເສັ້ນທາງການຄ້າທີ່ຮັ່ງມີຕາມ ເສັ້ນທາງສາຍໄໝ . ອານາຈັກແລະລັດທີ່ຫ່າງໄກໄດ້ໃຫ້ກຽດ ແກ່ສານ ຖັງ, ໃນຂະນະທີ່ ຖັງ ຍັງຄວບຄຸມຫຼາຍຂົງເຂດໂດຍທາງອ້ອມໂດຍຜ່ານລະບົບ ການປົກປ້ອງ. ນອກ​ເຫນືອ​ໄປ​ຈາກ ​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຂອງ ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​, ຖັງ ຍັງ​ມີ​ອິດ​ທິ​ພົນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຕໍ່​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ໃນ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ເຊັ່ນ​: ຍີ່​ປຸ່ນ ​ແລະ ​ເກົາ​ຫຼີ​. ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຈີນ ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ແລະ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຕໍ່​ໄປ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ຍຸກ ຖັງ. ຕາມ​ປະ​ເພ​ນີ​ແລ້ວ, ມັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ອາ​ຍຸ​ສູງ​ສຸດ​ຂອງ ​ບົດ​ກະ​ວີ​ຈີນ.{{Sfn|Yu|1998}} ນັກ​ກະວີ​ທີ່​ມີ​ຊື່​ສຽງ​ຂອງ​ຈີນ​ສອງ​ຄົນ​ຄື Li Bai ​ແລະ Du Fu ​ໃນ​ຍຸກ​ນີ້​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ກັບ​ນັກ​ກະວີ​ຄື Wang Wei ​ໃຫ້​ແກ່ ''​ບົດ​ກະວີ​ສາມ​ຮ້ອຍ'' ​ຖາງ. ນັກຈິດຕະກອນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍຄົນເຊັ່ນ: Han Gan, Zhang Xuan, ແລະ Zhou Fang ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຫ້າວຫັນ, ໃນຂະນະທີ່ດົນຕີໃນສານຂອງຈີນຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງດ້ວຍເຄື່ອງດົນຕີເຊັ່ນ: pipa ທີ່ນິຍົມ. ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ ຖັງ ສັງ​ລວມ​ບັນ​ດາ ​ວັນ​ນະ​ຄະ​ດີ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ຫຼາຍ​ຊະ​ນິດ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ encyclopaedias ແລະ​ວຽກ​ງານ​ພູມ​ສາດ​. ນະວັດຕະກໍາທີ່ໂດດເດັ່ນລວມເຖິງການພັດທະນາ ການພິມແຜ່ນໄມ້ . [[ພຸດທະສາສະໜາ|ພຸດທະສາສະ ໜາ]] ໄດ້ກາຍມາເປັນອິດທິພົນອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນວັດທະນະ ທຳ ຂອງຈີນ, ດ້ວຍ ນິກາຍພື້ນເມືອງຂອງຈີນ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ. ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 840, ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wuzong ​ໄດ້​ປະກາດ​ໃຊ້​ນະ​ໂຍບາຍ​ເພື່ອ ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ສາສະໜາ​ພຸດ, ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ໃນ​ເວລາ​ຕໍ່​ມາ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] <references /> ict7aigpamc8iarrzlnmroxl6puwdmj 112536 112535 2024-12-04T12:51:16Z Randervik 18653 112536 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=唐|conventional_long_name=ລາຊະວົງຖັງ|common_name=Tang dynasty|era=[[History of Asia#Tang dynasty|Medieval East Asia]]|status=Empire|p1=ລາຊະວົງສຸຍ|p2=Western Turkic Khaganate|p3=Eastern Turkic Khaganate|s1=Later Liang (Five Dynasties){{!}}Later Liang|s2=Yang Wu|s3=Wuyue|s4=Min (Ten Kingdoms){{!}}Min|s5=Former Shu|s6=Liao dynasty|s7=Second Turkic Khaganate|image_map=Tang outline map, 661.svg|image_map_caption=ອານາຈັກໃນປີ 661, ເມື່ອມັນບັນລຸລະດັບສູງສຸດ{{sfnp|Blunden|Elvin|1983|pp=26, 92–93}}{{sfnp|Twitchett|Wechsler|1979|p=281}}{{sfnp|Shin|2014|pp=39, 47}} {{legend-table|style="border:0;" |#c11e1e|Civil administration |#df8d83|Military administration |#f7dcca|Briefly-controlled areas}}|capital={{plainlist| * [[Chang'an]] {{nowrap|(618–904)}} * [[Luoyang]] {{nowrap|(904–907)}}}}|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion={{ublist |[[Chinese Buddhism]] |[[Taoism]] |[[Chinese folk religion]] |[[Church of the East in China|Nestorian Christianity]] |[[Chinese Manicheism]] |[[Zoroastrianism]] |[[Islam]]}}|government_type=[[Absolute monarchy]]|title_leader=[[List of emperors of the Tang dynasty|Emperor]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Tang|Emperor Gaozu]]|year_leader1=618–626 (first)|leader2=[[Emperor Taizong of Tang|Emperor Taizong]]|year_leader2=626–649|leader3=[[Emperor Xuanzong of Tang|Emperor Xuanzong]]|year_leader3=712–756|leader4=[[Emperor Ai of Tang|Emperor Ai]]|year_leader4=904–907 (last)|life_span={{plainlist| * 618–690, 705–907 * {{nowrap|{{nobold|(690–705: [[Wu Zhou]])}}}}}}|event_start=[[Transition from Sui to Tang|Established]]|date_start=June 18,|year_start=618|event1=[[Wu Zhou]] interregnum|date_event1=690–705|event2=[[An Lushan rebellion]]|date_event2=755–763|event_end=Abdication in favour of [[Later Liang (Five Dynasties)|Later Liang]]|date_end=June 1,|year_end=907|stat_year2=715|ref_area2=<ref>{{citation |last1=Turchin |first1=Peter |last2=Adams |first2=Jonathan M. |last3=Hall |first3=Thomas D. |title=East-West Orientation of Historical Empires |journal=Journal of World-Systems Research |date=December 2006 |volume=12 |issue=2 |page=222 |url=http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381 |issn=1076-156X}}</ref><ref>{{citation |title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia |first=Rein |last=Taagepera |author-link=Rein Taagepera |journal=[[International Studies Quarterly]] |year=1997 |volume=41 |issue=3 |page=492 |doi=10.1111/0020-8833.00053 |jstor=2600793 |url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>|stat_area2=5400000|stat_year3=|stat_area3=|stat_year4=7th century|stat_area4=|stat_pop4=50 million|stat_year5=9th century|stat_area5=|stat_pop5=80 million|currency=[[Cash (Chinese coin)|Cash coins]]}} '''ລາຊະວົງຖາງ''' ຫຼື '''ອານາຈັກຖາງ''', ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ ທີ່ປົກຄອງຈາກ 618 ຫາ 907, ມີ ລະ ຫວ່າງ 690 ແລະ 705. ມັນໄດ້ຖືກນໍາຫນ້າໂດຍ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ແລະປະຕິບັດຕາມໂດຍ ຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກ. ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ແລ້ວ, ນັກ​ປະຫວັດສາດ​ຖື​ວ່າ​ຖາງ​ເປັນ​ຈຸດ​ສູງ​ຂອງ​ອາ​ລະ​ຍະ​ທຳ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ​ທົ່ວ​ໂລກ. {{Sfn|Lewis|2012}} ອາ​ນາ​ເຂດ ຖັງ ​, ໄດ້​ມາ​ໂດຍ​ຜ່ານ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ທະ​ຫານ​ຂອງ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ຕົນ​, ແຂ່ງ​ຂັນ​ກັບ​ລາ ​[[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]. ຄອບຄົວ Li ໄດ້ສ້າງຕັ້ງລາຊະວົງຫຼັງຈາກໄດ້ປະໂຫຍດຈາກໄລຍະເວລາຂອງ [[ລາຊະວົງສຸຍ|ສຸຍ]] ຫຼຸດລົງແລະ precipitating ສຸດທ້າຍການລົ້ມລົງຂອງເຂົາເຈົ້າ, ແລະເຮັດໃຫ້ການເປີດໄລຍະເວລາຂອງຄວາມກ້າວຫນ້າແລະຄວາມຫມັ້ນຄົງໃນເຄິ່ງທໍາອິດຂອງການປົກຄອງຂອງລາຊະວົງ. ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ 690-705 ​ເມື່ອ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wu Zetian ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ, ປະກາດ​ລາຊະວົງ Wu Zhou ​ແລະ ກາຍ​ເປັນ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ​ທີ່​ຖືກ​ກົດໝາຍ​ພຽງ​ອົງ​ດຽວ​ທີ່​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ. ການ​ກະ​ບົດ An Lushan (755–763) ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ພິນາດ ແລະ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ​ອຳ​ນາດ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ສູນ​ກາງ​ໃນ​ເຄິ່ງ​ທ້າຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ. ເຊັ່ນດຽວກັບ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ທີ່ຜ່ານມາ, ຖັງ ຮັກສາລະບົບການບໍລິການພົນລະເຮືອນໂດຍການບັນຈຸ ນັກວິຊາການ - ພະນັກງານ ຜ່ານ ການສອບເສັງມາດຕະຖານ ແລະຄໍາແນະນໍາເຂົ້າຫ້ອງການ. ການ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ອຳນາດ​ຂອງ​ທະຫານ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ ທີ່​ຮູ້ຈັກ​ກັນ​ໃນ​ນາມ ''jiedushi'' ​ໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 9 ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ຄວາມ​ເປັນ​ລະບຽບ​ຮຽບຮ້ອຍ​ທາງ​ພົນລະ​ເຮືອນ. ລາຊະວົງ ແລະ ລັດຖະບານກາງໄດ້ຫຼຸດລົງໃນເຄິ່ງຫຼັງຂອງສະຕະວັດທີ 9; ການ​ກະບົດ​ກະ​ສິ​ກຳ​ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ແລະ​ການ​ຍົກ​ຍ້າຍ​ຖິ່ນ​ຖານ, ຄວາມ​ທຸກ​ຍາກ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ, ແລະ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ຕື່ມ​ອີກ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໃນ​ປີ 907 ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ. ນະຄອນຫຼວງ​ແທງ​ທີ່ ​ເມືອງ​ຊາງ​ອານ ( ​ຊີ​ອານ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ) ​ແມ່ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ. ສອງສໍາມະໂນຄົວຂອງສະຕະວັດທີ 7 ແລະ 8 ຄາດຄະເນປະຊາກອນຂອງຈັກກະພັດປະມານ 50 ຄົນ.&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​, {{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Ebrey|1999}} ທີ່​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ 80 ຄາດ​ຄະ​ເນ&nbsp;ລ້ານໃນຕອນທ້າຍຂອງລາຊະວົງ.{{Sfn|Du|1998}}{{Sfn|Fairbank|Goldman|2006}}{{Efn|During the rule of the Tang, the world population grew from appeoximately 190&nbsp;million to approximately 240&nbsp;million, a difference of 50&nbsp;million. See also [[medieval demography]].}} ຈາກຫຼາຍວິຊາຂອງຕົນ, ລາຊະວົງໄດ້ຍົກກອງທັບມືອາຊີບແລະທະຫານຂອງຫຼາຍຮ້ອຍຫຼາຍພັນຄົນເພື່ອຕໍ່ສູ້ກັບອໍານາດທີ່ບໍ່ມີຕົວຕົນເພື່ອ ຄວບຄຸມ ອາຊີພາຍໃນ ແລະເສັ້ນທາງການຄ້າທີ່ຮັ່ງມີຕາມ ເສັ້ນທາງສາຍໄໝ . ອານາຈັກແລະລັດທີ່ຫ່າງໄກໄດ້ໃຫ້ກຽດ ແກ່ສານ ຖັງ, ໃນຂະນະທີ່ ຖັງ ຍັງຄວບຄຸມຫຼາຍຂົງເຂດໂດຍທາງອ້ອມໂດຍຜ່ານລະບົບ ການປົກປ້ອງ. ນອກ​ເຫນືອ​ໄປ​ຈາກ ​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຂອງ ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​, ຖັງ ຍັງ​ມີ​ອິດ​ທິ​ພົນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຕໍ່​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ໃນ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ເຊັ່ນ​: ຍີ່​ປຸ່ນ ​ແລະ ​ເກົາ​ຫຼີ​. ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຈີນ ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ແລະ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຕໍ່​ໄປ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ຍຸກ ຖັງ. ຕາມ​ປະ​ເພ​ນີ​ແລ້ວ, ມັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ອາ​ຍຸ​ສູງ​ສຸດ​ຂອງ ​ບົດ​ກະ​ວີ​ຈີນ.{{Sfn|Yu|1998}} ນັກ​ກະວີ​ທີ່​ມີ​ຊື່​ສຽງ​ຂອງ​ຈີນ​ສອງ​ຄົນ​ຄື Li Bai ​ແລະ Du Fu ​ໃນ​ຍຸກ​ນີ້​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ກັບ​ນັກ​ກະວີ​ຄື Wang Wei ​ໃຫ້​ແກ່ ''​ບົດ​ກະວີ​ສາມ​ຮ້ອຍ'' ​ຖາງ. ນັກຈິດຕະກອນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍຄົນເຊັ່ນ: Han Gan, Zhang Xuan, ແລະ Zhou Fang ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຫ້າວຫັນ, ໃນຂະນະທີ່ດົນຕີໃນສານຂອງຈີນຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງດ້ວຍເຄື່ອງດົນຕີເຊັ່ນ: pipa ທີ່ນິຍົມ. ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ ຖັງ ສັງ​ລວມ​ບັນ​ດາ ​ວັນ​ນະ​ຄະ​ດີ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ຫຼາຍ​ຊະ​ນິດ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ encyclopaedias ແລະ​ວຽກ​ງານ​ພູມ​ສາດ​. ນະວັດຕະກໍາທີ່ໂດດເດັ່ນລວມເຖິງການພັດທະນາ ການພິມແຜ່ນໄມ້ . [[ພຸດທະສາສະໜາ|ພຸດທະສາສະ ໜາ]] ໄດ້ກາຍມາເປັນອິດທິພົນອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນວັດທະນະ ທຳ ຂອງຈີນ, ດ້ວຍ ນິກາຍພື້ນເມືອງຂອງຈີນ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ. ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 840, ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wuzong ​ໄດ້​ປະກາດ​ໃຊ້​ນະ​ໂຍບາຍ​ເພື່ອ ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ສາສະໜາ​ພຸດ, ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ໃນ​ເວລາ​ຕໍ່​ມາ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] <references /> 0p3r8g5xobgfvpmruljpdia2m0cku9e 112537 112536 2024-12-04T12:51:48Z Randervik 18653 112537 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ປະເທດ|native_name=唐|conventional_long_name=ລາຊະວົງຖັງ|common_name=Tang dynasty|era=[[History of Asia#Tang dynasty|Medieval East Asia]]|status=Empire|p1=ລາຊະວົງສຸຍ|p2=Western Turkic Khaganate|p3=Eastern Turkic Khaganate|s1=Later Liang (Five Dynasties){{!}}Later Liang|s2=Yang Wu|s3=Wuyue|s4=Min (Ten Kingdoms){{!}}Min|s5=Former Shu|s6=Liao dynasty|s7=Second Turkic Khaganate|image_map=Tang outline map, 661.svg|image_map_caption=ອານາຈັກໃນປີ 661, ເມື່ອມັນບັນລຸລະດັບສູງສຸດ{{sfnp|Blunden|Elvin|1983|pp=26, 92–93}}{{sfnp|Twitchett|Wechsler|1979|p=281}}{{sfnp|Shin|2014|pp=39, 47}} {{legend-table|style="border:0;" |#c11e1e|Civil administration |#df8d83|Military administration |#f7dcca|Briefly-controlled areas}}|capital={{plainlist| * [[Chang'an]] {{nowrap|(618–904)}} * [[Luoyang]] {{nowrap|(904–907)}}}}|common_languages=[[Middle Chinese]]|religion={{ublist |[[Chinese Buddhism]] |[[Taoism]] |[[Chinese folk religion]] |[[Church of the East in China|Nestorian Christianity]] |[[Chinese Manicheism]] |[[Zoroastrianism]] |[[Islam]]}}|government_type=[[Absolute monarchy]]|title_leader=[[List of emperors of the Tang dynasty|Emperor]]|leader1=[[Emperor Gaozu of Tang|Emperor Gaozu]]|year_leader1=618–626 (first)|leader2=[[Emperor Taizong of Tang|Emperor Taizong]]|year_leader2=626–649|leader3=[[Emperor Xuanzong of Tang|Emperor Xuanzong]]|year_leader3=712–756|leader4=[[Emperor Ai of Tang|Emperor Ai]]|year_leader4=904–907 (last)|life_span={{plainlist| * 618–690, 705–907 * {{nowrap|{{nobold|(690–705: [[Wu Zhou]])}}}}}}|event_start=[[Transition from Sui to Tang|Established]]|date_start=June 18,|year_start=618|event1=[[Wu Zhou]] interregnum|date_event1=690–705|event2=[[An Lushan rebellion]]|date_event2=755–763|event_end=Abdication in favour of [[Later Liang (Five Dynasties)|Later Liang]]|date_end=June 1,|year_end=907|stat_year2=715|ref_area2=<ref>{{citation |last1=Turchin |first1=Peter |last2=Adams |first2=Jonathan M. |last3=Hall |first3=Thomas D. |title=East-West Orientation of Historical Empires |journal=Journal of World-Systems Research |date=December 2006 |volume=12 |issue=2 |page=222 |url=http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381 |issn=1076-156X}}</ref><ref>{{citation |title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia |first=Rein |last=Taagepera |author-link=Rein Taagepera |journal=[[International Studies Quarterly]] |year=1997 |volume=41 |issue=3 |page=492 |doi=10.1111/0020-8833.00053 |jstor=2600793 |url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>|stat_area2=5400000|stat_year3=|stat_area3=|stat_year4=7th century|stat_area4=|stat_pop4=50 million|stat_year5=9th century|stat_area5=|stat_pop5=80 million|currency=[[Cash (Chinese coin)|Cash coins]]}} '''ລາຊະວົງຖັງ''' ຫຼື '''ອານາຈັກຖາງ''', ເປັນ ລາຊະວົງຈັກກະພັດຂອງຈີນ ທີ່ປົກຄອງຈາກ 618 ຫາ 907, ມີ ລະ ຫວ່າງ 690 ແລະ 705. ມັນໄດ້ຖືກນໍາຫນ້າໂດຍ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ແລະປະຕິບັດຕາມໂດຍ ຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກ. ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ແລ້ວ, ນັກ​ປະຫວັດສາດ​ຖື​ວ່າ​ຖາງ​ເປັນ​ຈຸດ​ສູງ​ຂອງ​ອາ​ລະ​ຍະ​ທຳ​ຂອງ​ຈີນ, ​ແລະ​ເປັນ ​ຍຸກ​ທອງ ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ​ທົ່ວ​ໂລກ. {{Sfn|Lewis|2012}} ອາ​ນາ​ເຂດ ຖັງ ​, ໄດ້​ມາ​ໂດຍ​ຜ່ານ​ຂະ​ບວນ​ການ​ທາງ​ທະ​ຫານ​ຂອງ​ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ໃນ​ຕອນ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ຕົນ​, ແຂ່ງ​ຂັນ​ກັບ​ລາ ​[[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]. ຄອບຄົວ Li ໄດ້ສ້າງຕັ້ງລາຊະວົງຫຼັງຈາກໄດ້ປະໂຫຍດຈາກໄລຍະເວລາຂອງ [[ລາຊະວົງສຸຍ|ສຸຍ]] ຫຼຸດລົງແລະ precipitating ສຸດທ້າຍການລົ້ມລົງຂອງເຂົາເຈົ້າ, ແລະເຮັດໃຫ້ການເປີດໄລຍະເວລາຂອງຄວາມກ້າວຫນ້າແລະຄວາມຫມັ້ນຄົງໃນເຄິ່ງທໍາອິດຂອງການປົກຄອງຂອງລາຊະວົງ. ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຖືກ​ຂັດ​ຂວາງ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ 690-705 ​ເມື່ອ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wu Zetian ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ, ປະກາດ​ລາຊະວົງ Wu Zhou ​ແລະ ກາຍ​ເປັນ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ​ທີ່​ຖືກ​ກົດໝາຍ​ພຽງ​ອົງ​ດຽວ​ທີ່​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ບັນລັງ. ການ​ກະ​ບົດ An Lushan (755–763) ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ພິນາດ ແລະ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ຂອງ​ອຳ​ນາດ​ການ​ປົກ​ຄອງ​ສູນ​ກາງ​ໃນ​ເຄິ່ງ​ທ້າຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ. ເຊັ່ນດຽວກັບ [[ລາຊະວົງສຸຍ]] ທີ່ຜ່ານມາ, ຖັງ ຮັກສາລະບົບການບໍລິການພົນລະເຮືອນໂດຍການບັນຈຸ ນັກວິຊາການ - ພະນັກງານ ຜ່ານ ການສອບເສັງມາດຕະຖານ ແລະຄໍາແນະນໍາເຂົ້າຫ້ອງການ. ການ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ອຳນາດ​ຂອງ​ທະຫານ​ໃນ​ພາກ​ພື້ນ ທີ່​ຮູ້ຈັກ​ກັນ​ໃນ​ນາມ ''jiedushi'' ​ໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 9 ​ໄດ້​ທຳລາຍ​ຄວາມ​ເປັນ​ລະບຽບ​ຮຽບຮ້ອຍ​ທາງ​ພົນລະ​ເຮືອນ. ລາຊະວົງ ແລະ ລັດຖະບານກາງໄດ້ຫຼຸດລົງໃນເຄິ່ງຫຼັງຂອງສະຕະວັດທີ 9; ການ​ກະບົດ​ກະ​ສິ​ກຳ​ສົ່ງ​ຜົນ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ແລະ​ການ​ຍົກ​ຍ້າຍ​ຖິ່ນ​ຖານ, ຄວາມ​ທຸກ​ຍາກ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ, ແລະ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ້ງ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ຕື່ມ​ອີກ, ເຊິ່ງ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລາ​ຊະ​ວົງ​ໃນ​ປີ 907 ໄດ້​ສິ້ນ​ສຸດ​ລົງ. ນະຄອນຫຼວງ​ແທງ​ທີ່ ​ເມືອງ​ຊາງ​ອານ ( ​ຊີ​ອານ ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ) ​ແມ່ນ​ເມືອງ​ທີ່​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ໂລກ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ. ສອງສໍາມະໂນຄົວຂອງສະຕະວັດທີ 7 ແລະ 8 ຄາດຄະເນປະຊາກອນຂອງຈັກກະພັດປະມານ 50 ຄົນ.&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​, {{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Ebrey|1999}} ທີ່​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ 80 ຄາດ​ຄະ​ເນ&nbsp;ລ້ານໃນຕອນທ້າຍຂອງລາຊະວົງ.{{Sfn|Du|1998}}{{Sfn|Fairbank|Goldman|2006}}{{Efn|During the rule of the Tang, the world population grew from appeoximately 190&nbsp;million to approximately 240&nbsp;million, a difference of 50&nbsp;million. See also [[medieval demography]].}} ຈາກຫຼາຍວິຊາຂອງຕົນ, ລາຊະວົງໄດ້ຍົກກອງທັບມືອາຊີບແລະທະຫານຂອງຫຼາຍຮ້ອຍຫຼາຍພັນຄົນເພື່ອຕໍ່ສູ້ກັບອໍານາດທີ່ບໍ່ມີຕົວຕົນເພື່ອ ຄວບຄຸມ ອາຊີພາຍໃນ ແລະເສັ້ນທາງການຄ້າທີ່ຮັ່ງມີຕາມ ເສັ້ນທາງສາຍໄໝ . ອານາຈັກແລະລັດທີ່ຫ່າງໄກໄດ້ໃຫ້ກຽດ ແກ່ສານ ຖັງ, ໃນຂະນະທີ່ ຖັງ ຍັງຄວບຄຸມຫຼາຍຂົງເຂດໂດຍທາງອ້ອມໂດຍຜ່ານລະບົບ ການປົກປ້ອງ. ນອກ​ເຫນືອ​ໄປ​ຈາກ ​ການ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຂອງ ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​, ຖັງ ຍັງ​ມີ​ອິດ​ທິ​ພົນ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ທີ່​ມີ​ອໍາ​ນາດ​ຕໍ່​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ໃນ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ເຊັ່ນ​: ຍີ່​ປຸ່ນ ​ແລະ ​ເກົາ​ຫຼີ​. ວັດ​ທະ​ນະ​ທໍາ​ຂອງ​ຈີນ ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ແລະ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຕໍ່​ໄປ​ໃນ​ໄລ​ຍະ​ຍຸກ ຖັງ. ຕາມ​ປະ​ເພ​ນີ​ແລ້ວ, ມັນ​ໄດ້​ຮັບ​ຖື​ວ່າ​ເປັນ​ອາ​ຍຸ​ສູງ​ສຸດ​ຂອງ ​ບົດ​ກະ​ວີ​ຈີນ.{{Sfn|Yu|1998}} ນັກ​ກະວີ​ທີ່​ມີ​ຊື່​ສຽງ​ຂອງ​ຈີນ​ສອງ​ຄົນ​ຄື Li Bai ​ແລະ Du Fu ​ໃນ​ຍຸກ​ນີ້​ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ກັບ​ນັກ​ກະວີ​ຄື Wang Wei ​ໃຫ້​ແກ່ ''​ບົດ​ກະວີ​ສາມ​ຮ້ອຍ'' ​ຖາງ. ນັກຈິດຕະກອນທີ່ມີຊື່ສຽງຫຼາຍຄົນເຊັ່ນ: Han Gan, Zhang Xuan, ແລະ Zhou Fang ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຫ້າວຫັນ, ໃນຂະນະທີ່ດົນຕີໃນສານຂອງຈີນຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງດ້ວຍເຄື່ອງດົນຕີເຊັ່ນ: pipa ທີ່ນິຍົມ. ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ ຖັງ ສັງ​ລວມ​ບັນ​ດາ ​ວັນ​ນະ​ຄະ​ດີ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ ​ຫຼາຍ​ຊະ​ນິດ​, ເຊັ່ນ​ດຽວ​ກັນ​ກັບ encyclopaedias ແລະ​ວຽກ​ງານ​ພູມ​ສາດ​. ນະວັດຕະກໍາທີ່ໂດດເດັ່ນລວມເຖິງການພັດທະນາ ການພິມແຜ່ນໄມ້ . [[ພຸດທະສາສະໜາ|ພຸດທະສາສະ ໜາ]] ໄດ້ກາຍມາເປັນອິດທິພົນອັນໃຫຍ່ຫຼວງໃນວັດທະນະ ທຳ ຂອງຈີນ, ດ້ວຍ ນິກາຍພື້ນເມືອງຂອງຈີນ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມ. ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 840, ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Wuzong ​ໄດ້​ປະກາດ​ໃຊ້​ນະ​ໂຍບາຍ​ເພື່ອ ​ສະກັດ​ກັ້ນ​ສາສະໜາ​ພຸດ, ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຫຼຸດ​ລົງ​ໃນ​ເວລາ​ຕໍ່​ມາ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] <references /> 0flpswp4n7du0qpjkpdcfbjwy4th34e 0 21921 112538 2024-12-04T12:55:38Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1246221354|Five Dynasties and Ten Kingdoms period]]" 112538 wikitext text/x-wiki   '''ຫ້າ​ລາຊະວົງ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ''' ([[ພາສາຈີນ]]: 五代十國) ແມ່ນ​ຍຸກ​ແຫ່ງ​ການ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ແລະ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ໃນ ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຈີນ ​ຈາກ 907 ຫາ 979​. ຫ້າ ​ລັດ​ລາຊະວົງ ​ໄດ້​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ຢ່າງ​ວ່ອງ​ໄວ​ເຊິ່ງກັນ​ແລະ​ກັນ​ໃນ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ, ​ແລະ​ຫຼາຍ​ກວ່າ​ໜຶ່ງ​ສິບ​ລັດ​ລາຊະວົງ​ພ້ອມ​ກັນ, ທີ່​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ອານາຈັກ​ສິບ​ແຫ່ງ, ​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ບ່ອນ​ອື່ນ, ຕົ້ນຕໍ​ແມ່ນ​ຢູ່ ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ. ມັນ​ເປັນ​ຊ່ວງ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ຫຼາຍ​ຝ່າຍ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ. ຕາມ​ປະ​ເພນີ​ແລ້ວ, ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ດັ່ງກ່າວ​ແມ່ນ​ເລີ່​ມຕົ້ນ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຊະວົງ​ຖາງ]] ​ໃນ​ປີ 907 ​ແລະ​ຮອດ​ຈຸດ​ສຸດ​ຍອດ​ຂອງ ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 960. ໃນ​ເວລາ 19 ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ຄ່ອຍໆ​ປາບ​ລັດ​ທີ່​ຍັງ​ເຫຼືອ​ຢູ່​ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ, ​ແຕ່ ​ລາຊະວົງ Liao ຍັງ​ຄົງ​ຢູ່​ທາງ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ (​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ສືບ​ທອດ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin), ​ແລະ ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xia ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ກໍ່​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼາຍລັດໄດ້ເປັນເອກະລາດ ''[[ໂດຍພຶດຕິນັຍ|ຢ່າງແທ້ຈິງ]]'' ກ່ອນປີ 907 ຍ້ອນວ່າການຄວບຄຸມຂອງລາຊະວົງ ຖັງ ໃນຕອນທ້າຍຂອງເຈົ້າຫນ້າທີ່ ''fanzhen'' ຈໍານວນຫລາຍຂອງຕົນໄດ້ສູນເສຍໄປ, ແຕ່ເຫດການສໍາຄັນແມ່ນການຮັບຮູ້ຂອງພວກເຂົາເປັນອະທິປະໄຕໂດຍອໍານາດຕ່າງປະເທດ. ຫຼັງ​ຈາກ ຖັງ ລົ້ມ​ລົງ​, warlors ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ເຂດ​ທົ່ງ​ພຽງ​ກາງ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ມົງ​ກຸດ​ຂອງ​ຕົນ​ເອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​. ​ໃນ​ໄລຍະ 70 ປີ, ມີ​ການ​ສູ້​ລົບ​ກັນ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ​ລະຫວ່າງ​ບັນດາ​ອານາຈັກ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂຶ້ນ​ແລະ​ບັນດາ​ພັນທະ​ມິດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ສ້າງ​ຂຶ້ນ. ທັງ​ໝົດ​ລ້ວນ​ແຕ່​ມີ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ​ແລະ​ຕັ້ງ​ຕົນ​ເອງ​ເປັນ​ຜູ້​ສືບ​ທອດ​ອຳນາດ​ຂອງ ຖັງ. ສຸດທ້າຍຂອງຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກແມ່ນ ພາກເຫນືອຂອງ Han, ເຊິ່ງໄດ້ຈັດຂຶ້ນຈົນກ່ວາ Song ເອົາຊະນະມັນໄດ້ໃນປີ 979. ໃນຫຼາຍສັດຕະວັດຕໍ່ມາ, ເຖິງວ່າລາຊະວົງຊົ້ງໄດ້ຄອບຄອງຫຼາຍເຂດຂອງຈີນໃຕ້, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຢູ່ຮ່ວມກັບລາຊະວົງ Liao, ລາຊະວົງ Jin, ແລະລະບອບອື່ນໆໃນພາກເຫນືອຂອງຈີນ, ຈົນກ່ວາໃນທີ່ສຸດພວກເຂົາທັງຫມົດໄດ້ເປັນເອກະພາບພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຢວນ]]. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຍຸກປະຫວັດສາດ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] 55hsqx4yva8upnyup5umgw13azd89iw 112539 112538 2024-12-04T12:55:54Z Randervik 18653 112539 wikitext text/x-wiki   '''ຫ້າ​ລາຊະວົງ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ''' ([[ພາສາຈີນ]]: 五代十國) ແມ່ນ​ຍຸກ​ແຫ່ງ​ການ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ແລະ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ໃນ ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຈີນ ​ຈາກ 907 ຫາ 979​. ຫ້າ ​ລັດ​ລາຊະວົງ ​ໄດ້​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ຢ່າງ​ວ່ອງ​ໄວ​ເຊິ່ງກັນ​ແລະ​ກັນ​ໃນ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ, ​ແລະ​ຫຼາຍ​ກວ່າ​ໜຶ່ງ​ສິບ​ລັດ​ລາຊະວົງ​ພ້ອມ​ກັນ, ທີ່​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ອານາຈັກ​ສິບ​ແຫ່ງ, ​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ບ່ອນ​ອື່ນ, ຕົ້ນຕໍ​ແມ່ນ​ຢູ່ ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ. ມັນ​ເປັນ​ຊ່ວງ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ຫຼາຍ​ຝ່າຍ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ. ຕາມ​ປະ​ເພນີ​ແລ້ວ, ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ດັ່ງກ່າວ​ແມ່ນ​ເລີ່​ມຕົ້ນ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຊະວົງ​ຖາງ]] ​ໃນ​ປີ 907 ​ແລະ​ຮອດ​ຈຸດ​ສຸດ​ຍອດ​ຂອງ ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 960. ໃນ​ເວລາ 19 ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ຄ່ອຍໆ​ປາບ​ລັດ​ທີ່​ຍັງ​ເຫຼືອ​ຢູ່​ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ, ​ແຕ່ ​ລາຊະວົງ Liao ຍັງ​ຄົງ​ຢູ່​ທາງ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ (​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ສືບ​ທອດ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin), ​ແລະ ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xia ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ກໍ່​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼາຍລັດໄດ້ເປັນເອກະລາດ ''[[ໂດຍພຶດຕິນັຍ|ຢ່າງແທ້ຈິງ]]'' ກ່ອນປີ 907 ຍ້ອນວ່າການຄວບຄຸມຂອງລາຊະວົງ ຖັງ ໃນຕອນທ້າຍຂອງເຈົ້າຫນ້າທີ່ ''fanzhen'' ຈໍານວນຫລາຍຂອງຕົນໄດ້ສູນເສຍໄປ, ແຕ່ເຫດການສໍາຄັນແມ່ນການຮັບຮູ້ຂອງພວກເຂົາເປັນອະທິປະໄຕໂດຍອໍານາດຕ່າງປະເທດ. ຫຼັງ​ຈາກ ຖັງ ລົ້ມ​ລົງ​, warlors ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ເຂດ​ທົ່ງ​ພຽງ​ກາງ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ມົງ​ກຸດ​ຂອງ​ຕົນ​ເອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​. ​ໃນ​ໄລຍະ 70 ປີ, ມີ​ການ​ສູ້​ລົບ​ກັນ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ​ລະຫວ່າງ​ບັນດາ​ອານາຈັກ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂຶ້ນ​ແລະ​ບັນດາ​ພັນທະ​ມິດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ສ້າງ​ຂຶ້ນ. ທັງ​ໝົດ​ລ້ວນ​ແຕ່​ມີ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ​ແລະ​ຕັ້ງ​ຕົນ​ເອງ​ເປັນ​ຜູ້​ສືບ​ທອດ​ອຳນາດ​ຂອງ ຖັງ. ສຸດທ້າຍຂອງຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກແມ່ນ ພາກເຫນືອຂອງ Han, ເຊິ່ງໄດ້ຈັດຂຶ້ນຈົນກ່ວາ Song ເອົາຊະນະມັນໄດ້ໃນປີ 979. ໃນຫຼາຍສັດຕະວັດຕໍ່ມາ, ເຖິງວ່າລາຊະວົງຊົ້ງໄດ້ຄອບຄອງຫຼາຍເຂດຂອງຈີນໃຕ້, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຢູ່ຮ່ວມກັບລາຊະວົງ Liao, ລາຊະວົງ Jin, ແລະລະບອບອື່ນໆໃນພາກເຫນືອຂອງຈີນ, ຈົນກ່ວາໃນທີ່ສຸດພວກເຂົາທັງຫມົດໄດ້ເປັນເອກະພາບພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຢວນ]]. [[ໝວດ:ຍຸກປະຫວັດສາດ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] h8xud2cbi8ycu1j7alyy4hajeuru2or 112540 112539 2024-12-04T12:56:49Z Randervik 18653 112540 wikitext text/x-wiki  '''ຫ້າ​ລາຊະວົງ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ''' ([[ພາສາຈີນ]]: 五代十國) ແມ່ນ​ຍຸກ​ແຫ່ງ​ການ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ແລະ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ໃນ ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຈີນ ​ຈາກ 907 ຫາ 979​. ຫ້າ ​ລັດ​ລາຊະວົງ ​ໄດ້​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ຢ່າງ​ວ່ອງ​ໄວ​ເຊິ່ງກັນ​ແລະ​ກັນ​ໃນ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ, ​ແລະ​ຫຼາຍ​ກວ່າ​ໜຶ່ງ​ສິບ​ລັດ​ລາຊະວົງ​ພ້ອມ​ກັນ, ທີ່​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ອານາຈັກ​ສິບ​ແຫ່ງ, ​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ບ່ອນ​ອື່ນ, ຕົ້ນຕໍ​ແມ່ນ​ຢູ່ ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ. ມັນ​ເປັນ​ຊ່ວງ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ຫຼາຍ​ຝ່າຍ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ. ຕາມ​ປະ​ເພນີ​ແລ້ວ, ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ດັ່ງກ່າວ​ແມ່ນ​ເລີ່​ມຕົ້ນ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຊະວົງ​ຖາງ]] ​ໃນ​ປີ 907 ​ແລະ​ຮອດ​ຈຸດ​ສຸດ​ຍອດ​ຂອງ ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 960. ໃນ​ເວລາ 19 ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ຄ່ອຍໆ​ປາບ​ລັດ​ທີ່​ຍັງ​ເຫຼືອ​ຢູ່​ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ, ​ແຕ່ ​ລາຊະວົງ Liao ຍັງ​ຄົງ​ຢູ່​ທາງ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ (​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ສືບ​ທອດ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin), ​ແລະ ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xia ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ກໍ່​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼາຍລັດໄດ້ເປັນເອກະລາດ ''[[ໂດຍພຶດຕິນັຍ|ຢ່າງແທ້ຈິງ]]'' ກ່ອນປີ 907 ຍ້ອນວ່າການຄວບຄຸມຂອງລາຊະວົງ ຖັງ ໃນຕອນທ້າຍຂອງເຈົ້າຫນ້າທີ່ ''fanzhen'' ຈໍານວນຫລາຍຂອງຕົນໄດ້ສູນເສຍໄປ, ແຕ່ເຫດການສໍາຄັນແມ່ນການຮັບຮູ້ຂອງພວກເຂົາເປັນອະທິປະໄຕໂດຍອໍານາດຕ່າງປະເທດ. ຫຼັງ​ຈາກ ຖັງ ລົ້ມ​ລົງ​, warlors ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ເຂດ​ທົ່ງ​ພຽງ​ກາງ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ມົງ​ກຸດ​ຂອງ​ຕົນ​ເອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​. ​ໃນ​ໄລຍະ 70 ປີ, ມີ​ການ​ສູ້​ລົບ​ກັນ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ​ລະຫວ່າງ​ບັນດາ​ອານາຈັກ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂຶ້ນ​ແລະ​ບັນດາ​ພັນທະ​ມິດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ສ້າງ​ຂຶ້ນ. ທັງ​ໝົດ​ລ້ວນ​ແຕ່​ມີ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ​ແລະ​ຕັ້ງ​ຕົນ​ເອງ​ເປັນ​ຜູ້​ສືບ​ທອດ​ອຳນາດ​ຂອງ ຖັງ. ສຸດທ້າຍຂອງຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກແມ່ນ ພາກເຫນືອຂອງ Han, ເຊິ່ງໄດ້ຈັດຂຶ້ນຈົນກ່ວາ Song ເອົາຊະນະມັນໄດ້ໃນປີ 979. ໃນຫຼາຍສັດຕະວັດຕໍ່ມາ, ເຖິງວ່າລາຊະວົງຊົ້ງໄດ້ຄອບຄອງຫຼາຍເຂດຂອງຈີນໃຕ້, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຢູ່ຮ່ວມກັບລາຊະວົງ Liao, ລາຊະວົງ Jin, ແລະລະບອບອື່ນໆໃນພາກເຫນືອຂອງຈີນ, ຈົນກ່ວາໃນທີ່ສຸດພວກເຂົາທັງຫມົດໄດ້ເປັນເອກະພາບພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຢວນ]]. [[ຮູບ:Five Dynasties Ten Kingdoms 923 CE.png|center|thumb|323x323px]] [[ໝວດ:ຍຸກປະຫວັດສາດ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] gg8nltqcoaryz7nhfu3jji98oc3nzvc 112541 112540 2024-12-04T12:57:07Z Randervik 18653 112541 wikitext text/x-wiki  '''ຫ້າ​ລາຊະວົງ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ''' ([[ພາສາຈີນ]]: 五代十國) ແມ່ນ​ຍຸກ​ແຫ່ງ​ການ​ລຸກ​ຮື​ຂຶ້ນ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ແລະ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ໃນ ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ຈີນ ​ຈາກ 907 ຫາ 979​. ຫ້າ ​ລັດ​ລາຊະວົງ ​ໄດ້​ປະສົບ​ຜົນສຳ​ເລັດ​ຢ່າງ​ວ່ອງ​ໄວ​ເຊິ່ງກັນ​ແລະ​ກັນ​ໃນ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ, ​ແລະ​ຫຼາຍ​ກວ່າ​ໜຶ່ງ​ສິບ​ລັດ​ລາຊະວົງ​ພ້ອມ​ກັນ, ທີ່​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ອານາຈັກ​ສິບ​ແຫ່ງ, ​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ບ່ອນ​ອື່ນ, ຕົ້ນຕໍ​ແມ່ນ​ຢູ່ ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ. ມັນ​ເປັນ​ຊ່ວງ​ເວລາ​ອັນ​ຍາວ​ນານ​ຂອງ​ການ​ແບ່ງ​ແຍກ​ທາງ​ການ​ເມືອງ​ຫຼາຍ​ຝ່າຍ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຈັກກະພັດ​ຈີນ. ຕາມ​ປະ​ເພນີ​ແລ້ວ, ຍຸກ​ສະ​ໄໝ​ດັ່ງກ່າວ​ແມ່ນ​ເລີ່​ມຕົ້ນ​ຈາກ​ການ​ຕົກ​ຂອງ​ລາ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຊະວົງ​ຖາງ]] ​ໃນ​ປີ 907 ​ແລະ​ຮອດ​ຈຸດ​ສຸດ​ຍອດ​ຂອງ ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 960. ໃນ​ເວລາ 19 ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ຄ່ອຍໆ​ປາບ​ລັດ​ທີ່​ຍັງ​ເຫຼືອ​ຢູ່​ໃນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ, ​ແຕ່ ​ລາຊະວົງ Liao ຍັງ​ຄົງ​ຢູ່​ທາງ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ (​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ສືບ​ທອດ​ໂດຍ ​ລາຊະວົງ Jin), ​ແລະ ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ Xia ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ກໍ່​ຖືກ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ຢູ່​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼາຍລັດໄດ້ເປັນເອກະລາດ ''[[ໂດຍພຶດຕິນັຍ|ຢ່າງແທ້ຈິງ]]'' ກ່ອນປີ 907 ຍ້ອນວ່າການຄວບຄຸມຂອງລາຊະວົງ ຖັງ ໃນຕອນທ້າຍຂອງເຈົ້າຫນ້າທີ່ ''fanzhen'' ຈໍານວນຫລາຍຂອງຕົນໄດ້ສູນເສຍໄປ, ແຕ່ເຫດການສໍາຄັນແມ່ນການຮັບຮູ້ຂອງພວກເຂົາເປັນອະທິປະໄຕໂດຍອໍານາດຕ່າງປະເທດ. ຫຼັງ​ຈາກ ຖັງ ລົ້ມ​ລົງ​, warlors ຈໍາ​ນວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ເຂດ​ທົ່ງ​ພຽງ​ກາງ​ໄດ້​ຂຶ້ນ​ມົງ​ກຸດ​ຂອງ​ຕົນ​ເອງ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​. ​ໃນ​ໄລຍະ 70 ປີ, ມີ​ການ​ສູ້​ລົບ​ກັນ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ​ລະຫວ່າງ​ບັນດາ​ອານາຈັກ​ທີ່​ພົ້ນ​ເດັ່ນ​ຂຶ້ນ​ແລະ​ບັນດາ​ພັນທະ​ມິດ​ທີ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ສ້າງ​ຂຶ້ນ. ທັງ​ໝົດ​ລ້ວນ​ແຕ່​ມີ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ກາງ​ແລະ​ຕັ້ງ​ຕົນ​ເອງ​ເປັນ​ຜູ້​ສືບ​ທອດ​ອຳນາດ​ຂອງ ຖັງ. ສຸດທ້າຍຂອງຫ້າລາຊະວົງແລະສິບອານາຈັກແມ່ນ ພາກເຫນືອຂອງ Han, ເຊິ່ງໄດ້ຈັດຂຶ້ນຈົນກ່ວາ Song ເອົາຊະນະມັນໄດ້ໃນປີ 979. ໃນຫຼາຍສັດຕະວັດຕໍ່ມາ, ເຖິງວ່າລາຊະວົງຊົ້ງໄດ້ຄອບຄອງຫຼາຍເຂດຂອງຈີນໃຕ້, ແຕ່ເຂົາເຈົ້າໄດ້ຢູ່ຮ່ວມກັບລາຊະວົງ Liao, ລາຊະວົງ Jin, ແລະລະບອບອື່ນໆໃນພາກເຫນືອຂອງຈີນ, ຈົນກ່ວາໃນທີ່ສຸດພວກເຂົາທັງຫມົດໄດ້ເປັນເອກະພາບພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຢວນ]]. [[ຮູບ:Five Dynasties Ten Kingdoms 923 CE.png|center|thumb|323x323px|ອານາຈັກ Liang ຕໍ່ມາ (ສີເຫຼືອງ) ແລະອານາຈັກຍຸກປະຈຸບັນ]] [[ໝວດ:ຍຸກປະຫວັດສາດ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] 6lyhtfw8519nfxgytrop5dzuurvygeq 0 21922 112542 2024-12-04T13:03:21Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1254763815|Song dynasty]]" 112542 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] cdf6eg778ostuackqsjd2mvv062xmy4 112543 112542 2024-12-04T13:03:40Z Randervik 18653 112543 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] 55tdk3zgzl3l18jrzw6m45t4hf5cc7d 112544 112543 2024-12-04T13:05:32Z Randervik 18653 112544 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. [[ຮູບ:China - Song Dynasty-en.svg|thumb]] ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] bn97yog63b7m7rc8ywm2oobmcfhw31d 112545 112544 2024-12-04T13:05:57Z Randervik 18653 112545 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. [[ຮູບ:China - Song Dynasty-en.svg|thumb|ລາຊະວົງຊົ້ງ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນປີ 1111]] ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] fny5wkcnkli0l4d70wv51muslcsstpw 112546 112545 2024-12-04T13:06:19Z Randervik 18653 112546 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' (ພາສາຈີນ: ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. [[ຮູບ:China - Song Dynasty-en.svg|thumb|ລາຊະວົງຊົ້ງ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນປີ 1111]] ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] rg2wro01vfkuatol7indlg92bq52qiu 112547 112546 2024-12-04T13:06:41Z Randervik 18653 112547 wikitext text/x-wiki '''ລາຊະວົງຊົ້ງ''' ([[ພາສາຈີນ]]: 宋) ເປັນ ​ລາຊະວົງ​ຈັກກະພັດ​ຂອງ​ຈີນ ​ທີ່​ປົກຄອງ​ແຕ່​ປີ 960 ຫາ 1279. ລາຊະວົງ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ ​ເຈົ້າ​ຈັກກະພັດ Taizu ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ, ຜູ້​ໄດ້​ຄອບ​ຄອງ​ບັນລັງ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ໂຈ່​ວ​ໃນ​ພາຍຫຼັງ ​ແລະ​ໄດ້​ສືບ​ຕໍ່​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ທັງ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສິບ​ອານາຈັກ]], ສິ້ນ​ສຸດ [[ຫ້າລາຊະວົງ ແລະ ສິບອານາຈັກ (ໄລຍະ)|​ສະ​ໄໝ​ລາຊະວົງ​ທັງ​ຫ້າ​ແລະ​ສິບ​ອານາຈັກ]]. ເພງ​ນີ້​ມັກ​ມີ​ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ກັນ​ກັບ​ລາຊະວົງ Liao, ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ແລະ​ລາຊະວົງ Jin ຢູ່​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ. ຫຼັງ​ຈາກ​ໄດ້​ຖອຍ​ກັບ​ຄືນ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ​ຈີນ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ໂຈມ​ຕີ​ໂດຍ​ລາ​ຊະ​ວົງ Jin​, ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ສົງ​ຄາມ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ນໍາ​ພາ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຢວນ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ]]​. [[ຮູບ:China - Song Dynasty-en.svg|thumb|ລາຊະວົງຊົ້ງ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນປີ 1111]] ປະຫວັດ​ຂອງ​ລາຊະວົງ ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສອງ​ສະ​ໄໝ​ຄື: ​ໃນ​ໄລຍະ​ລາຊະວົງ​ພາກ​ເໜືອ (北宋; 960–1127), ນະຄອນຫຼວງ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ​ເມືອງ​ທາງ​ເໜືອ​ຂອງ Bianjing (ປະຈຸ​ບັນ Kaifeng) ​ແລະ​ລາຊະວົງ​ໄດ້​ຄວບ​ຄຸມ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຂອງ ​ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຂອງ​ຈີນ. ເພງ​ພາກ​ໃຕ້ (南宋; 1127–1279) ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ໄລ​ຍະ​ຫຼັງ​ຈາກ​ການ​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ໃນ​ພາກ​ເຫນືອ​ເຄິ່ງ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ເຂດ​ຂອງ​ເມືອງ​ຊົ້ງ​ໃຫ້ Jurchen dynasty Jin ໃນ ​ສົງ​ຄາມ Jin​-Song ​. ໃນ​ເວ​ລາ​ນັ້ນ​, ສານ Song ໄດ້​ຖອນ​ຄືນ​ພາກ​ໃຕ້​ຂອງ [[ແມ່ນ້ຳແຍງຊີ]] ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ນະ​ຄອນ​ຫຼວງ​ຂອງ​ຕົນ​ຢູ່ Lin'an (ປັດ​ຈຸ​ບັນ Hangzhou​)​. ເຖິງ​ວ່າ​ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ໄດ້​ສູນ​ເສຍ​ການ​ຄວບ​ຄຸມ​ເຂດ​ໃຈກາງ​ຂອງ​ຈີນ​ຢູ່​ອ້ອມ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]], ​ແຕ່​ອານາຈັກ​ຊົ້ງ​ໃຕ້​ມີ​ປະຊາກອນ​ຫຼາຍ​ແລະ​ເນື້ອ​ທີ່​ກະສິກຳ​ທີ່​ມີ​ຜະລິດ​ຕະພັນ, ​ເສດຖະກິດ​ທີ່​ໝັ້ນຄົງ. ປີ 1234, ລາຊະວົງ Jin ຖືກ ​ຍຶດຄອງ​ໂດຍ​ມົງ​ໂກນ, ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ຄວບ​ຄຸມ​ພາກ​ເໜືອ​ຂອງ​ຈີນ, ຮັກສາ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ບໍ່​ສະບາຍ​ໃຈ​ກັບ​ເພງ​ພາກ​ໃຕ້. Möngke Khan, ຂຸນໃຫຍ່ ອົງທີສີ່ຂອງ [[ຈັກກະວັດມົງໂກນ|ຈັກກະພັດມົງໂກນ]], ໄດ້ເສຍຊີວິດໃນປີ 1259 ໃນຂະນະທີ່ກຳລັງປິດລ້ອມພູຜາສາດຫີນ Diaoyucheng ໃນ ເມືອງ Chongqing. ນ້ອງຊາຍຂອງລາວ Kublai Khan ໄດ້ຖືກປະກາດວ່າເປັນ Great Khan ໃໝ່ ແລະໃນປີ 1271 ກໍ່ຕັ້ງລາຊະວົງຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ພາຍຫຼັງ​ສອງ​ທົດ​ສະ​ວັດ​ຂອງ​ການ​ສູ້​ຮົບ​ຢ່າງ​ບໍ່​ຢຸດ​ຢັ້ງ, ກອງ​ທັບ​ຂອງ Kublai Khan ໄດ້​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຊົ້ງ ​ໃນ​ປີ 1279 ຫຼັງ​ຈາກ​ເອົາ​ຊະ​ນະ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ພາກ​ໃຕ້​ໃນ ​ສະ​ໜາມ​ຮົບ Yamen, ແລະ​ໄດ້​ໂຮມ​ປະ​ເທດ​ຈີນ​ຄືນ​ໃໝ່​ພາຍ​ໃຕ້​ສະ​ໄໝ​ລາດ​ຊະ​ວົງ​ຢວນ.{{Sfn|Rossabi|1988}} ເຕັກ​ໂນ​ໂລ​ຊີ​, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​, ປັດ​ຊະ​ຍາ​, ຄະ​ນິດ​ສາດ​, ແລະ​ວິ​ສະ​ວະ​ກໍາ​ໄດ້​ເລີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ໃນ​ຍຸກ​ເພງ​. ລາຊະວົງ​ຊົ້ງ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ໂລກ​ທີ່​ອອກ ​ທະ​ນາ​ຄານ ​ຫຼື​ເງິນ​ເຈ້ຍ​ແທ້​ແລະ​ລັດຖະບານ​ຈີນ​ຄົນ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ກອງທັບ​ເຮືອ​ຖາວອນ. ລາຊະວົງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄດ້​ເຫັນ​ບັນທຶກ​ການ​ມີ​ຊີວິດ​ຊີວາ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ສູດ​ເຄມີ​ສຳລັບ​ຝຸ່ນ​ປືນ, ການ​ປະດິດ​ສ້າງ ​ອາວຸດ​ປືນ ​ເຊັ່ນ ​ລູກ​ສອນ​ໄຟ, ລູກ​ລະ​ເບີດ, ​ແລະ ​ຫີບ​ໄຟ . ມັນຍັງໄດ້ເຫັນການແນມເບິ່ງ ພາກເຫນືອທີ່ແທ້ຈິງ ຄັ້ງທໍາອິດໂດຍໃຊ້ເຂັມທິດ, ລາຍລະອຽດບັນທຶກຄັ້ງທໍາອິດຂອງ pound lock, ແລະການປັບປຸງການອອກແບບຂອງ ໂມງດາລາສາດ. ໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ລາຊະວົງຊົ້ງແມ່ນບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ [[ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ|ມີຜະລິດຕະພັນລວມພາຍໃນ]] ຫຼາຍກວ່າສາມເທົ່າຂອງເອີຣົບໃນສະຕະວັດທີ 12.{{Sfn|Chaffee|2015}}{{Sfn|Liu|2015}} ປະຊາກອນ​ຂອງ​ຈີນ​ໄດ້​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ສອງ​ເທົ່າ​ລະຫວ່າງ​ສັດຕະວັດ​ທີ 10 ຫາ 11. ການຂະຫຍາຍຕົວນີ້ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ໂດຍການຂະຫຍາຍ ການປູກເຂົ້າ, ການນໍາໃຊ້ເຂົ້າທີ່ສຸກໄວຈາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາກໃຕ້, ແລະການຜະລິດອາຫານເກີນດຸນ.{{Sfn|Ebrey|Walthall|Palais|2006}}{{Sfn|Brook|1998}} ການ​ສໍາ​ຫຼວດ​ພາກ​ເຫນືອ​ຂອງ Song ໄດ້​ບັນ​ທຶກ 20​&nbsp;ລ້ານ​ຄົວ​ເຮືອນ, ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ສອງ​ເທົ່າ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|ຮັ້ນ]] ແລະ [[ລາຊະວົງຖັງ|ຖັງ]]​. ຄາດ​ຄະ​ເນ​ວ່າ​ເພງ​ພາກ​ເໜືອ​ມີ​ປະ​ຊາ​ກອນ 90 ຄົນ&nbsp;ລ້ານ​ຄົນ​,<ref>{{Cite journal|title=The Population Statistics of China, A.D. 2–1953}}</ref> ແລະ 200&nbsp;ລ້ານ​ໃນ​ສະ​ໄຫມ [[ລາຊະວົງມິງ|​ລາ​ຊະ​ວົງ​ມິງ]].{{Sfn|Veeck|Pannell|Smith|Huang|2007}} ການ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ​ຢ່າງ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ນີ້​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້ ​ການ​ປະ​ຕິ​ວັດ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ຂອງ​ຈີນ​ກ່ອນ​ສະ​ໄໝ​ໃໝ່. ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ກອນ, ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ, ແລະ​ການ​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ຂອງ​ເສດ​ຖະ​ກິດ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ການ​ຄ່ອຍໆ​ຖອນ​ຕົວ​ຂອງ​ລັດ​ຖະ​ບານ​ກາງ​ຈາກ​ການ​ແຊກ​ແຊງ​ໂດຍ​ກົງ​ໃນ​ເສດ​ຖະ​ກິດ. ບັນດາ​ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ຂັ້ນ​ລຸ່ມ ​ຖື​ບົດບາດ​ໃຫຍ່​ກວ່າ​ໃນ​ການ​ບໍລິຫານ ​ແລະ ​ວຽກ​ງານ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ. ສັງຄົມເພງ ມີຊີວິດຊີວາ, ແລະເມືອງຕ່າງໆມີບ່ອນບັນເທີງທີ່ມີຊີວິດຊີວາ. ພົນລະ​ເມືອງ​ໄດ້​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ກັນ​ເພື່ອ​ເບິ່ງ ​ແລະ ຄ້າຂາຍ​ງານ​ສິລະ​ປະ, ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ຮ່ວມ​ງານ​ບຸນ ​ແລະ ​ໃນ​ສະ​ໂມ​ສອນ​ສ່ວນ​ຕົວ. ການແຜ່ກະຈາຍຂອງວັນນະຄະດີແລະຄວາມຮູ້ໄດ້ຖືກປັບປຸງໂດຍການຂະຫຍາຍຢ່າງໄວວາຂອງ ການພິມໄມ້ປ່ອງ ແລະການປະດິດສ້າງໃນສະຕະວັດທີ 11 ຂອງການພິມ ປະເພດເຄື່ອນທີ່. ນັກປັດຊະຍາເຊັ່ນ Cheng Yi ແລະ Zhu Xi ໄດ້ຟື້ນຟູ ລັດທິຂົງຈື້ ດ້ວຍຄໍາຄິດຄໍາເຫັນໃຫມ່, ປະສົມປະສານກັບອຸດົມການ [[ພຸດທະສາສະໜາ|ທາງພຸດທະສາດສະຫນາ]], ແລະເນັ້ນຫນັກເຖິງການຈັດຕັ້ງໃຫມ່ຂອງບົດເລື່ອງຄລາສສິກທີ່ສ້າງຄໍາສອນຂອງ Neo-Confucianism. ເຖິງ​ວ່າ ​ການ​ສອບ​ເສັງ​ລັດຖະກອນ ​ມີ​ມາ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ [[ລາຊະວົງສຸຍ|​ລາຊະວົງ​ຊຸຍ​ກໍ່]] ຕາມ, ​ແຕ່​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຍົກ​ສູງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ຊົ້ງ. ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ອຳ​ນາດ​ຜ່ານ ​ການ​ກວດ​ສອບ​ຈັກ​ກະ​ພັດ ​ໄດ້​ພາ​ໃຫ້​ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຈາກ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ຊົນ​ຊັ້ນ ​ສູງ​ທາງ​ການ​ທະ​ຫານ ​ໄປ​ເປັນ​ຊົນ​ຊັ້ນ​ສູງ ​ນັກ​ວິ​ຊາ​ການ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ລາຊະວົງຂອງປະເທດຈີນ]] dclbkwpbgni8e1enh29dk2e9qvhm8sn 0 21923 112548 2024-12-04T13:15:26Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1256110288|Nanyue]]" 112548 wikitext text/x-wiki '''ໜານເຢ້''' ([[ພາສາຈີນ]]: 南越 ຫຼື 南粵; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]]: Nam Việt; [[Zhuang]]: Namz Yied),<ref>{{Cite web|archive-url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5338/|title=Site of Southern Yue State}}</ref> ແມ່ນອານາຈັກບູຮານສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 204 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໂດຍນາຍພົນ Zhao Tuo ຂອງຈີນ, ເຊິ່ງຄອບຄົວຂອງ (ຮູ້ໃນ [[ພາສາຫວຽດນາມ]] ວ່າ ລາຊະວົງ Triệu) ສືບຕໍ່ປົກຄອງຈົນກ່ວາ 111 BC.<ref name="Chinese1">{{Cite book|title=Money, Markets, and Trade in Early Southeast Asia: The Development of Indigenous Monetary Systems to AD 1400|chapter=https://books.google.com/books?id=jFpdDwAAQBAJ&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA27}}</ref><ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}</ref> ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ທາງ​ພູມ​ສາດ​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ເຂດ​ຍ່ອຍ​ຂອງ​ຈີນ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຂອງ Guangdong,<ref name="Territory1">{{Cite book|title=廣州簡史|chapter=https://books.google.com/books?id=eXMQAQAAIAAJ&q=南越國+广东+广西+越南}}</ref> Guangxi​,<ref name="Territory1" /> [[ເກາະໄຫໜານ]],<ref name="Territory2">{{Cite book|title=南越国史迹研讨会论文选集|chapter=https://books.google.com/books?id=wEp88tShO6sC&q=南越國+广东+广西+海南+香港+澳门}}</ref> [[ຮົງກົງ]]​,<ref name="Territory2" /> [[ມາເກົາ]]​,<ref name="Territory2" /> Fujian ພາກ​ໃຕ້ <ref name="Territory3">{{Cite book|title=中国的本体、现象、分裂、外延、外扩、回想、前瞻、整合|chapter=https://books.google.com/books?id=NDvuDQAAQBAJ&q=%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9C%8B+%E7%A6%8F%E5%BB%BA%E5%8D%97%E9%83%A8&pg=PA57}}</ref> ແລະ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ]].<ref name="Territory1" /> Zhao Tuo, ຫຼັງຈາກນັ້ນຜູ້ບັນຊາການ ກອງບັນຊາການ Nanhai ຂອງ [[ລາຊະວົງສິນ]], ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ໜານເຢ້ ໃນ 204 BC ຫຼັງຈາກການລົ້ມລົງຂອງລາຊະວົງ ສິນ. ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​, ມັນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ ​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ ​ຂອງ Nanhai ​, Guilin, ແລະ Xiang​. ໜານເຢ້ ​ແລະ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ມີ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ເປັນ​ສັດຕູ​ກັນ​ກັບ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງຮັ້ນ]], ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ອ້າງ​ເຖິງ ໜານເຢ້ ​ເປັນ ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະກິດ ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ປະຕິບັດ​ຢູ່​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລັດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ. ບາງ​ເທື່ອ​ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ​ໄດ້​ໃຫ້ການ​ເຄົາລົບ​ນັບຖື​ສັນຍະລັກ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han ​ແຕ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ​ເປັນ​ຈັກກະພັດ. ໃນ 113 BC, ຜູ້​ນໍາ​ສະ​ບັບ​ທີ​ສີ່ Zhao Xing ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ທີ່​ຈະ ໜານເຢ້ ລວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ Han​. ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ Lu Jia ໄດ້​ຄັດ​ຄ້ານ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຂ້າ Zhao Xing​, ການ​ຕິດ​ຕັ້ງ​ອ້າຍ Zhao Jiande ເທິງ​ບັນ​ລັງ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ປະ​ເຊີນ​ຫນ້າ​ກັບ​ລາ​ຊະ​ວົງ Han​. ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ແຫ່ງ​ຮ້ານ ​ໄດ້​ສົ່ງ​ກຳ​ລັງ​ທະ​ຫານ 100,000 ຄົນ​ໄປ ​ສູ້​ຮົບ​ກັບ​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້ . ໃນ​ທ້າຍ​ປີ​, ກອງ​ທັບ​ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ ໜານເຢ້ ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ການ​ປົກ​ຄອງ Han. ລັດລາຊະວົງໄດ້ແກ່ຍາວເຖິງ 93 ປີ ແລະ ມີກະສັດ 5 ລຸ້ນ. ການ​ມີ​ຢູ່​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ພາກ​ພື້ນ Lingnan ເພື່ອ​ຫຼີກ​ເວັ້ນ​ການ​ຄວາມ​ວຸ່ນ​ວາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ລໍາ​ບາກ​ໂດຍ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ການ​ພັງ​ທະ​ລາຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ Qin ປະ​ສົບ​ການ​ໂດຍ​ພາກ​ເຫນືອ​, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ພາກ​ພື້ນ Han ຈີນ ​. ອານາຈັກ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ນໍາ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ມາ​ຈາກ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ພາກ​ກາງ ​ຂອງ​ຈີນ​ແລະ​ເປັນ​ຂອງ​ຊາວ​ຈີນ​ຮັນ​ທັງ​ໝົດ. <ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWalker2012">Walker, Hugh (2012). </cite></ref> ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ຜິດ​ຊອບ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ເຕັກ​ນິກ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ແລະ​ເຄື່ອງ​ຈັກ​ແບບ​ຈີນ​ມາ​ໃຫ້​ຊາວ​ພາກ​ໃຕ້, ພ້ອມ​ທັງ​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້​ດ້ານ​ພາ​ສາ​ແລະ [[ຕົວອັກສອນຈີນ|​ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ]] [[ພາສາຈີນ|​ຂອງ​ຈີນ]] . ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ນະ​ໂຍບາຍ "​ເຮັດ​ໃຫ້​ກົມກຽວ​ກັນ​ແລະ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ຢ້າວ​ຮ້ອຍ​ຄົນ" ([[ພາສາຈີນ]]: 和集百越), ​ແລະ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ໃຫ້​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຈາກ​ເຂດ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]] ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້. ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ບໍ່​ໄດ້​ຕໍ່ຕ້ານ​ການ​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ Yue ​ແລະ Han. ຢູ່​ຫວຽດນາມ, ເຈົ້າ​ຄອງ​ນະຄອນ​ໜານ​ເຢ້​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ລາ ຊະວົງ​ໄຕ. ຊື່ “ຫວຽດ” (''ຫວຽດ'') ແມ່ນມາຈາກ '''''ນາມຫວຽດ''''', ພາສາຫວຽດອອກສຽງຂອງ ໜານເຢ້.<ref>{{Cite book|title=Vietnam: a global studies handbook|chapter=https://archive.org/details/vietnamglobalstu00wood}}</ref> ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ, ວຽກ​ງານ​ສຳ​ຄັນ​ຄື ''​ບັນ​ດາ​ເຜົ່າ Đại Việt sử ký'' ຖື​ວ່າ ນານ​ເຢືອງ​ແມ່ນ​ລັດ​ທີ່​ຖືກ​ຕ້ອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ແມ່ນ​ຈຸດ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ. ​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ແຕ່​ສະຕະວັດ​ທີ 18, ທັດສະນະ​ວ່າ ໜານເຢ້ ບໍ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຖືກຕ້ອງ​ຕາມ​ກົດໝາຍ ​ແລະ Zhao Tuo ​ແມ່ນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດຶງ​ດູດ. ພາຍຫຼັງ [[ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ|ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2]], ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທັດສະນະຫຼັກແຫຼ່ງຂອງບັນດານັກປະຫວັດສາດຫວຽດນາມ ຢູ່ [[ສາທາລະນະ​ລັດ ປະຊາທິປະ​ໄຕ ຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ ເໜືອ]] ແລະ ພາຍຫຼັງຫວຽດນາມ ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນຄືນໃໝ່, ມັນໄດ້ກາຍມາເປັນລັດແຫ່ງລັດແບບດັ້ງເດີມທີ່ [[ພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ]] ປົກຄອງປະເທດ. ໜານເຢ້ ໄດ້ ​ຖືກ​ລົບ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ຊາດ ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ Zhao Tuo ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.<ref name="KeatGinOoi932">{{Cite book|url=Keat Gin Ooi|chapter=https://books.google.com/books?id=QKgraWbb7yoC&pg=PA932|title=Southeast Asia: A Historical Encyclopedia}}</ref> [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] qqeqlm3poqcdqmpnnl3kz9uaz6rqpss 112549 112548 2024-12-04T13:15:44Z Randervik 18653 112549 wikitext text/x-wiki '''ໜານເຢ້''' ([[ພາສາຈີນ]]: 南越 ຫຼື 南粵; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]]: Nam Việt; [[Zhuang]]: Namz Yied),<ref>{{Cite web|archive-url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5338/|title=Site of Southern Yue State}}</ref> ແມ່ນອານາຈັກບູຮານສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 204 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໂດຍນາຍພົນ Zhao Tuo ຂອງຈີນ, ເຊິ່ງຄອບຄົວຂອງ (ຮູ້ໃນ [[ພາສາຫວຽດນາມ]] ວ່າ ລາຊະວົງ Triệu) ສືບຕໍ່ປົກຄອງຈົນກ່ວາ 111 BC.<ref name="Chinese1">{{Cite book|title=Money, Markets, and Trade in Early Southeast Asia: The Development of Indigenous Monetary Systems to AD 1400|chapter=https://books.google.com/books?id=jFpdDwAAQBAJ&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA27}}</ref><ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}</ref> ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ທາງ​ພູມ​ສາດ​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ເຂດ​ຍ່ອຍ​ຂອງ​ຈີນ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຂອງ Guangdong,<ref name="Territory1">{{Cite book|title=廣州簡史|chapter=https://books.google.com/books?id=eXMQAQAAIAAJ&q=南越國+广东+广西+越南}}</ref> Guangxi​,<ref name="Territory1" /> [[ເກາະໄຫໜານ]],<ref name="Territory2">{{Cite book|title=南越国史迹研讨会论文选集|chapter=https://books.google.com/books?id=wEp88tShO6sC&q=南越國+广东+广西+海南+香港+澳门}}</ref> [[ຮົງກົງ]]​,<ref name="Territory2" /> [[ມາເກົາ]]​,<ref name="Territory2" /> Fujian ພາກ​ໃຕ້ <ref name="Territory3">{{Cite book|title=中国的本体、现象、分裂、外延、外扩、回想、前瞻、整合|chapter=https://books.google.com/books?id=NDvuDQAAQBAJ&q=%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9C%8B+%E7%A6%8F%E5%BB%BA%E5%8D%97%E9%83%A8&pg=PA57}}</ref> ແລະ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ]].<ref name="Territory1" /> Zhao Tuo, ຫຼັງຈາກນັ້ນຜູ້ບັນຊາການ ກອງບັນຊາການ Nanhai ຂອງ [[ລາຊະວົງສິນ]], ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ໜານເຢ້ ໃນ 204 BC ຫຼັງຈາກການລົ້ມລົງຂອງລາຊະວົງ ສິນ. ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​, ມັນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ ​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ ​ຂອງ Nanhai ​, Guilin, ແລະ Xiang​. ໜານເຢ້ ​ແລະ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ມີ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ເປັນ​ສັດຕູ​ກັນ​ກັບ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງຮັ້ນ]], ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ອ້າງ​ເຖິງ ໜານເຢ້ ​ເປັນ ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະກິດ ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ປະຕິບັດ​ຢູ່​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລັດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ. ບາງ​ເທື່ອ​ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ​ໄດ້​ໃຫ້ການ​ເຄົາລົບ​ນັບຖື​ສັນຍະລັກ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han ​ແຕ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ​ເປັນ​ຈັກກະພັດ. ໃນ 113 BC, ຜູ້​ນໍາ​ສະ​ບັບ​ທີ​ສີ່ Zhao Xing ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ທີ່​ຈະ ໜານເຢ້ ລວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ Han​. ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ Lu Jia ໄດ້​ຄັດ​ຄ້ານ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຂ້າ Zhao Xing​, ການ​ຕິດ​ຕັ້ງ​ອ້າຍ Zhao Jiande ເທິງ​ບັນ​ລັງ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ປະ​ເຊີນ​ຫນ້າ​ກັບ​ລາ​ຊະ​ວົງ Han​. ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ແຫ່ງ​ຮ້ານ ​ໄດ້​ສົ່ງ​ກຳ​ລັງ​ທະ​ຫານ 100,000 ຄົນ​ໄປ ​ສູ້​ຮົບ​ກັບ​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້ . ໃນ​ທ້າຍ​ປີ​, ກອງ​ທັບ​ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ ໜານເຢ້ ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ການ​ປົກ​ຄອງ Han. ລັດລາຊະວົງໄດ້ແກ່ຍາວເຖິງ 93 ປີ ແລະ ມີກະສັດ 5 ລຸ້ນ. ການ​ມີ​ຢູ່​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ພາກ​ພື້ນ Lingnan ເພື່ອ​ຫຼີກ​ເວັ້ນ​ການ​ຄວາມ​ວຸ່ນ​ວາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ລໍາ​ບາກ​ໂດຍ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ການ​ພັງ​ທະ​ລາຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ Qin ປະ​ສົບ​ການ​ໂດຍ​ພາກ​ເຫນືອ​, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ພາກ​ພື້ນ Han ຈີນ ​. ອານາຈັກ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ນໍາ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ມາ​ຈາກ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ພາກ​ກາງ ​ຂອງ​ຈີນ​ແລະ​ເປັນ​ຂອງ​ຊາວ​ຈີນ​ຮັນ​ທັງ​ໝົດ. <ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWalker2012">Walker, Hugh (2012). </cite></ref> ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ຜິດ​ຊອບ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ເຕັກ​ນິກ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ແລະ​ເຄື່ອງ​ຈັກ​ແບບ​ຈີນ​ມາ​ໃຫ້​ຊາວ​ພາກ​ໃຕ້, ພ້ອມ​ທັງ​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້​ດ້ານ​ພາ​ສາ​ແລະ [[ຕົວອັກສອນຈີນ|​ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ]] [[ພາສາຈີນ|​ຂອງ​ຈີນ]] . ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ນະ​ໂຍບາຍ "​ເຮັດ​ໃຫ້​ກົມກຽວ​ກັນ​ແລະ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ຢ້າວ​ຮ້ອຍ​ຄົນ" ([[ພາສາຈີນ]]: 和集百越), ​ແລະ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ໃຫ້​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຈາກ​ເຂດ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]] ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້. ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ບໍ່​ໄດ້​ຕໍ່ຕ້ານ​ການ​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ Yue ​ແລະ Han. ຢູ່​ຫວຽດນາມ, ເຈົ້າ​ຄອງ​ນະຄອນ​ໜານ​ເຢ້​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ລາ ຊະວົງ​ໄຕ. ຊື່ “ຫວຽດ” (''ຫວຽດ'') ແມ່ນມາຈາກ '''''ນາມຫວຽດ''''', ພາສາຫວຽດອອກສຽງຂອງ ໜານເຢ້.<ref>{{Cite book|title=Vietnam: a global studies handbook|chapter=https://archive.org/details/vietnamglobalstu00wood}}</ref> ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ, ວຽກ​ງານ​ສຳ​ຄັນ​ຄື ''​ບັນ​ດາ​ເຜົ່າ Đại Việt sử ký'' ຖື​ວ່າ ນານ​ເຢືອງ​ແມ່ນ​ລັດ​ທີ່​ຖືກ​ຕ້ອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ແມ່ນ​ຈຸດ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ. ​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ແຕ່​ສະຕະວັດ​ທີ 18, ທັດສະນະ​ວ່າ ໜານເຢ້ ບໍ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຖືກຕ້ອງ​ຕາມ​ກົດໝາຍ ​ແລະ Zhao Tuo ​ແມ່ນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດຶງ​ດູດ. ພາຍຫຼັງ [[ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ|ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2]], ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທັດສະນະຫຼັກແຫຼ່ງຂອງບັນດານັກປະຫວັດສາດຫວຽດນາມ ຢູ່ [[ສາທາລະນະ​ລັດ ປະຊາທິປະ​ໄຕ ຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ ເໜືອ]] ແລະ ພາຍຫຼັງຫວຽດນາມ ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນຄືນໃໝ່, ມັນໄດ້ກາຍມາເປັນລັດແຫ່ງລັດແບບດັ້ງເດີມທີ່ [[ພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ]] ປົກຄອງປະເທດ. ໜານເຢ້ ໄດ້ ​ຖືກ​ລົບ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ຊາດ ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ Zhao Tuo ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.<ref name="KeatGinOoi932">{{Cite book|url=Keat Gin Ooi|chapter=https://books.google.com/books?id=QKgraWbb7yoC&pg=PA932|title=Southeast Asia: A Historical Encyclopedia}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] fq003xugvknf4v7lz7ct7tsrn6g8sl8 112551 112549 2024-12-04T13:18:53Z Randervik 18653 112551 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=ໜານເຢ້|common_name=|native_name={{native name|zh|南越}}<br />{{transl|zh|Nányuè}}<br />{{native name|vi|Nam Việt}}<br />{{native name|za|Namz Yied}}|era=|status_text=|government_type=ລະບອບຣາຊາທິປະໄຕ|year_start=204 BC|year_end=111 BC|event_start=Establishment|event_end=[[Han conquest of Nanyue]]|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ອູລາກ|s1=Western Han dynasty|s2=ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຈີນ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ຫວຽດນາມ|event_pre=[[Qin dynasty|Qin]] "War of Pacification"|date_pre=218 BC|event1=First tribute to [[Han dynasty]]|date_event1=196 BC|event2=Zhao Tuo accession|date_event2=183 BC|event3=Conquest of [[Âu Lạc]]|date_event3=179 BC|event4=Second tribute to Han dynasty|date_event4=179 BC|stat_pop1=1,302,805|stat_year1=111 BC|image_coat=Seal of Nanyue (Zhao Mo).svg|symbol_type=Seal of [[Zhao Mo|Emperor Wen]]|symbol_type_article=|other_symbol=|image_map=Nanyue.svg|image_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຂອງ ໜານເຢ້ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງຕົນ|capital=[[Guangzhou|Panyu]]|common_languages=[[ພາສາຈີນເກົ່າ]]<br />[[ພາສາເກົ່າແກ່|ພາສາ Baiyue]]|religion=[[Chinese folk religion]]<br />local [[Shamanism]]|currency=[[Ban Liang]]|leader1=[[Zhao Tuo]]|leader2=[[Zhao Mo|Zhao Hu]]|leader3=[[Zhao Yingqi]]|leader4=[[Zhao Xing]]|leader5=[[Zhao Jiande]]|year_leader1=204–137 BC|year_leader2=137–122 BC|year_leader3=122–113 BC|year_leader4=113–112 BC|year_leader5=112–111 BC|title_leader=[[ຈັກກະພັດ]] ຫຼື [[ກະສັດ]]|deputy1=[[Lü Jia (Nanyue)|Lü Jia]]|year_deputy1=130–111 BC|title_deputy=Prime Minister|footnotes=|today=ຈີນ<br />ຫວຽດນາມ|ethnic_groups=[[Qin dynasty|Chinese]] ([[Huaxia]] people)<br />[[Baiyue|Baiyue Peoples]]}}'''ໜານເຢ້''' ([[ພາສາຈີນ]]: 南越 ຫຼື 南粵; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]]: Nam Việt; [[Zhuang]]: Namz Yied),<ref>{{Cite web|archive-url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5338/|title=Site of Southern Yue State}}</ref> ແມ່ນອານາຈັກບູຮານສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 204 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໂດຍນາຍພົນ Zhao Tuo ຂອງຈີນ, ເຊິ່ງຄອບຄົວຂອງ (ຮູ້ໃນ [[ພາສາຫວຽດນາມ]] ວ່າ ລາຊະວົງ Triệu) ສືບຕໍ່ປົກຄອງຈົນກ່ວາ 111 BC.<ref name="Chinese1">{{Cite book|title=Money, Markets, and Trade in Early Southeast Asia: The Development of Indigenous Monetary Systems to AD 1400|chapter=https://books.google.com/books?id=jFpdDwAAQBAJ&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA27}}</ref><ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}</ref> ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ທາງ​ພູມ​ສາດ​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ເຂດ​ຍ່ອຍ​ຂອງ​ຈີນ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຂອງ Guangdong,<ref name="Territory1">{{Cite book|title=廣州簡史|chapter=https://books.google.com/books?id=eXMQAQAAIAAJ&q=南越國+广东+广西+越南}}</ref> Guangxi​,<ref name="Territory1" /> [[ເກາະໄຫໜານ]],<ref name="Territory2">{{Cite book|title=南越国史迹研讨会论文选集|chapter=https://books.google.com/books?id=wEp88tShO6sC&q=南越國+广东+广西+海南+香港+澳门}}</ref> [[ຮົງກົງ]]​,<ref name="Territory2" /> [[ມາເກົາ]]​,<ref name="Territory2" /> Fujian ພາກ​ໃຕ້ <ref name="Territory3">{{Cite book|title=中国的本体、现象、分裂、外延、外扩、回想、前瞻、整合|chapter=https://books.google.com/books?id=NDvuDQAAQBAJ&q=%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9C%8B+%E7%A6%8F%E5%BB%BA%E5%8D%97%E9%83%A8&pg=PA57}}</ref> ແລະ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ]].<ref name="Territory1" /> Zhao Tuo, ຫຼັງຈາກນັ້ນຜູ້ບັນຊາການ ກອງບັນຊາການ Nanhai ຂອງ [[ລາຊະວົງສິນ]], ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ໜານເຢ້ ໃນ 204 BC ຫຼັງຈາກການລົ້ມລົງຂອງລາຊະວົງ ສິນ. ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​, ມັນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ ​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ ​ຂອງ Nanhai ​, Guilin, ແລະ Xiang​. ໜານເຢ້ ​ແລະ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ມີ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ເປັນ​ສັດຕູ​ກັນ​ກັບ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງຮັ້ນ]], ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ອ້າງ​ເຖິງ ໜານເຢ້ ​ເປັນ ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະກິດ ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ປະຕິບັດ​ຢູ່​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລັດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ. ບາງ​ເທື່ອ​ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ​ໄດ້​ໃຫ້ການ​ເຄົາລົບ​ນັບຖື​ສັນຍະລັກ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han ​ແຕ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ​ເປັນ​ຈັກກະພັດ. ໃນ 113 BC, ຜູ້​ນໍາ​ສະ​ບັບ​ທີ​ສີ່ Zhao Xing ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ທີ່​ຈະ ໜານເຢ້ ລວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ Han​. ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ Lu Jia ໄດ້​ຄັດ​ຄ້ານ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຂ້າ Zhao Xing​, ການ​ຕິດ​ຕັ້ງ​ອ້າຍ Zhao Jiande ເທິງ​ບັນ​ລັງ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ປະ​ເຊີນ​ຫນ້າ​ກັບ​ລາ​ຊະ​ວົງ Han​. ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ແຫ່ງ​ຮ້ານ ​ໄດ້​ສົ່ງ​ກຳ​ລັງ​ທະ​ຫານ 100,000 ຄົນ​ໄປ ​ສູ້​ຮົບ​ກັບ​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້ . ໃນ​ທ້າຍ​ປີ​, ກອງ​ທັບ​ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ ໜານເຢ້ ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ການ​ປົກ​ຄອງ Han. ລັດລາຊະວົງໄດ້ແກ່ຍາວເຖິງ 93 ປີ ແລະ ມີກະສັດ 5 ລຸ້ນ. ການ​ມີ​ຢູ່​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ພາກ​ພື້ນ Lingnan ເພື່ອ​ຫຼີກ​ເວັ້ນ​ການ​ຄວາມ​ວຸ່ນ​ວາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ລໍາ​ບາກ​ໂດຍ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ການ​ພັງ​ທະ​ລາຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ Qin ປະ​ສົບ​ການ​ໂດຍ​ພາກ​ເຫນືອ​, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ພາກ​ພື້ນ Han ຈີນ ​. ອານາຈັກ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ນໍາ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ມາ​ຈາກ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ພາກ​ກາງ ​ຂອງ​ຈີນ​ແລະ​ເປັນ​ຂອງ​ຊາວ​ຈີນ​ຮັນ​ທັງ​ໝົດ. <ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWalker2012">Walker, Hugh (2012). </cite></ref> ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ຜິດ​ຊອບ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ເຕັກ​ນິກ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ແລະ​ເຄື່ອງ​ຈັກ​ແບບ​ຈີນ​ມາ​ໃຫ້​ຊາວ​ພາກ​ໃຕ້, ພ້ອມ​ທັງ​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້​ດ້ານ​ພາ​ສາ​ແລະ [[ຕົວອັກສອນຈີນ|​ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ]] [[ພາສາຈີນ|​ຂອງ​ຈີນ]] . ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ນະ​ໂຍບາຍ "​ເຮັດ​ໃຫ້​ກົມກຽວ​ກັນ​ແລະ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ຢ້າວ​ຮ້ອຍ​ຄົນ" ([[ພາສາຈີນ]]: 和集百越), ​ແລະ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ໃຫ້​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຈາກ​ເຂດ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]] ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້. ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ບໍ່​ໄດ້​ຕໍ່ຕ້ານ​ການ​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ Yue ​ແລະ Han. ຢູ່​ຫວຽດນາມ, ເຈົ້າ​ຄອງ​ນະຄອນ​ໜານ​ເຢ້​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ລາ ຊະວົງ​ໄຕ. ຊື່ “ຫວຽດ” (''ຫວຽດ'') ແມ່ນມາຈາກ '''''ນາມຫວຽດ''''', ພາສາຫວຽດອອກສຽງຂອງ ໜານເຢ້.<ref>{{Cite book|title=Vietnam: a global studies handbook|chapter=https://archive.org/details/vietnamglobalstu00wood}}</ref> ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ, ວຽກ​ງານ​ສຳ​ຄັນ​ຄື ''​ບັນ​ດາ​ເຜົ່າ Đại Việt sử ký'' ຖື​ວ່າ ນານ​ເຢືອງ​ແມ່ນ​ລັດ​ທີ່​ຖືກ​ຕ້ອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ແມ່ນ​ຈຸດ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ. ​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ແຕ່​ສະຕະວັດ​ທີ 18, ທັດສະນະ​ວ່າ ໜານເຢ້ ບໍ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຖືກຕ້ອງ​ຕາມ​ກົດໝາຍ ​ແລະ Zhao Tuo ​ແມ່ນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດຶງ​ດູດ. ພາຍຫຼັງ [[ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ|ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2]], ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທັດສະນະຫຼັກແຫຼ່ງຂອງບັນດານັກປະຫວັດສາດຫວຽດນາມ ຢູ່ [[ສາທາລະນະ​ລັດ ປະຊາທິປະ​ໄຕ ຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ ເໜືອ]] ແລະ ພາຍຫຼັງຫວຽດນາມ ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນຄືນໃໝ່, ມັນໄດ້ກາຍມາເປັນລັດແຫ່ງລັດແບບດັ້ງເດີມທີ່ [[ພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ]] ປົກຄອງປະເທດ. ໜານເຢ້ ໄດ້ ​ຖືກ​ລົບ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ຊາດ ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ Zhao Tuo ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.<ref name="KeatGinOoi932">{{Cite book|url=Keat Gin Ooi|chapter=https://books.google.com/books?id=QKgraWbb7yoC&pg=PA932|title=Southeast Asia: A Historical Encyclopedia}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] gzp19gxbgfr95cllah5f43vw8hrwdq3 112552 112551 2024-12-04T13:21:38Z Randervik 18653 112552 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=ໜານເຢ້|common_name=|native_name={{native name|zh|南越}}<br />{{transl|zh|Nányuè}}<br />{{native name|vi|Nam Việt}}<br />{{native name|za|Namz Yied}}|era=|status_text=|government_type=ລະບອບຣາຊາທິປະໄຕ|year_start=204 BC|year_end=111 BC|event_start=ການສ້າງຕັ້ງ|event_end=[[Han conquest of Nanyue]]|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ອູລາກ|s1=Western Han dynasty|s2=ຍຸກ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ການ​ປົກຄອງ​ພາກ​ເໜືອ|event_pre=[[ລາຊະວົງສິນ]] "ສົງຄາມປາຊີຟິກ"|date_pre=218 BC|event1=ການ​ລະ​ນຶກ​ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]|date_event1=196 BC|event2=Zhao Tuo accession|date_event2=183 BC|event3=ການເອົາຊະນະ [[ອູລາກ]]|date_event3=179 BC|event4=ເຄື່ອງ​ບູຊາ​ຄັ້ງ​ທີ​ສອງ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han|date_event4=179 BC|stat_pop1=1,302,805|stat_year1=111 BC|image_coat=Seal of Nanyue (Zhao Mo).svg|symbol_type=Seal of [[Zhao Mo|Emperor Wen]]|symbol_type_article=|other_symbol=|image_map=Nanyue.svg|image_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຂອງ ໜານເຢ້ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງຕົນ|capital=[[Guangzhou|Panyu]]|common_languages=[[ພາສາຈີນເກົ່າ]]<br />[[ພາສາເກົ່າແກ່|ພາສາ Baiyue]]|religion=[[Chinese folk religion]]<br />local [[Shamanism]]|currency=[[Ban Liang]]|leader1=[[Zhao Tuo]]|leader2=[[Zhao Mo|Zhao Hu]]|leader3=[[Zhao Yingqi]]|leader4=[[Zhao Xing]]|leader5=[[Zhao Jiande]]|year_leader1=204–137 BC|year_leader2=137–122 BC|year_leader3=122–113 BC|year_leader4=113–112 BC|year_leader5=112–111 BC|title_leader=[[ຈັກກະພັດ]] ຫຼື [[ກະສັດ]]|deputy1=[[Lü Jia (Nanyue)|Lü Jia]]|year_deputy1=130–111 BC|title_deputy=ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ|footnotes=|today=ຈີນ<br />ຫວຽດນາມ|ethnic_groups=[[Qin dynasty|Chinese]] ([[Huaxia]] people)<br />[[Baiyue|Baiyue Peoples]]}}'''ໜານເຢ້''' ([[ພາສາຈີນ]]: 南越 ຫຼື 南粵; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]]: Nam Việt; [[Zhuang]]: Namz Yied),<ref>{{Cite web|archive-url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5338/|title=Site of Southern Yue State}}</ref> ແມ່ນອານາຈັກບູຮານສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 204 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໂດຍນາຍພົນ Zhao Tuo ຂອງຈີນ, ເຊິ່ງຄອບຄົວຂອງ (ຮູ້ໃນ [[ພາສາຫວຽດນາມ]] ວ່າ ລາຊະວົງ Triệu) ສືບຕໍ່ປົກຄອງຈົນກ່ວາ 111 BC.<ref name="Chinese1">{{Cite book|title=Money, Markets, and Trade in Early Southeast Asia: The Development of Indigenous Monetary Systems to AD 1400|chapter=https://books.google.com/books?id=jFpdDwAAQBAJ&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA27}}</ref><ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}</ref> ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ທາງ​ພູມ​ສາດ​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ເຂດ​ຍ່ອຍ​ຂອງ​ຈີນ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຂອງ Guangdong,<ref name="Territory1">{{Cite book|title=廣州簡史|chapter=https://books.google.com/books?id=eXMQAQAAIAAJ&q=南越國+广东+广西+越南}}</ref> Guangxi​,<ref name="Territory1" /> [[ເກາະໄຫໜານ]],<ref name="Territory2">{{Cite book|title=南越国史迹研讨会论文选集|chapter=https://books.google.com/books?id=wEp88tShO6sC&q=南越國+广东+广西+海南+香港+澳门}}</ref> [[ຮົງກົງ]]​,<ref name="Territory2" /> [[ມາເກົາ]]​,<ref name="Territory2" /> Fujian ພາກ​ໃຕ້ <ref name="Territory3">{{Cite book|title=中国的本体、现象、分裂、外延、外扩、回想、前瞻、整合|chapter=https://books.google.com/books?id=NDvuDQAAQBAJ&q=%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9C%8B+%E7%A6%8F%E5%BB%BA%E5%8D%97%E9%83%A8&pg=PA57}}</ref> ແລະ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ]].<ref name="Territory1" /> Zhao Tuo, ຫຼັງຈາກນັ້ນຜູ້ບັນຊາການ ກອງບັນຊາການ Nanhai ຂອງ [[ລາຊະວົງສິນ]], ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ໜານເຢ້ ໃນ 204 BC ຫຼັງຈາກການລົ້ມລົງຂອງລາຊະວົງ ສິນ. ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​, ມັນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ ​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ ​ຂອງ Nanhai ​, Guilin, ແລະ Xiang​. ໜານເຢ້ ​ແລະ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ມີ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ເປັນ​ສັດຕູ​ກັນ​ກັບ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງຮັ້ນ]], ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ອ້າງ​ເຖິງ ໜານເຢ້ ​ເປັນ ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະກິດ ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ປະຕິບັດ​ຢູ່​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລັດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ. ບາງ​ເທື່ອ​ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ​ໄດ້​ໃຫ້ການ​ເຄົາລົບ​ນັບຖື​ສັນຍະລັກ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han ​ແຕ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ​ເປັນ​ຈັກກະພັດ. ໃນ 113 BC, ຜູ້​ນໍາ​ສະ​ບັບ​ທີ​ສີ່ Zhao Xing ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ທີ່​ຈະ ໜານເຢ້ ລວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ Han​. ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ Lu Jia ໄດ້​ຄັດ​ຄ້ານ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຂ້າ Zhao Xing​, ການ​ຕິດ​ຕັ້ງ​ອ້າຍ Zhao Jiande ເທິງ​ບັນ​ລັງ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ປະ​ເຊີນ​ຫນ້າ​ກັບ​ລາ​ຊະ​ວົງ Han​. ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ແຫ່ງ​ຮ້ານ ​ໄດ້​ສົ່ງ​ກຳ​ລັງ​ທະ​ຫານ 100,000 ຄົນ​ໄປ ​ສູ້​ຮົບ​ກັບ​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້ . ໃນ​ທ້າຍ​ປີ​, ກອງ​ທັບ​ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ ໜານເຢ້ ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ການ​ປົກ​ຄອງ Han. ລັດລາຊະວົງໄດ້ແກ່ຍາວເຖິງ 93 ປີ ແລະ ມີກະສັດ 5 ລຸ້ນ. ການ​ມີ​ຢູ່​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ພາກ​ພື້ນ Lingnan ເພື່ອ​ຫຼີກ​ເວັ້ນ​ການ​ຄວາມ​ວຸ່ນ​ວາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ລໍາ​ບາກ​ໂດຍ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ການ​ພັງ​ທະ​ລາຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ Qin ປະ​ສົບ​ການ​ໂດຍ​ພາກ​ເຫນືອ​, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ພາກ​ພື້ນ Han ຈີນ ​. ອານາຈັກ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ນໍາ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ມາ​ຈາກ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ພາກ​ກາງ ​ຂອງ​ຈີນ​ແລະ​ເປັນ​ຂອງ​ຊາວ​ຈີນ​ຮັນ​ທັງ​ໝົດ. <ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWalker2012">Walker, Hugh (2012). </cite></ref> ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ຜິດ​ຊອບ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ເຕັກ​ນິກ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ແລະ​ເຄື່ອງ​ຈັກ​ແບບ​ຈີນ​ມາ​ໃຫ້​ຊາວ​ພາກ​ໃຕ້, ພ້ອມ​ທັງ​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້​ດ້ານ​ພາ​ສາ​ແລະ [[ຕົວອັກສອນຈີນ|​ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ]] [[ພາສາຈີນ|​ຂອງ​ຈີນ]] . ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ນະ​ໂຍບາຍ "​ເຮັດ​ໃຫ້​ກົມກຽວ​ກັນ​ແລະ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ຢ້າວ​ຮ້ອຍ​ຄົນ" ([[ພາສາຈີນ]]: 和集百越), ​ແລະ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ໃຫ້​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຈາກ​ເຂດ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]] ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້. ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ບໍ່​ໄດ້​ຕໍ່ຕ້ານ​ການ​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ Yue ​ແລະ Han. ຢູ່​ຫວຽດນາມ, ເຈົ້າ​ຄອງ​ນະຄອນ​ໜານ​ເຢ້​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ລາ ຊະວົງ​ໄຕ. ຊື່ “ຫວຽດ” (''ຫວຽດ'') ແມ່ນມາຈາກ '''''ນາມຫວຽດ''''', ພາສາຫວຽດອອກສຽງຂອງ ໜານເຢ້.<ref>{{Cite book|title=Vietnam: a global studies handbook|chapter=https://archive.org/details/vietnamglobalstu00wood}}</ref> ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ, ວຽກ​ງານ​ສຳ​ຄັນ​ຄື ''​ບັນ​ດາ​ເຜົ່າ Đại Việt sử ký'' ຖື​ວ່າ ນານ​ເຢືອງ​ແມ່ນ​ລັດ​ທີ່​ຖືກ​ຕ້ອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ແມ່ນ​ຈຸດ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ. ​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ແຕ່​ສະຕະວັດ​ທີ 18, ທັດສະນະ​ວ່າ ໜານເຢ້ ບໍ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຖືກຕ້ອງ​ຕາມ​ກົດໝາຍ ​ແລະ Zhao Tuo ​ແມ່ນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດຶງ​ດູດ. ພາຍຫຼັງ [[ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ|ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2]], ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທັດສະນະຫຼັກແຫຼ່ງຂອງບັນດານັກປະຫວັດສາດຫວຽດນາມ ຢູ່ [[ສາທາລະນະ​ລັດ ປະຊາທິປະ​ໄຕ ຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ ເໜືອ]] ແລະ ພາຍຫຼັງຫວຽດນາມ ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນຄືນໃໝ່, ມັນໄດ້ກາຍມາເປັນລັດແຫ່ງລັດແບບດັ້ງເດີມທີ່ [[ພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ]] ປົກຄອງປະເທດ. ໜານເຢ້ ໄດ້ ​ຖືກ​ລົບ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ຊາດ ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ Zhao Tuo ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.<ref name="KeatGinOoi932">{{Cite book|url=Keat Gin Ooi|chapter=https://books.google.com/books?id=QKgraWbb7yoC&pg=PA932|title=Southeast Asia: A Historical Encyclopedia}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] oqy1hldoptc85tv2h6vkye1zcixwf7h 112554 112552 2024-12-04T13:23:57Z Randervik 18653 112554 wikitext text/x-wiki {{Infobox country|conventional_long_name=ໜານເຢ້|common_name=|native_name={{native name|zh|南越}}<br />{{transl|zh|Nányuè}}<br />{{native name|vi|Nam Việt}}<br />{{native name|za|Namz Yied}}|era=|status_text=|government_type=ລະບອບຣາຊາທິປະໄຕ|year_start=204 BC|year_end=111 BC|event_start=ການສ້າງຕັ້ງ|event_end=[[Han conquest of Nanyue]]|p1=ລາຊະວົງສິນ|p2=ອູລາກ|s1=Western Han dynasty|s2=ຍຸກ​ທຳ​ອິດ​ຂອງ​ການ​ປົກຄອງ​ພາກ​ເໜືອ|event_pre=[[ລາຊະວົງສິນ]] "ສົງຄາມປາຊີຟິກ"|date_pre=218 BC|event1=ການ​ລະ​ນຶກ​ຄັ້ງ​ທໍາ​ອິດ​ຂອງ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ]]|date_event1=196 BC|event2=Zhao Tuo accession|date_event2=183 BC|event3=ການເອົາຊະນະ [[ອູລາກ]]|date_event3=179 BC|event4=ເຄື່ອງ​ບູຊາ​ຄັ້ງ​ທີ​ສອງ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han|date_event4=179 BC|stat_pop1=1,302,805|stat_year1=111 BC|image_coat=Seal of Nanyue (Zhao Mo).svg|symbol_type=Seal of [[Zhao Mo|Emperor Wen]]|symbol_type_article=|other_symbol=|image_map=Nanyue.svg|image_map_caption=ທີ່ຕັ້ງຂອງ ໜານເຢ້ ໃນຂອບເຂດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງຕົນ|capital=[[Guangzhou|Panyu]]|common_languages=[[ພາສາຈີນເກົ່າ]]<br />[[ພາສາເກົ່າແກ່|ພາສາ Baiyue]]|religion=[[Chinese folk religion]]<br />local [[Shamanism]]|currency=[[Ban Liang]]|leader1=[[Zhao Tuo]]|leader2=[[Zhao Mo|Zhao Hu]]|leader3=[[Zhao Yingqi]]|leader4=[[Zhao Xing]]|leader5=[[Zhao Jiande]]|year_leader1=204–137 BC|year_leader2=137–122 BC|year_leader3=122–113 BC|year_leader4=113–112 BC|year_leader5=112–111 BC|title_leader=[[ຈັກກະພັດ]] ຫຼື [[ກະສັດ]]|deputy1=[[Lü Jia (Nanyue)|Lü Jia]]|year_deputy1=130–111 BC|title_deputy=ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ|footnotes=|today=[[ຈີນ]]<br />[[ຫວຽດນາມ]]|ethnic_groups=[[Qin dynasty|Chinese]] ([[Huaxia]] people)<br />[[Baiyue|Baiyue Peoples]]}}'''ໜານເຢ້''' ([[ພາສາຈີນ]]: 南越 ຫຼື 南粵; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ພາສາຫວຽດ]]: Nam Việt; [[Zhuang]]: Namz Yied),<ref>{{Cite web|archive-url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5338/|title=Site of Southern Yue State}}</ref> ແມ່ນອານາຈັກບູຮານສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 204 ກ່ອນ ຄ.ສ. ໂດຍນາຍພົນ Zhao Tuo ຂອງຈີນ, ເຊິ່ງຄອບຄົວຂອງ (ຮູ້ໃນ [[ພາສາຫວຽດນາມ]] ວ່າ ລາຊະວົງ Triệu) ສືບຕໍ່ປົກຄອງຈົນກ່ວາ 111 BC.<ref name="Chinese1">{{Cite book|title=Money, Markets, and Trade in Early Southeast Asia: The Development of Indigenous Monetary Systems to AD 1400|chapter=https://books.google.com/books?id=jFpdDwAAQBAJ&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA27}}</ref><ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}</ref> ການ​ຂະ​ຫຍາຍ​ຕົວ​ທາງ​ພູມ​ສາດ​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ກວມ​ເອົາ​ເຂດ​ຍ່ອຍ​ຂອງ​ຈີນ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ຂອງ Guangdong,<ref name="Territory1">{{Cite book|title=廣州簡史|chapter=https://books.google.com/books?id=eXMQAQAAIAAJ&q=南越國+广东+广西+越南}}</ref> Guangxi​,<ref name="Territory1" /> [[ເກາະໄຫໜານ]],<ref name="Territory2">{{Cite book|title=南越国史迹研讨会论文选集|chapter=https://books.google.com/books?id=wEp88tShO6sC&q=南越國+广东+广西+海南+香港+澳门}}</ref> [[ຮົງກົງ]]​,<ref name="Territory2" /> [[ມາເກົາ]]​,<ref name="Territory2" /> Fujian ພາກ​ໃຕ້ <ref name="Territory3">{{Cite book|title=中国的本体、现象、分裂、外延、外扩、回想、前瞻、整合|chapter=https://books.google.com/books?id=NDvuDQAAQBAJ&q=%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9C%8B+%E7%A6%8F%E5%BB%BA%E5%8D%97%E9%83%A8&pg=PA57}}</ref> ແລະ​ພາກ​ກາງ​ຂອງ​ພາກ​ເຫນືອ [[ປະເທດຫວຽດນາມ|​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ]].<ref name="Territory1" /> Zhao Tuo, ຫຼັງຈາກນັ້ນຜູ້ບັນຊາການ ກອງບັນຊາການ Nanhai ຂອງ [[ລາຊະວົງສິນ]], ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ໜານເຢ້ ໃນ 204 BC ຫຼັງຈາກການລົ້ມລົງຂອງລາຊະວົງ ສິນ. ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນ​, ມັນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ ​ຜູ້​ບັນ​ຊາ​ການ ​ຂອງ Nanhai ​, Guilin, ແລະ Xiang​. ໜານເຢ້ ​ແລະ​ຜູ້​ປົກຄອງ​ຂອງ​ຕົນ​ມີ​ຄວາມ​ສຳພັນ​ທີ່​ເປັນ​ສັດຕູ​ກັນ​ກັບ [[ລາຊະວົງຮັ້ນ|​ລາຊະວົງຮັ້ນ]], ​ເຊິ່ງ​ໄດ້​ອ້າງ​ເຖິງ ໜານເຢ້ ​ເປັນ ​ລັດ​ວິ​ສາ​ຫະກິດ ​ໃນ​ຂະນະ​ທີ່​ປະຕິບັດ​ຢູ່​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລັດ​ປົກຄອງ​ຕົນ​ເອງ. ບາງ​ເທື່ອ​ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ​ໄດ້​ໃຫ້ການ​ເຄົາລົບ​ນັບຖື​ສັນຍະລັກ​ຕໍ່​ລາຊະວົງ Han ​ແຕ່​ເອີ້ນ​ຕົນ​ເອງ​ວ່າ​ເປັນ​ຈັກກະພັດ. ໃນ 113 BC, ຜູ້​ນໍາ​ສະ​ບັບ​ທີ​ສີ່ Zhao Xing ໄດ້​ຊອກ​ຫາ​ທີ່​ຈະ ໜານເຢ້ ລວມ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ​ເປັນ​ສ່ວນ​ຫນຶ່ງ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ Han​. ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ Lu Jia ໄດ້​ຄັດ​ຄ້ານ​ຢ່າງ​ຮຸນ​ແຮງ​ແລະ​ຕໍ່​ມາ​ໄດ້​ຂ້າ Zhao Xing​, ການ​ຕິດ​ຕັ້ງ​ອ້າຍ Zhao Jiande ເທິງ​ບັນ​ລັງ​ແລະ​ບັງ​ຄັບ​ໃຫ້​ປະ​ເຊີນ​ຫນ້າ​ກັບ​ລາ​ຊະ​ວົງ Han​. ປີ​ຕໍ່​ມາ, ​ເຈົ້າ​ຈັກ​ກະ​ພັດ​ອູ​ແຫ່ງ​ຮ້ານ ​ໄດ້​ສົ່ງ​ກຳ​ລັງ​ທະ​ຫານ 100,000 ຄົນ​ໄປ ​ສູ້​ຮົບ​ກັບ​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້ . ໃນ​ທ້າຍ​ປີ​, ກອງ​ທັບ​ໄດ້​ທໍາ​ລາຍ ໜານເຢ້ ແລະ​ສ້າງ​ຕັ້ງ ​ການ​ປົກ​ຄອງ Han. ລັດລາຊະວົງໄດ້ແກ່ຍາວເຖິງ 93 ປີ ແລະ ມີກະສັດ 5 ລຸ້ນ. ການ​ມີ​ຢູ່​ຂອງ ໜານເຢ້ ໄດ້​ອະ​ນຸ​ຍາດ​ໃຫ້​ພາກ​ພື້ນ Lingnan ເພື່ອ​ຫຼີກ​ເວັ້ນ​ການ​ຄວາມ​ວຸ່ນ​ວາຍ​ແລະ​ຄວາມ​ລໍາ​ບາກ​ໂດຍ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ການ​ພັງ​ທະ​ລາຍ​ຂອງ​ລາ​ຊະ​ວົງ Qin ປະ​ສົບ​ການ​ໂດຍ​ພາກ​ເຫນືອ​, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ພາກ​ພື້ນ Han ຈີນ ​. ອານາຈັກ​ດັ່ງກ່າວ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ຜູ້​ນໍາ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ມາ​ຈາກ ​ເຂດ​ທົ່ງພຽງ​ພາກ​ກາງ ​ຂອງ​ຈີນ​ແລະ​ເປັນ​ຂອງ​ຊາວ​ຈີນ​ຮັນ​ທັງ​ໝົດ. <ref name="Chinese2">{{Cite book|title=East Asia: A New History|chapter=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&q=zhao+tuo+chinese&pg=PA107}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWalker2012">Walker, Hugh (2012). </cite></ref> ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າ​ໄດ້​ຮັບ​ຜິດ​ຊອບ​ໃນ​ການ​ນຳ​ເອົາ​ເຕັກ​ນິກ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ແລະ​ເຄື່ອງ​ຈັກ​ແບບ​ຈີນ​ມາ​ໃຫ້​ຊາວ​ພາກ​ໃຕ້, ພ້ອມ​ທັງ​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້​ດ້ານ​ພາ​ສາ​ແລະ [[ຕົວອັກສອນຈີນ|​ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ]] [[ພາສາຈີນ|​ຂອງ​ຈີນ]] . ເຈົ້າ​ໜ້າ​ທີ່​ເມືອງ​ນານ​ເຢ້​ໄດ້​ຊຸກຍູ້​ນະ​ໂຍບາຍ "​ເຮັດ​ໃຫ້​ກົມກຽວ​ກັນ​ແລະ​ເຕົ້າ​ໂຮມ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ຢ້າວ​ຮ້ອຍ​ຄົນ" ([[ພາສາຈີນ]]: 和集百越), ​ແລະ​ໄດ້​ຊຸກ​ຍູ້​ໃຫ້​ຊົນ​ເຜົ່າ​ຮັນ​ອົບ​ພະ​ຍົບ​ຈາກ​ເຂດ [[ແມ່ນ້ຳເຫຼືອງ|​ແມ່​ນ້ຳ​ເຫຼືອງ]] ​ໄປ​ພາກ​ໃຕ້. ຜູ້​ປົກຄອງ ໜານເຢ້ ບໍ່​ໄດ້​ຕໍ່ຕ້ານ​ການ​ເຊື່ອມ​ໂຍງ​ຂອງ​ວັດທະນະ​ທຳ Yue ​ແລະ Han. ຢູ່​ຫວຽດນາມ, ເຈົ້າ​ຄອງ​ນະຄອນ​ໜານ​ເຢ້​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ລາ ຊະວົງ​ໄຕ. ຊື່ “ຫວຽດ” (''ຫວຽດ'') ແມ່ນມາຈາກ '''''ນາມຫວຽດ''''', ພາສາຫວຽດອອກສຽງຂອງ ໜານເຢ້.<ref>{{Cite book|title=Vietnam: a global studies handbook|chapter=https://archive.org/details/vietnamglobalstu00wood}}</ref> ໃນ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ພື້ນ​ເມືອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ, ວຽກ​ງານ​ສຳ​ຄັນ​ຄື ''​ບັນ​ດາ​ເຜົ່າ Đại Việt sử ký'' ຖື​ວ່າ ນານ​ເຢືອງ​ແມ່ນ​ລັດ​ທີ່​ຖືກ​ຕ້ອງ​ຂອງ​ຫວຽດ​ນາມ ແລະ ແມ່ນ​ຈຸດ​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ຂອງ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຢ່າງ​ເປັນ​ທາງ​ການ. ​ແນວ​ໃດ​ກໍ​ດີ, ​ແຕ່​ສະຕະວັດ​ທີ 18, ທັດສະນະ​ວ່າ ໜານເຢ້ ບໍ່​ແມ່ນ​ລັດ​ຫວຽດນາມ​ທີ່​ຖືກຕ້ອງ​ຕາມ​ກົດໝາຍ ​ແລະ Zhao Tuo ​ແມ່ນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຂອງ​ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດຶງ​ດູດ. ພາຍຫຼັງ [[ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ|ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ 2]], ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທັດສະນະຫຼັກແຫຼ່ງຂອງບັນດານັກປະຫວັດສາດຫວຽດນາມ ຢູ່ [[ສາທາລະນະ​ລັດ ປະຊາທິປະ​ໄຕ ຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ ເໜືອ]] ແລະ ພາຍຫຼັງຫວຽດນາມ ໄດ້ເຕົ້າໂຮມກັນຄືນໃໝ່, ມັນໄດ້ກາຍມາເປັນລັດແຫ່ງລັດແບບດັ້ງເດີມທີ່ [[ພັກກອມມູນິດຫວຽດນາມ]] ປົກຄອງປະເທດ. ໜານເຢ້ ໄດ້ ​ຖືກ​ລົບ​ອອກ​ຈາກ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ຂອງ​ຊາດ ​ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ Zhao Tuo ໄດ້​ຮັບ​ການ​ສ້າງ​ຕັ້ງ​ຂຶ້ນ​ເປັນ​ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ຕ່າງ​ປະ​ເທດ​.<ref name="KeatGinOoi932">{{Cite book|url=Keat Gin Ooi|chapter=https://books.google.com/books?id=QKgraWbb7yoC&pg=PA932|title=Southeast Asia: A Historical Encyclopedia}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຂອງ​ຈີນ]] [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] ba1qwg91s57xwmo5i9uocxttqlyfpt8 14 21924 112550 2024-12-04T13:15:57Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112550 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21925 112556 2024-12-04T15:32:12Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ]] ໄປ [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]]: ຊື່ສະກົດຜິດ 112556 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] 00nrqwvtv6jx9fe52xwbcai7e3ajliq 0 21926 112598 2024-12-05T06:01:53Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1261159823|Amharic]]" 112598 wikitext text/x-wiki '''ອຳຮາຣິກ''' (አማርኛ) ແມ່ນ ພາສາ Ethiopian Semitic, ເຊິ່ງເປັນກຸ່ມຍ່ອຍພາຍໃນ ສາຂາ Semitic ຂອງ ພາສາ Afroasiatic . ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າເປັນ ພາສາທໍາອິດ ໂດຍ Amharas, ແລະຍັງເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ [[ແມ່ແບບ:Link language|ພາສາຝຣັ່ງ]] ສໍາລັບປະຊາກອນອື່ນໆທັງຫມົດທີ່ອາໄສຢູ່ໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ແລະຕົວເມືອງໃນ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]].<ref>{{Cite book|title=The Semitic Languages}}</ref> ພາສາດັ່ງກ່າວເຮັດໜ້າທີ່ເປັນ ພາສາເຮັດວຽກ ທີ່ເປັນທາງການຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ, ແລະຍັງເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການ ຫຼືພາສາທີ່ເຮັດວຽກຂອງຫຼາຍ ຂົງເຂດຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ.<ref>{{Cite thesis|title=Federalism and conflict management in Ethiopia: case study of Benishangul-Gumuz Regional State}}</ref> ໃນປີ 2020 ໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ, ມັນມີຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ຫຼາຍກວ່າ 33.7 ລ້ານຄົນ ແລະ ຫຼາຍກວ່າ 25.1 ລ້ານຜູ້ເວົ້າ ພາສາທີສອງ ໃນປີ 2019, ເຮັດໃຫ້ ຈໍານວນຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ທັງໝົດ ຫຼາຍກວ່າ 58.8 ລ້ານຄົນ.<ref>{{Cite book|title=2023 International Conference on Inventive Computation Technologies (ICICT)}}</ref> ອຳຮາຣິກ ແມ່ນພາສາທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ, ກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດໃນເອທິໂອເປຍ, ແລະ ເປັນພາສາແມ່ທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດອັນດັບສອງໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ (ຫຼັງຈາກ Oromo). ອຳຮາຣິກ ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ Semitic ທີ່​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ອັນ​ດັບ​ສອງ​ໃນ​ໂລກ (ຫຼັງ​ຈາກ [[ພາສາອາຣັບ|​ອາ​ຣາ​ບິ​ກ]]​)​.<ref name="The world factbook">{{Cite web|archive-url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/|title=The world factbook}}</ref> ອຳຮາຣິກ ຖືກຂຽນຈາກຊ້າຍຫາຂວາໂດຍໃຊ້ລະບົບທີ່ເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກ ຕົວອັກສອນ Geʽez.<ref name=":0">{{Cite web|title=Research: Language Learning – Amharic: Home|archive-url=https://library.bu.edu/amharic/Home}}</ref> ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ ​ພາກ​ສ່ວນ​ທີ່​ລໍາ​ດັບ​ພະ​ຍັນ​ຊະ​ນະ​-vowel ຖືກ​ຂຽນ​ເປັນ​ຫົວ​ຫນ່ວຍ​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ ''abugida'' ( {{Lang|am|አቡጊዳ}}).<ref>{{Cite web|title=Amharic alphabet, pronunciation and language|archive-url=http://www.omniglot.com/writing/amharic.htm}}</ref> graphemes ຖືກເອີ້ນວ່າ ''fidäl'' ( {{Lang|am|ፊደል}}</link> ), ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າ "ອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", ຫຼື "ຕົວອັກສອນ". ບໍ່​ມີ​ການ​ເຫັນ​ດີ​ເປັນ​ທົ່ວ​ໄປ​ຕາມ ​ການ Romanization ຂອງ ອຳຮາຣິກ ເປັນ [[ອັກສອນລາຕິນ|​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລະ​ຕິນ]]. ຕົວຢ່າງ ອຳຮາຣິກ ໃນພາກສ່ວນຂ້າງລຸ່ມນີ້ໃຊ້ລະບົບຫນຶ່ງທີ່ພົບເລື້ອຍໃນບັນດານັກພາສາສາດທີ່ຊ່ຽວຊານໃນພາສາ Ethiopian Semitic. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] 52am891bw7yusfg4ttq4s2inwcw6pzq 112600 112598 2024-12-05T06:03:12Z Randervik 18653 112600 wikitext text/x-wiki '''ອຳຮາຣິກ''' (አማርኛ) ແມ່ນ ພາສາ Ethiopian Semitic, ເຊິ່ງເປັນກຸ່ມຍ່ອຍພາຍໃນ ສາຂາ Semitic ຂອງ ພາສາ Afroasiatic . ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າເປັນ ພາສາທໍາອິດ ໂດຍ Amharas, ແລະຍັງເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ [[ແມ່ແບບ:Link language|ພາສາຝຣັ່ງ]] ສໍາລັບປະຊາກອນອື່ນໆທັງຫມົດທີ່ອາໄສຢູ່ໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ແລະຕົວເມືອງໃນ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]].<ref>{{Cite book|title=The Semitic Languages}}</ref> ພາສາດັ່ງກ່າວເຮັດໜ້າທີ່ເປັນ ພາສາເຮັດວຽກ ທີ່ເປັນທາງການຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ, ແລະຍັງເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການ ຫຼືພາສາທີ່ເຮັດວຽກຂອງຫຼາຍ ຂົງເຂດຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ.<ref>{{Cite thesis|title=Federalism and conflict management in Ethiopia: case study of Benishangul-Gumuz Regional State}}</ref> ໃນປີ 2020 ໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ, ມັນມີຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ຫຼາຍກວ່າ 33.7 ລ້ານຄົນ ແລະ ຫຼາຍກວ່າ 25.1 ລ້ານຜູ້ເວົ້າ ພາສາທີສອງ ໃນປີ 2019, ເຮັດໃຫ້ ຈໍານວນຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ທັງໝົດ ຫຼາຍກວ່າ 58.8 ລ້ານຄົນ.<ref>{{Cite book|title=2023 International Conference on Inventive Computation Technologies (ICICT)}}</ref> ອຳຮາຣິກ ແມ່ນພາສາທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ, ກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດໃນເອທິໂອເປຍ, ແລະ ເປັນພາສາແມ່ທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດອັນດັບສອງໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ (ຫຼັງຈາກ Oromo). ອຳຮາຣິກ ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ Semitic ທີ່​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ອັນ​ດັບ​ສອງ​ໃນ​ໂລກ (ຫຼັງ​ຈາກ [[ພາສາອາຣັບ|​ອາ​ຣາ​ບິ​ກ]]​)​.<ref name="The world factbook">{{Cite web|archive-url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/|title=The world factbook}}</ref> ອຳຮາຣິກ ຖືກຂຽນຈາກຊ້າຍຫາຂວາໂດຍໃຊ້ລະບົບທີ່ເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກ ຕົວອັກສອນ Geʽez.<ref name=":0">{{Cite web|title=Research: Language Learning – Amharic: Home|archive-url=https://library.bu.edu/amharic/Home}}</ref> ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ ​ພາກ​ສ່ວນ​ທີ່​ລໍາ​ດັບ​ພະ​ຍັນ​ຊະ​ນະ​-vowel ຖືກ​ຂຽນ​ເປັນ​ຫົວ​ຫນ່ວຍ​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ ''abugida'' ({{Lang|am|አቡጊዳ}}).<ref>{{Cite web|title=Amharic alphabet, pronunciation and language|archive-url=http://www.omniglot.com/writing/amharic.htm}}</ref> graphemes ຖືກເອີ້ນວ່າ ''fidäl'' ({{Lang|am|ፊደል}}), ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າ "ອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", ຫຼື "ຕົວອັກສອນ". ບໍ່​ມີ​ການ​ເຫັນ​ດີ​ເປັນ​ທົ່ວ​ໄປ​ຕາມ ​ການ Romanization ຂອງ ອຳຮາຣິກ ເປັນ [[ອັກສອນລາຕິນ|​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລະ​ຕິນ]]. ຕົວຢ່າງ ອຳຮາຣິກ ໃນພາກສ່ວນຂ້າງລຸ່ມນີ້ໃຊ້ລະບົບຫນຶ່ງທີ່ພົບເລື້ອຍໃນບັນດານັກພາສາສາດທີ່ຊ່ຽວຊານໃນພາສາ Ethiopian Semitic. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] tq4wvho8ep1y702oi5qbirf3cj8tyvb 112601 112600 2024-12-05T06:04:16Z Randervik 18653 112601 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Amharic.svg|thumb|ການສະກົດຄໍາຂອງ '''ອຳຮາຣິກ''' ໃນຕົວອັກສອນ Ge'ez]] '''ອຳຮາຣິກ''' (አማርኛ) ແມ່ນ ພາສາ Ethiopian Semitic, ເຊິ່ງເປັນກຸ່ມຍ່ອຍພາຍໃນ ສາຂາ Semitic ຂອງ ພາສາ Afroasiatic . ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າເປັນ ພາສາທໍາອິດ ໂດຍ Amharas, ແລະຍັງເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ [[ແມ່ແບບ:Link language|ພາສາຝຣັ່ງ]] ສໍາລັບປະຊາກອນອື່ນໆທັງຫມົດທີ່ອາໄສຢູ່ໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ແລະຕົວເມືອງໃນ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]].<ref>{{Cite book|title=The Semitic Languages}}</ref> ພາສາດັ່ງກ່າວເຮັດໜ້າທີ່ເປັນ ພາສາເຮັດວຽກ ທີ່ເປັນທາງການຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ, ແລະຍັງເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການ ຫຼືພາສາທີ່ເຮັດວຽກຂອງຫຼາຍ ຂົງເຂດຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ.<ref>{{Cite thesis|title=Federalism and conflict management in Ethiopia: case study of Benishangul-Gumuz Regional State}}</ref> ໃນປີ 2020 ໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ, ມັນມີຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ຫຼາຍກວ່າ 33.7 ລ້ານຄົນ ແລະ ຫຼາຍກວ່າ 25.1 ລ້ານຜູ້ເວົ້າ ພາສາທີສອງ ໃນປີ 2019, ເຮັດໃຫ້ ຈໍານວນຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ທັງໝົດ ຫຼາຍກວ່າ 58.8 ລ້ານຄົນ.<ref>{{Cite book|title=2023 International Conference on Inventive Computation Technologies (ICICT)}}</ref> ອຳຮາຣິກ ແມ່ນພາສາທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ, ກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດໃນເອທິໂອເປຍ, ແລະ ເປັນພາສາແມ່ທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດອັນດັບສອງໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ (ຫຼັງຈາກ Oromo). ອຳຮາຣິກ ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ Semitic ທີ່​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ອັນ​ດັບ​ສອງ​ໃນ​ໂລກ (ຫຼັງ​ຈາກ [[ພາສາອາຣັບ|​ອາ​ຣາ​ບິ​ກ]]​)​.<ref name="The world factbook">{{Cite web|archive-url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/|title=The world factbook}}</ref> ອຳຮາຣິກ ຖືກຂຽນຈາກຊ້າຍຫາຂວາໂດຍໃຊ້ລະບົບທີ່ເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກ ຕົວອັກສອນ Geʽez.<ref name=":0">{{Cite web|title=Research: Language Learning – Amharic: Home|archive-url=https://library.bu.edu/amharic/Home}}</ref> ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ ​ພາກ​ສ່ວນ​ທີ່​ລໍາ​ດັບ​ພະ​ຍັນ​ຊະ​ນະ​-vowel ຖືກ​ຂຽນ​ເປັນ​ຫົວ​ຫນ່ວຍ​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ ''abugida'' ({{Lang|am|አቡጊዳ}}).<ref>{{Cite web|title=Amharic alphabet, pronunciation and language|archive-url=http://www.omniglot.com/writing/amharic.htm}}</ref> graphemes ຖືກເອີ້ນວ່າ ''fidäl'' ({{Lang|am|ፊደል}}), ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າ "ອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", ຫຼື "ຕົວອັກສອນ". ບໍ່​ມີ​ການ​ເຫັນ​ດີ​ເປັນ​ທົ່ວ​ໄປ​ຕາມ ​ການ Romanization ຂອງ ອຳຮາຣິກ ເປັນ [[ອັກສອນລາຕິນ|​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລະ​ຕິນ]]. ຕົວຢ່າງ ອຳຮາຣິກ ໃນພາກສ່ວນຂ້າງລຸ່ມນີ້ໃຊ້ລະບົບຫນຶ່ງທີ່ພົບເລື້ອຍໃນບັນດານັກພາສາສາດທີ່ຊ່ຽວຊານໃນພາສາ Ethiopian Semitic. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] 52g06lo5dnkbkw71ecb3uzvdtbp6l2x 112602 112601 2024-12-05T06:05:26Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ອຳຮາຣິກ]] ໄປ [[ພາສາອາມາຣາ]] 112601 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Amharic.svg|thumb|ການສະກົດຄໍາຂອງ '''ອຳຮາຣິກ''' ໃນຕົວອັກສອນ Ge'ez]] '''ອຳຮາຣິກ''' (አማርኛ) ແມ່ນ ພາສາ Ethiopian Semitic, ເຊິ່ງເປັນກຸ່ມຍ່ອຍພາຍໃນ ສາຂາ Semitic ຂອງ ພາສາ Afroasiatic . ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າເປັນ ພາສາທໍາອິດ ໂດຍ Amharas, ແລະຍັງເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ [[ແມ່ແບບ:Link language|ພາສາຝຣັ່ງ]] ສໍາລັບປະຊາກອນອື່ນໆທັງຫມົດທີ່ອາໄສຢູ່ໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ແລະຕົວເມືອງໃນ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]].<ref>{{Cite book|title=The Semitic Languages}}</ref> ພາສາດັ່ງກ່າວເຮັດໜ້າທີ່ເປັນ ພາສາເຮັດວຽກ ທີ່ເປັນທາງການຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ, ແລະຍັງເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການ ຫຼືພາສາທີ່ເຮັດວຽກຂອງຫຼາຍ ຂົງເຂດຂອງລັດຖະບານກາງຂອງເອທິໂອເປຍ.<ref>{{Cite thesis|title=Federalism and conflict management in Ethiopia: case study of Benishangul-Gumuz Regional State}}</ref> ໃນປີ 2020 ໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ, ມັນມີຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ຫຼາຍກວ່າ 33.7 ລ້ານຄົນ ແລະ ຫຼາຍກວ່າ 25.1 ລ້ານຜູ້ເວົ້າ ພາສາທີສອງ ໃນປີ 2019, ເຮັດໃຫ້ ຈໍານວນຜູ້ເວົ້າພາສາແມ່ທັງໝົດ ຫຼາຍກວ່າ 58.8 ລ້ານຄົນ.<ref>{{Cite book|title=2023 International Conference on Inventive Computation Technologies (ICICT)}}</ref> ອຳຮາຣິກ ແມ່ນພາສາທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ, ກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດໃນເອທິໂອເປຍ, ແລະ ເປັນພາສາແມ່ທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດອັນດັບສອງໃນປະເທດເອທິໂອເປຍ (ຫຼັງຈາກ Oromo). ອຳຮາຣິກ ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ Semitic ທີ່​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ອັນ​ດັບ​ສອງ​ໃນ​ໂລກ (ຫຼັງ​ຈາກ [[ພາສາອາຣັບ|​ອາ​ຣາ​ບິ​ກ]]​)​.<ref name="The world factbook">{{Cite web|archive-url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/|title=The world factbook}}</ref> ອຳຮາຣິກ ຖືກຂຽນຈາກຊ້າຍຫາຂວາໂດຍໃຊ້ລະບົບທີ່ເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກ ຕົວອັກສອນ Geʽez.<ref name=":0">{{Cite web|title=Research: Language Learning – Amharic: Home|archive-url=https://library.bu.edu/amharic/Home}}</ref> ລະ​ບົບ​ການ​ຂຽນ ​ພາກ​ສ່ວນ​ທີ່​ລໍາ​ດັບ​ພະ​ຍັນ​ຊະ​ນະ​-vowel ຖືກ​ຂຽນ​ເປັນ​ຫົວ​ຫນ່ວຍ​ໄດ້​ຖືກ​ເອີ້ນ​ວ່າ ''abugida'' ({{Lang|am|አቡጊዳ}}).<ref>{{Cite web|title=Amharic alphabet, pronunciation and language|archive-url=http://www.omniglot.com/writing/amharic.htm}}</ref> graphemes ຖືກເອີ້ນວ່າ ''fidäl'' ({{Lang|am|ፊደል}}), ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າ "ອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", "ຕົວອັກສອນ", ຫຼື "ຕົວອັກສອນ". ບໍ່​ມີ​ການ​ເຫັນ​ດີ​ເປັນ​ທົ່ວ​ໄປ​ຕາມ ​ການ Romanization ຂອງ ອຳຮາຣິກ ເປັນ [[ອັກສອນລາຕິນ|​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລະ​ຕິນ]]. ຕົວຢ່າງ ອຳຮາຣິກ ໃນພາກສ່ວນຂ້າງລຸ່ມນີ້ໃຊ້ລະບົບຫນຶ່ງທີ່ພົບເລື້ອຍໃນບັນດານັກພາສາສາດທີ່ຊ່ຽວຊານໃນພາສາ Ethiopian Semitic. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] 52g06lo5dnkbkw71ecb3uzvdtbp6l2x 14 21927 112599 2024-12-05T06:02:05Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112599 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21928 112603 2024-12-05T06:05:26Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ອຳຮາຣິກ]] ໄປ [[ພາສາອາມາຣາ]] 112603 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ພາສາອາມາຣາ]] clfay3mxpatpcfziiqfia37d84dbh2d 0 21930 112606 2024-12-05T06:16:17Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1260096398|Somali language]]" 112606 wikitext text/x-wiki '''ໂຊມາລີ''' (ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລາ​ຕິນ​: {{Lang|so|Af Soomaali}}; ວາ​ດາ​ດ: اف صومالِ; Osmanya: 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘) ເປັນພາສາ Afroasiatic ຂອງສາຂາ Cushitic . ມັນຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໃນ Greater Somalia, ແລະໂດຍຊາວ ໂຊມາເລຍ diaspora ເປັນພາສາແມ່. ໂຊມາເລຍເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການໃນທັງ ໂຊມາເລຍ ແລະ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]],<ref>{{Cite web|title=One to five: Ethiopia gets four new federal working languages|archive-url=https://www.africanews.com/2020/03/04/one-to-five-ethiopia-gets-four-new-federal-working-languages/}}</ref> ແລະເປັນພາສາປະຈຳຊາດໃນ [[ປະເທດຈິບູຕີ]], ມັນຍັງເປັນພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນ ເຄນຢາ. ພາສາໂຊມາເລຍຖືກຂຽນຢ່າງເປັນທາງການດ້ວຍ ຕົວອັກສອນລາຕິນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ຕົວໜັງສືອາຣັບ ແລະຕົວໜັງສືໂຊມາເລຍຫຼາຍຕົວເຊັ່ນ Osmanya, Kaddare ແລະ ອັກສອນ Borama ແມ່ນໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການ.<ref name="Lewis175">{{Cite book|title=A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa|chapter=https://books.google.com/books?id=yoMBQCr4LysC}}</ref> [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ໂຊ​ມາ​ເລຍ​]] km4xwxjr4c2gzhyuxh09boq1ghvpysb 112607 112606 2024-12-05T06:16:37Z Randervik 18653 112607 wikitext text/x-wiki '''ໂຊມາລີ''' (ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລາ​ຕິນ​: {{Lang|so|Af Soomaali}}; ວາ​ດາ​ດ: اف صومالِ; Osmanya: 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘) ເປັນພາສາ Afroasiatic ຂອງສາຂາ Cushitic . ມັນຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໃນ Greater Somalia, ແລະໂດຍຊາວ ໂຊມາເລຍ diaspora ເປັນພາສາແມ່. ໂຊມາເລຍເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການໃນທັງ ໂຊມາເລຍ ແລະ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]],<ref>{{Cite web|title=One to five: Ethiopia gets four new federal working languages|archive-url=https://www.africanews.com/2020/03/04/one-to-five-ethiopia-gets-four-new-federal-working-languages/}}</ref> ແລະເປັນພາສາປະຈຳຊາດໃນ [[ປະເທດຈິບູຕີ]], ມັນຍັງເປັນພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນ ເຄນຢາ. ພາສາໂຊມາເລຍຖືກຂຽນຢ່າງເປັນທາງການດ້ວຍ ຕົວອັກສອນລາຕິນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ຕົວໜັງສືອາຣັບ ແລະຕົວໜັງສືໂຊມາເລຍຫຼາຍຕົວເຊັ່ນ Osmanya, Kaddare ແລະ ອັກສອນ Borama ແມ່ນໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການ.<ref name="Lewis175">{{Cite book|title=A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa|chapter=https://books.google.com/books?id=yoMBQCr4LysC}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ໂຊ​ມາ​ເລຍ​]] lufainoxdyc5oe35pltttfq88p4l0vw 112609 112607 2024-12-05T06:18:07Z Randervik 18653 112609 wikitext text/x-wiki '''ໂຊມາລີ''' (ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລາ​ຕິນ​: {{Lang|so|Af Soomaali}}; [[ພາສາອາຣັບ|ວາ​ດາ​ດ]]: اف صومالِ; Osmanya: 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘) ເປັນພາສາ Afroasiatic ຂອງສາຂາ Cushitic . ມັນຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໃນ Greater Somalia, ແລະໂດຍຊາວ ໂຊມາເລຍ diaspora ເປັນພາສາແມ່. ໂຊມາເລຍເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການໃນທັງ ໂຊມາເລຍ ແລະ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]],<ref>{{Cite web|title=One to five: Ethiopia gets four new federal working languages|archive-url=https://www.africanews.com/2020/03/04/one-to-five-ethiopia-gets-four-new-federal-working-languages/}}</ref> ແລະເປັນພາສາປະຈຳຊາດໃນ [[ປະເທດຈິບູຕີ]], ມັນຍັງເປັນພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນ ເຄນຢາ. ພາສາໂຊມາເລຍຖືກຂຽນຢ່າງເປັນທາງການດ້ວຍ ຕົວອັກສອນລາຕິນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ຕົວໜັງສືອາຣັບ ແລະຕົວໜັງສືໂຊມາເລຍຫຼາຍຕົວເຊັ່ນ Osmanya, Kaddare ແລະ ອັກສອນ Borama ແມ່ນໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການ.<ref name="Lewis175">{{Cite book|title=A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa|chapter=https://books.google.com/books?id=yoMBQCr4LysC}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ໂຊ​ມາ​ເລຍ​]] di2laq7c0bmmubd78up4vlm0rie10ry 112610 112609 2024-12-05T06:18:23Z Randervik 18653 112610 wikitext text/x-wiki '''ໂຊມາລີ''' (ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລາ​ຕິນ​: {{Lang|so|Af Soomaali}}; ວາ​ດາ​ດ: اف صومالِ; Osmanya: 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘) ເປັນພາສາ Afroasiatic ຂອງສາຂາ Cushitic . ມັນຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໃນ Greater Somalia, ແລະໂດຍຊາວ ໂຊມາເລຍ diaspora ເປັນພາສາແມ່. ໂຊມາເລຍເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການໃນທັງ ໂຊມາເລຍ ແລະ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]],<ref>{{Cite web|title=One to five: Ethiopia gets four new federal working languages|archive-url=https://www.africanews.com/2020/03/04/one-to-five-ethiopia-gets-four-new-federal-working-languages/}}</ref> ແລະເປັນພາສາປະຈຳຊາດໃນ [[ປະເທດຈິບູຕີ]], ມັນຍັງເປັນພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນ ເຄນຢາ. ພາສາໂຊມາເລຍຖືກຂຽນຢ່າງເປັນທາງການດ້ວຍ ຕົວອັກສອນລາຕິນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ຕົວໜັງສືອາຣັບ ແລະຕົວໜັງສືໂຊມາເລຍຫຼາຍຕົວເຊັ່ນ Osmanya, Kaddare ແລະ ອັກສອນ Borama ແມ່ນໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການ.<ref name="Lewis175">{{Cite book|title=A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa|chapter=https://books.google.com/books?id=yoMBQCr4LysC}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ໂຊ​ມາ​ເລຍ​]] lufainoxdyc5oe35pltttfq88p4l0vw 112611 112610 2024-12-05T06:18:31Z Randervik 18653 112611 wikitext text/x-wiki '''ໂຊມາລີ''' (ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ລາ​ຕິນ​: {{Lang|so|Af Soomaali}}; ວາ​ດາ​ດ: اف صومالِ; Osmanya: 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘) ເປັນພາສາ Afroasiatic ຂອງສາຂາ Cushitic. ມັນຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໃນ Greater Somalia, ແລະໂດຍຊາວ ໂຊມາເລຍ diaspora ເປັນພາສາແມ່. ໂຊມາເລຍເປັນພາສາທີ່ເປັນທາງການໃນທັງ ໂຊມາເລຍ ແລະ [[ປະເທດເອທິໂອປີ|ເອທິໂອເປຍ]],<ref>{{Cite web|title=One to five: Ethiopia gets four new federal working languages|archive-url=https://www.africanews.com/2020/03/04/one-to-five-ethiopia-gets-four-new-federal-working-languages/}}</ref> ແລະເປັນພາສາປະຈຳຊາດໃນ [[ປະເທດຈິບູຕີ]], ມັນຍັງເປັນພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນ ເຄນຢາ. ພາສາໂຊມາເລຍຖືກຂຽນຢ່າງເປັນທາງການດ້ວຍ ຕົວອັກສອນລາຕິນ ເຖິງແມ່ນວ່າ ຕົວໜັງສືອາຣັບ ແລະຕົວໜັງສືໂຊມາເລຍຫຼາຍຕົວເຊັ່ນ Osmanya, Kaddare ແລະ ອັກສອນ Borama ແມ່ນໃຊ້ຢ່າງເປັນທາງການ.<ref name="Lewis175">{{Cite book|title=A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa|chapter=https://books.google.com/books?id=yoMBQCr4LysC}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງເອທິໂອເປຍ]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ໂຊ​ມາ​ເລຍ​]] nifllicr4qm2gooorvs8kkkaqltquka 14 21931 112608 2024-12-05T06:16:46Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112608 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21932 112612 2024-12-05T06:26:56Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1259730709|Croatian language]]" 112612 wikitext text/x-wiki '''ໂຄຣເອເຊຍ''' ແມ່ນ ​ຄວາມ​ຫຼາກ​ຫຼາຍ ​ມາດ​ຕະ​ຖານ ​ຂອງ​ພາ​ສາ Serbo-Croatian pluricentric<ref>{{Cite book|title=Linguasphere}}</ref><ref>{{Cite book|url=Benjamin W. Fortson IV|title=Indo-European Language and Culture: An Introduction}}</ref><ref>{{Cite book|title=On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey|chapter=https://www.phil.muni.cz/linguistica/art/blazek/bla-003.pdf}}</ref><ref>{{Cite book|url=Danko Sipka|title=Lexical layers of identity: words, meaning, and culture in the Slavic languages}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Pluricentricity in the classroom: the Serbo-Croatian language issue for foreign language teaching at higher education institutions worldwide}}</ref><ref>{{Cite book|url=Snježana Kordić|title=Languages and Nationalism Instead of Empires}}</ref> ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ໂດຍ Croats.<ref>{{Cite book|title=[[Encyclopedia of Language and Linguistics]]}}</ref> ມັນເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|ພາສາທາງການ]] ແຫ່ງຊາດ ແລະມາດຕະຖານວັນນະຄະດີຂອງ [[ປະເທດກຣົວຊີ]], ຫນຶ່ງໃນພາສາທາງການຂອງ [[ປະເທດບົດສະນີ ແລະ ແຮກເຊໂກວິນາ]], [[ປະເທດມອນເຕເນໂກຣ]], ແຂວງ [[ປະເທດແຊັກບີ|ເຊີເບຍ]] ຂອງ Vojvodina, [[ສະຫະພາບເອີຣົບ]] ແລະເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ ທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບຈາກປະເທດເຊີເບຍ ແລະປະເທດເພື່ອນບ້ານອື່ນໆ. ໃນກາງສະຕະວັດທີ 18, ຄວາມພະຍາຍາມທໍາອິດເພື່ອສະຫນອງມາດຕະຖານວັນນະຄະດີ Croatian ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນບົນພື້ນຖານຂອງພາສາ Neo-Shtokavian ທີ່ເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນພາສາ supraregional [[ແມ່ແບບ:Link language|lingua franca]] - ຊຸກຍູ້ໃຫ້ກັບຄືນພາກພື້ນ Chakavian, Kajkavian, ແລະ Shtokavian vernaculars. ພາລະບົດບາດຕັດສິນແມ່ນມີບົດບາດໂດຍ Croatian Vukovians, ຜູ້ທີ່ເສີມສ້າງການນໍາໃຊ້ Ijekavian Neo-Shtokavian ເປັນມາດຕະຖານວັນນະຄະດີໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ແລະຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20, ນອກເຫນືອຈາກການອອກແບບ orthography phonological. ພາສາໂຄຣເອເຊຍຂຽນເປັນ ຕົວໜັງສືລາຕິນຂອງ Gaj.<ref>{{Cite web|archive-url=https://www.library.yale.edu/slavic/croatia/dictionary/|title=Croatia: Themes, Authors, Books}}</ref> ນອກຈາກພາສາ Shtokavian, ທີ່ມາດຕະຖານ Croatian ແມ່ນອີງໃສ່, ມີສອງພາ ສາ supradialects ຕົ້ນຕໍໃນອານາເຂດຂອງ Croatia, Chakavian ແລະ Kajkavian. supradialects ເຫຼົ່ານີ້, ແລະສີ່ມາດຕະຖານແຫ່ງຊາດ, ປົກກະຕິແລ້ວແມ່ນ subsumed ພາຍໃຕ້ຄໍາວ່າ "Serbo-Croatian" ໃນພາສາອັງກິດ; ຄໍາສັບນີ້ແມ່ນ ໂຕ້ແຍ້ງ ສໍາລັບຜູ້ເວົ້າພື້ນເມືອງ,<ref name="rferl">{{Cite web|archive-url=https://www.rferl.org/a/Serbian_Croatian_Bosnian_or_Montenegrin_Many_In_Balkans_Just_Call_It_Our_Language_/1497105.html|title=Serbian, Croatian, Bosnian, Or Montenegrin? Or Just 'Our Language'? – Radio Free Europe / Radio Liberty}}</ref> ແລະຊື່ເຊັ່ນ "Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian" (BCMS) ຖືກໃຊ້ໂດຍນັກພາສາສາດແລະນັກປັດຊະຍາໃນສະຕະວັດທີ 21.<ref>{{Cite web|title=Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian language (BCMS)|archive-url=https://www.britannica.com/topic/Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian-language}}</ref> ໃນ​ປີ 1997​, ລັດ​ຖະ​ສະ​ພາ Croatian ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ''​ວັນ​ຂອງ​ພາ​ສາ Croatian'' ຈາກ 11 ຫາ 17 ເດືອນ​ມີ<ref name="MHJ">{{Cite web|archive-url=http://ihjj.hr/stranica/mjesec-hrvatskoga-jezika/23/|title=Mjesec hrvatskog jezika}}</ref> ຕັ້ງແຕ່ປີ 2013, ສະຖາບັນພາສາໂຄຣເອເຊຍໄດ້ສະເຫຼີມສະຫຼອງ ''ເດືອນຂອງພາສາໂຄຣເອເຊຍ'', ແຕ່ວັນທີ 21 ກຸມພາ (ວັນພາສາແມ່ສາກົນ ) ເຖິງ 17 ມີນາ (ວັນເຊັນ ຖະແຫຼງການກ່ຽວກັບຊື່ແລະສະຖານະພາບຂອງພາສາ Croatian).<ref name="MHJ" /> b8b2xtqwb1gw0f5qjofxrrftwmfn5y8 112613 112612 2024-12-05T06:27:25Z Randervik 18653 112613 wikitext text/x-wiki '''ພາສາກຣົວຊີ''' ແມ່ນ ​ຄວາມ​ຫຼາກ​ຫຼາຍ ​ມາດ​ຕະ​ຖານ ​ຂອງ​ພາ​ສາ Serbo-Croatian pluricentric<ref>{{Cite book|title=Linguasphere}}</ref><ref>{{Cite book|url=Benjamin W. Fortson IV|title=Indo-European Language and Culture: An Introduction}}</ref><ref>{{Cite book|title=On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey|chapter=https://www.phil.muni.cz/linguistica/art/blazek/bla-003.pdf}}</ref><ref>{{Cite book|url=Danko Sipka|title=Lexical layers of identity: words, meaning, and culture in the Slavic languages}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Pluricentricity in the classroom: the Serbo-Croatian language issue for foreign language teaching at higher education institutions worldwide}}</ref><ref>{{Cite book|url=Snježana Kordić|title=Languages and Nationalism Instead of Empires}}</ref> ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ໂດຍ Croats.<ref>{{Cite book|title=[[Encyclopedia of Language and Linguistics]]}}</ref> ມັນເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|ພາສາທາງການ]] ແຫ່ງຊາດ ແລະມາດຕະຖານວັນນະຄະດີຂອງ [[ປະເທດກຣົວຊີ]], ຫນຶ່ງໃນພາສາທາງການຂອງ [[ປະເທດບົດສະນີ ແລະ ແຮກເຊໂກວິນາ]], [[ປະເທດມອນເຕເນໂກຣ]], ແຂວງ [[ປະເທດແຊັກບີ|ເຊີເບຍ]] ຂອງ Vojvodina, [[ສະຫະພາບເອີຣົບ]] ແລະເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ ທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບຈາກປະເທດເຊີເບຍ ແລະປະເທດເພື່ອນບ້ານອື່ນໆ. ໃນກາງສະຕະວັດທີ 18, ຄວາມພະຍາຍາມທໍາອິດເພື່ອສະຫນອງມາດຕະຖານວັນນະຄະດີ Croatian ໄດ້ເລີ່ມຕົ້ນບົນພື້ນຖານຂອງພາສາ Neo-Shtokavian ທີ່ເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນພາສາ supraregional [[ແມ່ແບບ:Link language|lingua franca]] - ຊຸກຍູ້ໃຫ້ກັບຄືນພາກພື້ນ Chakavian, Kajkavian, ແລະ Shtokavian vernaculars. ພາລະບົດບາດຕັດສິນແມ່ນມີບົດບາດໂດຍ Croatian Vukovians, ຜູ້ທີ່ເສີມສ້າງການນໍາໃຊ້ Ijekavian Neo-Shtokavian ເປັນມາດຕະຖານວັນນະຄະດີໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ແລະຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20, ນອກເຫນືອຈາກການອອກແບບ orthography phonological. ພາສາໂຄຣເອເຊຍຂຽນເປັນ ຕົວໜັງສືລາຕິນຂອງ Gaj.<ref>{{Cite web|archive-url=https://www.library.yale.edu/slavic/croatia/dictionary/|title=Croatia: Themes, Authors, Books}}</ref> ນອກຈາກພາສາ Shtokavian, ທີ່ມາດຕະຖານ Croatian ແມ່ນອີງໃສ່, ມີສອງພາ ສາ supradialects ຕົ້ນຕໍໃນອານາເຂດຂອງ Croatia, Chakavian ແລະ Kajkavian. supradialects ເຫຼົ່ານີ້, ແລະສີ່ມາດຕະຖານແຫ່ງຊາດ, ປົກກະຕິແລ້ວແມ່ນ subsumed ພາຍໃຕ້ຄໍາວ່າ "Serbo-Croatian" ໃນພາສາອັງກິດ; ຄໍາສັບນີ້ແມ່ນ ໂຕ້ແຍ້ງ ສໍາລັບຜູ້ເວົ້າພື້ນເມືອງ,<ref name="rferl">{{Cite web|archive-url=https://www.rferl.org/a/Serbian_Croatian_Bosnian_or_Montenegrin_Many_In_Balkans_Just_Call_It_Our_Language_/1497105.html|title=Serbian, Croatian, Bosnian, Or Montenegrin? Or Just 'Our Language'? – Radio Free Europe / Radio Liberty}}</ref> ແລະຊື່ເຊັ່ນ "Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian" (BCMS) ຖືກໃຊ້ໂດຍນັກພາສາສາດແລະນັກປັດຊະຍາໃນສະຕະວັດທີ 21.<ref>{{Cite web|title=Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian language (BCMS)|archive-url=https://www.britannica.com/topic/Bosnian-Croatian-Montenegrin-Serbian-language}}</ref> ໃນ​ປີ 1997​, ລັດ​ຖະ​ສະ​ພາ Croatian ໄດ້​ສ້າງ​ຕັ້ງ ''​ວັນ​ຂອງ​ພາ​ສາ Croatian'' ຈາກ 11 ຫາ 17 ເດືອນ​ມີ<ref name="MHJ">{{Cite web|archive-url=http://ihjj.hr/stranica/mjesec-hrvatskoga-jezika/23/|title=Mjesec hrvatskog jezika}}</ref> ຕັ້ງແຕ່ປີ 2013, ສະຖາບັນພາສາໂຄຣເອເຊຍໄດ້ສະເຫຼີມສະຫຼອງ ''ເດືອນຂອງພາສາໂຄຣເອເຊຍ'', ແຕ່ວັນທີ 21 ກຸມພາ (ວັນພາສາແມ່ສາກົນ ) ເຖິງ 17 ມີນາ (ວັນເຊັນ ຖະແຫຼງການກ່ຽວກັບຊື່ແລະສະຖານະພາບຂອງພາສາ Croatian).<ref name="MHJ" /> == ອ້າງອີງ == i6ubgvap5py5eb7pfwa6wxe2g4sunpj 0 21933 112614 2024-12-05T06:30:50Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1261114600|Finnish language]]" 112614 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊູແອດ''' (ນາມນາມ: '''{{Lang|fi|suomi}}''' ['suo̯mi ] ຫຼື '''{{Lang|fi|suomen kieli}}''' [ˈsuo̯meŋ ˈkie̯li ]) ເປັນ ພາສາ Finnic ຂອງຄອບຄົວ Uralic, ເວົ້າໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ຂອງປະຊາກອນໃນ [[ປະເທດແຟງລັງ|ຟິນແລນ]] ແລະໂດຍຊົນເຜົ່າ Finns ຢູ່ນອກຟິນແລນ. ຟິນ​ແລນ​ແມ່ນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ສອງ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ]] ​ຂອງ​ຟິນ​ແລນ​, ຄຽງ​ຄູ່​ກັບ ​ການ​ຊູ​ແອັດ. ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|ສວີເດນ]], ທັງພາສາຟິນແລນ ແລະ Meänkieli (ເຊິ່ງມີ ຄວາມສະຫຼາດຫຼັກແຫຼມເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບພາສາຟິນແລນ<ref>{{Cite journal|title=Recent Legal Developments in Sweden: What Effect for Finnish and Meänkieli Speakers?}}</ref>) ເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າ ທີ່ເປັນທາງການ. Kven, ເຊິ່ງຄ້າຍຄືກັບ Meänkieli ແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບພາສາຟິນແລນ, ແມ່ນເວົ້າຢູ່ໃນເຂດປົກຄອງ [[ປະເທດນອກແວດ|ນອກແວ]] ຂອງ Troms ແລະ Finnmark ໂດຍຊົນເຜົ່າຟິນແລນເປັນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ. ພາສາຟິນແລນເປັນ typologically agglutinative<ref>{{Cite book|title=Fusion of selected inflectional formatives}}</ref> ແລະໃຊ້ affixation ເກືອບສະເພາະ. [[ຄຳນາມ]], ຄຳຄຸນນາມ, ຄຳນາມ, ຕົວເລກ ແລະ [[ຄຳກຳມະ|ພະຍັນຊະນະ]] ຖືກ ກະທົບຂຶ້ນ ກັບບົດບາດຂອງມັນໃນ [[ປະໂຫຍກ]]. ປະໂຫຍກຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍປົກກະຕິກັບຄໍາສັ່ງຂອງ subject-verb-object, ເຖິງແມ່ນວ່າການນໍາໃຊ້ຢ່າງກວ້າງຂວາງຂອງ inflection ອະນຸຍາດໃຫ້ພວກເຂົາຄໍາສັ່ງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ການປ່ຽນແປງຄໍາສັ່ງຄໍາມັກຈະຖືກສະຫງວນໄວ້ສໍາລັບຄວາມແຕກຕ່າງໃນ ໂຄງສ້າງຂໍ້ມູນ.<ref>{{Cite book|title=Free word order in Finnish : its syntax and discourse functions}}</ref> ຕົວອັກສອນພາສາຟິນແລນ ໃຊ້ຕົວໜັງສືລາຕິນທີ່ມາຈາກຕົວໜັງສືຊູແອັດ, ແລະເປັນ ຕົວໜັງສື ໃນຂອບເຂດທີ່ດີ. ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແມ່ນມີຄວາມຈຳແນກໄດ້, ແລະ ຍັງມີ ຕົວຜະຫຼິດ ຫຼາຍຊະນິດ, ເຖິງແມ່ນຈະຈຳກັດ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງຕົວ ພະຍັນຊະນະ. [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] k4dj7z9dymtkb20xn1roc57v07v05ig 112615 112614 2024-12-05T06:31:11Z Randervik 18653 112615 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊູແອດ''' (ນາມນາມ: '''{{Lang|fi|suomi}}''' ['suo̯mi ] ຫຼື '''{{Lang|fi|suomen kieli}}''' [ˈsuo̯meŋ ˈkie̯li ]) ເປັນ ພາສາ Finnic ຂອງຄອບຄົວ Uralic, ເວົ້າໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ຂອງປະຊາກອນໃນ [[ປະເທດແຟງລັງ|ຟິນແລນ]] ແລະໂດຍຊົນເຜົ່າ Finns ຢູ່ນອກຟິນແລນ. ຟິນ​ແລນ​ແມ່ນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ສອງ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ]] ​ຂອງ​ຟິນ​ແລນ​, ຄຽງ​ຄູ່​ກັບ ​ການ​ຊູ​ແອັດ. ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|ສວີເດນ]], ທັງພາສາຟິນແລນ ແລະ Meänkieli (ເຊິ່ງມີ ຄວາມສະຫຼາດຫຼັກແຫຼມເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບພາສາຟິນແລນ<ref>{{Cite journal|title=Recent Legal Developments in Sweden: What Effect for Finnish and Meänkieli Speakers?}}</ref>) ເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າ ທີ່ເປັນທາງການ. Kven, ເຊິ່ງຄ້າຍຄືກັບ Meänkieli ແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບພາສາຟິນແລນ, ແມ່ນເວົ້າຢູ່ໃນເຂດປົກຄອງ [[ປະເທດນອກແວດ|ນອກແວ]] ຂອງ Troms ແລະ Finnmark ໂດຍຊົນເຜົ່າຟິນແລນເປັນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ. ພາສາຟິນແລນເປັນ typologically agglutinative<ref>{{Cite book|title=Fusion of selected inflectional formatives}}</ref> ແລະໃຊ້ affixation ເກືອບສະເພາະ. [[ຄຳນາມ]], ຄຳຄຸນນາມ, ຄຳນາມ, ຕົວເລກ ແລະ [[ຄຳກຳມະ|ພະຍັນຊະນະ]] ຖືກ ກະທົບຂຶ້ນ ກັບບົດບາດຂອງມັນໃນ [[ປະໂຫຍກ]]. ປະໂຫຍກຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍປົກກະຕິກັບຄໍາສັ່ງຂອງ subject-verb-object, ເຖິງແມ່ນວ່າການນໍາໃຊ້ຢ່າງກວ້າງຂວາງຂອງ inflection ອະນຸຍາດໃຫ້ພວກເຂົາຄໍາສັ່ງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ການປ່ຽນແປງຄໍາສັ່ງຄໍາມັກຈະຖືກສະຫງວນໄວ້ສໍາລັບຄວາມແຕກຕ່າງໃນ ໂຄງສ້າງຂໍ້ມູນ.<ref>{{Cite book|title=Free word order in Finnish : its syntax and discourse functions}}</ref> ຕົວອັກສອນພາສາຟິນແລນ ໃຊ້ຕົວໜັງສືລາຕິນທີ່ມາຈາກຕົວໜັງສືຊູແອັດ, ແລະເປັນ ຕົວໜັງສື ໃນຂອບເຂດທີ່ດີ. ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແມ່ນມີຄວາມຈຳແນກໄດ້, ແລະ ຍັງມີ ຕົວຜະຫຼິດ ຫຼາຍຊະນິດ, ເຖິງແມ່ນຈະຈຳກັດ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງຕົວ ພະຍັນຊະນະ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] 508ti9lgfdy0xf81ayf6ju3dauq7ojt 112617 112615 2024-12-05T06:33:48Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ພາສາຊູແອດ]] ໄປ [[ພາສາແຟງລັງ]] ໂດຍບໍ່ສ້າງໜ້າປ່ຽນທາງຕາມມາ: ປ່ຽນຊື່ 112615 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊູແອດ''' (ນາມນາມ: '''{{Lang|fi|suomi}}''' ['suo̯mi ] ຫຼື '''{{Lang|fi|suomen kieli}}''' [ˈsuo̯meŋ ˈkie̯li ]) ເປັນ ພາສາ Finnic ຂອງຄອບຄົວ Uralic, ເວົ້າໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ຂອງປະຊາກອນໃນ [[ປະເທດແຟງລັງ|ຟິນແລນ]] ແລະໂດຍຊົນເຜົ່າ Finns ຢູ່ນອກຟິນແລນ. ຟິນ​ແລນ​ແມ່ນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ສອງ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ]] ​ຂອງ​ຟິນ​ແລນ​, ຄຽງ​ຄູ່​ກັບ ​ການ​ຊູ​ແອັດ. ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|ສວີເດນ]], ທັງພາສາຟິນແລນ ແລະ Meänkieli (ເຊິ່ງມີ ຄວາມສະຫຼາດຫຼັກແຫຼມເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບພາສາຟິນແລນ<ref>{{Cite journal|title=Recent Legal Developments in Sweden: What Effect for Finnish and Meänkieli Speakers?}}</ref>) ເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າ ທີ່ເປັນທາງການ. Kven, ເຊິ່ງຄ້າຍຄືກັບ Meänkieli ແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບພາສາຟິນແລນ, ແມ່ນເວົ້າຢູ່ໃນເຂດປົກຄອງ [[ປະເທດນອກແວດ|ນອກແວ]] ຂອງ Troms ແລະ Finnmark ໂດຍຊົນເຜົ່າຟິນແລນເປັນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ. ພາສາຟິນແລນເປັນ typologically agglutinative<ref>{{Cite book|title=Fusion of selected inflectional formatives}}</ref> ແລະໃຊ້ affixation ເກືອບສະເພາະ. [[ຄຳນາມ]], ຄຳຄຸນນາມ, ຄຳນາມ, ຕົວເລກ ແລະ [[ຄຳກຳມະ|ພະຍັນຊະນະ]] ຖືກ ກະທົບຂຶ້ນ ກັບບົດບາດຂອງມັນໃນ [[ປະໂຫຍກ]]. ປະໂຫຍກຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍປົກກະຕິກັບຄໍາສັ່ງຂອງ subject-verb-object, ເຖິງແມ່ນວ່າການນໍາໃຊ້ຢ່າງກວ້າງຂວາງຂອງ inflection ອະນຸຍາດໃຫ້ພວກເຂົາຄໍາສັ່ງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ການປ່ຽນແປງຄໍາສັ່ງຄໍາມັກຈະຖືກສະຫງວນໄວ້ສໍາລັບຄວາມແຕກຕ່າງໃນ ໂຄງສ້າງຂໍ້ມູນ.<ref>{{Cite book|title=Free word order in Finnish : its syntax and discourse functions}}</ref> ຕົວອັກສອນພາສາຟິນແລນ ໃຊ້ຕົວໜັງສືລາຕິນທີ່ມາຈາກຕົວໜັງສືຊູແອັດ, ແລະເປັນ ຕົວໜັງສື ໃນຂອບເຂດທີ່ດີ. ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແມ່ນມີຄວາມຈຳແນກໄດ້, ແລະ ຍັງມີ ຕົວຜະຫຼິດ ຫຼາຍຊະນິດ, ເຖິງແມ່ນຈະຈຳກັດ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງຕົວ ພະຍັນຊະນະ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] 508ti9lgfdy0xf81ayf6ju3dauq7ojt 112618 112617 2024-12-05T06:34:08Z Randervik 18653 112618 wikitext text/x-wiki '''ພາສາແຟງລັງ''' (ນາມນາມ: '''{{Lang|fi|suomi}}''' ['suo̯mi ] ຫຼື '''{{Lang|fi|suomen kieli}}''' [ˈsuo̯meŋ ˈkie̯li ]) ເປັນ ພາສາ Finnic ຂອງຄອບຄົວ Uralic, ເວົ້າໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ຂອງປະຊາກອນໃນ [[ປະເທດແຟງລັງ|ຟິນແລນ]] ແລະໂດຍຊົນເຜົ່າ Finns ຢູ່ນອກຟິນແລນ. ຟິນ​ແລນ​ແມ່ນ​ຫນຶ່ງ​ໃນ​ສອງ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ]] ​ຂອງ​ຟິນ​ແລນ​, ຄຽງ​ຄູ່​ກັບ ​ການ​ຊູ​ແອັດ. ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|ສວີເດນ]], ທັງພາສາຟິນແລນ ແລະ Meänkieli (ເຊິ່ງມີ ຄວາມສະຫຼາດຫຼັກແຫຼມເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບພາສາຟິນແລນ<ref>{{Cite journal|title=Recent Legal Developments in Sweden: What Effect for Finnish and Meänkieli Speakers?}}</ref>) ເປັນ ພາສາຊົນເຜົ່າ ທີ່ເປັນທາງການ. Kven, ເຊິ່ງຄ້າຍຄືກັບ Meänkieli ແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບພາສາຟິນແລນ, ແມ່ນເວົ້າຢູ່ໃນເຂດປົກຄອງ [[ປະເທດນອກແວດ|ນອກແວ]] ຂອງ Troms ແລະ Finnmark ໂດຍຊົນເຜົ່າຟິນແລນເປັນຊົນເຜົ່າສ່ວນນ້ອຍ. ພາສາຟິນແລນເປັນ typologically agglutinative<ref>{{Cite book|title=Fusion of selected inflectional formatives}}</ref> ແລະໃຊ້ affixation ເກືອບສະເພາະ. [[ຄຳນາມ]], ຄຳຄຸນນາມ, ຄຳນາມ, ຕົວເລກ ແລະ [[ຄຳກຳມະ|ພະຍັນຊະນະ]] ຖືກ ກະທົບຂຶ້ນ ກັບບົດບາດຂອງມັນໃນ [[ປະໂຫຍກ]]. ປະໂຫຍກຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໂດຍປົກກະຕິກັບຄໍາສັ່ງຂອງ subject-verb-object, ເຖິງແມ່ນວ່າການນໍາໃຊ້ຢ່າງກວ້າງຂວາງຂອງ inflection ອະນຸຍາດໃຫ້ພວກເຂົາຄໍາສັ່ງທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ການປ່ຽນແປງຄໍາສັ່ງຄໍາມັກຈະຖືກສະຫງວນໄວ້ສໍາລັບຄວາມແຕກຕ່າງໃນ ໂຄງສ້າງຂໍ້ມູນ.<ref>{{Cite book|title=Free word order in Finnish : its syntax and discourse functions}}</ref> ຕົວອັກສອນພາສາຟິນແລນ ໃຊ້ຕົວໜັງສືລາຕິນທີ່ມາຈາກຕົວໜັງສືຊູແອັດ, ແລະເປັນ ຕົວໜັງສື ໃນຂອບເຂດທີ່ດີ. ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະ ຄວາມຍາວຂອງພະຍັນຊະນະ ແມ່ນມີຄວາມຈຳແນກໄດ້, ແລະ ຍັງມີ ຕົວຜະຫຼິດ ຫຼາຍຊະນິດ, ເຖິງແມ່ນຈະຈຳກັດ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງຕົວ ພະຍັນຊະນະ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] i6ofh3h8n5yxlbifhneufuho1xsqn6t 14 21934 112616 2024-12-05T06:31:17Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112616 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21935 112619 2024-12-05T06:37:20Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1261070938|Swedish language]]" 112619 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊູແອດ''' (endonym: svenska [ˈsvɛ̂nːska ]) ເປັນ ​ພາ​ສາ​ເຢຍ​ລະ​ມັນ​ເຫນືອ ​ຈາກ ​ຄອບ​ຄົວ​ພາ​ສາ​ອິນ​ໂດ​-​ເອີ​ຣົບ, ເວົ້າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|​ປາ]] ​ແລະ​ພາກ​ສ່ວນ​ຂອງ [[ປະເທດແຟງລັງ|​ຟິນ​ແລນ]]​.<ref>{{Cite web|title=Svenska talas också i Finland|archive-url=https://svenskaspraket.si.se/finlandssvenska/}}</ref> ມັນມີຢ່າງນ້ອຍ 10 ລ້ານຄົນເວົ້າພາສາພື້ນເມືອງ, ເຮັດໃຫ້ມັນ ເປັນພາສາເຢຍລະມັນທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດເປັນອັນດັບສີ່, ແລະເປັນຄັ້ງທໍາອິດໃນບັນດາປະເພດຂອງມັນຢູ່ໃນບັນ ດາປະເທດ Nordic ໂດຍລວມ.<ref name="Wordminds 2019">{{Cite web|title=Nordic Languages: What's The Difference?|archive-url=https://wordminds.com/blog/difference-nordic-languages}}</ref> ພາສາຊູແອັດ, ຄືກັນກັບ ພາສາ Nordic ອື່ນໆ, ແມ່ນລູກຫລານຂອງ Old Norse, ພາສາທົ່ວໄປຂອງ ຊາວເຢຍລະມັນ ທີ່ອາໄສຢູ່ໃນ Scandinavia ໃນ ຍຸກ Viking. ມັນ ມີຄວາມສະຫຼາດຫຼາຍເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບ ພາສານໍເວ ແລະ ເດນມາກ, ເຖິງແມ່ນວ່າລະດັບຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນແມ່ນຂຶ້ນກັບພາສາແລະສໍານຽງຂອງຜູ້ເວົ້າ. ພາສາສະວີເດນມາດຕະຖານ, ເວົ້າໂດຍ ຊາວສະວີເດນ ສ່ວນໃຫຍ່, ແມ່ນ ພາສາແຫ່ງຊາດ ທີ່ພັດທະນາມາຈາກ ພາສາຊູແອັດ ກາງໃນສະຕະວັດທີ 19, ແລະໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນຢ່າງດີໃນຕອນຕົ້ນຂອງສະຕະວັດທີ 20. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ ​ແນວ​ພັນ ​ພາກ​ພື້ນ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ​ແລະ​ພາ​ສາ​ຊົນ​ນະ​ບົດ​ຍັງ​ຄົງ​ມີ​, ພາ​ສາ​ຂຽນ​ແມ່ນ​ເປັນ​ເອ​ກະ​ພາບ​ແລະ ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​. ຊູ​ແອັດ​ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທີ່​ສອງ​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ຟິນ​ແລນ​ທີ່​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ]] ​ຮ່ວມ​. ພາສາຊູແອັດໄດ້ຖືກເວົ້າມາດົນນານຢູ່ໃນບາງສ່ວນຂອງ [[ປະເທດແອັດສະໂຕນີ]], ເຖິງແມ່ນວ່າສະຖານະພາບໃນປະຈຸບັນຂອງຜູ້ເວົ້າພາສາ ຊູແອັດ Estonian ແມ່ນເກືອບສູນພັນ. ມັນຍັງຖືກນໍາໃຊ້ຢູ່ໃນ ຊາວຊູແອັດ diaspora, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນ Oslo, ນໍເວ, ມີຫຼາຍກວ່າ 50,000 ຊາວຊູແອັດ.<ref>{{Cite web|archive-url=https://sverige-norge.se/var-tionde-oslobo-ar-nu-svensk/|title=Var tionde Oslobo är nu svensk}}</ref> [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] [[ໝວດ:ພາສາຂອງສວີເດນ]] efug0obnbsyt96xm0ebym5jwog3tki9 112620 112619 2024-12-05T06:37:38Z Randervik 18653 112620 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊູແອດ''' (endonym: svenska [ˈsvɛ̂nːska ]) ເປັນ ​ພາ​ສາ​ເຢຍ​ລະ​ມັນ​ເຫນືອ ​ຈາກ ​ຄອບ​ຄົວ​ພາ​ສາ​ອິນ​ໂດ​-​ເອີ​ຣົບ, ເວົ້າ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ໃນ [[ປະເທດຊູແອດ|​ປາ]] ​ແລະ​ພາກ​ສ່ວນ​ຂອງ [[ປະເທດແຟງລັງ|​ຟິນ​ແລນ]]​.<ref>{{Cite web|title=Svenska talas också i Finland|archive-url=https://svenskaspraket.si.se/finlandssvenska/}}</ref> ມັນມີຢ່າງນ້ອຍ 10 ລ້ານຄົນເວົ້າພາສາພື້ນເມືອງ, ເຮັດໃຫ້ມັນ ເປັນພາສາເຢຍລະມັນທີ່ເວົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດເປັນອັນດັບສີ່, ແລະເປັນຄັ້ງທໍາອິດໃນບັນດາປະເພດຂອງມັນຢູ່ໃນບັນ ດາປະເທດ Nordic ໂດຍລວມ.<ref name="Wordminds 2019">{{Cite web|title=Nordic Languages: What's The Difference?|archive-url=https://wordminds.com/blog/difference-nordic-languages}}</ref> ພາສາຊູແອັດ, ຄືກັນກັບ ພາສາ Nordic ອື່ນໆ, ແມ່ນລູກຫລານຂອງ Old Norse, ພາສາທົ່ວໄປຂອງ ຊາວເຢຍລະມັນ ທີ່ອາໄສຢູ່ໃນ Scandinavia ໃນ ຍຸກ Viking. ມັນ ມີຄວາມສະຫຼາດຫຼາຍເຊິ່ງກັນແລະກັນ ກັບ ພາສານໍເວ ແລະ ເດນມາກ, ເຖິງແມ່ນວ່າລະດັບຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນແມ່ນຂຶ້ນກັບພາສາແລະສໍານຽງຂອງຜູ້ເວົ້າ. ພາສາສະວີເດນມາດຕະຖານ, ເວົ້າໂດຍ ຊາວສະວີເດນ ສ່ວນໃຫຍ່, ແມ່ນ ພາສາແຫ່ງຊາດ ທີ່ພັດທະນາມາຈາກ ພາສາຊູແອັດ ກາງໃນສະຕະວັດທີ 19, ແລະໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນຢ່າງດີໃນຕອນຕົ້ນຂອງສະຕະວັດທີ 20. ໃນ​ຂະ​ນະ​ທີ່ ​ແນວ​ພັນ ​ພາກ​ພື້ນ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ​ແລະ​ພາ​ສາ​ຊົນ​ນະ​ບົດ​ຍັງ​ຄົງ​ມີ​, ພາ​ສາ​ຂຽນ​ແມ່ນ​ເປັນ​ເອ​ກະ​ພາບ​ແລະ ​ມາດ​ຕະ​ຖານ​. ຊູ​ແອັດ​ແມ່ນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທີ່​ສອງ​ເວົ້າ​ກັນ​ຢ່າງ​ກວ້າງ​ຂວາງ​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ຟິນ​ແລນ​ທີ່​ສະ​ຖາ​ນະ​ພາບ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|​ພາ​ສາ]] ​ຮ່ວມ​. ພາສາຊູແອັດໄດ້ຖືກເວົ້າມາດົນນານຢູ່ໃນບາງສ່ວນຂອງ [[ປະເທດແອັດສະໂຕນີ]], ເຖິງແມ່ນວ່າສະຖານະພາບໃນປະຈຸບັນຂອງຜູ້ເວົ້າພາສາ ຊູແອັດ Estonian ແມ່ນເກືອບສູນພັນ. ມັນຍັງຖືກນໍາໃຊ້ຢູ່ໃນ ຊາວຊູແອັດ diaspora, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນ Oslo, ນໍເວ, ມີຫຼາຍກວ່າ 50,000 ຊາວຊູແອັດ.<ref>{{Cite web|archive-url=https://sverige-norge.se/var-tionde-oslobo-ar-nu-svensk/|title=Var tionde Oslobo är nu svensk}}</ref> == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາສາຂອງຟິນແລນ]] [[ໝວດ:ພາສາຂອງສວີເດນ]] g2m2a5anpl0b2n657ngqkt5kjtdz8p6 14 21936 112621 2024-12-05T06:38:31Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112621 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21937 112622 2024-12-05T06:43:36Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1261253160|Mongolian language]]" 112622 wikitext text/x-wiki '''ພາສາມົງໂກລີ''' ແມ່ນ ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ ​ຂອງ ​ຄອບ​ຄົວ​ພາ​ສາ ​ມົງ​ໂກນ ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ຢູ່​ໃນ ​ພູ​ພຽງ​ມົງ​ໂກນ ​. ມັນ​ແມ່ນ​ເວົ້າ​ໂດຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ມົງ​ໂກນ ​ແລະ ​ຊົນ​ເຜົ່າ Mongolic ອື່ນໆ​ທີ່​ກ່ຽວ​ຂ້ອງ​ຢ່າງ​ໃກ້​ຊິດ​ທີ່​ມີ​ກໍາ​ເນີດ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ແລະ​ພາກ​ສ່ວນ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ຂອງ​ອາ​ຊີ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ [[ອາຊີເຫນືອ|​ເຫນືອ]]​. ມົງ​ໂກນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ແລະ ​ມົງ​ໂກ​ໃນ ​ແລະ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທີ່​ຮັບ​ຮູ້​ຂອງ [[ຊິນຈຽງ|Xinjiang]] ແລະ Qinghai​. ຈໍາ​ນວນ​ຂອງ​ຜູ້​ເວົ້າ​ໃນ​ທົ່ວ​ພາ​ສາ​ຂອງ​ຕົນ​ທັງ​ຫມົດ​ອາດ​ຈະ​ມີ 5-6 ລ້ານ​ຄົນ​, ລວມ​ທັງ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ​ມົງ​ໂກນ​ແລະ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ອາ​ໄສ ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​ໃນ​ຂອງ [[ປະເທດຈີນ|​ຈີນ]]. ໃນ [[ປະເທດມົງໂກລີ|ປະເທດມົງໂກເລຍ]], Khalkha Mongolian ແມ່ນເດັ່ນກວ່າ, ແລະປະຈຸບັນໄດ້ຖືກຂຽນເປັນ Cyrillic ແລະ ຕົວອັກສອນມົງໂກນ ພື້ນເມືອງ. ໃນພາສາມົງໂກລີພາຍໃນ, ມັນ ມີ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍ ແລະຂຽນເປັນພາສາມົງໂກລີແບບດັ້ງເດີມ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ມົງໂກນໃນທັງສອງປະເທດມັກຈະໃຊ້ [[ອັກສອນລາຕິນ|ຕົວອັກສອນລາຕິນ]] ເພື່ອຄວາມສະດວກໃນອິນເຕີເນັດ.<ref>{{Cite web|title=Mongolian scripts and writing culture|archive-url=https://www.mongolianz.com/post/2017/09/18/mongolian-scripts-and-writing-culture-1/}}</ref> ໃນການສົນທະນາຂອງໄວຍາກອນທີ່ຈະປະຕິບັດຕາມ, ແນວພັນຂອງມົງໂກນທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວແມ່ນມາດຕະຖານທີ່ຂຽນ Khalkha ທີ່ເປັນທາງການໃນສົນທິສັນຍາການຂຽນແລະໄວຍາກອນຕາມທີ່ສອນຢູ່ໃນໂຮງຮຽນ, ແຕ່ສ່ວນໃຫຍ່ຍັງໃຊ້ໄດ້ກັບພາສາ (ເວົ້າ) Khalkha ແລະພາສາມົງໂກນອື່ນໆ, ໂດຍສະເພາະ. ຊະ​ຄາ​ມົງ​ໂກນ. ບາງຄົນຈັດປະເພດພາສາມົງໂກລີຫຼາຍພາສາເຊັ່ນ Buryat ແລະ Oirat ເປັນພາສາຂອງມົງໂກລີ, ແຕ່ການຈັດປະເພດນີ້ບໍ່ສອດຄ່ອງກັບມາດຕະຖານສາກົນໃນປະຈຸບັນ. ພາສາມົງໂກລີເປັນພາສາທີ່ມີ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະໂຄງສ້າງພະຍາງທີ່ສັບສົນເມື່ອປຽບທຽບກັບພາສາມົງໂກລີອື່ນໆ, ອະນຸຍາດໃຫ້ກຸ່ມຂອງພະຍັນຊະນະເຖິງສາມພະຍາງ - ສຸດທ້າຍ. ມັນເປັນ ພາສາລວມກັນ ທົ່ວໄປທີ່ອີງໃສ່ລະບົບຕ່ອງໂສ້ການຕໍ່ທ້າຍໃນຄໍາສັບແລະນາມ. ໃນຂະນະທີ່ມີຄໍາສັ່ງຂອງຄໍາສັບພື້ນຖານ, subject-object-verb, ຄໍາສັ່ງລະຫວ່າງ ຄໍານາມ ແມ່ນຂ້ອນຂ້າງບໍ່ເສຍຄ່າ, ຍ້ອນວ່າບົດບາດຂອງໄວຍາກອນແມ່ນສະແດງໂດຍລະບົບປະມານແປດ ກໍລະນີໄວຍະກອນ. ມີຫ້າ [[ວາຈົກ|ສຽງ]]. ຄຳກິລິຍາຖືກໝາຍໄວ້ສຳລັບສຽງ, ລັກສະນະ, ຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ລັກ ສະນະເດັ່ນຊັດ. ໃນການເຊື່ອມໂຍງປະໂຫຍກ, ພາລະບົດບາດພິເສດແມ່ນຫຼິ້ນໂດຍ converbs. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​]] ntq5sz80hzx5uzpai8u1323pxps5u8u 112623 112622 2024-12-05T06:43:53Z Randervik 18653 112623 wikitext text/x-wiki '''ພາສາມົງໂກລີ''' ແມ່ນ ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ ​ຂອງ ​ຄອບ​ຄົວ​ພາ​ສາ ​ມົງ​ໂກນ ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ຢູ່​ໃນ ​ພູ​ພຽງ​ມົງ​ໂກນ ​. ມັນ​ແມ່ນ​ເວົ້າ​ໂດຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ມົງ​ໂກນ ​ແລະ ​ຊົນ​ເຜົ່າ Mongolic ອື່ນໆ​ທີ່​ກ່ຽວ​ຂ້ອງ​ຢ່າງ​ໃກ້​ຊິດ​ທີ່​ມີ​ກໍາ​ເນີດ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ແລະ​ພາກ​ສ່ວນ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ຂອງ​ອາ​ຊີ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ [[ອາຊີເຫນືອ|​ເຫນືອ]]​. ມົງ​ໂກນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ແລະ ​ມົງ​ໂກ​ໃນ ​ແລະ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທີ່​ຮັບ​ຮູ້​ຂອງ [[ຊິນຈຽງ|Xinjiang]] ແລະ Qinghai​. ຈໍາ​ນວນ​ຂອງ​ຜູ້​ເວົ້າ​ໃນ​ທົ່ວ​ພາ​ສາ​ຂອງ​ຕົນ​ທັງ​ຫມົດ​ອາດ​ຈະ​ມີ 5-6 ລ້ານ​ຄົນ​, ລວມ​ທັງ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ​ມົງ​ໂກນ​ແລະ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ອາ​ໄສ ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​ໃນ​ຂອງ [[ປະເທດຈີນ|​ຈີນ]]. ໃນ [[ປະເທດມົງໂກລີ|ປະເທດມົງໂກເລຍ]], Khalkha Mongolian ແມ່ນເດັ່ນກວ່າ, ແລະປະຈຸບັນໄດ້ຖືກຂຽນເປັນ Cyrillic ແລະ ຕົວອັກສອນມົງໂກນ ພື້ນເມືອງ. ໃນພາສາມົງໂກລີພາຍໃນ, ມັນ ມີ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍ ແລະຂຽນເປັນພາສາມົງໂກລີແບບດັ້ງເດີມ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ມົງໂກນໃນທັງສອງປະເທດມັກຈະໃຊ້ [[ອັກສອນລາຕິນ|ຕົວອັກສອນລາຕິນ]] ເພື່ອຄວາມສະດວກໃນອິນເຕີເນັດ.<ref>{{Cite web|title=Mongolian scripts and writing culture|archive-url=https://www.mongolianz.com/post/2017/09/18/mongolian-scripts-and-writing-culture-1/}}</ref> ໃນການສົນທະນາຂອງໄວຍາກອນທີ່ຈະປະຕິບັດຕາມ, ແນວພັນຂອງມົງໂກນທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວແມ່ນມາດຕະຖານທີ່ຂຽນ Khalkha ທີ່ເປັນທາງການໃນສົນທິສັນຍາການຂຽນແລະໄວຍາກອນຕາມທີ່ສອນຢູ່ໃນໂຮງຮຽນ, ແຕ່ສ່ວນໃຫຍ່ຍັງໃຊ້ໄດ້ກັບພາສາ (ເວົ້າ) Khalkha ແລະພາສາມົງໂກນອື່ນໆ, ໂດຍສະເພາະ. ຊະ​ຄາ​ມົງ​ໂກນ. ບາງຄົນຈັດປະເພດພາສາມົງໂກລີຫຼາຍພາສາເຊັ່ນ Buryat ແລະ Oirat ເປັນພາສາຂອງມົງໂກລີ, ແຕ່ການຈັດປະເພດນີ້ບໍ່ສອດຄ່ອງກັບມາດຕະຖານສາກົນໃນປະຈຸບັນ. ພາສາມົງໂກລີເປັນພາສາທີ່ມີ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະໂຄງສ້າງພະຍາງທີ່ສັບສົນເມື່ອປຽບທຽບກັບພາສາມົງໂກລີອື່ນໆ, ອະນຸຍາດໃຫ້ກຸ່ມຂອງພະຍັນຊະນະເຖິງສາມພະຍາງ - ສຸດທ້າຍ. ມັນເປັນ ພາສາລວມກັນ ທົ່ວໄປທີ່ອີງໃສ່ລະບົບຕ່ອງໂສ້ການຕໍ່ທ້າຍໃນຄໍາສັບແລະນາມ. ໃນຂະນະທີ່ມີຄໍາສັ່ງຂອງຄໍາສັບພື້ນຖານ, subject-object-verb, ຄໍາສັ່ງລະຫວ່າງ ຄໍານາມ ແມ່ນຂ້ອນຂ້າງບໍ່ເສຍຄ່າ, ຍ້ອນວ່າບົດບາດຂອງໄວຍາກອນແມ່ນສະແດງໂດຍລະບົບປະມານແປດ ກໍລະນີໄວຍະກອນ. ມີຫ້າ [[ວາຈົກ|ສຽງ]]. ຄຳກິລິຍາຖືກໝາຍໄວ້ສຳລັບສຽງ, ລັກສະນະ, ຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ລັກ ສະນະເດັ່ນຊັດ. ໃນການເຊື່ອມໂຍງປະໂຫຍກ, ພາລະບົດບາດພິເສດແມ່ນຫຼິ້ນໂດຍ converbs. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​]] oqqjlqs63hq61o5pjy9kagb392oq09w 112624 112623 2024-12-05T06:44:24Z Randervik 18653 112624 wikitext text/x-wiki '''ພາສາມົງໂກລີ''' ແມ່ນ ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ ​ຂອງ ​ຄອບ​ຄົວ​ພາ​ສາ ​ມົງ​ໂກນ ​ທີ່​ມີ​ຕົ້ນ​ກໍາ​ເນີດ​ຢູ່​ໃນ ​ພູ​ພຽງ​ມົງ​ໂກນ ​. ມັນ​ແມ່ນ​ເວົ້າ​ໂດຍ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ມົງ​ໂກນ ​ແລະ ​ຊົນ​ເຜົ່າ Mongolic ອື່ນໆ​ທີ່​ກ່ຽວ​ຂ້ອງ​ຢ່າງ​ໃກ້​ຊິດ​ທີ່​ມີ​ກໍາ​ເນີດ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ທີ່​ທັນ​ສະ​ໄຫມ​ແລະ​ພາກ​ສ່ວນ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ຂອງ​ອາ​ຊີ [[ອາຊີຕາເວັນອອກ|​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]] ​ແລະ [[ອາຊີເຫນືອ|​ເຫນືອ]]​. ມົງ​ໂກນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທາງ​ການ​ຂອງ [[ປະເທດມົງໂກລີ|​ມົງ​ໂກນ]] ​ແລະ ​ມົງ​ໂກ​ໃນ ​ແລະ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ທີ່​ຮັບ​ຮູ້​ຂອງ [[ຊິນຈຽງ]] ແລະ Qinghai​. ຈໍາ​ນວນ​ຂອງ​ຜູ້​ເວົ້າ​ໃນ​ທົ່ວ​ພາ​ສາ​ຂອງ​ຕົນ​ທັງ​ຫມົດ​ອາດ​ຈະ​ມີ 5-6 ລ້ານ​ຄົນ​, ລວມ​ທັງ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ​ມົງ​ໂກນ​ແລະ​ຈໍາ​ນວນ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊາວ ​ມົງ​ໂກນ​ທີ່​ອາ​ໄສ ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​ໃນ​ຂອງ [[ປະເທດຈີນ|​ຈີນ]]. ໃນ [[ປະເທດມົງໂກລີ|ປະເທດມົງໂກເລຍ]], Khalkha Mongolian ແມ່ນເດັ່ນກວ່າ, ແລະປະຈຸບັນໄດ້ຖືກຂຽນເປັນ Cyrillic ແລະ ຕົວອັກສອນມົງໂກນ ພື້ນເມືອງ. ໃນພາສາມົງໂກລີພາຍໃນ, ມັນ ມີ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍ ແລະຂຽນເປັນພາສາມົງໂກລີແບບດັ້ງເດີມ. ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ມົງໂກນໃນທັງສອງປະເທດມັກຈະໃຊ້ [[ອັກສອນລາຕິນ|ຕົວອັກສອນລາຕິນ]] ເພື່ອຄວາມສະດວກໃນອິນເຕີເນັດ.<ref>{{Cite web|title=Mongolian scripts and writing culture|archive-url=https://www.mongolianz.com/post/2017/09/18/mongolian-scripts-and-writing-culture-1/}}</ref> ໃນການສົນທະນາຂອງໄວຍາກອນທີ່ຈະປະຕິບັດຕາມ, ແນວພັນຂອງມົງໂກນທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວແມ່ນມາດຕະຖານທີ່ຂຽນ Khalkha ທີ່ເປັນທາງການໃນສົນທິສັນຍາການຂຽນແລະໄວຍາກອນຕາມທີ່ສອນຢູ່ໃນໂຮງຮຽນ, ແຕ່ສ່ວນໃຫຍ່ຍັງໃຊ້ໄດ້ກັບພາສາ (ເວົ້າ) Khalkha ແລະພາສາມົງໂກນອື່ນໆ, ໂດຍສະເພາະ. ຊະ​ຄາ​ມົງ​ໂກນ. ບາງຄົນຈັດປະເພດພາສາມົງໂກລີຫຼາຍພາສາເຊັ່ນ Buryat ແລະ Oirat ເປັນພາສາຂອງມົງໂກລີ, ແຕ່ການຈັດປະເພດນີ້ບໍ່ສອດຄ່ອງກັບມາດຕະຖານສາກົນໃນປະຈຸບັນ. ພາສາມົງໂກລີເປັນພາສາທີ່ມີ ຄວາມກົມກຽວກັນຂອງພະຍັນຊະນະ ແລະໂຄງສ້າງພະຍາງທີ່ສັບສົນເມື່ອປຽບທຽບກັບພາສາມົງໂກລີອື່ນໆ, ອະນຸຍາດໃຫ້ກຸ່ມຂອງພະຍັນຊະນະເຖິງສາມພະຍາງ - ສຸດທ້າຍ. ມັນເປັນ ພາສາລວມກັນ ທົ່ວໄປທີ່ອີງໃສ່ລະບົບຕ່ອງໂສ້ການຕໍ່ທ້າຍໃນຄໍາສັບແລະນາມ. ໃນຂະນະທີ່ມີຄໍາສັ່ງຂອງຄໍາສັບພື້ນຖານ, subject-object-verb, ຄໍາສັ່ງລະຫວ່າງ ຄໍານາມ ແມ່ນຂ້ອນຂ້າງບໍ່ເສຍຄ່າ, ຍ້ອນວ່າບົດບາດຂອງໄວຍາກອນແມ່ນສະແດງໂດຍລະບົບປະມານແປດ ກໍລະນີໄວຍະກອນ. ມີຫ້າ [[ວາຈົກ|ສຽງ]]. ຄຳກິລິຍາຖືກໝາຍໄວ້ສຳລັບສຽງ, ລັກສະນະ, ຄວາມເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ລັກ ສະນະເດັ່ນຊັດ. ໃນການເຊື່ອມໂຍງປະໂຫຍກ, ພາລະບົດບາດພິເສດແມ່ນຫຼິ້ນໂດຍ converbs. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ມົງ​ໂກນ​]] f5kapewekd9j5y1gafizqf32tjgdc3g 14 21938 112625 2024-12-05T06:44:33Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112625 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21939 112628 2024-12-05T06:49:27Z Randervik 18653 Randervik moved page [[ຊອກຊີ]] to [[ປະເທດຊອກຊີ]] over redirect: ປ່ຽນຊື່ 112628 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ປະເທດຊອກຊີ]] gz6i2t2orbomcpj3osgxxgn1inqvnl7 0 21940 112629 2024-12-05T06:52:36Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1259945835|Georgian language]]" 112629 wikitext text/x-wiki '''ພາສາຊອກຊີ''' ({{Lang|ka|ქართული ენა}}, {{Transl|ka|kartuli ena}}) ເປັນ ພາສາ Kartvelian ທີ່ເວົ້າກັນຢ່າງກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດ ; ມັນເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ ພາສາວັນນະຄະດີ ຫຼື [[ແມ່ແບບ:Link language|lingua franca]] ສໍາລັບຜູ້ເວົ້າພາສາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ. ມັນເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|ພາສາທາງການ]] ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ]] ແລະພາສາພື້ນເມືອງ ຫຼືພາສາຫຼັກຂອງ 88% ຂອງປະຊາກອນ.<ref>Central Intelligence Agency. (2016). "[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/ Georgia]". In ''The World Factbook''. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210204222544/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/}}.</ref> ລໍາໂພງຂອງຕົນໃນມື້ນີ້ມີປະມານ 3.8 ລ້ານ. ພາສາຈໍເຈຍຖືກຂຽນດ້ວຍ ຕົວໜັງສືຈໍເຈຍ ທີ່ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນເອງ, ລະບົບຕົວໜັງສື ຂອງຕົ້ນກຳເນີດທີ່ບໍ່ຈະແຈ້ງ. ພາສາຈໍເຈຍມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັນຫຼາຍທີ່ສຸດກັບພາສາ Zan (Megrelian ແລະ Laz) ແລະຫ່າງໄກຫຼາຍກັບ Svan. ພາສາຈໍເຈຍມີ ພາສາ ຕ່າງໆ, ມີພາສາຈໍເຈຍມາດຕະຖານໂດຍອີງໃສ່ພາສາ Kartlian, ແລະພາສາທັງຫມົດແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ. ປະຫວັດສາດຂອງຈໍເຈຍໄດ້ຂະຫຍາຍໄປຕັ້ງແຕ່ຕົ້ນຈໍເຈຍເກົ່າໃນສະຕະວັດທີ 5, ຈົນເຖິງຈໍເຈຍທີ່ທັນສະໄຫມໃນມື້ນີ້. ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ລາຍ​ລັກ​ອັກ​ສອນ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ໂດຍ​ການ Christianization ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ ​ໃນ​ສະ​ຕະ​ວັດ​ທີ 4​. Georgian phonology ມີລັກສະນະເປັນລະບົບ [[ພະຍັນຊະນະ]] ທີ່ອຸດົມສົມບູນ, ລວມທັງຄວາມປາດຖະຫນາ, ສຽງ, ແລະ ejective stops, affricates, ແລະ fricatives. ລະ​ບົບ​ສະ​ຫນຸກ ​ຂອງ​ຕົນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ຫ້າ​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ທີ່​ມີ​ຜົນ​ສໍາ​ເລັດ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ​. prosody Georgian ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມກົດດັນທີ່ອ່ອນແອ, ມີຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງນັກພາສາສາດກ່ຽວກັບການບັນຈຸເຂົ້າຮຽນ. phonotactics ຂອງພາສາປະກອບມີ ກຸ່ມພະຍັນຊະນະ ທີ່ຊັບຊ້ອນ ແລະກຸ່ມປະສົມກົມກຽວ. ຕົວອັກສອນ Mkhedruli, ເດັ່ນໃນການນໍາໃຊ້ທີ່ທັນສະໄຫມ, ສອດຄ່ອງກັບ phonemes Georgian ຢ່າງໃກ້ຊິດແລະບໍ່ມີຄວາມແຕກຕ່າງຂອງກໍລະນີ, ເຖິງແມ່ນວ່າມັນໃຊ້ຜົນກະທົບຄ້າຍຄືນະຄອນຫຼວງທີ່ເອີ້ນວ່າ Mtavruli ສໍາລັບຫົວຂໍ້ແລະ inscriptions. ພາສາຈໍເຈຍເປັນພາສາທີ່ຊ້ອນກັນທີ່ມີໂຄງສ້າງພະຍັນຊະນະທີ່ສັບສົນທີ່ສາມາດປະກອບມີເຖິງແປດ morphemes, ສະແດງໃຫ້ເຫັນ polypersonalism. ພາສາມີເຈັດກໍລະນີຂອງນາມແລະໃຊ້ໂຄງສ້າງຂອງສາຂາຊ້າຍທີ່ມີ adjectives ກ່ອນຫນ້ານາມແລະ postpositions ແທນທີ່ຈະ prepositions. ຈໍເຈຍຂາດບົດບາດຍິງຊາຍແລະບົດຄວາມ, ມີຄວາມຫມາຍທີ່ແນ່ນອນທີ່ຖືກກໍານົດໂດຍຜ່ານສະພາບການ. ລະບົບການສືບທອດທີ່ອຸດົມສົມບູນຂອງຈໍເຈຍອະນຸຍາດໃຫ້ສ້າງນາມສະກຸນແລະພະຍັນຊະນະຢ່າງກວ້າງຂວາງຈາກຮາກ, ມີຫຼາຍຄໍາທີ່ມີກຸ່ມພະຍັນຊະນະເບື້ອງຕົ້ນ. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ (ປະ​ເທດ​)]] 10idhfgxb88f4dd3qyu45lrcdoy1lvz 112631 112629 2024-12-05T06:54:59Z Randervik 18653 112631 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Kartuli Georgian Sample3.svg|thumb|ຊອກຊີ, ໃນຫນັງສືຊອກຊີ.]] '''ພາສາຊອກຊີ''' ({{Lang|ka|ქართული ენა}}, {{Transl|ka|kartuli ena}}) ເປັນ ພາສາ Kartvelian ທີ່ເວົ້າກັນຢ່າງກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດ ; ມັນເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ ພາສາວັນນະຄະດີ ຫຼື [[ແມ່ແບບ:Link language|lingua franca]] ສໍາລັບຜູ້ເວົ້າພາສາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ. ມັນເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|ພາສາທາງການ]] ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ]] ແລະພາສາພື້ນເມືອງ ຫຼືພາສາຫຼັກຂອງ 88% ຂອງປະຊາກອນ.<ref>Central Intelligence Agency. (2016). "[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/ Georgia]". In ''The World Factbook''. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210204222544/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/}}.</ref> ລໍາໂພງຂອງຕົນໃນມື້ນີ້ມີປະມານ 3.8 ລ້ານ. ພາສາຊອກຊີຖືກຂຽນດ້ວຍ ຕົວໜັງສືຊອກຊີ ທີ່ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນເອງ, ລະບົບຕົວໜັງສື ຂອງຕົ້ນກຳເນີດທີ່ບໍ່ຈະແຈ້ງ. ພາສາຊອກຊີມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັນຫຼາຍທີ່ສຸດກັບພາສາ Zan (Megrelian ແລະ Laz) ແລະຫ່າງໄກຫຼາຍກັບ Svan. ພາສາຊອກຊີມີ ພາສາ ຕ່າງໆ, ມີພາສາຊອກຊີມາດຕະຖານໂດຍອີງໃສ່ພາສາ Kartlian, ແລະພາສາທັງຫມົດແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ. ປະຫວັດສາດຂອງຊອກຊີໄດ້ຂະຫຍາຍໄປຕັ້ງແຕ່ຕົ້ນຊອກຊີເກົ່າໃນສະຕະວັດທີ 5, ຈົນເຖິງຊອກຊີທີ່ທັນສະໄຫມໃນມື້ນີ້. ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ລາຍ​ລັກ​ອັກ​ສອນ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ໂດຍ​ການ Christianization ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ ​ໃນ​ສະ​ຕະ​ວັດ​ທີ 4​. Georgian phonology ມີລັກສະນະເປັນລະບົບ [[ພະຍັນຊະນະ]] ທີ່ອຸດົມສົມບູນ, ລວມທັງຄວາມປາດຖະຫນາ, ສຽງ, ແລະ ejective stops, affricates, ແລະ fricatives. ລະ​ບົບ​ສະ​ຫນຸກ ​ຂອງ​ຕົນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ຫ້າ​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ທີ່​ມີ​ຜົນ​ສໍາ​ເລັດ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ​. prosody Georgian ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມກົດດັນທີ່ອ່ອນແອ, ມີຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງນັກພາສາສາດກ່ຽວກັບການບັນຈຸເຂົ້າຮຽນ. phonotactics ຂອງພາສາປະກອບມີ ກຸ່ມພະຍັນຊະນະ ທີ່ຊັບຊ້ອນ ແລະກຸ່ມປະສົມກົມກຽວ. ຕົວອັກສອນ Mkhedruli, ເດັ່ນໃນການນໍາໃຊ້ທີ່ທັນສະໄຫມ, ສອດຄ່ອງກັບ phonemes Georgian ຢ່າງໃກ້ຊິດແລະບໍ່ມີຄວາມແຕກຕ່າງຂອງກໍລະນີ, ເຖິງແມ່ນວ່າມັນໃຊ້ຜົນກະທົບຄ້າຍຄືນະຄອນຫຼວງທີ່ເອີ້ນວ່າ Mtavruli ສໍາລັບຫົວຂໍ້ແລະ inscriptions. ພາສາຊອກຊີເປັນພາສາທີ່ຊ້ອນກັນທີ່ມີໂຄງສ້າງພະຍັນຊະນະທີ່ສັບສົນທີ່ສາມາດປະກອບມີເຖິງແປດ morphemes, ສະແດງໃຫ້ເຫັນ polypersonalism. ພາສາມີເຈັດກໍລະນີຂອງນາມແລະໃຊ້ໂຄງສ້າງຂອງສາຂາຊ້າຍທີ່ມີ adjectives ກ່ອນຫນ້ານາມແລະ postpositions ແທນທີ່ຈະ prepositions. ຊອກຊີຂາດບົດບາດຍິງຊາຍແລະບົດຄວາມ, ມີຄວາມຫມາຍທີ່ແນ່ນອນທີ່ຖືກກໍານົດໂດຍຜ່ານສະພາບການ. ລະບົບການສືບທອດທີ່ອຸດົມສົມບູນຂອງຊອກຊີອະນຸຍາດໃຫ້ສ້າງນາມສະກຸນແລະພະຍັນຊະນະຢ່າງກວ້າງຂວາງຈາກຮາກ, ມີຫຼາຍຄໍາທີ່ມີກຸ່ມພະຍັນຊະນະເບື້ອງຕົ້ນ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ (ປະ​ເທດ​)]] ddkigrh01veou6574915nuk2azzsptp 112633 112631 2024-12-05T06:56:43Z Randervik 18653 112633 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Kartuli Georgian Sample3.svg|thumb|ຊອກຊີ, ໃນຫນັງສືຊອກຊີ.]] '''ພາສາຊອກຊີ''' ({{Lang|ka|ქართული ენა}}, {{Transl|ka|kartuli ena}}) ເປັນ ພາສາ Kartvelian ທີ່ເວົ້າກັນຢ່າງກວ້າງຂວາງທີ່ສຸດ ; ມັນເຮັດຫນ້າທີ່ເປັນ ພາສາວັນນະຄະດີ ຫຼື [[ແມ່ແບບ:Link language|lingua franca]] ສໍາລັບຜູ້ເວົ້າພາສາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ. ມັນເປັນ [[ພາສາລັດຖະການ|ພາສາທາງການ]] ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ]] ແລະພາສາພື້ນເມືອງ ຫຼືພາສາຫຼັກຂອງ 88% ຂອງປະຊາກອນ.<ref>Central Intelligence Agency. (2016). "[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/ Georgia]". In ''The World Factbook''. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210204222544/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/georgia/}}.</ref> ລໍາໂພງຂອງຕົນໃນມື້ນີ້ມີປະມານ 3.8 ລ້ານ. ພາສາຊອກຊີຖືກຂຽນດ້ວຍ ຕົວໜັງສືຊອກຊີ ທີ່ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນເອງ, ລະບົບຕົວໜັງສື ຂອງຕົ້ນກຳເນີດທີ່ບໍ່ຈະແຈ້ງ. ພາສາຊອກຊີມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັນຫຼາຍທີ່ສຸດກັບພາສາ Zan (Megrelian ແລະ Laz) ແລະຫ່າງໄກຫຼາຍກັບ Svan. ພາສາຊອກຊີມີ ພາສາ ຕ່າງໆ, ມີພາສາຊອກຊີມາດຕະຖານໂດຍອີງໃສ່ພາສາ Kartlian, ແລະພາສາທັງຫມົດແມ່ນເຂົ້າໃຈເຊິ່ງກັນແລະກັນ. ປະຫວັດສາດຂອງຊອກຊີໄດ້ຂະຫຍາຍໄປຕັ້ງແຕ່ຕົ້ນຊອກຊີເກົ່າໃນສະຕະວັດທີ 5, ຈົນເຖິງຊອກຊີທີ່ທັນສະໄຫມໃນມື້ນີ້. ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ຂອງ​ຕົນ​ເປັນ​ພາ​ສາ​ລາຍ​ລັກ​ອັກ​ສອນ​ໄດ້​ເລີ່ມ​ຕົ້ນ​ໂດຍ​ການ Christianization ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ ​ໃນ​ສະ​ຕະ​ວັດ​ທີ 4​. Georgian phonology ມີລັກສະນະເປັນລະບົບ [[ພະຍັນຊະນະ]] ທີ່ອຸດົມສົມບູນ, ລວມທັງຄວາມປາດຖະຫນາ, ສຽງ, ແລະ ejective stops, affricates, ແລະ fricatives. ລະ​ບົບ​ສະ​ຫນຸກ ​ຂອງ​ຕົນ​ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ຫ້າ​ຕົວ​ອັກ​ສອນ​ທີ່​ມີ​ຜົນ​ສໍາ​ເລັດ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ​. prosody Georgian ກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມກົດດັນທີ່ອ່ອນແອ, ມີຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງນັກພາສາສາດກ່ຽວກັບການບັນຈຸເຂົ້າຮຽນ. phonotactics ຂອງພາສາປະກອບມີ ກຸ່ມພະຍັນຊະນະ ທີ່ຊັບຊ້ອນ ແລະກຸ່ມປະສົມກົມກຽວ. ຕົວອັກສອນ Mkhedruli, ເດັ່ນໃນການນໍາໃຊ້ທີ່ທັນສະໄຫມ, ສອດຄ່ອງກັບ phonemes Georgian ຢ່າງໃກ້ຊິດແລະບໍ່ມີຄວາມແຕກຕ່າງຂອງກໍລະນີ, ເຖິງແມ່ນວ່າມັນໃຊ້ຜົນກະທົບຄ້າຍຄືນະຄອນຫຼວງທີ່ເອີ້ນວ່າ Mtavruli ສໍາລັບຫົວຂໍ້ແລະ inscriptions. ພາສາຊອກຊີເປັນພາສາທີ່ຊ້ອນກັນທີ່ມີໂຄງສ້າງພະຍັນຊະນະທີ່ສັບສົນທີ່ສາມາດປະກອບມີເຖິງແປດ morphemes, ສະແດງໃຫ້ເຫັນ polypersonalism. ພາສາມີເຈັດກໍລະນີຂອງນາມແລະໃຊ້ໂຄງສ້າງຂອງສາຂາຊ້າຍທີ່ມີ adjectives ກ່ອນຫນ້ານາມແລະ postpositions ແທນທີ່ຈະ prepositions. ຊອກຊີຂາດບົດບາດຍິງຊາຍແລະບົດຄວາມ, ມີຄວາມຫມາຍທີ່ແນ່ນອນທີ່ຖືກກໍານົດໂດຍຜ່ານສະພາບການ. ລະບົບການສືບທອດທີ່ອຸດົມສົມບູນຂອງຊອກຊີອະນຸຍາດໃຫ້ສ້າງນາມສະກຸນແລະພະຍັນຊະນະຢ່າງກວ້າງຂວາງຈາກຮາກ, ມີຫຼາຍຄໍາທີ່ມີກຸ່ມພະຍັນຊະນະເບື້ອງຕົ້ນ. == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] <references /> [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] 2mciqvccx7tpi6cm0cyiljj6reuxigk 14 21941 112630 2024-12-05T06:52:54Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112630 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 112632 112630 2024-12-05T06:56:06Z Randervik 18653 Randervik ຍ້າຍໜ້າ [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຈໍ​ເຈຍ (ປະ​ເທດ​)]] ໄປ [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] ໂດຍບໍ່ສ້າງໜ້າປ່ຽນທາງຕາມມາ 112630 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21942 112635 2024-12-05T07:03:28Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1259129254|Azerbaijani language]]" 112635 wikitext text/x-wiki '''ພາສາອາແຊກໄບຊານ''', ຍັງເອີ້ນວ່າ '''Azeri Turkic''' ຫຼື '''Azeri ຕວກກີ''', ເປັນ ພາສາ Turkic ຈາກສາຂາຍ່ອຍ Oghuz. ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໂດຍປະ ຊາຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ, ຜູ້ທີ່ອາໄສຢູ່ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ|ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan]], ບ່ອນທີ່ເວົ້າພາ ສາ ອາເຊີໄບຈັນ ເຫນືອ, ໃນຂະນະທີ່ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ຢູ່ໃນພາກພື້ນ Azerbaijan ຂອງ [[ປະເທດອິຫຣ່ານ|ອີຣ່ານ]], ເວົ້າ ແນວພັນ South ອາເຊີໄບຈັນ. ອາເຊີໄບຈັນ ມີສະຖານະພາບ [[ພາສາລັດຖະການ|ຢ່າງເປັນທາງການ]] ໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະ Dagestan (ເປັນ ຫົວຂໍ້ຂອງລັດຖະບານກາງຂອງລັດເຊຍ ), ແຕ່ມັນບໍ່ມີສະຖານະພາບຢ່າງເປັນທາງການໃນອີຣ່ານ, ບ່ອນທີ່ຊາວ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ສ່ວນໃຫຍ່ອາໄສຢູ່. ອາເຊີໄບຈັນ ຍັງຖືກເວົ້າກັບລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫນ້ອຍໃນຊຸມຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ແລະຕຸລະກີແລະໂດຍຊຸມຊົນ diaspora, ຕົ້ນຕໍໃນເອີຣົບແລະອາເມລິກາເຫນືອ. ເຖິງແມ່ນວ່າມີ ຄວາມສະຫຼາດສູງເຊິ່ງກັນແລະກັນ ລະຫວ່າງທັງສອງຮູບແບບຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ, ມັນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນ phonology, lexicon, morphology, syntax, ແລະແຫຼ່ງຂອງ ຄໍາກູ້ຢືມ. ຮູບແບບມາດຕະຖານ ຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ ເໜືອ (ເວົ້າໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະລັດເຊຍ) ແມ່ນອີງໃສ່ພາສາ Shirvani, ໃນຂະນະທີ່ South ອາເຊີໄບຈັນ ໃຊ້ພາສາທ້ອງຖິ່ນທີ່ຫລາກຫລາຍ. ນັບຕັ້ງແຕ່ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ໄດ້ເອກະລາດຈາກສະ [[ສະຫະພາບໂຊວຽດ|ຫະພາບໂຊວຽດ]] ໃນປີ 1991, Northern ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ຕົວອັກສອນລາຕິນ. ໃນອີກດ້ານຫນຶ່ງ, South ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ສະເຫມີແລະສືບຕໍ່ໃຊ້ ຕົວຫນັງສື Perso-Arabic. ອາເຊີໄບຈັນ ມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງໃກ້ຊິດກັບ Turkmen, [[ພາສາທືກເຈ|ຕວກກີ]], Gagauz, ແລະ Qashqai, ມີຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບແຕ່ລະພາສາເຫຼົ່ານີ້ໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] [[ໝວດ:ພາສາອາເຊີໄບຈານ]] 48qjqw0soht0z2ywrib03c42yap5yu5 112637 112635 2024-12-05T07:05:02Z Randervik 18653 112637 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Azerbaijani.svg|thumb]] '''ພາສາອາແຊກໄບຊານ''', ຍັງເອີ້ນວ່າ '''Azeri Turkic''' ຫຼື '''Azeri ຕວກກີ''', ເປັນ ພາສາ Turkic ຈາກສາຂາຍ່ອຍ Oghuz. ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໂດຍປະ ຊາຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ, ຜູ້ທີ່ອາໄສຢູ່ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ|ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan]], ບ່ອນທີ່ເວົ້າພາ ສາ ອາເຊີໄບຈັນ ເຫນືອ, ໃນຂະນະທີ່ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ຢູ່ໃນພາກພື້ນ Azerbaijan ຂອງ [[ປະເທດອິຫຣ່ານ|ອີຣ່ານ]], ເວົ້າ ແນວພັນ South ອາເຊີໄບຈັນ. ອາເຊີໄບຈັນ ມີສະຖານະພາບ [[ພາສາລັດຖະການ|ຢ່າງເປັນທາງການ]] ໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະ Dagestan (ເປັນ ຫົວຂໍ້ຂອງລັດຖະບານກາງຂອງລັດເຊຍ ), ແຕ່ມັນບໍ່ມີສະຖານະພາບຢ່າງເປັນທາງການໃນອີຣ່ານ, ບ່ອນທີ່ຊາວ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ສ່ວນໃຫຍ່ອາໄສຢູ່. ອາເຊີໄບຈັນ ຍັງຖືກເວົ້າກັບລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫນ້ອຍໃນຊຸມຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ແລະຕຸລະກີແລະໂດຍຊຸມຊົນ diaspora, ຕົ້ນຕໍໃນເອີຣົບແລະອາເມລິກາເຫນືອ. ເຖິງແມ່ນວ່າມີ ຄວາມສະຫຼາດສູງເຊິ່ງກັນແລະກັນ ລະຫວ່າງທັງສອງຮູບແບບຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ, ມັນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນ phonology, lexicon, morphology, syntax, ແລະແຫຼ່ງຂອງ ຄໍາກູ້ຢືມ. ຮູບແບບມາດຕະຖານ ຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ ເໜືອ (ເວົ້າໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະລັດເຊຍ) ແມ່ນອີງໃສ່ພາສາ Shirvani, ໃນຂະນະທີ່ South ອາເຊີໄບຈັນ ໃຊ້ພາສາທ້ອງຖິ່ນທີ່ຫລາກຫລາຍ. ນັບຕັ້ງແຕ່ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ໄດ້ເອກະລາດຈາກສະ [[ສະຫະພາບໂຊວຽດ|ຫະພາບໂຊວຽດ]] ໃນປີ 1991, Northern ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ຕົວອັກສອນລາຕິນ. ໃນອີກດ້ານຫນຶ່ງ, South ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ສະເຫມີແລະສືບຕໍ່ໃຊ້ ຕົວຫນັງສື Perso-Arabic. ອາເຊີໄບຈັນ ມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງໃກ້ຊິດກັບ Turkmen, [[ພາສາທືກເຈ|ຕວກກີ]], Gagauz, ແລະ Qashqai, ມີຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບແຕ່ລະພາສາເຫຼົ່ານີ້ໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] [[ໝວດ:ພາສາອາເຊີໄບຈານ]] dbkffcl7h7ikb9atx714rsruoo5al0u 112638 112637 2024-12-05T07:05:44Z Randervik 18653 112638 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Azerbaijani.svg|thumb|Azerbaijani ໃນ Perso-Arabic Nastaliq (ອີຣ່ານ), Latin (Azerbaijan), ແລະ Cyrillic (ລັດເຊຍ).]] '''ພາສາອາແຊກໄບຊານ''', ຍັງເອີ້ນວ່າ '''Azeri Turkic''' ຫຼື '''Azeri ຕວກກີ''', ເປັນ ພາສາ Turkic ຈາກສາຂາຍ່ອຍ Oghuz. ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໂດຍປະ ຊາຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ, ຜູ້ທີ່ອາໄສຢູ່ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ|ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan]], ບ່ອນທີ່ເວົ້າພາ ສາ ອາເຊີໄບຈັນ ເຫນືອ, ໃນຂະນະທີ່ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ຢູ່ໃນພາກພື້ນ Azerbaijan ຂອງ [[ປະເທດອິຫຣ່ານ|ອີຣ່ານ]], ເວົ້າ ແນວພັນ South ອາເຊີໄບຈັນ. ອາເຊີໄບຈັນ ມີສະຖານະພາບ [[ພາສາລັດຖະການ|ຢ່າງເປັນທາງການ]] ໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະ Dagestan (ເປັນ ຫົວຂໍ້ຂອງລັດຖະບານກາງຂອງລັດເຊຍ ), ແຕ່ມັນບໍ່ມີສະຖານະພາບຢ່າງເປັນທາງການໃນອີຣ່ານ, ບ່ອນທີ່ຊາວ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ສ່ວນໃຫຍ່ອາໄສຢູ່. ອາເຊີໄບຈັນ ຍັງຖືກເວົ້າກັບລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫນ້ອຍໃນຊຸມຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ແລະຕຸລະກີແລະໂດຍຊຸມຊົນ diaspora, ຕົ້ນຕໍໃນເອີຣົບແລະອາເມລິກາເຫນືອ. ເຖິງແມ່ນວ່າມີ ຄວາມສະຫຼາດສູງເຊິ່ງກັນແລະກັນ ລະຫວ່າງທັງສອງຮູບແບບຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ, ມັນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນ phonology, lexicon, morphology, syntax, ແລະແຫຼ່ງຂອງ ຄໍາກູ້ຢືມ. ຮູບແບບມາດຕະຖານ ຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ ເໜືອ (ເວົ້າໃນສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ແລະລັດເຊຍ) ແມ່ນອີງໃສ່ພາສາ Shirvani, ໃນຂະນະທີ່ South ອາເຊີໄບຈັນ ໃຊ້ພາສາທ້ອງຖິ່ນທີ່ຫລາກຫລາຍ. ນັບຕັ້ງແຕ່ສາທາລະນະລັດ Azerbaijan ໄດ້ເອກະລາດຈາກສະ [[ສະຫະພາບໂຊວຽດ|ຫະພາບໂຊວຽດ]] ໃນປີ 1991, Northern ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ຕົວອັກສອນລາຕິນ. ໃນອີກດ້ານຫນຶ່ງ, South ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ສະເຫມີແລະສືບຕໍ່ໃຊ້ ຕົວຫນັງສື Perso-Arabic. ອາເຊີໄບຈັນ ມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງໃກ້ຊິດກັບ Turkmen, [[ພາສາທືກເຈ|ຕວກກີ]], Gagauz, ແລະ Qashqai, ມີຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບແຕ່ລະພາສາເຫຼົ່ານີ້ໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] [[ໝວດ:ພາສາອາເຊີໄບຈານ]] 7zollb89mz4ld32xmt68in5k5n6ndbb 112639 112638 2024-12-05T07:06:25Z Randervik 18653 112639 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Azerbaijani.svg|thumb|ອາແຊກໄບຊານi ໃນ Perso-Arabic Nastaliq (ອີຣ່ານ), Latin (ອາແຊກໄບຊານ), ແລະ Cyrillic (ລັດເຊຍ).]] '''ພາສາອາແຊກໄບຊານ''', ຍັງເອີ້ນວ່າ '''Azeri Turkic''' ຫຼື '''Azeri ຕວກກີ''', ເປັນ ພາສາ Turkic ຈາກສາຂາຍ່ອຍ Oghuz. ມັນໄດ້ຖືກເວົ້າຕົ້ນຕໍໂດຍປະ ຊາຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ, ຜູ້ທີ່ອາໄສຢູ່ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ|ສາທາລະນະລັດ ອາແຊກໄບຊານ]], ບ່ອນທີ່ເວົ້າພາ ສາ ອາເຊີໄບຈັນ ເຫນືອ, ໃນຂະນະທີ່ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ຢູ່ໃນພາກພື້ນ ອາແຊກໄບຊານ ຂອງ [[ປະເທດອິຫຣ່ານ|ອີຣ່ານ]], ເວົ້າ ແນວພັນ South ອາເຊີໄບຈັນ. ອາເຊີໄບຈັນ ມີສະຖານະພາບ [[ພາສາລັດຖະການ|ຢ່າງເປັນທາງການ]] ໃນສາທາລະນະລັດ ອາແຊກໄບຊານ ແລະ Dagestan (ເປັນ ຫົວຂໍ້ຂອງລັດຖະບານກາງຂອງລັດເຊຍ ), ແຕ່ມັນບໍ່ມີສະຖານະພາບຢ່າງເປັນທາງການໃນອີຣ່ານ, ບ່ອນທີ່ຊາວ ອາເຊີໄບຈັນ ອີຣ່ານ ສ່ວນໃຫຍ່ອາໄສຢູ່. ອາເຊີໄບຈັນ ຍັງຖືກເວົ້າກັບລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫນ້ອຍໃນຊຸມຊົນ ອາເຊີໄບຈັນ ຂອງ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ແລະຕຸລະກີແລະໂດຍຊຸມຊົນ diaspora, ຕົ້ນຕໍໃນເອີຣົບແລະອາເມລິກາເຫນືອ. ເຖິງແມ່ນວ່າມີ ຄວາມສະຫຼາດສູງເຊິ່ງກັນແລະກັນ ລະຫວ່າງທັງສອງຮູບແບບຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ, ມັນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍໃນ phonology, lexicon, morphology, syntax, ແລະແຫຼ່ງຂອງ ຄໍາກູ້ຢືມ. ຮູບແບບມາດຕະຖານ ຂອງ ອາເຊີໄບຈັນ ເໜືອ (ເວົ້າໃນສາທາລະນະລັດ ອາແຊກໄບຊານ ແລະລັດເຊຍ) ແມ່ນອີງໃສ່ພາສາ Shirvani, ໃນຂະນະທີ່ South ອາເຊີໄບຈັນ ໃຊ້ພາສາທ້ອງຖິ່ນທີ່ຫລາກຫລາຍ. ນັບຕັ້ງແຕ່ສາທາລະນະລັດ ອາແຊກໄບຊານ ໄດ້ເອກະລາດຈາກສະ [[ສະຫະພາບໂຊວຽດ|ຫະພາບໂຊວຽດ]] ໃນປີ 1991, Northern ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ຕົວອັກສອນລາຕິນ. ໃນອີກດ້ານຫນຶ່ງ, South ອາເຊີໄບຈັນ ໄດ້ໃຊ້ສະເຫມີແລະສືບຕໍ່ໃຊ້ ຕົວຫນັງສື Perso-Arabic. ອາເຊີໄບຈັນ ມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງໃກ້ຊິດກັບ Turkmen, [[ພາສາທືກເຈ|ຕວກກີ]], Gagauz, ແລະ Qashqai, ມີຄວາມສະຫຼາດເຊິ່ງກັນແລະກັນກັບແຕ່ລະພາສາເຫຼົ່ານີ້ໃນລະດັບທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ອີ​ຣ່ານ​]] [[ໝວດ:ພາ​ສາ​ຂອງ​ຊອກຊີ (ປະ​ເທດ​)]] [[ໝວດ:ພາສາອາເຊີໄບຈານ]] 5kiggy0i728lgyj47vzygm0h9texc9g 14 21943 112636 2024-12-05T07:03:37Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112636 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 21944 112640 2024-12-05T07:11:47Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1260845141|Dagestan]]" 112640 wikitext text/x-wiki {{Infobox Russian federal subject|adm_ctr_ref|leader_name_ref|en_name=Republic of Dagestan|ru_name=Республика Дагестан<br>{{collapsible list |titlestyle = background:transparent;text-align:center;line-height:normal;font-size:86%; |title = 13 other official names | {{Infobox | subbox = yes | bodystyle = font-size:77%;font-weight:normal; | rowclass1 = mergedrow | label1 = [[Avar language|Avar]]: | data1 = {{lang|av|Дагъистан Жумгьурият}} | rowclass2 = mergedrow | label2 = [[Dargin language|Dargin]]: | data2 = {{lang|dar|Дагъистан Республика}} | rowclass3 = mergedrow | label3 = [[Kumyk language|Kumyk]]: | data3 = {{lang|kum|Дагъыстан Жумгьурият}} | rowclass4 = mergedrow | label4 = [[Lezgian language|Lezgian]]: | data4 = {{lang|lez|Дагъустандин Республика}} | rowclass5 = mergedrow | label5 = [[Lak language|Lak]]: | data5 = {{lang|lbe|Дагъусттаннал Республика}} | rowclass6 = mergedrow | label6 = [[Tabasaran language|Tabasaran]]: | data6 = {{lang|tab|Дагъустан Республика}} | rowclass7 = mergedrow | label7 = [[Rutul language|Rutul]]: | data7 = {{lang|ts|Республика Дагъустан}} | rowclass8 = mergedrow | label8 = [[Aghul language|Aghul]]: | data8 = {{lang|agx|Республика Дагъустан}} | rowclass9 = mergedrow | label9 = [[Tsakhur language|Tsakhur]]: | data9 = {{lang|tkr|Республика Дагъустан}} | rowclass10 = mergedrow | label10 = [[Nogai language|Nogai]]: | data10 = {{lang|nog|Дагыстан Республикасы}} | rowclass11 = mergedrow | label11 = [[Chechen language|Chechen]]: | data11 = {{lang|ce|Дегӏестан Республика}} | rowclass12 = mergedrow | label12 = [[Azerbaijani language|Azerbaijani]]: | data12 = {{lang|az-Cyrl|Дағыстан Республикасы}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = [[Tat language (Caucasus)|Tat]]: | data13 = {{lang|ttt|Республикей Догъисту}} }} }}|image_map=Locator map of Dagestan, Russia (2014–2022).svg|map_caption=Location of Dagestan (red)<br/>within [[European Russia]]|image_map2=|mapsize2=|map_alt2=|map_caption2={{map caption|location_color=dark green|region=Europe|region_color=green}}|mapframe=yes|mapframe-wikidata=yes|mapframe-zoom=5|mapframe-height=250|mapframe-stroke-width=1|coordinates={{Wikidatacoord|Q5118|type:adm1st_region:RU-DA|display=it}}|image_coa=Coat of Arms of Dagestan.svg|coa_caption=[[Coat of arms of Dagestan|Coat of arms]]|image_flag=Flag of Dagestan.svg|flag_caption=[[Flag of the Republic of Dagestan|Flag]]|anthem="[[State Anthem of the Republic of Dagestan]]"{{parabr}}{{center|[[File:State Anthem of the Republic of Dagestan.ogg]]}}|political_status=Republic|political_status_link=Republics of Russia|federal_district=[[North Caucasian Federal District|North Caucasian]]|economic_region=[[North Caucasus economic region|North Caucasus]]|adm_ctr_type=Capital|adm_ctr_name=[[Makhachkala]]|official_lang_list={{hlist|[[Aghul language|Aghul]]|[[Avar language|Avar]]|[[Azerbaijani language|Azerbaijani]]|[[Chechen language|Chechen]]|[[Dargwa language|Dargwa]]|[[Kumyk language|Kumyk]]|[[Lezgian language|Lezgin]]|[[Lak language|Lak]]|[[Nogai language|Nogai]]|[[Rutul language|Rutul]]|[[Tabasaran language|Tabasaran]]|[[Tat language (Caucasus)|Tat]]|[[Tsakhur language|Tsakhur]]}}|official_lang_ref=<ref name="ConstitutionLangs">According to Article&nbsp;11 of the Constitution of Dagestan, the official languages of the republic include "Russian and the languages of the peoples of Dagestan"</ref><ref name="Languages">Solntsev et al., pp.&nbsp;XXXIX–XL</ref>|pop_2021census={{increase}} 3182054 {{ublist |item_style = white-space:nowrap; |30.5% [[Avars (Caucasus)|Avars]]|16.6% [[Dargins]]|15.8% [[Kumyks]]|13.3% [[Lezgins]]|5.2% [[Laks (Caucasus)|Laks]]|4% [[Tabasarans]]|3.7% [[Azerbaijanis]]|3.3% [[Russians]]|3.2% [[Chechens]]|1% [[Rutul people|Rutulians]]|3.3% other}}|pop_2021census_rank=10th|urban_pop_2021census=45.2%|rural_pop_2021census=54.8%|pop_2021census_ref=<ref name=2021census>{{cite web |title=Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации |url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx |publisher=[[Federal State Statistics Service (Russia)|Federal State Statistics Service]] |access-date=September 1, 2022}}</ref>|area_km2=50270|area_km2_rank=52nd|established_date=January&nbsp;20, 1921|established_date_ref=<ref name="DateEstablished">{{Cite Russian law |ru_entity = Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет |ru_type = Декрет |ru_date = 20 января 1921 г. |ru_title = Об Автономной Дагестанской Социалистической Советской Республике |en_entity = [[All-Russian Central Executive Committee]] |en_type = Decree |en_date = January 20, 1921 |en_title = On Autonomous Dagestan Socialist Soviet Republic}}</ref>|license_plates=05|ISO=RU-DA|gov_as_of=October 2017|leader_title=[[Head of the Republic of Dagestan|Head]]|leader_title_ref=<ref name="HeadLegis">Constitution, Article&nbsp;8</ref>|leader_name=[[Sergey Melikov]]|legislature=[[People's Assembly of Dagestan|People's Assembly]]|legislature_ref=<ref name="HeadLegis"/>|website=http://www.e-dag.ru/|loc_name13=|loc_lang12=|loc_name12=|loc_lang11=|loc_name11=|loc_lang7=|loc_lang10=|loc_name10=|loc_lang9=|loc_name9=|loc_lang8=|loc_name8=|loc_lang3=|loc_name7=|loc_lang6=|loc_name6=|loc_lang5=|loc_name5=|loc_lang4=|loc_name4=|loc_name3=|loc_lang2=|loc_name2=|loc_lang1=|loc_name1=|loc_lang13=Tat}} [[ຮູບ:Сулакский_каньон.jpg|thumb| Sulak Canyon ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ທີ່​ເລິກ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ໂລກ]] '''ດາເກສະຖານ''' ([[ພາສາລັດເຊຍ]]: Дагестан), ຢ່າງເປັນທາງການ '''ສາທາລະນະລັດ ດາເກສະຖານ''', {{Efn|{{langx|ru|Республика Дагестан|Respublika Dagestan}}}} ແມ່ນ ສາທາລະນະລັດ [[ປະເທດລັດເຊຍ|ລັດເຊຍ]] ຕັ້ງຢູ່ໃນ Caucasus ເຫນືອ ຂອງ ເອີຣົບຕາເວັນອອກ, ຕາມ [[ທະເລ ແຄສເປຍ]]. ມັນຕັ້ງຢູ່ທາງທິດເຫນືອຂອງ Greater Caucasus, ແລະເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງ ເຂດ Federal Caucasian ເຫນືອ. ສາທາລະນະລັດແມ່ນທາງທິດໃຕ້ສຸດຂອງລັດເຊຍ, ມີຊາຍແດນຕິດຈອດກັບບັນດາປະເທດຂອງ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ]] ແລະ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ທາງທິດໃຕ້ແລະຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້, ສາທາລະນະລັດລັດເຊຍຂອງ Chechnya ແລະ Kalmykia ທິດຕາເວັນຕົກແລະເຫນືອ, ແລະກັບ Stavropol Krai ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອ. Makhachkala ແມ່ນ [[ນະຄອນຫຼວງ]] ຂອງສາທາລະນະລັດແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ; ເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆແມ່ນ Derbent, Kizlyar, Izberbash, Kaspiysk, ແລະ Buynaksk . Dagestan ກວມເອົາເນື້ອທີ່ {{Convert|50300|km2}}, ມີປະຊາກອນຫຼາຍກວ່າ 3.1.&nbsp;ລ້ານ, <ref name="est20">{{Cite web|title=Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации|archive-url=https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2020.xls}}</ref> ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍກວ່າ 30 ຊົນເຜົ່າ ແລະ 81 ຊາດ.<ref name="Britannica">{{Cite encyclopedia|title=Dagestan}}</ref> ດ້ວຍ 14 ພາສາທີ່ເປັນທາງການ, ແລະ 12 ຊົນເຜົ່າ ແຕ່ລະກຸ່ມປະກອບເປັນຫຼາຍກວ່າ 1% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ, ສາທາລະນະລັດແມ່ນໜຶ່ງໃນພາສາລັດເຊຍທີ່ຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານພາສາ ແລະ ຊົນເຜົ່າ, ແລະເປັນໜຶ່ງໃນບັນດາການແບ່ງເຂດບໍລິຫານ ທີ່ຫຼາກຫຼາຍ ທີ່ສຸດໃນໂລກ.<ref>{{Cite book|title=Will Russia Become a Muslim Society?|chapter=https://books.google.com/books?id=0aAW8O4CTkAC&pg=PA46}}</ref> ຊາວເມືອງສ່ວນໃຫຍ່ເວົ້າພາສາ Caucasian ຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ຫຼື Turkic;<ref name="Britannica" /> ແນວ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ​, [[ພາສາລັດເຊຍ|ລັດ​ເຊຍ]] ​ແມ່ນ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ແລະ [[ແມ່ແບບ:Link language|​ພາ​ສາ​ພາ​ສາ​ຝຣັ່ງ]] ​ໃນ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​.<ref name="dictionary">{{Cite book|title=Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages|chapter=https://books.google.com/books?id=CnckpL8auSIC&pg=PA59}}</ref> 3u17dwaqkxxubrdj86b4v66t6jp22lz 112641 112640 2024-12-05T07:12:11Z Randervik 18653 112641 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Сулакский_каньон.jpg|thumb| Sulak Canyon ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ທີ່​ເລິກ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ໂລກ]] '''ດາເກສະຖານ''' ([[ພາສາລັດເຊຍ]]: Дагестан), ຢ່າງເປັນທາງການ '''ສາທາລະນະລັດ ດາເກສະຖານ''', {{Efn|{{langx|ru|Республика Дагестан|Respublika Dagestan}}}} ແມ່ນ ສາທາລະນະລັດ [[ປະເທດລັດເຊຍ|ລັດເຊຍ]] ຕັ້ງຢູ່ໃນ Caucasus ເຫນືອ ຂອງ ເອີຣົບຕາເວັນອອກ, ຕາມ [[ທະເລ ແຄສເປຍ]]. ມັນຕັ້ງຢູ່ທາງທິດເຫນືອຂອງ Greater Caucasus, ແລະເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງ ເຂດ Federal Caucasian ເຫນືອ. ສາທາລະນະລັດແມ່ນທາງທິດໃຕ້ສຸດຂອງລັດເຊຍ, ມີຊາຍແດນຕິດຈອດກັບບັນດາປະເທດຂອງ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ]] ແລະ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ທາງທິດໃຕ້ແລະຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້, ສາທາລະນະລັດລັດເຊຍຂອງ Chechnya ແລະ Kalmykia ທິດຕາເວັນຕົກແລະເຫນືອ, ແລະກັບ Stavropol Krai ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອ. Makhachkala ແມ່ນ [[ນະຄອນຫຼວງ]] ຂອງສາທາລະນະລັດແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ; ເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆແມ່ນ Derbent, Kizlyar, Izberbash, Kaspiysk, ແລະ Buynaksk . Dagestan ກວມເອົາເນື້ອທີ່ {{Convert|50300|km2}}, ມີປະຊາກອນຫຼາຍກວ່າ 3.1.&nbsp;ລ້ານ, <ref name="est20">{{Cite web|title=Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации|archive-url=https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2020.xls}}</ref> ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍກວ່າ 30 ຊົນເຜົ່າ ແລະ 81 ຊາດ.<ref name="Britannica">{{Cite encyclopedia|title=Dagestan}}</ref> ດ້ວຍ 14 ພາສາທີ່ເປັນທາງການ, ແລະ 12 ຊົນເຜົ່າ ແຕ່ລະກຸ່ມປະກອບເປັນຫຼາຍກວ່າ 1% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ, ສາທາລະນະລັດແມ່ນໜຶ່ງໃນພາສາລັດເຊຍທີ່ຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານພາສາ ແລະ ຊົນເຜົ່າ, ແລະເປັນໜຶ່ງໃນບັນດາການແບ່ງເຂດບໍລິຫານ ທີ່ຫຼາກຫຼາຍ ທີ່ສຸດໃນໂລກ.<ref>{{Cite book|title=Will Russia Become a Muslim Society?|chapter=https://books.google.com/books?id=0aAW8O4CTkAC&pg=PA46}}</ref> ຊາວເມືອງສ່ວນໃຫຍ່ເວົ້າພາສາ Caucasian ຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ຫຼື Turkic;<ref name="Britannica" /> ແນວ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ​, [[ພາສາລັດເຊຍ|ລັດ​ເຊຍ]] ​ແມ່ນ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ແລະ [[ແມ່ແບບ:Link language|​ພາ​ສາ​ພາ​ສາ​ຝຣັ່ງ]] ​ໃນ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​.<ref name="dictionary">{{Cite book|title=Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages|chapter=https://books.google.com/books?id=CnckpL8auSIC&pg=PA59}}</ref> == ອ້າງອີງ == <references group="lower-alpha" /> fdahdngetipu5blc0suu81cypuq1w01 112642 112641 2024-12-05T07:13:02Z Randervik 18653 112642 wikitext text/x-wiki '''ດາເກສະຖານ''' ([[ພາສາລັດເຊຍ]]: Дагестан), ຢ່າງເປັນທາງການ '''ສາທາລະນະລັດ ດາເກສະຖານ''', {{Efn|{{langx|ru|Республика Дагестан|Respublika Dagestan}}}} ແມ່ນ ສາທາລະນະລັດ [[ປະເທດລັດເຊຍ|ລັດເຊຍ]] ຕັ້ງຢູ່ໃນ Caucasus ເຫນືອ ຂອງ ເອີຣົບຕາເວັນອອກ, ຕາມ [[ທະເລ ແຄສເປຍ]]. ມັນຕັ້ງຢູ່ທາງທິດເຫນືອຂອງ Greater Caucasus, ແລະເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງ ເຂດ Federal Caucasian ເຫນືອ. ສາທາລະນະລັດແມ່ນທາງທິດໃຕ້ສຸດຂອງລັດເຊຍ, ມີຊາຍແດນຕິດຈອດກັບບັນດາປະເທດຂອງ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ]] ແລະ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ທາງທິດໃຕ້ແລະຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້, ສາທາລະນະລັດລັດເຊຍຂອງ Chechnya ແລະ Kalmykia ທິດຕາເວັນຕົກແລະເຫນືອ, ແລະກັບ Stavropol Krai ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອ. Makhachkala ແມ່ນ [[ນະຄອນຫຼວງ]] ຂອງສາທາລະນະລັດແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ; ເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆແມ່ນ Derbent, Kizlyar, Izberbash, Kaspiysk, ແລະ Buynaksk. [[ຮູບ:Flag of Dagestan.svg|thumb|ທຸງ]] Dagestan ກວມເອົາເນື້ອທີ່ {{Convert|50300|km2}}, ມີປະຊາກອນຫຼາຍກວ່າ 3.1.&nbsp;ລ້ານ, <ref name="est20">{{Cite web|title=Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации|archive-url=https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2020.xls}}</ref> ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍກວ່າ 30 ຊົນເຜົ່າ ແລະ 81 ຊາດ.<ref name="Britannica">{{Cite encyclopedia|title=Dagestan}}</ref> ດ້ວຍ 14 ພາສາທີ່ເປັນທາງການ, ແລະ 12 ຊົນເຜົ່າ ແຕ່ລະກຸ່ມປະກອບເປັນຫຼາຍກວ່າ 1% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ, ສາທາລະນະລັດແມ່ນໜຶ່ງໃນພາສາລັດເຊຍທີ່ຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານພາສາ ແລະ ຊົນເຜົ່າ, ແລະເປັນໜຶ່ງໃນບັນດາການແບ່ງເຂດບໍລິຫານ ທີ່ຫຼາກຫຼາຍ ທີ່ສຸດໃນໂລກ.<ref>{{Cite book|title=Will Russia Become a Muslim Society?|chapter=https://books.google.com/books?id=0aAW8O4CTkAC&pg=PA46}}</ref> ຊາວເມືອງສ່ວນໃຫຍ່ເວົ້າພາສາ Caucasian ຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ຫຼື Turkic;<ref name="Britannica" /> ແນວ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ​, [[ພາສາລັດເຊຍ|ລັດ​ເຊຍ]] ​ແມ່ນ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ແລະ [[ແມ່ແບບ:Link language|​ພາ​ສາ​ພາ​ສາ​ຝຣັ່ງ]] ​ໃນ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​.<ref name="dictionary">{{Cite book|title=Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages|chapter=https://books.google.com/books?id=CnckpL8auSIC&pg=PA59}}</ref>[[ຮູບ:Сулакский_каньон.jpg|thumb| Sulak Canyon ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ທີ່​ເລິກ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ໂລກ]] == ອ້າງອີງ == <references group="lower-alpha" /> hdd10x4xvw2g77pp94de5oo4j1wtdxq 112643 112642 2024-12-05T07:14:25Z Randervik 18653 112643 wikitext text/x-wiki [[ຮູບ:Locator map of Dagestan, Russia (2014–2022).svg|thumb|ທີ່ຕັ້ງຢູ່ໃນລັດເຊຍ]] '''ດາເກສະຖານ''' ([[ພາສາລັດເຊຍ]]: Дагестан), ຢ່າງເປັນທາງການ '''ສາທາລະນະລັດ ດາເກສະຖານ''', {{Efn|{{langx|ru|Республика Дагестан|Respublika Dagestan}}}} ແມ່ນ ສາທາລະນະລັດ [[ປະເທດລັດເຊຍ|ລັດເຊຍ]] ຕັ້ງຢູ່ໃນ Caucasus ເຫນືອ ຂອງ ເອີຣົບຕາເວັນອອກ, ຕາມ [[ທະເລ ແຄສເປຍ]]. ມັນຕັ້ງຢູ່ທາງທິດເຫນືອຂອງ Greater Caucasus, ແລະເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງ ເຂດ Federal Caucasian ເຫນືອ. ສາທາລະນະລັດແມ່ນທາງທິດໃຕ້ສຸດຂອງລັດເຊຍ, ມີຊາຍແດນຕິດຈອດກັບບັນດາປະເທດຂອງ [[ປະເທດອາແຊກໄບຊານ]] ແລະ [[ປະເທດຊອກຊີ|ຈໍເຈຍ]] ທາງທິດໃຕ້ແລະຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້, ສາທາລະນະລັດລັດເຊຍຂອງ Chechnya ແລະ Kalmykia ທິດຕາເວັນຕົກແລະເຫນືອ, ແລະກັບ Stavropol Krai ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເຫນືອ. Makhachkala ແມ່ນ [[ນະຄອນຫຼວງ]] ຂອງສາທາລະນະລັດແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດ; ເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆແມ່ນ Derbent, Kizlyar, Izberbash, Kaspiysk, ແລະ Buynaksk. [[ຮູບ:Flag of Dagestan.svg|thumb|ທຸງ]] Dagestan ກວມເອົາເນື້ອທີ່ {{Convert|50300|km2}}, ມີປະຊາກອນຫຼາຍກວ່າ 3.1.&nbsp;ລ້ານ, <ref name="est20">{{Cite web|title=Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации|archive-url=https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2020.xls}}</ref> ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍກວ່າ 30 ຊົນເຜົ່າ ແລະ 81 ຊາດ.<ref name="Britannica">{{Cite encyclopedia|title=Dagestan}}</ref> ດ້ວຍ 14 ພາສາທີ່ເປັນທາງການ, ແລະ 12 ຊົນເຜົ່າ ແຕ່ລະກຸ່ມປະກອບເປັນຫຼາຍກວ່າ 1% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ, ສາທາລະນະລັດແມ່ນໜຶ່ງໃນພາສາລັດເຊຍທີ່ຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານພາສາ ແລະ ຊົນເຜົ່າ, ແລະເປັນໜຶ່ງໃນບັນດາການແບ່ງເຂດບໍລິຫານ ທີ່ຫຼາກຫຼາຍ ທີ່ສຸດໃນໂລກ.<ref>{{Cite book|title=Will Russia Become a Muslim Society?|chapter=https://books.google.com/books?id=0aAW8O4CTkAC&pg=PA46}}</ref> ຊາວເມືອງສ່ວນໃຫຍ່ເວົ້າພາສາ Caucasian ຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ຫຼື Turkic;<ref name="Britannica" /> ແນວ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ​, [[ພາສາລັດເຊຍ|ລັດ​ເຊຍ]] ​ແມ່ນ​ພາ​ສາ​ຕົ້ນ​ຕໍ​ແລະ [[ແມ່ແບບ:Link language|​ພາ​ສາ​ພາ​ສາ​ຝຣັ່ງ]] ​ໃນ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ​.<ref name="dictionary">{{Cite book|title=Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages|chapter=https://books.google.com/books?id=CnckpL8auSIC&pg=PA59}}</ref>[[ຮູບ:Сулакский_каньон.jpg|thumb| Sulak Canyon ແມ່ນ​ໜຶ່ງ​ໃນ​ຮ່ອມ​ພູ​ທີ່​ເລິກ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ໂລກ]] == ອ້າງອີງ == <references group="lower-alpha" /> ir884w7fre810ip4glmyzmejmdusxry 0 21945 112644 2024-12-05T07:24:53Z Randervik 18653 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1260520148|Internet Archive]]" 112644 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ເວັບໄຊທ໌|name=ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|logo=[[File:Internet Archive logo and wordmark.svg|frameless|class=skin-invert]]|logo_size=194px|logo_alt=ໂລໂກ້ຂອງ ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|screenshot=|caption=ໂລໂກ້ປະຈຸບັນຂອງ ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|founder=[[Brewster Kahle]]|location=[[Richmond District, San Francisco|Richmond District]]<br />[[San Francisco]], ຄາລິຟໍເນຍ, ສະຫະລັອາເມລິກາ<br/>{{Coord|37.782321|-122.471611|type:landmark_region:US-CA|display=title,inline}}|chairman=Brewster Kahle|services={{ubl|Archive-It|[[Open Library]]|[[Wayback Machine]] (since 2001)|Netlabels|[[NASA]] Images|[[Prelinger Archives]]}}|url={{official url}}|language=ພາສາອັງກິດ|footnotes=|company_type=[[501(c)(3) ອົງການຈັດຕັ້ງ|ອົງການບໍ່ຫວັງຜົນກຳໄລ]]|foundation={{start date and age|1996|05|10}}|num_employees={{Increase}} 169 (2022)<ref name="form990-2022">{{cite web|url=https://projects.propublica.org/nonprofits/organizations/943242767/202313169349300956/full|title=Internet Archive – Full text of "Full Filing" for fiscal year ending Dec. 2022|date=January 31, 2024|via=[[ProPublica]] Nonprofit Explorer|access-date=February 4, 2024|archive-date=February 4, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204070720/https://projects.propublica.org/nonprofits/organizations/943242767/202313169349300956/full|url-status=live}}</ref>|website_type=[[ຫ້ອງສະໝຸດດິຈິຕອລ]]|commercial=ບໍ່|launch_date={{start date and age|1996}}|current_status=Act<!-- DO NOT CHANGE STATUS UNLESS ENTIRE SITE IS DOWN for multiple days. isitdownrightnow.com is useful to track short duration outages. We are an encyclopedia, not a website health check with minute to minute updates. -->ive|revenue={{Increase}} $30.5 million (2022)<ref name="form990-2022"/>|assets={{Increase}} $7.3 million (2022)<ref name="form990-2022"/>}} [[ຮູບ:Christian_science_church122908_02.jpg|thumb| ນັບ​ຕັ້ງ​ແຕ່​ທ້າຍ​ປີ 2009, ສໍາ​ນັກ​ງານ​ໃຫຍ່​ຂອງ Internet Archive ໄດ້​ເປັນ​ຕຶກ​ອາ​ຄານ​ທີ່​ໃນ​ເມື່ອ​ກ່ອນ​ເປັນ​ທີ່​ຕັ້ງ ​ຂອງ​ສາດ​ສະ​ຫນາ​ຈັກ​ສີ່​ຂອງ​ພຣະ​ຄຣິດ, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ ​ໃນ San Francisco, California.]] '''ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ''' ([[ພາສາອັງກິດ]]: Internet Archive) ແມ່ນອົງການ ທີ່ບໍ່ຫວັງຜົນກໍາໄລ ຂອງອາເມລິກາທີ່ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1996 ໂດຍ Brewster Kahle ທີ່ດໍາເນີນການເວັບໄຊທ໌ ຫ້ອງສະຫມຸດດິຈິຕອນ, archive.org.<ref name="Found0">{{Cite web|title=About the Archive|archive-url=https://archive.org/about/index.html}}</ref><ref name="Found1">{{Cite web|title=archive.org WHOIS, DNS, & Domain Info – DomainTools|archive-url=http://whois.domaintools.com/archive.org}}</ref><ref name="NYT-20230813">{{Cite news|title=The Dream Was Universal Access to Knowledge. The Result Was a Fiasco.|archive-url=https://www.nytimes.com/2023/08/13/business/media/internet-archive-emergency-lending-library.html}}</ref> ມັນສະຫນອງການເຂົ້າເຖິງຟຣີກັບການເກັບກໍາຂອງສື່ມວນຊົນດິຈິຕອນລວມທັງ [[ເວັບໄຊ|ເວັບໄຊທ໌]], ຄໍາຮ້ອງສະຫມັກຊອບແວ, [[ດົນຕີ|ເພງ]], ສຽງ, ແລະອຸປະກອນການພິມ. ຮວບຮວມຍັງສະຫນັບສະຫນູນ [[ອິນເຕີເນັດ]] ຟຣີ ແລະເປີດ . ພາລະກິດຂອງມັນແມ່ນຄໍາຫມັ້ນສັນຍາທີ່ຈະສະຫນອງ "ການເຂົ້າເຖິງທົ່ວທຸກຄວາມຮູ້".<ref name="Archive2024">{{Cite web|title=About IA|archive-url=https://archive.org/about}}</ref> ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ ອະນຸຍາດໃຫ້ສາທາລະນະສາມາດອັບໂຫລດແລະດາວໂຫລດເອກະສານດິຈິຕອນໄປຫາກຸ່ມຂໍ້ມູນຂອງມັນ, ແຕ່ຂໍ້ມູນສ່ວນໃຫຍ່ຂອງມັນຖືກລວບລວມໂດຍອັດຕະໂນມັດໂດຍ ຕົວລວບລວມຂໍ້ມູນເວັບ ຂອງມັນ, ເຊິ່ງເຮັດວຽກເພື່ອຮັກສາເວັບສາທາລະນະຫຼາຍເທົ່າທີ່ເປັນໄປໄດ້. ຄັງເກັບມ້ຽນເວັບ ຂອງມັນ, ເຄື່ອງ Wayback, ປະກອບມີຫຼາຍຮ້ອຍຕື້ຂອງເວັບ captures.<ref>{{Cite web|title=Projects|archive-url=https://archive.org/projects/}}</ref> ຮວບຮວມຍັງເບິ່ງແຍງບັນດາ ໂຄງການສ້າງດິຈິຕອນຂອງປຶ້ມ, ເຊິ່ງລວມແມ່ນໜຶ່ງໃນຄວາມພະຍາຍາມໃນການຫັນເປັນດິຈິຕອລປື້ມທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງໂລກ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ]] ngpfzyzwwan2o2zg457hco0p27p4sh5 112646 112644 2024-12-05T07:26:39Z Randervik 18653 112646 wikitext text/x-wiki {{ກ່ອງຂໍ້ມູນ ເວັບໄຊທ໌|name=ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|logo=[[File:Internet Archive logo and wordmark.svg|frameless|class=skin-invert]]|logo_size=194px|logo_alt=ໂລໂກ້ຂອງ ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|screenshot=|caption=ໂລໂກ້ປະຈຸບັນຂອງ ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ|founder=[[Brewster Kahle]]|location=[[Richmond District, San Francisco|Richmond District]]<br />[[San Francisco]], ຄາລິຟໍເນຍ, ສະຫະລັອາເມລິກາ<br/>{{Coord|37.782321|-122.471611|type:landmark_region:US-CA|display=title,inline}}|chairman=Brewster Kahle|services={{ubl|Archive-It|[[Open Library]]|[[Wayback Machine]] (since 2001)|Netlabels|[[NASA]] Images|[[Prelinger Archives]]}}|url={{official url}}|language=ພາສາອັງກິດ|footnotes=|company_type=[[501(c)(3) ອົງການຈັດຕັ້ງ|ອົງການບໍ່ຫວັງຜົນກຳໄລ]]|foundation={{start date and age|1996|05|10}}|num_employees={{Increase}} 169 (2022)<ref name="form990-2022">{{cite web|url=https://projects.propublica.org/nonprofits/organizations/943242767/202313169349300956/full|title=Internet Archive – Full text of "Full Filing" for fiscal year ending Dec. 2022|date=January 31, 2024|via=[[ProPublica]] Nonprofit Explorer|access-date=February 4, 2024|archive-date=February 4, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204070720/https://projects.propublica.org/nonprofits/organizations/943242767/202313169349300956/full|url-status=live}}</ref>|website_type=[[ຫ້ອງສະໝຸດດິຈິຕອລ]]|commercial=ບໍ່|launch_date={{start date and age|1996}}|current_status=Act<!-- DO NOT CHANGE STATUS UNLESS ENTIRE SITE IS DOWN for multiple days. isitdownrightnow.com is useful to track short duration outages. We are an encyclopedia, not a website health check with minute to minute updates. -->ive|revenue={{Increase}} $30.5 million (2022)<ref name="form990-2022"/>|assets={{Increase}} $7.3 million (2022)<ref name="form990-2022"/>}} [[ຮູບ:Christian_science_church122908_02.jpg|thumb| ນັບ​ຕັ້ງ​ແຕ່​ທ້າຍ​ປີ 2009, ສໍາ​ນັກ​ງານ​ໃຫຍ່​ຂອງ ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ ໄດ້​ເປັນ​ຕຶກ​ອາ​ຄານ​ທີ່​ໃນ​ເມື່ອ​ກ່ອນ​ເປັນ​ທີ່​ຕັ້ງ ​ຂອງ​ສາດ​ສະ​ຫນາ​ຈັກ​ສີ່​ຂອງ​ພຣະ​ຄຣິດ, ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ ​ໃນ San Francisco, ລັດຄາລິຟໍເນຍ.]] '''ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ''' ([[ພາສາອັງກິດ]]: Internet Archive) ແມ່ນອົງການ ທີ່ບໍ່ຫວັງຜົນກໍາໄລ ຂອງອາເມລິກາທີ່ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1996 ໂດຍ Brewster Kahle ທີ່ດໍາເນີນການເວັບໄຊທ໌ ຫ້ອງສະຫມຸດດິຈິຕອນ, archive.org.<ref name="Found0">{{Cite web|title=About the Archive|archive-url=https://archive.org/about/index.html}}</ref><ref name="Found1">{{Cite web|title=archive.org WHOIS, DNS, & Domain Info – DomainTools|archive-url=http://whois.domaintools.com/archive.org}}</ref><ref name="NYT-20230813">{{Cite news|title=The Dream Was Universal Access to Knowledge. The Result Was a Fiasco.|archive-url=https://www.nytimes.com/2023/08/13/business/media/internet-archive-emergency-lending-library.html}}</ref> ມັນສະຫນອງການເຂົ້າເຖິງຟຣີກັບການເກັບກໍາຂອງສື່ມວນຊົນດິຈິຕອນລວມທັງ [[ເວັບໄຊ|ເວັບໄຊທ໌]], ຄໍາຮ້ອງສະຫມັກຊອບແວ, [[ດົນຕີ|ເພງ]], ສຽງ, ແລະອຸປະກອນການພິມ. ຮວບຮວມຍັງສະຫນັບສະຫນູນ [[ອິນເຕີເນັດ]] ຟຣີ ແລະເປີດ . ພາລະກິດຂອງມັນແມ່ນຄໍາຫມັ້ນສັນຍາທີ່ຈະສະຫນອງ "ການເຂົ້າເຖິງທົ່ວທຸກຄວາມຮູ້".<ref name="Archive2024">{{Cite web|title=About IA|archive-url=https://archive.org/about}}</ref> ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ ອະນຸຍາດໃຫ້ສາທາລະນະສາມາດອັບໂຫລດແລະດາວໂຫລດເອກະສານດິຈິຕອນໄປຫາກຸ່ມຂໍ້ມູນຂອງມັນ, ແຕ່ຂໍ້ມູນສ່ວນໃຫຍ່ຂອງມັນຖືກລວບລວມໂດຍອັດຕະໂນມັດໂດຍ ຕົວລວບລວມຂໍ້ມູນເວັບ ຂອງມັນ, ເຊິ່ງເຮັດວຽກເພື່ອຮັກສາເວັບສາທາລະນະຫຼາຍເທົ່າທີ່ເປັນໄປໄດ້. ຄັງເກັບມ້ຽນເວັບ ຂອງມັນ, ເຄື່ອງ Wayback, ປະກອບມີຫຼາຍຮ້ອຍຕື້ຂອງເວັບ captures.<ref>{{Cite web|title=Projects|archive-url=https://archive.org/projects/}}</ref> ຮວບຮວມຍັງເບິ່ງແຍງບັນດາ ໂຄງການສ້າງດິຈິຕອນຂອງປຶ້ມ, ເຊິ່ງລວມແມ່ນໜຶ່ງໃນຄວາມພະຍາຍາມໃນການຫັນເປັນດິຈິຕອລປື້ມທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງໂລກ. == ເອກະສານອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ຮວບຮວມອິນເຕີເນັດ]] 8vnpy4ai8mhpvyk4tp93n1jpx8sn079 14 21946 112645 2024-12-05T07:25:06Z Randervik 18653 ສ້າງໜ້າເປົ່າ 112645 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1