Wikipedia
mgwiki
https://mg.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Fandraisana
MediaWiki 1.44.0-wmf.3
first-letter
Rakitra
Manokana
Dinika
Mpikambana
Dinika amin'ny mpikambana
Wikipedia
Dinika amin'ny Wikipedia
Sary
Dinika amin'ny sary
MediaWiki
Dinika amin'ny MediaWiki
Endrika
Dinika amin'ny endrika
Fanoroana
Dinika amin'ny fanoroana
Sokajy
Dinika amin'ny sokajy
TimedText
TimedText talk
Module
Discussion module
Amboasary-Atsimo
0
44696
1091752
1078473
2024-11-20T10:09:17Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091752
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Amboasary-Atsimo
|faritany=[[Faritanin' i Toliara|Toliara]]
|faritra=[[Faritra Anosy]]
|isam-ponina=45989
|velarantany=248
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =Biraon' ny Kaominina Amboasary Atsimo, Madagasikara.jpg|thumb|<nowiki>RN13 Amboasary-Atsimo]]</nowiki>
}}
I '''Amboasary-Atsimo''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' Amboasary-Atsimo|distrikan' Amboasary Atsimo]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Miisa 25 521 ny isan' ny mponina ao aminy araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000 fa 45 989 kosa izany araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2018<ref>[https://madagascar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/resultat_globaux_rgph3_tome_02.pdf Recensement 2018]</ref>. 51901 ny kaodin-kaominina ary 519 ny kaodin-distrika. Mandalo ao Ambnoasary Atsimo ny ony [[Mandrare]]. Amboasary-Atsimo dia 75 km andrefan' i [[Tolagnaro]] ary 35 km miala an' [[Ambovombe]].
== Fambolena ==
Ny 5 %n' ny mponina dia miasa tany. Latsaky ny 5 % ny tantsaha mampiasa [[Zezika|zezika simika]]. Ny [[vomanga]] (na [[bageda]]) no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny [[mangahazo]] (na [[balahazo]]) no zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafiny velaran-tany. Ny [[Kafe (maniry)|kafe]], izay tsy ambolena any, no entana fahatelo lafo vidy indrindra. Ny [[vomanga]] no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafiny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny mangahazo. Mikarama amin' ny fambolena [[taretra]] koa ny mponina.
== Fiompiana ==
Ny 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. Miompy omby sy osy sy ondry ary akoo amam-borona ny mponina any. Ny isan' ny omby dia 4 759. Miompy [[kisoa]] (izay atao hoe "lambo" any) ny mponina ka miisa 500 ny kisoa.
== Asa fivelomana hafa ==
Ny 60 % amin' ny mponina no manao [[taozavatra]] na [[asa tanana]]. Ny 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[Jono|fanjonoana]]. Ny 15 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha.
== Fotodrafitrasa ==
Tongavan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana hôpitaly na toeram-pitsaboana ao. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Misy fianarana ambaratonga faharoa (lise). Ahitana orinasa mampiasa olona mihoatra ny 50. Andalovan' ny lalam-pirenena faha-13ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra (EPP). Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano. Ny JIRAMA no manome ny angovon' aratra. Misy biraon' ny paositra ao.
== Fitaterana ==
[[Sary:Madagascar RN13 near Berenty.JPG|vignette|Lalam-pirenena faha-13]]
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia fiara maivana base. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra dia 3 ora. Ahitana lalana [[Tara|godorô]] ao amin' ilay kaominina. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 3 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 15 000 Ariary. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritara amin' ny haintany dia 15 000 Ariary. Amboasary-Atsimo dia 75 km andrefan' i [[Tolagnaro]] ary 35 km miala an' [[Ambovombe]].
== Fari-piainana ==
Ny 90 % amin' ny mponina no atao hoe [[Fahantrana|mahantra]]. Ny halavan' ny vanim-potoana mety ahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. Ny 10 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena.
== Fitantanana ==
Ny ao amin' ny kaominina Amboasary Atsimo dia misy masoivohon' ny ministeran' ny fiompiana, misy masoivohon' ny ministeran' ny fahasalamana, misy masoivohon' ny ministeran' ny rano sy ny ala, misy masoivohon' ny ministeran' ny fiarovana, misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana, misy masoivohon' ny ministeran' ny asa vaventy, misy masoivohon' ny ministeran' ny vola.
== Olana ==
Ny isan' ny vono olona tanatin' ny taona 1999-2001 dia 4. Ny isan' ny vakitrano tanatin' ny taona 1999-2001 dia 17. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina.
==Rohy ivelany==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
* [https://fr.meteocast.net/5d-forecast/mg/amboasary_2/ Meteo Amboasary]
==Rohy ivelany==
{{commonscat|Amboasary Sud}}
{{reflist}}
{{Anosy}}
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Anosy]]
r3vu66faabasqg6vosa3q699hd7s6xn
Bereketa
0
45770
1091732
1044964
2024-11-19T17:46:31Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091732
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Bereketa
|faritany=Toliary
|isam-ponina=5599
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Bereketa''' dia kaominina malagasy ao amin' ny [[distrikan' i Sakaraha]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponiny dia 5 599 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51209 ary ny kaodin-distrika dia 512.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny [[katsaka]] no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[mangahazo]]. Ny [[vary]] no entana fahatelo lafo vidy indrindra. Ny isan' ny [[omby]] dia 1 240. Ny isan' ny taona nisian' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 3. Ny katsaka no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny mangahazo.
60 % amin' ny mponina no miasa tany. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fanjonoana. 30 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 2 200 no isan' ny [[kisoa]]. Ahitana fikambanan-tantsaha ao amin' io kaominina io.
== Fotodrafitrasa ==
Tongavan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ahitana sekoly ambaratonga fototra. Misy [[Fitrandrahana harena an-kibon' ny tany eto Madagasikara|fitrandrahana harena an-kibon' ny tany]] amin' ny fomba indostrialy. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna.
== Fitaterana ==
Ny fiara maivana base no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany dia 4 ora. 9 ora ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. 40 000 Fmg ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny maintany dia 40 000 Fmg.
== Fari-piainana ==
8 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 50 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety ahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 2 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 40 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Olana ==
Ny isan' ny vono olona tanatin' ny taona 1999-2001 dia 12. Ao amin'ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ny isan' ny vakitrano tanatin' ny taona 1999-2001 dia 3. 8 ny isan' ny mpamono olona tratra tanatin' ny taona 1999-2001.
== Jereo koa ==
* Kaominina ao amin' ny [[Distrikan'i Sakaraha|Distrikan' i Sakaraha]]: [[Sakaraha]], [[Ambinany]], [[Amboronabo]], [[Andamasiny Vineta]], [[Andranolava]], [[Bereketa]], [[Mahaboboka]], [[Miary Lamatihy]], [[Miary Taheza]], [[Mihavatsy]], [[Mitsinjo (Sakaraha)|Mitsinjo]] ary [[Mikoboka]].
* Distrika ao amin' ny [[Faritra Atsimo-Andrefana]]: [[Distrikan' Ampanihy]],[[Distrikan' Ankazoabo]], [[Distrikan' i Benenitra]], [[Distrikan' i Betioky-Atsimo]], [[Distrikan' i Beroroha]], [[Distrikan' i Morombe]], [[Distrikan' i Sakaraha]], [[Distrikan' i Toliara I]], [[Distrikan' i Toliara II]]
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
czyx7bvmk8zn9tolc6pfv1m7qru4eo3
Bezaha
0
45820
1091727
1073590
2024-11-19T16:33:38Z
Thelezifor
15140
Nanitsy tsipelina
1091727
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana = Bezaha
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 18835
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Bezaha''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky]], [[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]], [[Faritanin' i Toliara|Faritanin' i Toliary]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 18 835 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 50615 ary ny kaodin-distrika dia 506.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[mangahazo]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[tsaramaso]]. Ny isan' ny omby dia 52 400. Ny isan' ny taona nisian' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 3. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velarantany dia [[vomanga]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. 40 % amin' ny [[tanimbary]] no voatondraka amin' ny tohodrano na paompy. 45 % amin' ny mponina no miasa tany. 45 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 2 000 ny isan' ny [[kisoa]].
== Ara-tsosialy ==
Ahitana fikambanam-pivarotra ao amin'io tanàna io.
Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Misy seranam-piaramanidina akaikin'ilay tanàna.
Tongavan'ny lalam-paritra ilay tanàna.
Ahitana hopitaly na toeram-pitsaboana ao.
Ahitana tobim-pahasalamana ao.
Misy tsena isan'andro any.
Ijanon'ny taksiborosy ilay kaominina.
Misy fianarana ambaratonga faharoa (lise).
Ahitana sekoly ambaratonga fototra.
Ahitana kolejy ao amin'ilay tanàna.
Ny JIRAMA no manome ny rano.
Misy biraom-paositra ao.
== Fitaterana ==
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia fiara lehibe.
Ny faharetan'ny dia mankany amin'ny renivohi-paritany dia 3 ora.
Ny fotoam-pitaterana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny andro fahavaratra dia 4 ora.
Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona.
Ny saran-dalan'ny olona tokana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny andro fahavaratra dia 20000 Fmg.
Ny saran-dalan'ny olona tokana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny haintany dia 20000 Fmg.
== Fahasoavana ==
3 isan-jaton'ny mponina no tena mahantra dia mahantra.
15 isan-jaton'ny mponina no atao hoe mahantra.
Ny halavan'ny vanim-potoana mety ahalanian'ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana.
2 isan-jaton'ny mponina no atao hoe manan-karena.
80 isan-jaton'ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Endri-javatra ==
Misy masoivohon'ny ministeran'ny asa tany.
Misy masoivohon'ny ministeran'ny asa tany.
Misy masoivohon'ny ministeran'ny fiarovana.
Misy masoivohon'ny ministeran'ny fiarovana.
Misy masoivohon'ny ministeran'ny fanabeazana.
Misy masoivohon'ny ministeran'ny fanabeazana.
== Olana ==
Ahitana miaramila ao amin'ilay kaominina.
Tapaka in-2 ny lalana tao anatin'ny taona 1999-2001.
Ao amin'ny atao hoe faritra mena ilay kaominina.
Ny isan'ny vakitrano tanatin'ny taona 1999-2001 dia 3.
Ahitana zandary ao amin'ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Atsimo-Andrefana]]
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
elj40qfhvo5mhsqr9f1mwlqfpoljsi9
1091728
1091727
2024-11-19T16:44:57Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091728
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana = Bezaha
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 18835
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Bezaha''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky]], [[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]], [[Faritanin' i Toliara|Faritanin' i Toliary]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 18 835 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 50615 ary ny kaodin-distrika dia 506.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[mangahazo]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[tsaramaso]]. Ny isan' ny omby dia 52 400. Ny isan' ny taona nisian' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 3. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velarantany dia [[vomanga]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. 40 % amin' ny [[tanimbary]] no voatondraka amin' ny tohodrano na paompy. 45 % amin' ny mponina no miasa tany. 45 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 2 000 ny isan' ny [[kisoa]].
== Ara-tsôsialy ==
Ahitana fikambanam-pivarotra ao amin'io tanàna io. Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Misy [[seranam-piaramanidina]] akaikin' ilay tanàna. Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana [[hôpitaly]] na toeram-pitsaboana ao. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Misy fianarana ambaratonga faharoa (lise). Ahitana sekoly ambaratonga fototra. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano. Misy biraom-paositra ao.
== Fitaterana ==
Fiara lehibe no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany dia 3 ora. 4 ora ny faharetan' ny fitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Azo aleha mandavan-taona ny lalan-tany. 20 000 Fmg ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny maintany dia 20 000 Fmg.
== Fahasoavana ==
3 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 15 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 2 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 80 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny asa tany ny ao. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fiarovana. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana.
== Olana ==
Ahitana miaramila ao amin' ilay kaominina. Tapaka in-2 ny lalana tao anatin' ny taona 1999-2001. Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ny isan' ny vakitrano tanatin' ny taona 1999-2001 dia 3. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Atsimo-Andrefana]]
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
98xx2r1661jqfbj9hrbv1uver5cmyvj
1091729
1091728
2024-11-19T16:48:44Z
Thelezifor
15140
Nanisy sary
1091729
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana = Bezaha
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 18835
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Bezaha''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky]], [[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]], [[Faritanin' i Toliara|Faritanin' i Toliary]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 18 835 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 50615 ary ny kaodin-distrika dia 506.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[mangahazo]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[tsaramaso]]. Ny isan' ny omby dia 52 400. Ny isan' ny taona nisian' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 3. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velarantany dia [[vomanga]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. 40 % amin' ny [[tanimbary]] no voatondraka amin' ny tohodrano na paompy. 45 % amin' ny mponina no miasa tany. 45 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 2 000 ny isan' ny [[kisoa]].
== Ara-tsôsialy ==
Ahitana fikambanam-pivarotra ao amin'io tanàna io. Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Misy [[seranam-piaramanidina]] akaikin' ilay tanàna. Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana [[hôpitaly]] na toeram-pitsaboana ao. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Misy fianarana ambaratonga faharoa (lise). Ahitana sekoly ambaratonga fototra. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano. Misy biraom-paositra ao.
== Fitaterana ==
[[Sary:Zebu Cart.jpg|vignette|256x256px|Sarety tarihin' omby any akaikin' i Bezaha]]
Fiara lehibe no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany dia 3 ora. 4 ora ny faharetan' ny fitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Azo aleha mandavan-taona ny lalan-tany. 20 000 Fmg ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny maintany dia 20 000 Fmg.
== Fahasoavana ==
3 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 15 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 2 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 80 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny asa tany ny ao. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fiarovana. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana.
== Olana ==
Ahitana miaramila ao amin' ilay kaominina. Tapaka in-2 ny lalana tao anatin' ny taona 1999-2001. Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ny isan' ny vakitrano tanatin' ny taona 1999-2001 dia 3. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Atsimo-Andrefana]]
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
t10a777cdfyq3etd3i6f4hani5oqkv8
Enaniliha
0
45850
1091751
798049
2024-11-20T10:05:29Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091751
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Enaniliha
|faritany=Toliary
|isam-ponina=2078
|firenena={{Madagasikara}}
}}
'''Enaniliha''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara|Faritanin' i Toliary]]. Ny isan' ny mponiny dia 2 078 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51515 ary ny kaodin-distrika dia 515.
Ny sekoly ambaratonga fototra ihany no misy ao. [[Fambolena|Mpamboly]] ny 80 % amin' ny mponina ao amin’ ilay kaominina, raha ny 15 % kosa no mivelona amin’ ny [[fiompiana]]. Ny voly lehibe indrindra dia ny [[vary]], raha ny vokatra lehibe hafa dia ny [[Akondro (voany)|akondro]] sy ny [[mangahazo]]. Ny serivisy dia manome asa ho an' ny 5 % amin' ny mponina.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[Akondro (voany)|akondro]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia ny [[mangahazo]]. Ny isan' ny [[omby]] dia 2 208. Ny isan' ny taona nisian' ny pestan' ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 3. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny mangahazo. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. 100 % amin' ny tanimbary no voatondraka amin'ny tohodrano na paompy. 80 % amin' ny mponina no miasa tany. 15 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 200 no isan' ny [[kisoa]].
== Fotodrafitrasa ==
Ahitana tobim-pahasalamana sy sekoly ambaratonga fototra ny ao.
== Fitaterana ==
Ny tongotra no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Maharitra 3 ora ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra dia 3 ora. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 15 000 Fmg. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany dia 15 000 Fmg.
== Fahasoavana ==
5 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 20 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 15 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 60 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana ny ao.
== Olana ==
Tapaka indroa ny lalana tao anatin' ny taona 1999-2001.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
mp0mlrky6p4s6iyk87sp69c9iw99ndi
Mahatalaky
0
46102
1091754
798047
2024-11-20T10:19:35Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091754
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Mahatalaky
|faritany=Toliary
|isam-ponina=24648
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Mahatalaky''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 24 648 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51513 ary ny kaodin-distrika dia 515
== Vokatry ny fambolena ==
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia ny [[vary]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Akondro (maniry)|akondro]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia ny [[Kafe (voany)|kafe]]. Ny isan' ny [[omby]] dia 2 669. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Kafe (zavamaniry)|kafe]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny [[Akondro (voany)|akondro]]. 40 % amin' ny mponina no [[Fambolena|miasa tany]]. 35 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[Jono|fanjonoana]]. 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 130 no isan' ny [[kisoa]].
Ahitana fikambanam-piasatanana n yao. Ahitana fikambanan-tantsaha ny ao. Ahitana fikambanam-panjono ny ao amin' io tanàna io.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina sy andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra sy kôlejy ny ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia kamiao. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra dia 2 ora. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 4 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 10 000 Fmg. Misy fikambanan' ny mpampiasa lalan-tany ao. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany dia 8 000 Fmg.
== Fari-piaiana ==
2 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 3 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 20 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 75 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana ny ao. Ahitana polisy ao amin'ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
11q9c1mcveq664lok40a0aaoqlc4j90
1091755
1091754
2024-11-20T10:32:55Z
Thelezifor
15140
Nanitatra vontoatiny
1091755
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Mahatalaky
|faritany=Toliary
|isam-ponina=24648
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Mahatalaky''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 24 648 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51513 ary ny kaodin-distrika dia 515. Any amin' ny 35 km miala an' i Tolagnaro no misy azy.
Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ny ao amin' io kaominina io. Ny tahan' ny tsy fahaizana mamaky teny sy manoratra dia ambony, any amin' ny 48,9 %.
Ao amin’ io kaominina io no misy ny tanànan' i Manafiafy sy ny Tahirin-javaboarin' i Sainte Luce.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny famblena sy ny fambolena dia manome asa ho an' ny 40 % sy 20%-n' ny mponina miasa. Tamin' ny taona 2009 dia izao no vokatra: vary 3000 taonina, mangahazo 4000 taonina, akondro 480 taonina, fary 40 taonina ary kafe 50 taonina. Zava-dehibe koa ny fanjonoana. Tamin' ny taona 2009 teo amin’ ny tanin’ ny kaominina dia 40 taonina ny [[antsisiky]] nojonoina.
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia ny [[vary]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Akondro (maniry)|akondro]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia ny [[Kafe (voany)|kafe]]. Ny isan' ny [[omby]] dia 2 669. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Kafe (zavamaniry)|kafe]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny [[Akondro (voany)|akondro]]. 40 % amin' ny mponina no [[Fambolena|miasa tany]]. 35 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[Jono|fanjonoana]]. 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 130 no isan' ny [[kisoa]].
Ahitana fikambanam-piasatanana n yao. Ahitana fikambanan-tantsaha ny ao. Ahitana fikambanam-panjono ny ao amin' io tanàna io.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina sy andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra sy kôlejy ny ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia kamiao. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra dia 2 ora. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 4 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 10 000 Fmg. Misy fikambanan' ny mpampiasa lalan-tany ao. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany dia 8 000 Fmg.
== Fari-piaiana ==
2 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 3 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 20 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 75 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana ny ao. Ahitana polisy ao amin'ilay kaominina. Indeto ny fokontany 16 ao amin' ilay kaominina: Mahatalaky-Eroanga, Tsiharoa-Ambondro, Tsiharoa-Ampasy, Belavenoka-Andriambe, Farafara-Vatambe, Mahialambo, Manafiafy-Sainte Luce, Ebakika, Tsanoriha, Tsihalagna, Andramanaka, Mananara I, Mananara II, Volobe Atsimo, Beandry ary Volobe Avaratra..
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
f8th5kucc30pirzeqz1y0gwto0mlgyd
1091756
1091755
2024-11-20T10:33:58Z
Thelezifor
15140
Nanitsy rohy anatiny
1091756
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Mahatalaky
|faritany=Toliary
|isam-ponina=24648
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Mahatalaky''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 24 648 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51513 ary ny kaodin-distrika dia 515. Any amin' ny 35 km miala an' i Tolagnaro no misy azy.
Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ny ao amin' io kaominina io. Ny tahan' ny tsy fahaizana mamaky teny sy manoratra dia ambony, any amin' ny 48,9 %.
Ao amin’ io kaominina io no misy ny tanànan' i Manafiafy sy ny Tahirin-javaboarin' i Sainte Luce.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny famblena sy ny fambolena dia manome asa ho an' ny 40 % sy 20%-n' ny mponina miasa. Tamin' ny taona 2009 dia izao no vokatra: [[vary]] 3000 taonina, [[mangahazo]] 4000 taonina, [[Akondro (voany)|akondro]] 480 taonina, [[fary]] 40 taonina ary [[Kafe (voany)|kafe]] 50 taonina. Zava-dehibe koa ny [[Jono|fanjonoana]]. Tamin' ny taona 2009 teo amin’ ny tanin’ ny kaominina dia 40 taonina ny [[antsisiky]] nojonoina.
Ny tantsaha mampiasa zezika simika dia latsaky ny 5 %. Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia ny [[vary]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Akondro (maniry)|akondro]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia ny [[Kafe (voany)|kafe]]. Ny isan' ny [[omby]] dia 2 669. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[Kafe (zavamaniry)|kafe]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny [[Akondro (voany)|akondro]]. 40 % amin' ny mponina no [[Fambolena|miasa tany]]. 35 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[Jono|fanjonoana]]. 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 130 no isan' ny [[kisoa]].
Ahitana fikambanam-piasatanana n yao. Ahitana fikambanan-tantsaha ny ao. Ahitana fikambanam-panjono ny ao amin' io tanàna io.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina sy andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra sy kôlejy ny ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia kamiao. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra dia 2 ora. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 4 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 10 000 Fmg. Misy fikambanan' ny mpampiasa lalan-tany ao. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany dia 8 000 Fmg.
== Fari-piaiana ==
2 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 3 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 20 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 75 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana ny ao. Ahitana polisy ao amin'ilay kaominina. Indeto ny fokontany 16 ao amin' ilay kaominina: Mahatalaky-Eroanga, Tsiharoa-Ambondro, Tsiharoa-Ampasy, Belavenoka-Andriambe, Farafara-Vatambe, Mahialambo, Manafiafy-Sainte Luce, Ebakika, Tsanoriha, Tsihalagna, Andramanaka, Mananara I, Mananara II, Volobe Atsimo, Beandry ary Volobe Avaratra..
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
52xs772tpwtif0kkzkqg739319btu2m
Manantenina
0
46187
1091738
1082768
2024-11-19T18:01:13Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091738
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Manantenina
|faritany=Toliary
|isam-ponina=18905
|firenena={{Madagasikara}}
|sary=Manantenina street view.jpg}}
I '''Manantenina''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro|distrikan' i Fort Dauphin]], [[Faritanin' i Toliara|Faritanin' i Toliary]]. Ny isan' ny mponiny dia 18 905 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51525 ary ny kaodin-distrika dia 515.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny [[vary]] no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[mangahazo]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[vomanga]]. 2 400 ny isan' omby. Ny isan' ny taona nisian' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 1. Ny [[vary]] no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny mangahazo. 35 % amin' ny mponina no [[Fambolena|miasa tany]]. 50 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[Jono|fanjonoana]]. 10 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. 150 no isan' ny [[kisoa]].
== Fotodrafitrasa ==
Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Misy biraom-paositra ao.
== Fitaterana ==
[[Sary:Madagascar national road 12a ferry.JPG|vignette|Lalanam-pirenena faha-12a, baka eo Ankaramany]]
Ny kamiao no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. 14 ora ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritra. 24 ora no fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 30 000 Fmg. 25 000 Fmg kosa saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany.
== Fari-piainana ==
3 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 22 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 2 volana. 5 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 70 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran' ny [[Fanabeazana eto Madagasikara|fanabeazana]]. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fahasalamana.
== Olana ==
Tapaka in-3 ny lalana tao anatin' ny taona 1999-2001. Ahitana [[Zandarimaria|zandary]] ao amin' ilay kaominina.
== Jereo koa ==
* [[Manantenina (fitrandrahana)|Manantenina (harena an-kibon' ny tany)]]
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
72dofk314bwiu2t0jml5vtu4nvdovdh
Ranomafana (Taolanaro)
0
46441
1091739
1010988
2024-11-19T18:09:14Z
Thelezifor
15140
Nanitatra vontoatiny
1091739
wikitext
text/x-wiki
I '''Ranomafana''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina ambanivohitra]] eto [[Madagasikara]] ao amin’ ny [[Distrikan' i Tolagnaro|distrikan’ i Tolagnaro]], izay ao anatin’ ny [[faritra Anosy]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 11 000 eo ho eo tamin' ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2001.
Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ao an-tanàna. [[Fambolena|Mpamboly]] ny 75 % amin' ny ankamaroan’ ny mponina ao amin’ ny kaominina, raha ny 20 % fanampiny kosa no mivelona amin’ ny [[fiompiana]]. Ny zava-maniry lehibe indrindra dia ny kafe sy ny vary, ary ny vokatra ara-pambolena hafa dia ny letisia sy mangahazo. Ny serivisy dia manome asa ho an'ny 3 % amin' ny mponina. Ankoatra izany, ny [[jono]] dia mampiasa ny 2 % amin' ny mponina. Andalovan’ ny lalam-paritany RIP 118 avy any [[Soanierana (Taolanaro)|Soanierana]] mankany [[Bevoay]] ity kaominina ity.
==Tantara==
{{...}}
==Jeografia==
{{...}}
==Toe-tany==
{{...}}
==Toe-karena==
{{...}}
==Jereo koa==
*[[Madagasikara]]
**[[Kaominina any Madagasikara]]
***Ranomafana (Taolanaro)
==Rohy ivelany ==
{{vangovango|Madagasikara}}
[[sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Tanàna ao Madagasikara]]
df63jg45fzhcrqyr1k6y6dv7u975mdn
1091741
1091739
2024-11-19T18:13:23Z
Thelezifor
15140
Fihodinana
1091741
wikitext
text/x-wiki
#FIHODINANA[[Ranomafana (Tolagnaro)]]
c1k1svqzjrpeivw3qy4ejm409ix9tn9
Ranopiso
0
46446
1091745
798045
2024-11-20T09:36:26Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091745
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Ranopiso
|faritany=Toliary
|isam-ponina=8950
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Ranopiso''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Miisa 8 950 ny isan' ny mponina ao aminy araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51511 ary ny kaodin-distrika dia 515
== Vokatry ny fambolena ==
Latsaky ny 5 % ny tantsaha mampiasa zezika simika. Ny [[mangahazo]] no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny [[tsaramaso]] no entana fahatelo lafo vidy indrindra. Misa 4 773 ny omby. Ny mangahazo no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. Ny 3 % amin' ny mponina no manao asa tanana. Miasa [[Fambolena|tany]] ny 70 % amin' ny mponina. Ny 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 7 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro ny any. Ijanon' ny taksiborosy sy ndalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra ny ao. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny kamiao kely no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Maharitra 1 ora ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany. Ahitana lalana godorô ao amin' ny kaominina. 1 ora ny faharetan' ny fitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 6 500 Fmg, toy izany koa ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany.
== Fari-piainana ==
Ny 5 % amn' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. ny 10 % amn' ny mponina dia mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 25 % amn' ny mponina no manan-karena. Ny 60 % amn' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran'ny fanabeazana ny ao amin' ilay kaominina.
== Olana ==
Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ahitana polisy sy zandary ny ao.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
d3ab0nyxo4eqxbxefdo2v288fla57r2
1091746
1091745
2024-11-20T09:42:27Z
Thelezifor
15140
Nanitatra vontoatiny
1091746
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Ranopiso
|faritany=Toliary
|isam-ponina=8950
|firenena={{Madagasikara}}
}}
I '''Ranopiso''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Miisa 8 950 ny isan' ny mponina ao aminy araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51511 ary ny kaodin-distrika dia 515.
Eo amin’ ny [[lalam-pirenena faha-13]], izay mampitohy an' Ihosy i Tolagnaro, sy ao amin’ ny [[Tangoron-tendrombohitra Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] no misy azy. Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ao an-tanàna. Ny voly lehibe indrindra dia ny vary, raha ny vokatra manan-danja hafa dia tsaramaso, katsaka ary mangahazo. Ny indostria sy ny serivisy dia manome asa ho an' ny 3 % sy 7 % amin' ny mponina.
== Vokatry ny fambolena ==
Latsaky ny 5 % ny tantsaha mampiasa zezika simika. Ny [[mangahazo]] no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny [[tsaramaso]] no entana fahatelo lafo vidy indrindra. Misa 4 773 ny omby. Ny mangahazo no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. Ny 3 % amin' ny mponina no manao asa tanana. Miasa [[Fambolena|tany]] ny 70 % amin' ny mponina. Ny 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 7 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro ny any. Ijanon' ny taksiborosy sy ndalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra ny ao. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny kamiao kely no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Maharitra 1 ora ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany. Ahitana lalana godorô ao amin' ny kaominina. 1 ora ny faharetan' ny fitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 6 500 Fmg, toy izany koa ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany.
== Fari-piainana ==
Ny 5 % amn' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. ny 10 % amn' ny mponina dia mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 25 % amn' ny mponina no manan-karena. Ny 60 % amn' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran'ny fanabeazana ny ao amin' ilay kaominina.
== Olana ==
Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ahitana polisy sy zandary ny ao.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
bbkeh2a4b2et85oxfcry3k2a5h2y26u
1091750
1091746
2024-11-20T09:53:04Z
Thelezifor
15140
Rohy
1091750
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Ranopiso
|faritany=Toliara
|isam-ponina=8950
|firenena={{Madagasikara}}
|faritra=Anosy}}
I '''Ranopiso''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Miisa 8 950 ny isan' ny mponina ao aminy araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 51511 ary ny kaodin-distrika dia 515.
Eo amin’ ny [[lalam-pirenena faha-13]], izay mampitohy an' Ihosy i Tolagnaro, sy ao amin’ ny [[Tangoron-tendrombohitra Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] no misy azy. Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ao an-tanàna. Ny voly lehibe indrindra dia ny vary, raha ny vokatra manan-danja hafa dia tsaramaso, katsaka ary mangahazo. Ny indostria sy ny serivisy dia manome asa ho an' ny 3 % sy 7 % amin' ny mponina.
== Vokatry ny fambolena ==
Latsaky ny 5 % ny tantsaha mampiasa zezika simika. Ny [[mangahazo]] no entana faharoa lafo vidy indrindra. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[vary]]. Ny [[tsaramaso]] no entana fahatelo lafo vidy indrindra. Misa 4 773 ny omby. Ny mangahazo no zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny vary. Ny 3 % amin' ny mponina no manao asa tanana. Miasa [[Fambolena|tany]] ny 70 % amin' ny mponina. Ny 20 % amin' ny mponina no miasa amin' ny [[fiompiana]]. 7 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ny ao. Misy tsena isan' andro ny any. Ijanon' ny taksiborosy sy ndalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra ny ao. Ahitana kôlejy ao amin' ilay tanàna. Tsy ny [[Jiro sy Rano Malagasy|JIRAMA]] no manome ny rano.
== Fitaterana ==
Ny kamiao kely no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. Maharitra 1 ora ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany. Ahitana lalana godorô ao amin' ny kaominina. 1 ora ny faharetan' ny fitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny andro fahavaratra dia 6 500 Fmg, toy izany koa ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritra amin' ny maintany.
== Fari-piainana ==
Ny 5 % amn' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. ny 10 % amn' ny mponina dia mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 25 % amn' ny mponina no manan-karena. Ny 60 % amn' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Fitantanana ==
Misy masoivohon' ny ministeran'ny fanabeazana ny ao amin' ilay kaominina.
== Olana ==
Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ahitana polisy sy zandary ny ao.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
2hsacdeildi5dslx9ra2d7oljg8hv1i
Vatolatsaka
0
46694
1091730
1064138
2024-11-19T16:57:32Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091730
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-23.300000|44.300000}}
{{infobox tanàna
|anarana = Vatolatsaka
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 13543
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Vatolatsaka''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|Distrikan' i Betioky-Sud]], [[Faritra Atsimo-Andrefana]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponiny dia 13 543 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 50604 ary ny kaodin-distrika dia 506.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[mangahazo]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velarantany dia ny [[katsaka]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[voanjo]]. Ny isan' ny omby dia 11 076. Ny isan' ny taona nisia' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 2. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[mangahazo]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny katsaka. 55 % amin' ny mponina no miasa tany. 40 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra ny ao.
== Fitaterana ==
Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia fiara lehibe. Ny faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany dia 3 ora. Ny fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra dia 3 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra dia 15 000 Fmg. Ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny maintany dia 15 000 Fmg.
== Fari-piainana ==
5 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 60 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 5 volana. 5 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 30 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Olana ==
Ny isan' ny vono olona tanatin' ny taona 1999-2001 dia 4. Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
{{reflist}}
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Atsimo-Andrefana]]
80x1xdaxcnfjb2pjginjn7mcx6btqhm
1091731
1091730
2024-11-19T17:00:23Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091731
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-23.300000|44.300000}}
{{infobox tanàna
|anarana = Vatolatsaka
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 13543
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Vatolatsaka''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|Distrikan' i Betioky-Sud]], [[Faritra Atsimo-Andrefana]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponiny dia 13 543 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2000. Ny kaodin-kaominina dia 50604 ary ny kaodin-distrika dia 506.
== Vokatry ny fambolena ==
Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia [[mangahazo]]. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velarantany dia ny [[katsaka]]. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia [[voanjo]]. Ny isan' ny omby dia 11 076. Ny isan' ny taona nisia' ny pesitry ny vorona teo anelanelan' ny taona 1999-2001 dia 2. Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin' ny lafin' ny velaran-tany dia ny [[mangahazo]]. Ny entana lafo vidy indrindra dia ny katsaka. 55 % amin' ny mponina no miasa tany. 40 % amin' ny mponina no miasa amin' ny fiompiana. 5 % amin' ny mponina no miasa amin' ny sampandraharaha. Ahitana fikambanan-tantsaha ao.
== Fotodrafitrasa ==
Tongan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Ijanon' ny taksiborosy ilay kaominina. Andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra ny ao.
== Fitaterana ==
Ny fiara lehibe no fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra. 3 ora no faharetan' ny dia mankany amin' ny renivohi-paritany. 3 ora no fotoam-pitaterana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. Azo aleha mandavan-taona ny lalan-tany. 15 000 Fmg ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny andro fahavaratra. 15 000 Fmg ny saran-dalan' ny olona tokana mankany amin' ny tanàn-dehibem-paritany amin' ny maintany.
== Fari-piainana ==
5 % amin' ny mponina no tena mahantra dia mahantra. 60 % amin' ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan' ny vanim-potoana mety hahalanian' ny vokatry ny taon-dasa dia 5 volana. 5 % amin' ny mponina no atao hoe manan-karena. 30 % amin' ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
== Olana ==
Ny isan' ny vono olona tanatin' ny taona 1999-2001 dia 4. Ao amin' ny atao hoe faritra mena ilay kaominina. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina.
== Rohy ivelany ==
* [http://www.ilo.cornell.edu/ilo/census.xls ilo.cornell.edu] - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
{{reflist}}
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Atsimo-Andrefana]]
6fy14i3lrbxl945b8ncmlsnl2cfm0wc
Arturo Danusso
0
218678
1091743
1016070
2024-11-20T02:18:47Z
CommonsDelinker
112
Removing [[:c:File:Paolo_Monti_-_Servizio_fotografico_-_BEIC_6338554.jpg|Paolo_Monti_-_Servizio_fotografico_-_BEIC_6338554.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: [[:c:Commons:Deletion requests/File:Paolo Monti - Servizio f
1091743
wikitext
text/x-wiki
{{infobox olona
|sary=
|anarana=Arturo Danusso
|teraka=
|maty=5 Desambra 1968
|firenena=Italia
|mpiaraka=
|asa=
* [[injeniera]]
|taona niasàna=
}}
[[File:Paolo Monti - Servizio fotografico - BEIC 6338811.jpg|thumb|[[Torre Velasca]], Milan. Photo by [[Paolo Monti]], 1960.]]
'''Arturo Danusso''' dia injeniera mizaka ny zom-pirenen'i [[Italia]] ary maty ny 5 Desambra 1968
== Jereo koa ==
* [[Biôgrafia]]
===Rohy ivelany===
* Ao amin'i Freebase: [https://www.freebase.com] {{Wayback|url=https://www.freebase.com/ |date=20160501004947 }}
[[sokajy:Biôgrafia]]
{{vangovango}}
[[sokajy:injeniera]]
[[sokajy:Maty tamin'ny taona 1968]]
99ln8w1x7yx6n4pxlcbfuooziz7n3js
Antanosy
0
229961
1091733
1091718
2024-11-19T17:47:45Z
Thelezifor
15140
Nanampy rohy anatiny
1091733
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:ANTANOSY.jpg|vignette|354x354px|Tanora lahy sy vavy antanosy]]
[[Sary:Antanosy tomb on the road from Fort Dauphin to Amboasary.jpg|vignette|Fasana antanosy manamorona ny lalana avy any [[Tolagnaro]] mankany [[Amboasary-Atsimo|Amboasary Atsimo]]]]
Ny '''Antanosy''' na '''Tanosy''' dia vondrom-poko ao amin' ny tendro atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], ao amin' ny [[faritra Anosy]] izay misy an' i [[Tolagnaro]], eo anelanelan' ny renirano [[Masianaka (ony)|Masianaka]] sy ny ony [[Mandrare]] no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] (ao amin' ny [[distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] (ao amin' ny [[distrikan' i Sakaraha]]) any amin' ny [[faritra Atsimo-Andrefana]]. I Tolagnaro no tanàn-dehiben' izy ireo. Nifindra any taorian' ny nandresen' ny [[Merina]] an' Anosy. ny Antanosy mipetraka any Bezaha sy ny manodidina. Tombanana ho 360 000 ny Antanosy tamin' ny taona 2013.
== Ny maha izy azy ny Antanosy ==
Ao amin' ny [[Faritra Anosy]] ao atsimo-atsinanan' i Madagasikara no tena fonenan' ny Antanosy, na dia eo aza ireo izay mipetraka any [[Bezaha]] sy ny manodidina, izay nifindran' ny sasany tamin' ny Antanosy taorian' ny nandresen' ny [[Fanjakan' Imerina|Merina]] an' Anosy.[[Sary:Two Antanosy ,men, 1900-1910.jpg|vignette|183x183px|Lehilahy antanosy, teo anelanelan' ny taona 1900 sy 1910.]]
Tamin' ny taonjato faha-19 dia nibodo ny ampahan-tanin' ny [[Mahafaly]] sy ny an' ny [[Bara]] ny Antanosy, hatrany amin' ny ony [[Onilahy]] any atsimo-andrefana, noho ny fahaiza-manaony. Vokatry ny fahatongavan' ny [[Merina|tafika merina]] tany Anosy izany fifindrà-monina izany<ref><small>Ogot, Bethwell A. (1992). ''[https://books.google.com/books?id=WAQbp7aLpZkC Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century]''. Paris: UNESCO.</small></ref>.
Niisa 360 000 any ho any ny Antanosy tamin' ny taona 2013<ref><small>Diagram Group (2013). ''[https://books.google.com/books?id=xJQuAgAAQBAJ Encyclopedia of African Peoples]''. San Francisco, CA: Routledge. p. .</small></ref>. 2 % n' ny [[Malagasy (vahoaka)|vahoaka malagasy]] eo ho eo ny Antanosy, ka anisan' ny vondrom-poko madinika eto [[Madagasikara]] amin' ny isan' ny mponina sy amin' ny velaran' ny tany nonenan' ny razambeny<ref><small>Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''[https://books.google.com/books?id=vyNVb2q0RisC&pg=PA23&dq=madagascar+ethnic+group#q=madagascar%20ethnic%20group Madagascar]'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115.</small></ref>.[[Sary:Antanosy warriors.jpg|vignette|282x282px|Mpiady antanosy tamin' ny taona 1908 any ho any]]
== Fiarahamonina ==
Nifindra monina avy any avaratra tokony ho 150–200 taona lasa izay ny razamben' ny Antanosy ankehitriny.
=== Ny foko mandrafitra ilay vondrona ===
Raha zaraina telo fotsiny, araka ny voalazan' ny Ministeran' ny Fambolena sy ny Fiompiana ary ny Jono (''Ministère de l'Agriculture, de l'Elevage et de la Pêche'' -- MAEP, 2003), dia izao ireo vondrona ireo:
* ny [[Antavaratra (tanosy)|Antavaratra]] any [[Manantenina]] (fifangaroan' ny Antanosy sy ny [[Antaisaka]]);
* ireo monina amin' ny lohasaha [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] ao amin' ny faritra [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]]
* ny [[Antatsimo (tanosy)|Antatsimo]] mipetraka any amin' ny tapany atsimo-andrefan' Anosy, manomboka any [[Ranopiso]] ka hatrany amin' ny onin' i [[Mandrare]].
Raha zaraina dimy, dia ao:
* ny Antavaratra na Tavaratra, ao amin' ny faritr' i [[Manantenina]] sy ny manodidina (atao hoe Temanantenina iireo izay monina na avy ao Manantenina fa ireo ao avaratra kokoa dia atao hoe Tavaratra);
* ny [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] na Tambolo, ao amin' ny faritr' i [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]];
* ny Antatsimo na Tatsimo, izay monina ao amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny [[faritra Anosy]], avy eo [[Ranopiso]] hatrany amin' ny reniranon' i [[Mandrare]] (any [[Amboasary-Atsimo]]);
* ny [[Antambato (tanosy)|Antambato]] na Tambato, monina ao amin' ny faritr' i [[Mahatalaky]] sy i [[Manafiafy]];
* ny [[Antanosy (Fanjahira)|Antanosy]] na Tanosy, ao amin' ny faritr' i [[Fanjahira]].
Fomba iray amaritana ny Antanosy koa ny fifantohana amin' ny [[Zafiraminia]] tonga teny Anosy tamin' ny taonjato faha-16, izay nandresy ny mponina izay efa nipetraka teo, ary ny tarana-mpanjakany taloha dia voafehin’ ny fasana antsoina hoe [[Enosiavaratse|Enosiavaratsy]] (Manarivo), Enosiatsimo (Andromira) ary Samby Anosy ([[Ifarantsa]]).
== Tantara ==
=== Tarana-mpanjaka zafiraminia ===
Tamin’ ny taonjato faha-16 dia tonga tany [[Faritra Anosy|Anosy]] ny [[Zafiraminia]] (taranak' i [[Raminia|Ramini]]<nowiki/>a) ary nifindra tany amin’ ny lohasahan' i [[Efaho (ony)|Efaho]] rehefa resin' ny [[Antambahoaka]] tany avaratra. Efa tamin’ ny taonjato faha-13 tany ho any no niaina teto [[Madagasikara]] ny Zafiraminia ary nifangaro tamin' ny Malagasy,izay efa nonina teto talohany; tsy nanana andrim-pivavahana silamo izy ireo na dia nitazona ny [[Abidy arabo|soratra arabo]] sy ny fomba amam-panao ara-piaraha-monina maro. Nampiditra ny fampiasana trano hazo ny Zafiraminia, nanana [[omby]] ho mariky ny fananan-karena, ary nanangana tarana-mpanjaka naharitra 200 taona.
=== Ny fifandraisana tamin' ny Eorôpeana ===
Raha nifindra tany Anosy avy any avaratra ny Zafiraminia dia nanomboka tonga avy any atsimo ny Eorôpeana. Tamin' ny 10 aogositra 1500, ny sambo [[Pôrtogaly|pôrtogey]] - izay nisaraka tamin' ny ''[[Armadas da Índia]]'' faha-2 - no Eorôpeana voalohany nahita an' i [[Madagasikara]], tany amin' ny morontsiraka atsimo akaikin' i [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] ankehitriny. Nantsoin' izy ireo hoe ''Ilha de São Lourenço'' (''Saint-Laurent'' amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]]) i Madagasikara. Nisy sambo vaky dimy, fara fahakeliny, teo amin' io morontsiraka io teo anelanelan' ny taona 1504 sy 1507, ary ny sasany tamin' ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]] sisa velona no nanorina ny rova ''Tranovato'', trano vato mirefy 10 m<sup>2</sup> teo amin' ny havoana iray 9 km any andrefan’ i Fort-Dauphin ankehitriny. Tamin' ny 4 Aogositra 1508 dia tonga nanamita iraka ara-barotra pôrtogey i [[Diogo Lopes de Sequeira]], ary nanavotra olona roa avy amin' ny sambo, izay niasa ho mpandika teny malagasy.
Tamin' ny taona 1613 dia nitsidika ny rova vato tao Tranovato, izay nipetrahan' ny mpanjaka teo an-toerana, [[Chambanga]], ny sambo pôrtogey nankaty Madagasikara. Nifanarahana ny fifaneken' ny fisakaizana, nosokafana ny raharaham-barotra. Nisy ny tsy fifanarahana momba ny fanerena ny mpanjaka Chambanga handefa an' i [[Drian-Ramaka]] zanany hianatra momba ny fivavahana katôlika any Goa (any [[India]]). Lasa tsy natoky i Chambanga rehefa nanomboka nitady [[volamena]] sy [[volafotsy]] ny Pôrtogey; nampiato ny raharaham-barotra izy, niezaka ny hamoana izany tany Anosy. Nitohy ny varotra rehefa nandimby an-drainy i Drian-Ramaka, ary nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] fa tsy nanaiky ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]].
=== Fiorenam-ponenan' ny Frantsay ===
Tamin’ ny taona 1604 dia nanomboka nandefa sambo nankaty Madagasikara ny mpanjaka frantsay [[Henri IV (mpanjakan' i Frantsa)|Henri IV]] mba hifaninana amin' ny zanatany [[Nederlandy|hôlandey]] any amin' ny [[Golden Coast (faritra)|Golden Coast]] (na ''Costa do Ouro'' amin' ny [[Fiteny pôrtogey|teny pôrtogey]], "Morontsiraky ny Volamena") any [[Afrika]] (ampahany amin' i [[Ganà]] ankehitriny). Niorina teny [[Manafiafy]] ao Anosy ny fonenan' ny frantsay. Betsaka ny maty tamin' ny volana voalohany, angamba noho ny [[tazomoka]] sy ny fivalanan-dra [[disanteria]] tany amin’ ny faritra misy [[honahona]], ary nafindra 40 km atsimo-andrefana mankany amin' ny [[Saikinosy|saikinosi]]<nowiki/>n' i Taolanaro ilay tanàna ary nanorenan' izy ireo ilay nantsoina tatỳ aoriana hoe [[Tolagnaro|Fort Dauphin]], [[Fanjanahantany|zanatany]] frantsay voalohany aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]].
Hitan' ny Frantsay ho azo atao namana i Drian-Ramaka; teo amin' ny sisin' ny tanànan' ny [[Zafiraminia]] ny toeram-ponenan' izy ireo. Nanambady vehivavy andriana zafindraminia i [[Jacques de Pronis]], governora voalohany tao amin' ny [[Compagnie française des Indes orientales]]. Na izany aza, dia nanao izay natezitra ny voanjo i Pronis ka nafatotr' izy tamin' ny rojo vy; taorian' ny famonjena azy dia noroahina tany amin' ny nosy [[La Réunion]] ny mpikomy - na Frantsay na Malagasy. I [[Étienne de Flacourt]] no nandimby azy, ary nikatsaka ny hanangana zanatany maromaro teto Madagasikara mba hamatsiana indray ny sambo eorôpeana mandeha any amin' ny faritra [[India Atsinanana (faritra)|India Atsinanana]], hahazoana sakafo avy amin' ny Malagasy, na amin' ny alalan' ny varotra izany na an-keriny, ary ny nisy koa ny fivarotana [[Aika (zavamaniry)|aika]] (''Indigofera tinctoria'') sy [[Paraky (zavamaniry)|paraky]] ary [[fary]] hamatsiana ny fanitarana ny [[fanjanahantany]].
Nitady izay handresena an' Anosy ny governora nifandimby tao Fort-Dauphin, tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17, tamin' ny fandrobana ny fahefan' ny mpanjaka zafiraminia, izay niray hina tamin' ny andron' i Drian Ramaka (ary tatỳ aoriana tamin' ny andron' [[Andriampanolahy]] zanany). Nisy ny hetsika miaramila maromaro izay nandroba sy nandoro tanàna, namono sy [[Fanandevozana|nanandevo]] ny Malagasy ary nangalatra [[omby]] an' aliny. Famonoana olona sy [[fanapoizinana]] ary fisamborana sy fandoroana an' i Fort-Dauphin no nasetrin' ny Malagasy izany. Tamin' ny taona 1674, taorian' ny nananganana indroa ny ''Compagnie française des Indes orientales'', noho ny tsy fahampian' ny tombom-barotra, dia nialan' ny Frantsay i Fort-Dauphin ary nilaozany koa ny zanatany.
=== Fitondrana tompomenakely ===
Nitohy ny disadisa tany Anosy taorian' ny fandroahana ny Frantsay. Rehefa nialokaloka tao Fort-Dauphin ny [[jiolahin-tsambo]] vaky sambo tamin' ny taona 1697, dia nanendry an' i [[Abraham Samuel]], izay [[safiotra]] avy any [[Martinique]], mba ho mpanjaka mpitarika azy ireo. Nitarika [[Asan-jiolahin-tsambo|jiolahin-tsambo]] tamin' hiady tsy tapaka tamin' i [[Diamarang Diamera]], mpanjaka antanosy, i Samuel, mandra-pahafatiny tamin' ny 1705. Niezaka nifehy ny tany indray ny Zafiraminia, nefa tsy nahomby; niatrika fikomiana maromaro izy ireo. Nihena ny isan' ny tanànan' ny voanjo sy ny habeny, ary nifindra tany anaty tanety izy ireo.
Tonga nanarina an' i Fort-Dauphin ho toby famatsiana ilay Frantsay atao hoe [[Louis Laurent de Maudave]] tamin' ny taona 1768. Nisy mpitondra niisa 35 tao amin' ny faritr' Anosy, izay tsy nifanaraka fa niady ny ankamaroany, ary tsy nisy nitondra olona mihoatra ny 3 000. Nanao sonia fifanarahana 30 tamin’ ny mpanjaka teo an-toerana i Louis Laurent de Maudave, nanao fifanekena tamin' ny fanomezana [[basy]] azy ireo (basy maherin' ny 10 000 sy [[vanja]] 50 taonina no namidy). Nofoanan' ny fitondram-panjakana frantsay anefa ny ''Compagnie française des Indes orientales'' tamin' ny taona nanaraka, ary nilaozana ny toeram-pivarotan' i Maudave. Tokony ho tamin' ny fotoana niaingan' ny Frantsay dia nianjera koa ny fanjakan' ny [[Zafiraminia]], izay ravan' ny ady nanomboka tamin' ny tapaky ny tampolo 1600.
Tamin' ny taona 1819 dia nosokafan' ny Frantsay indray i Fort Dauphin, rehefa avy nifampiraharaha tamin' ny lehiben' ny [[Zafiraminia]], atao hoe [[Rabefania]]. Nila ny fiarovan' ny Frantsay tamin' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay nikatsaka ny hanapaka an' i Madagasikara manontolo, i Rabefania. Nanohy nanondrana omby i Fort-Dauphin, ary lasa toeram-panandevozana ihany koa sady nanao fitanehana [[toaka]].
=== Fanapahan' ny Merina ===
Nisy miaramilan' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay niisa 3 000 hatramin' ny 4 000, nidina ny morontsirak' Anosy ary nahafaka an' i Fort-Dauphin tamin' ny 14 Marsa 1825, ka tamin' izany no nifehy ny morontsiraka atsinanan’ i [[Madagasikara]] manontolo ny Fanjakan' Imerina. Miaramila 800 avy any Imerina mirongo basy no nifehy ny fitaterana an-dranomasina sy ny raharaham-barotra niaraka amin' ny miaramila tamin' ny tanàna hafa amorontsiraka. Nanohitra ny fomba feno habibiana nataon' ny Merina anefa ny ampahany be tamin' Anosy ka tsy nanoa fa nifehy tena, raha ny tena marina, ny mponina tany.
=== Adin' ny Frantsay sy ny Malagasy ===
Nanafika an' i [[Madagasikara]] i Frantsa tamin' ny taona 1883, mba hanoherana ny fitombon' ny herin' ny [[Britaina Lehibe|Britanika]] aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]]. Tany avaratr' i Madagasikara no tena nifantohan' ity fanirahana tafika voalohany teto Madagasikara ity, izay ivon' ny fahefan' Imerina. Izany no nahatonga ny Antanosy hikomy sy haka an' i [[Fort-Dauphin]], na dia nalain' ny [[Merina]] aza izany tamin' ny taona 1884. Tamin' ny taona 1885 dia nodarohan' ny sambo mpiady frantsay baomba ilay rova. Namerina namaritra ny faritra aty [[Afrika]] feheziny i [[Britaina Lehibe]] sy i [[Frantsa]]; lasa [[Prôtektôrata Frantsain' i Madagasikara|prôtektôrata frantsay i Madagasikara]]. Avy eo dia nanao fanirahana miaramila faharoa aty Madagasikara tamin’ ny taona 1894 ny Frantsay.
=== Zanatany frantsay ===
Lasa [[Madagasikara zanatany frantsay|zanatany frantsay]] tamin' ny fomba ôfisialy i Madagasikara tamin' ny 6 Aogositra 1896, ary ny miaramila frantsay no nifehy an' i Fort-Dauphin. Nisy tsy fandriam-pahalemana goavana tany amin' ny faritra hafa any amin' ny tapa,ny atsimon' i Madagasikara. Notarihin' ny mpanjaka antanosy [[Rabefagnatrika]], izay mpifaninana tamin' ny mpanjakan' i [[Manambaro]] atao hoe [[Rabefialy]], izay nanohana ny Frantsay, ny fanoherana tao anivon' Anosy. Resin' ny Frantsay ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898, tamin' ny alalan' ny fomba fanoheram-pikomiana novolavolaina tany [[Indôsina]].
Niteraka fikomiana kely sy fanafihana, izay niafara tamin’ ny [[Fikomian' ny Malagasy tamin' ny taona 1904–1905|fikomiana faobe tamin' ny taona 1904–1905]], ny fitondrana henjana sy ny tsy firaharahana ny [[kolontsaina malagasy]]. Nitarika mpikomy nianatsimo nankany Anosy i [[Befagnatrika]], izay mpanjakan' ny Antanosy, ary tamin' ny volana Desambra 1904 dia nahafaka an' i [[Esira]] sy i [[Fort Dauphin|Fort-Dauphin]] ary i [[Manambaro]], tamin’ ny fandrobana izay niely patrana. Amin' ny ankapobeny dia nanohana ny fikomiana ny [[Prôtestantisma eto Madagasikara|Prôtestanta]], ary nisy fiangonana katôlika maromaro nodoran' ny mpikomy.
Nihamafy ny fihetseham-po [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalista]] sy mpanohana ny fahaleovantena teto Madagasikara taorian' ny fiverenan' ny lehilahy izay noterena hanao miaramila, ny fanohizana ny [[Asa an-tery vozona|asa an-terivozona]], ary ny tsy fisian' ny fanavaozana nampanantenain' i [[Charles de Gaulle]]. Rehefa tsy nety nanohana ny dingana [[Demôkrasia|demôkratika]] mankany amin' ny fahaleovantenan' i Madagasikara ny governemanta frantsay, dia nahazo vahana ny mpitarika ny tolona ho an' ny fahaleovantena ary nanomboka ny [[Tolom-bahoaka tamin' ny 1947|fitroaran' ny Malagasy tamin' ny taona 1947–1949]].
=== Repoblikan' i Madagasikara ===
Nahazo fahaleovan-tena tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Madagasikara tamin' ny taona 1958. Notoherin' ny fitroaran' ny tantsaha tany amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] (anisan' izany [[Faritra Anosy|Anosy]]) ny fahefana ara-pôlitikan' ny fitondrana vaovao, tamin' ny taona 1971. Nitarika ho amin' ny fanangana ny [[Repoblika Demôkratika Malagasy]] tamin' ny taona 1975 ny fihetsiketsehan' ny mpianatra narahin' ny fitokonana faobe sy ny rotaka.
== Fiteny ==
Ny ankamaroan' ny Antanosy dia mampiasa ny [[fiteny antanosy]], izay [[fitenim-paritra malagasy]], sampan' ny [[Fiteny malaiô-pôlineziana|vondrom-piteny malaiô-pôlineziana]] avy amin' ny [[fiteny baritô]] any atsimon' i [[Bôrneô]]. Miteny antanosy ihany koa ny Antanosy ao amin' ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] ([[Distrikan'i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] ([[Distrikan'i Sakaraha|distrikan' i Sakaraha]]). Ity fiteny ity no fiteny malagasy nosoratana voalohany amin' ny [[abidy latina]] (vavaka kristiana amin' ny fiteny antanosy)..
== Toekarena ==
=== Jono ===
Mpiandriaka sy [[Jono|mpanjono]] ny Antanosy monina amorotsiraka.
=== Fambolena sy fiompiana ===
Mpamboly [[vary]] sy [[mangahazo]] sy [[Fiompiana omby|mpiompy omby]] kosa ireo izay monina an-tanety lavitra ny [[ranomasina]]. Raha ampy ny [[Rotsa-drano|rotsak' orana]], dia ny [[vary]] no vokatra voalohany amin' ny sakafo. Sakafo tena ilaina ho an’ ireo izay tsy mahavidy vary mandritra ny taona ny [[mangahazo]], anisan' izany ny ankamaroan' ny Malagasy any an-toerana. Kely ny vokatra avy amin' ny ankamaroan' ny voly, indrindra noho ny fomba fambolena mbola nentim-paharazana. Ny [[Kafe (maniry)|kafe]] (avy amin’ ny faritra [[Ranomafana]] indrindraindrindra), ny [[trongatsy mavokely]] (''Catharanthus roseus''), ny [[taretra]] (''Agave sisalana'') ary ny [[Dipoavatra (maniry)|dipoavatra]] (''Schinus'') no voly fanondrana efatra lehibe ao amin' ny faritra Anosy.
=== Taozavatra ===
[[Sary:Tanosy dwelling.jpg|vignette|Trano antanosy]]
Misy koa ny mpanefy sy ny mpanamboatra trano amin' ny hazo.
=== Varotra ===
Anisan' ny fiveloman' ny olona koa ny divarotana ny vokatry ny fitrandrahany ny [[zavamaniry]] sy ny [[biby]] any an' ala ([[tantely]], [[hazo]], zavamaniry fanao [[raokandro]]). Fanao matetika mandritra ny tsena isan-kerinandro eo an-toerana ny varotra, satria monina any amin' ny tanàna ambanivohitra lavitra vitsy mponina ny ankamaroan' ny mponina<ref><small>Lyon, Linda M. (2003). ''[https://research.wsulibs.wsu.edu:8443/xmlui/bitstream/handle/2376/119/l..?sequence=1 Antanosy Odyssey II: Application of the use and knowledge of non-domesticated medicinal plants on conservation among the people of Madagascar]''. Doctoral dissertation, Washington State University.</small></ref>.
== Kolontsaina ==
[[Sary:Man from the Antanosy tribe in Madagascar 1950. (9420075397).jpg|vignette|Lehilahy antanosy tamin' ny taona 1950]]
=== Ny fivavahan-drazana ===
Toy ny faritra maro eto [[Madagasikara]] dia maro ny Antanosy mandala ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] izay iantsoana an' i [[Zanahary]] sy anajana ny [[Razana (finoana malagasy)|razana]]. Mbola maro ny Kristiana ao Anosy manaja ny finoana nentim-paharazanana, indrindra ny [[Fady (malagasy)|fady]] samihafa, izay mifangaro ihany koa amin' ny [[Silamo eto Madagasikara|fanao mozilmàna]] izay niditra tao efa taonjato maro lasa.
=== Ny kristianisma ===
Tamin' ny taompolo 1610 dia nisy fiangonana naorina ho an' ny [[Zezoita]] izay natao hanombohana ny [[fitoriana ny filazantsara]]. Tsy nanaiky ny handefasana an' i [[Drian-Ramaka]] zanany lahy ho any [[Goa]] (any [[India]]) hianatra momba ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]] ny mpanjaka [[Chambanga]]. Nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] i Drian-Ramaka, rehefa nandimby an-drainy, fa tsy nanaiky ny fivavahana katôlika. Vokatry ny tsy fahombiazan' ny Zezoita (Malagasy iray monja no natao [[batemy]] nandritra ny herintaona) dia niala tao Anosy izy ireo tamin' ny taona 1617. Tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17 dia notarihin' ny [[Lazarista]] (''Congrégation de la Mission'') ny asa fitoriana. Tamin’ ny taona 1869, taorian' ny fahazoan' ny [[Fanjakan' Imerina]] ny fanapahana an' Anosy, dia niova ho kristiana ny mpanjakavavy merina [[Ranavalona II]]. Nisy fiangonana naorina tao Fort-Dauphin ary tsy maintsy nanatrika fivavahana ny mponina tao. Ny evanjelista avy amin' ny [[London Missionary Society]] no nitarika ny fiangonana tatỳ aoriana. Taorian' ny naha lasa [[Zanatanin' i Madagasikara sy ny tany miankina|zanatany frantsay]] an' i Madagasikara dia niseho ny fikomiana goavana tany atsimon' i Madagasikara, nefa resy ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898. Taorian’ ilay fikomiana dia nakaton' ny Frantsay ny sekoly loterana sy ny [[Loteranisma eto Madagasikara|fiangonana loterana]], izay noheveriny ho mpiray tsikombakomba amin' ny mpikomy.
=== Fombafomba amin' ny fandevenana ===
[[Sary:Mahafaly-tomb.jpg|vignette|Orimbato antanosy]]
Manangana [[tsangambato]] na [[orimbato]] ny Antanosy mba hahatsiarovany ny havany maty, na dia efa milevina am-pasana, ka matetika amin' ny toerana malaky talaky mason' ny besinimaro no anorenana izany, toy ny toerana amoron-dalana.
[[Sary:Ethnic_groups_of_Madagascar_Map.png|vignette|Ny fitsinjaran' ny vondrom-poko eto Madagasikara]]
== Jereo koa ==
'''<big>Vahoaka eto Madagasikara</big>'''
'''Ny foko eto Madagasikara'''
* [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
'''Ny vahoaka hafa eto Madagasikara'''
* [[Sinoa eto Madagasikara]]
* [[Vazaha eto Madagasikara]]
* [[Karàna]]
'''Samihafa'''
* [[Jiosy malagasy]]
== Tahirin-kevitra ==
* [https://tafa-sy-dinika.jimdo.com/antanosy-bara-betsileo/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika ny Antanosy, Bara ary Betsileo]
* [http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika fanjakana Antanosy] {{Wayback|url=http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ |date=20170116142101 }}
== Boky azo anovozan-kevitra ==
* Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''Madagascar'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. <nowiki>ISBN 978-1-84162-197-5</nowiki>.
* Clément Sambo, "Destins astrologiques et liberté humaine", ''Études Océan Indien'', 16, Paris : INALCO, 1993, pp. 1-29.
* Clément Sambo, "Pose les devinettes ? Les contes brefs des enfants malgaches", in : J. Koubi, dir., ''Enfance et Société d’Asie du Sud-Est'', Paris : L’Harmattan, 1994.
* Clément Sambo, ''Aspects philosophiques de l’astrologie traditionnelle antanosy''. [Mémoire de maîtrise en philosophie], 1983, 170 p. CUR, Toliara, Département de Philosophie.
* Clément Sambo, ''Folklore oral des enfants malgaches''. Paris : INALCO, 285 p. [« Travaux et Documents », 4], 1987.
* Clément Sambo, ''Langages non conventionnels à Madagascar. Argot des jeunes et proverbes gaillards''. Paris : Karthala, 2001, 400 p.
* Clément Sambo, ''Oralité et tradition des enfants malgaches''. [Thèse de Doctorat Nouveau Régime] soutenu à l’Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Paris. 2 volumes, 300 + 200 p. 1990.
* Clément Sambo, ''Tradition et oralité à Madagascar'', Synthèse des travaux en vue de l’Habilitation à Diriger des Recherches (HDR), 737 p, 2005.
* Diagram Group (2013). ''Encyclopedia of African Peoples''. San Francisco, CA: Routledge. <nowiki>ISBN 9781135963415</nowiki>.
* Guillaume et Alfred Grandidier, ''Histoire physique, naturelle et politique de Madagascar'', vol. 5, Histoire politique et coloniale, t. 3, Histoire des populations autres que les Merina, fasc. 1, Betsileo, Betsimisaraka, Antanosy ..., Imprimerie officielle, Tananarive, 1948, 255 p.
* Jean-Jacques Rabenirina, ''Le rituel mobilisateur de la circoncision (Savatsy ou cérémonie de circoncision chez les Antanosy de Soamanonga)'', Université de Bordeaux 2, 1998, 429 p. (thèse)
* Ogot, Bethwell A. (1992). ''Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century''. Paris: UNESCO. <nowiki>ISBN 9789231017117</nowiki>.
== Loharano sy fanamarihana ==
[[Sokajy:Foko ao Madagasikara]]
70e4ie2oimfxvib16rfnrqhhae1bved
1091736
1091733
2024-11-19T17:54:46Z
Thelezifor
15140
Nanitsy rohy anatiny
1091736
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:ANTANOSY.jpg|vignette|354x354px|Tanora lahy sy vavy antanosy]]
[[Sary:Antanosy tomb on the road from Fort Dauphin to Amboasary.jpg|vignette|Fasana antanosy manamorona ny lalana avy any [[Tolagnaro]] mankany [[Amboasary-Atsimo|Amboasary Atsimo]]]]
Ny '''Antanosy''' na '''Tanosy''' dia vondrom-poko ao amin' ny tendro atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], ao amin' ny [[faritra Anosy]] izay misy an' i [[Tolagnaro]], eo anelanelan' ny renirano [[Masianaka (ony)|Masianaka]] sy ny ony [[Mandrare]] no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] (ao amin' ny [[distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] (ao amin' ny [[distrikan' i Sakaraha]]) any amin' ny [[faritra Atsimo-Andrefana]]. I Tolagnaro no tanàn-dehiben' izy ireo. Nifindra any taorian' ny nandresen' ny [[Merina]] an' Anosy. ny Antanosy mipetraka any Bezaha sy ny manodidina. Tombanana ho 360 000 ny Antanosy tamin' ny taona 2013.
== Ny maha izy azy ny Antanosy ==
Ao amin' ny [[Faritra Anosy]] ao atsimo-atsinanan' i Madagasikara no tena fonenan' ny Antanosy, na dia eo aza ireo izay mipetraka any [[Bezaha]] sy ny manodidina, izay nifindran' ny sasany tamin' ny Antanosy taorian' ny nandresen' ny [[Fanjakan' Imerina|Merina]] an' Anosy.[[Sary:Two Antanosy ,men, 1900-1910.jpg|vignette|183x183px|Lehilahy antanosy, teo anelanelan' ny taona 1900 sy 1910.]]
Tamin' ny taonjato faha-19 dia nibodo ny ampahan-tanin' ny [[Mahafaly]] sy ny an' ny [[Bara]] ny Antanosy, hatrany amin' ny ony [[Onilahy (ony)|Onilahy]] any atsimo-andrefana, noho ny fahaiza-manaony. Vokatry ny fahatongavan' ny [[Merina|tafika merina]] tany Anosy izany fifindrà-monina izany<ref><small>Ogot, Bethwell A. (1992). ''[https://books.google.com/books?id=WAQbp7aLpZkC Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century]''. Paris: UNESCO.</small></ref>.
Niisa 360 000 any ho any ny Antanosy tamin' ny taona 2013<ref><small>Diagram Group (2013). ''[https://books.google.com/books?id=xJQuAgAAQBAJ Encyclopedia of African Peoples]''. San Francisco, CA: Routledge. p. .</small></ref>. 2 % n' ny [[Malagasy (vahoaka)|vahoaka malagasy]] eo ho eo ny Antanosy, ka anisan' ny vondrom-poko madinika eto [[Madagasikara]] amin' ny isan' ny mponina sy amin' ny velaran' ny tany nonenan' ny razambeny<ref><small>Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''[https://books.google.com/books?id=vyNVb2q0RisC&pg=PA23&dq=madagascar+ethnic+group#q=madagascar%20ethnic%20group Madagascar]'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115.</small></ref>.[[Sary:Antanosy warriors.jpg|vignette|282x282px|Mpiady antanosy tamin' ny taona 1908 any ho any]]
== Fiarahamonina ==
Nifindra monina avy any avaratra tokony ho 150–200 taona lasa izay ny razamben' ny Antanosy ankehitriny.
=== Ny foko mandrafitra ilay vondrona ===
Raha zaraina telo fotsiny, araka ny voalazan' ny Ministeran' ny Fambolena sy ny Fiompiana ary ny Jono (''Ministère de l'Agriculture, de l'Elevage et de la Pêche'' -- MAEP, 2003), dia izao ireo vondrona ireo:
* ny [[Antavaratra (tanosy)|Antavaratra]] any [[Manantenina]] (fifangaroan' ny Antanosy sy ny [[Antaisaka]]);
* ireo monina amin' ny lohasaha [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] ao amin' ny faritra [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]]
* ny [[Antatsimo (tanosy)|Antatsimo]] mipetraka any amin' ny tapany atsimo-andrefan' Anosy, manomboka any [[Ranopiso]] ka hatrany amin' ny onin' i [[Mandrare]].
Raha zaraina dimy, dia ao:
* ny Antavaratra na Tavaratra, ao amin' ny faritr' i [[Manantenina]] sy ny manodidina (atao hoe Temanantenina iireo izay monina na avy ao Manantenina fa ireo ao avaratra kokoa dia atao hoe Tavaratra);
* ny [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] na Tambolo, ao amin' ny faritr' i [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]];
* ny Antatsimo na Tatsimo, izay monina ao amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny [[faritra Anosy]], avy eo [[Ranopiso]] hatrany amin' ny reniranon' i [[Mandrare]] (any [[Amboasary-Atsimo]]);
* ny [[Antambato (tanosy)|Antambato]] na Tambato, monina ao amin' ny faritr' i [[Mahatalaky]] sy i [[Manafiafy]];
* ny [[Antanosy (Fanjahira)|Antanosy]] na Tanosy, ao amin' ny faritr' i [[Fanjahira]].
Fomba iray amaritana ny Antanosy koa ny fifantohana amin' ny [[Zafiraminia]] tonga teny Anosy tamin' ny taonjato faha-16, izay nandresy ny mponina izay efa nipetraka teo, ary ny tarana-mpanjakany taloha dia voafehin’ ny fasana antsoina hoe [[Enosiavaratse|Enosiavaratsy]] (Manarivo), Enosiatsimo (Andromira) ary Samby Anosy ([[Ifarantsa]]).
== Tantara ==
=== Tarana-mpanjaka zafiraminia ===
Tamin’ ny taonjato faha-16 dia tonga tany [[Faritra Anosy|Anosy]] ny [[Zafiraminia]] (taranak' i [[Raminia|Ramini]]<nowiki/>a) ary nifindra tany amin’ ny lohasahan' i [[Efaho (ony)|Efaho]] rehefa resin' ny [[Antambahoaka]] tany avaratra. Efa tamin’ ny taonjato faha-13 tany ho any no niaina teto [[Madagasikara]] ny Zafiraminia ary nifangaro tamin' ny Malagasy,izay efa nonina teto talohany; tsy nanana andrim-pivavahana silamo izy ireo na dia nitazona ny [[Abidy arabo|soratra arabo]] sy ny fomba amam-panao ara-piaraha-monina maro. Nampiditra ny fampiasana trano hazo ny Zafiraminia, nanana [[omby]] ho mariky ny fananan-karena, ary nanangana tarana-mpanjaka naharitra 200 taona.
=== Ny fifandraisana tamin' ny Eorôpeana ===
Raha nifindra tany Anosy avy any avaratra ny Zafiraminia dia nanomboka tonga avy any atsimo ny Eorôpeana. Tamin' ny 10 aogositra 1500, ny sambo [[Pôrtogaly|pôrtogey]] - izay nisaraka tamin' ny ''[[Armadas da Índia]]'' faha-2 - no Eorôpeana voalohany nahita an' i [[Madagasikara]], tany amin' ny morontsiraka atsimo akaikin' i [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] ankehitriny. Nantsoin' izy ireo hoe ''Ilha de São Lourenço'' (''Saint-Laurent'' amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]]) i Madagasikara. Nisy sambo vaky dimy, fara fahakeliny, teo amin' io morontsiraka io teo anelanelan' ny taona 1504 sy 1507, ary ny sasany tamin' ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]] sisa velona no nanorina ny rova ''Tranovato'', trano vato mirefy 10 m<sup>2</sup> teo amin' ny havoana iray 9 km any andrefan’ i Fort-Dauphin ankehitriny. Tamin' ny 4 Aogositra 1508 dia tonga nanamita iraka ara-barotra pôrtogey i [[Diogo Lopes de Sequeira]], ary nanavotra olona roa avy amin' ny sambo, izay niasa ho mpandika teny malagasy.
Tamin' ny taona 1613 dia nitsidika ny rova vato tao Tranovato, izay nipetrahan' ny mpanjaka teo an-toerana, [[Chambanga]], ny sambo pôrtogey nankaty Madagasikara. Nifanarahana ny fifaneken' ny fisakaizana, nosokafana ny raharaham-barotra. Nisy ny tsy fifanarahana momba ny fanerena ny mpanjaka Chambanga handefa an' i [[Drian-Ramaka]] zanany hianatra momba ny fivavahana katôlika any Goa (any [[India]]). Lasa tsy natoky i Chambanga rehefa nanomboka nitady [[volamena]] sy [[volafotsy]] ny Pôrtogey; nampiato ny raharaham-barotra izy, niezaka ny hamoana izany tany Anosy. Nitohy ny varotra rehefa nandimby an-drainy i Drian-Ramaka, ary nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] fa tsy nanaiky ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]].
=== Fiorenam-ponenan' ny Frantsay ===
Tamin’ ny taona 1604 dia nanomboka nandefa sambo nankaty Madagasikara ny mpanjaka frantsay [[Henri IV (mpanjakan' i Frantsa)|Henri IV]] mba hifaninana amin' ny zanatany [[Nederlandy|hôlandey]] any amin' ny [[Golden Coast (faritra)|Golden Coast]] (na ''Costa do Ouro'' amin' ny [[Fiteny pôrtogey|teny pôrtogey]], "Morontsiraky ny Volamena") any [[Afrika]] (ampahany amin' i [[Ganà]] ankehitriny). Niorina teny [[Manafiafy]] ao Anosy ny fonenan' ny frantsay. Betsaka ny maty tamin' ny volana voalohany, angamba noho ny [[tazomoka]] sy ny fivalanan-dra [[disanteria]] tany amin’ ny faritra misy [[honahona]], ary nafindra 40 km atsimo-andrefana mankany amin' ny [[Saikinosy|saikinosi]]<nowiki/>n' i Taolanaro ilay tanàna ary nanorenan' izy ireo ilay nantsoina tatỳ aoriana hoe [[Tolagnaro|Fort Dauphin]], [[Fanjanahantany|zanatany]] frantsay voalohany aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]].
Hitan' ny Frantsay ho azo atao namana i Drian-Ramaka; teo amin' ny sisin' ny tanànan' ny [[Zafiraminia]] ny toeram-ponenan' izy ireo. Nanambady vehivavy andriana zafindraminia i [[Jacques de Pronis]], governora voalohany tao amin' ny [[Compagnie française des Indes orientales]]. Na izany aza, dia nanao izay natezitra ny voanjo i Pronis ka nafatotr' izy tamin' ny rojo vy; taorian' ny famonjena azy dia noroahina tany amin' ny nosy [[La Réunion]] ny mpikomy - na Frantsay na Malagasy. I [[Étienne de Flacourt]] no nandimby azy, ary nikatsaka ny hanangana zanatany maromaro teto Madagasikara mba hamatsiana indray ny sambo eorôpeana mandeha any amin' ny faritra [[India Atsinanana (faritra)|India Atsinanana]], hahazoana sakafo avy amin' ny Malagasy, na amin' ny alalan' ny varotra izany na an-keriny, ary ny nisy koa ny fivarotana [[Aika (zavamaniry)|aika]] (''Indigofera tinctoria'') sy [[Paraky (zavamaniry)|paraky]] ary [[fary]] hamatsiana ny fanitarana ny [[fanjanahantany]].
Nitady izay handresena an' Anosy ny governora nifandimby tao Fort-Dauphin, tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17, tamin' ny fandrobana ny fahefan' ny mpanjaka zafiraminia, izay niray hina tamin' ny andron' i Drian Ramaka (ary tatỳ aoriana tamin' ny andron' [[Andriampanolahy]] zanany). Nisy ny hetsika miaramila maromaro izay nandroba sy nandoro tanàna, namono sy [[Fanandevozana|nanandevo]] ny Malagasy ary nangalatra [[omby]] an' aliny. Famonoana olona sy [[fanapoizinana]] ary fisamborana sy fandoroana an' i Fort-Dauphin no nasetrin' ny Malagasy izany. Tamin' ny taona 1674, taorian' ny nananganana indroa ny ''Compagnie française des Indes orientales'', noho ny tsy fahampian' ny tombom-barotra, dia nialan' ny Frantsay i Fort-Dauphin ary nilaozany koa ny zanatany.
=== Fitondrana tompomenakely ===
Nitohy ny disadisa tany Anosy taorian' ny fandroahana ny Frantsay. Rehefa nialokaloka tao Fort-Dauphin ny [[jiolahin-tsambo]] vaky sambo tamin' ny taona 1697, dia nanendry an' i [[Abraham Samuel]], izay [[safiotra]] avy any [[Martinique]], mba ho mpanjaka mpitarika azy ireo. Nitarika [[Asan-jiolahin-tsambo|jiolahin-tsambo]] tamin' hiady tsy tapaka tamin' i [[Diamarang Diamera]], mpanjaka antanosy, i Samuel, mandra-pahafatiny tamin' ny 1705. Niezaka nifehy ny tany indray ny Zafiraminia, nefa tsy nahomby; niatrika fikomiana maromaro izy ireo. Nihena ny isan' ny tanànan' ny voanjo sy ny habeny, ary nifindra tany anaty tanety izy ireo.
Tonga nanarina an' i Fort-Dauphin ho toby famatsiana ilay Frantsay atao hoe [[Louis Laurent de Maudave]] tamin' ny taona 1768. Nisy mpitondra niisa 35 tao amin' ny faritr' Anosy, izay tsy nifanaraka fa niady ny ankamaroany, ary tsy nisy nitondra olona mihoatra ny 3 000. Nanao sonia fifanarahana 30 tamin’ ny mpanjaka teo an-toerana i Louis Laurent de Maudave, nanao fifanekena tamin' ny fanomezana [[basy]] azy ireo (basy maherin' ny 10 000 sy [[vanja]] 50 taonina no namidy). Nofoanan' ny fitondram-panjakana frantsay anefa ny ''Compagnie française des Indes orientales'' tamin' ny taona nanaraka, ary nilaozana ny toeram-pivarotan' i Maudave. Tokony ho tamin' ny fotoana niaingan' ny Frantsay dia nianjera koa ny fanjakan' ny [[Zafiraminia]], izay ravan' ny ady nanomboka tamin' ny tapaky ny tampolo 1600.
Tamin' ny taona 1819 dia nosokafan' ny Frantsay indray i Fort Dauphin, rehefa avy nifampiraharaha tamin' ny lehiben' ny [[Zafiraminia]], atao hoe [[Rabefania]]. Nila ny fiarovan' ny Frantsay tamin' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay nikatsaka ny hanapaka an' i Madagasikara manontolo, i Rabefania. Nanohy nanondrana omby i Fort-Dauphin, ary lasa toeram-panandevozana ihany koa sady nanao fitanehana [[toaka]].
=== Fanapahan' ny Merina ===
Nisy miaramilan' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay niisa 3 000 hatramin' ny 4 000, nidina ny morontsirak' Anosy ary nahafaka an' i Fort-Dauphin tamin' ny 14 Marsa 1825, ka tamin' izany no nifehy ny morontsiraka atsinanan’ i [[Madagasikara]] manontolo ny Fanjakan' Imerina. Miaramila 800 avy any Imerina mirongo basy no nifehy ny fitaterana an-dranomasina sy ny raharaham-barotra niaraka amin' ny miaramila tamin' ny tanàna hafa amorontsiraka. Nanohitra ny fomba feno habibiana nataon' ny Merina anefa ny ampahany be tamin' Anosy ka tsy nanoa fa nifehy tena, raha ny tena marina, ny mponina tany.
=== Adin' ny Frantsay sy ny Malagasy ===
Nanafika an' i [[Madagasikara]] i Frantsa tamin' ny taona 1883, mba hanoherana ny fitombon' ny herin' ny [[Britaina Lehibe|Britanika]] aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]]. Tany avaratr' i Madagasikara no tena nifantohan' ity fanirahana tafika voalohany teto Madagasikara ity, izay ivon' ny fahefan' Imerina. Izany no nahatonga ny Antanosy hikomy sy haka an' i [[Fort-Dauphin]], na dia nalain' ny [[Merina]] aza izany tamin' ny taona 1884. Tamin' ny taona 1885 dia nodarohan' ny sambo mpiady frantsay baomba ilay rova. Namerina namaritra ny faritra aty [[Afrika]] feheziny i [[Britaina Lehibe]] sy i [[Frantsa]]; lasa [[Prôtektôrata Frantsain' i Madagasikara|prôtektôrata frantsay i Madagasikara]]. Avy eo dia nanao fanirahana miaramila faharoa aty Madagasikara tamin’ ny taona 1894 ny Frantsay.
=== Zanatany frantsay ===
Lasa [[Madagasikara zanatany frantsay|zanatany frantsay]] tamin' ny fomba ôfisialy i Madagasikara tamin' ny 6 Aogositra 1896, ary ny miaramila frantsay no nifehy an' i Fort-Dauphin. Nisy tsy fandriam-pahalemana goavana tany amin' ny faritra hafa any amin' ny tapa,ny atsimon' i Madagasikara. Notarihin' ny mpanjaka antanosy [[Rabefagnatrika]], izay mpifaninana tamin' ny mpanjakan' i [[Manambaro]] atao hoe [[Rabefialy]], izay nanohana ny Frantsay, ny fanoherana tao anivon' Anosy. Resin' ny Frantsay ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898, tamin' ny alalan' ny fomba fanoheram-pikomiana novolavolaina tany [[Indôsina]].
Niteraka fikomiana kely sy fanafihana, izay niafara tamin’ ny [[Fikomian' ny Malagasy tamin' ny taona 1904–1905|fikomiana faobe tamin' ny taona 1904–1905]], ny fitondrana henjana sy ny tsy firaharahana ny [[kolontsaina malagasy]]. Nitarika mpikomy nianatsimo nankany Anosy i [[Befagnatrika]], izay mpanjakan' ny Antanosy, ary tamin' ny volana Desambra 1904 dia nahafaka an' i [[Esira]] sy i [[Fort Dauphin|Fort-Dauphin]] ary i [[Manambaro]], tamin’ ny fandrobana izay niely patrana. Amin' ny ankapobeny dia nanohana ny fikomiana ny [[Prôtestantisma eto Madagasikara|Prôtestanta]], ary nisy fiangonana katôlika maromaro nodoran' ny mpikomy.
Nihamafy ny fihetseham-po [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalista]] sy mpanohana ny fahaleovantena teto Madagasikara taorian' ny fiverenan' ny lehilahy izay noterena hanao miaramila, ny fanohizana ny [[Asa an-tery vozona|asa an-terivozona]], ary ny tsy fisian' ny fanavaozana nampanantenain' i [[Charles de Gaulle]]. Rehefa tsy nety nanohana ny dingana [[Demôkrasia|demôkratika]] mankany amin' ny fahaleovantenan' i Madagasikara ny governemanta frantsay, dia nahazo vahana ny mpitarika ny tolona ho an' ny fahaleovantena ary nanomboka ny [[Tolom-bahoaka tamin' ny 1947|fitroaran' ny Malagasy tamin' ny taona 1947–1949]].
=== Repoblikan' i Madagasikara ===
Nahazo fahaleovan-tena tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Madagasikara tamin' ny taona 1958. Notoherin' ny fitroaran' ny tantsaha tany amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] (anisan' izany [[Faritra Anosy|Anosy]]) ny fahefana ara-pôlitikan' ny fitondrana vaovao, tamin' ny taona 1971. Nitarika ho amin' ny fanangana ny [[Repoblika Demôkratika Malagasy]] tamin' ny taona 1975 ny fihetsiketsehan' ny mpianatra narahin' ny fitokonana faobe sy ny rotaka.
== Fiteny ==
Ny ankamaroan' ny Antanosy dia mampiasa ny [[fiteny antanosy]], izay [[fitenim-paritra malagasy]], sampan' ny [[Fiteny malaiô-pôlineziana|vondrom-piteny malaiô-pôlineziana]] avy amin' ny [[fiteny baritô]] any atsimon' i [[Bôrneô]]. Miteny antanosy ihany koa ny Antanosy ao amin' ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] ([[Distrikan'i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] ([[Distrikan'i Sakaraha|distrikan' i Sakaraha]]). Ity fiteny ity no fiteny malagasy nosoratana voalohany amin' ny [[abidy latina]] (vavaka kristiana amin' ny fiteny antanosy)..
== Toekarena ==
=== Jono ===
Mpiandriaka sy [[Jono|mpanjono]] ny Antanosy monina amorotsiraka.
=== Fambolena sy fiompiana ===
Mpamboly [[vary]] sy [[mangahazo]] sy [[Fiompiana omby|mpiompy omby]] kosa ireo izay monina an-tanety lavitra ny [[ranomasina]]. Raha ampy ny [[Rotsa-drano|rotsak' orana]], dia ny [[vary]] no vokatra voalohany amin' ny sakafo. Sakafo tena ilaina ho an’ ireo izay tsy mahavidy vary mandritra ny taona ny [[mangahazo]], anisan' izany ny ankamaroan' ny Malagasy any an-toerana. Kely ny vokatra avy amin' ny ankamaroan' ny voly, indrindra noho ny fomba fambolena mbola nentim-paharazana. Ny [[Kafe (maniry)|kafe]] (avy amin’ ny faritra [[Ranomafana]] indrindraindrindra), ny [[trongatsy mavokely]] (''Catharanthus roseus''), ny [[taretra]] (''Agave sisalana'') ary ny [[Dipoavatra (maniry)|dipoavatra]] (''Schinus'') no voly fanondrana efatra lehibe ao amin' ny faritra Anosy.
=== Taozavatra ===
[[Sary:Tanosy dwelling.jpg|vignette|Trano antanosy]]
Misy koa ny mpanefy sy ny mpanamboatra trano amin' ny hazo.
=== Varotra ===
Anisan' ny fiveloman' ny olona koa ny divarotana ny vokatry ny fitrandrahany ny [[zavamaniry]] sy ny [[biby]] any an' ala ([[tantely]], [[hazo]], zavamaniry fanao [[raokandro]]). Fanao matetika mandritra ny tsena isan-kerinandro eo an-toerana ny varotra, satria monina any amin' ny tanàna ambanivohitra lavitra vitsy mponina ny ankamaroan' ny mponina<ref><small>Lyon, Linda M. (2003). ''[https://research.wsulibs.wsu.edu:8443/xmlui/bitstream/handle/2376/119/l..?sequence=1 Antanosy Odyssey II: Application of the use and knowledge of non-domesticated medicinal plants on conservation among the people of Madagascar]''. Doctoral dissertation, Washington State University.</small></ref>.
== Kolontsaina ==
[[Sary:Man from the Antanosy tribe in Madagascar 1950. (9420075397).jpg|vignette|Lehilahy antanosy tamin' ny taona 1950]]
=== Ny fivavahan-drazana ===
Toy ny faritra maro eto [[Madagasikara]] dia maro ny Antanosy mandala ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] izay iantsoana an' i [[Zanahary]] sy anajana ny [[Razana (finoana malagasy)|razana]]. Mbola maro ny Kristiana ao Anosy manaja ny finoana nentim-paharazanana, indrindra ny [[Fady (malagasy)|fady]] samihafa, izay mifangaro ihany koa amin' ny [[Silamo eto Madagasikara|fanao mozilmàna]] izay niditra tao efa taonjato maro lasa.
=== Ny kristianisma ===
Tamin' ny taompolo 1610 dia nisy fiangonana naorina ho an' ny [[Zezoita]] izay natao hanombohana ny [[fitoriana ny filazantsara]]. Tsy nanaiky ny handefasana an' i [[Drian-Ramaka]] zanany lahy ho any [[Goa]] (any [[India]]) hianatra momba ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]] ny mpanjaka [[Chambanga]]. Nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] i Drian-Ramaka, rehefa nandimby an-drainy, fa tsy nanaiky ny fivavahana katôlika. Vokatry ny tsy fahombiazan' ny Zezoita (Malagasy iray monja no natao [[batemy]] nandritra ny herintaona) dia niala tao Anosy izy ireo tamin' ny taona 1617. Tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17 dia notarihin' ny [[Lazarista]] (''Congrégation de la Mission'') ny asa fitoriana. Tamin’ ny taona 1869, taorian' ny fahazoan' ny [[Fanjakan' Imerina]] ny fanapahana an' Anosy, dia niova ho kristiana ny mpanjakavavy merina [[Ranavalona II]]. Nisy fiangonana naorina tao Fort-Dauphin ary tsy maintsy nanatrika fivavahana ny mponina tao. Ny evanjelista avy amin' ny [[London Missionary Society]] no nitarika ny fiangonana tatỳ aoriana. Taorian' ny naha lasa [[Zanatanin' i Madagasikara sy ny tany miankina|zanatany frantsay]] an' i Madagasikara dia niseho ny fikomiana goavana tany atsimon' i Madagasikara, nefa resy ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898. Taorian’ ilay fikomiana dia nakaton' ny Frantsay ny sekoly loterana sy ny [[Loteranisma eto Madagasikara|fiangonana loterana]], izay noheveriny ho mpiray tsikombakomba amin' ny mpikomy.
=== Fombafomba amin' ny fandevenana ===
[[Sary:Mahafaly-tomb.jpg|vignette|Orimbato antanosy]]
Manangana [[tsangambato]] na [[orimbato]] ny Antanosy mba hahatsiarovany ny havany maty, na dia efa milevina am-pasana, ka matetika amin' ny toerana malaky talaky mason' ny besinimaro no anorenana izany, toy ny toerana amoron-dalana.
[[Sary:Ethnic_groups_of_Madagascar_Map.png|vignette|Ny fitsinjaran' ny vondrom-poko eto Madagasikara]]
== Jereo koa ==
'''<big>Vahoaka eto Madagasikara</big>'''
'''Ny foko eto Madagasikara'''
* [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
'''Ny vahoaka hafa eto Madagasikara'''
* [[Sinoa eto Madagasikara]]
* [[Vazaha eto Madagasikara]]
* [[Karàna]]
'''Samihafa'''
* [[Jiosy malagasy]]
== Tahirin-kevitra ==
* [https://tafa-sy-dinika.jimdo.com/antanosy-bara-betsileo/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika ny Antanosy, Bara ary Betsileo]
* [http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika fanjakana Antanosy] {{Wayback|url=http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ |date=20170116142101 }}
== Boky azo anovozan-kevitra ==
* Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''Madagascar'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. <nowiki>ISBN 978-1-84162-197-5</nowiki>.
* Clément Sambo, "Destins astrologiques et liberté humaine", ''Études Océan Indien'', 16, Paris : INALCO, 1993, pp. 1-29.
* Clément Sambo, "Pose les devinettes ? Les contes brefs des enfants malgaches", in : J. Koubi, dir., ''Enfance et Société d’Asie du Sud-Est'', Paris : L’Harmattan, 1994.
* Clément Sambo, ''Aspects philosophiques de l’astrologie traditionnelle antanosy''. [Mémoire de maîtrise en philosophie], 1983, 170 p. CUR, Toliara, Département de Philosophie.
* Clément Sambo, ''Folklore oral des enfants malgaches''. Paris : INALCO, 285 p. [« Travaux et Documents », 4], 1987.
* Clément Sambo, ''Langages non conventionnels à Madagascar. Argot des jeunes et proverbes gaillards''. Paris : Karthala, 2001, 400 p.
* Clément Sambo, ''Oralité et tradition des enfants malgaches''. [Thèse de Doctorat Nouveau Régime] soutenu à l’Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Paris. 2 volumes, 300 + 200 p. 1990.
* Clément Sambo, ''Tradition et oralité à Madagascar'', Synthèse des travaux en vue de l’Habilitation à Diriger des Recherches (HDR), 737 p, 2005.
* Diagram Group (2013). ''Encyclopedia of African Peoples''. San Francisco, CA: Routledge. <nowiki>ISBN 9781135963415</nowiki>.
* Guillaume et Alfred Grandidier, ''Histoire physique, naturelle et politique de Madagascar'', vol. 5, Histoire politique et coloniale, t. 3, Histoire des populations autres que les Merina, fasc. 1, Betsileo, Betsimisaraka, Antanosy ..., Imprimerie officielle, Tananarive, 1948, 255 p.
* Jean-Jacques Rabenirina, ''Le rituel mobilisateur de la circoncision (Savatsy ou cérémonie de circoncision chez les Antanosy de Soamanonga)'', Université de Bordeaux 2, 1998, 429 p. (thèse)
* Ogot, Bethwell A. (1992). ''Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century''. Paris: UNESCO. <nowiki>ISBN 9789231017117</nowiki>.
== Loharano sy fanamarihana ==
[[Sokajy:Foko ao Madagasikara]]
5xcel6zlo2myjl6sg0lguc5z634bh82
1091737
1091736
2024-11-19T17:55:54Z
Thelezifor
15140
Nanitsy tsipelina
1091737
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:ANTANOSY.jpg|vignette|354x354px|Tanora lahy sy vavy antanosy]]
[[Sary:Antanosy tomb on the road from Fort Dauphin to Amboasary.jpg|vignette|Fasana antanosy manamorona ny lalana avy any [[Tolagnaro]] mankany [[Amboasary-Atsimo|Amboasary Atsimo]]]]
Ny '''Antanosy''' na '''Tanosy''' dia vondrom-poko ao amin' ny tendro atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], ao amin' ny [[faritra Anosy]] izay misy an' i [[Tolagnaro]], eo anelanelan' ny renirano [[Masianaka (ony)|Masianaka]] sy ny ony [[Mandrare]] no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] (ao amin' ny [[distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] (ao amin' ny [[distrikan' i Sakaraha]]) any amin' ny [[faritra Atsimo-Andrefana]]. I Tolagnaro no tanàn-dehiben' izy ireo. Nifindra any taorian' ny nandresen' ny [[Merina]] an' Anosy. ny Antanosy mipetraka any Bezaha sy ny manodidina. Tombanana ho 360 000 ny Antanosy tamin' ny taona 2013.
== Ny maha izy azy ny Antanosy ==
Ao amin' ny [[Faritra Anosy]] ao atsimo-atsinanan' i Madagasikara no tena fonenan' ny Antanosy, na dia eo aza ireo izay mipetraka any [[Bezaha]] sy ny manodidina, izay nifindran' ny sasany tamin' ny Antanosy taorian' ny nandresen' ny [[Fanjakan' Imerina|Merina]] an' Anosy.[[Sary:Two Antanosy ,men, 1900-1910.jpg|vignette|183x183px|Lehilahy antanosy, teo anelanelan' ny taona 1900 sy 1910.]]
Tamin' ny taonjato faha-19 dia nibodo ny ampahan-tanin' ny [[Mahafaly]] sy ny an' ny [[Bara]] ny Antanosy, hatrany amin' ny ony [[Onilahy (ony)|Onilahy]] any atsimo-andrefana, noho ny fahaiza-manaony. Vokatry ny fahatongavan' ny [[Merina|tafika merina]] tany Anosy izany fifindrà-monina izany<ref><small>Ogot, Bethwell A. (1992). ''[https://books.google.com/books?id=WAQbp7aLpZkC Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century]''. Paris: UNESCO.</small></ref>.
Niisa 360 000 any ho any ny Antanosy tamin' ny taona 2013<ref><small>Diagram Group (2013). ''[https://books.google.com/books?id=xJQuAgAAQBAJ Encyclopedia of African Peoples]''. San Francisco, CA: Routledge. p. .</small></ref>. 2 % n' ny [[Malagasy (vahoaka)|vahoaka malagasy]] eo ho eo ny Antanosy, ka anisan' ny vondrom-poko madinika eto [[Madagasikara]] amin' ny isan' ny mponina sy amin' ny velaran' ny tany nonenan' ny razambeny<ref><small>Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''[https://books.google.com/books?id=vyNVb2q0RisC&pg=PA23&dq=madagascar+ethnic+group#q=madagascar%20ethnic%20group Madagascar]'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115.</small></ref>.[[Sary:Antanosy warriors.jpg|vignette|282x282px|Mpiady antanosy tamin' ny taona 1908 any ho any]]
== Fiarahamonina ==
Nifindra monina avy any avaratra tokony ho 150–200 taona lasa izay ny razamben' ny Antanosy ankehitriny.
=== Ny zana-poko mandrafitra ilay vondrona ===
Raha zaraina telo fotsiny, araka ny voalazan' ny Ministeran' ny Fambolena sy ny Fiompiana ary ny Jono (''Ministère de l'Agriculture, de l'Elevage et de la Pêche'' -- MAEP, 2003), dia izao ireo vondrona ireo:
* ny [[Antavaratra (tanosy)|Antavaratra]] any [[Manantenina]] (fifangaroan' ny Antanosy sy ny [[Antaisaka]]);
* ireo monina amin' ny lohasaha [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] ao amin' ny faritra [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]]
* ny [[Antatsimo (tanosy)|Antatsimo]] mipetraka any amin' ny tapany atsimo-andrefan' Anosy, manomboka any [[Ranopiso]] ka hatrany amin' ny onin' i [[Mandrare]].
Raha zaraina dimy, dia ao:
* ny Antavaratra na Tavaratra, ao amin' ny faritr' i [[Manantenina]] sy ny manodidina (atao hoe Temanantenina iireo izay monina na avy ao Manantenina fa ireo ao avaratra kokoa dia atao hoe Tavaratra);
* ny [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] na Tambolo, ao amin' ny faritr' i [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]];
* ny Antatsimo na Tatsimo, izay monina ao amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny [[faritra Anosy]], avy eo [[Ranopiso]] hatrany amin' ny reniranon' i [[Mandrare]] (any [[Amboasary-Atsimo]]);
* ny [[Antambato (tanosy)|Antambato]] na Tambato, monina ao amin' ny faritr' i [[Mahatalaky]] sy i [[Manafiafy]];
* ny [[Antanosy (Fanjahira)|Antanosy]] na Tanosy, ao amin' ny faritr' i [[Fanjahira]].
Fomba iray amaritana ny Antanosy koa ny fifantohana amin' ny [[Zafiraminia]] tonga teny Anosy tamin' ny taonjato faha-16, izay nandresy ny mponina izay efa nipetraka teo, ary ny tarana-mpanjakany taloha dia voafehin’ ny fasana antsoina hoe [[Enosiavaratse|Enosiavaratsy]] (Manarivo), Enosiatsimo (Andromira) ary Samby Anosy ([[Ifarantsa]]).
== Tantara ==
=== Tarana-mpanjaka zafiraminia ===
Tamin’ ny taonjato faha-16 dia tonga tany [[Faritra Anosy|Anosy]] ny [[Zafiraminia]] (taranak' i [[Raminia|Ramini]]<nowiki/>a) ary nifindra tany amin’ ny lohasahan' i [[Efaho (ony)|Efaho]] rehefa resin' ny [[Antambahoaka]] tany avaratra. Efa tamin’ ny taonjato faha-13 tany ho any no niaina teto [[Madagasikara]] ny Zafiraminia ary nifangaro tamin' ny Malagasy,izay efa nonina teto talohany; tsy nanana andrim-pivavahana silamo izy ireo na dia nitazona ny [[Abidy arabo|soratra arabo]] sy ny fomba amam-panao ara-piaraha-monina maro. Nampiditra ny fampiasana trano hazo ny Zafiraminia, nanana [[omby]] ho mariky ny fananan-karena, ary nanangana tarana-mpanjaka naharitra 200 taona.
=== Ny fifandraisana tamin' ny Eorôpeana ===
Raha nifindra tany Anosy avy any avaratra ny Zafiraminia dia nanomboka tonga avy any atsimo ny Eorôpeana. Tamin' ny 10 aogositra 1500, ny sambo [[Pôrtogaly|pôrtogey]] - izay nisaraka tamin' ny ''[[Armadas da Índia]]'' faha-2 - no Eorôpeana voalohany nahita an' i [[Madagasikara]], tany amin' ny morontsiraka atsimo akaikin' i [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] ankehitriny. Nantsoin' izy ireo hoe ''Ilha de São Lourenço'' (''Saint-Laurent'' amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]]) i Madagasikara. Nisy sambo vaky dimy, fara fahakeliny, teo amin' io morontsiraka io teo anelanelan' ny taona 1504 sy 1507, ary ny sasany tamin' ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]] sisa velona no nanorina ny rova ''Tranovato'', trano vato mirefy 10 m<sup>2</sup> teo amin' ny havoana iray 9 km any andrefan’ i Fort-Dauphin ankehitriny. Tamin' ny 4 Aogositra 1508 dia tonga nanamita iraka ara-barotra pôrtogey i [[Diogo Lopes de Sequeira]], ary nanavotra olona roa avy amin' ny sambo, izay niasa ho mpandika teny malagasy.
Tamin' ny taona 1613 dia nitsidika ny rova vato tao Tranovato, izay nipetrahan' ny mpanjaka teo an-toerana, [[Chambanga]], ny sambo pôrtogey nankaty Madagasikara. Nifanarahana ny fifaneken' ny fisakaizana, nosokafana ny raharaham-barotra. Nisy ny tsy fifanarahana momba ny fanerena ny mpanjaka Chambanga handefa an' i [[Drian-Ramaka]] zanany hianatra momba ny fivavahana katôlika any Goa (any [[India]]). Lasa tsy natoky i Chambanga rehefa nanomboka nitady [[volamena]] sy [[volafotsy]] ny Pôrtogey; nampiato ny raharaham-barotra izy, niezaka ny hamoana izany tany Anosy. Nitohy ny varotra rehefa nandimby an-drainy i Drian-Ramaka, ary nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] fa tsy nanaiky ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]].
=== Fiorenam-ponenan' ny Frantsay ===
Tamin’ ny taona 1604 dia nanomboka nandefa sambo nankaty Madagasikara ny mpanjaka frantsay [[Henri IV (mpanjakan' i Frantsa)|Henri IV]] mba hifaninana amin' ny zanatany [[Nederlandy|hôlandey]] any amin' ny [[Golden Coast (faritra)|Golden Coast]] (na ''Costa do Ouro'' amin' ny [[Fiteny pôrtogey|teny pôrtogey]], "Morontsiraky ny Volamena") any [[Afrika]] (ampahany amin' i [[Ganà]] ankehitriny). Niorina teny [[Manafiafy]] ao Anosy ny fonenan' ny frantsay. Betsaka ny maty tamin' ny volana voalohany, angamba noho ny [[tazomoka]] sy ny fivalanan-dra [[disanteria]] tany amin’ ny faritra misy [[honahona]], ary nafindra 40 km atsimo-andrefana mankany amin' ny [[Saikinosy|saikinosi]]<nowiki/>n' i Taolanaro ilay tanàna ary nanorenan' izy ireo ilay nantsoina tatỳ aoriana hoe [[Tolagnaro|Fort Dauphin]], [[Fanjanahantany|zanatany]] frantsay voalohany aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]].
Hitan' ny Frantsay ho azo atao namana i Drian-Ramaka; teo amin' ny sisin' ny tanànan' ny [[Zafiraminia]] ny toeram-ponenan' izy ireo. Nanambady vehivavy andriana zafindraminia i [[Jacques de Pronis]], governora voalohany tao amin' ny [[Compagnie française des Indes orientales]]. Na izany aza, dia nanao izay natezitra ny voanjo i Pronis ka nafatotr' izy tamin' ny rojo vy; taorian' ny famonjena azy dia noroahina tany amin' ny nosy [[La Réunion]] ny mpikomy - na Frantsay na Malagasy. I [[Étienne de Flacourt]] no nandimby azy, ary nikatsaka ny hanangana zanatany maromaro teto Madagasikara mba hamatsiana indray ny sambo eorôpeana mandeha any amin' ny faritra [[India Atsinanana (faritra)|India Atsinanana]], hahazoana sakafo avy amin' ny Malagasy, na amin' ny alalan' ny varotra izany na an-keriny, ary ny nisy koa ny fivarotana [[Aika (zavamaniry)|aika]] (''Indigofera tinctoria'') sy [[Paraky (zavamaniry)|paraky]] ary [[fary]] hamatsiana ny fanitarana ny [[fanjanahantany]].
Nitady izay handresena an' Anosy ny governora nifandimby tao Fort-Dauphin, tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17, tamin' ny fandrobana ny fahefan' ny mpanjaka zafiraminia, izay niray hina tamin' ny andron' i Drian Ramaka (ary tatỳ aoriana tamin' ny andron' [[Andriampanolahy]] zanany). Nisy ny hetsika miaramila maromaro izay nandroba sy nandoro tanàna, namono sy [[Fanandevozana|nanandevo]] ny Malagasy ary nangalatra [[omby]] an' aliny. Famonoana olona sy [[fanapoizinana]] ary fisamborana sy fandoroana an' i Fort-Dauphin no nasetrin' ny Malagasy izany. Tamin' ny taona 1674, taorian' ny nananganana indroa ny ''Compagnie française des Indes orientales'', noho ny tsy fahampian' ny tombom-barotra, dia nialan' ny Frantsay i Fort-Dauphin ary nilaozany koa ny zanatany.
=== Fitondrana tompomenakely ===
Nitohy ny disadisa tany Anosy taorian' ny fandroahana ny Frantsay. Rehefa nialokaloka tao Fort-Dauphin ny [[jiolahin-tsambo]] vaky sambo tamin' ny taona 1697, dia nanendry an' i [[Abraham Samuel]], izay [[safiotra]] avy any [[Martinique]], mba ho mpanjaka mpitarika azy ireo. Nitarika [[Asan-jiolahin-tsambo|jiolahin-tsambo]] tamin' hiady tsy tapaka tamin' i [[Diamarang Diamera]], mpanjaka antanosy, i Samuel, mandra-pahafatiny tamin' ny 1705. Niezaka nifehy ny tany indray ny Zafiraminia, nefa tsy nahomby; niatrika fikomiana maromaro izy ireo. Nihena ny isan' ny tanànan' ny voanjo sy ny habeny, ary nifindra tany anaty tanety izy ireo.
Tonga nanarina an' i Fort-Dauphin ho toby famatsiana ilay Frantsay atao hoe [[Louis Laurent de Maudave]] tamin' ny taona 1768. Nisy mpitondra niisa 35 tao amin' ny faritr' Anosy, izay tsy nifanaraka fa niady ny ankamaroany, ary tsy nisy nitondra olona mihoatra ny 3 000. Nanao sonia fifanarahana 30 tamin’ ny mpanjaka teo an-toerana i Louis Laurent de Maudave, nanao fifanekena tamin' ny fanomezana [[basy]] azy ireo (basy maherin' ny 10 000 sy [[vanja]] 50 taonina no namidy). Nofoanan' ny fitondram-panjakana frantsay anefa ny ''Compagnie française des Indes orientales'' tamin' ny taona nanaraka, ary nilaozana ny toeram-pivarotan' i Maudave. Tokony ho tamin' ny fotoana niaingan' ny Frantsay dia nianjera koa ny fanjakan' ny [[Zafiraminia]], izay ravan' ny ady nanomboka tamin' ny tapaky ny tampolo 1600.
Tamin' ny taona 1819 dia nosokafan' ny Frantsay indray i Fort Dauphin, rehefa avy nifampiraharaha tamin' ny lehiben' ny [[Zafiraminia]], atao hoe [[Rabefania]]. Nila ny fiarovan' ny Frantsay tamin' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay nikatsaka ny hanapaka an' i Madagasikara manontolo, i Rabefania. Nanohy nanondrana omby i Fort-Dauphin, ary lasa toeram-panandevozana ihany koa sady nanao fitanehana [[toaka]].
=== Fanapahan' ny Merina ===
Nisy miaramilan' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay niisa 3 000 hatramin' ny 4 000, nidina ny morontsirak' Anosy ary nahafaka an' i Fort-Dauphin tamin' ny 14 Marsa 1825, ka tamin' izany no nifehy ny morontsiraka atsinanan’ i [[Madagasikara]] manontolo ny Fanjakan' Imerina. Miaramila 800 avy any Imerina mirongo basy no nifehy ny fitaterana an-dranomasina sy ny raharaham-barotra niaraka amin' ny miaramila tamin' ny tanàna hafa amorontsiraka. Nanohitra ny fomba feno habibiana nataon' ny Merina anefa ny ampahany be tamin' Anosy ka tsy nanoa fa nifehy tena, raha ny tena marina, ny mponina tany.
=== Adin' ny Frantsay sy ny Malagasy ===
Nanafika an' i [[Madagasikara]] i Frantsa tamin' ny taona 1883, mba hanoherana ny fitombon' ny herin' ny [[Britaina Lehibe|Britanika]] aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]]. Tany avaratr' i Madagasikara no tena nifantohan' ity fanirahana tafika voalohany teto Madagasikara ity, izay ivon' ny fahefan' Imerina. Izany no nahatonga ny Antanosy hikomy sy haka an' i [[Fort-Dauphin]], na dia nalain' ny [[Merina]] aza izany tamin' ny taona 1884. Tamin' ny taona 1885 dia nodarohan' ny sambo mpiady frantsay baomba ilay rova. Namerina namaritra ny faritra aty [[Afrika]] feheziny i [[Britaina Lehibe]] sy i [[Frantsa]]; lasa [[Prôtektôrata Frantsain' i Madagasikara|prôtektôrata frantsay i Madagasikara]]. Avy eo dia nanao fanirahana miaramila faharoa aty Madagasikara tamin’ ny taona 1894 ny Frantsay.
=== Zanatany frantsay ===
Lasa [[Madagasikara zanatany frantsay|zanatany frantsay]] tamin' ny fomba ôfisialy i Madagasikara tamin' ny 6 Aogositra 1896, ary ny miaramila frantsay no nifehy an' i Fort-Dauphin. Nisy tsy fandriam-pahalemana goavana tany amin' ny faritra hafa any amin' ny tapa,ny atsimon' i Madagasikara. Notarihin' ny mpanjaka antanosy [[Rabefagnatrika]], izay mpifaninana tamin' ny mpanjakan' i [[Manambaro]] atao hoe [[Rabefialy]], izay nanohana ny Frantsay, ny fanoherana tao anivon' Anosy. Resin' ny Frantsay ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898, tamin' ny alalan' ny fomba fanoheram-pikomiana novolavolaina tany [[Indôsina]].
Niteraka fikomiana kely sy fanafihana, izay niafara tamin’ ny [[Fikomian' ny Malagasy tamin' ny taona 1904–1905|fikomiana faobe tamin' ny taona 1904–1905]], ny fitondrana henjana sy ny tsy firaharahana ny [[kolontsaina malagasy]]. Nitarika mpikomy nianatsimo nankany Anosy i [[Befagnatrika]], izay mpanjakan' ny Antanosy, ary tamin' ny volana Desambra 1904 dia nahafaka an' i [[Esira]] sy i [[Fort Dauphin|Fort-Dauphin]] ary i [[Manambaro]], tamin’ ny fandrobana izay niely patrana. Amin' ny ankapobeny dia nanohana ny fikomiana ny [[Prôtestantisma eto Madagasikara|Prôtestanta]], ary nisy fiangonana katôlika maromaro nodoran' ny mpikomy.
Nihamafy ny fihetseham-po [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalista]] sy mpanohana ny fahaleovantena teto Madagasikara taorian' ny fiverenan' ny lehilahy izay noterena hanao miaramila, ny fanohizana ny [[Asa an-tery vozona|asa an-terivozona]], ary ny tsy fisian' ny fanavaozana nampanantenain' i [[Charles de Gaulle]]. Rehefa tsy nety nanohana ny dingana [[Demôkrasia|demôkratika]] mankany amin' ny fahaleovantenan' i Madagasikara ny governemanta frantsay, dia nahazo vahana ny mpitarika ny tolona ho an' ny fahaleovantena ary nanomboka ny [[Tolom-bahoaka tamin' ny 1947|fitroaran' ny Malagasy tamin' ny taona 1947–1949]].
=== Repoblikan' i Madagasikara ===
Nahazo fahaleovan-tena tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Madagasikara tamin' ny taona 1958. Notoherin' ny fitroaran' ny tantsaha tany amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] (anisan' izany [[Faritra Anosy|Anosy]]) ny fahefana ara-pôlitikan' ny fitondrana vaovao, tamin' ny taona 1971. Nitarika ho amin' ny fanangana ny [[Repoblika Demôkratika Malagasy]] tamin' ny taona 1975 ny fihetsiketsehan' ny mpianatra narahin' ny fitokonana faobe sy ny rotaka.
== Fiteny ==
Ny ankamaroan' ny Antanosy dia mampiasa ny [[fiteny antanosy]], izay [[fitenim-paritra malagasy]], sampan' ny [[Fiteny malaiô-pôlineziana|vondrom-piteny malaiô-pôlineziana]] avy amin' ny [[fiteny baritô]] any atsimon' i [[Bôrneô]]. Miteny antanosy ihany koa ny Antanosy ao amin' ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] ([[Distrikan'i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] ([[Distrikan'i Sakaraha|distrikan' i Sakaraha]]). Ity fiteny ity no fiteny malagasy nosoratana voalohany amin' ny [[abidy latina]] (vavaka kristiana amin' ny fiteny antanosy)..
== Toekarena ==
=== Jono ===
Mpiandriaka sy [[Jono|mpanjono]] ny Antanosy monina amorotsiraka.
=== Fambolena sy fiompiana ===
Mpamboly [[vary]] sy [[mangahazo]] sy [[Fiompiana omby|mpiompy omby]] kosa ireo izay monina an-tanety lavitra ny [[ranomasina]]. Raha ampy ny [[Rotsa-drano|rotsak' orana]], dia ny [[vary]] no vokatra voalohany amin' ny sakafo. Sakafo tena ilaina ho an’ ireo izay tsy mahavidy vary mandritra ny taona ny [[mangahazo]], anisan' izany ny ankamaroan' ny Malagasy any an-toerana. Kely ny vokatra avy amin' ny ankamaroan' ny voly, indrindra noho ny fomba fambolena mbola nentim-paharazana. Ny [[Kafe (maniry)|kafe]] (avy amin’ ny faritra [[Ranomafana]] indrindraindrindra), ny [[trongatsy mavokely]] (''Catharanthus roseus''), ny [[taretra]] (''Agave sisalana'') ary ny [[Dipoavatra (maniry)|dipoavatra]] (''Schinus'') no voly fanondrana efatra lehibe ao amin' ny faritra Anosy.
=== Taozavatra ===
[[Sary:Tanosy dwelling.jpg|vignette|Trano antanosy]]
Misy koa ny mpanefy sy ny mpanamboatra trano amin' ny hazo.
=== Varotra ===
Anisan' ny fiveloman' ny olona koa ny divarotana ny vokatry ny fitrandrahany ny [[zavamaniry]] sy ny [[biby]] any an' ala ([[tantely]], [[hazo]], zavamaniry fanao [[raokandro]]). Fanao matetika mandritra ny tsena isan-kerinandro eo an-toerana ny varotra, satria monina any amin' ny tanàna ambanivohitra lavitra vitsy mponina ny ankamaroan' ny mponina<ref><small>Lyon, Linda M. (2003). ''[https://research.wsulibs.wsu.edu:8443/xmlui/bitstream/handle/2376/119/l..?sequence=1 Antanosy Odyssey II: Application of the use and knowledge of non-domesticated medicinal plants on conservation among the people of Madagascar]''. Doctoral dissertation, Washington State University.</small></ref>.
== Kolontsaina ==
[[Sary:Man from the Antanosy tribe in Madagascar 1950. (9420075397).jpg|vignette|Lehilahy antanosy tamin' ny taona 1950]]
=== Ny fivavahan-drazana ===
Toy ny faritra maro eto [[Madagasikara]] dia maro ny Antanosy mandala ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] izay iantsoana an' i [[Zanahary]] sy anajana ny [[Razana (finoana malagasy)|razana]]. Mbola maro ny Kristiana ao Anosy manaja ny finoana nentim-paharazanana, indrindra ny [[Fady (malagasy)|fady]] samihafa, izay mifangaro ihany koa amin' ny [[Silamo eto Madagasikara|fanao mozilmàna]] izay niditra tao efa taonjato maro lasa.
=== Ny kristianisma ===
Tamin' ny taompolo 1610 dia nisy fiangonana naorina ho an' ny [[Zezoita]] izay natao hanombohana ny [[fitoriana ny filazantsara]]. Tsy nanaiky ny handefasana an' i [[Drian-Ramaka]] zanany lahy ho any [[Goa]] (any [[India]]) hianatra momba ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]] ny mpanjaka [[Chambanga]]. Nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] i Drian-Ramaka, rehefa nandimby an-drainy, fa tsy nanaiky ny fivavahana katôlika. Vokatry ny tsy fahombiazan' ny Zezoita (Malagasy iray monja no natao [[batemy]] nandritra ny herintaona) dia niala tao Anosy izy ireo tamin' ny taona 1617. Tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17 dia notarihin' ny [[Lazarista]] (''Congrégation de la Mission'') ny asa fitoriana. Tamin’ ny taona 1869, taorian' ny fahazoan' ny [[Fanjakan' Imerina]] ny fanapahana an' Anosy, dia niova ho kristiana ny mpanjakavavy merina [[Ranavalona II]]. Nisy fiangonana naorina tao Fort-Dauphin ary tsy maintsy nanatrika fivavahana ny mponina tao. Ny evanjelista avy amin' ny [[London Missionary Society]] no nitarika ny fiangonana tatỳ aoriana. Taorian' ny naha lasa [[Zanatanin' i Madagasikara sy ny tany miankina|zanatany frantsay]] an' i Madagasikara dia niseho ny fikomiana goavana tany atsimon' i Madagasikara, nefa resy ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898. Taorian’ ilay fikomiana dia nakaton' ny Frantsay ny sekoly loterana sy ny [[Loteranisma eto Madagasikara|fiangonana loterana]], izay noheveriny ho mpiray tsikombakomba amin' ny mpikomy.
=== Fombafomba amin' ny fandevenana ===
[[Sary:Mahafaly-tomb.jpg|vignette|Orimbato antanosy]]
Manangana [[tsangambato]] na [[orimbato]] ny Antanosy mba hahatsiarovany ny havany maty, na dia efa milevina am-pasana, ka matetika amin' ny toerana malaky talaky mason' ny besinimaro no anorenana izany, toy ny toerana amoron-dalana.
[[Sary:Ethnic_groups_of_Madagascar_Map.png|vignette|Ny fitsinjaran' ny vondrom-poko eto Madagasikara]]
== Jereo koa ==
'''<big>Vahoaka eto Madagasikara</big>'''
'''Ny foko eto Madagasikara'''
* [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
'''Ny vahoaka hafa eto Madagasikara'''
* [[Sinoa eto Madagasikara]]
* [[Vazaha eto Madagasikara]]
* [[Karàna]]
'''Samihafa'''
* [[Jiosy malagasy]]
== Tahirin-kevitra ==
* [https://tafa-sy-dinika.jimdo.com/antanosy-bara-betsileo/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika ny Antanosy, Bara ary Betsileo]
* [http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika fanjakana Antanosy] {{Wayback|url=http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ |date=20170116142101 }}
== Boky azo anovozan-kevitra ==
* Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''Madagascar'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. <nowiki>ISBN 978-1-84162-197-5</nowiki>.
* Clément Sambo, "Destins astrologiques et liberté humaine", ''Études Océan Indien'', 16, Paris : INALCO, 1993, pp. 1-29.
* Clément Sambo, "Pose les devinettes ? Les contes brefs des enfants malgaches", in : J. Koubi, dir., ''Enfance et Société d’Asie du Sud-Est'', Paris : L’Harmattan, 1994.
* Clément Sambo, ''Aspects philosophiques de l’astrologie traditionnelle antanosy''. [Mémoire de maîtrise en philosophie], 1983, 170 p. CUR, Toliara, Département de Philosophie.
* Clément Sambo, ''Folklore oral des enfants malgaches''. Paris : INALCO, 285 p. [« Travaux et Documents », 4], 1987.
* Clément Sambo, ''Langages non conventionnels à Madagascar. Argot des jeunes et proverbes gaillards''. Paris : Karthala, 2001, 400 p.
* Clément Sambo, ''Oralité et tradition des enfants malgaches''. [Thèse de Doctorat Nouveau Régime] soutenu à l’Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Paris. 2 volumes, 300 + 200 p. 1990.
* Clément Sambo, ''Tradition et oralité à Madagascar'', Synthèse des travaux en vue de l’Habilitation à Diriger des Recherches (HDR), 737 p, 2005.
* Diagram Group (2013). ''Encyclopedia of African Peoples''. San Francisco, CA: Routledge. <nowiki>ISBN 9781135963415</nowiki>.
* Guillaume et Alfred Grandidier, ''Histoire physique, naturelle et politique de Madagascar'', vol. 5, Histoire politique et coloniale, t. 3, Histoire des populations autres que les Merina, fasc. 1, Betsileo, Betsimisaraka, Antanosy ..., Imprimerie officielle, Tananarive, 1948, 255 p.
* Jean-Jacques Rabenirina, ''Le rituel mobilisateur de la circoncision (Savatsy ou cérémonie de circoncision chez les Antanosy de Soamanonga)'', Université de Bordeaux 2, 1998, 429 p. (thèse)
* Ogot, Bethwell A. (1992). ''Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century''. Paris: UNESCO. <nowiki>ISBN 9789231017117</nowiki>.
== Loharano sy fanamarihana ==
[[Sokajy:Foko ao Madagasikara]]
j4orbzkhgzfyuiagmrtjehj3dohijh8
1091760
1091737
2024-11-20T10:49:53Z
Thelezifor
15140
Nanitsy rohy
1091760
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:ANTANOSY.jpg|vignette|354x354px|Tanora lahy sy vavy antanosy]]
[[Sary:Antanosy tomb on the road from Fort Dauphin to Amboasary.jpg|vignette|Fasana antanosy manamorona ny lalana avy any [[Tolagnaro]] mankany [[Amboasary-Atsimo|Amboasary Atsimo]]]]
Ny '''Antanosy''' na '''Tanosy''' dia vondrom-poko ao amin' ny tendro atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], ao amin' ny [[faritra Anosy]] izay misy an' i [[Tolagnaro]], eo anelanelan' ny renirano [[Masianaka (ony)|Masianaka]] sy ny ony [[Mandrare]] no misy azy betsaka indrindra, nefa ahitana azy koa ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] (ao amin' ny [[distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] (ao amin' ny [[distrikan' i Sakaraha]]) any amin' ny [[faritra Atsimo-Andrefana]]. I Tolagnaro no tanàn-dehiben' izy ireo. Nifindra any taorian' ny nandresen' ny [[Merina]] an' Anosy. ny Antanosy mipetraka any Bezaha sy ny manodidina. Tombanana ho 360 000 ny Antanosy tamin' ny taona 2013.
== Ny maha izy azy ny Antanosy ==
Ao amin' ny [[Faritra Anosy]] ao atsimo-atsinanan' i Madagasikara no tena fonenan' ny Antanosy, na dia eo aza ireo izay mipetraka any [[Bezaha]] sy ny manodidina, izay nifindran' ny sasany tamin' ny Antanosy taorian' ny nandresen' ny [[Fanjakan' Imerina|Merina]] an' Anosy.[[Sary:Two Antanosy ,men, 1900-1910.jpg|vignette|183x183px|Lehilahy antanosy, teo anelanelan' ny taona 1900 sy 1910.]]
Tamin' ny taonjato faha-19 dia nibodo ny ampahan-tanin' ny [[Mahafaly]] sy ny an' ny [[Bara]] ny Antanosy, hatrany amin' ny ony [[Onilahy (ony)|Onilahy]] any atsimo-andrefana, noho ny fahaiza-manaony. Vokatry ny fahatongavan' ny [[Merina|tafika merina]] tany Anosy izany fifindrà-monina izany<ref><small>Ogot, Bethwell A. (1992). ''[https://books.google.com/books?id=WAQbp7aLpZkC Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century]''. Paris: UNESCO.</small></ref>.
Niisa 360 000 any ho any ny Antanosy tamin' ny taona 2013<ref><small>Diagram Group (2013). ''[https://books.google.com/books?id=xJQuAgAAQBAJ Encyclopedia of African Peoples]''. San Francisco, CA: Routledge. p. .</small></ref>. 2 % n' ny [[Malagasy (vahoaka)|vahoaka malagasy]] eo ho eo ny Antanosy, ka anisan' ny vondrom-poko madinika eto [[Madagasikara]] amin' ny isan' ny mponina sy amin' ny velaran' ny tany nonenan' ny razambeny<ref><small>Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''[https://books.google.com/books?id=vyNVb2q0RisC&pg=PA23&dq=madagascar+ethnic+group#q=madagascar%20ethnic%20group Madagascar]'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115.</small></ref>.[[Sary:Antanosy warriors.jpg|vignette|282x282px|Mpiady antanosy tamin' ny taona 1908 any ho any]]
== Fiarahamonina ==
Nifindra monina avy any avaratra tokony ho 150–200 taona lasa izay ny razamben' ny Antanosy ankehitriny.
=== Ny zana-poko mandrafitra ilay vondrona ===
Raha zaraina telo fotsiny, araka ny voalazan' ny Ministeran' ny Fambolena sy ny Fiompiana ary ny Jono (''Ministère de l'Agriculture, de l'Elevage et de la Pêche'' -- MAEP, 2003), dia izao ireo vondrona ireo:
* ny [[Antavaratra (tanosy)|Antavaratra]] any [[Manantenina]] (fifangaroan' ny Antanosy sy ny [[Antaisaka]]);
* ireo monina amin' ny lohasaha [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] ao amin' ny faritra [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]]
* ny [[Antatsimo (tanosy)|Antatsimo]] mipetraka any amin' ny tapany atsimo-andrefan' Anosy, manomboka any [[Ranopiso]] ka hatrany amin' ny onin' i [[Mandrare]].
Raha zaraina dimy, dia ao:
* ny Antavaratra na Tavaratra, ao amin' ny faritr' i [[Manantenina]] sy ny manodidina (atao hoe Temanantenina iireo izay monina na avy ao Manantenina fa ireo ao avaratra kokoa dia atao hoe Tavaratra);
* ny [[Antambolo (tanosy)|Antambolo]] na Tambolo, ao amin' ny faritr' i [[Ranomafana (Taolanaro)|Ranomafana]] sy [[Enaniliha]];
* ny Antatsimo na Tatsimo, izay monina ao amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny [[faritra Anosy]], avy eo [[Ranopiso]] hatrany amin' ny reniranon' i [[Mandrare]] (any [[Amboasary-Atsimo]]);
* ny [[Antambato (tanosy)|Antambato]] na Tambato, monina ao amin' ny faritr' i [[Mahatalaky]] sy i [[Manafiafy]];
* ny [[Antanosy (Fanjahira)|Antanosy]] na Tanosy, ao amin' ny faritr' i [[Fanjahira]].
Fomba iray amaritana ny Antanosy koa ny fifantohana amin' ny [[Zafiraminia]] tonga teny Anosy tamin' ny taonjato faha-16, izay nandresy ny mponina izay efa nipetraka teo, ary ny tarana-mpanjakany taloha dia voafehin’ ny fasana antsoina hoe [[Enosiavaratse|Enosiavaratsy]] (Manarivo), Enosiatsimo (Andromira) ary Samby Anosy ([[Ifarantsa]]).
== Tantara ==
=== Tarana-mpanjaka zafiraminia ===
Tamin’ ny taonjato faha-16 dia tonga tany [[Faritra Anosy|Anosy]] ny [[Zafiraminia]] (taranak' i [[Raminia]]) ary nifindra tany amin’ ny lohasahan' i [[Efaho (ony)|Efaho]] rehefa resin' ny [[Antambahoaka]] tany avaratra. Efa tamin’ ny taonjato faha-13 tany ho any no niaina teto [[Madagasikara]] ny Zafiraminia ary nifangaro tamin' ny Malagasy,izay efa nonina teto talohany; tsy nanana andrim-pivavahana silamo izy ireo na dia nitazona ny [[Abidy arabo|soratra arabo]] sy ny fomba amam-panao ara-piaraha-monina maro. Nampiditra ny fampiasana trano hazo ny Zafiraminia, nanana [[omby]] ho mariky ny fananan-karena, ary nanangana tarana-mpanjaka naharitra 200 taona.
=== Ny fifandraisana tamin' ny Eorôpeana ===
Raha nifindra tany Anosy avy any avaratra ny Zafiraminia dia nanomboka tonga avy any atsimo ny Eorôpeana. Tamin' ny 10 aogositra 1500, ny sambo [[Pôrtogaly|pôrtogey]] - izay nisaraka tamin' ny ''[[Armadas da Índia]]'' faha-2 - no Eorôpeana voalohany nahita an' i [[Madagasikara]], tany amin' ny morontsiraka atsimo akaikin' i [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] ankehitriny. Nantsoin' izy ireo hoe ''Ilha de São Lourenço'' (''Saint-Laurent'' amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]]) i Madagasikara. Nisy sambo vaky dimy, fara fahakeliny, teo amin' io morontsiraka io teo anelanelan' ny taona 1504 sy 1507, ary ny sasany tamin' ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]] sisa velona no nanorina ny rova ''Tranovato'', trano vato mirefy 10 m<sup>2</sup> teo amin' ny havoana iray 9 km any andrefan’ i Fort-Dauphin ankehitriny. Tamin' ny 4 Aogositra 1508 dia tonga nanamita iraka ara-barotra pôrtogey i [[Diogo Lopes de Sequeira]], ary nanavotra olona roa avy amin' ny sambo, izay niasa ho mpandika teny malagasy.
Tamin' ny taona 1613 dia nitsidika ny rova vato tao Tranovato, izay nipetrahan' ny mpanjaka teo an-toerana, [[Chambanga]], ny sambo pôrtogey nankaty Madagasikara. Nifanarahana ny fifaneken' ny fisakaizana, nosokafana ny raharaham-barotra. Nisy ny tsy fifanarahana momba ny fanerena ny mpanjaka Chambanga handefa an' i [[Drian-Ramaka]] zanany hianatra momba ny fivavahana katôlika any Goa (any [[India]]). Lasa tsy natoky i Chambanga rehefa nanomboka nitady [[volamena]] sy [[volafotsy]] ny Pôrtogey; nampiato ny raharaham-barotra izy, niezaka ny hamoana izany tany Anosy. Nitohy ny varotra rehefa nandimby an-drainy i Drian-Ramaka, ary nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] fa tsy nanaiky ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]].
=== Fiorenam-ponenan' ny Frantsay ===
Tamin’ ny taona 1604 dia nanomboka nandefa sambo nankaty Madagasikara ny mpanjaka frantsay [[Henri IV (mpanjakan' i Frantsa)|Henri IV]] mba hifaninana amin' ny zanatany [[Nederlandy|hôlandey]] any amin' ny [[Golden Coast (faritra)|Golden Coast]] (na ''Costa do Ouro'' amin' ny [[Fiteny pôrtogey|teny pôrtogey]], "Morontsiraky ny Volamena") any [[Afrika]] (ampahany amin' i [[Ganà]] ankehitriny). Niorina teny [[Manafiafy]] ao Anosy ny fonenan' ny frantsay. Betsaka ny maty tamin' ny volana voalohany, angamba noho ny [[tazomoka]] sy ny fivalanan-dra [[disanteria]] tany amin’ ny faritra misy [[honahona]], ary nafindra 40 km atsimo-andrefana mankany amin' ny [[Saikinosy|saikinosi]]<nowiki/>n' i Taolanaro ilay tanàna ary nanorenan' izy ireo ilay nantsoina tatỳ aoriana hoe [[Tolagnaro|Fort Dauphin]], [[Fanjanahantany|zanatany]] frantsay voalohany aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]].
Hitan' ny Frantsay ho azo atao namana i Drian-Ramaka; teo amin' ny sisin' ny tanànan' ny [[Zafiraminia]] ny toeram-ponenan' izy ireo. Nanambady vehivavy andriana zafindraminia i [[Jacques de Pronis]], governora voalohany tao amin' ny [[Compagnie française des Indes orientales]]. Na izany aza, dia nanao izay natezitra ny voanjo i Pronis ka nafatotr' izy tamin' ny rojo vy; taorian' ny famonjena azy dia noroahina tany amin' ny nosy [[La Réunion]] ny mpikomy - na Frantsay na Malagasy. I [[Étienne de Flacourt]] no nandimby azy, ary nikatsaka ny hanangana zanatany maromaro teto Madagasikara mba hamatsiana indray ny sambo eorôpeana mandeha any amin' ny faritra [[India Atsinanana (faritra)|India Atsinanana]], hahazoana sakafo avy amin' ny Malagasy, na amin' ny alalan' ny varotra izany na an-keriny, ary ny nisy koa ny fivarotana [[Aika (zavamaniry)|aika]] (''Indigofera tinctoria'') sy [[Paraky (zavamaniry)|paraky]] ary [[fary]] hamatsiana ny fanitarana ny [[fanjanahantany]].
Nitady izay handresena an' Anosy ny governora nifandimby tao Fort-Dauphin, tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17, tamin' ny fandrobana ny fahefan' ny mpanjaka zafiraminia, izay niray hina tamin' ny andron' i Drian Ramaka (ary tatỳ aoriana tamin' ny andron' [[Andriampanolahy]] zanany). Nisy ny hetsika miaramila maromaro izay nandroba sy nandoro tanàna, namono sy [[Fanandevozana|nanandevo]] ny Malagasy ary nangalatra [[omby]] an' aliny. Famonoana olona sy [[fanapoizinana]] ary fisamborana sy fandoroana an' i Fort-Dauphin no nasetrin' ny Malagasy izany. Tamin' ny taona 1674, taorian' ny nananganana indroa ny ''Compagnie française des Indes orientales'', noho ny tsy fahampian' ny tombom-barotra, dia nialan' ny Frantsay i Fort-Dauphin ary nilaozany koa ny zanatany.
=== Fitondrana tompomenakely ===
Nitohy ny disadisa tany Anosy taorian' ny fandroahana ny Frantsay. Rehefa nialokaloka tao Fort-Dauphin ny [[jiolahin-tsambo]] vaky sambo tamin' ny taona 1697, dia nanendry an' i [[Abraham Samuel]], izay [[safiotra]] avy any [[Martinique]], mba ho mpanjaka mpitarika azy ireo. Nitarika [[Asan-jiolahin-tsambo|jiolahin-tsambo]] tamin' hiady tsy tapaka tamin' i [[Diamarang Diamera]], mpanjaka antanosy, i Samuel, mandra-pahafatiny tamin' ny 1705. Niezaka nifehy ny tany indray ny Zafiraminia, nefa tsy nahomby; niatrika fikomiana maromaro izy ireo. Nihena ny isan' ny tanànan' ny voanjo sy ny habeny, ary nifindra tany anaty tanety izy ireo.
Tonga nanarina an' i Fort-Dauphin ho toby famatsiana ilay Frantsay atao hoe [[Louis Laurent de Maudave]] tamin' ny taona 1768. Nisy mpitondra niisa 35 tao amin' ny faritr' Anosy, izay tsy nifanaraka fa niady ny ankamaroany, ary tsy nisy nitondra olona mihoatra ny 3 000. Nanao sonia fifanarahana 30 tamin’ ny mpanjaka teo an-toerana i Louis Laurent de Maudave, nanao fifanekena tamin' ny fanomezana [[basy]] azy ireo (basy maherin' ny 10 000 sy [[vanja]] 50 taonina no namidy). Nofoanan' ny fitondram-panjakana frantsay anefa ny ''Compagnie française des Indes orientales'' tamin' ny taona nanaraka, ary nilaozana ny toeram-pivarotan' i Maudave. Tokony ho tamin' ny fotoana niaingan' ny Frantsay dia nianjera koa ny fanjakan' ny [[Zafiraminia]], izay ravan' ny ady nanomboka tamin' ny tapaky ny tampolo 1600.
Tamin' ny taona 1819 dia nosokafan' ny Frantsay indray i Fort Dauphin, rehefa avy nifampiraharaha tamin' ny lehiben' ny [[Zafiraminia]], atao hoe [[Rabefania]]. Nila ny fiarovan' ny Frantsay tamin' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay nikatsaka ny hanapaka an' i Madagasikara manontolo, i Rabefania. Nanohy nanondrana omby i Fort-Dauphin, ary lasa toeram-panandevozana ihany koa sady nanao fitanehana [[toaka]].
=== Fanapahan' ny Merina ===
Nisy miaramilan' ny [[Fanjakan' Imerina]], izay niisa 3 000 hatramin' ny 4 000, nidina ny morontsirak' Anosy ary nahafaka an' i Fort-Dauphin tamin' ny 14 Marsa 1825, ka tamin' izany no nifehy ny morontsiraka atsinanan’ i [[Madagasikara]] manontolo ny Fanjakan' Imerina. Miaramila 800 avy any Imerina mirongo basy no nifehy ny fitaterana an-dranomasina sy ny raharaham-barotra niaraka amin' ny miaramila tamin' ny tanàna hafa amorontsiraka. Nanohitra ny fomba feno habibiana nataon' ny Merina anefa ny ampahany be tamin' Anosy ka tsy nanoa fa nifehy tena, raha ny tena marina, ny mponina tany.
=== Adin' ny Frantsay sy ny Malagasy ===
Nanafika an' i [[Madagasikara]] i Frantsa tamin' ny taona 1883, mba hanoherana ny fitombon' ny herin' ny [[Britaina Lehibe|Britanika]] aty amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]]. Tany avaratr' i Madagasikara no tena nifantohan' ity fanirahana tafika voalohany teto Madagasikara ity, izay ivon' ny fahefan' Imerina. Izany no nahatonga ny Antanosy hikomy sy haka an' i [[Fort-Dauphin]], na dia nalain' ny [[Merina]] aza izany tamin' ny taona 1884. Tamin' ny taona 1885 dia nodarohan' ny sambo mpiady frantsay baomba ilay rova. Namerina namaritra ny faritra aty [[Afrika]] feheziny i [[Britaina Lehibe]] sy i [[Frantsa]]; lasa [[Prôtektôrata Frantsain' i Madagasikara|prôtektôrata frantsay i Madagasikara]]. Avy eo dia nanao fanirahana miaramila faharoa aty Madagasikara tamin’ ny taona 1894 ny Frantsay.
=== Zanatany frantsay ===
Lasa [[Madagasikara zanatany frantsay|zanatany frantsay]] tamin' ny fomba ôfisialy i Madagasikara tamin' ny 6 Aogositra 1896, ary ny miaramila frantsay no nifehy an' i Fort-Dauphin. Nisy tsy fandriam-pahalemana goavana tany amin' ny faritra hafa any amin' ny tapa,ny atsimon' i Madagasikara. Notarihin' ny mpanjaka antanosy [[Rabefagnatrika]], izay mpifaninana tamin' ny mpanjakan' i [[Manambaro]] atao hoe [[Rabefialy]], izay nanohana ny Frantsay, ny fanoherana tao anivon' Anosy. Resin' ny Frantsay ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898, tamin' ny alalan' ny fomba fanoheram-pikomiana novolavolaina tany [[Indôsina]].
Niteraka fikomiana kely sy fanafihana, izay niafara tamin’ ny [[Fikomian' ny Malagasy tamin' ny taona 1904–1905|fikomiana faobe tamin' ny taona 1904–1905]], ny fitondrana henjana sy ny tsy firaharahana ny [[kolontsaina malagasy]]. Nitarika mpikomy nianatsimo nankany Anosy i [[Befagnatrika]], izay mpanjakan' ny Antanosy, ary tamin' ny volana Desambra 1904 dia nahafaka an' i [[Esira]] sy i [[Fort Dauphin|Fort-Dauphin]] ary i [[Manambaro]], tamin’ ny fandrobana izay niely patrana. Amin' ny ankapobeny dia nanohana ny fikomiana ny [[Prôtestantisma eto Madagasikara|Prôtestanta]], ary nisy fiangonana katôlika maromaro nodoran' ny mpikomy.
Nihamafy ny fihetseham-po [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalista]] sy mpanohana ny fahaleovantena teto Madagasikara taorian' ny fiverenan' ny lehilahy izay noterena hanao miaramila, ny fanohizana ny [[Asa an-tery vozona|asa an-terivozona]], ary ny tsy fisian' ny fanavaozana nampanantenain' i [[Charles de Gaulle]]. Rehefa tsy nety nanohana ny dingana [[Demôkrasia|demôkratika]] mankany amin' ny fahaleovantenan' i Madagasikara ny governemanta frantsay, dia nahazo vahana ny mpitarika ny tolona ho an' ny fahaleovantena ary nanomboka ny [[Tolom-bahoaka tamin' ny 1947|fitroaran' ny Malagasy tamin' ny taona 1947–1949]].
=== Repoblikan' i Madagasikara ===
Nahazo fahaleovan-tena tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Madagasikara tamin' ny taona 1958. Notoherin' ny fitroaran' ny tantsaha tany amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] (anisan' izany [[Faritra Anosy|Anosy]]) ny fahefana ara-pôlitikan' ny fitondrana vaovao, tamin' ny taona 1971. Nitarika ho amin' ny fanangana ny [[Repoblika Demôkratika Malagasy]] tamin' ny taona 1975 ny fihetsiketsehan' ny mpianatra narahin' ny fitokonana faobe sy ny rotaka.
== Fiteny ==
Ny ankamaroan' ny Antanosy dia mampiasa ny [[fiteny antanosy]], izay [[fitenim-paritra malagasy]], sampan' ny [[Fiteny malaiô-pôlineziana|vondrom-piteny malaiô-pôlineziana]] avy amin' ny [[fiteny baritô]] any atsimon' i [[Bôrneô]]. Miteny antanosy ihany koa ny Antanosy ao amin' ny tanàna toa an' i [[Bezaha]] sy [[Vatolatsaka]] ([[Distrikan'i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky-Atsimo]]) ary any [[Bereketa]] ([[Distrikan'i Sakaraha|distrikan' i Sakaraha]]). Ity fiteny ity no fiteny malagasy nosoratana voalohany amin' ny [[abidy latina]] (vavaka kristiana amin' ny fiteny antanosy)..
== Toekarena ==
=== Jono ===
Mpiandriaka sy [[Jono|mpanjono]] ny Antanosy monina amorotsiraka.
=== Fambolena sy fiompiana ===
Mpamboly [[vary]] sy [[mangahazo]] sy [[Fiompiana omby|mpiompy omby]] kosa ireo izay monina an-tanety lavitra ny [[ranomasina]]. Raha ampy ny [[Rotsa-drano|rotsak' orana]], dia ny [[vary]] no vokatra voalohany amin' ny sakafo. Sakafo tena ilaina ho an’ ireo izay tsy mahavidy vary mandritra ny taona ny [[mangahazo]], anisan' izany ny ankamaroan' ny Malagasy any an-toerana. Kely ny vokatra avy amin' ny ankamaroan' ny voly, indrindra noho ny fomba fambolena mbola nentim-paharazana. Ny [[Kafe (maniry)|kafe]] (avy amin’ ny faritra [[Ranomafana]] indrindraindrindra), ny [[trongatsy mavokely]] (''Catharanthus roseus''), ny [[taretra]] (''Agave sisalana'') ary ny [[Dipoavatra (maniry)|dipoavatra]] (''Schinus'') no voly fanondrana efatra lehibe ao amin' ny faritra Anosy.
=== Taozavatra ===
[[Sary:Tanosy dwelling.jpg|vignette|Trano antanosy]]
Misy koa ny mpanefy sy ny mpanamboatra trano amin' ny hazo.
=== Varotra ===
Anisan' ny fiveloman' ny olona koa ny divarotana ny vokatry ny fitrandrahany ny [[zavamaniry]] sy ny [[biby]] any an' ala ([[tantely]], [[hazo]], zavamaniry fanao [[raokandro]]). Fanao matetika mandritra ny tsena isan-kerinandro eo an-toerana ny varotra, satria monina any amin' ny tanàna ambanivohitra lavitra vitsy mponina ny ankamaroan' ny mponina<ref><small>Lyon, Linda M. (2003). ''[https://research.wsulibs.wsu.edu:8443/xmlui/bitstream/handle/2376/119/l..?sequence=1 Antanosy Odyssey II: Application of the use and knowledge of non-domesticated medicinal plants on conservation among the people of Madagascar]''. Doctoral dissertation, Washington State University.</small></ref>.
== Kolontsaina ==
[[Sary:Man from the Antanosy tribe in Madagascar 1950. (9420075397).jpg|vignette|Lehilahy antanosy tamin' ny taona 1950]]
=== Ny fivavahan-drazana ===
Toy ny faritra maro eto [[Madagasikara]] dia maro ny Antanosy mandala ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] izay iantsoana an' i [[Zanahary]] sy anajana ny [[Razana (finoana malagasy)|razana]]. Mbola maro ny Kristiana ao Anosy manaja ny finoana nentim-paharazanana, indrindra ny [[Fady (malagasy)|fady]] samihafa, izay mifangaro ihany koa amin' ny [[Silamo eto Madagasikara|fanao mozilmàna]] izay niditra tao efa taonjato maro lasa.
=== Ny kristianisma ===
Tamin' ny taompolo 1610 dia nisy fiangonana naorina ho an' ny [[Zezoita]] izay natao hanombohana ny [[fitoriana ny filazantsara]]. Tsy nanaiky ny handefasana an' i [[Drian-Ramaka]] zanany lahy ho any [[Goa]] (any [[India]]) hianatra momba ny [[Katôlisisma|fivavahana katôlika]] ny mpanjaka [[Chambanga]]. Nanaja ny [[Fivavahan-drazana malagasy|fivavahan-drazana]] i Drian-Ramaka, rehefa nandimby an-drainy, fa tsy nanaiky ny fivavahana katôlika. Vokatry ny tsy fahombiazan' ny Zezoita (Malagasy iray monja no natao [[batemy]] nandritra ny herintaona) dia niala tao Anosy izy ireo tamin' ny taona 1617. Tamin' ny tapaky ny taonjato faha-17 dia notarihin' ny [[Lazarista]] (''Congrégation de la Mission'') ny asa fitoriana. Tamin’ ny taona 1869, taorian' ny fahazoan' ny [[Fanjakan' Imerina]] ny fanapahana an' Anosy, dia niova ho kristiana ny mpanjakavavy merina [[Ranavalona II]]. Nisy fiangonana naorina tao Fort-Dauphin ary tsy maintsy nanatrika fivavahana ny mponina tao. Ny evanjelista avy amin' ny [[London Missionary Society]] no nitarika ny fiangonana tatỳ aoriana. Taorian' ny naha lasa [[Zanatanin' i Madagasikara sy ny tany miankina|zanatany frantsay]] an' i Madagasikara dia niseho ny fikomiana goavana tany atsimon' i Madagasikara, nefa resy ny faritra atsimon' i Madagasikara tamin' ny taona 1898. Taorian’ ilay fikomiana dia nakaton' ny Frantsay ny sekoly loterana sy ny [[Loteranisma eto Madagasikara|fiangonana loterana]], izay noheveriny ho mpiray tsikombakomba amin' ny mpikomy.
=== Fombafomba amin' ny fandevenana ===
[[Sary:Mahafaly-tomb.jpg|vignette|Orimbato antanosy]]
Manangana [[tsangambato]] na [[orimbato]] ny Antanosy mba hahatsiarovany ny havany maty, na dia efa milevina am-pasana, ka matetika amin' ny toerana malaky talaky mason' ny besinimaro no anorenana izany, toy ny toerana amoron-dalana.
[[Sary:Ethnic_groups_of_Madagascar_Map.png|vignette|Ny fitsinjaran' ny vondrom-poko eto Madagasikara]]
== Jereo koa ==
'''<big>Vahoaka eto Madagasikara</big>'''
'''Ny foko eto Madagasikara'''
* [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
'''Ny vahoaka hafa eto Madagasikara'''
* [[Sinoa eto Madagasikara]]
* [[Vazaha eto Madagasikara]]
* [[Karàna]]
'''Samihafa'''
* [[Jiosy malagasy]]
== Tahirin-kevitra ==
* [https://tafa-sy-dinika.jimdo.com/antanosy-bara-betsileo/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika ny Antanosy, Bara ary Betsileo]
* [http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ Lahatsoratra amin'ny teny frantsay mahakasika fanjakana Antanosy] {{Wayback|url=http://gasikar-histo.e-monsite.com/pages/histoire/monarchie/royaume-antanosy/ |date=20170116142101 }}
== Boky azo anovozan-kevitra ==
* Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''Madagascar'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. <nowiki>ISBN 978-1-84162-197-5</nowiki>.
* Clément Sambo, "Destins astrologiques et liberté humaine", ''Études Océan Indien'', 16, Paris : INALCO, 1993, pp. 1-29.
* Clément Sambo, "Pose les devinettes ? Les contes brefs des enfants malgaches", in : J. Koubi, dir., ''Enfance et Société d’Asie du Sud-Est'', Paris : L’Harmattan, 1994.
* Clément Sambo, ''Aspects philosophiques de l’astrologie traditionnelle antanosy''. [Mémoire de maîtrise en philosophie], 1983, 170 p. CUR, Toliara, Département de Philosophie.
* Clément Sambo, ''Folklore oral des enfants malgaches''. Paris : INALCO, 285 p. [« Travaux et Documents », 4], 1987.
* Clément Sambo, ''Langages non conventionnels à Madagascar. Argot des jeunes et proverbes gaillards''. Paris : Karthala, 2001, 400 p.
* Clément Sambo, ''Oralité et tradition des enfants malgaches''. [Thèse de Doctorat Nouveau Régime] soutenu à l’Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Paris. 2 volumes, 300 + 200 p. 1990.
* Clément Sambo, ''Tradition et oralité à Madagascar'', Synthèse des travaux en vue de l’Habilitation à Diriger des Recherches (HDR), 737 p, 2005.
* Diagram Group (2013). ''Encyclopedia of African Peoples''. San Francisco, CA: Routledge. <nowiki>ISBN 9781135963415</nowiki>.
* Guillaume et Alfred Grandidier, ''Histoire physique, naturelle et politique de Madagascar'', vol. 5, Histoire politique et coloniale, t. 3, Histoire des populations autres que les Merina, fasc. 1, Betsileo, Betsimisaraka, Antanosy ..., Imprimerie officielle, Tananarive, 1948, 255 p.
* Jean-Jacques Rabenirina, ''Le rituel mobilisateur de la circoncision (Savatsy ou cérémonie de circoncision chez les Antanosy de Soamanonga)'', Université de Bordeaux 2, 1998, 429 p. (thèse)
* Ogot, Bethwell A. (1992). ''Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century''. Paris: UNESCO. <nowiki>ISBN 9789231017117</nowiki>.
== Loharano sy fanamarihana ==
[[Sokajy:Foko ao Madagasikara]]
bjedtjatzcm39yc7f8zhk2wxz5biofb
Faritra Atsimo-Andrefana
0
229995
1091735
1075026
2024-11-19T17:53:07Z
Thelezifor
15140
Nanisy rohy anatiny
1091735
wikitext
text/x-wiki
{{infobox Faritra
| firenena = {{Madagasikara}}
| renivohi-paritra = [[Toliara]]
| distrika = 9
| ben'ny tanàna =
| isam-ponina = 1799088
| velarantany = 66236
| faritany = [[Faritanin' i Toliara|Toliara]]
| laharam-pehintany = -----
| laharan-jarahasina = -----
| sary =Madagascar-Atsimo_Andrefana Region.png
}}
[[Sary:City Centre Toliara 2007.jpg|left|thumb|[[Toliara]]]]
Ny '''Faritra Atsimo-Andrefana''' no [[Faritra eto Madagasikara|faritra]] lehibe indrindra amin' ny velarantany eto [[Madagasikara]] izay any amin' ny tapany atsimo andrefan' ny Nosy. Ao amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] no misy azy. Ny Faritra Atsimo-Andrefana dia mizara ho distrika sivy, izay mitsinjara kaominina mihoatra ny 100.
== Distrika sy kaominina ==
=== Distrika ===
Ny Faritra Atsimo-Andrefana dia mizara ho distrika sivy:
* [[Distrikan' Ampanihy]]
* [[Distrikan' Ankazoabo]]
* [[Distrikan' i Benenitra]]
* [[Distrikan' i Betioky-Atsimo]]
* [[Distrikan' i Beroroha]]
* [[Distrikan' i Morombe]]
* [[Distrikan' i Sakaraha]]
* [[Distrikan' i Toliara I]]
* [[Distrikan' i Toliara II]].
=== Kaominina ===
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' Ampanihy ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' Ampanihy: [[Agnavoha]], [[Amboropotsy]], [[Ampanihy]]''',''' [[Androka]], [[Androimpana]], [[Ankiliabo (Ampanihy)|Ankiliabo]], [[Ankilimivory]], [[Ankilizato]], [[Antaly]], [[Beara (Ampanihy)|Beara]], [[Beahitse]], [[Belafike]], [[Beroy Atsimo]], [[Ejeda]], [[Fotadrevo]], [[Gogogogo]], [[Itampolo]], [[Maniry]] ary [[Vohitany]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' Ankazoabo ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' Ankazoabo: [[Ambatolahy (Ankazoabo)|Ambatolahy]], [[Andranomafana]], [[Ankazoabo]]''',''' [[Ankeriky]], [[Ankilivalokely]], [[Antevamena]], [[Berenty (Ankazoabo)|Berenty]], [[Fotivolo]], [[Ilemby]] ary [[Tandrano]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Benenitra ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Benenitra: [[Ambalavato (Benenitra)|Ambalavato]], [[Ankilimary]], [[Benenitra]], [[Benonoky]], [[Ehara]] ary [[Ianapera]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Betioky-Atsimo ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Betioky-Atsimo: [[Ambatry Mitsinjo]], [[Ankazombalala]], [[Ankazomanga Andrefana]], [[Andranomangatsiaka]], [[Ankilivalo (Betioky)|Ankilivalo]], [[Antohabato]], [[Antsavoa]], [[Beantake]], [[Beavoha]], [[Belamoty]], [[Beora]], [[Besely]], [[Betioky]]''',''' [[Bezaha]], [[Fenoandala]], [[Lazarivo]], [[Manalobe]], [[Masiaboay]], [[Maroarivo Ankazomanga]], [[Montifeno]], [[Salobe]], [[Savazy II]], [[Sakamasay (Betioky)|Sakamasay]], [[Soamanonga]], [[Soaserana (Betioky Sud)|Soaserana]], [[Tameantsoa]], [[Tanambao Ambony]], [[Tongobory]], [[Vatolatsaka]], ary [[Vohimary (Betioky)|Vohimary]])
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Beroroha ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Beroroha: [[Behisatra]], [[Bemavo]], [[Beroroha]]''',''' [[Fanjakana (Beroroha)|Fanjakana]], [[Mandronarivo]], [[Marerano]], [[Sakena]], [[Tanamary]], ary [[Tanandava (Beroroha)|Tanandava]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Morombe ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Morombe: [[Ambahikily]], [[Ankatsakatsa Sud]], [[Antanimeva]], [[Antongo Vaovao]], [[Basibasy]], [[Befandefa]], [[Befandriana Sud]], [[Morombe]], ary [[Tanandava Station]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Sakaraha ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Sakaraha: [[Sakaraha]], [[Ambinany]], [[Amboronabo]], [[Andamasiny Vineta]], [[Andranolava]], [[Bereketa]], [[Mahaboboka]], [[Miary Lamatihy]], [[Miary Taheza]], [[Mihavatsy]], [[Mitsinjo (Sakaraha)|Mitsinjo]] ary [[Mikoboka]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Toliara I ====
Tsy manana afa-tsy kaominina tokaana ny Distrikan' i Toliara I, dia ny [[Toliara|Kaomininan' i Toliara]].
==== Kaominina ao amin' ny Distrikan' i Toliara II ====
Indreto ny kaominina ao amin' ny Distrikan' i Toliara II: [[Ambohimahavelona]], [[Ambolofoty]], [[Analamisampy]], [[Andranovory]], [[Ankililoake]], [[Ankilimalinike]], [[Antanimena]], [[Beheloke]], [[Behompy]], [[Belalanda]], [[Mandrofify]], [[Manombo Sud]], [[Marofoty]], [[Maromiandra]], [[Miary]], [[Milenaka]], [[Mitsinjo Betanimena]], [[Ianantsony]] (Saint Augustin), [[Soalara]], ary [[Tsianisiha]].
== Lova voajanahary ==
Ao Atsimo-Andrefana no ahitana
* [[Tahirin-javaboarin' i Beza Mahafaly]]
* [[Valan-javaboarim-pirenena Zombitse-Vohibasia|Valan-javaboarim-pirenen' i Zombitse-Vohibasia]]
* [[Valan-javaboarim-pirenena Tsimanampetsotsa|Valan-javaboarim-pirenen' i Tsimanampetsotsa]]
* [[Valan-javaboarim-pirenena Nosy Ve-Androka|Valan-javaboarim-pirenen' i Nosy Ve-Androka]]
== Jereo koa ==
'''Faritany sy faritra eto Madagasikara''':
* [[Faritanin' Antananarivo]] ([[Faritra Itasy]] - [[Faritra Analamanga|Analamanga]] - [[Faritra Bongolava|Bongolava]] - [[Faritra Vakinankaratra|Vakinankaratra]])
* [[Faritanin' Antsiranana]] ([[Faritra Diana]] - [[Faritra Sava|Sava]])
* [[Faritanin' i Fianarantsoa]] ([[Faritra Atsimo-Atsinanana]] - [[Faritra Amoron' i Mania|Amoron' i Mania]] - [[Faritra Ihorombe|Ihorombe]] - [[Faritra Matsiatra Ambony|Matsiatra Ambony]] - [[Faritra Vatovavy|Vatovavy]] - [[Faritra Fitovinany|Fitovinany]])
* [[Faritanin' i Mahajanga]] ([[Faritra Boeny]] - [[Faritra Betsiboka|Betsiboka]] - [[Faritra Melaky|Melaky]] - [[Faritra Sofia|Sofia]])
* [[Faritanin' i Toamasina]] ([[Faritra Alaotra-Mangoro]] - [[Faritra Analanjirofo|Analanjirofo]] - [[Faritra Atsinanana|Atsinanana]])
* [[Faritanin' i Toliara]] ([[Faritra Atsimo-Andrefana]] - [[Faritra Anosy|Anosy]] - [[Faritra Androy|Androy]] - [[Faritra Menabe|Menabe]])
== Rohy ivelany ==
'''Lahatsoratra samihafa'''
* "[https://www.cairn.info/revue-mondes-en-developpement-2008-1-page-29.htm Communes et régions à Madagascar, De nouveaux acteurs dans la gestion locale de l'environnement]", ''cairn.info''
* "[https://library.fes.de/pdf-files/bueros/madagaskar/15144.pdf Lois annotées sur la décentralisation]", ''fes.de''
* "[https://midi-madagasikara.mg/maroantsetra-mananara-la-creation-de-la-24eme-region-adoptee-en-conseil-des-ministres/ Maroantsetra – Mananara : La création de la 24ème région adoptée en Conseil des ministres] {{Wayback|url=https://midi-madagasikara.mg/maroantsetra-mananara-la-creation-de-la-24eme-region-adoptee-en-conseil-des-ministres/ |date=20230614174622 }}", ''midi-madagasikara.mg''
* "[https://www.madagascar-tribune.com/Gouverneur-de-region-du-provisoire-permanent.html Gouverneur de région : du provisoire permanent] {{Wayback|url=https://www.madagascar-tribune.com/Gouverneur-de-region-du-provisoire-permanent.html |date=20230630084338 }}", ''madagascar-tribune.com''
'''Disy aman-dalàna'''
* "[https://faolex.fao.org/docs/pdf/mad142823.pdf Loi n°2004-001 relative aux Régions]" (pdf), faolex.fao.org
* "[https://www.ceni-madagascar.mg/wp-content/uploads/2016/05/Loi_2014_020.pdf Loi n°2014-020 du 27 septembre 2014 Relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes] {{Wayback|url=https://www.ceni-madagascar.mg/wp-content/uploads/2016/05/Loi_2014_020.pdf |date=20221211214148 }}.", ''ceni-madagascar.mg''
* "[https://www.dgfag.mg/wp-content/uploads/2021/04/Loi_organique_2014-018_regissant_les_competences_des_CTD.pdf Loi organique n° 2014-018 du 12 septembre 2014 régissant les compétences, les modalités d’organisation et de fonctionnement des Collectivités territoriales décentralisées, ainsi que celles de la gestion de leurs propres affaires] {{Wayback|url=https://www.dgfag.mg/wp-content/uploads/2021/04/Loi_organique_2014-018_regissant_les_competences_des_CTD.pdf |date=20230630083602 }}.", ''dgfag.mg''
* "[http://www.droit-afrique.com/upload/doc/madagascar/Madagascar-Loi-2014-21-representation-Etat-collectivites-territoriales.pdf Loi n°2014-021 relative à la représentation de l’Etat]" (pdf), ''droit-afrique.com''
* "[https://www.ceni-madagascar.mg/wp-content/uploads/2016/05/Loi_2015-_002.pdf Loi n°2015-002 complétant l’annexe n°01 de la loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014 relative aux ressources des Collectivités territoriales décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes] {{Wayback|url=https://www.ceni-madagascar.mg/wp-content/uploads/2016/05/Loi_2015-_002.pdf |date=20211111073005 }}.", ''ceni-madagascar.mg''
* "[https://www.assemblee-nationale.mg/wp-content/uploads/2021/07/LOI-n%C2%B02021-012-CTD.pdf Loi n° 2021-012 modifiant l’annexe n° 01 de la Loi n° 2014-020 du 27 septembre 2014, modifiée et complétée par la Loi n° 2018-011 du 11 juillet 2018, relative aux ressources des Collectivités Territoriales Décentralisées, aux modalités d’élections, ainsi qu’à l’organisation, au fonctionnement et aux attributions de leurs organes]" (pdf), ''assemblee-nationale.mg''
{{commonscat|Atsimo-Andrefana}}
{{Faritr'i Madagasikara}}
{{Atsimo-Andrefana}}
[[Sokajy:Faritr'i Madagasikara]]
[[Sokajy:Faritra Atsimo-Andrefana]]
qxi6x5a7ydwyum4szuik35hxt676xg9
Distrikan' i Sakaraha
0
278505
1091734
1067878
2024-11-19T17:50:04Z
Thelezifor
15140
Nanova heben-tsary
1091734
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Sakaraha
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra =[[Faritra Atsimo-Andrefana|Atsimo-Andrefana]]
|isam-ponina= 150366<ref>[https://madagascar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/resultat_globaux_rgph3_tome_02.pdf Recensement 2018]</ref>
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =Sakaraha.jpg
}}
[[File:Sakaraha-Toliara-Province-Madagascar.jpg|thumb|250px|Sakaraha]]
[[Sary:Toliara Sakaraha.png|vignette|Ny Distrikan' i Sakaraha ao amin' ny Faritanin' i Toliara|235x235px]]
Ny '''Distrikan' i Sakaraha''' dia distrika ao amin' ny [[Faritra Atsimo-Andrefana]], ao amin' ny tapany atsimo-andrefan' i [[Madagasikara]]. I [[Sakaraha]] no renivohiny. Misy kaominina miisa 12 ny ao amin' io distrika io.
== Mponina ==
Ny mponina ao amin' ny distrikan' i Sakaraha dia nahitana fitomboana mafy hatramin' ny niandohan' ny fitrandrahana ireo [[vatosoa]] izay misy ao. Saika nandray tsara ny [[Foko eto Madagasikara|foko rehetra eto Madagasikara]] ity tanàna ity hatramin' ny nahitana ny [[safira]]. Ny isa-mponiny dia 74 000 tamin' ny taona 2001.
== Jeôgrafia ==
Mandalo ao amin' ny distrikan' i Sakaraha ny [[lalam-pirenena faha-7]] ([[Toliara]]-[[Antananarivo]]). Ao avarany ny [[distrikan' Ankazoabo]], ao andrefana ny [[distrikan' i Toliara II]], ao avaratra-andrefana ny [[distrikan' i Morombe]], ao atsimo ny [[Distrikan' i Betioky-Atsimo|distrikan' i Betioky]], ao atsimo-atsinana ny [[distrikan' i Benenitra]] ary ao atsinanana ny [[distrikan' Ihosy]] izay ao amin' ny [[faritra Ihorombe]]. Ny [[distrikan' i Beroroha]] (avaratr' [[Ankazoabo]]) sy ny [[distrikan' Ampanihy]] (atsimon' i [[Betioky-Atsimo|Betioky]]) ihany no tsy mifanila aminy amin' ireo distrikan' ny Faritra Atsimo Andrefana.
== Toekarena ==
Mamokatra [[mangahazo]] sy [[vomanga]] ary vary ny distrikan' i Sakaraha. Mamatsy ny tanànan' i [[Toliara]] izy io. Misy ihany koa ao amin' ity distrika ity, saika amin' ny kaominina rehetra misy azy, ny safira. Ny [[Srilanka|Srilankey]] sy [[Tailandy|Tailandey]] indrindra no mividy sy manondrana safira mba hivarotra izany any [[Azia]].
== Fitsinjaram-pahefana ==
[[Sary:Sakaraha district.png|vignette|Ny Distrikan' i Sakaraha ao amin' ny Faritra Atsimo-Andrefana]]
Ao amin' ny [[Faritra Atsimo-Andrefana]], ao amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] voalohany ny Distrikan' i Sakaraha. Misy kaominina miisa 12 ny ao ka ireto avy izy ireo: [[Sakaraha]], [[Ambinany]], [[Amboronabo]], [[Andamasiny Vineta]], [[Andranolava]], [[Bereketa]], [[Mahaboboka]], [[Miary Lamatihy]], [[Miary Taheza]], [[Mihavatsy]], [[Mitsinjo (Sakaraha)|Mitsinjo]] ary [[Mikoboka]].
== Jereo koa ==
Ireo distrika ao amin' ny Faritra Atsimo Andrefana:
* [[Distrikan' Ampanihy]]
* [[Distrikan' Ankazoabo]]
* [[Distrikan' i Benenitra]]
* [[Distrikan' i Betioky-Atsimo]]
* [[Distrikan' i Beroroha]]
* [[Distrikan' i Morombe]]
* [[Distrikan' i Sakaraha]]
* [[Distrikan' i Toliara I]]
* [[Distrikan' i Toliara II]]
{{reflist}}
{{Atsimo-Andrefana}}
[[Sokajy:Distrika ao Madagasikara]]
[[Sokajy:Faritra Atsimo-Andrefana]]
daqgdpxvom0nsz43x28ygyo5bdy5qtw
Tolagnaro
0
278575
1091726
1084006
2024-11-19T16:25:27Z
Thelezifor
15140
Nanalehibe sary
1091726
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-25.032490|46.983290}}
{{infobox tanàna
|anarana=Tolagnaro
|faritany= [[Faritanin' i Toliara|Toliara]]
|faritra = [[Faritra Anosy]]
|velarantany= 31.17
|isam-ponina=67284
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =Biraon' ny kaominina Tolagnaro, Madagasikara.jpg|thumb|<nowiki>Valan-javaboaharin' Andohahela]]</nowiki>
}}
I '''Tolagnaro''' na '''Fort-Dauphin''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina malagasy]] ao amin' ny [[Distrikan' i Tolagnaro]], ao amin' ny [[Faritra Anosy]] ao amin' ny [[Faritanin' i Toliara]] eto [[Madagasikara]], tanàna renivohitry ny [[Faritra Anosy]] any amin' ny tendro atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]]. 1 122 km any atsimon' [[Antananarivo]] no misy azy. Manana toeram-pitsangantsanganana maro sady tsara i Tolagnaro.
== Anaran' ilay tanàna ==
[[Sary:Tolagnaro 01 - Madagascar.jpg|vignette|Ny tanànan' i Tolagnaro jerena avy eny ambony|283x283px]]
Ireto avy ny mety hanorantana na hanononana ny anaran' io tanàna io: '''Tolagnaro''', '''Tolañaro''', '''Tolanaro, Taolagnaro''', '''Taolañaro''', '''Taolanaro''', '''Tôlagnaro''', '''Tôlañaro''', '''Tôlanaro''', '''Fort-Dauphin''', '''Faradofay''', '''Faradifay''', '''Farady'''.
== Jeôgrafia ==
=== Toerana misy azy ===
[[Sary:Lage-Tolagnaro-in-Madagaskar-dt.jpg|vignette|313x313px|Toerana misy an' i Tolagnaro eto Madagasikara|ankavia]]
Any amin' ny 620 km miala an’ i [[Toliara]] no misy azy ary eo amin’ ny 1 122 km miala an' [[Antananarivo]]. Mifandray amin' Antananarivo amin' ny alalan' ny [[lalam-pirenena faha-7]] sy [[lalam-pirenena faha-13|faha-13]] (Antananarivo – [[Ihosy]] – [[Betroka]] – [[Ambovombe]] – Tolagnaro) ity kaominina ity. Azo atao ihany koa ny manaraka ny lalam-pirenena faha-13 sy faha-10 avy any Toliara ([[Toliara]] - [[Betioky Atsimo|Betioky]] - [[Ampanihy Andrefana|Ampanihy]] - [[Beloha]] - Ambovombe - Tolagnaro). Noho ny fisian' ny lalam-pirenena faha-12a dia afaka mifandray amin' i [[Vangaindrano]], izay any amin' ny ilany atsinanan' ny Nosy, koa i Tolagnaro. Tsy azo aleha anefa io lalana io mandritra ny vanim-potoan' ny orana.
=== Toetany ===
Ny [[rotsak' orana]] any Tolagnaro dia 1 700 mm eo ho eo, noho ny tendrombohitra manakana ny rivotra mandro any andrefan' ilay tanàna. Noho izany, maitsomaitso kokoa noho ny faritra manodidina ny tanin' i Tolagnaro. Ny salan-kafanana any dia 23 °C ary miakatra hatrany amin' ny 26 °C na midina hatrany amin' ny 20 °C arakaraka ny volana.
=== Vohon' ny tany ===
[[Sary:Tolanaro.jpg|286x286px|ankavanana|thumb|Ny tanànan' i Tolagnaro tazanina avy eny an-tendrombohitra]]
Ny [[Pic Saint Louis]] no tendrombohitra avo indrindra ao Tolagnaro, ary any avaratry ny ny tanàna no misy azy.
== Fitantanana ==
Ny tanànan' i Tolagnaro no renivohitry ny [[Distrikan' i Tolagnaro]] sy ny [[Faritra Anosy]]. Iray amin' ny [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina]] miisa 25 mandrafitra ny Distrikan' i Tolagnaro ny kaominina ambonivohitr' i Tolagnaro. Ao no ahitana ny fitaleavam-paritra miankina amin' ny ministera samihafa, izay endrika isehoan' ny [[fanapariaham-pahefana]] any amin' ilay faritra.
== Mponina ==
Ny faritanin' ny Tolagnaro dia onenan' ny [[Antanosy|foko antanosy]] indrindra. Tamin' ny fanisana tamin' ny 1975 dia 19 605 ny isan' ny mponina tao Tolagnaro. 30 690 izany tamin' ny taona 1993 ary 39 000 tamin' ny taona 2001. Tamin' ny taona 2010 dia 46 000 ny isan' ny mponina ao Tolagnaro.
== Toekarena ==
=== Fitaterana ===
[[Sary:Fiantsonan' ny fiara fitaterana olona ao Tolagnaro.jpg|vignette|239x239px|Fiantsonan' ny fiara fitaterana olona ao Tolagnaro (taona 2024)]]
Mifandray amin' Antananarivo amin' ny alalan' ny lalam-pirenena faha-7 sy faha-13 (Antananarivo – [[Ihosy]] – [[Betroka]] – [[Ambovombe]] – Tolagnaro) ity kaominina ity. Azo atao ihany koa ny manaraka ny lalam-pirenena faha-13 sy faha-10 avy any Toliara (Toliara - [[Betioky Atsimo|Betioky]] - [[Ampanihy Andrefana|Ampanihy]] - [[Beloha]] - Ambovombe - Tolagnaro). Noho ny fisian' ny lalam-pirenena faha-12a dia afaka mifandray amin' i [[Vangaindrano]], izay any amin' ny ilany atsinanan' ny Nosy, koa i Tolagnaro. Tsy azo aleha anefa io lalana io mandritra ny vanim-potoan' ny orana.[[Sary:Aeroport de Tolagnaro.jpg|vignette|214x214px|[[Seranam-piaramanidin' i Tolagnaro]]|ankavia]]Saro-dalana ny tanànan' i Tôlagnaro. Ny [[Seranam-piaramanidin' i Tolagnaro|seranam-piaramanidina]], izay ao andrefan' ilay tanàna, dia mampifandray tsy tapaka amin' Antananarivo renivohitra. Vao tsy ela akory izay dia nisy ny fifandraisana ana habakabaka tsy tapaka amin' i [[Saint-Denis, Réunion|Saint-Denis]] ao [[La Réunion]].
=== Harena an-kibon' ny tany ===
Na dia eo aza ny fisian' ny akora fanodina maro ao amin' ny faritra manodidina an' i Tolagnaro dia maro no mbola tsy voatrandraka firy ([[vatosoa]], [[baoksita]], [[titanina]]).
[[Sary:MG-ehoala-hafen.jpg|ankavia|vignette|Seranan-tsambon' Ehoala|242x242px]]
Na izany aza, ny fitrandrahana [[ilmenita]] (akora ahazoana ny titanina) nataon' ny orinasa kanadianina [[QIT Madagascar Minerals]] (QMM), sampan' ny [[Rio Tinto]], ao amin' ny toeram-pitrandrahana ao Mandena, dia nitarika ny fanamboarana ny lalana ahafaha-miditra ao Tolagnaro sy ny [[Seranan-tsambon' Ehoala|seranan-tsambon' i Ehoala]] an-drano lalina any amin' ny 10 km atsimon' ilay tanàna, izay nisokatra tamin' ny taona 2009, any akaikin' ny seranam-piaramanidin' i Tolagnaro.
=== Fanafarana sy fanondranana ===
[[Sary:Port d'Ehoala in Fort Dauphin, Madagascar.jpg|vignette|244x244px|Seranan-tsambo tranainy]]Ny [[seranan-tsambo]] tranany ao Tolagnaro dia vavahady misokatra amin' izao tontolo izao, izay ampiasaina voalohany indrindra amin' ny fanondranana [[langosta]] sy [[drakaka]] ary ahidrano maina. 75 km miala an' i Tolagnaro, manodidina an' [[Amboasary-Atsimo]], misy toeram-pambolena taretra maro, izay aondrana ao amin' ny seranan-tsambon' i Tolagnaro.
=== Fanjonoana ===
Ny fanjonoana langosta koa dia tena be mpanao any amin' ilay. Misy orinasa mpanondrana langosta betsaka mankany [[Eorôpa]] sy [[Azia]] ny any.
=== Fizahan-tany ===
[[Sary:Libanona Beach - Tolagnaro - Madagascar.jpg|vignette|219x219px|Torapasik' i Libanona]]Anisan' ny hetsika goavana eto Tolagnaro ihany koa ny [[Fizahàn-tany|fizahantany]]. Manana trano fandraisam-bahiny vitsivitsy koa ilay tanàna.[[Sary:The Bay of Wrecks02 Tolagnaro.jpg|vignette|230x230px|Helodrano ao Tolagnaro]]
== Jereo koa ==
* [[Madagasikara]]
** [[Faritanin' i Toliara]]
*** [[Faritra Anosy]]
**** [[Kaominina eto Madagasikara]]
***** Tolagnaro
'''Renivohi-paritany eto Madagasikara'''
* [[Antananarivo]] - [[Antsiranana]] - [[Fianarantsoa]] - [[Mahajanga]] - [[Toamasina]] - [[Toliara]]
'''Renivohi-paritra eto Madagasikara'''
* [[Ambatondrazaka]] - [[Ambositra]] - [[Ambovombe]] - [[Antananarivo]] - [[Antsirabe]] - [[Antsiranana]] - [[Antsohihy]] - [[Farafangana]] - [[Fenoarivo Atsinanana]] - [[Fianarantsoa]] - [[Ihosy]] - [[T|Maevatanana]] - [[Mahajanga]] - [[Maintirano]] - [[Manakara]] - [[Mananjary]] - [[Miarinarivo]] - [[Morondava]] - [[Sambava]] - [[Toamasina]] - [[Tôlanaro]] - [[Toliara]] - [[Tsiroanomandidy]]
'''Samihafa'''
* [[Seranan-tsambon' Ehoala|Seranan-tsambon' i Ehoala]]
* [[Seranam-piaramanidin' i Tolagnaro]]
* [[Abraham Samuel]]
* [[QIT Madagascar Minerals]]
[[sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Tanàna ao Madagasikara]]
== Rohy ivelany ==
{{reflist}}
* {{fr}} [http://www.fort-dauphin.com/ Sehatra ofisialy] {{Wayback|url=http://www.fort-dauphin.com/ |date=20120706112527 }}
* {{fr}} [https://web.archive.org/web/20080807133139/http://fortdauphin.ifrance.com/ Sehatra momban'ny Taolagnaro]
* {{fr}} [http://wikimapia.org/#lat=-25.0220731&lon=46.9820881&z=14&l=0&m=s&v=2 Fort-Dauphin eo amin'ny Wikimapia]
{{Anosy}}
{{commonscat|Fort Dauphin, Madagascar}}
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Anosy]]
[[Sokajy:Faritra Anosy]]
[[Sokajy:Distrikan' Tolagnaro]]
o7iyjl48cogc6nfg66mqtoxvciqcdac
Famorana
0
279600
1091742
1091662
2024-11-19T18:40:40Z
41.204.102.218
/* Teny malagasy */
1091742
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Circumcision central Asia2.jpg|vignette|304x304px|Famorana any [[Azia Afovoany]] (1865–1872)]]
Ny '''famorana''' dia fanesorana ny loha tsitsy (ilay hoditra mamono ny lohan' ny fitaovam-pananahan' ny lehilahy), izay misy heviny ara-pivavahana, indrindra ao amin' ny [[jodaisma]] sy ny [[Finoana silamo|silamo]]. Ny famorana dia fombafomba ara-pivavahana be mpanao nandrita ny [[Andro Taloha]]. Fomba mampanana sata vaovao ny famorana eo amin' ny jodaisma. Amin' ny Miozolmana dia fanehoana ny fanadiovana ara-panahy ny famorana. Tany [[Ejipta tamin'ny Andro Taloha|Ejipta taloha]], tany amin' ny taona 2300 tal. J.K. dia efa nisy ny famorana izay heverin' ny mpikaroka fa natao famantarana ny andevo.[[Sary:Global Map of Male Circumcision Prevalence by Country.svg|vignette|310x310px|Tahan' ny fanaovana famorana:{{legend|#e00000|>80%}}
{{legend|DarkOrange|20-80%}}
{{legend|#fc0|<20%}}
{{legend|#CCCCCC|N/A}}]]
== Teny malagasy ==
mdjfjfmjjfjfjfmqjfqjfkljfmqreto ny teny ilazana koa ny famorana amin' ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]]: ''didifoitra'', ''hasoavana'', ''sambatra'', ''famosirana''''savatra'',''sikina''<ref><small>"[http://tenymalagasy.org/bins/teny2 Famorana]", ao amin' ny ''[http://tenymalagasy.org/bins/homePage Rakibolana malagasy sy Rakipahalalana momba an'i Madagasikara]''.</small> </ref>.
== Loharano sy fanamarihana ==
4osf16r99zdnhq8y6v3azifbc1pisiu
Zafiraminia
0
281499
1091759
1050226
2024-11-20T10:49:03Z
Thelezifor
15140
Nanatsara rafi-pehezanteny
1091759
wikitext
text/x-wiki
Ny '''Zafiraminia''' na '''Zafindraminia''' dia vahoaka silamo nonina teto [[Madagasikara]]. Niseho teto amin' ny Nosy izy ireo, fara fahakeliny, zato taona talohan' ny [[Antemoro]] izay fantatra kokoa; matetika tsy miavaka ny fomban' ireo vahoaka roa tonta ireo. Araka ny [[lovantsofina]] dia taranak' i [[Raminia]] izy ireo.
Nilaza ny mpitarika ny Zafiraminia maro fa taranaky ny fianakaviana nifindra avy tany [[Maka (any Arabia Saodita)|Maka]] (na Lameka) any [[Arabia Saodita]] ankehitriny ka hatrany [[Mangalore]]<ref><small>I Mangalore dia tanàna seranan-tsambo lehibe ao amin' ny Fanjakan' i [[Karnataka]] any [[India]] ankehitriny, eo anelanelan' ny [[Ranomasin' i Arabia]] sy ny Ghats Andrefana, 352 km any andrefan' i [[Bangalore]].</small></ref> ary avy eo nankaty [[Madagasikara]]. Na izany aza dia mino ny manam-pahaizana sasany fa mety ho tany [[Sumatra]] na tany amin' ny [[vahoaka bogy]]<ref><small>Ny Bogy dia foko ao Sulawesi Atsimo, any amin' ny faritany atsimo-andrefan amin' i [[Sulawesi]], nosy fahatelo lehibe indrindra any [[Indônezia]].</small></ref> any [[Bôrneô|Borneo]] ny fiaviany. Manohana ny Ny [[lovantsofina]] nentim-paharazana hafa koa dia manohana ny fiaviana avy any Sumatra, satria ny hoe ''Ramini'' dia toa anaran' i Sumatra tamin' ny [[Andro Antenatenany]]. Heverina fa tamin' ny taonjato faha-13 ny Zafiraminia no tonga voalohany teto Madagasikara<ref><small>Randrianja, Solofo; Ellis, Stephen (2009). ''Madagascar: A Short History''. University of Chicago Press. pp. 62–63. <nowiki>ISBN 978-0226704203</nowiki>.</small></ref> <ref><small>Bruder, Edith (5 June 2008). ''[https://books.google.co/books?id=XHBjAgAAQBAJ&pg=PA127&dq=Zafiraminia The Black Jews of Africa: History, Religion, Identity]''. New York City: OUP USA. pp. 127–128. <nowiki>ISBN 9780195333565</nowiki>.</small></ref>.
== Azo anovozan-kevitra ==
* Randrianja, Solofo; Ellis, Stephen (2009). ''Madagascar: A Short History''. University of Chicago Press. <nowiki>ISBN 978-0226704203</nowiki>.
* Bruder, Edith (5 June 2008). ''The Black Jews of Africa: History, Religion, Identity''. New York City: OUP USA. <nowiki>ISBN 9780195333565</nowiki>
== Loharano sy fanamarihana ==
g8mijz4tjc52d7zudjpdeecvb7hr6mg
Ranomafana (Tolagnaro)
0
285305
1091740
1066443
2024-11-19T18:12:27Z
Thelezifor
15140
Nanitatra vontoatiny
1091740
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Ranomafana (Tolognaro)
|faritany=[[Faritanin'i Toliara|Toliara]]
|faritra = [[Anosy]]
|isam-ponina=15682
|velarantany =
|firenena={{Madagasikara}}
|sary =
}}
I '''Ranomafana''' dia [[Kaominina eto Madagasikara|kaominina ambanivohitra]] eto [[Madagasikara]] ao amin’ ny [[Distrikan' i Tolagnaro|distrikan’ i Tolagnaro]], izay ao anatin’ ny [[faritra Anosy]], [[Faritanin' i Toliara]]. Ny isan' ny mponina ao aminy dia 11 000 eo ho eo tamin' ny fanisam-bahoaka tamin' ny taona 2001 fa 15 682 izany araka ny faminavinana natao tamin'ny taona 2018.<ref>[https://madagascar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/resultat_globaux_rgph3_tome_02.pdf Recensement 2018]</ref>.
Misy ny fampianarana ambaratonga voalohany sy ambaratonga faharoa ao an-tanàna. [[Fambolena|Mpamboly]] ny 75 % amin' ny ankamaroan’ ny mponina ao amin’ ny kaominina, raha ny 20 % fanampiny kosa no mivelona amin’ ny [[fiompiana]]. Ny zava-maniry lehibe indrindra dia ny kafe sy ny vary, ary ny vokatra ara-pambolena hafa dia ny letisia sy mangahazo. Ny serivisy dia manome asa ho an'ny 3 % amin' ny mponina. Ankoatra izany, ny [[jono]] dia mampiasa ny 2 % amin' ny mponina. Andalovan’ ny lalam-paritany RIP 118 avy any [[Soanierana (Taolanaro)|Soanierana]] mankany [[Bevoay]] ity kaominina ity.
==Rohy ivelany==
{{reflist}}
{{Anosy}}
[[Sokajy:Kaominina any Madagasikara]]
[[Sokajy:Kaominina any Faritra Anosy]]
es6f4mu32f0fprxkyz6wixd7kui407s
Panteôna
0
287523
1091753
1077733
2024-11-20T10:13:49Z
CommonsDelinker
112
Replacing জী._ডি._ব্লক_সল্টলেক_দূর্গা_পুজো_২০১৮.jpg with [[File:জি._ডি._ব্লক_সল্টলেক_দুর্গা_পুজো_২০১৮.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error)).
1091753
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:জি. ডি. ব্লক সল্টলেক দুর্গা পুজো ২০১৮.jpg|vignette|Panteônan' ny andriamanitra [[Hindoisma|hindoa]] ivavahana mandritra ny fetin' ny ''Durga Puja'' any [[Kolkata]], [[India]]]]
Ny '''panteôna''' dia fitambaran' ny [[Andriamanitra (ankapobeny)|andriamanitra]] rehetra ao amin' ny [[fivavahana]] na ao amin' ny [[fedrà]] [[Pôliteisma|pôliteista]] iray.
Ny teny hoe ''panteôna'' dia avy amin' ny [[Fiteny grika|teny grika]] πάνθεον / ''pantheon'', izay midika ara-bakiteny hoe "([[Tempoly|tempoli]]<nowiki/>n' ny) andriamanitra rehetra" na "(tempoly iombonan' ny) andriamanitra rehetra", avy amin' ny teny hoe πᾶν- / ''pan''- "rehetra" sy ny hoe θεός / ''theos'' "andriamanitra".
Ny panteôna pôliteista ara-tantara fanta-daza dia ahitana ny andriamanitra [[Somera|someriana]] sy ny andriamanitra [[Ejipta tamin' ny Andro Taloha|ejipsiana]], ary ny panteônan' ny fivavahana grika tamin' ny [[Andro Taloha]] sy ny an' ny fivavahana rômana. Anisan' ny fivavahana pôliteista koa ny andriaaniry ny [[vahoaka jermanika]] tavaratra (atao hoe ''Æsir'' sy ''Vanir''), ny ao amin' ny [[Fivavahan-drazana afrikana|fivavahan-drazan]]' ny [[Iôroba (vahoaka)|Iôroba]] (atao hoe ''Orisha''), ny andriamanitry ny [[Azteka]], sy ny maro hafa.
== Jereo koa ==
* [[Andriamanitra (ankapobeny)|Andriamanitra]]
* [[Pôliteisma]]
gfv4dpk1snx314qpikfwk2sbdyuef1e
Ferrari
0
289413
1091744
1089487
2024-11-20T06:17:39Z
CommonsDelinker
112
Removing [[:c:File:Ferrari_Scuderia-Logo-PNG9.png|Ferrari_Scuderia-Logo-PNG9.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Explicit|Explicit]] because: Copyright violation; see [[:c:Commons:Licensing|]] ([[:c:COM:CSD#F1|F1]]): Non-free logo above [
1091744
wikitext
text/x-wiki
[[File:-i---i- (3908418828).jpg|thumb|Ferrari]]
'''Ferrari''' dia mpanamboatra fiara [[italia]]na fiara fanatanjahantena sy fiara Formula 1 miaraka amin'ny foibem-pitantanana ao [[Maranello]] ao amin'ny faritanin'i [[Modena]] italiana.
Ny orinasa dia naorina tamin'ny 1947 avy amin'ny mpamily hazakazaka taloha [[Enzo Ferrari]].
Scuderia Ferrari dia sampana ara-panatanjahantena an'i Ferrari ary mbola ekipan'ny Formula 1 mahomby indrindra hatramin'izao.
==Jereo koa==
[[Ferrari 250]]
{{reflist}}
{{commonscat}}
[[Sokajy:Orinasa italiana]]
[[Sokajy:Ferrari]]
[[Sokajy:Mpanamboatra automobilina italiana]]
cxycwvuf2rsqkdxj2gbbg81g2e8g5fd
Manafiafy
0
289921
1091757
1091588
2024-11-20T10:36:39Z
Thelezifor
15140
Nanisy rohy anatiny
1091757
wikitext
text/x-wiki
I '''Manafiafy''', izay antsoina amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] hoe '''Sainte-Luce''', dia tanàna kely ao anatin' ny [[Mahatalaky|Kaominina Mahatalaky]], [[Distrikan' i Tolagnaro|Ditrikan' i Tolagnaro]], [[Faritra Anosy]], eto [[Madagasikara]]. Mahafinaritra i Manafiafy noho ny tora-pasika sy ny vatolampy ao aminy, izay manintona mpitsidika. Toerana niantsonan' ny Frantsay sasany toa an' i [[François Cauche]] i Manafiafy. Ireo Frantsay tonga tao voalohany ireo no nanorina an' i Saint-Pierre talohan' ny niorenany fonenana tao [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]].
1nkkpmz4hpf7yaqls221m8o93rylh8k
Fayd'herbe de Maudave
0
289963
1091722
2024-11-19T12:22:17Z
Thelezifor
15140
Miaramila frantsay notendren’ i Louis XV ho aty Madagasikara sy hanangana zanatany ao Fort-Dauphin
1091722
wikitext
text/x-wiki
I '''Louis Laurent de Féderbe''' na '''Fayd'herbe de Maudave''' dia miaramila frantsay teraka tamin' ny 25 Jona 1725 tao Barraux ao amin' ny Departemantan' i Isère ([[Frantsa]]), ary maty tamin' ny 22 Desambra 1777 tao Masulipatam ([[India]]). Izy dia zanak'i Jean Charles Nicolas Féderbe, mpanapaka tao Modave (na Maudave) sy i Marie Thérèse Maniquet du Fayet, avy amin' ny fianakaviana andriana daofinoà fahiny.
Tamin' ny taona 1768 izy dia notendren’ i [[Louis XV]] ho Kômandin' ny mpanjaka teto [[Madagasikara]] izy. Tonga tao [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] izy mba hanangana zanatany ao.
t0dbax15d4xui1xrzkl19e7tlf191bg
1091724
1091722
2024-11-19T12:24:18Z
Thelezifor
15140
Anarana hafa
1091724
wikitext
text/x-wiki
I '''Louis Laurent de Féderbe''' na '''Fayd'herbe de Maudave''' na '''Louis Laurent de Maudave''' dia miaramila frantsay teraka tamin' ny 25 Jona 1725 tao Barraux ao amin' ny Departemantan' i Isère ([[Frantsa]]), ary maty tamin' ny 22 Desambra 1777 tao Masulipatam ([[India]]). Izy dia zanak'i Jean Charles Nicolas Féderbe, mpanapaka tao Modave (na Maudave) sy i Marie Thérèse Maniquet du Fayet, avy amin' ny fianakaviana andriana daofinoà fahiny.
Tamin' ny taona 1768 izy dia notendren’ i [[Louis XV]] ho Kômandin' ny mpanjaka teto [[Madagasikara]] izy. Tonga tao [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] izy mba hanangana zanatany ao.
inx1nas0uvn3kp62wgupuo576f7oxbw
Louis Laurent de Maudave
0
289964
1091723
2024-11-19T12:23:04Z
Thelezifor
15140
Fihodinana
1091723
wikitext
text/x-wiki
#FIHODINANA[[Fayd'herbe de Maudave]]
cu92l4lkyq7aht2gvjh2mj887j6odlh
Ireo fomba fataony meina
0
289965
1091725
2024-11-19T16:23:29Z
102.68.192.15
Pejy noforonina tamin'ny « ny fandroana ny panjaka »
1091725
wikitext
text/x-wiki
ny fandroana ny panjaka
ndd61t6zkytf7zqhlpwrjocfh1vsoat
Lavasoa-Ambatotsirongorongo
0
289966
1091747
2024-11-20T09:50:57Z
Thelezifor
15140
Tandavan-tendrombohitra any amin' ny ilany atsimo amin' i Madagasikara.
1091747
wikitext
text/x-wiki
I '''Lavasoa-Ambatotsirongorongo''' dia tandavan-tendrombohitra any amin' ny ilany atsimo amin' i [[Madagasikara]]. Ao amin’ ny kaominina [[Sarasambo]], [[Ankaramena (Taolanaro)|Ankaramena]], [[Ranopiso]] ary [[Analapatsy]] no misy azy ireo, 30 km andrefan’ i [[Tolagnaro]]. Manana tampona telo ity tangoron-tendrombohitra ity: i Lavasoabe (823 m) sy i Lavasoakely (617 m) ary Ambatotsirongorongo (438 m).
Ny ''[[Cheirogaleus lavasoensis]]'', izay sifaka kely mpandeha amin' ny alina ary karazana sifaka hafa dia hita tao tamin' ny taonjato faha-21. Ity primata ity, izay tsy hita afa-tsy amin' ny ala kely telo mitokana any amin' ny tehezan-tendrombohitra atsimon' ny Tangoron-tendrombohitra Lavasoa, no nakana ny anarana siantifikan' io primata io.
4fvwaqs5dc1he945f58lhifm58q547z
1091748
1091747
2024-11-20T09:51:17Z
Thelezifor
15140
nanova ny anaran'i [[Tangoron-tendrombohitra Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] ho [[Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] i Thelezifor
1091747
wikitext
text/x-wiki
I '''Lavasoa-Ambatotsirongorongo''' dia tandavan-tendrombohitra any amin' ny ilany atsimo amin' i [[Madagasikara]]. Ao amin’ ny kaominina [[Sarasambo]], [[Ankaramena (Taolanaro)|Ankaramena]], [[Ranopiso]] ary [[Analapatsy]] no misy azy ireo, 30 km andrefan’ i [[Tolagnaro]]. Manana tampona telo ity tangoron-tendrombohitra ity: i Lavasoabe (823 m) sy i Lavasoakely (617 m) ary Ambatotsirongorongo (438 m).
Ny ''[[Cheirogaleus lavasoensis]]'', izay sifaka kely mpandeha amin' ny alina ary karazana sifaka hafa dia hita tao tamin' ny taonjato faha-21. Ity primata ity, izay tsy hita afa-tsy amin' ny ala kely telo mitokana any amin' ny tehezan-tendrombohitra atsimon' ny Tangoron-tendrombohitra Lavasoa, no nakana ny anarana siantifikan' io primata io.
4fvwaqs5dc1he945f58lhifm58q547z
Tangoron-tendrombohitra Lavasoa-Ambatotsirongorongo
0
289967
1091749
2024-11-20T09:51:17Z
Thelezifor
15140
nanova ny anaran'i [[Tangoron-tendrombohitra Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] ho [[Lavasoa-Ambatotsirongorongo]] i Thelezifor
1091749
wikitext
text/x-wiki
#FIHODINANA [[Lavasoa-Ambatotsirongorongo]]
q1e8ik0go3r7z40c5hbs7i9wqene0eq
François Cauche
0
289968
1091758
2024-11-20T10:43:55Z
Thelezifor
15140
Frantsay, mpamantatra tany vaovao, namita iraka taty Madagasikara sy tany amin' ny nosy Maorisy taklohan' ny fanjanahan-tany
1091758
wikitext
text/x-wiki
I '''François Cauche''' dia Frantsay, mpamantatra tany vaovao teraka tamijn' ny 1 Janoary 1616 tao Rouen any [[Frantsay|Frantsa]].
Niala tao Dieppe tamin' ny 15 Janoary 1638 izy namita ny iraka momba ny fananganaana tranobe tao Île-de-France ([[Maorisy]] ankehitriny) ary nankany amin' ny [[Ranomasina Mena]], ary nalaza indrindra tamin' ny famantarana ny morontsiraka atsinanan' i [[Madagasikara]], nanomboka tamin' ny 1638 ka hatramin' ny 1644, izay narahiny an-dian-tongotra avy any atsimo ka hatrany avaratra, avy eo nifamadika amn' izany, alohan’ ny hananganana ny zanatanin' i Fort-Dauphin.
Nanoratra tantara izay nanentana an' i [[Étienne de Flacourt]] tao amin' ny ''Histoire de la grande isle Madagascar''.
458s61pfbz67zo4001qtqxwwymnpyc8