Wikipedia
mgwiki
https://mg.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Fandraisana
MediaWiki 1.44.0-wmf.8
first-letter
Rakitra
Manokana
Dinika
Mpikambana
Dinika amin'ny mpikambana
Wikipedia
Dinika amin'ny Wikipedia
Sary
Dinika amin'ny sary
MediaWiki
Dinika amin'ny MediaWiki
Endrika
Dinika amin'ny endrika
Fanoroana
Dinika amin'ny fanoroana
Sokajy
Dinika amin'ny sokajy
TimedText
TimedText talk
Module
Discussion module
Fiteny malagasy
0
600
1093370
1092877
2024-12-23T12:17:29Z
Thelezifor
15140
/* Fitenim-paritra eto Madagasikara */
1093370
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox fiteny
|fiteny = Fiteny malagasy
|faritany = {{Madagasikara}}, {{Komaoro}}<ref>Jereo ny [[fiteny antalaotra]]</ref>
|isan'ny mpiteny = 25 tapitrisa (teny nibeazana)<ref>Isaina ny teny malagasy ofisialy miaraka amin'ny tenim-paritra</ref>
|sata = Ofisialy any Madagasikara (miaraka amin'ny teny frantsay)
|kaodim-piteny = mg, mlg<ref>[http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=mlg Lisitry ny kaody ISO 639 ho an'ny fitenim-paritra]</ref>
|soratra = latina
|mpandamina = [[Akademia Malagasy]]
}}
[[File:WIKITONGUES- Candy speaking Malagasy.webm|thumb|Fiteny malagasy]]
Ny '''fiteny''' '''malagasy''' dia fiteny ao amin' ny [[Fiteny baritô|vondrom-piteny baritô]], anisan' ny [[fiteny aostrôneziana]] sy [[Fitenim-paritra malagasy|fitohizam-pitenim-paritra]] ampiasaina indrindra eto [[Madagasikara]]. Ny karazany mahazatra, antsoina hoe "[[Fiteny malagasy ôfisialy|malagasy ôfisialy]]", no [[Fiteny ôfisialy|fiteny ôfisiali]]<nowiki/>n' ny [[Madagasikara|Repoblikan' i Madagasikara]], miaraka amin' ny [[fiteny frantsay]]. Ny fiteny malagasy no [[Fiteny malaiô-pôlineziana andrefana|fiteny malaiô-pôlineziana andrefana indrindra]], fitenin' ny mponina eto Madagasikara nanomboka tamin' ny fiorenam-ponenan' ny [[Aostrôneziana (vahoaka)|Aostrôneziana]] avy any amin' ny [[Nosy Sunda]] (eo amin' ny 7 300 km any ho any) tamn'ny manodidina ny taonjato faha-5 taor. J.K. Anisan' ny [[fiteny baritô]] ny fiteny malagasy ary mifandray akaiky indrindra amin' ny [[fiteny maaniany]], izay mbola ampiasaina any [[Bôrneô|Borneo]]. Ahitana teny indrana avy amin' ny [[Fiteny malay|fiteny maley]] maro koa ny fiteny malagasy<ref><small>Blench, Roger (2009), ''[https://www.rogerblench.info/Language/Austronesian/General/Blench%20Ross%20Festschrift%20paper%20revised.pdf Remapping the Austronesian expansion]'' (PDF), p. 8. In Evans, Bethwyn (2009). Discovering History Through Language: Papers in Honour of Malcolm Ross. Pacific Linguistics.</small> </ref>, nanomboka tamin' ny fiorenam-ponenan' ny Aostrôneziana sy ny varotra teo amin' i Madagasikara sy ireo Nosy Sunda<ref name=":0"><small>Otto Chr. Dahl, ''Malgache et Maanjan: une comparaison linguistique'', Egede-Instituttet Avhandlinger, no. 3 (Oslo: Egede-Instituttet, 1951), p. 13.</small></ref>. Taorian' ny taona 1000 taor. J.K. dia nampiditra [[Fianakaviam-piteny banto|teny banto]] sy [[Fiteny arabo|teny arabo]] maro, nentin' ny mpivarotra sy mpifindra monina vaovao, ny fiteny malagasy.
Manodidina ny 29 tapitrisa ny olona miteny malagasy eto Madagasikara sy ao [[Kômôro]]. Ny ankabeazan' ny mponina eto Madagasikara dia manao an' io fiteny io ho fiteny voalohany, toy ny ataon' ny sasany amin' ny taranaky ny Malagasy any amin' ny toeran-kafa. Mizarazara ho [[Fitenim-paritra malagasy|fitenim-paritra]] roa ambin' ny folo ny fiteny malagasy, izay azo avondrona amina sokajim-pitenim-paritra roa lehibe: fitenim-paritra tatsinanana sy fitenim-paritra tandrefana. Miteny amin' ny [[Fiteny merina|fitenim-paritra merina]] ny mponina ao amin' ny tany avo afovoan' ny Nosy, izay misy an' Antananarivo renivohitra sy nisy ny [[Fanjakan' Imerina|Fanjakana Merina]] taloha. Ny fitenim-paritra merina no fototry ny fiteny malagasy ampiasain' ny fitantanan-draharaham-panjakana sy ny haino aman-jery eto Madagasikara. Io fiteny malagasy manara-penitra io no iray amin' ny fiteny ôfisialy roan' i Madagasikara, miaraka amin' ny fiteny frantsay, araka ny [[Lalàmpanorenan' i Madagasikara|lalàm-panorenan]]' ny [[Repoblika Fahefatra (Madagasikara)|Repoblika fahefatr]]' i Madagasikara tamin' ny taona 2010.
Soratana amin' ny [[tarehin-tsoratra latina]] nampidirin' ny misiônera tandrefana tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-19 ny fiteny malagasy. Talohan' izany dia nampiasaina ny [[Sorabe]] izay fampifanarahana ny [[abidy arabo]] amin' ny fiteny malagasy.
Araka ny antontanisan' ny [[Akademia Malagasy|Akademia malagasy]] dia ny 83,61 % dia tsy miteny afatsy amin' ny fiteny malagasy<ref><small>http://www.lexpressmada.com/5156/print-article-32163.html [[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.lexpressmada.com%2F5156%2Fprint-article-32163.html archive]]</small></ref>.
== Fanasokajiana ==
Ny endriky ny fiteny malagasy dia tsy tahaka ny fiteny ao [[Afrika]] satria io fiteny io dia ao amin' ny vondrona [[Fiteny malaiô-pôlineziana|malaiô-pôlineziana]], sampan' ny vondrona [[Fiteny aostrôneziana|aostrôneziana]]<ref><small>"[[ethnologuefamily:1767-16|Malagasy's family tree]]" on ''Ethnologue''</small></ref>, vondrona ahitana koa fiteny any [[Indônezia]], [[Malezia]], [[Filipina]] ary any nosy any [[Ranomasimbe Pasifika|Pasifika]]. Raha ny marina, ny fifandraisan' ny fiteny malagasy amin' ny fiteny aostrôneziana hafa dia efa tsikaritry ny manam-pahaizana tany am-boalohany, toa an' ilay manam-pahaizana hôlandey [[Adriaan Reland]] tamin' ny taona 1708<ref><small>Blench, Roger (2007). [https://web.archive.org/web/20110721180146/http://www.rogerblench.info/Archaeology%20data/Indian%20Ocean/Blench%20final%20Azania%202007.pdf "New Palaeozoogeographical Evidence for the Settlement of Madagascar"] (PDF). ''Azania: Archaeological Research in Africa''. [https://www.rogerblench.info/Archaeology%20data/Indian%20Ocean/Blench%20final%20Azania%202007.pdf Arsiva] tamin’ ny 21 -07-2011.</small></ref>.
Ny fiavian' ny fiteny malagasy dia fantatry ny mpandini-piteny hatramin' ny taonjato faha-19. Ny fiteny malagasy dia iray vondrona amin' ny [[fiteny baritô]] any amin' ny faritany atsimo-atsinanana amin' ny nosy [[Bôrneô]]. Amin' ny fiteny aostrôneziana rehetra, i [[Otto Christian Dahl|Dahl]] (1951) dia nampiseho fa ny fiteny mlagasy sy ny fiteny maaniany – izay fiteny baritô atsinanana ampiasaina any Kalimantan Afovoany (any Indônezia ao amin' ny nosy Borneo) – dia tena mifandray akaiky<ref><small>Dahl, Otto Christian (1951), ''Malgache et Maanyan: Une comparaison linguistique'', Avhandlinger utgitt av Instituttet 3 (in French), Oslo: Egede Instituttet</small></ref>. Io fiteny io koa dia misy nandray singa maro avy amin' ny [[fiteny malay taloha]]. Fanampin' izany dia nindrana teny sy singa momba ny fanakambanam-peo avy amin' ny [[Fianakaviam-piteny banto|fiteny banto]] ny fiteny malagasy (Dahl 1988).
Betsaka ny fitovian' ny fiteny malagasy amin' ny [[fiteny maaniany]], fiteny tenenina ao amin' ny faritry ny renirano [[Barito (renirano)|Barito]], ao amin' ny tapany atsimon' i [[Bôrneô]]. Lazaina fa [[Aostrôneziana (vahoaka)|mponina aotrôneziana]] avy amin' ny [[Vondro-nosy Maley|Tamba-nosy Maley]] nandalo tany Bôrneô no nipetraka teto Madagasikara, na dia tsy fantatra aza ny anton' io fifindra-monina io. Taty aoriana dia nihevitra i [[Alexander Adelaar|Adelaar]] (1995) fa ny voambolana ao amin' ny fiteny malagasy koa dia ahitana teny maro avy any [[Sulawesi Atsimo]]<ref><small>Adelaar, Alexander (1995). "[https://brill.com/view/journals/bki/151/3/article-p325_1.xml Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective]". ''Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde''. 151 (3): 325–356..</small></ref>. Ny porofo fanampiny momba ity soso-kevitra ity dia natolotr' i [[Roger Blench|Blench]] (2018)<ref><small>Blench, Roger (2018), ''[https://www.rogerblench.info/Language/Austronesian/Malagasy/Stratification%20in%20the%20settlement%20of%20Madagascar%202018.pdf Interdisciplinary Approaches to Stratifying the Peopling of Madagascar]'' (PDF) – via ''www.rogerblench.info''</small></ref>.
Taonjato maro taty aoriana, nifangaro tamin' ny [[Arabo (olona)|Arabo]] sy ny [[Masombika]] (Afrikana avy amin' ny Tontolo Soahily) ny [[Aostrôneziana (vahoaka)|Aostrôneziana]]. Any [[Banjarmasin]], nosin' i [[Kalimantan]] ([[Indônezia]]) no foiben' ny fiteny baritô. Ny fiteny akaikikaikin' ny fiteny malagasy ankehitriny dia ny [[fiteny maaniany]]. Misy koa ny [[fiteny samihima]] sy ny [[fiteny dosona deiaha]] sns. Ao amin' ny fiteny malagasy dia misy indran-teny avy amin' ny [[fiteny arabo]] sy avy amin' ny [[fiteny soahily]].
=== Oha-pampitahana ===
Azo ampitahaina ny voambolana fototra avy amin' ny [[lisitra Swadesh]] ary izy io dia mamoaka ity tabilao manaraka ity:
{| class="wikitable"
! malagasy || [[Fiteny malay|malay-indôneziana]]|| [[Fiteny tahisiana|tahisiana]]
|--
| ''tany '' || ''tanah'' || ''fenua'' (ind. ''benua'' = "kôntinenta")
|--
| ''lanitra '' || ''langit'' || ''ra'i''
|--
| ''rano '' || ''air'' (''danau'' = "farihy") || ''vai''
|--
| ''afo'' || ''api'' || ''āuahi''
|--
| ''lehilahy'', ''lahy'' || ''laki-laki'' || ''tane''
|--
| ''vehivavy'', ''vaviny'' || ''wanita'', ''perempuan'' || ''vahine''
|--
| ''mihinana'', ''homana'' || ''makan'' || '' 'amu''
|--
| ''misotro'' (''minona'') || ''minum'' || ''inu''
|--
| ''lehibe'', ''ngeza'',"be" || ''besar'' || ''rahi''
|--
| ''kely'', ''tity'' || ''kecil'' || ''iti''
|--
| ''alina'', ''Maizina'' || ''malam'' || ''po''
|--
| ''andro'', ''matsana'' || ''hari'' || ''mahana''
|}
{|class="wikitable" style=text-align:center
|-
! Fanisana
! 1
! 2
! 3
! 4
! 5
! 6
! 7
! 8
! 9
! 10
|-
| '''[[Fiteny prôtô-aostrôneziana|prôtô-aostrôneziana]]''', tokony 4000 tal. J.K.
| *isa
| *duSa
| *telu
| *Sepat
| *lima
| *enem
| *pitu
| *walu
| *Siwa
| *puluq
|-
! malagasy
| iray/isa
| roa
| telo
| efatra
| dimy
| enina
| fito
| valo
| sivy
| folo
|-
! [[Fiteny maaniany|maaniany]]
| isa
| rueh
| telo
| epat
| dime
| enem
| pitu
| balu
| su'ey
| sapulu
|-
! [[Fiteny kadazana|kadazana]]
| iso
| duvo
| tohu
| apat
| himo
| onom
| tu'u
| vahu
| sizam
| hopod
|-
! [[Fiteny dosona deiaha|dosona]]
| iso
| duo
| tolu
| apat
| limo
| onom
| turu
| walu
| siam
| hopod
|-
! [[Fiteny varay|varay]]
| usá
| duhá
| tuló
| upát
| limá
| unóm
| pitó
| waló
| siyám
| napúlo
|-
! [[Fiteny tagalôga|tagalôga]]
| isá
| dalawá
| tatló
| ápat
| limá
| ánim
| pitó
| waló
| siyám
| sampu
|-
! [[Fiteny hiligainôna|hiligainôna]]
| isa
| duha
| tatlu
| apat
| lima
| anum
| pito
| walu
| siyam
| pulo
|-
! [[Fiteny karay-a|kinaray-a]]
| sara
| darwa
| tatlo
| apat
| lima
| anəm
| pito
| walo
| siyam
| pulû
|-
! [[Fiteny ilôkanô|ilôkanô]]
| maysá
| dua
| talló
| uppát
| limá
| inném
| pitó
| waló
| siam
| sangapúlo
|-
! [[Fiteny samôrô|samôrô]]
| maisa/håcha
| hugua
| tulu
| fatfat
| lima
| gunum
| fiti
| guålu
| sigua
| månot/fulu
|-
! [[Fiteny malay|maley]] ([[Fiteny indôneziana|indôneziana]] sy [[Fiteny maleziana|maleziana]])
| satu
| dua
| tiga
| empat
| lima
| enam
| tujuh
| (de)lapan
| sembilan
| sepuluh
|-
! [[Fiteny sondaney|sondaney]]
| hiji
| dua
| tilu
| opat
| lima
| genep
| tujuh
| dalapan
| salapan
| sapuluh
|-
! [[Fiteny javaney|javaney]]
| siji
| loro
| telu
| papat
| limå
| nem
| pitu
| wålu
| sångå
| sepuluh
|-
! [[Fiteny tetoma|tetoma]]
| ida
| rua
| tolu
| haat
| lima
| neen
| hitu
| ualu
| sia
| sanulu
|-
! [[Fiteny fijiana|fijiana]]
| dua
| rua
| tolu
| vā
| lima
| ono
| vitu
| walu
| ciwa
| tini, -sagavulu
|-
! [[Fiteny tôngana|tôngana]]
| taha
| ua
| tolu
| fā
| nima
| ono
| fitu
| valu
| hiva
| -fulu
|-
! [[Fiteny samôana|samoan]]
| tasi
| lua
| tolu
| fa
| lima
| ono
| fitu
| valu
| iva
| sefulu
|}
== Tantara ==
[[File:Sorabe-Malagasy Arabic script.jpg|thumb|right|250px|[[Sorabe]] mandraikitra ny ampahan' ny tadidy mikasika an' i [[Ralitavaratra]]. Ny sorabe no abidy nampiasaina tamin' ny fanoratana ny teny malagasy malagasy alohan' ny naha-ôfisialy ny [[abidy latina]].]]
Ny [[Aostrôneziana (vahoaka)|Aostrôneziana]] avy any [[Azia Atsimo-Atsinanana an-dranomasina]] avy any amin' ny [[Nosy Sunda]] (Tangoro-nosy Maley) no nanorim-ponenana voalohany teto [[Madagasikara]]<ref><small>Ricaut, François-X; Razafindrazaka, Harilanto; Cox, Murray P; Dugoujon, Jean-M; Guitard, Evelyne; Sambo, Clement; Mormina, Maru; Mirazon-Lahr, Marta; Ludes, Bertrand; Crubézy, Eric (2009). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2808327/ "A new deep branch of eurasian mtDNA macrohaplogroup M reveals additional complexity regarding the settlement of Madagascar"]. ''BMC Genomics''. 10 (1): 605.</small></ref>. Mikasika ny lalan' izy ireo, ny mety ho nahatongavan' ny [[Fiteny indôneziana|fiteny aostrôneziana indôneziana]] dia niampita mivantana ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]] avy any [[Java]] ka hatraty Madagasikara. Azo inoana fa namakivaky an' ireo nosin' i [[Maldiva]] izy ireo, izay misy porofon' ny famolavolana endriky ny sambo indôneziana tranainy sy ny teknôlôjian' ny fanjonoana izay mbola misy mandraka ankehitriny<ref><small>P. Y. Manguin. ''Pre-modern Southeast Asian Shipping in the Indian Ocean: The Maldive Connection''. ‘New Directions in Maritime History Conference’ Fremantle. December 1993.</small></ref>. Nitohy nandritra ny arivo taona voalohany ny fifindra-monina, araka ny nohamafisin' ny mpikaroka momba ny fiteny izay naneho ny fifandraisana akaiky teo amin' ny fiteny malagasy sy ny [[fiteny maley taloha]] sy ny [[fiteny javaney taloha]] tamin' io vanim-potoana io<ref><small>Adelaar, K. Alexander; Himmelmann, Nikolaus, eds. (2005). ''[https://books.google.mg/books?id=5i1aMcmLWlMC&pg=PR14&redir_esc=y The Austronesian Languages of Asia and Madagascar]''. Psychology Press.</small></ref>. Avy amin' ny [[fiteny baritô]] atsimo-atsinanana ny fiteny malagasy, ary ny fiteny maaniany no mpihavana akaiky indrindra aminy, miaraka amin' ny indran-teny maley sy javaney maro<ref name=":0" /><ref><small>K. Alexander Adelaar, "[https://wiki.santafe.edu/images/6/6d/IndonesianMigrations.pdf The Indonesian Migrations to Madagascar: Making Sense of the Multidisciplinary Evidence]" (PDF), in Truman Simanjuntak, Ingrid Harriet Eileen Pojoh and Muhammad Hisyam (eds.), ''Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago'', (Jakarta: Indonesian Institute of Sciences, 2006), pp. 8–9.</small></ref>. Fantatra fa nentin' ny [[Maley (vahoaka)|Maley]] sy ny [[Javaney (vahoaka)|Javaney]] mpivarotra ho mpiasa sy [[Andevo (teto Madagasikara)|andevo]] tamin' ny andian-tsambon' izy ireo ny [[Maaniany (vahoaka)|Maaniany]], andian-tsambo izay tonga teto Madagasikara tamin' ny manodidina ny taona 50–500 taor. J.K.<ref><small>Dewar, Robert E.; Wright, Henry T. (1993). [["The culture history of Madagascar"]]. ''Journal of World Prehistory''. 7 (4): 417–466.</small> </ref><ref><small>Burney DA, Burney LP, Godfrey LR, Jungers WL, Goodman SM, Wright HT, Jull AJ (August 2004). [http://www.cavereserve.org/resources/publications-burneys/Burney%20et%20al%202004%20chronology%20madagascar.pdf "A chronology for late prehistoric Madagascar"]. ''Journal of Human Evolution''. 47 (1–2): 25–63..</small></ref>. Taty aoriana, tokony tamin' ny taona 1000, ny Aostrôneziana tonga voalohany dia nifangaro amin' ny [[Banto (vahoaka)|Banto]] sy ny [[Arabo (vahoaka)|Arabo]], ankoatra ny hafa<ref><small>Ferrand, Gabriel (1905), "[https://books.google.mg/books/about/Les_Migrations_Musulmanes_Et_Juives_%C3%80_M.html?id=dpbztwEACAAJ&source=kp_book_description&redir_esc=y Les migrations musulmanes et juives à Madagascar]", ''Revue de l'histoire des religions'', Paris</small></ref>. Misy ny porofo fa ny fahatongavan' ny [[fitenim-paritra malagasy]] voalohany tany amin' ny faritra atsimon' ny morontsiraka atsinanan' i Madagasikara<ref><small>Serva, Maurizio; Petroni, Filippo; Volchenkov, Dima; Wichmann, Søren (2011). "[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3223632/ Malagasy Dialects and the Peopling of Madagascar]". ''Journal of the Royal Society'', Interface. 9 (66): 54–67.</small> </ref>.
Manana zavakanto nentim-paharazana amin' ny teny ([[hainteny]]) ary tantara sy angano an-tononkalo ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]]. Ny malaza indrindra dia ny tantara' Ibonia, izay maherifo malagasy<ref name=":2"><small>"[https://web.archive.org/web/20110722072223/http://www.haisoratra.org/breve.php3?id_breve=529 La traduction de la Bible malgache encore révisée]". ''haisoratra.org''. 3 May 2007. [https://web.archive.org/web/20110722072223/http://www.haisoratra.org/breve.php3?id_breve=529http://www.haisoratra.org/breve.php3?id_breve=529 Arsiva] tamin' ny 22 Jolay 2011.</small></ref>.
Ny haisoratra malagasy dia efa nanomboka tamin' ny taonjato faha-19. Ny Frantsay tonga tao Fort-Dauphin ([[Taolagnaro]]) tamin' ny taonjato faha-17, dia nahita soratra tamin' ny [[sorabe]]. Ny soratra voalohany natao amin' ny [[abidy latina]] dia ny [[rakibolana]] malagasy-hôlandey nosoratana tamin' ny fanombohan' ny taonjato faha-17 navoakan' i [[Gabriel Ferrand]] voalohany tamin' ny 1908. Ny sorabe dia soratra mety nampidirina eto Madagasikara tamin' ny taonjato faha-15. [[Radama Voalohany|Radama I]], mpanjaka nahay mamaky teny sy manoratra tao amin' ny [[Fanjakana Merina]], dia nametra ny [[litera]] ampiasaina ao amin' ny [[abidy malagasy]] avy amin' ny [[abidy latina]] mbola ampiasaintsika amin' izao fotoana izao; saingy ny fitsipi-panoratana ampiasaina fotsiny no niova. Nikasa hanangana fiangonana sy trano sekoly hianarana [[abidy]] miaraka amin' ireo misiônera prôtestanta avy ao amin' ny [[London Missionary Society]] i Radama I.
Ny boky voalohany natonta printy tamin' ny teny malagasy soratana amin' ny abidy vaovao, dia ny [[Baiboly amin' ny teny malagasy|Baiboly]], nadikan' ny misiônera kristiana britanika tamin' ny taona 1835 niasa tao Imerina. Ny [[rakibolana]] vita printy voalohany dia ny rakibolana malagasy-frantsay nataon' i [[Étienne de Flacourt]].
== Faritra itetenana azy ==
Ny fiteny malagasy no tena fiteny ampiasaina indrindra eto [[Madagasikara]]. Miteny izany koa ny vondrom-piarahamonina malagasy any amin’ ny nosy manodidina ao amin' ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]] toa an' i [[La Réunion]], i [[Mayotte]] ary i [[Maorisy]]. Misy ihany koa ny vondrom-piarahamonina malagasy mpila ravinahitra miteny an' io fiteny io any [[Eorôpa]] sy any [[Amerika Avaratra]].
== Satan' ny fiteny malagasy ==
Ny [[Fiteny merina|fitenim-paritra merina]] ao amin' ny fiteny malagasy no heverina [[fitenim-pirenena]] eto Madagasikara. Anisan' ny [[fiteny ôfisialy]] roa, miaraka amin' ny [[fiteny frantsay]], izy io ao amin' ny [[Lalàmpanorenan' i Madagasikara|Lalàm-panorenana]] tamin' ny taona 2010 izay nametraka ny [[Repoblika Fahefatra (Madagasikara)|Repoblika fahefatra]]. Teo aloha, araka ny lalàm-panorenana tamin' ny taona 2007, ny fiteny malagasy dia iray amin' ny fiteny ôfisialy telo miaraka amin' ny fiteny frantsay sy ny [[fiteny anglisy]]. Ny fiteny malagasy no fiteny enti-mampianatra eny amin' ny sekolim-panjakana rehetra hatramin' ny kilasy fahadimy ho an' ny taranja rehetra, ary mijanona ho fiteny enti-mampianatra hatramin' ny lisea ho an' ny taranja tantara sy ny teny malagasy. (jereo: [[Fanagasiana]])
== Fitenim-paritra eto Madagasikara ==
[[Sary:Map_of_Malagasy_language_dialects.svg|vignette|260x260px|Fitenim-paritra malagasy]]
Rehefa jerena amin' ny lafiny fandiniham-piteny ny fiteny malagasy, dia misy [[Fitenim-paritra malagasy|fitenim-paritra]] maromaro fa mitovitovy, izay heverina fa tsy fiteny mahaleo tena ny tsirairay aminy. Ny mpahay teny dia mizara ny fitenim-paritra malagasy ho vondrona roa, dia ny fitenim-parira atsinanana (ahitana ny [[fiteny merina]]) sy ny fitenim-paritra andrefana (ahitana ny [[fiteny sakalava]]), ka ny faritry ny tovifiteny dia manaraka ny hazondamosin' ny Nosy, ary amin' izany ny atsimo dia ao amin' ny vondrona andrefana, fa ny lembalemba afovoany sy ny ankamaroan' ny avaratra (ankoatra ny any amin' ny tendrony indrindra) dia ao amin' ny vondrona atsinanana. Ny ''[[Ethnologue]]'' dia mirakitra fitenim-paritra malagasy roa ambin' ny folo izay sokajiny ho fiteny miavaka. Misy fitoviana voambolana eo amin' ny 70 % amin' ny fiteny merina izy ireo. Na dia mitondra anaram-poko aza ny fitenim-paritra malagasy dia tsy mltovy ny isan' ny [[Foko eto Madagasikara|foko]] sy ny fitenim-paritra eto Madagasikara.
=== Fitenim-paritra tatsinanana ===
Araka ny fanasokajian' ny ''[[Ethnologue]]'' dia misy fitenim-paritra dimy ny vondrona atsinanana, dia ireto izany:
* [[fiteny betsimisaraka avaratra]] (mpiteny miisa 1 270 000) – fitenin' ny [[Betsimisaraka]] any amin' ny morontsiraka avaratra-atsinanan' ny Nosy;
* [[fiteny betsimisaraka atsimo]] (misy mpiteny miisa 2 000 000) – tenenin' ny [[Betsimisaraka]] ao amin' ny tapany avaratra amin' ny [[Faritra Vatovavy-Fitovinany|Faritra Vatovavy Fitovinany]];
* [[Fiteny malagasin' ny afovoan-tany|fitenin' ny afovoan-tany]], (misy mpiteny miisa 10 893 000) – tenenina ao afovoan' ny Nosy sy ahitana fitenim-paritra [[Fiteny betsileo|betsileo]], [[Fiteny bezanozano|bezanozano]], [[Fiteny merina|merina]], [[Fiteny sihanaka|sihanaka]], [[Fiteny tanala|tanala]], [[Fiteny antefasy|antefasy]], ary [[Fiteny antemoro|antemoro]];
* [[Fiteny antanosy|fiteny tanosy]] (ahitana mpiteny miisa 639 000) – tenenin' ny [[Antanosy]] any atsimon' ny Nosy<ref><small>"[https://joshuaproject.net/people_groups/10346/MA Antanosy in Madagascar]". ''Joshua Project''.</small> </ref>;
*[[Fiteny antesaka|fiteny tesaka]] (misy mpiteny miisa 1 130 000) – tenenin' ny Antaisaka any atsimo-atsinanan' ny Nosy<ref name=":1"><small>"[https://www.ethnologue.com/country/MG/ Madagascar]". ''Ethnologue''. Notsidihina tamin' ny 17 jona 2017</small></ref>.
=== Fitenim-paritra tandrefana ===
Araka ny fanasokajian' ny ''[[Ethnologue]]'' dia misy fitenim-paritra enina, miampy ny [[fiteny kibosy]], ny vondrona andrefana, dia ireto izany:
* [[fiteny antankarana]] (misy mpiteny miisa 156 000) – tenenin' ny [[Antankarana]] any amin' ny tendrony avaratry ny Nosy;
* [[Fiteny bara (malagasy)|fiteny bara]] (misy mpiteny miisa 724 000) – tenenin' ny [[Bara]] any amin' ny tapany atsimon' ny Nosy;
* [[fiteny masikoro]] (misy mpiteny miisa 550 000) – tenenin' ny [[Masikoro]] any amin' ny tapany atsimo-andrefan' ny Nosy;
* [[fiteny sakalava]] (misy mpiteny miisa 1 210 000) – fitenin' ny Sakalava any amin' ny morontsiraka andrefan' ny Nosy;
* [[fiteny tandroy-mahafaly]] (mpiteny miisa 1 300 000) – fitenin' ny Antandroy sy ny Mahafaly any amin' ny tendrony atsimo amin' ny Nosy, izay mizara ho [[Fiteny antandroy|fiteny tandroy]] sy [[fiteny mahafaly]];
* [[fiteny tsimihety]] (misy mpiteny miisa 1 615 000) – tenenin' ny [[Tsimihety]]<ref name=":1" />;
* [[fiteny kibosy]] (misy mpiteny miisa 41 700) dia tenenina ao amin' ny faritr' i [[Mayotte]]<ref><small>"[[ethnologue:buc/|Bushi]]". ''Ethnologue''. Notsidihina tamin' ny 18 Marsa 2024.</small></ref>, izay ao anatin' ny [[Tamba-nosin' i Kômôro|Vondro-nosy Kômôro]] any avaratra-andrefan' i Madagasikara.
Eto Madagasikara dia misy ny [[Teny malagasy ôfisialy|fiteny malagasy ôfisialy]] izay miasa eran' ny Nosy amin' ny raharaham-panjakana sy ny haino aman-jery ([[gazety]] sy ny [[Onjam-peo|radiô]] ary ny [[fahitalavitra]]) ary ny [[Fivavahana eto Madagasikara|fivavahana]] nampidirina teto [[Madagasikara]].
=== Fahasamihafan' ny fitenim-paritra ===
Hita eo ambany ny tabilao maneho ny lanjan' isan' ny fahasamihafan' ny tenim-paritra.
{| class="wikitable" style="margin:auto;clear:both;text-align:center;"
|+ '''Lanjan' isan' ny fitoviam-boambolana amin' ny tenim-paritra'''
|-
!colspan="2" |
!width=4% align=center | 1
!width=4% align=center | 2
!width=4% align=center | 3
!width=4% align=center | 4
!width=4% align=center | 5
!width=4% align=center | 6
!width=4% align=center | 7
!width=4% align=center | 8
!width=4% align=center | 9
!width=4% align=center | 10
!width=4% align=center | 11
!width=4% align=center | 12
!width=4% align=center | 13
!width=4% align=center | 14
!width=4% align=center | 15
!width=4% align=center | 16
!width=4% align=center | 17
!width=4% align=center | 18
|-
| align=center | 1 || [[Fiteny merina|Merina]]|| 100 || 81 || 81 || 92 || 92 || 86 || 78 || 80 || 79 || 68 || 71 || 68 || 70 || 70 || 61 || 77 || 69 || 61
|-
| align=center | 2 || [[Fiteny antemoro|Temoro]]|| 81 || 100 || 78 || 79 || 80 || 78 || 81 || 88 || 88 || 67 || 69 || 71 || 72 || 69 || 61 || 76 || 73 || 65
|-
| align=center | 3 || [[Fiteny betsimisaraka|Betsimisaraka]]|| 81 || 78 || 100 || 84 || 78 || 77 || 80 || 78 || 75 || 77 || 70 || 65 || 66 || 62 ||style="background-color:yellow"| 54 || 74 || 96 || 61
|-
| align=center | 4 || [[Fiteny sihanaka|Sihanaka]]|| 92 || 79 || 84 || 100 || 86 || 81 || 76 || 79 || 77 || 72 || 69 || 67 || 68 || 66 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 72 || 68 ||style="background-color:#B2FFFF"| 58
|-
| align=center | 5 || [[Fiteny betsileo|Betsileo]]-1<ref group=m>Ambositra</ref> || 92 || 80 || 78 || 86 || 100 || 88 || 77 || 81 || 79 || 68 || 74 || 71 || 75 || 71 || 61 || 79 || 71 || 62
|-
| align=center | 6 || Betsileo-2<ref group=m>Fianarantsoa</ref> || 86 || 78 || 77 || 81 || 88 || 100 || 77 || 80 || 77 || 67 || 71 || 74 || 79 || 74 || 66 || 82 || 75 || 66
|-
| align=center | 7 || [[Fiteny antambahoaka|Antambahoaka]]|| 78 || 81 || 80 || 76 || 77 || 77 || 100 || 74 || 74 || 69 || 66 || 64 || 64 || 60 ||style="background-color:red"| <font color=white>52</font> || 67 || 64 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 8 || [[Fiteny antesaka|Antesaka]]|| 80 || 88 || 78 || 79 || 81 || 80 || 74 || 100 || 89 || 67 || 70 || 71 || 73 || 72 || 62 || 76 || 72 || 63
|-
| align=center | 9 || [[Fiteny zafisoro|Zafisoro]]|| 79 || 88 || 75 || 77 || 79 || 77 || 74 || 89 || 100 || 63 || 68 || 68 || 72 || 71 || 61 || 76 || 71 || 63
|-
| align=center | 10 || [[Fiteny tsimihety|Tsimihety]]|| 68 || 67 || 77 || 72 || 68 || 67 || 69 || 67 || 63 || 100 || 75 || 61 || 64 || 63 ||style="background-color:yellow"| 54 || 68 || 64 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 11 || [[Fiteny antankarana|Tankarana]]|| 71 || 69 || 70 || 69 || 74 || 71 || 66 || 70 || 68 || 75 || 100 || 65 || 68 || 69 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 70 || 67 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 12 || [[Fiteny vezo|Vezo]]|| 68 || 71 || 65 || 67 || 71 || 74 || 64 || 71 || 68 || 61 || 65 || 100 || 84 || 74 || 64 || 77 || 80 || 69
|-
| align=center | 13 || [[Fiteny mahafaly|Mahafaly]]|| 70 || 72 || 66 || 68 || 75 || 79 || 64 || 73 || 72 || 64 || 68 || 84 || 100 || 80 || 68 || 83 || 86 || 76
|-
| align=center | 14 || [[Fiteny sakalava|Sakalava]]-1<ref group=m>Morondava</ref> || 70 || 69 || 62 || 66 || 71 || 74 || 60 || 72 || 71 || 63 || 69 || 74 || 80 || 100 || 82 || 79 || 75 || 66
|-
| align=center | 15 || Sakalava-2<ref group="m">Belon' i Tsiribihina</ref>|| 61 || 61 ||style="background-color:yellow"| 54 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 61 || 66 ||style="background-color:red"| <font color=white>52</font> || 62 || 62 ||style="background-color:yellow"| 54 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 64 || 68 || 82 || 100 || 70 || 67 || 63
|-
| align=center | 16 || [[Fiteny bara|Bara]]|| 77 || 76 || 74 || 72 || 79 || 82 || 68 || 76 || 76 || 68 || 70 || 77 || 83 || 79 || 70 || 100 || 85 || 74
|-
| align=center | 17 || [[Fiteny antandroy|Tandroy]]-1<ref group=m>Masinoro, Ambalavao</ref> || 69 || 73 || 69 || 68 || 71 || 75 || 64 || 72 || 71 || 64 || 67 || 80 || 86 || 75 || 67 || 85 || 100 || 83
|-
| align=center | 18 || Tandroy-2<ref group=m>Antanimoro</ref> || 61 || 65 || 61 ||style="background-color:#B2FFFF"| 58 || 62 || 66 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 || 63 || 63 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 || 69 || 76 || 66 || 68 || 74 || 83 || 100
|}
<references group=m/>
== Voambolana ==
Ny ankamaroan' ny voambolana fototra dia itovian' ny fiteny malagasy amin' ny [[fiteny maaniany]], izay fiteny any amin' ny faritry ny ony [[Barito (ony)|Barito]] any amin' ny tapany atsimon' i [[Bôrneô|Borneo]]. Ny fiteny malagasy koa dia ahitana indran-teny sasany avy amin' ny [[fiteny arabo]] sy [[Fianakaviam-piteny banto|banto]] (indrindra ny [[Fiteny sabaky|sampana sabaky]], izay niavian' ny [[fiteny soahily]] indrindra), ary vao haingana avy amin' ny [[fiteny frantsay]] sy [[Fiteny anglisy|anglisy]].
=== Indran-teny tamin' ny fiteny javaney sy maley ===
Betsaka ny indran-teny amin' ny fiteny malagasy avy amin' ny [[fiteny malay|fiteny maley]] sy [[fiteny javaney]] taloha; anisan' ireo teny ireo ny hoe [[trozona|''trozona'']], iray amin' ny teny maley hoe ''duyung''; ny ''[[horita]]'' avy amin' ny teny hoe ''gurita''; ny ''[[fano]]'' avy amin' ny teny hoe ''penyu'', ny ''hara'' avy amin' ny teny maley hoe ''karah'', ny ''fanohara'' (karazan-tsokatra) avy amin' ny teny maley hoe ''penyu karah''; ''[[rivotra]]'' avy amin' ny teny maley hoe ''ribut'' midika "rivomahery" na "rivodoza"; ''[[Tanjona (jeôgrafia)|tanjona]]'' avy amin' ny teny maley hoe ''tanjung''; ''harana'' avy amin' ny teny maley hoe ''karang''; ''[[sambo]]'' sy ''[[nosy]]'' avy amin' ny [[Fiteny javaney|teny javaney]] hoe ''sāmvaw'' sy ''nusa'', sns.
=== Indran-teny avy amin' ny fiteny sanskrity ===
Ny indran-teny avy amin' ny [[Fiteny sanskrity|teny sanskrity]] dia mikasina ny isa sy ny [[Tetiandro malagasy|tetiandro]]. Azo atao ohatra izao ny teny hoe ''[[tantara]]'' avy amin' ny teny sanskrity hoe ''tantra'' midika "rijan-kevitra" na "teôria"; toraka izany koa ny teny hoe ''[[hetsy]]'' (100 000) izay avy amin' ny teny maley hoe ''keti'' nindramina tamin' ny teny sanskrity hoe ''koṭi'' midika hoe "folo tapitrisa".
Ny teny avy amin' ny [[fiteny sanskrity]] moa dia nindramin' ny fiteny malagasy talohan' ny nahatongavan' ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]] teto Madagasikara. Ka noho izany izy ireo dia niharan' ny fiovana ara-drafipeo, ka tsy fantatra avy hatrany intsony ny fiaviany raha tsy dinihana amin' ny alalan' ny [[Haitsikerafiteny|haifiteny]] mampitaha ([[Fiteny frantsay|frantsay]]: ''linguistique comparative'')<ref><small>Hita ao amin' ny fiteny malay koa ireo indran-teny ireo, ka anisan' ny poforon' ny fiantraikan' ny fiteny sanskrity tamin' ny fiteny malagasy talohan' ny nahatongavan' ny Malagasy teto Madagasikara izany zavatra izany.</small></ref>.
=== Indran-teny avy amin' ny fiteny hafa ===
Ankehitriny ny fiteny malagasy dia nindran-teny tamin' ny [[fiteny arabo]] (voambolana mikasika ny [[Fanandroana malagasy|fanandroana]]), ny [[Fiteny soahily|fieny soahily]] (voambolana mikasika ny biby ompiana toy ny teny hoe ''omby'', ''ondry'' na ''akoho'') ary tamin' ny [[teny frantsay]] sy [[Fiteny anglisy|anglisy]] ho an' ny voambolana mikasika ny fitaovana ampiasaina amin' izao fotoana izao, toy ny [[solosaina]] azo tenenina koa hoe ''ordinatera'' na ''kompiotera''. Ao koa ny anaran' ny karazan-java-kohanina toy ny ''piza'' (na ''pija''), ny ''makaraona'' sns...
Nanana ny fianjadiany ihany koa ny [[fiteny arabo]], indrindraindrindra amin' ny voambolana ampiasaina amin' ny [[Fanandroana malagasy|fanandroana]] ary ireo vondron-kintan' ny [[Zodiaka|zôdiaka]]: ''Alahamady'', ''Adaoro'', ''Asorotany'', sns...; ary koa amin' ny lafiny [[tetiandro]], amin' ny fampiasana ireo teny arabo ho fiantsoana ny [[anaran'andron'ny herinandro|anaran' andron' ny herinandro]]: ''Alatsinainy'', ''Talata'', ''Alarobia'', sns..
== Feon-teny ==
=== Zanapeo ===
Aseho anatin' ity fafana eto ambany ity ny [[zanapeo]]<nowiki/>n' ny fiteny malagasy.
align: center"
{| class="wikitable" style="text-"
!
! Aloha
! Afovoany
! Aoriana
|-
! Avo
| {{IPA|i}} (i, y)
|
| {{IPA|u}} (o)
|-
! Afovoany
| {{IPA|e}} (e)
|
|
|-
! Ambany
|
| {{IPA|a}} (a)
|
|}
=== Renifeo ===
Ireto kosa ny [[renifeo]]<nowiki/>n' ny fiteny malagasy.
<br />
{| class="wikitable" style="text-align: center"
! colspan="2" |
! Amolotra roa
! Amolora sy anify
! Anify
! Ankihy
! Andanilany
! Ambavatraoka
|-
! rowspan="4" | Mipoaka
! <small>Marenina</small>
| {{SAPI|p}} (p)
|
| {{SAPI|t}} (t)
| {{SAPI|t͡s}} (ts)
| {{SAPI|k}} (k)
|
|-
! <small>Misy feo</small>
| {{SAPI|b}} (b)
|
| {{SAPI|d}} (d)
| {{SAPI|d͡z}} (j)
| {{SAPI|ɡ}} (g)
|
|-
! <small>Marenina mialohan'ny orona</small>
| {{SAPI|ᵐp}} (mp)
|
| {{SAPI|ⁿt}} (nt)
| {{SAPI|ⁿt͡s}} (nts)
| {{SAPI|ŋk}} (nk)
|
|-
! <small>Misy feo mialohan'ny orona</small>
| {{SAPI|ᵐb}} (mb)
|
| {{SAPI|ⁿd}} (nd)
| {{SAPI|ⁿd͡z}} (nj)
| {{SAPI|ᵑɡ}} (ng)
|
|-
! rowspan="2" | Mikasaoka
! <small>Marenina</small>
|
| {{SAPI|f}} (f)
|
| {{SAPI|s}} (s)
|
| {{SAPI|h}} (h)
|-
! <small>Misy feo</small>
|
| {{SAPI|v}} (v)
|
| {{SAPI|z}} (z)
|
|
|-
! colspan="2" | An' orona
| {{SAPI|m}} (m)
|
|
| {{SAPI|n}} (n)
|
|
|-
! colspan="2" | An-tsisiny
|
|
|
| {{SAPI|l}} (l)
|
|
|-
! colspan="2" | Mikodia
|
|
|
| {{SAPI|r}} (r)
|
|
|}
== Fanoratana ny teny malagasy ==
=== Ny fampiasana ny abidy arabo: ny Sorabe ===
[[File:Sorabe malagasy.jpg|thumb|right|250px|[[Sorabe]] malagasy]]
Ny fiteny malagasy dia nanana literatiora an-tsoratra izay azo inoana fa efa tamin' ny taonjato faha-15. Rehefa nanorina an' i [[Tolagnaro|Fort-Dauphin]] ny Frantsay tamin' ny taonjato faha-17, dia nahita soratra arabo-malagasy nampiasaina, antsoina hoe [[Sorabe]] (<big>سُرَبِ</big>).
Ny Sorabe dia [[abidy]] avy amin' ny [[Abidy arabo|abjady arabo]] (''ajami'') izay natao hanoratana ny fiteny malagasy, indrindraindrindra ny fiteny ao amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara: ny fiteny [[antemoro]] ([[Anteony|anteoñy]] sy [[anakara]]). Fantatra fa isaina aman-jatony ny lahatsoratra nosoratana tamin' ny alalan' io abidy io; ny tena antitra amin' ireo lahatsoratra ireo dia nosoratana tany amin' ny taonjato faha-17 tany ho any.
Io abidy sorabe io dia nampiasaina indrindra tamin' ny lahatsoratra momba ny [[Fanandroana malagasy|fanandroana]]. Ny sora-tanana tranainy indrindra fantatra fa natao amin' io soratra io dia angom-boambolana fohy malagasy-[[Fiteny hôlandey|hôlandey]] tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-17, izay navoakan' i [[Gabriel Ferrand]]<ref><small>Ferrand, Gabriel (1908). "Un vocabulaire malgache-hollandais." ''Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde van Nederlandsch Indië'' 61.673-677.</small></ref> voalohany tamin' ny taona 1908 na dia tsy maintsy efa tfiditra tany amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i Madagasikara aza ilay soratra tamin' ny taonjato faha-15<ref><small>Ferrand, Gabriel (1905), "Les migrations musulmanes et juives à Madagascar", ''Revue de l'histoire des religions'', Paris</small></ref>.
Tamin' ny taonjato faha-18 dia fantatra ary nampiasain' ny [[Foko eto Madagasikara|foko]] rehetra eran' i Madagasikara io abidy io: tao Imerina, nanafatra mpanoratra antemoro i [[Andrianampoinimerina]] mba hampianatra ny ankizy hamaky teny ary hanoratra. Izay no nahatonga an-d[[Radama Voalohany|Radama]] hahay manoratra sy namaky teny hatry ny fahazazany.
Ny fandikana amin' ny fiteny roa voalohany ny lahatsoratra ara-pivavahana dia ny nataon' i [[Étienne de Flacourt]]<ref><small>Flacourt, Étienne de (1657). ''Le Petit Catéchisme madécasse-français''.Paris; (1661). ''Histoire de la grande isle Madagascar''.Paris, pp.197–202.</small></ref>, izay namoaka ny rakibolana voalohany tamin' io fiteny io koa<ref><small>Flacourt, Étienne de (1658). ''Dictionnaire de la langue de Madagascar''. Paris.</small></ref>.
{| class="wikitable"
|+Sorabe ampifandraisina amin' ny tarehin-tsoratra latina
!Litikana
!Fiafarana
!Anatiny
!Fiandohana
!IPA
!Abidy latina
|-
|<big>ا</big>
| colspan="2" |<big>ـا</big>
|<big>ا</big>
|/ʔ/
| -
|-
|<big>ب</big>
|<big>ـب</big>
|<big>ـبـ</big>
|<big>بـ</big>
|/b, ᵐb/
|''b / mb''
|-
|<big>ت</big>
|<big>ـة</big>
|<big>ـتـ</big>
|<big>تـ</big>
|/ts, ⁿts/
|''ts / nts''
|-
|<big>ج</big>
|<big>ـج</big>
|<big>ـجـ</big>
|<big>جـ</big>
|/dz, ⁿdz/
|''j / nj''
|-
|<big>ڊ</big>
| colspan="2" |<big>ـڊ</big>
|<big>ڊ</big>
|/d/
|''d''
|-
|<big>ر</big>
| colspan="2" |<big>ـر</big>
|<big>ر</big>
|/r/
|''r''
|-
|<big>رّ</big>
| colspan="2" |<big>ـرّ</big>
|<big>رّ</big>
|/ɖʳ, ᶯɖʳ, ʈʳ, ᶯʈʳ/
|''dr / ndr / tr / ntr''
|-
|<big>س</big>
|<big>ـس</big>
|<big>ـسـ</big>
|<big>سـ</big>
|/s/
|''s''
|-
|<big>ࢋ</big>
|<big>ـࢋ</big>
|<big>ـࢋـ</big>
|<big>ࢋـ</big>
|/t, ⁿt/
|''t / nt''
|-
|<big>ع</big>
|<big>ـع</big>
|<big>ـعـ</big>
|<big>عـ</big>
|/ŋ/
|''n̈''
|-
|<big>غ</big>
|<big>ـغ</big>
|<big>ـغـ</big>
|<big>غـ</big>
|/g, ᵑɡ/
|''g / ng''
|-
|<big>ٯ</big>
|<big>ـٯ</big>
|<big>ـڧـ</big>
|<big>ڧـ</big>
|/f/
|''f''
|-
|<big>ٯّ</big>
|<big>ـٯّ</big>
|<big>ـڧّـ</big>
|<big>ڧّـ</big>
|/p, ᵐp/
|''p / mp''
|-
|<big>ك</big>
|<big>ـك</big>
|<big>ـكـ</big>
|<big>كـ</big>
|/k, ᵑk/
|''k / nk''
|-
|<big>ل</big>
|<big>ـل</big>
|<big>ـلـ</big>
|<big>لـ</big>
|/l/
|''l''
|-
|<big>م</big>
|<big>ـم</big>
|<big>ـمـ</big>
|<big>مـ</big>
|/m/
|''m''
|-
|<big>ن</big>
|<big>ـن</big>
|<big>ـنـ</big>
|<big>نـ</big>
|/n/
|''n''
|-
|<big>و</big>
| colspan="2" |<big>ـو</big>
|<big>و</big>
|/v/
|''v''
|-
|<big>ه</big>
|<big>ـه</big>
|<big>ـهـ</big>
|<big>هـ</big>
|/h/
|''h''
|-
|<big>ي</big>
|<big>ـي</big>
|<big>ـيـ</big>
|<big>يـ</big>
|/z/
|''z''
|}
=== Ny fampiasana ny abidy latina ===
[[Radama Voalohany|Radama I]], izay nahay namaky teny voalohany tao amin' ny [[Fanjakana Merina]], na dia nahay nampiasa ny Sorabe aza<ref><small>Berthier, H.J. (1934). ''De l'usage de l'arabico=malgache en Imérina au début du XIXe siècle: Le cahier d'écriture de Radama Ier''. Tananarive.</small></ref>, dia nisafidy ny [[Tarehin-tsoratra latina|abidy latina]] avy amin' i [[David Jones]] tamin' ny taona 1823 ary nanasa ny misiônera prôtestanta tao amin' ny [[London Missionary Society]] hanangana sekoly sy fiangonana. Ny boky voalohany natao pirinty tamin' ny teny malagasy nampiasa ny tarehin-tsoratra latina dia ny [[Baiboly]], izay [[Baiboly amin' ny teny malagasy|nadika tamin' ny teny malagasy]] tamin' ny taona 1835 nataon' ny misiônera prôtestanta britanika niasa tany afovoan-tany eto Madagasikara<ref name=":2" />.
Ny [[abidy malagasy]] ankehitriny dia misy [[litera]] 21: ''a, b, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, v, y, z''. Ny fanoratana dia nampanarahina ny lisitry ny feonteny. Ny litera ''i'' sy ''y'' dia samy maneho ny feo /i/ (''y'' ampiasaina any amin' ny fiafaran' ny teny, ary ''i'' any an-kafa), fa ny ''o'' kosa dia tononina hoe /u/. Ny feo /ʈʂ/ sy /ɖʐ/ dia soratana hoe ''tr'' sy ''dr'', ary ny /ts/ sy /dz/ dia soratana hoe ''ts'' sy ''j''. Matetika dia tsy tonina ny litera ''h''. Ny litera hafa rehetra dia manaraka ny fanononana azy ao amin' ny [[Abidy ara-drafipeo iraisam-pirenena]]. Ny litera ''c, q, u, w'' ary ''x'' dia tsy ampiasaina amin' ny fanoratana ny teny malagasy.
Ny ''mp'', ary indraindray ny ''nt'', dia mety manomboka teny iray, saingy tononina /p/ sy /t/.
Ny abidin-dRadama I dia mitovy rafitra amin' ny abidy ampiasaina amin' izao fotoana izao: ny isan' ny [[litera]] ampiasaina dia mbola iraika ambin' ny roapolo, fa tsindraindray itarina ho enina amby roapolo ny isan' ny litera noho izy ireo ampiasaina amin' ny teny vahiny (toy ny hoe ''watt'').
Ireto ny [[litera]] ampiasaina amin' ny teny malagasy (ny eo anelanelan' ny fononteny dia ampiasaina amin' ny fiteny malagasy noho ny fampiasana azy ireo amin' ny teny vahiny): a, b, (c), d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, (q), r, s, t, (u), v, (w), (x), y, z.
=== Fivoaran' ny fanoratana ny teny malagasy ===
Niharan' ny fiovana ny fanoratana ny teny malagasy. Samihafa ny fanoratana ny teny malagasy tamin' ny andron-d [[Radama I]] (taona 1820-1830) sy ny fanoratana ny teny malagasy tamin' ny faramparan' ny [[Fanjakan' Imerina|Fanjakan' i Madagasikara]] (faran' ny taonjato faha-19). Io fanoratana ny teny malagasy tamin' ny faran' ny taonjato faha-19 io koa dia samihafa amin' ny fanoratana ny teny malagasy tamin' ny [[Madagasikara zanatany frantsay|fanjanahantany]] izay samihafa ihany koa amin' ny fanoratana ny teny malagasy amin' izao fotoana izao.
==Fampiasana ny teny malagasy==
Ampisain' ny Malagasy amin' ny endrika [[Fitenim-paritra malagasy|fitenim-paritra]] na ny [[fiteny ôfisialy]] ny fiteny malagasy. Amin' ny lafiny ôfisialy dia ny tenim-pirenena ([[Fiteny malagasy ôfisialy|malagasy ôfisialy]]) no tena ampiasaina ary matetika io ihany no fiteny an-tsoratra. Mampiasa ny teny malagasy fiteny ôfisialy na tenim-paritra koa ny Malagasy mipetraka any ivelan' i [[Madagasikara]], na dia tsy maro aza ny fianankaviana malagasy tsy mampianatra ny tenin-drazany amin' ny zanany.
Eo amin' ny [[aterineto]] indray, dia vitsy ny tranonkala mampiasa ny teny malagasy ho fitenim-botoatiny. Matetika ny Malagasy dia mampiasa ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] rehefa miresaka momba ny fampahalalana. Miampy izany koa ny safidin' ny mpikarakara tranonkala izay misafidy ny teny frantsay ho fitenin' ny votoatiny. Araka izany dia mamaky ary matetika mifanakalo hevitra amin' ny teny frantsay ny Malagasy eo amin' ny tranonkala.
Volana natokana ho an' ny fiteny malagasy ny volana Jona, ka ny [[Akademia Malagasy]] sy ny Ministera misahana ny kolontsaina no mikarakara ny fankalazana azy.
=== Wikipedia sy Aterineto amin' ny teny malagasy ===
Tsy mampiasa ny [[Wikipedia]] amin' ny fiteny madinika ny olona noho ny [[ratsy mifamahana]]. "Tsy tia hamorona votoatiny ny olona satria tsy hisy hamaky, ary tsy misy mamaky satria tsy misy votoatiny." Ohatr' ireo [[jordania]]nina manoratra amin' ny [[fiteny anglisy|teny anglisy]] mba ho azon' ny olona bebe kokoa, manoratra amin' ny [[fiteny frantsay|teny frantsay]] ny Malagasy mba ho azon' ny olona any ivelan' i Madagasikara. Hoy izay mpanoratra izay, raha mamorona votoatiny bebe kokoa amin' ny teny nibeazany ny Malagasy, dia hisy kokoa ny votoatiny amin' ny teny malagasy ary ho vaky ilay boribory vetaveta. Araka izany, amin' ny lafiny sasany, hahafahana mamorona fitaovana toy ny mpandika teny anglisy-malagasy ireo orinasa lehiben' ny tranonkala.<ref>Ethan Zuckerman, 2013 : ''Rewire: Digital Cosmopolitans in the Age of Connection''</ref>
== Rakibolana ==
Ny raki-bolana voalohany amin' ny teny malagasy an-tsoratra dia natao tamin' ny alalan' ny [[sorabe]]. Ny rakibolana tamin' ny [[abidy latina]] voalohany dia ny ''Dictionnaire de la langue de Madagascar'' an' i [[Etienne de Flacourt]] izay natonta tamin' ny taona 1658. Taorian' izay dia navoaka ilay ''English-Malagasy Vocabulary''. Tamin' ny 1885 dia navoakan' ny [[London Missionary Society]] ny rakibolana malagasy-anglisy izay manana 892 pejy; na izany aza dia ahitana voambolana tranainy io rakibolana io. Betsaka ny fiovana efa natao tamin' ilay rakibolana indrindraindrindra mba hitaratra bebe kokoa ny endriky ny fiteny malagasy ankehitriny. Araka izany ankehitriny dia ahitana rakibolana mifototra amin' ny hatetika izay miankina amin' ny firaketan-dahatsoratra ahitana teny mihoatra ny dimy tapitrisa.
* Winterton, M. et al.: ''Malagasy–English, English–Malagasy Dictionary / Diksionera Malagasy–Anglisy, Anglisy–Malagasy''. Raleigh, North Carolina. USA: Lulu Press 2011, 548 p.
* Richardson: ''A New Malagasy–English Dictionary''. Farnborough, England: Gregg Press 1967, 892 p. <nowiki>ISBN 0-576-11607-6</nowiki> (Original edition, Antananarivo: The London Missionary Society, 1885).
* ''Diksionera Malagasy–Englisy''. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1973, 103 p.
* ''An Elementary English–Malagasy Dictionary''. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1969, 118 p.
* ''English–Malagasy Phrase Book''. Antananarivo: Editions Madprint 1973, 199 p. (Les Guides de Poche de Madagasikara.)
* Paginton, K: ''English–Malagasy Vocabulary''. Antananarivo: Trano Printy Loterana 1970, 192 p.
* Bergenholtz, H. et al.: ''Rakibolana Malagasy–Alemana''. Antananarivo: Leximal/Moers: aragon. 1991.
* Bergenholtz, H. et al.: ''Rakibolana Alemana–Malagasy''. Antananarivo: Tsipika/Moers: aragon. 1994.
* Régis Rajemisa-Raolison: ''Rakibolana Malagasy''. Fianarantsoa 1995, 1061 p.
== Fitsipi-pitenenana ==
Ny [[fehezanteny]] amin' ny teny malagasy dia matetika manaraka ny rariteny [[Matoanteny]]-[[Fameno (fitsipiteny)|Fameno]]-[[Lazaina (fitsipiteny)|Lazaina]] (MFL), (amin' ny teny anglisy: rariteny VOS). Na dia izany aza mety miovaova arakaraky ny endriky ny [[matoanteny]] ampiasaina izy io araky ny ohatra aseho eo ambany:
; Rariteny MFL tsotra
* ''Mandahatra ny miaramila aho.''
Mampiasa endrika mivantana ny [[Fitodika mpanao|matoantenin' ny mpanao]] ny fehezanteny eo ambony<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 106</ref>,
; Rariteny M(L)F
* ''Alahatro ny miaramila.''
Mampiasa ny [[Fitodika atao|matoantenin' ny atao]] ny fehezanteny eo ambony. Miraikitra amin'ny matoanteny ny mpanao ny asa (-''ko'').
=== Matoanteny ===
Ny [[matoanteny]] no fanahin' ny fiteny ary mamaritra ny tao sy hetsika ary fiainana ny matoanteny. Mamaritra ny fisiana izy, noho ny fisian' ny matoanteny ''misy''; mamaritra ny tao izy, ohatra: "tia aho", "miasa ianareo"; mamaritra ny fiaretana izy, amin' ny alalan' ny matoantenin' ny atao: "tiana aho", "esorina ianao".<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 106</ref>
Ny matoanteny dia ampiasaina amin' ny filazana, [[Fandavana (fitsipiteny)|fandavana]] na fanambaràna zavatra izay mbola atao na efa natao: "miasa ny olona", "nomen' olona vola aho"; mibaiko, manasa na mametra-panontaniana<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 106-107</ref>.
==== Matoantenin' ny mpanao sy ny matoantenin'ny atao ====
Ny matoanteny dia azo atao anaty sokajy telo: ny [[Fitodika mpanao|matoantenin' ny mpanao]] sy ny [[Fitodika atao|matoantenin' ny atao]], ary ny matoanteny tsy mitongilana. Ny matoantenin' ny mpanao dia mamaritra ny [[Lazaina (fitsipiteny)|lazaina]] manao zavatra. Ny matoantenin' ny atao dia mamaritra ny lazaina miaritra na iharan-javatra.
Ny matoantenin' ny mpanao dia:
* lazaina fa mivantana (anglisy: ''direct'') rehefa manaraka ny matoanteny ny lazaina: ohatra: "miteny aho"; "miasa aho", sns.
* lazaina fa manilika (anglisy: ''exclusive'') rehefa manaraka ny lazaina ny mpameno. Izany dia midika fa ilay lazaina ary ilay lazaina ihany no manao ilay zavatra. Ohatra: "izaho no miteny"; "Rakoto no manjono", sns.
* lazaina fa manantitra (anglisy: ''emphatic'') rehefa manaraka ny matoanteny ny lazaina. ohatra : "izaho miteny", "izaho misotro".
Telo no endriky ny matoantenin'ny atao.
# Ny voalohany dia antsoina hoe ''endrika tsotra'', satria avy amin' ny [[Filaza mandidy|filaza mandid]]<nowiki/>[[Filaza mandidy|i]]<nowiki/>n' ny fototeny izy. Ohatra: ny matoantenin' ny atao "sotroina" dia avy amin' ny filaza mandidy "sotroy" izay avy amin' ny fototeny "sotro".
# Ny endrika faharoa dia manana [[Tovana (fitsipiteny)|tovana]] mamaritra ny mpanao, na ny [[Lazaina (fitsipiteny)|lazaina]]. Ohatra "ampianariko ny ankizy", "dioviko ny trano", sns.
# Ny fahatelo dia ny endrika ara-[[Toe-javatra (fitsipiteny)|toe-javatra]], satria mampiasa ny toe-javatry ny fotoana, na toerana, na fomba. Ohatra: "Tany an-trano no nisotroan' ny olona rano".
Ny matoantenin' ny atao tsotra dia manana endrika mivantana, manantitra na manilika.<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 109-110</ref>.
Ny matoanteny tsy mitongilana dia mamaritra tao izay mikasika ny mpanao ary ny mpanao ihany. Ohatra: "Velona aho"; "Mandeha ianao". Manana fiendrika manano ary fiendrika anoina ny matoanteny tsy mitongilana: "Mandeha aho" (mat. mpanao); "andehanako", "alehako" (mat. atao). Manana ny endrika mivantana, manantitra ary manilika ireo matoanteny tsy mitongilana ireo.
==== Sokaji-matoanteny dimy ====
Faharoa, azo sokajina dimy ny matoanteny malagasy :
* Ny matoanteny mitampody (reflektiva),
* Ny matoanteny mamari-pahafahana ([[fiteny anglisy|anglisy]]: ''potentative verb''). Ny [[Tovona (fitsipiteny)|tovona]] mamaritra azy io dia ny tovona ''maha-''. Manana endrika mivantana, manantitra (emfatika) ary mandroaka ireo matoanteny ireo.
* Ny matoanteny mamari-pivoarana ([[fiteny anglisy|anglisy]]: ''intensive verb'') dia mamaritra ny hafatratra, ny fitomboana na ny fivoaran' ny tao iray. Ny tovona mamaritra ireo matoanteny ireo dia ny tovona ''miha-'' ohatra ny anatin' ny ''mihalava'', ''mihafohy'', ''mihavitsy'', ''mihafeno'', sns. Misy fiendrika manano sy ny fiendrika anoina io matoanteny io. Ao amin' ny [[Fiendrika mañano|fiendrika manano]] (ang.: ''active voice'') sy amin' ny [[fiendrika anoina]] (ang. ''passive voice'') dia ahitana ny endrika mivantana, endrika manantitra (emfatika) ary endrika mandroaka (ang.: ''exclusive form''). Amin' ny endrika misy soloteny voatovana amin' ny matoanteny mamari-pivoarana dia ahitana ny endrika mivantana manantitra sy mandroaka.<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 116</ref>
* Ny matoanteny mampita (ang.: ''transitive verb'') izay mamaritra ny tao ataon' ny lazaina eo amin' ny fameno. Ny tovona mamaritra ireo matoanteny ireo dia ny tovona ''man-'' (manana endrika miova arakaraky ny [[fototeny]])
* Ny matoanteny [[Fitodika mpifanao|mpifanao]] (ang.: ''reciprocative verb'') Ao amin' io sokajy matoanteny io dia ahitana ny fiendrika manano ary ny fiendrika anoina izay samy manana ny endrika mivantana, manantitra ary manilika.<ref >''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 117</ref>. Ny endrika mpifanao dia manana ny fiendrika manano, ny fiendrika anoina ary ny endrika voatovana solonteny.
Amin' ny tabilao eo ambany dia aseho ny [[tsirinteny]] araky ny endriky ny matoanteny avy amin' ny fototeny "latsaka".
{| class="wikitable" size=80%
|+ Tsirinteny matoanteny* araky ny sokajiny
!
! fiendrika manano
! fiendrika anoina<br>ary endrika voatovana soloteny
|-
! Reflektiva
| milatsaka
| latsahana
|-
! Mamari-pahafahana
| mahalatsaka
| ahalatsahana
|-
! Mamari-pivoarana
| mihalatsaka
| ihalatsahana
|-
! Mampita
| mandatsaka
| andatsahana
|-
! Mifanao
| mifandatsaka
| ifandatsahana
|}
(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.
==== Zana-pizarana na fisokajiana fanampiny ====
Ny fizarana fanindroan' ny matoanteny malagasy dia sokajy telo: endrika [[Fitodika mpampanao|mpampanao]] (ang.: ''causative''), endrika mampanao mpifanao (ang.: ''reciprocative causative'') ary endrika mampanao mamari-pahafahana (ang.: ''potentative causative''). Ny [[tovona]] amin' ireo matoanteny ireo dia fitambaran' ny tovona ao amin' ny endrika mampanao amin' ny tovoy na ao amin' ny endrika mpifanao na mamari-pivoarana.
{| class="wikitable" width=80%
|+Tsirintenin' ny matoanteny* mampanao<ref>''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 119</ref>
!
! fiendrika manano
! fiendrika anoina<br> na endrika voatovana soloteny
|-
! Mampitranga<br>reflektiva
| mampilatsaka
| ampilatsahana
|-
! Mampitranga<br>mamari-pahafahana
| mampahalatsaka
| ampahalatsahana
|-
! Mampitranga<br>mamari-pivoarana
| mampihalatska
| ampihalatsahana
|-
! Mampitranga<br>mampita
| mampandatsaka
| ampandatsahana
|-
! Mampitranga<br>mifanao
| mifampilatsaka
| ifampilatsahana
|}
(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.
Ireo matoanteny mampanao mpifana dia natao hamaritana ny zavatra mampanao, na, ny zavatra ataon' ny olona na zavatra mifampivoho. Ireo matoanteny ireo dia aorina amin' ny alalan' ny fanovana ny tovona ''m-'' ho ''mif-'' amin' ny endrika mampanao ny matoanteny mivantana.
{| class="wikitable" width=80%
|+Tsirintenin' ny matoanteny mampanao* mifampivoho<ref>''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 119-120</ref>
!
! fiendrika manano
! fiendrika anoina<br> na endrika voatovana soloteny
|-
! mampitranga mpifanao<br> ny matoanteny reflektiva
| mifampilatsaka
| ifampilatsahana
|-
! mampitranga mpifanao<br> ny matoanteny mamari-pahafahana
| mifampahalatsaka
| ifampahalatsahana
|-
! mampitranga mpifanao<br> ny matoanteny mamari-pivoarana
| mifampihalatsaka
| ifampihalatsahana
|-
! mampitranga mpifanao<br> ny matoanteny mampita
| mampandatsaka
| ampandatsahana
|-
! mampitranga mpifanao<br> ny matoanteny mifamoivoho
| mifampilatsaka
| ifampilatsahana
|}
(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.
Ny endrika mampitranga fahafahana dia maneho ny fahafahana na ny fahafahana mampanao ny tao.
{| class="wikitable" width=80%
|+Tsirintenin' ny matoanteny mampanao* fahafahana<ref>''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan'i David Griffith, p. 121</ref>
!
! fiendrika manano
! fiendrika anoina<br> na endrika voatovana soloteny
|-
! mampitranga fahafahana<br> ny matoanteny reflektiva
| mahampampilatsaka
| ahampampilatsahana
|-
! mampitranga fahafahana<br> ny matoanteny mamari-pahafahana
| mahampampahalatsaka
| ahampampahalatsahana
|-
! mampitranga fahafahana<br> ny matoanteny mamari-pivoarana
| mahampampihalatsaka
| ahampampihalatsahana
|-
! mampitranga fahafahana<br> ny matoanteny mampita
| mahampampandatsaka
| ahampampandatsahana
|-
! mampitranga fahafahana<br> ny matoanteny mifanao
| mahampampifandatsaka
| ahampampifandatsahana
|}
(*) Ny endrika ankehitriny ihany no aseho.
=== Anarana sy mpisolo ===
Ny [[Mpisolo (fitsipiteny)|mpisolo]] tena amin' ny teny malagasy dia maro ary miankina amin' ny fifandraisan'ilay mpiteny amin' ilay olona itenenana ny fampiasana azy.
=== Tambinteny ===
Ny [[tambinteny]] dia teny ampiarahina amin' ny [[Mpamaritra (fitsipiteny)|mpamaritra]], ny [[matoanteny]] (mamaritra anarana na tsia) ary tambinteny hafa. Ao amin' ny teny malagasy dia ahitana karazana tambinteny telo: ny tambinteny mamaritra isa (fandaharana na fanisana); tambinteny mamaritra fotoana: ankehitriny (oh.: ''ankehitriny'', ''izao ihany'', ''anio'', sns.), efa lasa (''sahady'', ''taloha'', ''rahateo'', sns.) na ho avy (oh.: ''hatrizay'', ''arakizao'', ''rahampitso'', sns.); ireo tambinteny mamaritra fitsingerenana (''matetika'', ''indraindray'', ''rahoviana'', sns.); ireo tambinteny mamaritra fitsingerenana voatanisa (oh.: ''indray'', ''indroa'', ''intelo'', ''isan'andro'', ''isam-bolana'', sns.); ireo tambinteny mamari-toerana (oh.: ''aloha'', ''aoriana'', ''dia'', ''mandavanandro'', sns.); ireo tambinteny mamaritra zava-mitranga tsy misy fiafarana (oh.: ''mandrakariva'', ''mandrakizay'', ''tsy ... intsony'')<ref><small>''A Grammar of the Malagasy language'' nosoratan' i David Griffith, p. 190</small></ref>
==== Mpamari-toerana ====
{| class=wikitable
|+Mpamari-toerana malagasy
!colspan=2| !!colspan=2| Akaiky !!colspan=2| Lavidavitra !!colspan=3| Lavitra
|-
!rowspan=2|Tambinteny!!Tsy hita
|atỳ || àto || ào || àtsy || àny || aròa* || arỳ
|-
!Hita
|etỳ || èto || èo || ètsy || èny || eròa || erỳ
|-
!rowspan=3|Soloteny!!Tsy hita
|izatỳ*||izàto*||izào||izàtsy*||izàny||izaròa*||izarỳ*
|-
!Hita
|itỳ||ìto||ìo||ìtsy||ìny||iròa*||irỳ
|-
!Hita pl.
| colspan="2" style="text-align:center;"|irèto||irèo||irètsy||irèny||ireròa*||irerỳ*
|}
Fanamarihana :
* Tsy voatery asiana [[Tendro (soratra)|tendro]] ny mpamari-toerana.
* Tsy ampaisaina matetika ny mpamari-toerana misy ny *.
== Jereo koa ==
*[[Abidy malagasy]]
*[[Fiteny eto Madagasikara]]
*[[Fitsipiteny malagasy]]
'''Lohahevitra sasany momba ny fitsipiteny malagasy'''
*[[Fameno (fitsipiteny)|Fameno]]
*[[Mpampiankina]]
*[[Fiendrika|Fitodika]] na [[fiendrika]]
*[[Tsirinteny]]
*[[Filazam-potoana (fitsipiteny)|Filazam-potoana]]
*[[Fanehoan-javatra (fitsipiteny)|Fanehoan-javatra]]
*[[Filaza (fitsipiteny)|Filaza]]
*[[Sokajin-teny]]
'''Fiteny be mpampiasa ao Afrika'''
* Ireto ireo fiteny be mpampiasa ao Afrika: ny [[fiteny afrikansa]], [[Fiteny agny|agny]], [[Fiteny amharika|amharika]], [[Fiteny anglisy|anglisy]], [[Fiteny arabo|arabo]], [[Fiteny bambara|bambara]], [[Fiteny baole|baole]], [[Fiteny berbera|berbera]], [[Fiteny bete|bete]], [[Fiteny diola|diola]], [[Fiteny fanga|fanga]], [[Fiteny fola|fola]] (na [[fiteny peola]]), [[Fiteny frantsay|frantsay]], [[Fiteny haosa|haosa]], [[Fiteny iôroba|iôroba]], [[Fiteny kitoba|kitoba]], [[Fiteny lingala|lingala]], [[Fiteny malagasy|malagasy]], [[Fiteny môre|môre]], [[Fiteny pôrtogey|pôrtogey]], [[Fiteny soahily|soahily]], [[Fiteny sômaly|sômaly]], [[Fiteny sôninke|sôninke]], [[Fiteny soso|soso]], [[Fiteny tigrinia|tigrinia]], [[Fiteny vôlôfo|vôlôfo]] ary [[Fiteny zolo|zolo]].
== Rohy ivelany ==
*[http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=91254 Tatitra ''Ethnologue'' mikasika ny teny malagasy]
*[https://web.archive.org/web/20030622220010/http://www.teny.org/ Foibe momba ny Teny an' ny Akademia malagasy]
*[http://teny.org/index.php?option=com_content&view=article&id=49:ny-fifehezanteny-malagasy&catid=34:teny&Itemid=56 ''Ny fifehezanteny malagasy''] ao amin'i teny.org ([http://teny.org/index.php?option=com_content&view=category&id=34&Itemid=27 renisokajy] {{Wayback|url=http://teny.org/index.php?option=com_content&view=category&id=34&Itemid=27 |date=20220408140513 }})
*[https://tenymalagasy.org/bins/alphaLists?lang=fr&w= Rakibolana sy Rakipahalalana malagasy]
== Boky malalaka ==
* {{en}} [http://archive.org/download/grammarofmalagas00grifrich/grammarofmalagas00grifrich.pdf ''A grammar of the Malagasy language, in the Ankova dialect ''], nosoratan'i David Griffiths, 1854
* [https://old.bigenc.ru/linguistics/text/2168075?ysclid=lqhludz8js447330367 ''Клименко В. В.'' Малагасийский язык // Большая российская энциклопедия. Том 18. Москва, 2011, с. 600-601.]
* [https://www.elibrary.ru/item.asp?edn=bcztjl&ysclid=lqhlds3jgp16057165 ''Клименко В. В.'' Словари малагасийского языка в России и за рубежом // Архонт, 2023, № 2, с. 83-91.]
== Tsiahy ==
{{ref}}
[[Sokajy:Fiteny]]
[[Sokajy:Madagasikara]]
luq74flipup9wpilbt6w2eahv3fjxq9
Rondônia
0
44466
1093402
1090877
2024-12-24T03:07:26Z
41.213.235.225
1093402
wikitext
text/x-wiki
{{coord|22|54|S|43|12|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Rondônia
|sary=Porto Velho 2 09072007.jpg
|saina=Bandeira de Rondônia.svg
|velarantany= 237.590,5
|isam-ponina= 1.581.196
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Rondônia
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Rondonia in Brazil.svg|thumb|left|Rondonia ao Brasila]]
I '''Rondônia''' dia [[faritany]] [[mizaka tena]] any {{Brazila}}. [[Porto Velho]] no renivohiny.
Ny [[faritra]] [[mizaka tena]] manodidona azy dia i {{Amazonas}}, i [[Mato Grosso]] ary i {{Bolivia}}.
Ny tanànany lehibe indrindra dia [[Porto Velho]], [[Guajará Mirim]], [[Ji Paraná]], [[Ariquemes]], [[Cacoal]] sy [[Vilhena]]. Faritany tsy dia be vohintany ny faritan'i Rondônia ary eo amin'ny 100m hatramin'ny 600m ny haavon'ny 94% ny taniny.
==Jereo Koa==
*[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
{{reflist}}
{{commonscat}}
[[Sokajy:Rondônia]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
spf54gy3kmdt3zxf0vcgu9kwnhc6doz
Humaitá (Amazonas)
0
69578
1093382
936461
2024-12-24T01:03:15Z
41.213.235.225
1093382
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-7.516510|-63.031050}}
{{infobox tanàna
|anarana=Humaitá (Amazonas)
|velarantany=33.071,67
|isam-ponina= 38.260
|firenena={{BRA}}
|ben'ny tanàna =
|sary =
}}
'''Humaitá''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 31206 mponina tamin'ny taona 2014.
[[de:Humaitá (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
31el5kt9qmc6f7v5is6t7p4q7aimpdk
1093383
1093382
2024-12-24T01:18:19Z
41.213.235.225
1093383
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-7.516510|-63.031050}}
{{infobox tanàna
|anarana=Humaitá (Amazonas)
|velarantany=33.071,67
|isam-ponina= 56.144 (2020)
|firenena={{BRA}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Catedral Humait atras.JPG
|saina=Bandeira humaita am.png
}}
[[File:Amazonas Municip Humaita.svg|thumb|left| Humaitá]]
'''Humaitá''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 56.144 mponina tamin'ny taona 2020.
[[de:Humaitá (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
p9fb4ebpjd0es3xa1dzrvrzz9g87ir6
Tabatinga (Amazonas)
0
69636
1093372
1093301
2024-12-23T12:30:15Z
41.213.235.225
1093372
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana=Tabatinga (Amazonas)
|velarantany=3.225,06
|isam-ponina= 45.184
|firenena={{BRA}}
|faritany={{Amazonas}}
|sary=Fronteira de Tabatinga-AM.jpg
|saina=Bandeira de Tabatinga.png
}}
[[File:Tabatinga.svg|thumb|left|Tabatinga]]
I '''Tabatinga (Amazonas)''' dia kaominina ao [[Brazila]], ao amin'i {{Amazonas}}, ao amin'i [[Sudoeste Amazonense]], [[Microregione di Alto Solimões|Alto Solimões]].
==Jeografia==
Ny velarantanin'ilay tanàna dia 3.225,06 kilometatra toradroa. Ny isam-ponina dia 45.184.
==Tantara==
Hatramin'ny taona 1981 dia anisan'ny kaominina [[Benjamin Constant (Brazila)|Benjamin Constant]] i Tabatinga. Tamin’ny alalan’ny fanovana lalàmpanorenana no nahatonga an’i Tabatinga ho kaominina mahaleo tena.
{{reflist}}
{{commonscat}}
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
bd8ktwilcb5ejhpky6wa1v750vlynvz
Humaitá (Rio Grande do Sul)
0
70034
1093384
994262
2024-12-24T01:53:25Z
41.213.235.225
1093384
wikitext
text/x-wiki
{{infobox tanàna
|anarana =Humaitá (Rio Grande do Sul)
|velarantany = 135,246
|isam-ponina = 4.923
|firenena ={{BRA}}
|faritany= [[Rio Grande do Sul]]
|ben'ny tanàna = [[]]
|sary =
|saina=
}}
I '''Humaitá (Rio Grande do Sul)''' dia kaominina ao [[Brazila]], ao amin'i [[sary:Bandeira do Rio Grande do Sul.svg|20px]] [[Rio Grande do Sul]], ao amin'i [[Noroeste Rio-Grandense]], [[Zana-paritan'i Três Passos|Três Passos]].
==Jeografia==
{{...}}
Ny velarantanin'ilay tanàna dia 135,246 kilometatra toradroa. Ny isam-ponina dia 4.923 tamin'ny taona 2007 ; manome ny hakitroka 36 40.
Ny laharam-pehintaniny dia 27° 33' 46S ary ny laharan-jarahasiny dia 27° 33' 46W.
[[sokajy:Tanàna ao Rio Grande do Sul]]
6z36k1m9hckdhc5f9fmqx4kb8y5sbev
Amazonas
0
164100
1093405
1092271
2024-12-24T03:21:48Z
41.213.235.225
1093405
wikitext
text/x-wiki
{{coord|22|54|S|43|12|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
dvp45ehao3cjd8f4f559e60nusjxj6g
1093406
1093405
2024-12-24T03:23:33Z
41.213.235.225
1093406
wikitext
text/x-wiki
{{coord|03|04|S|60|02|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
3y55wqrh8w3l7rdq12uur8quudq3gwp
1093407
1093406
2024-12-24T03:58:48Z
41.213.235.225
1093407
wikitext
text/x-wiki
{{coord|03|04|S|60|02|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
{| class="wikitable centre" style="font-size:92%;text-align:center;"
|-
! colspan="2" | Localisation
! [[Tanàna]]<ref name="Municípios do Amazonas">{{lien web|url=http://www.amazonas.am.gov.br/o-amazonas/dados/|titre=Dados|auteur=Governo do Estado do Amazonas}}</ref>
! Superficie<ref name="IBGE_DTB_2008">{{lien web |url=ftp://geoftp.ibge.gov.br/organizacao_territorial/divisao_territorial/2008/dtb_2008.zip |date=1{{er}} juillet 2008 |titre=Divisão Territorial do Brasil e Limites Territoriais |éditeur=[[Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística]] (IBGE) }}</ref>
! [[Mésorégion (Brésil)|Mésorégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
! [[Microrégion (Brésil)|Microrégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
|-
|'''1'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Alvaraes.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Alvarães AM.svg | 20px | Alvarães]] [[Alvarães (Amazonas)|Alvarães]]
| align="right" | {{formatnum:5912}}
| [[Centre de l'Amazonas|Centre]]
| [[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''2'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Amatura.jpg|80px]]
| [[Image:Amatura - bandeira.png | 20px | Amaturá]] [[Amaturá]]
| align="right" | {{formatnum:1985}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''3'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anama.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Amanã, Amazonas, Brasil.png | 20px | Anamã]] [[Anamã]]
| align="right" | {{formatnum:2004}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''4'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anori.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Anori-AM-BRA.png | 20px | Anori]] [[Anori]]
| align="right" | {{formatnum:6274}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''5'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Apui.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Apuí.jpg | 20px | Apuí]] [[Apuí]]
| align="right" | {{formatnum:54022}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''6'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip AtalaiadoNorte.jpg|80px]]
| [[Image:Atalaia do Norte - bandeira.png | 20px | Atalaia do Norte]] [[Atalaia do Norte]]
| align="right" | {{formatnum:76355}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''7'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Autazes.jpg|80px]]
| [[Image:Autazes.png | 20px | Autazes]] [[Autazes]]
| align="right" | {{formatnum:7599}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''8'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barcelos.jpg|80px]]
| [[Image:Flag of Barcelos (Amazonas).svg | 20px | Barcelos]] [[Barcelos|Barcelos]]
| align="right" | {{formatnum:122573}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''9'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barreirinha.svg|80px]]
| [[Image:Barreirinha.jpg | 20px | Barreirinha]] [[Barreirinha]]
| align="right" | {{formatnum:5750}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''10'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BenjaminConstant.svg|80px]]
| [[Image:Benjamin Constant - bandeira.png | 20px | Benjamin Constant]] [[Benjamin Constant (Brazila)|Benjamin Constant]]
| align="right" | {{formatnum:8946}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''11'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Beruri.svg|80px]]
| [[Beruri]]
| align="right" | {{formatnum:17250}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''12'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BoaVistadoRamos.PNG|80px]]
| [[Boa Vista do Ramos]]
| align="right" | {{formatnum:2587}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''13'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BocadoAcre.jpg|80px]]
| [[Boca do Acre]]
| align="right" | {{formatnum:21936}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''14'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Borba.svg|80px]]
| [[Image:Borba.png | 20px | Borba]] [[Borba|Borba]]
| align="right" | {{formatnum:44259}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''15'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas - Município de Caapiranga (2016).PNG|80px]]
| [[Image:Bandeira Município Caapiranga-AM.png | 20px | Caapiranga]] [[Caapiranga]]
| align="right" | {9457
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''16'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Canutama.svg|80px]]
| [[Image:Canutama Bandeira.svg | 20px | Canutama]] [[Canutama]]
| align="right" | 29946
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''17'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Carauari.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Carauari - AM.svg | 20px | Carauari]] [[Carauari]]
| align="right" | 25324
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''18'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Careiro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Careiro, Amazonas, Brasil.png | 20px | Careiro]] [[Careiro]]
| align="right" | 6092
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''19'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip CareirodaVarzea.svg|80px]]
| [[Image:Brasão do Careiro da Várzea (Amazonas).jpg | 14px | Careiro da Várzea]] [[Careiro da Várzea]]
| align="right" | 2631
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''20'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Coari.svg|80px]]
| [[Image:Coari bandeira.jpg | 20px | Coari]] [[Coari]]
| align="right" | 57230
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''21'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Codajas.jpg|80px]]
| [[Image:BanderiaCodajas.png | 20px | Codajás]] [[Codajás]]
| align="right" | 18988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''22'''
| align="center" | [[sary:Eirunepé mapa.png|80px]]
| [[Image:Flag-of-Eirunepe-amazonas.png | 20px | Eirunepé]] [[Eirunepé]]
| align="right" | 16079
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''23'''
| align="center" | [[sary:Mapa Envira.png|80px]]
| [[Image:Bandeira de Envira.svg | 20px | Envira]] [[Envira]]
| align="right" | 13381
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''24'''
| align="center" | [[sary:Fonte Boa.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Fonte Boa AM.svg | 20px | Fonte Boa]] [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| align="right" | {{formatnum:11748}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''25'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Guajara.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Guajará AM.svg | 20px | Guajará]] [[Guajará (Amazonas)|Guajará]]
| align="right" | 8926
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''26'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Humaita.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira humaita am.png | 20px | Humaitá]] [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| align="right" | 33072
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''27'''
| align="center" | [[sary:Localization of Ipixuna.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Ipixuna AM.svg | 20px | Ipixuna]] [[Ipixuna]]
| align="right" | 13631
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''28'''
| align="center" | [[sary:Iranduba.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Iranduba.jpg | 20px | Iranduba]] [[Iranduba]]
| align="right" | 2215
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''29'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itacoatiara.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Itacoatiara am.jpg | 20px | Itacoatiara]] [[Itacoatiara]]
| align="right" | {{formatnum:8600}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''30'''
| align="center" | [[sary:Itamarati.svg|80px]]
| [[Itamarati (Amazonas)|Itamarati]]
| align="right" | 25323
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''31'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itapiranga.svg|80px]]
| [[Image:Brasão de Itapiranga-AM jpeg.jpg | 14px | Itapiranga]] [[Itapiranga (Amazonas)|Itapiranga]]
| align="right" | 4759
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''32'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Japura.jpg|80px]]
| [[Image:Japurá - bandeira.jpg | 20px | Japurá]] [[Japurá (Amazonas)|Japurá]]
| align="right" | 56042
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''33'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Jurua.jpg|80px]]
| [[Image:Juruá - bandeira.jpg | 20px | Juruá]] [[Juruá (Amazonas)|Juruá]]
| align="right" | {{formatnum:19400}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''34'''
| align="center" | [[sary:Jutai.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Jutaí AM.svg | 20px | Jutaí]] [[Jutaí]]
| align="right" | 69552
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''35'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Labrea.svg|80px]]
| [[Image:Labrea-bandeira.jpg | 20px | Lábrea]] [[Lábrea]]
| align="right" | 66230
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''36'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manacapuru.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira-manacapuru.jpg | 20px | Manacapuru]] [[Manacapuru]]
| align="right" | 7329
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''37'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaquiri.PNG|80px]]
| [[Manaquiri]]
| align="right" | {{formatnum:3985}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''38'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaus.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manaus.svg | 20px | Manaus]] '''[[Manaus]]'''<br>('''capitale de l'État de l'Amazonas''')
| align="right" | 11401
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''39'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manicore.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manicoré - AM.svg | 20px | Manicoré]] [[Manicoré]]
| align="right" | 48282
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''40'''
| align="center" | [[sary:Maraa.svg|80px]]
| [[Maraã]]
| align="right" | 17344
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion de Japura|Japura]]
|-
|'''41'''
| align="center" | [[Sary:Maues.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Maués.jpg | 20px | Maués]] [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| align="right" | 39988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''42'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Nhamunda.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nhamundá..jpg | 20px | Nhamundá]] [[Nhamundá]]
| align="right" | {{formatnum:15444}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''43'''
| align="center" | [[Sary:Nova Olinda do Norte.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nova Olinda do Norte.svg | 20px | Nova Olinda do Norte]] [[Nova Olinda do Norte]]
| align="right" | 5608
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''44'''
| align="center" | [[sary:Novo Airao.svg|80px]]
| [[Novo Airão]]
| align="right" | {{formatnum:37490}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''45'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip NovoAripuana.PNG|80px]]
| [[Image:Mtrp.png | 20px | Novo Aripuanã]] [[Novo Aripuanã]]
| align="right" | {{formatnum:26956}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''46'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Parintins.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Parintins (Amazonas).svg | 20px | Parintins]] [[Parintins]]
| align="right" | 5952
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''47'''
| align="center" | [[sary:Pauini.svg|80px]]
| [[Pauini]]
| align="right" | {{formatnum:43447}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''48'''
| align="center" | [[sary:Presidente Figueiredo.svg|80px]]
| [[Image:Presidente Figueiredo Flag.svg | 20px | Presidente Figueiredo]] [[Presidente Figueiredo]]
| align="right" | {{formatnum:24781}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''49'''
| align="center" | [[sary:Amazonas_Municip_RioPretodaEva.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Rio Preto da Eva.gif | 20px | Rio Preto da Eva]] [[Rio Preto da Eva]]
| align="right" | {{formatnum:5581}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''50'''
| align="center" | [[sary:Santa Isabel do Rio Negro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Santa Isabel do Rio Negro-AM.svg | 20px | Santa Isabel do Rio Negro]] [[Santa Isabel do Rio Negro]]
| align="right" | {{formatnum:62846}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''51'''
| align="center" | [[sary:Santo Antonio do Iça.svg|80px]]
| [[sary:Stoantoniodoica.jpg | 20px | Santo Antônio do Içá]] [[Santo Antônio do Içá]]
| align="right" | {{formatnum:12201}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''52'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip SaoGabrieldaCachoeira.svg|80px]]
| [[Sary:Bandeira de São Gabriel da Cachoeira (AM).png | 20px | São Gabriel da Cachoeira]] [[São Gabriel da Cachoeira]]
| align="right" | {{formatnum:109185}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''53'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip SaoPaulodeOlivenca.svg|80px]]
| [[São Paulo de Olivença]]
| align="right" | {{formatnum:19754}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''54'''
| align="center" | [[sary:Sao Sebastiao do Uatuma.svg|80px]]
| [[sary:Bandeira de São Sebastião do Uatumã.JPG | 20px | São Sebastião do Uatumã]] [[São Sebastião do Uatumã]]
| align="right" | {{formatnum:10246}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''55'''
| align="center" | [[sary:Silves.svg|80px]]
| [[sary:Silves.gif | 20px | Silves]] [[Silves (Amazonas)|Silves]]
| align="right" | {{formatnum:3671}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''56'''
| align="center" | [[sary:Tabatinga.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Tabatinga.png | 20px | Tabatinga]] [[Tabatinga]]
| align="right" | {{formatnum:3239}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''57'''
| align="center" | [[sary:Tapaua.svg|80px]]
| [[Tapauá]]
| align="right" | {{formatnum:89713}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''58'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tefe.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Tefé (Amazonas).svg | 20px | Tefé]] [[Tefé]]
| align="right" | {{formatnum:23808}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''59'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tonantins.svg|80px]]
| [[Tonantins]]
| align="right" | 17011
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''60'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Uarini.svg|80px]]
| [[Uarini]]
| align="right" | 10261
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''61'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucara.svg|80px]]
| [[Image:Brasao-urucara-am.png | 14px | Urucará]] [[Urucará]]
| align="right" | 27905
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''62'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucurituba.jpg|80px]]
| [[Urucurituba]]
| align="right" | 2907
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|}
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
eve33quvw99suei5qt7wb0d4kwyglpw
1093408
1093407
2024-12-24T03:59:50Z
41.213.235.225
1093408
wikitext
text/x-wiki
{{coord|03|04|S|60|02|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
==Tanàna==
{| class="wikitable centre" style="font-size:92%;text-align:center;"
|-
! colspan="2" | Localisation
! [[Tanàna]]<ref name="Municípios do Amazonas">{{lien web|url=http://www.amazonas.am.gov.br/o-amazonas/dados/|titre=Dados|auteur=Governo do Estado do Amazonas}}</ref>
! Superficie<ref name="IBGE_DTB_2008">{{lien web |url=ftp://geoftp.ibge.gov.br/organizacao_territorial/divisao_territorial/2008/dtb_2008.zip |date=1{{er}} juillet 2008 |titre=Divisão Territorial do Brasil e Limites Territoriais |éditeur=[[Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística]] (IBGE) }}</ref>
! [[Mésorégion (Brésil)|Mésorégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
! [[Microrégion (Brésil)|Microrégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
|-
|'''1'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Alvaraes.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Alvarães AM.svg | 20px | Alvarães]] [[Alvarães (Amazonas)|Alvarães]]
| align="right" | {{formatnum:5912}}
| [[Centre de l'Amazonas|Centre]]
| [[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''2'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Amatura.jpg|80px]]
| [[Image:Amatura - bandeira.png | 20px | Amaturá]] [[Amaturá]]
| align="right" | {{formatnum:1985}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''3'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anama.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Amanã, Amazonas, Brasil.png | 20px | Anamã]] [[Anamã]]
| align="right" | {{formatnum:2004}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''4'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anori.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Anori-AM-BRA.png | 20px | Anori]] [[Anori]]
| align="right" | {{formatnum:6274}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''5'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Apui.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Apuí.jpg | 20px | Apuí]] [[Apuí]]
| align="right" | {{formatnum:54022}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''6'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip AtalaiadoNorte.jpg|80px]]
| [[Image:Atalaia do Norte - bandeira.png | 20px | Atalaia do Norte]] [[Atalaia do Norte]]
| align="right" | {{formatnum:76355}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''7'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Autazes.jpg|80px]]
| [[Image:Autazes.png | 20px | Autazes]] [[Autazes]]
| align="right" | {{formatnum:7599}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''8'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barcelos.jpg|80px]]
| [[Image:Flag of Barcelos (Amazonas).svg | 20px | Barcelos]] [[Barcelos|Barcelos]]
| align="right" | {{formatnum:122573}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''9'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barreirinha.svg|80px]]
| [[Image:Barreirinha.jpg | 20px | Barreirinha]] [[Barreirinha]]
| align="right" | {{formatnum:5750}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''10'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BenjaminConstant.svg|80px]]
| [[Image:Benjamin Constant - bandeira.png | 20px | Benjamin Constant]] [[Benjamin Constant (Brazila)|Benjamin Constant]]
| align="right" | {{formatnum:8946}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''11'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Beruri.svg|80px]]
| [[Beruri]]
| align="right" | {{formatnum:17250}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''12'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BoaVistadoRamos.PNG|80px]]
| [[Boa Vista do Ramos]]
| align="right" | {{formatnum:2587}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''13'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BocadoAcre.jpg|80px]]
| [[Boca do Acre]]
| align="right" | {{formatnum:21936}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''14'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Borba.svg|80px]]
| [[Image:Borba.png | 20px | Borba]] [[Borba|Borba]]
| align="right" | {{formatnum:44259}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''15'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas - Município de Caapiranga (2016).PNG|80px]]
| [[Image:Bandeira Município Caapiranga-AM.png | 20px | Caapiranga]] [[Caapiranga]]
| align="right" | {9457
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''16'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Canutama.svg|80px]]
| [[Image:Canutama Bandeira.svg | 20px | Canutama]] [[Canutama]]
| align="right" | 29946
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''17'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Carauari.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Carauari - AM.svg | 20px | Carauari]] [[Carauari]]
| align="right" | 25324
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''18'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Careiro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Careiro, Amazonas, Brasil.png | 20px | Careiro]] [[Careiro]]
| align="right" | 6092
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''19'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip CareirodaVarzea.svg|80px]]
| [[Image:Brasão do Careiro da Várzea (Amazonas).jpg | 14px | Careiro da Várzea]] [[Careiro da Várzea]]
| align="right" | 2631
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''20'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Coari.svg|80px]]
| [[Image:Coari bandeira.jpg | 20px | Coari]] [[Coari]]
| align="right" | 57230
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''21'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Codajas.jpg|80px]]
| [[Image:BanderiaCodajas.png | 20px | Codajás]] [[Codajás]]
| align="right" | 18988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''22'''
| align="center" | [[sary:Eirunepé mapa.png|80px]]
| [[Image:Flag-of-Eirunepe-amazonas.png | 20px | Eirunepé]] [[Eirunepé]]
| align="right" | 16079
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''23'''
| align="center" | [[sary:Mapa Envira.png|80px]]
| [[Image:Bandeira de Envira.svg | 20px | Envira]] [[Envira]]
| align="right" | 13381
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''24'''
| align="center" | [[sary:Fonte Boa.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Fonte Boa AM.svg | 20px | Fonte Boa]] [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| align="right" | {{formatnum:11748}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''25'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Guajara.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Guajará AM.svg | 20px | Guajará]] [[Guajará (Amazonas)|Guajará]]
| align="right" | 8926
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''26'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Humaita.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira humaita am.png | 20px | Humaitá]] [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| align="right" | 33072
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''27'''
| align="center" | [[sary:Localization of Ipixuna.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Ipixuna AM.svg | 20px | Ipixuna]] [[Ipixuna]]
| align="right" | 13631
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''28'''
| align="center" | [[sary:Iranduba.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Iranduba.jpg | 20px | Iranduba]] [[Iranduba]]
| align="right" | 2215
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''29'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itacoatiara.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Itacoatiara am.jpg | 20px | Itacoatiara]] [[Itacoatiara]]
| align="right" | {{formatnum:8600}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''30'''
| align="center" | [[sary:Itamarati.svg|80px]]
| [[Itamarati (Amazonas)|Itamarati]]
| align="right" | 25323
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''31'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itapiranga.svg|80px]]
| [[Image:Brasão de Itapiranga-AM jpeg.jpg | 14px | Itapiranga]] [[Itapiranga (Amazonas)|Itapiranga]]
| align="right" | 4759
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''32'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Japura.jpg|80px]]
| [[Image:Japurá - bandeira.jpg | 20px | Japurá]] [[Japurá (Amazonas)|Japurá]]
| align="right" | 56042
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''33'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Jurua.jpg|80px]]
| [[Image:Juruá - bandeira.jpg | 20px | Juruá]] [[Juruá (Amazonas)|Juruá]]
| align="right" | {{formatnum:19400}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''34'''
| align="center" | [[sary:Jutai.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Jutaí AM.svg | 20px | Jutaí]] [[Jutaí]]
| align="right" | 69552
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''35'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Labrea.svg|80px]]
| [[Image:Labrea-bandeira.jpg | 20px | Lábrea]] [[Lábrea]]
| align="right" | 66230
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''36'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manacapuru.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira-manacapuru.jpg | 20px | Manacapuru]] [[Manacapuru]]
| align="right" | 7329
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''37'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaquiri.PNG|80px]]
| [[Manaquiri]]
| align="right" | {{formatnum:3985}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''38'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaus.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manaus.svg | 20px | Manaus]] '''[[Manaus]]'''<br>('''capitale de l'État de l'Amazonas''')
| align="right" | 11401
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''39'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manicore.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manicoré - AM.svg | 20px | Manicoré]] [[Manicoré]]
| align="right" | 48282
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''40'''
| align="center" | [[sary:Maraa.svg|80px]]
| [[Maraã]]
| align="right" | 17344
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion de Japura|Japura]]
|-
|'''41'''
| align="center" | [[Sary:Maues.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Maués.jpg | 20px | Maués]] [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| align="right" | 39988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''42'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Nhamunda.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nhamundá..jpg | 20px | Nhamundá]] [[Nhamundá]]
| align="right" | {{formatnum:15444}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''43'''
| align="center" | [[Sary:Nova Olinda do Norte.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nova Olinda do Norte.svg | 20px | Nova Olinda do Norte]] [[Nova Olinda do Norte]]
| align="right" | 5608
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''44'''
| align="center" | [[sary:Novo Airao.svg|80px]]
| [[Novo Airão]]
| align="right" | {{formatnum:37490}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''45'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip NovoAripuana.PNG|80px]]
| [[Image:Mtrp.png | 20px | Novo Aripuanã]] [[Novo Aripuanã]]
| align="right" | {{formatnum:26956}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''46'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Parintins.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Parintins (Amazonas).svg | 20px | Parintins]] [[Parintins]]
| align="right" | 5952
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''47'''
| align="center" | [[sary:Pauini.svg|80px]]
| [[Pauini]]
| align="right" | {{formatnum:43447}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''48'''
| align="center" | [[sary:Presidente Figueiredo.svg|80px]]
| [[Image:Presidente Figueiredo Flag.svg | 20px | Presidente Figueiredo]] [[Presidente Figueiredo]]
| align="right" | {{formatnum:24781}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''49'''
| align="center" | [[sary:Amazonas_Municip_RioPretodaEva.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Rio Preto da Eva.gif | 20px | Rio Preto da Eva]] [[Rio Preto da Eva]]
| align="right" | {{formatnum:5581}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''50'''
| align="center" | [[sary:Santa Isabel do Rio Negro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Santa Isabel do Rio Negro-AM.svg | 20px | Santa Isabel do Rio Negro]] [[Santa Isabel do Rio Negro]]
| align="right" | {{formatnum:62846}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''51'''
| align="center" | [[sary:Santo Antonio do Iça.svg|80px]]
| [[sary:Stoantoniodoica.jpg | 20px | Santo Antônio do Içá]] [[Santo Antônio do Içá]]
| align="right" | {{formatnum:12201}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''52'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip SaoGabrieldaCachoeira.svg|80px]]
| [[Sary:Bandeira de São Gabriel da Cachoeira (AM).png | 20px | São Gabriel da Cachoeira]] [[São Gabriel da Cachoeira]]
| align="right" | {{formatnum:109185}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''53'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip SaoPaulodeOlivenca.svg|80px]]
| [[São Paulo de Olivença]]
| align="right" | {{formatnum:19754}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''54'''
| align="center" | [[sary:Sao Sebastiao do Uatuma.svg|80px]]
| [[sary:Bandeira de São Sebastião do Uatumã.JPG | 20px | São Sebastião do Uatumã]] [[São Sebastião do Uatumã]]
| align="right" | {{formatnum:10246}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''55'''
| align="center" | [[sary:Silves.svg|80px]]
| [[sary:Silves.gif | 20px | Silves]] [[Silves (Amazonas)|Silves]]
| align="right" | {{formatnum:3671}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''56'''
| align="center" | [[sary:Tabatinga.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Tabatinga.png | 20px | Tabatinga]] [[Tabatinga]]
| align="right" | {{formatnum:3239}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''57'''
| align="center" | [[sary:Tapaua.svg|80px]]
| [[Tapauá]]
| align="right" | {{formatnum:89713}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''58'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tefe.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Tefé (Amazonas).svg | 20px | Tefé]] [[Tefé]]
| align="right" | {{formatnum:23808}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''59'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tonantins.svg|80px]]
| [[Tonantins]]
| align="right" | 17011
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''60'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Uarini.svg|80px]]
| [[Uarini]]
| align="right" | 10261
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''61'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucara.svg|80px]]
| [[Image:Brasao-urucara-am.png | 14px | Urucará]] [[Urucará]]
| align="right" | 27905
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''62'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucurituba.jpg|80px]]
| [[Urucurituba]]
| align="right" | 2907
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|}
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
jmmulu9nq6y2oehu1lgkxaba7tihqkd
1093409
1093408
2024-12-24T04:01:46Z
41.213.235.225
/* Tanàna */
1093409
wikitext
text/x-wiki
{{coord|03|04|S|60|02|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
==Tanàna==
{| class="wikitable centre" style="font-size:92%;text-align:center;"
|-
! colspan="2" | Localisation
! [[Tanàna]]<ref name="Municípios do Amazonas">{{lien web|url=http://www.amazonas.am.gov.br/o-amazonas/dados/|titre=Dados|auteur=Governo do Estado do Amazonas}}</ref>
! velarantany<ref name="IBGE_DTB_2008">{{lien web |url=ftp://geoftp.ibge.gov.br/organizacao_territorial/divisao_territorial/2008/dtb_2008.zip |date=1{{er}} juillet 2008 |titre=Divisão Territorial do Brasil e Limites Territoriais |éditeur=[[Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística]] (IBGE) }}</ref>
! [[Mésorégion (Brésil)|Mésorégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
! [[Microrégion (Brésil)|Microrégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
|-
|'''1'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Alvaraes.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Alvarães AM.svg | 20px | Alvarães]] [[Alvarães (Amazonas)|Alvarães]]
| align="right" | {{formatnum:5912}}
| [[Centre de l'Amazonas|Centre]]
| [[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''2'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Amatura.jpg|80px]]
| [[Image:Amatura - bandeira.png | 20px | Amaturá]] [[Amaturá]]
| align="right" | {{formatnum:1985}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''3'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anama.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Amanã, Amazonas, Brasil.png | 20px | Anamã]] [[Anamã]]
| align="right" | {{formatnum:2004}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''4'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anori.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Anori-AM-BRA.png | 20px | Anori]] [[Anori]]
| align="right" | {{formatnum:6274}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''5'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Apui.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Apuí.jpg | 20px | Apuí]] [[Apuí]]
| align="right" | {{formatnum:54022}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''6'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip AtalaiadoNorte.jpg|80px]]
| [[Image:Atalaia do Norte - bandeira.png | 20px | Atalaia do Norte]] [[Atalaia do Norte]]
| align="right" | {{formatnum:76355}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''7'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Autazes.jpg|80px]]
| [[Image:Autazes.png | 20px | Autazes]] [[Autazes]]
| align="right" | {{formatnum:7599}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''8'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barcelos.jpg|80px]]
| [[Image:Flag of Barcelos (Amazonas).svg | 20px | Barcelos]] [[Barcelos|Barcelos]]
| align="right" | {{formatnum:122573}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''9'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barreirinha.svg|80px]]
| [[Image:Barreirinha.jpg | 20px | Barreirinha]] [[Barreirinha]]
| align="right" | {{formatnum:5750}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''10'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BenjaminConstant.svg|80px]]
| [[Image:Benjamin Constant - bandeira.png | 20px | Benjamin Constant]] [[Benjamin Constant (Brazila)|Benjamin Constant]]
| align="right" | {{formatnum:8946}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''11'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Beruri.svg|80px]]
| [[Beruri]]
| align="right" | {{formatnum:17250}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''12'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BoaVistadoRamos.PNG|80px]]
| [[Boa Vista do Ramos]]
| align="right" | {{formatnum:2587}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''13'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BocadoAcre.jpg|80px]]
| [[Boca do Acre]]
| align="right" | {{formatnum:21936}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''14'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Borba.svg|80px]]
| [[Image:Borba.png | 20px | Borba]] [[Borba|Borba]]
| align="right" | {{formatnum:44259}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''15'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas - Município de Caapiranga (2016).PNG|80px]]
| [[Image:Bandeira Município Caapiranga-AM.png | 20px | Caapiranga]] [[Caapiranga]]
| align="right" | {9457
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''16'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Canutama.svg|80px]]
| [[Image:Canutama Bandeira.svg | 20px | Canutama]] [[Canutama]]
| align="right" | 29946
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''17'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Carauari.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Carauari - AM.svg | 20px | Carauari]] [[Carauari]]
| align="right" | 25324
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''18'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Careiro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Careiro, Amazonas, Brasil.png | 20px | Careiro]] [[Careiro]]
| align="right" | 6092
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''19'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip CareirodaVarzea.svg|80px]]
| [[Image:Brasão do Careiro da Várzea (Amazonas).jpg | 14px | Careiro da Várzea]] [[Careiro da Várzea]]
| align="right" | 2631
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''20'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Coari.svg|80px]]
| [[Image:Coari bandeira.jpg | 20px | Coari]] [[Coari]]
| align="right" | 57230
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''21'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Codajas.jpg|80px]]
| [[Image:BanderiaCodajas.png | 20px | Codajás]] [[Codajás]]
| align="right" | 18988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''22'''
| align="center" | [[sary:Eirunepé mapa.png|80px]]
| [[Image:Flag-of-Eirunepe-amazonas.png | 20px | Eirunepé]] [[Eirunepé]]
| align="right" | 16079
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''23'''
| align="center" | [[sary:Mapa Envira.png|80px]]
| [[Image:Bandeira de Envira.svg | 20px | Envira]] [[Envira]]
| align="right" | 13381
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''24'''
| align="center" | [[sary:Fonte Boa.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Fonte Boa AM.svg | 20px | Fonte Boa]] [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| align="right" | {{formatnum:11748}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''25'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Guajara.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Guajará AM.svg | 20px | Guajará]] [[Guajará (Amazonas)|Guajará]]
| align="right" | 8926
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''26'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Humaita.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira humaita am.png | 20px | Humaitá]] [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| align="right" | 33072
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''27'''
| align="center" | [[sary:Localization of Ipixuna.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Ipixuna AM.svg | 20px | Ipixuna]] [[Ipixuna]]
| align="right" | 13631
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''28'''
| align="center" | [[sary:Iranduba.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Iranduba.jpg | 20px | Iranduba]] [[Iranduba]]
| align="right" | 2215
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''29'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itacoatiara.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Itacoatiara am.jpg | 20px | Itacoatiara]] [[Itacoatiara]]
| align="right" | {{formatnum:8600}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''30'''
| align="center" | [[sary:Itamarati.svg|80px]]
| [[Itamarati (Amazonas)|Itamarati]]
| align="right" | 25323
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''31'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itapiranga.svg|80px]]
| [[Image:Brasão de Itapiranga-AM jpeg.jpg | 14px | Itapiranga]] [[Itapiranga (Amazonas)|Itapiranga]]
| align="right" | 4759
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''32'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Japura.jpg|80px]]
| [[Image:Japurá - bandeira.jpg | 20px | Japurá]] [[Japurá (Amazonas)|Japurá]]
| align="right" | 56042
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''33'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Jurua.jpg|80px]]
| [[Image:Juruá - bandeira.jpg | 20px | Juruá]] [[Juruá (Amazonas)|Juruá]]
| align="right" | {{formatnum:19400}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''34'''
| align="center" | [[sary:Jutai.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Jutaí AM.svg | 20px | Jutaí]] [[Jutaí]]
| align="right" | 69552
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''35'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Labrea.svg|80px]]
| [[Image:Labrea-bandeira.jpg | 20px | Lábrea]] [[Lábrea]]
| align="right" | 66230
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''36'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manacapuru.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira-manacapuru.jpg | 20px | Manacapuru]] [[Manacapuru]]
| align="right" | 7329
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''37'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaquiri.PNG|80px]]
| [[Manaquiri]]
| align="right" | {{formatnum:3985}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''38'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaus.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manaus.svg | 20px | Manaus]] '''[[Manaus]]'''<br>('''capitale de l'État de l'Amazonas''')
| align="right" | 11401
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''39'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manicore.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manicoré - AM.svg | 20px | Manicoré]] [[Manicoré]]
| align="right" | 48282
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''40'''
| align="center" | [[sary:Maraa.svg|80px]]
| [[Maraã]]
| align="right" | 17344
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion de Japura|Japura]]
|-
|'''41'''
| align="center" | [[Sary:Maues.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Maués.jpg | 20px | Maués]] [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| align="right" | 39988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''42'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Nhamunda.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nhamundá..jpg | 20px | Nhamundá]] [[Nhamundá]]
| align="right" | {{formatnum:15444}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''43'''
| align="center" | [[Sary:Nova Olinda do Norte.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nova Olinda do Norte.svg | 20px | Nova Olinda do Norte]] [[Nova Olinda do Norte]]
| align="right" | 5608
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''44'''
| align="center" | [[sary:Novo Airao.svg|80px]]
| [[Novo Airão]]
| align="right" | {{formatnum:37490}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''45'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip NovoAripuana.PNG|80px]]
| [[Image:Mtrp.png | 20px | Novo Aripuanã]] [[Novo Aripuanã]]
| align="right" | {{formatnum:26956}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''46'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Parintins.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Parintins (Amazonas).svg | 20px | Parintins]] [[Parintins]]
| align="right" | 5952
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''47'''
| align="center" | [[sary:Pauini.svg|80px]]
| [[Pauini]]
| align="right" | {{formatnum:43447}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''48'''
| align="center" | [[sary:Presidente Figueiredo.svg|80px]]
| [[Image:Presidente Figueiredo Flag.svg | 20px | Presidente Figueiredo]] [[Presidente Figueiredo]]
| align="right" | {{formatnum:24781}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''49'''
| align="center" | [[sary:Amazonas_Municip_RioPretodaEva.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Rio Preto da Eva.gif | 20px | Rio Preto da Eva]] [[Rio Preto da Eva]]
| align="right" | {{formatnum:5581}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''50'''
| align="center" | [[sary:Santa Isabel do Rio Negro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Santa Isabel do Rio Negro-AM.svg | 20px | Santa Isabel do Rio Negro]] [[Santa Isabel do Rio Negro]]
| align="right" | {{formatnum:62846}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''51'''
| align="center" | [[sary:Santo Antonio do Iça.svg|80px]]
| [[sary:Stoantoniodoica.jpg | 20px | Santo Antônio do Içá]] [[Santo Antônio do Içá]]
| align="right" | {{formatnum:12201}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''52'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip SaoGabrieldaCachoeira.svg|80px]]
| [[Sary:Bandeira de São Gabriel da Cachoeira (AM).png | 20px | São Gabriel da Cachoeira]] [[São Gabriel da Cachoeira]]
| align="right" | {{formatnum:109185}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''53'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip SaoPaulodeOlivenca.svg|80px]]
| [[São Paulo de Olivença]]
| align="right" | {{formatnum:19754}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''54'''
| align="center" | [[sary:Sao Sebastiao do Uatuma.svg|80px]]
| [[sary:Bandeira de São Sebastião do Uatumã.JPG | 20px | São Sebastião do Uatumã]] [[São Sebastião do Uatumã]]
| align="right" | {{formatnum:10246}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''55'''
| align="center" | [[sary:Silves.svg|80px]]
| [[sary:Silves.gif | 20px | Silves]] [[Silves (Amazonas)|Silves]]
| align="right" | {{formatnum:3671}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''56'''
| align="center" | [[sary:Tabatinga.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Tabatinga.png | 20px | Tabatinga]] [[Tabatinga]]
| align="right" | {{formatnum:3239}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''57'''
| align="center" | [[sary:Tapaua.svg|80px]]
| [[Tapauá]]
| align="right" | {{formatnum:89713}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''58'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tefe.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Tefé (Amazonas).svg | 20px | Tefé]] [[Tefé]]
| align="right" | {{formatnum:23808}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''59'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tonantins.svg|80px]]
| [[Tonantins]]
| align="right" | 17011
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''60'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Uarini.svg|80px]]
| [[Uarini]]
| align="right" | 10261
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''61'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucara.svg|80px]]
| [[Image:Brasao-urucara-am.png | 14px | Urucará]] [[Urucará]]
| align="right" | 27905
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''62'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucurituba.jpg|80px]]
| [[Urucurituba]]
| align="right" | 2907
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|}
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
evtr1wzy5d7ugxzqwc6292wuphcawvd
1093410
1093409
2024-12-24T04:03:53Z
41.213.235.225
/* Tanàna */
1093410
wikitext
text/x-wiki
{{coord|03|04|S|60|02|W}}
{{infobox tanàna
|anarana=Amazonas
|sary=Amazon Theatre in Manaus.jpg
|saina=Bandeira do Amazonas.svg
|velarantany= 1.570.745,6
|isam-ponina= 4.001.667
|ben'ny tanàna=
|governadora=
|faritany = Amazonas
|firenena={{BRA}}
}}
[[File:Amazonas in Brazil.svg|thumb|left|Amazonas ao Brasila]]
I '''Amazonas''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Sary:Brasão_de_Manaus.svg|16px]] [[Manaus]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:1570745.680}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia {{formatnum:4001667}}, lehibe kokoa noho ny faritr'i [[Frantsa]], [[Espaina]], [[Soeda]] ary [[Gresy]] mitambatra.
==Ony==
[[Amazôna]], [[Rio Negro]], [[Rio Madeira]]
==Tanàna==
{| class="wikitable centre" style="font-size:92%;text-align:center;"
|-
! colspan="2" | Localisation
! [[Tanàna]]<ref name="Municípios do Amazonas">{{lien web|url=http://www.amazonas.am.gov.br/o-amazonas/dados/|titre=Dados|auteur=Governo do Estado do Amazonas}}</ref>
! velarantany<ref name="IBGE_DTB_2008">{{lien web |url=ftp://geoftp.ibge.gov.br/organizacao_territorial/divisao_territorial/2008/dtb_2008.zip |date=1{{er}} juillet 2008 |titre=Divisão Territorial do Brasil e Limites Territoriais |éditeur=[[Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística]] (IBGE) }}</ref>
! [[Mésorégion (Brésil)|Mésorégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
! [[Microrégion (Brésil)|Microrégion]]<ref name="IBGE_DTB_2008" />
|-
|'''1'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Alvaraes.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Alvarães AM.svg | 20px | Alvarães]] [[Alvarães (Amazonas)|Alvarães]]
| align="right" | {{formatnum:5912}}
| [[Centre de l'Amazonas|Centre]]
| [[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''2'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Amatura.jpg|80px]]
| [[Image:Amatura - bandeira.png | 20px | Amaturá]] [[Amaturá]]
| align="right" | {{formatnum:1985}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''3'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anama.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Amanã, Amazonas, Brasil.png | 20px | Anamã]] [[Anamã]]
| align="right" | {{formatnum:2004}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''4'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Anori.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Anori-AM-BRA.png | 20px | Anori]] [[Anori]]
| align="right" | {{formatnum:6274}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''5'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Apui.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Apuí.jpg | 20px | Apuí]] [[Apuí]]
| align="right" | {{formatnum:54022}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''6'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip AtalaiadoNorte.jpg|80px]]
| [[Image:Atalaia do Norte - bandeira.png | 20px | Atalaia do Norte]] [[Atalaia do Norte]]
| align="right" | {{formatnum:76355}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''7'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Autazes.jpg|80px]]
| [[Image:Autazes.png | 20px | Autazes]] [[Autazes]]
| align="right" | {{formatnum:7599}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''8'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barcelos.jpg|80px]]
| [[Image:Flag of Barcelos (Amazonas).svg | 20px | Barcelos]] [[Barcelos|Barcelos]]
| align="right" | {{formatnum:122573}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''9'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Barreirinha.svg|80px]]
| [[Image:Barreirinha.jpg | 20px | Barreirinha]] [[Barreirinha]]
| align="right" | {{formatnum:5750}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''10'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BenjaminConstant.svg|80px]]
| [[Image:Benjamin Constant - bandeira.png | 20px | Benjamin Constant]] [[Benjamin Constant (Brazila)|Benjamin Constant]]
| align="right" | {{formatnum:8946}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''11'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Beruri.svg|80px]]
| [[Beruri]]
| align="right" | {{formatnum:17250}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''12'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BoaVistadoRamos.PNG|80px]]
| [[Boa Vista do Ramos]]
| align="right" | {{formatnum:2587}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''13'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip BocadoAcre.jpg|80px]]
| [[Boca do Acre]]
| align="right" | {{formatnum:21936}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''14'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Borba.svg|80px]]
| [[Image:Borba.png | 20px | Borba]] [[Borba|Borba]]
| align="right" | {{formatnum:44259}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''15'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas - Município de Caapiranga (2016).PNG|80px]]
| [[Image:Bandeira Município Caapiranga-AM.png | 20px | Caapiranga]] [[Caapiranga]]
| align="right" | {9457
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''16'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Canutama.svg|80px]]
| [[Image:Canutama Bandeira.svg | 20px | Canutama]] [[Canutama]]
| align="right" | 29946
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''17'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Carauari.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Carauari - AM.svg | 20px | Carauari]] [[Carauari]]
| align="right" | 25324
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''18'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Careiro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Careiro, Amazonas, Brasil.png | 20px | Careiro]] [[Careiro]]
| align="right" | 6092
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''19'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip CareirodaVarzea.svg|80px]]
| [[Image:Brasão do Careiro da Várzea (Amazonas).jpg | 14px | Careiro da Várzea]] [[Careiro da Várzea]]
| align="right" | 2631
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''20'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Coari.svg|80px]]
| [[Image:Coari bandeira.jpg | 20px | Coari]] [[Coari]]
| align="right" | 57230
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''21'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Codajas.jpg|80px]]
| [[Image:BanderiaCodajas.png | 20px | Codajás]] [[Codajás]]
| align="right" | 18988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Coari|Coari]]
|-
|'''22'''
| align="center" | [[sary:Eirunepé mapa.png|80px]]
| [[Image:Flag-of-Eirunepe-amazonas.png | 20px | Eirunepé]] [[Eirunepé]]
| align="right" | 16079
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''23'''
| align="center" | [[sary:Mapa Envira.png|80px]]
| [[Image:Bandeira de Envira.svg | 20px | Envira]] [[Envira]]
| align="right" | 13381
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''24'''
| align="center" | [[sary:Fonte Boa.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Fonte Boa AM.svg | 20px | Fonte Boa]] [[Fonte Boa|Fonte Boa]]
| align="right" | {{formatnum:11748}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''25'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Guajara.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Guajará AM.svg | 20px | Guajará]] [[Guajará]]
| align="right" | 8926
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''26'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Humaita.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira humaita am.png | 20px | Humaitá]] [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| align="right" | 33072
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''27'''
| align="center" | [[sary:Localization of Ipixuna.jpg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Ipixuna AM.svg | 20px | Ipixuna]] [[Ipixuna]]
| align="right" | 13631
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''28'''
| align="center" | [[sary:Iranduba.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Iranduba.jpg | 20px | Iranduba]] [[Iranduba]]
| align="right" | 2215
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''29'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itacoatiara.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Itacoatiara am.jpg | 20px | Itacoatiara]] [[Itacoatiara]]
| align="right" | {{formatnum:8600}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''30'''
| align="center" | [[sary:Itamarati.svg|80px]]
| [[Itamarati (Amazonas)|Itamarati]]
| align="right" | 25323
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''31'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Itapiranga.svg|80px]]
| [[Image:Brasão de Itapiranga-AM jpeg.jpg | 14px | Itapiranga]] [[Itapiranga (Amazonas)|Itapiranga]]
| align="right" | 4759
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''32'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Japura.jpg|80px]]
| [[Image:Japurá - bandeira.jpg | 20px | Japurá]] [[Japurá (Amazonas)|Japurá]]
| align="right" | 56042
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''33'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Jurua.jpg|80px]]
| [[Image:Juruá - bandeira.jpg | 20px | Juruá]] [[Juruá (Amazonas)|Juruá]]
| align="right" | {{formatnum:19400}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion de Juruá|Juruá]]
|-
|'''34'''
| align="center" | [[sary:Jutai.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Jutaí AM.svg | 20px | Jutaí]] [[Jutaí]]
| align="right" | 69552
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''35'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Labrea.svg|80px]]
| [[Image:Labrea-bandeira.jpg | 20px | Lábrea]] [[Lábrea]]
| align="right" | 66230
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''36'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manacapuru.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira-manacapuru.jpg | 20px | Manacapuru]] [[Manacapuru]]
| align="right" | 7329
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''37'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaquiri.PNG|80px]]
| [[Manaquiri]]
| align="right" | {{formatnum:3985}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''38'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manaus.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manaus.svg | 20px | Manaus]] '''[[Manaus]]'''<br>('''capitale de l'État de l'Amazonas''')
| align="right" | 11401
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Manaus|Manaus]]
|-
|'''39'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Manicore.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Manicoré - AM.svg | 20px | Manicoré]] [[Manicoré]]
| align="right" | 48282
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''40'''
| align="center" | [[sary:Maraa.svg|80px]]
| [[Maraã]]
| align="right" | 17344
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion de Japura|Japura]]
|-
|'''41'''
| align="center" | [[Sary:Maues.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Maués.jpg | 20px | Maués]] [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| align="right" | 39988
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''42'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip Nhamunda.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nhamundá..jpg | 20px | Nhamundá]] [[Nhamundá]]
| align="right" | {{formatnum:15444}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''43'''
| align="center" | [[Sary:Nova Olinda do Norte.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Nova Olinda do Norte.svg | 20px | Nova Olinda do Norte]] [[Nova Olinda do Norte]]
| align="right" | 5608
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''44'''
| align="center" | [[sary:Novo Airao.svg|80px]]
| [[Novo Airão]]
| align="right" | {{formatnum:37490}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''45'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip NovoAripuana.PNG|80px]]
| [[Image:Mtrp.png | 20px | Novo Aripuanã]] [[Novo Aripuanã]]
| align="right" | {{formatnum:26956}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Madeira|Madeira]]
|-
|'''46'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Parintins.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Parintins (Amazonas).svg | 20px | Parintins]] [[Parintins]]
| align="right" | 5952
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''47'''
| align="center" | [[sary:Pauini.svg|80px]]
| [[Pauini]]
| align="right" | {{formatnum:43447}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion de Boca do Acre|Boca do Acre]]
|-
|'''48'''
| align="center" | [[sary:Presidente Figueiredo.svg|80px]]
| [[Image:Presidente Figueiredo Flag.svg | 20px | Presidente Figueiredo]] [[Presidente Figueiredo]]
| align="right" | {{formatnum:24781}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''49'''
| align="center" | [[sary:Amazonas_Municip_RioPretodaEva.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Rio Preto da Eva.gif | 20px | Rio Preto da Eva]] [[Rio Preto da Eva]]
| align="right" | {{formatnum:5581}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Rio Preto da Eva|Rio Preto da Eva]]
|-
|'''50'''
| align="center" | [[sary:Santa Isabel do Rio Negro.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Santa Isabel do Rio Negro-AM.svg | 20px | Santa Isabel do Rio Negro]] [[Santa Isabel do Rio Negro]]
| align="right" | {{formatnum:62846}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''51'''
| align="center" | [[sary:Santo Antonio do Iça.svg|80px]]
| [[sary:Stoantoniodoica.jpg | 20px | Santo Antônio do Içá]] [[Santo Antônio do Içá]]
| align="right" | {{formatnum:12201}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''52'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip SaoGabrieldaCachoeira.svg|80px]]
| [[Sary:Bandeira de São Gabriel da Cachoeira (AM).png | 20px | São Gabriel da Cachoeira]] [[São Gabriel da Cachoeira]]
| align="right" | {{formatnum:109185}}
|[[Nord de l'Amazonas|Nord]]
|[[Microrégion du Rio Negro (Amazonas)|Rio Negro]]
|-
|'''53'''
| align="center" | [[Sary:Amazonas Municip SaoPaulodeOlivenca.svg|80px]]
| [[São Paulo de Olivença]]
| align="right" | {{formatnum:19754}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''54'''
| align="center" | [[sary:Sao Sebastiao do Uatuma.svg|80px]]
| [[sary:Bandeira de São Sebastião do Uatumã.JPG | 20px | São Sebastião do Uatumã]] [[São Sebastião do Uatumã]]
| align="right" | {{formatnum:10246}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''55'''
| align="center" | [[sary:Silves.svg|80px]]
| [[sary:Silves.gif | 20px | Silves]] [[Silves (Amazonas)|Silves]]
| align="right" | {{formatnum:3671}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|-
|'''56'''
| align="center" | [[sary:Tabatinga.svg|80px]]
| [[Image:Bandeira de Tabatinga.png | 20px | Tabatinga]] [[Tabatinga]]
| align="right" | {{formatnum:3239}}
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''57'''
| align="center" | [[sary:Tapaua.svg|80px]]
| [[Tapauá]]
| align="right" | {{formatnum:89713}}
|[[Sud de l'Amazonas|Sud]]
|[[Microrégion du Purus|Purus]]
|-
|'''58'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tefe.svg|80px]]
| [[Image:Flag of Tefé (Amazonas).svg | 20px | Tefé]] [[Tefé]]
| align="right" | {{formatnum:23808}}
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''59'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Tonantins.svg|80px]]
| [[Tonantins]]
| align="right" | 17011
|[[Sud-Ouest de l'Amazonas|Sud-Ouest]]
|[[Microrégion du Haut-Solimões|Haut-Solimões]]
|-
|'''60'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Uarini.svg|80px]]
| [[Uarini]]
| align="right" | 10261
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Tefé|Tefé]]
|-
|'''61'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucara.svg|80px]]
| [[Image:Brasao-urucara-am.png | 14px | Urucará]] [[Urucará]]
| align="right" | 27905
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion de Parintins|Parintins]]
|-
|'''62'''
| align="center" | [[sary:Amazonas Municip Urucurituba.jpg|80px]]
| [[Urucurituba]]
| align="right" | 2907
|[[Centre de l'Amazonas|Centre]]
|[[Microrégion d'Itacoatiara|Itacoatiara]]
|}
==Jereo koa==
[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
[[Sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[Sokajy:Amazonas]]
7zkf919wmtaecoi07ly5hfaf8l9x3bh
Porto Alegre
0
164123
1093388
998402
2024-12-24T02:01:58Z
41.213.235.225
1093388
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-30.033060|-51.230000}}
{{infobox tanàna
|anarana =Porto Alegre
|velarantany = 2027
|isam-ponina = 1.413.094
|firenena ={{BRA}}
|faritany= [[Rio Grande do Sul]]
|ben'ny tanàna = [[]]
|sary =Montagem de porto alegre 2.jp
|saina=Brasao portoalegre rs brasil.svg
}}
[[File:Brazil Rio Grande do Sul Porto Alegre location map.svg|thumb|left|Porto Alegre]]
I '''Porto Alegre''' dia renivohi-paritany mizaka tenan'i [[Rio Grande do Sul]] ao [[Brazila]]. Ny isam-poniny dia 1413094 <!--favor manter o formato--> ary ny halavirany amin'ny renivohi-pirenena dia 2027 kilometatra.
[[sokajy:Tanàna ao Rio Grande do Sul]]
au2owisu6y4pgmb2dhan0etop52iop1
1093389
1093388
2024-12-24T02:02:14Z
41.213.235.225
1093389
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-30.033060|-51.230000}}
{{infobox tanàna
|anarana =Porto Alegre
|velarantany = 2027
|isam-ponina = 1.413.094
|firenena ={{BRA}}
|faritany= [[Rio Grande do Sul]]
|ben'ny tanàna = [[]]
|sary =Montagem de porto alegre 2.jpg
|saina=Brasao portoalegre rs brasil.svg
}}
[[File:Brazil Rio Grande do Sul Porto Alegre location map.svg|thumb|left|Porto Alegre]]
I '''Porto Alegre''' dia renivohi-paritany mizaka tenan'i [[Rio Grande do Sul]] ao [[Brazila]]. Ny isam-poniny dia 1413094 <!--favor manter o formato--> ary ny halavirany amin'ny renivohi-pirenena dia 2027 kilometatra.
[[sokajy:Tanàna ao Rio Grande do Sul]]
kqcdeiz0cweyuo46hw9jlo0vstgv00g
Sackets Harbor, New York
0
192949
1093411
945643
2024-12-24T06:13:09Z
InternetArchiveBot
25011
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1093411
wikitext
text/x-wiki
{{Coord|43.95|-76.1166666667}}
{{infobox tanàna
|tanàna=Sackets Harbor, New York
|firenena={{Etazonia}}
|faritany=New York
|velarantany=5.9
|isam-ponina=1450
|ben'ny tanàna=
}}
'''Sackets Harbor, New York''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[New York]], ao [[Etazonia]]. Ny kaodim-paositra dia 13685..
== Jeografia ==
Ny laharam-pehintaniny ary ny laharan-jarahasiny dia 43.95 ary -76.1166666667.
Ny faritr'ora dia GMT -5.
== Jereo koa ==
* [[Etazonia]]
** [[New York]]
=== Rohy ivelany ===
* [http://www.sacketsharborny.com/ www.sacketsharborny.com] {{Wayback|url=http://www.sacketsharborny.com/ |date=20150101065823 }}
[[sokajy:Tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i New York]]
1lvy9emm8lsshm2z9jj0hngykl823du
Fabian Sporkslede
0
200002
1093380
755359
2024-12-23T22:08:34Z
Vysotsky
10286
+ sary
1093380
wikitext
text/x-wiki
{{infobox olona
|sary= Fabian sporkslede-1712321256.JPG
|anarana=Fabian Sporkslede
|teraka=3 Aogositra 1993
|maty=
|firenena=
|mpiaraka=
|asa=
* [[mpilalao baolina kitra]]
|taona niasàna=
}}
'''Fabian Sporkslede''' dia mpilalao baolina kitra teraka ny 3 Aogositra 1993
== Jereo koa ==
* [[Biôgrafia]]
[[sokajy:Biôgrafia]]
{{vangovango}}
[[sokajy:mpilalao baolina kitra]]
p0ptz0z1aqeco1qg8rhj26l4eutugyv
Xavier Ameil
0
218538
1093381
1014343
2024-12-23T22:59:20Z
23.233.149.88
1093381
wikitext
text/x-wiki
{{infobox olona
|sary=
|anarana=Xavier Ameil
|teraka=
|maty=
|firenena=
|mpiaraka=
|asa=
* [[injeniera]]
|taona niasàna=
}}
'''Xavier Ameil''' dia injeniera sady mpitsikilo [[Frantsa|frantsay]].
== Jereo koa ==
* [[Biôgrafia]]
===Rohy ivelany===
* Ao amin'i Freebase: [https://www.freebase.com] {{Wayback|url=https://www.freebase.com/ |date=20160501004947 }}
[[sokajy:Biôgrafia]]
{{vangovango}}
[[sokajy:injeniera]]
67cp8e59e8lal5u3a7il3fkq8twoy47
Rio Negro
0
257345
1093401
1093243
2024-12-24T02:34:29Z
41.213.235.225
1093401
wikitext
text/x-wiki
[[File:Negroamazonrivermap.png|thumb|left|Los rios]]
[[File:Atem's floating gas station.jpg|thumb|Atem's floating gas station]]
Miaraka amin'ny halavan'ny 2.253 kilometatra, ny '''Rio Negro''' no renirano faharoa lehibe indrindra amin'ny [[Amazôna]] aorian'ny [[Rio Madeira]].
Any [[Kolombia]] ny lohany ary mikoriana mankany amin'ny [[Amazôna]] eo ambanin'i [[Manaus]].
{{commonscat|Negro River (tributary of the Amazon)}}
[[br:Rio Negro (Amazon)]]
[[bs:Rio Negro (Amazon)]]
[[fi:Rio Negro]]
[[sokajy:Renirano any Amerika Atsimo]]
[[sokajy:Renirano any Kolombia]]
[[sokajy:Renirano any Venezoela]]
[[sokajy:Renirano any Brezila]]
[[Sokajy:Renirano ao Amazonas]]
j2ft1vls3vmevis5iprrutk2aat5veg
Humaitá
0
257677
1093385
956328
2024-12-24T01:54:53Z
41.213.235.225
1093385
wikitext
text/x-wiki
'''Humaitá''' dia manondro ireto toerana ara-jeografika manaraka ireto:
==Bolivia==
*[[Humaitá (Ingavi)]] dia kaominina ao amin'ny fivondronan'i Ingavi, Bolivia
==Brasila==
*[[Humaitá (Amazonas)]] dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i Amazonas ao amin'ny Brazila
*[[Humaitá (Rio Grande do Sul)]] dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i Rio Grande do Sul ao amin'ny Brazila.
*[[Humaitá (Acre)]] dia ao amin'ny faritany mizaka tenan'i Acre ao amin'ny Brazila
*[[Humaitá (Rio de Janeiro)]], distrikan'i Rio de Janeiro, Brezila
*[[Humaitá (Paragoay)]] dia kaominina ao amin'ny fivondronan'i Ñeembucú, Paragoay
==Marina==
*[[Humaitá (sambo)]], mpanara-maso ny Navy Paragoay (1931–1992)
*[[Diosezin'i Humaitá]], diosezy ao amin'ny fanjakan'i Amazonas
qhbgu9hi9w7xstykdejn4ubrqrrn2ck
Barcelos
0
257681
1093393
956332
2024-12-24T02:17:01Z
41.213.235.225
1093393
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-0.973570|-62.926900}}
{{infobox tanàna
|anarana = Barcelos
|velarantany =
|faritany = [[Amazonas]]
|isam-ponina = 7353
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =
}}
'''Barcelos''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 7353 mponina tamin'ny taona 2014.<ref name='geocities'>[http://download.geonames.org/export/ Brazila] ao amin'i geonames.org, novingiana ny 18/11/2018 </ref>
=== Toe-tany ===
{{...}}
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Amazonas]]
== Tsiahy ==
<references/>
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
[[sokajy:Tanàna ao faritany mizaka-tenan'i Amazonas]]
96nhsmfv5nvkkmhsckg8aa785uap5or
1093395
1093393
2024-12-24T02:22:45Z
41.213.235.225
1093395
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-0.973570|-62.926900}}
{{infobox tanàna
|anarana = Barcelos
|velarantany =
|faritany = [[Amazonas]]
|isam-ponina = 7353
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Barcelos Amazonas.jpg
|saina=Flag of Barcelos (Amazonas).svg
}}
[[File:Amazonas Municip Barcelos.jpg|thumb|left|Barcelos]]
'''Barcelos''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 7353 mponina tamin'ny taona 2014.<ref name='geocities'>[http://download.geonames.org/export/ Brazila] ao amin'i geonames.org, novingiana ny 18/11/2018 </ref>
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Amazonas]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat|Barcelos (Amazonas)]]
[[de:Barcelos (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
ebpamqhb3aipufjred49a24t3s4kd6d
1093396
1093395
2024-12-24T02:23:00Z
41.213.235.225
1093396
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-0.973570|-62.926900}}
{{infobox tanàna
|anarana = Barcelos
|velarantany =
|faritany = [[Amazonas]]
|isam-ponina = 7353
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Barcelos Amazonas.jpg
|saina=Flag of Barcelos (Amazonas).svg
}}
[[File:Amazonas Municip Barcelos.jpg|thumb|left|Barcelos]]
'''Barcelos''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 7353 mponina tamin'ny taona 2014.<ref name='geocities'>[http://download.geonames.org/export/ Brazila] ao amin'i geonames.org, novingiana ny 18/11/2018 </ref>
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Amazonas]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat|Barcelos (Amazonas)}}
[[de:Barcelos (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
9uprnmgx166tvaufyyvx4ml3g40a2j0
1093397
1093396
2024-12-24T02:25:29Z
41.213.235.225
1093397
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-0.973570|-62.926900}}
{{infobox tanàna
|anarana = Barcelos
|velarantany =122 475,7
|faritany = [[Amazonas]]
|isam-ponina = 18 831
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Barcelos Amazonas.jpg
|saina=Flag of Barcelos (Amazonas).svg
}}
[[File:Amazonas Municip Barcelos.jpg|thumb|left|Barcelos]]
'''Barcelos''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 18.831 mponina tamin'ny taona 2018.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Amazonas]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat|Barcelos (Amazonas)}}
[[de:Barcelos (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
pozzat12skphhwcwddll6hyib4u9qxd
1093398
1093397
2024-12-24T02:30:00Z
41.213.235.225
1093398
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-0.973570|-62.926900}}
{{infobox tanàna
|anarana = Barcelos
|velarantany =122 475,7
|faritany = {{Amazonas}}
|isam-ponina = 18 831
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Barcelos Amazonas.jpg
|saina=Flag of Barcelos (Amazonas).svg
}}
[[File:Amazonas Municip Barcelos.jpg|thumb|left|Barcelos]]
'''Barcelos''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Amazonas]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 18.831 mponina tamin'ny taona 2018.
Eo amoron’ny reniranon’i [[Rio Negro]] no misy azy io, 405 km miala an’i [[Manaus]] (656 km amin’ny renirano). Ny sisin-taniny dia {{Venezoela}} any avaratra andrefana sy avaratra; ny kaominina [[Roraima]] any [[Iracema]] any avaratra atsinanana ary [[Caracaraí]] any atsinanana; [[Novo Airão]] any atsimo atsinanana sy atsimo; [[Codajás]] sy [[Maraã]] any atsimoandrefana; ary [[Santa Isabel do Rio Negro]] any andrefana.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Amazonas]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat|Barcelos (Amazonas)}}
[[de:Barcelos (Amazonas)]]
[[sokajy:Tanàna ao Amazonas]]
ap65av2ybjdin8b6gf03bcv6dpu0b0d
Cacoal
0
257695
1093403
956346
2024-12-24T03:11:17Z
41.213.235.225
1093403
wikitext
text/x-wiki
{{coord|-11.438610|-61.447220}}
{{infobox tanàna
|anarana = Cacoal
|velarantany =3.792,6
|faritany = [[Rondônia]]
|isam-ponina = 86.416
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Cacoal.jpg
|saina=Bandeira_de_Cacoal.png
}}
[[File:Rondonia Municip Cacoal.svg|thumb|left|Cacoal]]
'''Cacoal''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Rondônia]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 86.415 mponina tamin'ny taona 2013.<ref name='geocities'>[http://download.geonames.org/export/ Brazila] ao amin'i geonames.org, novingiana ny 18/11/2018 </ref>
=== Toe-tany ===
{{...}}
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Rondônia]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat}}
[[sokajy:Tanàna ao Rondônia]]
jykvllfxatidxrws6d23qol9ojq5xfv
Voasarimakirana
0
278774
1093377
1076717
2024-12-23T20:52:07Z
2806:2F0:55C1:CC29:C025:FE24:A593:DB39
1093377
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:P1030323.JPG|thumb]]
[[Sary:Lemon - whole and split.jpg|vignette]]
Ny '''voasarimakirana''' (''Citrus limon''), dia karazana hazo maintso lava amin' ny hazo fambolena voninkazo Rutaceae, teratany any [[Azia Atsimo]], indrindra ao avaratr' i [[India]] atsinanana. Boribory ny endriny.
== Jereo koa ==
* [[Voankazo]]
* [[Manga]]
* [[Voasarimakirana]]
* [[Mandarinina]]
* [[Laoranjy]]
* [[Akondro (voany)|Akondro]]
* [[Cymbopogon]]
* [[Paoma]]
* [[Paiso]]
[[Sokajy:Voankazo]]
{{reflist}}
[[Sokajy:Hazo]]
rf0it1wblitfjcgf9jo67usd5qtdby8
1093379
1093377
2024-12-23T20:58:04Z
2806:2F0:55C1:CC29:C025:FE24:A593:DB39
1093379
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:P1030323.JPG|thumb]]
[[Sary:Lemon - whole and split.jpg|vignette]]
Ny '''voasarimakirana''' (''Citrus limon''), dia karazana hazo maintso lava amin' ny hazo fambolena voninkazo Rutaceae, teratany any [[Azia Atsimo]], indrindra ao avaratr' i [[India]] atsinanana. Boribory ny endriny.
== Jereo koa ==
* [[Voankazo]]
* [[Manga]]
* [[Voasarimakirana]]
* [[Mandarinina]]
* [[Laoranjy]]
* [[Akondro (voany)|Akondro]]
* [[Paoma]]
* [[Paiso]]
[[Sokajy:Voankazo]]
{{reflist}}
[[Sokajy:Hazo]]
bw3qvrinvyt1g9odld2s33c9mjhsgvl
Fiteny betsimisaraka avaratra
0
280390
1093373
1054474
2024-12-23T12:35:50Z
Thelezifor
15140
Nanitatra votoatiny
1093373
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Map_of_Malagasy_language_dialects.svg|vignette|363x363px|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo fitenim-paritra eto Madagasikara]]
Ny '''fiteny betsimisaraka avaratra''' dia iray amin' ny endriky ny [[fiteny malagasy]] isam-paritra ampiasaina any amin' ny faritra misy ny [[Betsimisaraka]]. Ity fitenim-paritra ity, sahala amin' ny [[fiteny betsimisaraka atsimo]], dia anisan' ny vondron' ny fitenim-paritra tatsinanana, miaraka amin' ny [[fiteny merina]] (fitenim-paritr' [[Antananarivo]] renivohitra) sy ny [[fiteny betsileo]] ary ny fitenim-paritra hafa avy any atsimo-atsinanana.
== Fanovozan-kevitra ==
* Grandidier, A. (1865-1970). ''Vocabulaire comparatif des principaux dialectes malgaches : hova, sakalava du Sud, sakalava du Nord, antankarana, betsileo, betsimisaraka, antanosy, mahafaly, antandroy, bara,'' Manuscrit de 65 p. dans la bibliothèque Grandidier.
* Jully, A. (1901). ''Manuel des dialectes malgaches : hova, betsileo, tankarana, betsimisaraka, taimorona, tanosy, sakalava (mahafaly), et du soahely'' - Paris, André : 96 p.
* Mendel, Ch. (1895). ''Petit vocabulaire de la langue malgache'' (dialectes sakalava et betsimisaraka) - Paris : 24 p.
== Jereo koa ==
'''Fiteny malagasy'''
* [[Fiteny malagasy]]
* [[Fitenim-paritra malagasy]] : [[fiteny antambahoaka]], [[Fiteny antandroy|antandroy]], [[Fiteny antankarana|antankarana]], [[Fiteny antanosy|antanosy]], [[Fiteny antefasy|antefasy]], [[Fiteny antemoro|antemoro]], [[Fiteny antesaka|antesaka]], [[Fiteny bara (malagasy)|bara]], [[Fiteny betsileo|betsileo]], [[Fiteny betsimisaraka avaratra|betsimisaraka avaratra]], [[Fiteny betsimisaraka atsimo|betsimisaraka atsimo]], [[Fiteny bezanozano|bezanozano]], [[Fiteny mahafaly|mahafaly]], [[Fiteny masikoro|masikoro]], [[Fiteny merina|merina]], [[Fiteny sakalava|sakalava]], [[Fiteny sihanaka|sihanaka]], [[Fiteny tanala|tanala]], [[Fiteny tsimihety|tsimihety]], [[Fiteny vezo|vezo]], [[Fiteny zafisoro|zafisoro]]).
* [[Fiteny kibosy|Fiteny kibos]]<nowiki/>y, [[Fiteny antalaotra|antalaotra]], [[Fiteny kibosy kimaôre|kibosy kimaôre]]
'''Vahoaka malagasy'''
* [[Malagasy (vahoaka)]]
* [[Foko eto Madagasikara]]: [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
rl1l2udsootv6819zntwmp2bzwme3iy
Fiteny betsimisaraka atsimo
0
280391
1093374
1088165
2024-12-23T12:39:10Z
Thelezifor
15140
Nanitatra votoatiny
1093374
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Map_of_Malagasy_language_dialects.svg|vignette|359x359px|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo fitenim-paritra eto Madagasikara]]
Ny '''fiteny betsimisaraka atsimo''' dia iray amin' ny endriky ny [[fiteny malagasy]] isam-paritra ampiasaina any amin' ny faritra misy ny [[Betsimisaraka]], izany hoe fitenim-paritra malagasy, ao amin' ny [[Fiteny aostrôneziana|fianakavia-mpiteny aostrôneziana]] ity fiteny ity. Notombanana ho 1 830 000 ny isan' ny Malagasy miteny betsimisaraka atsimo tamin' ny taona 2006. Araka ny fanasokajiana lalindalina kokoa dia anisan' ny [[Fiteny baritô|vondrom-piteny baritô]] ny fiteny betsimisaraka atsimo. Ity fitenim-paritra ity, sahala amin' ny [[fiteny betsimisaraka avaratra]], dia anisan' ny vondron' ny fitenim-paritra tatsinanana, miaraka amin' ny [[fiteny merina]] (fitenim-paritr' [[Antananarivo]] renivohitra) sy ny [[fiteny betsileo]] ary ny fitenim-paritra hafa avy any atsimo-atsinanana.
== Fanovozan-kevitra ==
* Descheemaeker, RP. A. (1969). ''Vocabulaire des Betsimisaraka Atsimo Zafindriamanana'' - poste d'Ambohimangan' i Hovana du Vinany de l'Ampasary à la source du Mananjary, de Ampasimazava (canton de Vohilava) à Ambinanindrano (district d' Ambositra) - Tananarive : 228 p.
* Dez, J. (1960). ''Le dialecte Betsimisaraka du Sud (région de Nosy Varika)'' : 259 p. Travail présenté à l'Académie Malgache au cours d'une communication dont le CR par l'auteur peut être trouvé dans le BAM, T. XXXVIII : 102-103.
* Ruud, J. (1955). ''Etude grammaticale du dialecte betsimisaraka du Sud'' - BAM , T. XXXIII : 33-55.
== Jereo koa ==
'''Fiteny malagasy'''
* [[Fiteny malagasy]]
* [[Fitenim-paritra malagasy]]: [[fiteny antambahoaka]], [[Fiteny antandroy|antandroy]], [[Fiteny antankarana|antankarana]], [[Fiteny antanosy|antanosy]], [[Fiteny antefasy|antefasy]], [[Fiteny antemoro|antemoro]], [[Fiteny antesaka|antesaka]], [[Fiteny bara (malagasy)|bara]], [[Fiteny betsileo|betsileo]], [[Fiteny betsimisaraka avaratra|betsimisaraka avaratra]], [[Fiteny betsimisaraka atsimo|betsimisaraka atsimo]], [[Fiteny bezanozano|bezanozano]], [[Fiteny mahafaly|mahafaly]], [[Fiteny masikoro|masikoro]], [[Fiteny merina|merina]], [[Fiteny sakalava|sakalava]], [[Fiteny sihanaka|sihanaka]], [[Fiteny tanala|tanala]], [[Fiteny tsimihety|tsimihety]], [[Fiteny vezo|vezo]], [[Fiteny zafisoro|zafisoro]]).
* [[Fiteny kibosy|Fiteny kibos]]<nowiki/>y, [[Fiteny antalaotra|antalaotra]], [[Fiteny kibosy kimaôre|kibosy kimaôre]]
'''Vahoaka malagasy'''
* [[Malagasy (vahoaka)]]
* [[Foko eto Madagasikara]]: [[Antambahoaka]] - [[Antandroy]] - [[Antankarana]] - [[Antanosy]] - [[Antefasy]] - [[Antemoro]] - [[Antesaka]] - [[Bara]] - [[Beosy]] - [[Betsileo]] - [[Betsimisaraka]] - [[Bezanozano]] - [[Mahafaly]] - [[Makoa]] - [[Masikoro]] - [[Merina]] - [[Mikea]] - [[Sakalava]] - [[Sihanaka]] - [[Tanala]] - [[Tsimihety]] - [[Vezo]] - [[Zafimaniry]] - [[Zafisoro]].
ojfjo7fdiibxdybsj327wdz7i9i7j7w
Fitenim-paritra malagasy
0
281518
1093371
1088354
2024-12-23T12:23:38Z
Thelezifor
15140
/* Jereo koa */
1093371
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Map of Malagasy language dialects.svg|vignette|363x363px|Sarintany maneho ny fitenim-paritra malagasy: miloko mavo ny faritra itenenana fitemim-paritra tandefana fa miloko volomboasary kosa ny faritra itenenana fitenim-paritra tatsinanana.]]
Ny '''fitenim-paritra malagasy''' dia endriky ny [[fiteny malagasy]] tenenina isaky ny faritra eto [[Madagasikara]] izay mitondra ny anaran' ny [[Foko eto Madagasikara|foko]] na vondrom-poko miteny azy indrindra. Mizara roa lehibe ny fitenim-paritra malagasy, dia ny fitenim-paritra tatsinanana sy ny fitenim-paritra tandrefana. Marihina fa tsy mifanandrify tanteraka amin' ny atao hoe "[[Foko eto Madagasikara|foko]]" ny ftenim-paritra malagasy, araka ny fandinihan' ny [[Haitsikerafiteny|mpahay teny]] azy, na dia mitondra anaram-poko aza ireo fitenim-paritra ireo.
== Fanasokajiana ny fitenim-paritra malagasy ==
Misokajy roa ny fitenim-paritra malagasy ka ao ireo [[Fitenim-paritra malagasy tatsinanana|fitenim-paritra tatsinanana]] (izay ahitana ny [[fiteny merina]]) sy ireo [[Fitenim-paritra malagasy tandrefana|fitenim-paritra tandrefana]] (izay ahitana ny [[fiteny sakalava]]); fanampin' ireo dia misy ireo fitenim-paritra lazaina hoe "mandray roa". Ireo fiteny any andrefana sy atsimon' ny Nosy dia fitenim-paritra tandrefana fa ireo ao amin' ny tany avo afovoany (lembalemba afovoany) sy ny ankamaroan' ny fiteny any avaratra dia fitenim-paritra tatsinanana. Ny ''[[Ethnologue]]'' dia mirakitra karazam-pitenim-paritra malagasy miisa 12 izay heveriny ho fiteny miavaka.
=== Fitenim-paritra tatsinanana ===
Ny fitenim-paritra tatsinanana dia:
* ny [[fiteny betsimisaraka avaratra]] (1 270 000 mpiteny) – tenenin' ny [[Betsimisaraka]] amin' ny morontsiraka avaratra-atsinanan' ny Nosy;
* ny [[fiteny betsimisaraka atsimo]] (2 000 000 mpiteny) – tenenin' ny [[Betsimisaraka]] amin' ny tapany avaratry ny [[Faritra Vatovavy-Fitovinany]];
* ny [[Fiteny malagasin' ny afovoan-tany|fiteny malagasy amin' ny afovoan-tany]] (10 893 000 ny mpiteny) – tenenina ao afovoan' ny Nosy sady ahitana ny fitenim-paritra atsimo-atsinanana toa ny [[fiteny antemoro]] sy ny [[fiteny antefasy]];
* ny [[fiteny antanosy]] (639 000 mpiteny) – tenenin' ny [[vahoaka antanosy]] any atsimon' ny Nosy;
* ny [[fiteny antesaka]] (1 130 000 ny mpiteny) – tenenin' ny [[vahoaka antesaka]] any atsimo-atsinanan' ny Nosy.
=== Fitenim-paritra tandrefana ===
Ny fitenim-paritra tandrefana dia:
* ny [[fiteny antankarana]] (156 000 mpiteny) – tenenin' ny [[Antankarana]] any amin' ny tendrony avaratry ny Nosy;
* ny [[fiteny bara]] (724 000 mpiteny) – tenenin' ny [[vahoaka bara]] any atsimon' ny Nosy;
* ny [[fiteny masikoro]] (550 000 mpiteny) – tenenin' ny [[Masikoro]] any atsimo-andrefan' ny Nosy;
* ny [[fiteny sakalava]] (1 210 000 ny mpiteny) – fitenin' ny [[Sakalava]] any amin' ny morontsiraka andrefan' ny Nosy;
* ny [[fiteny tandroy-mahafaly]] (1 300 000 mpiteny) – tenenin' ny [[Antandroy]] sy ny [[Mahafaly]] any atsimon' ny Nosy;
* ny [[fiteny tsimihety]] (1 615 000 mpiteny) – tenenin' ny [[vahoaka tsimihety]].
Fanampin' izany, ny ny [[fiteny kibosy]] (41 700 mpiteny) dia tenenina any amin' ny [[Mayotte]] any amin' ny tambanosin' i Kômôro, any avaratra-andrefan' i Madagasikara.
== Fahasamihafan' ny fitenim-paritra ==
Hita eo ambany ny tabilao maneho ny lanjan' isan' ny fahasamihafan' ny tenim-paritra.
{| class="wikitable" style="margin:auto;clear:both;text-align:center;"
|+ '''Lanjan' isan' ny fitoviam-boambolana amin' ny tenim-paritra'''
|-
!colspan="2" |
!width=4% align=center | 1
!width=4% align=center | 2
!width=4% align=center | 3
!width=4% align=center | 4
!width=4% align=center | 5
!width=4% align=center | 6
!width=4% align=center | 7
!width=4% align=center | 8
!width=4% align=center | 9
!width=4% align=center | 10
!width=4% align=center | 11
!width=4% align=center | 12
!width=4% align=center | 13
!width=4% align=center | 14
!width=4% align=center | 15
!width=4% align=center | 16
!width=4% align=center | 17
!width=4% align=center | 18
|-
| align=center | 1 || [[Fiteny merina|Merina]]|| 100 || 81 || 81 || 92 || 92 || 86 || 78 || 80 || 79 || 68 || 71 || 68 || 70 || 70 || 61 || 77 || 69 || 61
|-
| align=center | 2 || [[Fiteny antemoro|Temoro]]|| 81 || 100 || 78 || 79 || 80 || 78 || 81 || 88 || 88 || 67 || 69 || 71 || 72 || 69 || 61 || 76 || 73 || 65
|-
| align=center | 3 || [[Fiteny betsimisaraka|Betsimisaraka]]|| 81 || 78 || 100 || 84 || 78 || 77 || 80 || 78 || 75 || 77 || 70 || 65 || 66 || 62 ||style="background-color:yellow"| 54 || 74 || 96 || 61
|-
| align=center | 4 || [[Fiteny sihanaka|Sihanaka]]|| 92 || 79 || 84 || 100 || 86 || 81 || 76 || 79 || 77 || 72 || 69 || 67 || 68 || 66 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 72 || 68 ||style="background-color:#B2FFFF"| 58
|-
| align=center | 5 || [[Fiteny betsileo|Betsileo]]-1<ref group=m>Ambositra</ref> || 92 || 80 || 78 || 86 || 100 || 88 || 77 || 81 || 79 || 68 || 74 || 71 || 75 || 71 || 61 || 79 || 71 || 62
|-
| align=center | 6 || Betsileo-2<ref group=m>Fianarantsoa</ref> || 86 || 78 || 77 || 81 || 88 || 100 || 77 || 80 || 77 || 67 || 71 || 74 || 79 || 74 || 66 || 82 || 75 || 66
|-
| align=center | 7 || [[Fiteny antambahoaka|Antambahoaka]]|| 78 || 81 || 80 || 76 || 77 || 77 || 100 || 74 || 74 || 69 || 66 || 64 || 64 || 60 ||style="background-color:red"| <font color=white>52</font> || 67 || 64 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 8 || [[Fiteny antesaka|Antesaka]]|| 80 || 88 || 78 || 79 || 81 || 80 || 74 || 100 || 89 || 67 || 70 || 71 || 73 || 72 || 62 || 76 || 72 || 63
|-
| align=center | 9 || [[Fiteny zafisoro|Zafisoro]]|| 79 || 88 || 75 || 77 || 79 || 77 || 74 || 89 || 100 || 63 || 68 || 68 || 72 || 71 || 61 || 76 || 71 || 63
|-
| align=center | 10 || [[Fiteny tsimihety|Tsimihety]]|| 68 || 67 || 77 || 72 || 68 || 67 || 69 || 67 || 63 || 100 || 75 || 61 || 64 || 63 ||style="background-color:yellow"| 54 || 68 || 64 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 11 || [[Fiteny antankarana|Tankarana]]|| 71 || 69 || 70 || 69 || 74 || 71 || 66 || 70 || 68 || 75 || 100 || 65 || 68 || 69 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 70 || 67 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56
|-
| align=center | 12 || [[Fiteny vezo|Vezo]]|| 68 || 71 || 65 || 67 || 71 || 74 || 64 || 71 || 68 || 61 || 65 || 100 || 84 || 74 || 64 || 77 || 80 || 69
|-
| align=center | 13 || [[Fiteny mahafaly|Mahafaly]]|| 70 || 72 || 66 || 68 || 75 || 79 || 64 || 73 || 72 || 64 || 68 || 84 || 100 || 80 || 68 || 83 || 86 || 76
|-
| align=center | 14 || [[Fiteny sakalava|Sakalava]]-1<ref group=m>Morondava</ref> || 70 || 69 || 62 || 66 || 71 || 74 || 60 || 72 || 71 || 63 || 69 || 74 || 80 || 100 || 82 || 79 || 75 || 66
|-
| align=center | 15 || Sakalava-2<ref group="m">Belon' i Tsiribihina</ref>|| 61 || 61 ||style="background-color:yellow"| 54 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 61 || 66 ||style="background-color:red"| <font color=white>52</font> || 62 || 62 ||style="background-color:yellow"| 54 ||style="background-color:#B2FFFF"| 59 || 64 || 68 || 82 || 100 || 70 || 67 || 63
|-
| align=center | 16 || [[Fiteny bara|Bara]]|| 77 || 76 || 74 || 72 || 79 || 82 || 68 || 76 || 76 || 68 || 70 || 77 || 83 || 79 || 70 || 100 || 85 || 74
|-
| align=center | 17 || [[Fiteny antandroy|Tandroy]]-1<ref group=m>Masinoro, Ambalavao</ref> || 69 || 73 || 69 || 68 || 71 || 75 || 64 || 72 || 71 || 64 || 67 || 80 || 86 || 75 || 67 || 85 || 100 || 83
|-
| align=center | 18 || Tandroy-2<ref group="m">Antanimora</ref>|| 61 || 65 || 61 ||style="background-color:#B2FFFF"| 58 || 62 || 66 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 || 63 || 63 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 ||style="background-color:#B2FFFF"| 56 || 69 || 76 || 66 || 68 || 74 || 83 || 100
|}
<references group=m/>
== Jereo koa ==
* [[Foko eto Madagasikara]]
* [[Foko valo ambin' ny folo]]
3r47s2vi7dwq5pobi9x5ct3kkqoi61m
Fiteny malagasin' ny afovoan-tany
0
283320
1093375
1054207
2024-12-23T12:44:41Z
Thelezifor
15140
Nanalehibe sary
1093375
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Map_of_Malagasy_language_dialects.svg|vignette|365x365px|Sarin-tany maneho ny faritra misy ny fitenim-paritra eto [[Madagasikara]]]]
Ny '''fiteny malagasin' ny afovoan-tany''' dia vondrona [[fitenim-paritra malagasy]] ampiasain' ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]] monina ao amin' ny lembalemba afovoany eto [[Madagasikara]], izay mamondrona ny [[fiteny antemoro]], ny [[fiteny antambahoaka]], [[fiteny betsileo]], ny [[fiteny bezanozano]], ny [[fiteny merina]], ny [[fiteny sihanaka]], ny [[fiteny sihanaka]], ary ny [[fiteny tanala]]. izay samy ao anatin' ny [[fitenim-paritra malagasy tatsinanana]]. Ny [[Teny malagasy ôfisialy|fiteny malagasy ôfisialy]] dia manakaiky an' ity vondrom-pitenim-paritra ity.
== Ny fitenim-paritra ao anatin' ny fiteny malagasin' ny afovoan-tany ==
=== Ny fiteny antemoro ===
Ny [[fiteny antemoro]] dia tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Antemoro]], ao amin' ny faritra [[Vatovavy-Fitovinany]], eo anelanelan' ny renirano [[Namorona]] sy ny renirano [[Manampatrana]].
=== Ny fiteny antambahoaka ===
Ny [[fiteny antambahoaka]] dia tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Antambahoaka]], ao amin' ny morontsirana atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], tsy lavitra an' i [[Mananjary]], eo anelanelan' ny [[Betsimisaraka]] ao avaratra, ny [[Tanala]] ao andrefana, ny [[Antemoro]] ao atsimo.
=== Ny fiteny betsileo ===
Ny [[fiteny betsileo]] dia [[fiteny malagasy]] tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Betsileo]]: faritan' ny ony [[Mania (ony)|Mania]] ao avaratra, ny tanin' ny [[Tanala]] ao atsinanana, ny tendrombohitr' [[Andringitra]] ao atsimo, ary ny tandavan-tendrombohitr' i [[Bongolava (tandavan-tendrombohitra)|Bongolava]] ao andrefana.
=== Ny fiteny bezanozano ===
Ny [[fiteny bezanozano]] dia [[fiteny malagasy]] any amin' ny faritra misy ny [[Bezanozano]]: voafaritry ny tany onenan' ny foko [[Sihanaka]] ao avaratra, ny [[Betsimisaraka]] ao atsinanana, ary ny [[Merina]] ao andrefana.
=== Ny fiteny merina ===
Ny [[fiteny merina]] dia [[fiteny malagasy]] tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Merina]]: ao afovoan' i [[Madagasikara]], eo amin' ny [[Faritra Analamanga|faritra Analamaga]] sy ny manodidina, eo amin' ny tampon-kavoana voafaritry ny tanin' i [[Vonizongo]] ao avaratra, ny tendrombohitr' [[Ankaratra]] ao atsimo, ny reniranon' i [[Sakay]] ao andrefana, ary ny tandavan-tendrombohitr' [[Angavo]] ao atsinanana.
=== Ny fiteny sihanaka ===
Ny [[fiteny sihanaka]] dia [[fiteny malagasy]] tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Sihanaka]]: manodidina ny [[farihin' Alaotra]], voafaritry ny renirano [[Bemarivo]] ambony sy [[Tampoketsa]] Atsimo ao avaratra, ny renirano [[Mahajamba]] ambony ao andrefana, ary ireo havoana misy ny [[Bezanozano]] sy ny ala ao atsinanana.
=== Ny fiteny tanala ===
Ny [[fiteny tanala]] dia [[fiteny malagasy]] tetenina any amin' ny faritra misy ny [[Tanala]]: faritra misy ny havoanan' [[Ikongo (havoana)|Ikongo]], voafaritry ny tanin' ny [[Betsileo]] ao andrefana, ny [[Betsimisaraka]] sy ny [[Antambahoaka]] sy ny [[Antemoro]] ary ny [[Antefasy]] ao atsinanana, ary ny ony [[Manampatrana]] ao atsimo.
== Jereo koa ==
'''Fiteny malagasy'''
* [[Fiteny malagasy]]
* [[Fitenim-paritra malagasy]] : [[fiteny antambahoaka]], [[Fiteny antandroy|antandroy]], [[Fiteny antankarana|antankarana]], [[Fiteny antanosy|antanosy]], [[Fiteny antefasy|antefasy]], [[Fiteny antemoro|antemoro]], [[Fiteny antesaka|antesaka]], [[Fiteny bara (malagasy)|bara]], [[Fiteny betsileo|betsileo]], [[Fiteny betsimisaraka avaratra|betsimisaraka avaratra]], [[Fiteny betsimisaraka atsimo|betsimisaraka atsimo]], [[Fiteny bezanozano|bezanozano]], [[Fiteny mahafaly|mahafaly]], [[Fiteny masikoro|masikoro]], [[Fiteny merina|merina]], [[Fiteny sakalava|sakalava]], [[Fiteny sihanaka|sihanaka]], [[Fiteny tanala|tanala]], [[Fiteny tsimihety|tsimihety]], [[Fiteny vezo|vezo]], [[Fiteny zafisoro|zafisoro]]).
* [[Fiteny kibosy|Fiteny kibos]]<nowiki/>y, [[Fiteny antalaotra|antalaotra]], [[Fiteny kibosy kimaôre|kibosy kimaôre]]
9hbte2bo3onbkpios9mf4lhl6vtr6j6
Kazàka (vahoaka)
0
283865
1093376
1061183
2024-12-23T20:31:46Z
CommonsDelinker
112
Removing [[:c:File:People_of_Kazakhstan_in_Zailiysky_Ala-Tau_mountains.png|People_of_Kazakhstan_in_Zailiysky_Ala-Tau_mountains.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:The Squirrel Conspiracy|The Squirrel Conspiracy]] because: per [[:c:Commons
1093376
wikitext
text/x-wiki
Ny '''Kazàka''' dia [[Torkika (vahoaka)|vahoaka torkika]] monina indrindra ao [[Kazakstàna]] sy ny faritra amin' ny sisintaniny manamorona ny firenena mifanolo-bodirindrina aminy, indrindra fa i [[Rosia]] (ny faritra Astrakhan sy Orenburg), i [[Môngôlia]] (ny aimagan' i Bayan-Ölgii izay ahitana azy 90 % amin' ny mponina), i [[Ozbekistàna]], i [[Kirgizistàna|Kirgizsitàna]] ary i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] (indrindra fa ny prefektiora kazàka mizaka tenan' i Ili). Ny [[fiteny kazàka]] sy ny [[fiteny rosiana]] no fitenin' izy ireo. Any amin' ny 13 tapitrisa ny isan' izy ireo maneran-tany.
Avy amin' ny vahoaka torkika sy ny vondrom-pokom-pirenana [[Môngôly (vahoaka)|môngôliana]] tamin' ny [[Andro Antenatenany]] izy ireo, anisan' izany ny Argina, ny Dolata, ny Naimana, ny Jalaira, ny Kazara, ny Karloka, ary koa ny [[Komana]]; nisy vahoaka hafa koa nandray anjara tamin' ny fananganana ny vahoaka kazàka, toy ny [[Hona (vahoaka)|Hona]], ny [[Sarmatiana (vahoaka)|Sarmatiana]], ny [[Sakà (vahoaka)|Sakà]] ary ny [[Skitiana (vahoaka)|Skitiana]], izay nonina tany amin' ny faritra eo anelanelan' i [[Siberia]] sy ny [[Ranomasina Mainty]] teo anelanelan' ny taonjato faha-5 sy faha-13.
Tamin' ny taonjato faha-15 ihany no tena niforona marina ny kanata kazàka, izay fisehoan' ny vahoaka kazàka ara-pôlitika voalohany. Teo ambany fitondran' ny Rosiana tamin' ny taonjato faha-18 izy ireo, avy eo nampidirin' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]] ho ao miny tamin' ny taonjato faha-20, izany nisy fiantraikany lehibe teo amin' izy ireo, indrindra fa ny fiovan' ny fiteny sy ny kolontsaina. I [[Kazakstàna]] mahaleo tena, izay vahoaka kazaka ny ankamaroan' ny mponina kazakstaney, dia nanaraka ny pôlitikan' ny famelomana indray ny fomban-drazana kazàka nanomboka tamin' ny taona 1991, ary namerina an-tanindrazana ny ampahany amin' ny zanaka am-pielezana kazàka.
Ny kolontsaina kazàka, izay manam-piaviana torkika, dia nandray singa avy amin' ny [[silamo]] (fivavahan' ny maro anisa eo amin' ny Kazàka), avy eo avy amin' ny kolontsaina rosiana sy sôvietika. Na dia mazàna mihena aza izany fomba mampiavaka azy ireo izany amin' izao fotoana izao, ny firafitry ny fiarahamonina dia mifototra amin' ny [[fokom-pianakaviana]], ary ny ankamaroan' ny Kazàka dia anisan' ny iray amin' ireo ''zhuz'' telo (''Ūly zhuz, Orta zhuz, Kışı zhuz'').
== Jereo koa ==
* '''[[Torkika (vahoaka)|Vahoka torkika]] sasany:''' [[Azery (vahoaka)|Azery]] - [[Baskira (vahoaka)|Baskira]] - [[Gagaoza (vahoaka)|Gagaoza]] - [[Iakoty (vahoaka)|Iakoty]] - [[Kazàka (vahoaka)|Kazàka]] - [[Kirgizy (vahoaka)|Kirgizy]] - [[Oigoro (vahoaka)|Oigoro]] - [[Ozbeka (vahoaka)|Ozbeka]] - [[Tatara (vahoaka)|Tatara]] - [[Tiorka (vahoaka)|Tiorka]] - [[Torkmena (vahoaka)|Torkmena]] - [[Tovàna (vahoaka)|Tovàna]] - [[Tsovasa (vahoaka)|Tsovasa]]
* '''[[Fianakaviam-piteny torkika|Fiteny torkika]] sasany''': [[fiteny afsara]] - [[fiteny argo]] - [[Fiteny azerbaijaney|fiteny azery]] - [[fiteny baskira]] - [[fiteny gagaoza]] - [[fiteny iakoty]] - [[fiteny kaskay]] - [[fiteny kazàka]] - [[fiteny kiptsaka]] - [[fiteny kirgizy]] - [[fiteny ôgora]] - [[fiteny ôgoza]] - [[fiteny oigoro]] - [[fiteny ozbeka]] - [[fiteny tatara]] - [[fiteny tatara]] - [[fiteny tatara krimeana]] - [[fiteny tatara siberiana]] - [[fiteny tiorka]] - [[fiteny torkmena]] - [[fiteny tovàna]] - [[fiteny tsovasa]]
tw6u0nn11j4w6in8ureklobkuf536za
Espirito Santo
0
285823
1093390
1069220
2024-12-24T02:14:05Z
41.213.235.225
1093390
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:Bandeira do Espírito Santo.svg|150px|Sain'i Espirito Santo|thumb|right]]
[[Sary:Espirito Santo in Brazil.svg|thumb|Saritanin'i Espirito Santo]]
I '''Espirito Santo''' dia faritany mizaka-tena ao [[Brazila]]. Ny renivohiny dia [[Vitória]]. Ny velarantanin'ilay faritany dia {{formatnum:46077.5}} kilometatra toradroa ary ny isam-poniny dia 3514952.
==Jereo Koa==
*[[Lisitry ny faritany ao Brazile]]
{{commonscat|Espírito Santo}}
[[sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
[[sokajy:Espirito Santo]]
ikht4w6hpo5fd7wsgq567et74gjpoip
Sokajy:Rio Grande do Sul
14
289754
1093387
1090623
2024-12-24T01:57:02Z
41.213.235.225
1093387
wikitext
text/x-wiki
[[sokajy:Faritany mizaka-tena ao Brazila]]
0mrzlj06s8jteoqkfyyclor1jl2v1g6
Sokajy:Amazonas
14
290074
1093392
1092268
2024-12-24T02:15:17Z
41.213.235.225
1093392
wikitext
text/x-wiki
[[Sokajy:Faritany ao Brazila]]
c7xl75i4mwmu7h4geferluytczzvod5
Sokajy:Tanàna ao faritany mizaka-tenan'i Amazonas
14
290136
1093394
1092563
2024-12-24T02:17:31Z
41.213.235.225
Pejy nofotsiana
1093394
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
Rio Jari
0
290285
1093400
1093284
2024-12-24T02:33:10Z
EmausBot
2486
Nanala rohy interwiki 1 izay efa omen'i [[:mg:w:Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] eo amin'i [[d:Q2670262]]
1093400
wikitext
text/x-wiki
[[File:Rio Jari no período de seca no Parque Nacional Montanhas do Tumucumaque.jpg|thumb|Rio Jari (Parque Nacional Montanhas do Tumucumaque)]]
[[File:Jari rivermap.PNG|thumb|left|Rio Jari]]
Ny '''Rio Jari''' dia renirano breziliana mirefy 694 km, amin'ny [[Amapá]] sy [[Pará]] any {{Brazila}}.
Izy io dia sakelidrano ankavian'i [[Amazona]].
Tanàna: [[Vitória do Jari]], [[Laranjal do Jari]]
=== Tsiahy ===
{{ref}}
{{commonscat|Jari River}}
[[sokajy:Renirano any Amerika Atsimo]]
[[Sokajy:Renirano ao Amapá]]
[[Sokajy:Renirano ao Pará]]
jdtgg2odl4e9fl0mwrll90lanwiczx6
Nieuw Nickerie
0
290299
1093399
1093357
2024-12-24T02:33:09Z
EmausBot
2486
Nanala rohy interwiki 1 izay efa omen'i [[:mg:w:Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] eo amin'i [[d:Q738313]]
1093399
wikitext
text/x-wiki
{{coord|05|56|N|56|28|W}}
{{infobox tanàna
|anarana = Nieuw Nieckerie
|velarantany =427.3
|distrika = [[Nickerie]]
|isam-ponina = 12 818
|firenena = {{Sorinama}}
|ben'ny tanàna =
|sary =EBG Kerk en Pastorie Nickerie.jpg
}}
[[File:Nickerie.jpg|thumb|left|Nickerie]]
'''Nieuw Nickerie''' dia tanàna ao amin'ny [[Sorinama]] eo amin’ny sisin-tany amin’i [[Goiana]].
Renirano: [[Nickerie (renirano)]]
== Tsiahy ==
<references/>
[[sokajy:Tanàna ao Sorinama]]
felllxtr30j2toih9qreoed9s99s94v
Cymbopogon
0
290301
1093378
2024-12-23T20:57:13Z
2806:2F0:55C1:CC29:C025:FE24:A593:DB39
Pejy noforonina tamin'ny « [[Sary:YosriNov04Pokok_Serai.JPG|thumb|250px|Voasarimakirana zavamaniry]] '''''Cymbopogon''''', fantatra ihany koa amin'ny hoe voasarimakirana, bozaka tariby, loha silky, loha misy menaka, ahitra Cochin, ahitra Malabar, ahitra sitronela na ahitra tazo, dia karazana [[zavamaniry]] nosy Aziatika, Afrikana, Aostraliana ary tropikaly ao amin'ny fianakaviana ahitra. Ny karazam-biby sasany (indrindra fa ny ''Cymbopogon citratus'') dia ambolena matetika ho toy ny an... »
1093378
wikitext
text/x-wiki
[[Sary:YosriNov04Pokok_Serai.JPG|thumb|250px|Voasarimakirana zavamaniry]]
'''''Cymbopogon''''', fantatra ihany koa amin'ny hoe voasarimakirana, bozaka tariby, loha silky, loha misy menaka, ahitra Cochin, ahitra Malabar, ahitra sitronela na ahitra tazo, dia karazana [[zavamaniry]] nosy Aziatika, Afrikana, Aostraliana ary tropikaly ao amin'ny fianakaviana ahitra. Ny karazam-biby sasany (indrindra fa ny ''Cymbopogon citratus'') dia ambolena matetika ho toy ny anana mahandro sakafo sy fanafody noho ny fofony, mitovy amin'ny [[voasarimakirana]] (''Citrus limon''). Ny anarana Cymbopogon dia avy amin'ny teny grika hoe kymbe (κύμβη, 'sambo') sy pogon (πώγων, 'volombava') "izay midika hoe [fa] amin'ny ankamaroan'ny karazana, ny volom-bolo dia mipoitra avy amin'ny spathes miendrika sambo.
k3h0ze9xn36vzms4u5utvm4nj0i8pnu
Sokajy:Tanàna ao Rio Grande do Sul
14
290302
1093386
2024-12-24T01:56:01Z
41.213.235.225
Pejy noforonina tamin'ny « [[sokajy:Tanàna ao Brazila]] [[sokajy:Rio Grande do Sul]] »
1093386
wikitext
text/x-wiki
[[sokajy:Tanàna ao Brazila]]
[[sokajy:Rio Grande do Sul]]
dmxlhglrgtxe4h4weqa13y81xg25ls6
Sokajy:Espirito Santo
14
290303
1093391
2024-12-24T02:14:29Z
41.213.235.225
Pejy noforonina tamin'ny « [[sokajy:Faritany ao Brazila]] »
1093391
wikitext
text/x-wiki
[[sokajy:Faritany ao Brazila]]
3lfx8hif9wmmrpdu7oa69gifpl0jyvq
Sokajy:Tanàna ao Rondônia
14
290304
1093404
2024-12-24T03:11:34Z
41.213.235.225
Pejy noforonina tamin'ny « [[sokajy:Tanàna ao Brazila]] [[sokajy:Rondônia]] »
1093404
wikitext
text/x-wiki
[[sokajy:Tanàna ao Brazila]]
[[sokajy:Rondônia]]
sgm0k2qiaa7y0s1tpurlve0cxwl3mjw
Terra Nova do Norte
0
290305
1093412
2024-12-24T06:43:47Z
41.213.235.225
Pejy noforonina tamin'ny « {{coord|10|37|S|55|09|w}} {{infobox tanàna |anarana = Terra Nova do Norte |velarantany =627 |faritany = {{Mato Grosso}} |isam-ponina = 9.473 |firenena = {{Brazila}}14|W |ben'ny tanàna = |sary = |saina= }} [[File:MatoGrosso Municip TerraNovadoNorte.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]] '''Terra Nova do Norte''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]]. == Jeografia == Ny isam-ponina di... »
1093412
wikitext
text/x-wiki
{{coord|10|37|S|55|09|w}}
{{infobox tanàna
|anarana = Terra Nova do Norte
|velarantany =627
|faritany = {{Mato Grosso}}
|isam-ponina = 9.473
|firenena = {{Brazila}}14|W
|ben'ny tanàna =
|sary =
|saina=
}}
[[File:MatoGrosso Municip TerraNovadoNorte.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]]
'''Terra Nova do Norte''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 9.473 mponina tamin'ny taona 2021.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Mato Grosso]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat}}
[[pt:Terra Nova do Norte]]
[[sokajy:Tanàna ao Mato Grosso]]
0msqopkv1j37r51z2xu9nuznfhbxfke
1093413
1093412
2024-12-24T06:44:58Z
41.213.235.225
1093413
wikitext
text/x-wiki
{{coord|10|37|S|55|07|w}}
{{infobox tanàna
|anarana = Terra Nova do Norte
|velarantany =627
|faritany = {{Mato Grosso}}
|isam-ponina = 9.473
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =
|saina=
}}
[[File:MatoGrosso Municip TerraNovadoNorte.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]]
'''Terra Nova do Norte''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 9.473 mponina tamin'ny taona 2021.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Mato Grosso]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat}}
[[pt:Terra Nova do Norte]]
[[sokajy:Tanàna ao Mato Grosso]]
6m2j9dysz1ao7mstab95199dgejpshq
1093414
1093413
2024-12-24T06:46:21Z
41.213.235.225
1093414
wikitext
text/x-wiki
{{coord|10|37|S|55|07|w}}
{{infobox tanàna
|anarana = Terra Nova do Norte
|velarantany =2 302,3
|faritany = {{Mato Grosso}}
|isam-ponina = 9.473
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =
|saina=
}}
[[File:MatoGrosso Municip TerraNovadoNorte.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]]
'''Terra Nova do Norte''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 9.473 mponina tamin'ny taona 2021.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Mato Grosso]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat}}
[[pt:Terra Nova do Norte]]
[[sokajy:Tanàna ao Mato Grosso]]
skvg84ng6vebvy3ayyz5oejevc2jx97
Sorriso
0
290306
1093415
2024-12-24T06:58:55Z
41.213.235.225
Pejy noforonina tamin'ny « {{coord|12|32|S|55|43|w}} {{infobox tanàna |anarana = Sorriso |velarantany =9 293,6 |faritany = {{Mato Grosso}} |isam-ponina = 120.985 |firenena = {{Brazila}} |ben'ny tanàna = |sary =Imagem de Sorriso - MT.jpg |saina=Bandeira de Sorriso (Mato Grosso).jpg }} [[File:MatoGrosso Municip Sorriso.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]] '''Sorriso''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]]. ==... »
1093415
wikitext
text/x-wiki
{{coord|12|32|S|55|43|w}}
{{infobox tanàna
|anarana = Sorriso
|velarantany =9 293,6
|faritany = {{Mato Grosso}}
|isam-ponina = 120.985
|firenena = {{Brazila}}
|ben'ny tanàna =
|sary =Imagem de Sorriso - MT.jpg
|saina=Bandeira de Sorriso (Mato Grosso).jpg
}}
[[File:MatoGrosso Municip Sorriso.svg|thumb|left|Terra Nova do Norte]]
'''Sorriso''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Mato Grosso]] ao amin'ny [[Brazila]].
== Jeografia ==
Ny isam-ponina dia 120.985 mponina tamin'ny taona 2021.
== Jereo koa ==
* [[Brazila]]
** [[Mato Grosso]]
== Tsiahy ==
<references/>
{{commonscat}}
[[pt:Sorriso]]
[[sokajy:Tanàna ao Mato Grosso]]
59ysf5w9y00roj10vtcor25su0066l6