ວິກິພີເດຍ lowiki https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%9C%E0%BB%89%E0%BA%B2%E0%BA%AB%E0%BA%BC%E0%BA%B1%E0%BA%81 MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter ສື່ ພິເສດ ສົນທະນາ ຜູ້ໃຊ້ ສົນທະນາຂອງຜູ້ໃຊ້ ວິກິພີເດຍ ສົນທະນາກ່ຽວກັບວິກິພີເດຍ ຮູບ ສົນທະນາກ່ຽວກັບຮູບ ມີເດຍວິກິ ສົນທະນາກ່ຽວກັບມີເດຍວິກິ ແມ່ແບບ ສົນທະນາກ່ຽວກັບແມ່ແບບ ຊ່ວຍເຫຼືອ ສົນທະນາກ່ຽວກັບຊ່ວຍເຫຼືອ ໝວດ ສົນທະນາກ່ຽວກັບໝວດ TimedText TimedText talk Module Module talk 0 6080 112714 108009 2024-12-09T07:38:02Z 154.222.7.65 112714 wikitext text/x-wiki {{ລິ້ງໄປພາສາອື່ນ}} {{ລະວັງສັບສົນ|ສາທາລະນະລັດຈີນ}} {{Infobox country | conventional_long_name = ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ | common_name = ຈີນ | native_name = ''中华人民共和国'' ([[ພາສາຈີນ|ຈີນ]])<br />{{smaller|{{transl|zh|Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó}} ([[ພິນອິນ]])}}<!-- Please do not add official regional/minority languages here; use the langbox template directly below, included specifically for that purpose --> | image_flag = Flag of the People's Republic of China.svg | image_coat = People's Republic of China National Emblem.svg | other_symbol = | other_symbol_type = | symbol_type = [[ກາແຜ່ນດິນຂອງສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ|ກາແຜ່ນດິນ]] | motto = <!-- The PRC does not have an official motto, please do NOT add its unofficial motto to this parameter as it's unsourced on whether it's official or not. Please see the talk page for the specifics. --> | national_anthem = {{lang|zh-Hans-CN|义勇军进行曲}}<br />{{transl|zh|Yìyǒngjūn Jìnxíngqǔ}}<br />"[[ມາດທະຫານອາສາ]]"{{parabr}}{{center|[[File:March of the Volunteers instrumental.ogg]]}} | image_map = CHN orthographic.svg | map_width = 250px | map_caption = ພື້ນທີ່ທີ່ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນຄວບຄຸມສະແດງໃນສີຂຽວເຂັ້ມ ບໍລິເວນທີ່ອ້າງສິດແຕ່ບໍ່ໄດ້ຄວບຄຸມສະແດງໃນສີຂຽວອ່ອນ | capital = [[ປັກກິ່ງ]] | coordinates = {{Coord|39|55|N|116|23|E|type:city(21,000,000_region:CN-BJ)}} | official_languages = [[ພາສາຈີນກາງ]]{{efn|ພາສາຈິນ ແລະ [[ພາສາອັງກິດ]]ເປັນພາສາລັດຖະການໃນ[[ຮົງກົງ]]ເທົ່ານັ້ນ ສ່ວນພາສາຈີນ ແລະ [[ພາສາປອກຕຸຍການ]]ເປັນພາສາລັດຖະການໃນ[[ມາເກົ້າ]]ເທົ່ານັ້ນ}} | languages_type = [[Official script]] | languages = [[ອັກສອນຈີນຕົວຫຍໍ້]]{{efn|{{Bulleted list|ໃນ[[ຮົງກົງ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນຈີນດັ້ງເດີມ]] ແລະ [[ຊຸດຕົວອັກສອນອັງກິດ]]|ໃນ[[ມາເກົ້າ]] ມີການໃຊ້[[ອັນສອນຈີນດັ້ງເດີມ]] ແລະ ມີການໃຊ້[[ອັກຂະຫຼະວິທີປອກຕຸຍການ]]|ໃນ [[ເຂດປົກຄອງຕົນເອງມົງໂກລີໃນ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນມົງໂກລີ]]ຄວບຄູ່ໄປກັບອັກສອນຈີນຕົວຫຍໍ້|ໃນ[[ເຂດປົກຄອງຕົນເອງຕິເບດ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນຕິເບດ]]ຄວບຄູ່ກັບອັກສອນຈີນຕົວຫຍໍ້|ໃນ[[ເຂດປົກຄອງຕົນເອງຊິນຈຽງອຸຍກູ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນອາຣັບອຸຍກູ]]ຄວບຄູ່ໄປກັບອັກສອນຈີນຕົວຫຍໍ້|ໃນ [[ເຂດປົກຄອງຕົນເອງກວາງຊີ]] ແລະ [[ແຂວງປົກຄອງຕົນເອງຊົນຊາດຈວ້າງ ແລະ ມົ້ງ ເຫວີນຊານ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນລາແຕັງ]]ຄວບຄູ່ໄປກັບອັກສອນຈີນຕົວຫຍໍ້|ໃນ[[ເຂດປົກຄອງຕົນເອງເກົາຫຼີຢານປຽນ]] ມີການໃຊ້[[ອັກສອນຮັນກຶນ]]ຄວບຄູ່ໄປກັບພາສາຈີນຕົວຫຍໍ້}}}} | religion = {{ublist|item_style=white-space:nowrap;|74.5% [[ການບໍ່ມີສາສະໜາໃນປະເທດຈີນ|ບໍ່ມີ]] / [[ສາສະໜາຊາວບ້ານຈິນ|ພື້ນບ້ານ]]|18.3% [[ສາສະໜາພຸດໃນປະເທດຈີນ|ພຸດ]] |5.2% [[ສາສະໜາຄຣິດໃນປະເທດຈີນ|ຄຣິດ]]|1.6% [[ສາສະໜາອິດສະລາມໃນປະເທດຈີນ|ອິດສະລາມ]]|0.4% [[ສາສະໜາໃນປະເທດຈີນ|ອື່ນໆ]]}} | religion_ref = <ref>{{Cite web|url=http://www.globalreligiousfutures.org/countries/china#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2020&region_name=All%20Countries&restrictions_year=2016|title=Chinese Religion &#124; Data on Chinese Religions &#124; GRF|website=www.globalreligiousfutures.org|access-date=2022-02-01|archive-date=2019-05-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521230415/http://www.globalreligiousfutures.org/countries/china#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2020&region_name=All%20Countries&restrictions_year=2016|url-status=dead}}</ref> | recognized_regional_languages = {{hlist|[[ພາສາມົງໂກລີ|ມົງໂກລີ]]|[[ພາສາອຸຍກູ|ອຸຍກູ]]|[[ພາສາຕິເບດ|ຕິເບດ]]|[[Standard Zhuang|Zhuang]]|[[ພາສາໃນປະເທດຈີນ|ອື່ນໆ]]}} | religion_year = 2020 | ethnic_groups = {{ublist|item_style=white-space:nowrap;|91.1% [[ຊາວຮັນ]]|8.9% [[ລາຍຊື່ກຸ່ມຊາດພັນໃນປະເທດຈີນ|ອື່ນໆ]]}} | ethnic_groups_year = 2020 | ethnic_groups_ref = <ref>{{Cite web|url=http://www.statista.com/statistics/166158/population-growth-inchina/|title = Erleichterung von Zuwanderung für Unternehmen vorteilhaft}}</ref> | demonym = ຊາວຈີນ <!---- Note: Describing the PRC's government type has been a contentious issue. Please read the archives of past discussions before making or proposing changes. ----->| government_type = ສາທາລະນະລັດ ສັງຄົມນິຍົມ[[ລັດທິມາກ-ເລນິນ]]<ref>"Xi Jinping is making great attempts to 'Sinicize' Marxist–Leninist Thought 'with Chinese characteristics' in the political sphere," states Lutgard Lams, "Examining Strategic Narratives in Chinese Official Discourse under Xi Jinping" ''Journal of Chinese Political Science'' (2018) volume 23, pp. 387–411 at p. 395</ref> ພັກການເມືອງດຽວ<!-- The Wikipedia page for one-party state describes it as "a type of state in which one political party has the right to form the government, usually based on the existing constitution". In 2018, the Chinese government added the CCP's leadership to the constitution, which officially makes China both a de jure and a de facto one-party state. -->ສັງຄົມນິຍົມເອກະລັກຈີນ | leader_title1 = [[ເລຂາທິການພັກກອມມູນິດຈີນ|ເລຂາທິການພັກ]]<br>[[ປະທານາທິບໍດີສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ|ປະທານາທິບໍດີ]]{{efn|Although [[President of the People's Republic of China|PRC President]] is head of state, it is a largely [[Figurehead|ceremonial office]] with limited power under [[General Secretary of the Chinese Communist Party|CCP General Secretary]].}}<br>[[ປະທານຄະນະກຳມະທິການການທະຫານກາງ (ຈີນ)|ປະທານຄະນະກຳມະທິການການທະຫານກາງ]]{{efn|Including both state and party's central military chairs.}} | leader_name1 = [[ສີ ຈິ້ນຜິງ]] | leader_title2 = [[ປະທານຄະນະມົນຕີລັດຖະກິດສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ|ປະທານຄະນະມົນຕີລັດຖະກິດ]] (ນາ​ຍົກ​ລັດ​ຖະ​ມົນ​ຕີ) | leader_name2 = [[ຫຼີ ຊຽງ]] | leader_title3 = [[ສະພາປະຊາຊົນແຫ່ງຊາດ|ປະທານສະພາປະຊາຊົນແຫ່ງຊາດ]] | leader_name3 = [[ຈ້າວ ເລີ້ຈີ້]] | leader_title4 = [[ປະທານສະພາທີ່ປຶກສາທາງການເມືອງປະຊາຊົນຈີນ|ປະທານສະພາທີ່ປຶກສາທາງການເມືອງ]]{{efn|Chairman of the Chinese People's Political Consultative Conference.}} | leader_name4 = [[ຫວັງ ຮູ້ໜີງ]] | leader_title7 = 1st [[Secretariat of the Chinese Communist Party|CCP Secretariat's Member]] | legislature = [[ສະພາປະຊາຊົນແຫ່ງຊາດ]] | sovereignty_type = [[ປະຫວັດສາດຈີນ|ການກໍ່ຕັ້ງ]] | established_event1 = [[ລາຊະວົງເຊ້ຍ|ລາຊະວົງກ່ອນຈັກກະວັດທຳອິດ]] | established_date1 = {{c.|2070&nbsp;ປີກ່ອນຄຣິດສັກກະລາດ}} | established_event2 = [[ລາຊະວົງຊິນ|ລາຊະວົງທີ 1]] | established_date2 = 221&nbsp;ປີກ່ອນຄຣິດສັກກະລາດ | established_event3 = [[ການປະຕິວັດຊິນໄຮ|ກໍ່ຕັ້ງສາທາລະນະລັດ]] | established_date3 = 1 ມັງກອນ 1912 | established_event4 = [[ຖະແຫຼງການສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ|ປະກາດສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນ]] | established_date4 = 1 ຕຸລາ 1949 | established_event5 = [[ລັດຖະທຳ​ມະນູນສາທາລະນະ​ລັດ​ປະຊາຊົນ​ຈີນ|ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບທຳອິດ]] | established_date5 = 20 ກັນຍາ 1954 | established_event6 = [[ລັດຖະທຳມະນູນສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ|ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບປັດຈຸບັນ]] | established_date6 = 4 ທັນວາ 1982 | established_event7 = [[ມາເກົ້າ|ການຍອມຮັບການເມືອງ]][[ການໂອນອຳນາດອະທິປະໄຕເໜືອມາເກົ້າ|ຄັ້ງຫຼ້າສຸດ]] | established_date7 = 20 ທັນວາ 1999 | area_km2 = 9,596,961 | area_footnote = {{efn|ພື້ນທີ່ທີ່ລະບຸເປັນຕົວເລກຢ່າງເປັນທາງການຂອງສະຫະປະຊາຊາດສຳລັບແຜ່ນດິນໃຫຍ່ ແລະ ບໍ່ລວມ[[ຮົງກົງ]] [[ມາເກົ້າ]] ແລະ [[ໄຕຫວັນ]]<ref name="UN Stat">{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2007/Table03.pdf|title=Demographic Yearbook—Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density|publisher=UN Statistics|year=2007|access-date=31 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20101224063215/http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2007/Table03.pdf|archive-date=24 December 2010}}</ref> ນອກຈາກນີ້ຍັງບໍ່ລວມບໍລິເວນ[[ທຣານ-ຄາຣາໂຄຣຳ]] ({{cvt|5180|km2}}), [[ອັກໄຊ ຊິນ]] ({{cvt|38000|km2}}) ແລະ ດິນແດນອື່ນໆທີ່ມີຂັດແຍ້ງກັບອິນເດຍ ພື້ນທີ່ທັງໝົດຂອງຈີນລະບຸວ່າເປັນ {{cvt|9572900|km2}} ໂດຍສາລານຸກົມບຣິແທນນິກາ<ref>{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/111803/China|title=China|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|access-date=16 November 2012}}</ref> ສຳລັບຂໍ້ມູນເພິ່ມເດີມ ເບິ່ງທີ່ [[ການປ່ຽນແປງດິນແດນຂອງສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ]]}}<ref>{{cite web|url=https://www.worldometers.info/geography/largest-countries-in-the-world/|title=Largest Countries in the World by Area – Worldometers|website=worldometers.info}}</ref> | area_rank = ອັນດັບທີ 3/4 | area_sq_mi = 3,705,407 <!-- Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]] --> | percent_water = 2.8{{efn|ຕົວເລກນີ້ຄຳນວນໂດຍໃຊ້ຂໍ້ມູນຈາກຊີໄອເອເວີລແຟກບຸກ<ref name="CIA"/>}} | population_census = {{increaseNeutral}} 1,412,600,000<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2021/05/10/china-census-births-fall.html|title=China's 'Long-Term Time Bomb': Falling Births Drive Slow Population Growth|work=[[The New York Times]]|date=11 May 2021|last=Wee|first=Sui-Lee|access-date=11 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210511031504/https://www.nytimes.com/2021/05/10/china-census-births-fall.html|archive-date=11 May 2021|url-status=live}}</ref> | population_census_year = 2021 | population_census_rank = ອັນດັບທີ 1 | population_density_km2 = 145 <ref>{{cite web|title=Population density (people per km² of land area)|url=http://data.worldbank.org/indicator/EN.POP.DNST|publisher=IMF|access-date=16 May 2015}}</ref> | population_density_sq_mi = 373 <!-- Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]] --> | population_density_rank = ອັນດັບທີ 83 | GDP_PPP = {{increase}} 29.4 ພັນຕື້ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMFWEOCN">{{cite web|title=China World Economic Outlook Database: October 2021|url= https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October/weo-report?c=924,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2022&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|publisher=International Monetary Fund|access-date=27 January 2022}}</ref> | GDP_PPP_year = 2022 | GDP_PPP_rank = ອັນດັບທີ 1 | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} 20,667 ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMFWEOCN"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 70 | GDP_nominal = {{increase}} 18.46 ພັນຕື້ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMFWEOCN"/> | GDP_nominal_year = 2022 | GDP_nominal_rank = ອັນດັບທີ 2 | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} 12,990 ໂດລາສະຫະລັດ<ref name="IMFWEOCN"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ອັນດັບທີ 56 | Gini = 46.7 <!-- number only --> | Gini_year = 2018 | Gini_change = increase <!-- increase --> | Gini_ref = <ref name="GINI">{{cite web|url=https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/33063/China-Economic-Update-December-2019-Cyclical-Risks-and-Structural-Imperatives.pdf|title=China Economic Update, December 2019 : Cyclical Risks and Structural Imperatives|page=21|publisher=World Bank|website=openknowledge.worldbank.org|access-date=3 January 2020|quote=The Gini coefficient, a measure of overall income inequality, declined to 0.462 in 2015, and has since risen to 0.467 in 2018 (Figure 27). Higher income inequality is partly driven by unequal regional income distribution. The eastern coastal regions have been the driver of China's rapid growth, due to its geographic location and the early introduction of reforms. As a result, the eastern coastal region is now home to 38% of the population, and its per capita GDP was 77% higher than that of the central, western, and northeastern regions in 2018. This gap widened further in the first three quarters of 2019. This is in part due to a disproportionate slowdown in interior provinces, which are more dependent on commodities and heavy industry. The slowdown has been negatively affected by structural shifts, especially necessary cuts in overcapacity (Figure 28).}}</ref> | Gini_rank = | HDI = 0.761 <!-- number only --> | HDI_year = 2019 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|publisher=United Nations Development Programme|date=15 December 2020|access-date=15 December 2020}}</ref> | HDI_rank = ອັນດັບທີ 85 | currency = [[ເຣີນໝິນປີ້]] (元/¥){{efn|{{Bulleted list|[[ໂດລາຮົງກົງ]]ໃຊ້ໃນຮົງກົງ ແລະ ມາເກົ້າ|[[ປາຕາກາມາເກົ້າ]] ໃຊ້ໃນມາເກົ້າເທົ່ານັ້ນ}}}} | currency_code = CNY | time_zone = [[ເວລາໃນປະເທດຈີນ|ເວລາມາດຕະຖານຈີນ]] | utc_offset = [[UTC+08:00|+8]] | date_format = {{vunblist|ປປປປ-ດດ-ວວ|''ຫຼື'' ປປປປ{{lang|zh|年}}ດ{{lang|zh|月}}ວ{{lang|zh|日}}|([[ສາກົນສັກກະລາດ|CE]]; [[ປະຕິທິນຈີນ|CE-1949]])}} | drives_on = ຂວາມື ([[ຈີນແຜ່ນດິນໃຫຍ່|ແຜ່ນດິນໃຫຍ່]])<br />ຊ້າຍມື ([[ຮົງກົງ]] ແລະ [[ມາເກົ້າ]]) | calling_code = [[ໝາຍເລກໂທລະສັບໃນປະເທດຈີນ|+86]] (ແຜ່ນດິນໃຫຍ່)<br />[[ໝາຍເລກໂທລະສັບໃນຮົງກົງ|+852]] (ຮົງກົງ)<br />[[ໝາຍເລກໂທລະສັບໃນມາເກົ້າ|+853]] (ມາເກົ້າ) | cctld = {{hlist|[[.cn]]|[[.cn#Internationalized domain names with Chinese characters|.中国]]|[[.cn#Internationalized domain names with Chinese characters|.中國]] ([[ຈີນແຜ່ນດິນໃຫຍ່|ແຜ່ນດິນໃຫຍ່]])}}{{hlist|[[.hk]]|[[.香港]] (ຮົງກົງ)}}{{hlist|[[.mo]]|[[.澳门]]|[[.澳門]] (ມາເກົ້າ)}} }} '''ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນ''' ({{zh-all|s=中华人民共和国|t=中華人民共和國|p=Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó}}; {{lang-en|People's Republic of China (PRC)}}) ເປັນລັດເອກະລາດໃນ[[ອາຊີຕາເວັນອອກ]] ເປັນ[[ລາຍຊື່ປະເທດຮຽງຕາມຈຳນວນປະຊາກອນ|ປະເທດທີ່ມີປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸດໃນໂລກ]] ກວ່າ 1,400 ລ້ານຄົນ ເປັນ[[ລັດພັກການເມືອງດຽວ]]ປົກຄອງໂດຍ[[ພັກກອມມູນິດຈີນ]] ມີເມືອງຫຼວງຢູ່ທີ່[[ປັກກິ່ງ]] ປະເທດຈີນ[[ເຂດການປົກຄອງຂອງຈີນ|ແບ່ງການປົກຄອງ]]ອອກເປັນ 22 ມົນທົນ (ບໍ່ລວມພື້ນທີ່ມີຂໍ້ຂັດແຍ້ງ[[ສາທາລະນະລັດຈີນ|ໄຕ້ຫວັນ]]), 5 ເຂດການປົກຄອງຕົນເອງ, 4 [[ນະຄອນປົກຄອງໂດຍກົງຂອງປະເທດຈີນ|ນະຄອນປົກຄອງໂດຍກົງ]] ([[ປັກກິ່ງ]], [[ທຽນຈິນ]], [[ຊຽງໄຮ້]] ແລະ [[ຈົງຊິງ]]) ແລະ 2 ເຂດບໍລິຫານພິເສດ ໄດ້ແກ່:[[ຮົງກົງ]] ແລະ [[ມາເກົ້າ]] ປະເທດຈີນມີພື້ນທີ່ 9.6 ລ້ານຕາລາງກິໂລແມັດ ນັບເປັນ[[ລາຍຊື່ປະເທດ ແລະ ເຂດການປົກຄອງຮຽງຕາມຂະໜາດພື້ນທີ່ທັງໝົດ|ປະເທດທີ່ມີພື້ນທີ່ທັງໝົດໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນໂລກເປັນອັນດັບທີ 3 ຫຼື 4]] ແລ້ວແຕ່ວິທີການວັດ ລັກສະນະພູມສັນຖານຂອງຈີນມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍ ຕັ້ງແຕ່ປ່າສະເຕັບ ແລະ [[ທະເລຊາຍ]] ໃນເຂດແຫ້ງແລ້ງທາງພາກເໜືອຂອງປະເທດຕິດກັບ[[ປະເທດມົງໂກລີ]] ແລະ [[ຊີເບຣີ]]ຂອງ[[ລັດເຊຍ]] ແລະ ປ່າດົງດິບເຂດຮ້ອນໃນເຂດທີ່ມີຄວາມຊຸ່ມຊື່ນທາງໃຕ້ເຊິ່ງຕິດກັບ[[ຫວຽດນາມ]], [[ລາວ]] ແລະ [[ມຽນມາ]] ສ່ວນພູມສັນຖານທາງຕາເວັນຕົກນັ້ນເປັນພູສູງ ໂດຍທີ[[ພູຫິມະໄລ]] ແລະ [[ພູທຽນຊານ]]ກັ້ນເປັນຊາຍແດນຕາມທຳມະຊາດກັບ[[ປະເທດອິນເດຍ]], [[ເນປານ]] ແລະ [[ອາຊີກາງ]] ໃນທາງກົງກັນຂ້າມ ແຄມຝັ່ງທະເລຕາເວັນອອກຂອງຈີນແຜ່ນດິນໃຫຍ່ນັ້ນເປັນທົ່ງພຽງຕ່ໍາ ແລະ ມີແຄມຊາຍຝັ່ງຍາວ 14,500 ກິໂລແມັດ (ຍາວທີ່ສຸດແມ່ນອັນດັບທີ 11 ຂອງໂລກ) ເຊິ່ງຕິດຕໍ່ກັບ[[ທະເລຈີນໃຕ້]]ທາງໃຕ້ ແລະ [[ທະ​ເລ​ຈີນ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ]]ທາງຕາເວັນອອກ ນອກຈາກນີ້ຍັງມີປະເທດທີ່ເປັນເກາະຢູ່ໃກ້ຄຽງ ເຊັ່ນ: [[ເກົາຫຼີ]] ແລະ [[ຍີ່ປຸ່ນ]]. == ປະຫວັດສາດ == {{ໂຄງສ່ວນ}} === ກ່ອນປະຫວັດສາດ === ຫຼັກຖານທາງໂບຮານຄະດີຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າຊາວຫົມິນິດໃນຕົ້ນໆຈໍານວນຫຼາຍໄດ້ອາໄສຢູ່ປະເທດຈີນ 2.25 ລ້ານປີກ່ອນ.<ref>Ciochon, Russell; Larick, Roy (1 January 2000). [https://archive.archaeology.org/0001/newsbriefs/china.html "Early Homo erectus Tools in China"]. ''Archaeology''. Retrieved 2012-11-30.</ref> ຟອດຊິວທໍາຫົມິນິດຂອງ[[ເປກິງຜູ້ຊາຍ]], [[ໂຫໂມ ເອເຣກຕູສ|''ໂຫໂມ ເອເຣກຕູສ'']]ທີ່ໃຊ້ໄຟ,<ref>[http://www.unesco.org/ext/field/beijing/whc/pkm-site.htm "The Peking Man World Heritage Site at Zhoukoudian"]. UNESCO. [https://web.archive.org/web/20160623160018/http://www.unesco.org/ext/field/beijing/whc/pkm-site.htm Archived] from the original on 2016-06-23. Retrieved 2013-03-06.</ref> ໄດ້ລົງວັນທີລະຫວ່າງ 680,000 ແລະ 780,000 ປີກ່ອນຫນ້ານີ້.<ref>Shen, G.; Gao, X.; Gao, B.; Granger, De (March 2009). "Age of Zhoukoudian Homo erectus determined with (26)Al/(10)Be burial dating". ''Nature''. '''458''' (7235): 198–200. doi:[[doi:10.1038/nature07741|10.1038/nature07741]]. PMID [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19279636 19279636]. S2CID [https://api.semanticscholar.org/CorpusID:19264385 19264385].</ref> ແຂ້ວຟອດຊິວທໍາຂອງ[[ໂຫໂມ ສະປັຽນ|''ໂຫໂມ ສະປັຽນ'']]ຈໍານວນຫຼາຍ (ວັນທີ 125,000-80,000 ປີກ່ອນ) ໄດ້ຖືກຄົ້ນພົບຢູ່ໃນຖ້ໍາຝຸຢັນ.<ref>Rincon, Paul (14 October 2015). [https://www.bbc.com/news/science-environment-34531861 "Fossil teeth place humans in Asia '20,000 years early'"]. ''BBC News''. Retrieved 2015-10-14.</ref> ການຂຽນເກົ່າຂອງຈີນມີຢູ່ໃນ [[ຈັຽຫຸ]]ປະມານ 6600 BCE,<ref name=":0">Rincon, Paul (17 April 2003). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2956925.stm "'Earliest writing' found in China"]. ''BBC News''. Retrieved 2020-01-14.</ref> ຢູ່[[ດັໄມດິ]]ປະມານ 6000 BCE,<ref>Qiu Xigui (2000) ''Chinese Writing'' English translation of 文字學概論 by Gilbert L. Mattos and Jerry Norman Early China Special Monograph Series No. 4. Berkeley: The Society for the Study of Early China and the Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley. ISBN 978-1-55729-071-7</ref> [[ດະດິວັນ]] ຈາກ 5800 ຫາ 5400 BCE, ແລະ[[ບັນໂປ]]ຕັ້ງແຕ່ສະຫັດສະວັດທີ 5 BCE. ນັກວິຊາການບາງຄົນໄດ້ແນະນໍາວ່າສັນຍາລັກ[[ຈັຽຫຸ]] (7th ສະຫັດສະຫວັດ BCE) ເປັນລະບົບການຂຽນພາສາຈີນທໍາອິດທີ່ສຸດ.<ref name=":0" /> == ປະຊາກອນ == {{ໂຄງສ່ວນ}} == ວັດທະນະທຳ == {{ໂຄງສ່ວນ}} == ເສດຖະກິດ == {{ໂຄງສ່ວນ}} == ໝາຍເຫດ == {{Notelist}} ==ອ້າງອີງ == <references /> [[ໝວດ:ປະເທດຈີນ| ]] [[ໝວດ:ອາຊີ|ຈ]] ppdmnog14g899kbgd88ij0ign2rywcq 0 12828 112713 112626 2024-12-09T04:34:14Z 1.52.13.205 112713 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ອານາຈັກຈາມປາ | native_name = Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam | common_name = ຈາມປາ | status = | p1 = Sa Huỳnh culture | s1 = ລາຊະວົງຫງວຽນ | p2 = Han dynasty#Eastern Han{{!}}Eastern Han dynasty | image_map = Map-of-southeast-asia 1000 - 1100 CE.png | image_map_caption = ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ [[ຫວຽດນາມ]].ທິດເໜືອວາງ [[ໄດຫວຽດ]] (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, [[ອານາຈັກຂະເໝນ]] (ສີແດງ). | image_map2 = Map-of-southeast-asia 1400 CE-es.svg | image_map2_caption = ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ [[Huyền Trân]] ແລະກະສັດຂອງ Cham [[Jaya Simhavarman III]]. | capital = [[Huế|Kandapurpura]]<br /><small>(192–605)</small><br />[[Trà Kiệu|Simhapura]]<br /><small>(605–757)</small><br />[[Ninh Phước District|Virapura]]<br /><small>(757–875)</small><br />[[ອິນທະບູຣາ (ຈາມປາ)|ອິນທະບູຣາ]]<small><br />(875–982)</small><br />[[Vijaya (Champa)|Vijaya]]<small><br />(982–1471)</small><br />[[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ]] polity<small><br />(1471–1832)</small> | common_languages = [[Old Cham]] ({{circa}} 100s–1450) <br> [[Old Malay]] ([[lingua franca]]; {{circa}} 400–1600) <br> [[ພາສາຈາມ|Middle and Modern Cham]] (official; 1450–1832) <br> [[Sanskrit]] (official; {{circa}} 400–1253) <br> [[Chamic languages]] {{br}} [[Classification of Southeast Asian languages|other languages of Southeast Asia]] | religion = Before 5th century: Chamic [[indigenous religions]]<br>From 5th century: [[Hinduism]] (official) and [[Buddhism]]<br>From 16th century: [[Islam]]<ref>{{cite journal | url=https://www.jstor.org/stable/41492998 | jstor=41492998 | last1=Manguin | first1=Pierre-Yves | last2=Nicholl | first2=Robert | title=The Introduction of Islam into Campa | journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society | date=1985 | volume=1 | issue=248 | pages=1–28 }}</ref><ref>{{cite journal | url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-royal-asiatic-society/article/abs/islam-in-champa-and-the-making-of-factitious-history/F3189E4E37FCDF4EE59A40353E133D19 | doi=10.1017/S1356186317000219 | title=Islam in Champa and the Making of Factitious History | date=2018 | last1=Haw | first1=Stephen G. | journal=Journal of the Royal Asiatic Society | volume=28 | issue=4 | pages=717–747 }}</ref> | government_type = [[Monarchy]] ([[city-state]]) | life_span = 192–1832 | event_start = {{nowrap|Established}} | year_start = 192 | date_start = | event1 = [[Champa–Đại Việt War (1471)|Vietnamese conquest of Champa]] | date_event1 = 1471 | event2 = | date_event2 = | event3 = | date_event3 = | event4 = | date_event4 = | event5 = | date_event5 = | event6 = | date_event6 = | event_end = [[ແພນດູຣັງກາ (ຈາມປາ)|ແພນດູຣັງກາ ]] ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ [[ລາຊະວົງຫງວຽນ]] | year_end = 1832 | date_end = | legislature = | stat_year1 = peak (800 CE) | stat_pop1 = 2,500,000<ref>{{citation|last = Proctor|first = Ann R. |title = Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương |page = 140 |year=2018|publisher=Cambridge Scholars Publishing }}</ref> | title_leader = | leader1 = | year_leader1 = | leader2 = | year_leader2 = | leader3 = | year_leader3 = | today = [[ຫວຽດນາມ]]<br />[[ລາວ]]<br />[[ກຳປູເຈຍ]] }}'''ອານາຈັກຈາມປາ''' ([[ພາສາຈາມ]]: ꨌꩌꨚ ''Campa''; [[ພາສາຫວຽດນາມ|ຫວຽດນາມ]]: Chăm Pa) ແມ່ນ[[ອານາຈັກບູຮານ]]ຂອງ[[ຊາວຈາມ]]ຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງ[[ຈີນ]] ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງ[[ຟູນັນ]] ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງ[[ເວ້]], [[ຕາມກີ່]], [[ຟານຊາງ-ທ້າບຈ່າມ|ຟານຣາງ-ທາບຈາມ]] ແລະ[[ຍາຈາງ|ຢາຈາງ]] [[ປະເທດຫວຽດນາມ]]. ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງ[[ພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2]] ກະສັດແຫ່ງ[[ອານາຈັກຂະເໝນ]] ແລະ ຕໍ່ມາໃນ[[ພ.ສ. 1856]] [[ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງ]]ແຫ່ງ[[ກຸງສຸໂຂໄທ]]ສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີ[[ພ.ສ. 2014]] [[ລາຊະວົງເລ]]ຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງ[[ຫວຽດນາມ]]. ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງ[[ຊາວຈາມ]] (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ''ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ'' ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວ[[ມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ]] (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖື[[ສາສະໜາພາມ]]ແລະ[[ສາສະໜາພຸດ]] ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່[[ສາສະໜາອິສະລາມ]] ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖື[[ສາສະໜາອິສະລາມ]]. [[File:Champa.jpg|thumb|ສາສະນະສະຖານສິລະປະຈາມປາ]] == ອ້າງອີງ == [[ໝວດ:ອານາຈັກບູຮານ]] [[ໝວດ:ຈາມປາ]] <references /> [[ໝວດ:ອະດີດ​ປະ​ເທດ​ໃນ​ປະຫວັດສາດ​ຫວຽດນາມ]] 1ba51lyeug4on051mtkb7s98oo801yg