Zimbaboe

Wikipedia mgwiki https://mg.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Fandraisana MediaWiki 1.44.0-wmf.8 first-letter Rakitra Manokana Dinika Mpikambana Dinika amin'ny mpikambana Wikipedia Dinika amin'ny Wikipedia Sary Dinika amin'ny sary MediaWiki Dinika amin'ny MediaWiki Endrika Dinika amin'ny endrika Fanoroana Dinika amin'ny fanoroana Sokajy Dinika amin'ny sokajy TimedText TimedText talk Module Discussion module Zimbaboe 0 164160 1093688 1061008 2025-01-03T16:06:48Z Thelezifor 15140 Tantara 1093688 wikitext text/x-wiki [[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]] [[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]] [[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]] I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390 759 km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity. [[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]]. Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny tahirin-javaboary maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]]. Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina. Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany. Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]]. Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' "Rôdezia Atsimo") izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980. == Tantara == === Talohan' ny fanjanahantany === [[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]] Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500 000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny Fanjakan' i Mônômôtapa, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny Fanjakan' i Changamire no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17. [[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]] Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]]. === Fanjanahantany === Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele Lobengula dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe British South Africa Company, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Ny Company of Rhodes dia nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny “fitahirizana” tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka. [[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]] Ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania, dia nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, i Rôdezia, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra, ka nomena ny anarana hoe Rôdezia Atsimo. [[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]] Ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, dia nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]], nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, fa ny toeram-ponenana kosa dia nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, izay nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra. Tamin' ny taona 1953, ny governemanta britanika dia namorona ny Federation of Rhodesia and Nyasaland, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Nyasaland ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy nofoanana izany taty aoriana tamin’ ny tyaona 1963, herintaona talohan’ ny fahaleovantenan’ i Zambia sy ny an' i Malaoy. === Fahazoana ny fahaleovantena === Ny fizorana mankany amin' ny fahaleovantena ho an' i Rôdezia Atsimo, izay lasa Rôdesia fotsiny indray, dia naharitra ela sy nisehoan' ny ady. Ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]] dia nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana. Tamin' ny taona 1957, i Joshua Nkomo, mpitarika sendikalista ndebele, dia nanangana ny Southern Rhodesia African National Congress (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana. [[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana]] Na izany aza, ny Fotsy hoditra, notarihin' ny Rhodesian Front, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]]. Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny fahaleovantenany samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i Ian Smith, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Ny Fanjakana Mitambatra, izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]] dia nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana ankivy ara-barotra hanoherana izany. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny Zimbabwe African People's Union (ZAPU) notarihin' i Joshua Nkomo sy ny Zimbabwe African National Union (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika azy ireo. Avy eo ny nasiônalista mainty hoditra dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra. Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i Afrika Atsimo. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i Ian Smith ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976, ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]], dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny Patriotic Front. [[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]] Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany izy, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] Abel Muzorewa, mpanorina ny United African National Council (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979, ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra, dia nanangana fitondrana ahitana foko maro. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith. [[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]] Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin’ ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin’ ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan’ ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny fanavaozana hitsinjarana indray ny tany fambolena. Ny fifidianana malalaka izay natao tamin' ny volana Febroary 1980 dia lasan' ny Zimbabwe African National Union (ZANU), ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny fampihavanam-pirenena izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe. === Ny fitondran' i Robert Mugabe === [[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]] Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980, dia fotsy hoditra 250 000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza, ny Fotsy hoditra dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra. Ny praiminisitra Mugabe dia manamafy ny fahefany ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU tamin' ny taona 1988 ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy. Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Mizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fitsinjarana indray ny tany fambolena na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy navelany ho ngazana. Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i Robert Mugabe ary mihoatra ny 92 % ny vato azony. Ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i Abel Muzorewa dia tsy nanohy ny firotsahany. Ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]] dia niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996. Nijanona ho ivon' ny olana ny amin' ny fitsinjarana ny tany fambolena sy nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay maneho 1 % amin' ny mponina, no tompon' ny 70 % amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy "fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45 % amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, izay nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70 000 ho tompon' andraikitra amin' ny toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. I Britaina Lehibe, izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, dia mampiato izany fandraisany anjara izany, noho ny fiheverana fa ny tany nozaraina dia natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe. Ny fiampangana kolikoly avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11 000 any amin' ny ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Ny vola lany tamin' ny dy (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena dia nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny fitsapan-kevi-bahoaka momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha Mugabe hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6 % nanao "Tsia", araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista Morgan Tsvangirai ao amin' ny Movement for Democratic Change (MDC). Ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay dia naminavina fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Ao anatin' izany toe-javatra izany, tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). I Robert Mugabe dia nandà, indroa, ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena. Ny fifandraisan' i Zimbaboe amin' i Afrika Atsimo, izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, dia nihahenjana nandritra io vanim-potoana io, saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hihitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fitsinjarana ny tany, dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana filoham-pirenenan' ny taona 2002. Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000, dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ny filoha. Noho ny ZANU-PF nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 ny filoham-pirenena: ny famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fgahefana mpitsara, fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2 % izy, ka 41,9 % ny an' ny mpitarika ny mpanohitra Morgan Tsvangirai, izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho ao amin' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe. Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 sady narahin' ny maro. Na dia loza ny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny mosary. Ity fahasahiranana tena goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpankasitraka ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny fambolena. Ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nizotra tsy nisy herisetra, dia nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerna 78 raha 41 ny an' ny MDC. == Jereo koa == '''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]] '''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] '''Kôntinenta eto an-tany''' * [[Afrika]] * [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]]) * [[Azia]] * [[Eorôpa]] * [[Ôseania]] * [[Antarktika]] [[Sokajy:Firenena ao Afrika]] [[Sokajy:Firenena]] [[Sokajy:Zimbaboe]] 1hp1cwsnvfoptbn94ixuc3kyvmx2ws3 Rajagopala Chidambaram 0 218477 1093727 1023939 2025-01-04T07:28:31Z 2A02:8440:7131:7A1F:48E4:89FF:FE3B:F088 ity ny rohy mankany amin'ny fahafatesana: https://www.deccanherald.com/india/nuclear-scientist-dr-rajagopala-chidambaram-passes-away-3341318 1093727 wikitext text/x-wiki {{infobox olona |sary= |anarana=Rajagopala Chidambaram |teraka=11 Desambra 1936 |maty=4 Janoary 2025 |firenena=India |mpiaraka= |asa= * [[injeniera]] |taona niasàna= }} '''Rajagopala Chidambaram''' dia injeniera mizaka ny zom-pirenen'i [[India]] teraka ny 11 Desambra 1936 ary maty tamin'ny 4 Janoary 2025 == Jereo koa == * [[Biôgrafia]] ===Rohy ivelany=== * Ao amin'i Freebase: [https://www.freebase.com] {{Wayback|url=https://www.freebase.com/ |date=20160501004947 }} [[sokajy:Biôgrafia]] {{vangovango}} [[sokajy:injeniera]] [[sokajy:Teraka tamin'ny taona 1936]] a6b4syri2m7cao9zz0mrryqashojzj2 Beira 0 257746 1093687 1085281 2025-01-03T12:42:43Z Thelezifor 15140 Tsipelina sy rohy 1093687 wikitext text/x-wiki {{coord|-19.843610|34.838890}} {{infobox tanàna |anarana = Beira |velarantany = 633 |faritany = [[Sofala]] |isam-ponina = 530604 |firenena = {{Mozambika}} |ben'ny tanàna = |saina=Beira Bandeira.png |sary = Beira center 2000.jpg }} I '''Beira''' dia tanàna sy renivohitra ao amin' ny [[Faritanin' i Sofala]] amin' ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]], ao [[Môzambika]]. == Jeôgrafia == Ny isan' ny mponina ao dia 530 604 tamin' ny taona 2012.<ref name='geocities'>[http://download.geonames.org/export/ Mozambika] ao amin'i geonames.org, novingiana ny 18/11/2018 </ref> ==Renirano== * [[Pungwe]] == Jereo koa == * [[Mozambika]] ** [[Sofala]] == Tsiahy == <references/> {{commonscat}} {{Mozambika}} [[en:Beira (Mozambique)]] [[sokajy:Kaominina ao Mozambika]] [[sokajy:Tanàna ao Mozambika]] [[sokajy:Tanàna ao faritanin'i Sofala]] [[Sokajy:Seranan-tsambon'i Mozambika]] 1dya74zpl4q3re3p62ahc8xhz96xad4 Joseph Simon Gallieni 0 261835 1093717 1093326 2025-01-03T22:41:44Z 41.213.235.225 1093717 wikitext text/x-wiki [[Sary:Joseph Gallieni 01.jpg|vignette|303x303px|Ny Jeneraly Gallieni]] I '''Joseph Simon Gallieni''', izay fantatra amin' ny hoe [[Joseph Simon Gallieni|Jeneraly Gallieni]], dia miaramila sady mpandraharam-panjakana mpanjanatany frantsay. Teraka tamin' ny 24 Avrily 1849 tao Saint-Béat ao Haute-Garonne sy maty tamin' ny 27 Mey 1916 tao Versailles. Nandray anjara be tamin' ny fanamafisana ny [[Empira Mpanjanaka Frantsay|Empira Frantsay]] izy, indrindra taty [[Afrika]], tamin' ny alalan' ny fomba feno habibiana izay tafapaka tamin' ny fara tampony tamin' ny fandringanana ny [[Menalamba]] teto [[Madagasikara]]. Vita ny asany nandritra ny [[Ady Lehibe Voalohany]]. Nakarina ho amin' ny laharam-boninahitra maresaly izy taorian' ny nahafatesany tamin' ny taona 1921. == Jereo koa == * [[Tantaran' i Madagasikara]] * [[Ranavalona III]] * [[Menalamba]] * [[Pôlitikan' ny firazanana teto Madagasikara]] [[Sokajy:Jeneraly frantsay]] mdj9fa26qaspwwtbt4v2hxip2tiux1e 1093718 1093717 2025-01-03T22:43:28Z 41.213.235.225 1093718 wikitext text/x-wiki [[Sary:Joseph Gallieni 01.jpg|vignette|303x303px|Ny Jeneraly Gallieni]] I '''Joseph Simon Gallieni''', izay fantatra amin' ny hoe [[Joseph Simon Gallieni|Jeneraly Gallieni]], dia miaramila sady mpandraharam-panjakana mpanjanatany frantsay. Teraka tamin' ny 24 Avrily 1849 tao Saint-Béat ao Haute-Garonne sy maty tamin' ny 27 Mey 1916 tao Versailles. Nandray anjara be tamin' ny fanamafisana ny [[Empira Mpanjanaka Frantsay|Empira Frantsay]] izy, indrindra taty [[Afrika]], tamin' ny alalan' ny fomba feno habibiana izay tafapaka tamin' ny fara tampony tamin' ny fandringanana ny [[Menalamba]] teto [[Madagasikara]]. Vita ny asany nandritra ny [[Ady Lehibe Voalohany]]. Nakarina ho amin' ny laharam-boninahitra maresaly izy taorian' ny nahafatesany tamin' ny taona 1921. == Jereo koa == * [[Tantaran' i Madagasikara]] * [[Ranavalona III]] * [[Menalamba]] * [[Pôlitikan' ny firazanana teto Madagasikara]] [[Sokajy:Jeneraly frantsay]] [[Sokajy:Tantaran'i Madagasikara]] 8k6c3jqfjk6mnzsidewixl9o7lickqc Krimea 0 282996 1093725 1079487 2025-01-03T23:20:47Z 41.213.235.225 1093725 wikitext text/x-wiki [[Sary:Satellite picture of Crimea, Terra-MODIS, 05-16-2015.jpg|vignette|I Krimea jerena avy eny amin' ny zanabolana|287x287px]] [[File:Karte der Krim.png|thumb|ledt|Krimea]] I '''Krimea''' na '''Saikanosy Krimea''' na '''Saikanosy Krimeana''' dia [[Saikanosy|saikinosy]] ao atsimon' i {{Okraina}}, izay miroso mankao amin' ny [[Ranomasina Mainty]]. Avy amin' ny [[Fiteny tatara krimeana|teny tataran' i Krimea]] hoe ''Qırım'' izay midika hoe "havoanako" (''qir'' "havoana", ''ım'' "-ko"), izay atao amin' ny [[Fiteny rosiana|teny rosiana]] hoe Крым / ''Krym'', sy amin' ny [[Fiteny okrainiana|teny okrainiana]] hoe Крим / ''Krym''. Mampalaza ny Saikanosy Krimea ny fananany toetany pôntika izay mitovitovy amin' ny [[toetany mediteraneana]], ny tanim-boalobony, ny tany fambolena hazo fihinam-boa, ny toerana arkeôlôjika, ary ny toeram-pialan-tsasatra izay misy toeram-pialan-tsasatra amoron-dranomasina toa an' i Theodosia, i Sudak, i Alouchta ary i Yalta, izay nanambaràna amin' ny fomba ôfisialy tamin' ny taona 1945 ny fizaràna an' i [[Eorôpa]] (izay efa notapahina tamin' ny Fihaonamben' ny Firenena mpiara-dia) teo amin' i [[Joseph Stalin]] ([[Firaisana Sôvietika]]) sy i [[Winston Churchill]] ([[Fanjakana Mitambatra]]). Malaza noho ny fisian' ny tobim-pamaharana an-dranomasina i Sebastopol (na Sevastopol) naorin' ny emperora vavy Catherine II tamin' ny taona 1783, izay mampiantrano ny "Andian-tsambo mpiadin' ny [[Ranomasina Mainty]]" an' ny tafika an-dranomasia rosiana. I Simferopol no renivohitr' i Krimea nanomboka tamin' ny taona 1995. Mifanandrify amin' ny faritra nisy an' i Tauride taloha i Krimea izay ampahany amin' ny tontolo grika, lasa ambany fahefan' ny [[Empira Rômana|Rômana]] avy eo [[Empira Bizantina|Bizantina]], tamin' ny [[Andro Taloha]] hatramin' ny taonjato faha-13, sady nifandray amin' ny any avaratra amin' ny Vahoakan' ny Fatrana ([[Kimeriana (vahoaka)|Kimeriana]], [[Skitiana (vahoaka)|Skitiana]], [[Gôty]], [[Môngôly (vahoaka)|Môngôly]], [[Torkika (vahoaka)|Vahoaka Torkika]], …) ka nifandray tamin' ny [[Empira Ôtômàna|Empira Ôtômana]] tamin' ny taonjato faha-15, ary tamin' ny [[Empira Rosiana]] tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-18; avy eo tamin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' ny taona 1922. Tao amin' ity farany ity i Krimea dia lasa repoblika sôsialista sôvietika mizaka tena, avy eo lasa [[ôblasta]] tao amin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Rosia]]. Tamin' ny fiafaran' ny [[Ady Lehibe Faharoa]] dia natao sesitany ny [[Tatara krimeana (vahoaka)|Tataran' i Krimea]]. Ny tanànan' i Sevastopol dia lasa mizaka tena avy amin' ny sisa amin' i Krimea tamin' ny taona 1948. Tamin' ny taona 1954 i Krimea dia nakambana tamin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Okraina]] (izay tao amin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' izany fotoana izany). Tamin' ny taona 1991 i Krimea dia nahazo ny satan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea tao [[Okraina]] mahaleo tena sy i Sevastopol izay lasa tanàna manana sata manokana. Tamin' ny volana Marsa 2014, tamin' ny nakan' i Rosia an' i Krimea hikambana aminy, ny Anteniniera krimeana dia nampanaovin' i Rosia [[fitsapan-kevi-bahoaka]], satria tsy nanaiky ny mpitondra vonjimaika tao [[Kyiv|Kiev]], izay tsy nanaiky koa ilay fitsapan-kevi-bahoaka, dia nanambara ny fisarahan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea amin' i [[Okraina]] ary avy eo ny fikambanany amin' ny [[Federasiônan' i Rosia]]. Lasa "tanàn-dehibe federaly manana ny maha izy azy" fahatelo ao Rosia i Sevastopol, toa an’ i [[Môsikao|Môskoa]] sy i Sankt-Peterburg: tsy miakina amin' i Krimea intsony izany izy. I Okraina, izay tohanan' ny firenena tandrefana sy firenena hafa, dia tsy manaiky izany fitsapan-kevi-bahoaka izany ary manohy ny fitakiany an' i Krimea manontolo. [[Sokajy:Saikinosy ao Okraina]] [[Sokajy:Jeografian' Okraina]] 2flq778srign3bq8j0x9d9varw1mnxt 1093726 1093725 2025-01-03T23:21:05Z 41.213.235.225 1093726 wikitext text/x-wiki [[Sary:Satellite picture of Crimea, Terra-MODIS, 05-16-2015.jpg|vignette|I Krimea jerena avy eny amin' ny zanabolana|287x287px]] [[File:Karte der Krim.png|thumb|left|Krimea]] I '''Krimea''' na '''Saikanosy Krimea''' na '''Saikanosy Krimeana''' dia [[Saikanosy|saikinosy]] ao atsimon' i {{Okraina}}, izay miroso mankao amin' ny [[Ranomasina Mainty]]. Avy amin' ny [[Fiteny tatara krimeana|teny tataran' i Krimea]] hoe ''Qırım'' izay midika hoe "havoanako" (''qir'' "havoana", ''ım'' "-ko"), izay atao amin' ny [[Fiteny rosiana|teny rosiana]] hoe Крым / ''Krym'', sy amin' ny [[Fiteny okrainiana|teny okrainiana]] hoe Крим / ''Krym''. Mampalaza ny Saikanosy Krimea ny fananany toetany pôntika izay mitovitovy amin' ny [[toetany mediteraneana]], ny tanim-boalobony, ny tany fambolena hazo fihinam-boa, ny toerana arkeôlôjika, ary ny toeram-pialan-tsasatra izay misy toeram-pialan-tsasatra amoron-dranomasina toa an' i Theodosia, i Sudak, i Alouchta ary i Yalta, izay nanambaràna amin' ny fomba ôfisialy tamin' ny taona 1945 ny fizaràna an' i [[Eorôpa]] (izay efa notapahina tamin' ny Fihaonamben' ny Firenena mpiara-dia) teo amin' i [[Joseph Stalin]] ([[Firaisana Sôvietika]]) sy i [[Winston Churchill]] ([[Fanjakana Mitambatra]]). Malaza noho ny fisian' ny tobim-pamaharana an-dranomasina i Sebastopol (na Sevastopol) naorin' ny emperora vavy Catherine II tamin' ny taona 1783, izay mampiantrano ny "Andian-tsambo mpiadin' ny [[Ranomasina Mainty]]" an' ny tafika an-dranomasia rosiana. I Simferopol no renivohitr' i Krimea nanomboka tamin' ny taona 1995. Mifanandrify amin' ny faritra nisy an' i Tauride taloha i Krimea izay ampahany amin' ny tontolo grika, lasa ambany fahefan' ny [[Empira Rômana|Rômana]] avy eo [[Empira Bizantina|Bizantina]], tamin' ny [[Andro Taloha]] hatramin' ny taonjato faha-13, sady nifandray amin' ny any avaratra amin' ny Vahoakan' ny Fatrana ([[Kimeriana (vahoaka)|Kimeriana]], [[Skitiana (vahoaka)|Skitiana]], [[Gôty]], [[Môngôly (vahoaka)|Môngôly]], [[Torkika (vahoaka)|Vahoaka Torkika]], …) ka nifandray tamin' ny [[Empira Ôtômàna|Empira Ôtômana]] tamin' ny taonjato faha-15, ary tamin' ny [[Empira Rosiana]] tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-18; avy eo tamin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' ny taona 1922. Tao amin' ity farany ity i Krimea dia lasa repoblika sôsialista sôvietika mizaka tena, avy eo lasa [[ôblasta]] tao amin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Rosia]]. Tamin' ny fiafaran' ny [[Ady Lehibe Faharoa]] dia natao sesitany ny [[Tatara krimeana (vahoaka)|Tataran' i Krimea]]. Ny tanànan' i Sevastopol dia lasa mizaka tena avy amin' ny sisa amin' i Krimea tamin' ny taona 1948. Tamin' ny taona 1954 i Krimea dia nakambana tamin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Okraina]] (izay tao amin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' izany fotoana izany). Tamin' ny taona 1991 i Krimea dia nahazo ny satan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea tao [[Okraina]] mahaleo tena sy i Sevastopol izay lasa tanàna manana sata manokana. Tamin' ny volana Marsa 2014, tamin' ny nakan' i Rosia an' i Krimea hikambana aminy, ny Anteniniera krimeana dia nampanaovin' i Rosia [[fitsapan-kevi-bahoaka]], satria tsy nanaiky ny mpitondra vonjimaika tao [[Kyiv|Kiev]], izay tsy nanaiky koa ilay fitsapan-kevi-bahoaka, dia nanambara ny fisarahan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea amin' i [[Okraina]] ary avy eo ny fikambanany amin' ny [[Federasiônan' i Rosia]]. Lasa "tanàn-dehibe federaly manana ny maha izy azy" fahatelo ao Rosia i Sevastopol, toa an’ i [[Môsikao|Môskoa]] sy i Sankt-Peterburg: tsy miakina amin' i Krimea intsony izany izy. I Okraina, izay tohanan' ny firenena tandrefana sy firenena hafa, dia tsy manaiky izany fitsapan-kevi-bahoaka izany ary manohy ny fitakiany an' i Krimea manontolo. [[Sokajy:Saikinosy ao Okraina]] [[Sokajy:Jeografian' Okraina]] qodk8xkug5cjn12ihdvxpxirfs7fjzr Mariupol 0 283073 1093705 1052471 2025-01-03T22:05:53Z 41.213.235.225 1093705 wikitext text/x-wiki [[Sary:Вежа взимку.jpg|vignette|241x241px]] I '''Mariupol''' tanàna any atsimo-atsinanana amin' i [[Okraina]], eo am-bavan' ny renirano Kalmius, ao amin' ny morontsiraka avaratry ny [[Ranomasin' i Azov]]. Seranan-tsambo sy tanàna indostrialy ao amin' ny faritr' i [[Donetsk]] izy. Tamin' ny taona 2021 dia niisa 431 859 ny mponina tao, izay fifangarona Okrainiana sy Rosiana ary Grika vitsy an' isa. Atao hoe Маріуполь / ''Mariupol'' izy amin' ny [[Fiteny okrainiana|teny okrainiana]], fa Мариуполь / ''Mariupol'' kosa amin' ny [[Fiteny rosiana|teny rosiana]]. Nantsoina hoe ''Zhdanov'' na ''Jdanov'' izy tamin' ny taona 1948 ka hatramin' ny 1989. I Mariupol dia seranan-tsambo manan-danja, fiafaran-dalamby ary foibe ara-taozava-baventy. Ny famokarana [[tsỳ]], ny toeram-panamboarana [[sambo]], ny orinasa mpamokatra simika, ary ny toeram-pamokarana [[trondro]] am-bifotsy no miantoka ny ampahany be amin' ny fampidiram-bolan' ilay tanàna. Ny famokarana sy fitrandrahana [[metaly]] dia mandray anjara lehibe koa amin' ny toekarena. Naorin' ny [[Grika (vahoaka)|Grika]]<nowiki/>n' i Krimea tamin' ny taona 1779 i Mariupol. Nobodoin' ny [[Alemaina|Alemàna]] izy nanomboka tamin' ny taona 1941 ka hatramin' ny 1943, ary be ny zavatra simba tao noho ny daroka baomba. Nantsoina hoe ''Zhdanov'' (na ''Jdanov'') izy ho fanomezam-boninahitra an' i Andrei Aleksandrovich Zhdanov, izay mpanao rijan-kevitra sy mpanao pôlitika kôminista. Nandritra ny fanafihan' i [[Rosia]] an' i [[Okraina]], izay nanomboka tamin' ny 24 Febroary 2022, ity seranan-tsambo stratejikan' i [[Donbass]] ity dia nataon' ny tafika rosiana fahirano ary 90 % no fitambaran' ny rava sy simba. [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] mtpv5gon5o0c01qx52mwpx5qkbniol6 Antevolo 0 283376 1093728 1086913 2025-01-04T11:24:23Z 102.17.117.41 1093728 wikitext text/x-wiki Ny '''Antevolo''' dia foko ao amin' ny [[Antemoro|vondrom-poko antemoro]], ao amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i [[Madagasikara]], ao amin' ny faritra [[Vatovavy-Fitovinany]], izay niharan' ny fanilikilihana sy ny fanambaniana mahatsiravina ataon' ny mpiray foko aminy sy ny manodidina, izay mihevitra azy ireo ho maloto sy voaozona, efa tamin' ny vanim-potoana faha mpanjaka. Izany fanilikihana izany dia noho ny iray amin' izy ireo lazain' ny namany ao amin' ny foko antemoro hafa fa nandry tamin' amboa mba hahazoany omby maro. Lavin' ny Antevolo anefa izany fitantarana izany. Monina ao Antanantsara (na Tanantsara) sy ao Nohony (na Nohona na Enohona), manamorona ny ony [[Matitanana]] (na [[Matitanana|Matatana]]), ao akaikin' i [[Vohipeno]] izy ireo. Mizara ho zana-poko telo ny Antevolo, dia ny Antemanaza sy ny Antesira ary ny Antevandriky. Na dia heverina ho zana-pokon' ny [[Antemoro]] aza izy ireo dia tsy misy ifandraisana amin' ny foko hafa rehetra ao amin' ity vondrom-poko ity. Misy Antevolo koa ny faritry ny [[Tanala]] nefa efa lefy ny fanilikilihana azy ireo. == Faritra sy toerana misy ny Antevolo == === Faritra misy ny Antevolo === Any amin' ny tapany atsimo-atsinanana amin' i [[Madagasikara]], eo amoron' ny ony [[Matitanana|Matatana]], reniranon' ny vahoaka [[Antemoro]], no misy ny Antevolo. Ao amin’ ny tapany ambany amin’ io ony io indrindra no misy ilay foko, ao amin’ ny tanàna atao hoe Tanantsara sy Nohona, ao amin’ ny [[distrikan' i Vohipeno]] ankehitriny. Avy eo amin' ny fisampanan' i Vohitrindry, 15 km miala avy eo no misy an' i Nohona. === Toerany eo amin' ny fiarahamonina antemoro === Ny fiarahamonin' ny Antemoro, talohan' ny [[Madagasikara zanatany frantsay|fanjanahan-tany]], dia nisy ambaratongany: nanasokajy ny olona ao amin' ny fiarahamonina araka ny fiaviany sy ny anjara asany sy anjara toerany manokana izy ireo. Amin' ny farany ambany, izay mbola ambany noho ny [[Fanandevozana|andevo]], no ahitana ny Antevolo, izay mizara ho zana-poko telo, dia ny Antemanaza sy ny Antesira ary ny Antevandriky. Araka ny lovantsofina dia nipoitra avy amin' ny razana iray izy rehetra ireo, dia ny Antemahabo. Toy izao mantsy ny firafitry ny fiaraha-monina antemoro, "avy any ambony mankany ambany": ny [[Anteony]], ny [[Antalaotra-Anakara]], ny [[Onjatsy]], ny [[Ampanabaka]], ny [[Tsaramody]], ny [[Vakimandriandry]], ny [[Antevato]] ary ny Antevolo. == Fanilikilihana sy antony == === Fanilikilihana === Ny Antevolo - izay mivondrona ao amin' ny tanàna kely tsy misy afa-tsy izy samy izy - dia heverin' ny mpiray vondrom-poko aminy ho olona voaozona. Manana tany azy manokana, ny mpanjakany eo an-toerana, ny fomba fiainany manokana izy ireo, ary tsy mifanerasera amin' olona ivelan' ny fianakaviany. Na ny manonona ny anaran' izy ireo dia fadina koa. Izany fanavakavahana izany dia fanao nentim-paharazana ataon' ny mponina rehetra any amin' ny faritra atsimo-atsinanan' i Madagasikara, na Antemoro, na Antesaka na hafa. Nanana ny toerany teo amin' ny rafi-piaraha-monina ny andevo, fa ny Antevolo kosa dia heverina ho mbola ambany noho ny andevo. Tsy raisin' ny mpiray foko na faritra aminy ny zavatra atolotry ny Antevolo ho mariky ny fihavanana, na an-kasoavana na an-karatsiana. Tsy azon' ny mpiray foko na faritra amin' izy ireo ny mihinana ny omby na zavamananaina novonoiny. Fanotana fady ny miara-misakafo amin' izy ireo. Heverin' ny olona ho tsy mety ny fifampiresahana amin' izy ireo. Voailikilika any an-tsekoly ary iharan' ny fanevatevana ny ankizy antevolo. Heverina ho maloto sahala amin' izy ireo ny olona izay tsy manaja izany rehetra izany, ka tsy afaka mifandray amin' ny olona hafa ankoatr' izy ireo koa. === Antony nahatonga ny fanilikilihana === ==== Araka ny lovantsofina anteony ==== Araka ny [[lovantsofina]] [[anteony]], tamin' ny taonjato faha-17, dia nisy hono Antemanaza iray nandeha tany Avaratra. Teny an-dalana izy dia nifanena tamin' ny [[Anteony]] iray izay nahazo omby maro. Nanao filokana taminy, hono, ilay Anteony: homeny an' ilay Antemanaza ny omby raha sahy manao firaisana amin' ny alika izy. Notanterahin' ilay Antemanaza, hono, izany ka dia nomen' ilay Anteony azy ny omby. Nanoratra avy hatrany any amin' ny mpanjaka anteonin' i Matatana anefa ilay Anteony mba hampandre azy ny zava-nitranga. Rehefa niverina tao Matatana ilay Antemanaza, dia nambaran' ny mpanjaka ny fanonganana azy sy ny fampitoviana azy amin' ny alika, ary nihatra tamin' izay niaro azy koa izany. Niely manerana ny faritra antemoro sy manerana ny faritra atsimo-atsinanana amin' i [[Madagasikara]] izany. Lavin' ny Antevolo tanteraka izany fitantarana izany. == Ezaka fampihavanana == === Faha fanjanahan-tany === Nandritra ny [[Zanatanin' i Madagasikara sy ny tany miankina|fanjanahan-tany]] dia efa nisy ny fombafomba natao hamerenana ny fihavanana teo amin' ny Antevolo sy ny Antemoro hafa, nokarakarain' ny lehiben' ny distrikan' i [[Vohipeno]], nefa tsy nahomby izany. === Tamin' ny Repoblika Voalohany === Ny filoha [[Tsiranana Philibert|Philibert Tsiranana]] koa dia nanandrana nampiray ny Antevolo sy ny Antemoro tany amin' ny taona 1969, tamin' ny [[Repoblika Malagasy|Repoblika Voalohany]]. Izy mihitsy no niditra an-tsehatra tamin' ny fanolorana ny omby hatao sorona sady hiarahan' ny Antevolo sy ny Antemoro mihinana. Nanolotra "omby boy" (izany hoe omby tsy misy tandroka) tamin' ny filoham-pirenena hasolo ilay omby natolony anefa ny [[Anteony]] sy ny [[Ampanabaka|Ampanabàka]], izay samy Antemoro. Koa satria fady amin' ny [[Tsimihety]] ny omby boy, ary avy amin' io foko io ny filoham-pirenena, dia tsy nety nandray izany izy. Rava noho izany ilay fikasana hanafoana ny fifadiana mifampikasoka amin' ny Antevolo. Araka ny finoan' ny olona tany amin' ny faritra, dia izany no nahatonga ny aretin' ilay filoham-pirenena izay niafara tamin' ny fahafatesany tamin' ny taona 1978. === Tamin' ny Repoblika Faharoa === Niditra an-tsehatra koa ny fanjakana tamin' ny taona 1985, faha [[Repoblika Demôkratika Malagasy|Repoblika Faharoa]]. Nanolotra omby fito hiarahan' ny Antevolo sy ny Antemoro mihinana ny filoham-pirenena [[Ratsiraka Didier|Didier Ratsiraka]] ary nandefa solontena tany an-toerana. Tao amin' ny tranom-panjakana fonenan' ny filohan' ny Fivondronana no nanaovana ny lanonana. Taorian' ny kabary anefa dia nody ny Antevolo fa tsy sahy nijanona hisakafo. === Tamin' ny Repoblika Fahatelo === Tamin' ny taona 2000 any ho any dia nanandrana hampihavana ny Antevolo sy ny Antemoro koa i [[Tsiavaliky Célestin]], mpampianatra teny amin' ny [[oniversiten' i Fianarantsoa]]. Amin' ny andro Alahady sy Alatsinainy, eo amin' ny tetezan' i Matatana, no hatao ny fampihaonana, ary ao no hanatanterahana ny fombafomba. Namoaka didy anefa ny Ndrianony (mpanjakan' Ivato) mandrara ny Antemoro tsy hivoaka amin' ny Alahady sy amin' ny Alatsinainy, ka tsy nisy sahy nandika izany didy izany. Tsy nahomby indray ilay fampihavanana. == Jereo koa == '''Foko ao amin' ny vondrom-poko antemoro''' * [[Ampanabaka]], * [[Antalaotra-Anakara]] * [[Anteony]] * [[Antevato]] * [[Onjatsy]] * [[Tsaramody]] * [[Vakimandriandry]] '''Fanilikiliham-poko''' * [[Dalita (vahoaka)|Dalita]] (any [[India]]) == Fanovozan-kevitra == '''Rohy ivelany''' * [https://agir-avec-madagascar.over-blog.com/2018/01/les-antevolo-les-parias-de-la-matata "Les Antevolo : les parias de la Matatàna"], ''agir-avec-madagascar.over-blog.com'' * Philippe Beaujard, [https://www.persee.fr/doc/cea_0008-0055_1995_num_35_138_1460 "La violence dans les sociétés du sud-est de Madagascar"], Percée.fr / Cahier d'études africaines, pp. 563-598 * Gil Dany Randriamasitiana, [https://hal.univ-reunion.fr/hal-03247114 "Mémoires, pratiques sociales et esclavage : entre indélébilité et vulnérabilité. Cas des travailleurs malgaches de sexe féminin au Moyen-Orient et des parias Antevolo à Madagascar"], ''Revue historique de l'océan Indien'', 2019, L’esclavage, sujet d’Histoire, enjeu de mémoire, 16, pp. 349-372. * [https://library.fes.de/pdf-files/bueros/madagaskar/15161/politika_01.pdf "Le long chemin de croix de Madagascar"], in ''Politika'', juin-juillet 2016. * [https://books.google.mg/books?id=vfhdC4PRskkC&pg=PA49&lpg=PA49&dq=Antevolo&source=bl&ots=fpr07JW7MH&sig=ACfU3U2_D0j_LsIneParykYma7iA5L8v5g&hl=fr&sa=X&ved=2ahUKEwjOwvGEr_L9AhVdaqQEHeqRC98Q6AF6BAgSEAM#v=onepage&q=Antevolo&f=false "Esclaves, castes et ethnies chez les Malgaches"], in ''Christianisme et droit de l'homme à Madagascar'' * [https://lalagardener.wordpress.com/2013/10/12/les-rejetes/ "Les Rejetés"], ''lalagardener.wordpress.com (12 Octobre 2013)'' * Dominique Rolland, [http://madarevues.recherches.gov.mg/IMG/pdf/taloha06-41-54.pdf "Introduction à une anthropologie de la Basse-Matitana"] {{Wayback|url=http://madarevues.recherches.gov.mg/IMG/pdf/taloha06-41-54.pdf |date=20220706125916 }}, in ''Taloha'', [http://madarevues.recherches.gov.mg/ madarevues.recherches.gov.mg/] {{Wayback|url=http://madarevues.recherches.gov.mg/ |date=20230320061836 }} * Rakoto, Ignace (ed.). ; Beaujard, Philippe, ''[http://biblio.univ-antananarivo.mg/catalogue/detail.php?mfn=11379 Les Parias antemoro : les antevolo] {{Wayback|url=http://biblio.univ-antananarivo.mg/catalogue/detail.php?mfn=11379 |date=20230323171609 }}; L'Esclavage à Madagascar : aspects historiques et résurgences contemporaines'', Antananarivo, 1997. * "[https://www.tanjomoha.com/eduquer Le foyer de Carme : un internat pour des enfants de villages considérés comme des parias]", ''www.tanjomoha.com'' '''Boky azo anovozan-kevitra''' * Bradt, Hilary; Austin, Daniel (2007). ''Madagascar'' (9th ed.). Guilford, CT: The Globe Pequot Press Inc. pp. 113–115. <nowiki>ISBN 978-1-84162-197-5</nowiki>. * Campbell, Gwyn (2012). ''David Griffiths and the Missionary "History of Madagascar"''. Leiden, The Netherlands: Brill. <nowiki>ISBN 978-90-04-20980-0</nowiki>. * Condra, Jill (2013). ''Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World.'' Los Angeles: ABC Clio. <nowiki>ISBN 978-0-313-37637-5</nowiki>. * Diagram Group (2013). ''Encyclopedia of African Peoples''. San Francisco, CA: Routledge. <nowiki>ISBN 978-1-135-96341-5</nowiki>. * Dominique Rolland, "Lois naturelles, lois sociales : l'exemple Antemoro (Madagascar)", in ''Nouvelle revue d'ethnopsychiatrie'', no 14, 1989, p. 107-110 * Dominique Rolland, ''Matitanana : anthropologie historique du royaume Antemoro'', EHESS, Paris, 1993 (thèse) * Ferrand, Gabriel (1902). ''Les musulmans a Madagascar et aux Comores: Troisieme partie - Antankarana, sakalava, migrations arabes''. Paris: Ernest Leroux. Retrieved 31 August 2014. * Gennep, A.V. (1904). ''Tabou et Totémisme à Madagascar''. Paris: Ernest Leroux. <nowiki>ISBN 978-5-87839-721-6</nowiki>. * Hamès, Constant (2007). ''Coran et talismans: textes et pratiques magiques en milieu musulman''. Paris: Karthala. <nowiki>ISBN 978-2-84586-873-1</nowiki>. * Hubert Deschamps et Suzanne Vianès, ''Les Malgaches du Sud-Est : Antemoro, Antesaka, Antambahoaka, peuples de Farafangana (Antefasi, Zafisoro, Sahavoai, Sahafatra)'', Presses Universitaires de France, 1959, 118 p. * Jacques Dez et François Viré, ''Le "manuscrit Antaimoro" du fonds arabico-malgache du Musée de l'homme'', CNRS, Université Paris-VII, Département de recherches linguistiques, 1984, IV-25 f.-[31] f. de dépl. (avec facsimilé du manuscrit) * Jacques Philippe Rombaka, ''Fomban-drazana antemoro = usages et coutumes antemoro'', Ambozontany, Fianarantsoa, 1970, 121 p. * Jean Tsaboto, ''Mutation sociale et politique de la société antemoro au XIXe siècle (Sud-Est de Madagascar)'', EHESS, Paris, 2003, 483 p. (thèse) * Le Gros [sic], ''Guérir chez les Antemoro de Matatana'', INALCO, Paris, 1997, 2 vol. (thèse) * ''L'organisation politique et sociale du royaume antemoro,'' Université de Madagascar (Cahiers du Centre d'études des coutumes), Tananarive, 239 p. * Louis Molet, "Quelques contes Makoa et Antaimoro", in ''Bulletin de l'Académie malgache'', nouvelle série, tome XXX, 1951-1952, p. 83-90 * Narivelo Rajaonarimanana, ''Savoirs arabico-malgaches : la tradition manuscrite des devins Antemoro Anakara (Madagascar)'', Institut national des langues et civilisations orientales, 1990 * Ogot, Bethwell A. (1992). ''Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century''. Paris: UNESCO. <nowiki>ISBN 978-92-3-101711-7</nowiki>. * Philippe Beaujard et Jean Tsaboto, "Les parias antemoro : les Antevolo", ''Actes du Colloque international sur l'esclavage'', Antanarivo, 23-28 septembre 1996, p. 383-399 * Philippe Beaujard, ''Islamisés et systèmes royaux dans le sud-est de Madagascar : les exemples Antemoro et Tañala'', Université de Madagascar, Antanarivo, (tiré à part issu de Omaly sy anio, no 33-36, 1991-1992, p. 235-286 * Thompson, Virginia; Adloff, Richard (1965). ''The Malagasy Republic: Madagascar Today''. San Francisco, CA: Stanford University Press. <nowiki>ISBN 978-0-8047-0279-9</nowiki>. == Loharano sy fanamarihana == btrb7ebyt2l81shl3w2090ldtyxae0s Rabarioelina Ndriana 0 283601 1093716 1093368 2025-01-03T22:40:54Z 41.213.235.225 [[Sokajy:Mpanao malagasy]] 1093716 wikitext text/x-wiki '''Rabarioelina Ndriana''' dia mpikaroka, mahay [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] sady mpahay tantara ary [[Teôlôjia|teôlôjiana]] malagasy, nianatra fiteny mihoatra ny fito, nahazo ny diplôma dôktôrà amin' ny teôlôjia tany [[Etazonia]]. Rabarioelina Ndriana diaolo-malaza malagasy izay milaza ny tenany ho taranaka mpanjaka sady voahosotra sy nohamasinina ho Mpanjakan' Imerina sy i [[Madagasikara]] tamin' ny taona 2015. Malaza amin’ny asa ara-pivavahana sy ara-tsaina ihany koa izy. == Ny fiainany == Nambarany fa avy amin' ny Lahimatoan' Imerina eto Madagasikara izy. Ity fanambarana ity dia singa fototra amin' ny maha-izy azy sy ny hetska ataony. Tamin' ny taona 2015 no nanosorana sy nanaamasinina ho Mpanjakan' Imerina sy i Madagasikara tamin' ny lanonana teny Ambohidrabiby Hasin' Imerina, toerana manan-danja teo amin’ ny tantaran’ ny mpanjaka merina. Marihina fa iadian-kevitra sy miteraka resabe ny sata sy ny maha ekem-bahoaka ny maha mpanjaka azy. Dokotera amin' ny teôlôjia izy ary nandalina ny fifandraisana ara-Baiboly eo amn' i Israely sy i Madagasikara. Fantatra amin' ny fahaizany ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] koa izy. Voalaza fa mpikaroka, mpahay tantara izy. Voalaza fa nianatra fiteny maro izy ary nahazo diplôma momba ny teôlôjia tany [[Etazonia]]. Izy dia mpianatr' i [[Pierre Berthoud]], izay manam-pahaizana manokana momba ny [[Testamenta Taloha]], sy mpianatr' i [[Peter R. Jones]] momba ny [[Testamenta Vaovao]], ary mpianatr' i [[Pierre Chaunu]]<ref name=":0">"[https://www.deliremadagascar.com/conference-internationale-sur-les-origines-juives-a-madagascar/ Conférence internationale sur les origines juives à Madagascar]", in [https://www.deliremadagascar.com/ deliremadagascar.com]</ref>. Nandray anjara tamin' ny adi-hevitra ampahibemaso momba ny raharaha pôlitika sy sôsialy eto Madagasikara izy. Ohatra, nanao fampielezan-kevitra ho an' ny "Tsia" izy tamin' ny fitsapan-kevi-bahoaka tamin' ny taona 2010. == Ny tsangan-kevitra momba ny maha Jiosy ny Malagasy == Ny tsangan-kevitra nahazoany ny diplôma dôktôrà amin' ny teôlôjia dia mitondra ny lohateny hoe ''Biblical Relations between Israel and Madagascar'' ("Fifandraisana ara-Baiboly eo amin' i Israely sy i Madagasikara")<ref name=":0" />. Izany tsangan-keviny izany dia anohanany ny maha [[Jiosy]] na [[Jiosy|Jody]] ny [[Malagasy]]. Anisan' ny tohanany koa ny tokony hahatonga an' i Madagasikara ho fanjakana [[Teôkrasia|teôkratika]] sy [[Kristôkrasia|kristôkratika]], sady hiverenana amin' ny fanjaka-mpanjaka manandratra indray ny rafitra ara-piarahamonina sy ara-pôlitika nananan' ny sarangan' ny [[Andriana]] hasina taloha, ary ny fandravana ny fanjakana [[Repoblika|repoblikana]]<ref>"[[FANJAKAN’ I MADAGASIKARA|Fanjakan' i Madagasikara]]" in ''[https://mg.wikipedia.org/ mg.wikipedia.org]''</ref><ref>"[http://www.midi-madagasikara.mg/index.php/component/content/article/5-societe/2933-declaration--les-malagasy-descendants-de-juifs Déclaration : Les Malagasy, descendants de juifs]" in ''[https://midi-madagasikara.mg/ midi-madagasikara.mg]''</ref><ref>"[http://www.tonga-soa.com/for/ecrire.php3?nume=3949&repid=31423&th= Déclaration: les Malagasy dscendants des juifs] {{Wayback|url=http://www.tonga-soa.com/for/ecrire.php3?nume=3949&repid=31423&th= |date=20230430172043 }}", in ''[http://www.tonga-soa.com/ tonga-soa.com]''</ref>. Tsy mijanona ho tsangan-kevitra fotsiny ny famerenana ny fitondra-mpanjaka fa narahiny fanambaràn-tena ho "mpanjaka", raha nilaza ny tenany ho [[andriana]] na printsy fotsiny izy tany am-panombohana<ref>"[http://royal-house-of-madagascar.blogspot.com/2019/ Royal house of Madagascar]", in [http://royal-house-of-madagascar.blogspot.com/ royal-house-of-madagascar.blogspot.com/]</ref>. Izao koa no anisan' ny hevitra tohanany: ny [[fiteny malagasy]] dia avy amin' ny [[fiteny hebreo]], ny [[kolontsaina malagasy]] dia avy amin' ny [[Jodaisma|kolontsaina jiosy]], ary nisy ny fifindrà-monina jiosy nankaty [[Madagasikara]]. Ilay misiônera [[lazarista]] atao hoe [[Joseph Briant]] dia efa niezaka nanamarina fa avy amin' ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] ary nanamafy izany koa [[Ratefy Tolotra]] sy Rabarioelina Ndriana<ref name=":1">"[https://www.histoireindianoceanie.fr/IMG/pdf/sur_le_nouvel_an_malgache.pdf Sur le nouvel an malgache]" (pdf) in [https://www.histoireindianoceanie.fr/ histoireindianoceanie.fr/]</ref>. Ny filazan' i Joseph Briant fa nisy koa ny andiam-pifidrà-monina jiosy mankaty Madagasikara -- ka ny voalohany tamin' ireo fifindrà-monina ireo dia tamin' ny andron' i [[Sôlômôna]], manodidina ny taona 900 tal. J.K. -- dia noraisin' i [[Ratefy Tolotra|Tolotra Ratefy]] ary nohamafisin' i Ndriana Rabarioelina tao amin' ny tsangan-kevitra ara-teôlôjiany<ref name=":1" />. == Jereo koa == * [[FANJAKAN’ I MADAGASIKARA|Fanjakan' i Madagasikara]] * [[Tantaran' i Madagasikara]] * [[Fokom-pirenena folo very|Foko folo verin' i Israely]] * [[Semita]] - [[Hamita (vahoaka)|Hamita]] - [[Jafetita]] * [[Jiosy malagasy]] * [[Fiteny malagasy]] * [[Fiteny hebreo]] * [[Ratefy Tolotra]] * [[Repoblika]] * [[Tudor Parfitt]] * [[Andriana]] - [[Hova]] - [[Mainty enin-dreny|Mainty]] - [[Andevo (teto Madagasikara)|Andevo]] * [[Ôfira]] == Fanovozan-kevitra == '''Boky sy lahatsoratra''' * Briant, Joseph, ''[https://www.google.com/search?q=Briant%2C+Joseph%2C+L%27h%C3%A9breu+%C3%A0+Madagascar&sca_esv=c7c67eb20f0b5775&sxsrf=ADLYWIKaeaF1lxKCRhfWaMtjxkig_QiHCw%3A1734705771500&ei=a4JlZ6CmHoHOhbIPxdK5gAE&ved=0ahUKEwjgh7PKyraKAxUBZ0EAHUVpDhAQ4dUDCA8&uact=5&oq=Briant%2C+Joseph%2C+L%27h%C3%A9breu+%C3%A0+Madagascar&gs_lp=Egxnd3Mtd2l6LXNlcnAiJ0JyaWFudCwgSm9zZXBoLCBMJ2jDqWJyZXUgw6AgTWFkYWdhc2NhcjIIEAAYgAQYogQyCBAAGIAEGKIEMggQABiABBiiBDIIEAAYgAQYogRItRBQ4AZYlwpwBHgBkAEAmAHHA6ABxwOqAQM0LTG4AQPIAQD4AQH4AQKYAgWgAv4DqAIKwgIKEAAYsAMY1gQYR8ICDRAAGIAEGLADGEMYigXCAgcQIxgnGOoCmAMN8QWSdHSb40MGMYgGAZAGCpIHBTQuNC0xoAeGAw&sclient=gws-wiz-serp L'hébreu à Madagascar]''. * Ferrand, Gabriel (1905). ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1667374 Les migrations musulmanes et juives à Madagascar]''. Paris: Revue de l'histoire des religions. * Rabarioelina, Ndriana (Rev. Dr.) (2011), "''Biblical Relations between Israel and Madagascar''", Doctoral Dissertation, Ph.D in Theology, SAHTS, États-Unis, 2010, 458 pages. Abstract in Saint-Alcuin House Journal, Volume 8, No 1, États-Unis, And in Library of Congress, number (ISSN 1548-4459), États-Unis. * Ramilison, Emmanuel (1951), ''[https://books.google.mg/books/about/Ny_Loharanon_ny_Andriana_nanjaka_teto_Im.html?id=LfxmQwAACAAJ&redir_esc=y Andriantomara-Andriamamilazabe. Loharanon' ny Andriana nanjaka eto Imerina]'', Imprimerie Ankehitriny. * Ratefy, T. (2005), "Jiosy ve ny malagasy ?" ("Les Malgaches sont-ils juifs ?"), Conférence, Atanananarivo, Madagascar. * Rombaka, Jacques Philippe (1963), ''[https://www.bulac.fr/image/tantaran-drazana Tantaran-drazana Antemoro-Anteony]'', Antananarivo, Imprimerie LMS. * Rombaka, Jacques Philippe (1970), ''[https://www.sudoc.abes.fr/cbs/xslt/DB=2.1//SRCH?IKT=12&TRM=097789631 Fomban-drazana antemoro-usages et coutumes antemoro]'', Ambozontany, Fianarantsoa. *[https://forum.serasera.org/forum/message/m4f91363e6aa74/m4f914d7409e95 Lahatsoratra tao amin' ny ''Midi Madagascar'' tamin' ny 20 Avrily 2012] (rohy maty: http://www.midi-madagasikara.mg/index.php/component/content/article/5-societe/2933-declaration--les-malagasy-descendants-de-juifs) * "[https://www.madagate.org/politique-madagascar/dossier/1752-ndriana-rabarioelina--des-propositions-pertinentes.html Ndriana Rabarioelina : des propositions pertinentes…]", ''www.madagate.org'' * "[https://www.malagasynews.com/info-breves/le-prince-ndriana-rabarioelina-appelle-les-dirigeants-a-demolir-toutes-nouvelles-constructions-dans-le-rova-dantananarivo/ Le prince Ndriana Rabarioelina appelle les dirigeants à démolir toutes nouvelles constructions dans le Rova d’Antananarivo].", ''www.malagasynews.com'' * "[[:fr:Liste_des_monarques_d'Imerina|Liste des monarques d'Imerina]]", ''fr.wikipedia.org'' * "[https://gw.geneanet.org/taniko?lang=fr&n=rabarioelina&p=ndriana Ndriana Rabarioelina]", ''gw.geneanet.org'' * "[https://web.facebook.com/ndriana.rabarioelina?_rdc=1&_rdr Ndriana Rabarioelina]", ''web.facebook.com'' '''Sary mihetsika''' * "[https://www.youtube.com/watch?v=BeFJAOfucqs Ny Jiosy eto Madagasikara, ny Mpanjaka Ndriana Rabarioelina]", ''youtube.com'' * "[https://tanikomadagascar.com/2019/10/05/tantara-sy-fiainam-pirenena-prince-dr-ndriana-rabarioelina/ Tantara sy Fiainam-pirenena]" (''youtube''), ''tanikomadagascar.com'' == Loharano sy fanamarihana == [[Sokajy:Mpanao malagasy]] n8kdfu42xw17x4y59p6h0m4440gsuyp Rongony 0 287694 1093689 1091944 2025-01-03T18:06:59Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093689 wikitext text/x-wiki [[Sary:Cannabis sativa 001.JPG|vignette|394x394px|Rongony]] Ny '''rongony''' dia [[zavamaniry]] mamony, maniry isan-taona, ao amin' ny fianakaviana ''Cannabaceae'', teratany any [[Azia Afovoany]] na [[Azia Atsimo|Atsimo]]. '''''Cannabis''''' ny anarany ara-tsiansa. Anondroana vondron-karazana ny hoe ''rongony'' na ''cannabis''. Ny fanasokajiana an' ity vondron-karazana ity dia mbola iadian-kevitra. Araka ny filazan' ny ankamaroan' ny mpanoratra dia misy karazana tokana izy io, dia ny ''Cannabis sativa L.'', indraindray mizara ho zana-karazana, amin' ny ankapobeny ''Canabis sativa'' (volena hahazoana [[tsiraka]]) sy ''Cannabis indica'' (jamala na jiajia fohina) ary ''Cannabis ruderalis'' (rongonidia), fa ny hafa kosa mihevitra fa endrika samihafa isehoany fotsiny izany. Ny karazana rongony sasany dia trandrahina amin' ny fomba indostrialy noho ny hatsaran' ny [[tsiraka]] azo avy aminy sy noho izy matetika tsy ahitana akora mahadomelina firy, fa ny rongony natao ho fialamboly ny fampiasana azy na ampiasaina ho fanafody dia ahitana akora mahadomelina. [[Sary:Canabis sativa (M-39).jpg|vignette|264x264px|[[Jamala]] (''Cannabis indica)'']] Maro ny taranaka rongony no noforonin' ny olombelona amin' ny alalan' ny fampivadiana zana-karazana samihafa, na amin' ny alalan' ny fifantenana, na amin' ny alalan' ny fanaovana tsatoboly ahafahana mamokatra zavamaniry mitovy. Fantenana arakaraka ny fampiasana izay tiana hatao aminy ilay zavamaniry: ny hatsaran' ny [[tsiraka]], ny habetsahan' ny [[menaka]] avy amin' ny voany, ny habetsahana na ny hakelin' ny singa mahadomelina ao aminy eo amin' ny tontolon' ny fitsaboana na fialamboly. Nampiasaina betsaka ny rongony nandritra ny tantarany. Efa teo amin' ny [[olombelona]] hatramin' ny [[Neôlitika]] izy io. Nofehezina tsikelikely amin' ny alalan' ny didy aman-dalàna anefa ny fampiasana azy io ary voarara mihitsy aza nandritra ny taonjato faha-20, noho ny fiantraikany teo amin' ny fahasalamana na noho ny antony ara-pôlitika (toy ny [[poritanisma]] tany [[Etazonia]]). Nitombo indray ny fambolena rongony tamin' ny taompolo 1970, niaraka amin' ny fiakaran' ny vidin' ny [[solitany]] sy notohanan' ny fitombon' ny tsena vaovao azo ivarotana azy ary noho ny fanentanana momba ny [[tontolo iainana]]. Manana velaran-tany 47 000 hektara novolena tamin' ny taona 2017 i [[Marôka]] izay mpamokatra rongony be indrindra eran-tany, eo alohan' i [[Môngôlia]] (15 000 hektara). [[Sary:Hanf05-w.jpg|vignette|257x257px|Rongonidia (''Cannabis ruderalis)'']] Heverina ho zava-mahadomelina "malefaka" ny rongony fialamboly satria tsy azo atao ny mampakatra ambonin' ny antonony ny singa mahadomelina ao aminy. Na izany aza dia mety hiteraka fiankinan-doha ara-tsaina ny rongony, fa tsy fiankinan-doha ara-batana toy ny hita amin' ny zava-mahadomelina lazaina fa "mahery". Nasehon' ny fanadihadiana maro ihany koa fa mety hampitombo ny fisian' ny fikorontanan-tsaina ny fampiaasna rongony tsy tapaka eo amin' ny tanora. Ankehitriny dia nahazo alalana ny fampiasana ny rongony fialamboly any amin' ny fanjakana maro any [[Etazonia]], ary koa any [[Orogoay]] sy [[Kanada]], izay firenena ao amn' ny G7 voalohany nanao ho ara-dalàna ny fampiasana rongony (fifohana, fitsindromana, sns) tamin' ny Jona 2018. Araka ny filazan' ny Biraon' ny Firenena Mikambana miady amin' ny zava-mahadomelina sy ny heloka bevava dia olona 180 tapitrisa no nampiasa rongony fialamboly, fara fahakeliny, indray mandeha, tamin' ny taona 2017. == Jereo koa == * [[Tsiraka]] * [[Zava-mahadomelina]] * [[Rongonimbazaha]] * [[Rôsmarina]] * [[Paraky (zavamaniry)|Paraky]] * [[Sigara]] lij76i9fngegklzj4ry8bupxy1kcxai 1093692 1093689 2025-01-03T18:15:26Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093692 wikitext text/x-wiki [[Sary:Cannabis sativa 001.JPG|vignette|394x394px|Rongony]] Ny '''rongony''' dia [[zavamaniry]] mamony, maniry isan-taona, ao amin' ny fianakaviana ''Cannabaceae'', teratany any [[Azia Afovoany]] na [[Azia Atsimo|Atsimo]]. '''''Cannabis''''' ny anarany ara-tsiansa. Anondroana vondron-karazana ny hoe ''rongony'' na ''cannabis''. Ny fanasokajiana an' ity vondron-karazana ity dia mbola iadian-kevitra. Araka ny filazan' ny ankamaroan' ny mpanoratra dia misy karazana tokana izy io, dia ny ''Cannabis sativa L.'', indraindray mizara ho zana-karazana, amin' ny ankapobeny ''Canabis sativa'' (volena hahazoana [[tsiraka]]) sy ''Cannabis indica'' (jamala na jiajia fohina) ary ''Cannabis ruderalis'' (rongonidia), fa ny hafa kosa mihevitra fa endrika samihafa isehoany fotsiny izany. Ny karazana rongony sasany dia trandrahina amin' ny fomba indostrialy noho ny hatsaran' ny [[tsiraka]] azo avy aminy sy noho izy matetika tsy ahitana akora mahadomelina firy, fa ny rongony natao ho fialamboly ny fampiasana azy na ampiasaina ho fanafody dia ahitana akora mahadomelina. [[Sary:Canabis sativa (M-39).jpg|vignette|264x264px|[[Jamala]] (''Cannabis indica)'']] Maro ny taranaka rongony no noforonin' ny olombelona amin' ny alalan' ny fampivadiana zana-karazana samihafa, na amin' ny alalan' ny fifantenana, na amin' ny alalan' ny fanaovana tsatoboly ahafahana mamokatra zavamaniry mitovy. Fantenana arakaraka ny fampiasana izay tiana hatao aminy ilay zavamaniry: ny hatsaran' ny [[tsiraka]], ny habetsahan' ny [[menaka]] avy amin' ny voany, ny habetsahana na ny hakelin' ny singa mahadomelina ao aminy eo amin' ny tontolon' ny fitsaboana na fialamboly. Nampiasaina betsaka ny rongony nandritra ny tantarany. Efa teo amin' ny [[olombelona]] hatramin' ny [[Neôlitika]] izy io. Nofehezina tsikelikely amin' ny alalan' ny didy aman-dalàna anefa ny fampiasana azy io ary voarara mihitsy aza nandritra ny taonjato faha-20, noho ny fiantraikany teo amin' ny fahasalamana na noho ny antony ara-pôlitika (toy ny [[poritanisma]] tany [[Etazonia]]). Nitombo indray ny fambolena rongony tamin' ny taompolo 1970, niaraka amin' ny fiakaran' ny vidin' ny [[solitany]] sy notohanan' ny fitombon' ny tsena vaovao azo ivarotana azy ary noho ny fanentanana momba ny [[tontolo iainana]]. Manana velaran-tany 47 000 hektara novolena tamin' ny taona 2017 i [[Marôka]] izay mpamokatra rongony be indrindra eran-tany, eo alohan' i [[Môngôlia]] (15 000 hektara). [[Sary:Hanf05-w.jpg|vignette|257x257px|Rongonidia (''Cannabis ruderalis)'']] Heverina ho zava-mahadomelina "malefaka" ny rongony fialamboly satria tsy azo atao ny mampakatra ambonin' ny antonony ny singa mahadomelina ao aminy. Na izany aza dia mety hiteraka fiankinan-doha ara-tsaina ny rongony, fa tsy fiankinan-doha ara-batana toy ny hita amin' ny zava-mahadomelina lazaina fa "mahery". Nasehon' ny fanadihadiana maro ihany koa fa mety hampitombo ny fisian' ny fikorontanan-tsaina ny fampiaasna rongony tsy tapaka eo amin' ny tanora. Ankehitriny dia nahazo alalana ny fampiasana ny rongony fialamboly any amin' ny fanjakana maro any [[Etazonia]], ary koa any [[Orogoay]] sy [[Kanada]], izay firenena ao amn' ny G7 voalohany nanao ho ara-dalàna ny fampiasana rongony (fifohana, fitsindromana, sns) tamin' ny Jona 2018. Araka ny filazan' ny Biraon' ny Firenena Mikambana miady amin' ny zava-mahadomelina sy ny heloka bevava dia olona 180 tapitrisa no nampiasa rongony fialamboly, fara fahakeliny, indray mandeha, tamin' ny taona 2017. == Jereo koa == * [[Tsiraka]] * [[Zava-mahadomelina]] * [[Rongonimbazaha]] * [[Paraky (zavamaniry)|Paraky]] * [[Sigara]] q2v588c8smvew8t6q8r8mjwhu4nm8w6 Mykolaiv 0 288650 1093702 1089061 2025-01-03T21:40:17Z 41.213.235.225 1093702 wikitext text/x-wiki {{Coord|46|58|N|32|00|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Mykolaiv |firenena= {{Okraina}} |faritra= Mykolaiv |isam-ponina=470.011 |velarantany= 260 |ben'ny tanàna= |sary=Музей суднобудування та флоту, Миколаїв.jpg }} [[File:Flag_of_Mykolaiv.svg|thumb|left|Mykolaiv]] '''Mykolaiv''' ([[fiteny okrainiana|okrainiana]]: Миколаїв ) dia tanàna any atsimon'i {{Okraina}} . foibem-pitantanan'ny Faritr'i Mykolaiv (faritany). Ny tanànan'i Mykolaiv, izay manome an'i Okraina ny fidirana amin'ny [[Ranomasina Mainty]], no toerana misy ny tetezana miampita indrindra amin'ny renirano [[Bug Atsimo]]. Ity tanàna ity dia iray amin'ireo foibe fanamboaran-tsambo lehibe ao amin'ny Ranomasina Mainty. ==Ony== * [[Bug Atsimo]] == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} {{commonscat|Mykolaiv}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] [[Sokajy:Seranan-tsambo ao Okraina]] cmowaw7ov40wsobib4oiofh31xxzz8n Chernivtsi 0 289435 1093703 1089072 2025-01-03T22:00:25Z 41.213.235.225 1093703 wikitext text/x-wiki {{Coord|48|18|N|25|56|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Chernivitsi |firenena= {{Okraina}} |faritra= Chernivtsi |isam-ponina= 264.298 |velarantany=153.0 |ben'ny tanàna= |sary=Coat of arms of Chernivtsi.svg }} [[File:Chernivickaya oblast location map.svg|thumb|left|Faritr'i Chernivtsi]] ''' Chernivtsi''' ([[fiteny okrainiana|okrainiana]]: ''Чернівці'', [[fiteny romaniana|romaniana]]: ''Cernăuți'') ; dia renivohitry ny Faritr'i Chernivtsi any andrefan'i {{Okraina}} ary renivohitra mahazatra an'i [[Bukovina]] ==Renirano== * [[Prut]] == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], Chernivtsi, [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} [[en:Chernivtsi]] {{commonscat}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] py3512smwq7vzsrwxo8upij0amf7fap Yalta 0 290027 1093709 1092025 2025-01-03T22:28:33Z 41.213.235.225 1093709 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Yalta |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra= |isam-ponina=138.000 |velarantany=283 |ben'ny tanàna= |sary= |saina=COA Yalta, Krym.svg }} [[File:Widok na Jałtę ze statku 03.JPG|thumb|left|Yalta]] [[Sary:Ялта, вид от Поликуровского мемориала 02.jpg|vignette|353x353px|Ny tanànan' i Yalta]] I '''Yalta''' dia tanàna any amin' ny saikinosy [[Krimea]], eo amoron' ny [[Ranomasina Mainty]], 51 km atsimon' i Simferopol. Amin' ny [[Fiteny rosiana|teny rosiana]] sy [[Fiteny okrainiana|okrainiana]] izy dia atao hoe Ялта / ''Yalta''; fa amin' ny [[Fiteny tatara krimeana|teny tatara krimeana]] kosa dia ''Yaltı''. Tanàna rosiana i Yalta hatramin' ny fanakambanana an' i Krimea amin' i Rosia tamin'ny 2014, nefa tsy eken' ny [[lalàna iraisam-pirenena]], tanàna okrainiana kosa izy araka ny lalàna iraisam-pirenena. Toerana amoron-dranomasina voahodidin-tendrombohitra misy ala, izay manana toetany pontika mahafinaritra, tsara ho an' ny tanim-boaloboka sy ny tanim-boankazo, i Yalta. Nisy mponina 78 115 ny ao tamin' ny taona 2013 ary 74 652 tamin' ny taona 2021; ny tangoron-tanànanany "Yalta Lehibe", dia misy mponina manodidina ny 150 000. {{reflist}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] p46fjwscgb6smg4frut9t475u9ah1f2 Nimo 0 290220 1093693 1092966 2025-01-03T19:30:46Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093693 wikitext text/x-wiki [[Sary:Neem tree leaves.JPG|vignette|347x347px|Ny ravin' ny nimo]] Ny '''nimo''' dia hazo teratany any [[India]], ao amin' ny fianakaviana ''Meliaceae''. Avy amin' ny [[Fiteny bengaly|teny bengaly]] hoe নিম / ''nim'' io anarany amin' ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] io. Ny anarany ara-tsiansa dia '''''Azadirachta indica'''''. Iray amin' ny karazana roa ao amin' ny vondron-karazana ''Azadirachta'' izy io ary teratany ao amin' ny [[Zana-Kôntinenta Indiana|Zana-kôntinenta Indiana]] ([[India]], [[Nepaly]], [[Pakistàna]], [[Bangladesy]] ary [[Srilanka]]). Amin' ny ankapobeny dia afaka maniry any amin' ny faritra mafana izy io. Ny voany sy ny vihiny no akana ny menaka nimo. Amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] izy dia atao hoe ''margousier'' na ''margosier''''',''' fa amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] kosa dia == Ny mombamomba azy == [[Sary:Neem-Tree.jpg|vignette|Nimo any amin' ny Fankakan' i [[Maharashtra]] any [[India]]]] Ny nimo dia hazo mitombo haingana, izay mahatratra 20 m ny haavony, ary mahalana kokoa ny 35 ka hatramin' ny 40 m. Maitso foana ny raviny, saingy mety hihintsana amin' ny [[haintany]] na aretina mafy. Malalaka sy mivelatra ny sampany. Ny vondron-dravina somary matevina dia boribory ary mety hahatratra 15-20 m ny savaivony amin' ny hazo tantitra. Ny raviny dia mirefy 20 ka hatramin' ny 40 sm ny halavany, miaraka amin' ny [[zana-pelana]] maitso matroka miisa 20 hatramin' ny 30 izay manana halava 3 ka hatramin' ny 8 sm. Matetika no tsy misy ny zana-pelana farany. Fohy ny [[tangozan-dravina]]. [[Sary:Fleurs de Neem.jpg|vignette|329x329px|Vonin' ny nimo]] Mipoitra amin' ny volana [[Janoary]] ka hatramin' ny [[Mey]] any amin' ny faritra mafana ny voniny fotsy sy mamerovero. Izy ireo dia mipetaka eny amin' ny katsaoka fanampiny mitsotsorika mirefy hatramin' ny 25 sm. Ny [[vondrombony]], izay misampana hatramin' ny ambaratonga fahatelo, dia mitondra voninkazo 150 hatramin' ny 250. Ny voninkazo tsirairay dia manana halava 5-6 mm sy sakany 8-11 mm. [[Sary:Unripe Neem fruits.jpg|vignette|179x179px|Voa-nimo manta]] [[Sary:Bark (5059231711).jpg|vignette|222x222px|Hodi-nimo]] Ny voany dia mitovitovy amin' ny an' ny [[Ôliva (zavamaniry)|ôliva]], manana halava eo amelanelan' ny 1,4 sy 2,8 sm sy savaivo 1,0 hatramin' ny 1,5 sm. Ny hoditra ivelan' ny voany dia manify sady misy nofony (hoditra afovoany) mamy-mangidy izany fotsy manopy mavo ary tena misy [[tsiraka]]. Ny hoditra afovoany dia manana hateviny 0,3-0,5 sm. Ny hoditra anatiny fotsy sy mafin' ny voankazo dia misy vihy iray, mahalana roa na telo, lavalava miaraka amin' ny fonom-bihy miloko volontany. == Fampiasana azy == Any [[India]], ny ravin' ny nimo dia hamainina ary apetraka ao anaty vata misy lamba mba hisakanna ny [[bibikely]] tsy hihinana ny fitafiana, sy ao anaty vata fitehirizam-bary. Manampy amin' ny fandroahana [[moka]] ny fandoroana ny raviny maina. Rehefa lehibe ny hazo nimo dia afaka mamokatra voany hatramin' ny 50 kg, izay ahazoana vihiny milanja 30 kg; ireo no tena loharanon' ny fitambarana singa famonoana bibikely, anisan' izany ny azadiraktinina (C35H44O16). Ny herin' ny azadiraktinina dia mora lefin' ny hazavana. Ny azadiraktinina dia manakana ny fivoaran' ny olitra ho bibikely lehibe, sady mahatonha ny fandevonan-kanina ao amin' ny olitra tsy hiasa. Betsaka azadiraktinina, ny menaka azo avy amin' ny voan' ny nimo izay ampiasaina ho toy ny fanafody kankana, saingy misy poizina lehibe ho an' ny olombelona. Ity menaka ity, izay antsoina hoe menaka nimo, dia azo avy amin' ny famiazana mangatsiaka ny voa. Tokony hatao ny fanadiovana mba hahazoana vokatra tsara kalitao. Ny habetsahan' ny azadiraktinina ao anaty voa dia miovaova be arakaraka ny toetrandro, ny toetry ny nofon-tany ary ny toetran' ilay hazo. Ny hazo iray dia mety mamokatra azadiraktinina miovaova hanetsahana isan-taona. Nasehon' ny manam-pahaizan fa tsy ny azadiraktinina irery no akora miasa ao amin' ny nimo. Any [[Soisa]], ny azadiraktinina avy amin' ny nimo dia nahazo fankatoavana amin' ny fambolena biôlôjika hamonoana bibikely sy ''Acarina'', manohitra ny ''Aphidoidea'' sy bibikely mpanimba fambolena fihinam-boa sy [[legioma]]. Na izany aza dia heverina ho mampidi-doza ho an' ny tontolo anaty rano ny azadiraktinina. * [[Kayo]] lvlmm043gl3k2lzgm3wbhuh29nqh90i 1093694 1093693 2025-01-03T19:35:47Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093694 wikitext text/x-wiki [[Sary:Neem tree leaves.JPG|vignette|347x347px|Ny ravin' ny nimo]] Ny '''nimo''' dia hazo teratany any [[India]], ao amin' ny fianakaviana ''Meliaceae''. Avy amin' ny [[Fiteny bengaly|teny bengaly]] hoe নিম / ''nim'' io anarany amin' ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] io. Ny anarany ara-tsiansa dia '''''Azadirachta indica'''''. Iray amin' ny karazana roa ao amin' ny vondron-karazana ''Azadirachta'' izy io ary teratany ao amin' ny [[Zana-Kôntinenta Indiana|Zana-kôntinenta Indiana]] ([[India]], [[Nepaly]], [[Pakistàna]], [[Bangladesy]] ary [[Srilanka]]). Amin' ny ankapobeny dia afaka maniry any amin' ny faritra mafana izy io. Ny voany sy ny vihiny no akana ny menaka nimo. Amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] izy dia atao hoe ''margousier'' na ''margosier''''',''' fa amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] kosa dia == Ny mombamomba azy == [[Sary:Neem-Tree.jpg|vignette|Nimo any amin' ny Fankakan' i [[Maharashtra]] any [[India]]]] Ny nimo dia hazo mitombo haingana, izay mahatratra 20 m ny haavony, ary mahalana kokoa ny 35 ka hatramin' ny 40 m. Maitso foana ny raviny, saingy mety hihintsana amin' ny [[haintany]] na aretina mafy. Malalaka sy mivelatra ny sampany. Ny vondron-dravina somary matevina dia boribory ary mety hahatratra 15-20 m ny savaivony amin' ny hazo tantitra. Ny raviny dia mirefy 20 ka hatramin' ny 40 sm ny halavany, miaraka amin' ny [[zana-pelana]] maitso matroka miisa 20 hatramin' ny 30 izay manana halava 3 ka hatramin' ny 8 sm. Matetika no tsy misy ny zana-pelana farany. Fohy ny [[tangozan-dravina]]. [[Sary:Fleurs de Neem.jpg|vignette|329x329px|Vonin' ny nimo]] Mipoitra amin' ny volana [[Janoary]] ka hatramin' ny [[Mey]] any amin' ny faritra mafana ny voniny fotsy sy mamerovero. Izy ireo dia mipetaka eny amin' ny katsaoka fanampiny mitsotsorika mirefy hatramin' ny 25 sm. Ny [[vondrombony]], izay misampana hatramin' ny ambaratonga fahatelo, dia mitondra voninkazo 150 hatramin' ny 250. Ny voninkazo tsirairay dia manana halava 5-6 mm sy sakany 8-11 mm. [[Sary:Unripe Neem fruits.jpg|vignette|179x179px|Voa-nimo manta]] [[Sary:Bark (5059231711).jpg|vignette|222x222px|Hodi-nimo]] Ny voany dia mitovitovy amin' ny an' ny [[Ôliva (zavamaniry)|ôliva]], manana halava eo amelanelan' ny 1,4 sy 2,8 sm sy savaivo 1,0 hatramin' ny 1,5 sm. Ny hoditra ivelan' ny voany dia manify sady misy nofony (hoditra afovoany) mamy-mangidy izany fotsy manopy mavo ary tena misy [[tsiraka]]. Ny hoditra afovoany dia manana hateviny 0,3-0,5 sm. Ny hoditra anatiny fotsy sy mafin' ny voankazo dia misy vihy iray, mahalana roa na telo, lavalava miaraka amin' ny fonom-bihy miloko volontany. == Fampiasana azy == Any [[India]], ny ravin' ny nimo dia hamainina ary apetraka ao anaty vata misy lamba mba hisakanna ny [[bibikely]] tsy hihinana ny fitafiana, sy ao anaty vata fitehirizam-bary. Manampy amin' ny fandroahana [[moka]] ny fandoroana ny raviny maina. Rehefa lehibe ny hazo nimo dia afaka mamokatra voany hatramin' ny 50 kg, izay ahazoana vihiny milanja 30 kg; ireo no tena loharanon' ny fitambarana singa famonoana bibikely, anisan' izany ny azadiraktinina (C35H44O16). Ny herin' ny azadiraktinina dia mora lefin' ny hazavana. Ny azadiraktinina dia manakana ny fivoaran' ny olitra ho bibikely lehibe, sady mahatonha ny fandevonan-kanina ao amin' ny olitra tsy hiasa. Betsaka azadiraktinina, ny menaka azo avy amin' ny voan' ny nimo izay ampiasaina ho toy ny fanafody kankana, saingy misy poizina lehibe ho an' ny olombelona. Ity menaka ity, izay antsoina hoe menaka nimo, dia azo avy amin' ny famiazana mangatsiaka ny voa. Tokony hatao ny fanadiovana mba hahazoana vokatra tsara kalitao. Ny habetsahan' ny azadiraktinina ao anaty voa dia miovaova be arakaraka ny toetrandro, ny toetry ny nofon-tany ary ny toetran' ilay hazo. Ny hazo iray dia mety mamokatra azadiraktinina miovaova hanetsahana isan-taona. Nasehon' ny manam-pahaizan fa tsy ny azadiraktinina irery no akora miasa ao amin' ny nimo. Any [[Soisa]], ny azadiraktinina avy amin' ny nimo dia nahazo fankatoavana amin' ny fambolena biôlôjika hamonoana bibikely sy ''Acarina'', manohitra ny ''Aphidoidea'' sy bibikely mpanimba fambolena fihinam-boa sy [[legioma]]. Na izany aza dia heverina ho mampidi-doza ho an' ny tontolo anaty rano ny azadiraktinina. * [[Kasy]] 2vkbso07m1bkyfylss4hzj9s5op9xi8 1093696 1093694 2025-01-03T19:49:52Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093696 wikitext text/x-wiki [[Sary:Neem tree leaves.JPG|vignette|347x347px|Ny ravin' ny nimo]] Ny '''nimo''' dia hazo teratany any [[India]], ao amin' ny fianakaviana ''Meliaceae''. Avy amin' ny [[Fiteny bengaly|teny bengaly]] hoe নিম / ''nim'' io anarany amin' ny [[Fiteny malagasy|teny malagasy]] io. Ny anarany ara-tsiansa dia '''''Azadirachta indica'''''. Iray amin' ny karazana roa ao amin' ny vondron-karazana ''Azadirachta'' izy io ary teratany ao amin' ny [[Zana-Kôntinenta Indiana|Zana-kôntinenta Indiana]] ([[India]], [[Nepaly]], [[Pakistàna]], [[Bangladesy]] ary [[Srilanka]]). Amin' ny ankapobeny dia afaka maniry any amin' ny faritra mafana izy io. Ny voany sy ny vihiny no akana ny menaka nimo. Amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] izy dia atao hoe ''margousier'' na ''margosier''''',''' fa amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] kosa dia == Ny mombamomba azy == [[Sary:Neem-Tree.jpg|vignette|Nimo any amin' ny Fankakan' i [[Maharashtra]] any [[India]]]] Ny nimo dia hazo mitombo haingana, izay mahatratra 20 m ny haavony, ary mahalana kokoa ny 35 ka hatramin' ny 40 m. Maitso foana ny raviny, saingy mety hihintsana amin' ny [[haintany]] na aretina mafy. Malalaka sy mivelatra ny sampany. Ny vondron-dravina somary matevina dia boribory ary mety hahatratra 15-20 m ny savaivony amin' ny hazo tantitra. Ny raviny dia mirefy 20 ka hatramin' ny 40 sm ny halavany, miaraka amin' ny [[zana-pelana]] maitso matroka miisa 20 hatramin' ny 30 izay manana halava 3 ka hatramin' ny 8 sm. Matetika no tsy misy ny zana-pelana farany. Fohy ny [[tangozan-dravina]]. [[Sary:Fleurs de Neem.jpg|vignette|329x329px|Vonin' ny nimo]] Mipoitra amin' ny volana [[Janoary]] ka hatramin' ny [[Mey]] any amin' ny faritra mafana ny voniny fotsy sy mamerovero. Izy ireo dia mipetaka eny amin' ny katsaoka fanampiny mitsotsorika mirefy hatramin' ny 25 sm. Ny [[vondrombony]], izay misampana hatramin' ny ambaratonga fahatelo, dia mitondra voninkazo 150 hatramin' ny 250. Ny voninkazo tsirairay dia manana halava 5-6 mm sy sakany 8-11 mm. [[Sary:Unripe Neem fruits.jpg|vignette|179x179px|Voa-nimo manta]] [[Sary:Bark (5059231711).jpg|vignette|222x222px|Hodi-nimo]] Ny voany dia mitovitovy amin' ny an' ny [[Ôliva (zavamaniry)|ôliva]], manana halava eo amelanelan' ny 1,4 sy 2,8 sm sy savaivo 1,0 hatramin' ny 1,5 sm. Ny hoditra ivelan' ny voany dia manify sady misy nofony (hoditra afovoany) mamy-mangidy izany fotsy manopy mavo ary tena misy [[tsiraka]]. Ny hoditra afovoany dia manana hateviny 0,3-0,5 sm. Ny hoditra anatiny fotsy sy mafin' ny voankazo dia misy vihy iray, mahalana roa na telo, lavalava miaraka amin' ny fonom-bihy miloko volontany. == Fampiasana azy == Any [[India]], ny ravin' ny nimo dia hamainina ary apetraka ao anaty vata misy lamba mba hisakanna ny [[bibikely]] tsy hihinana ny fitafiana, sy ao anaty vata fitehirizam-bary. Manampy amin' ny fandroahana [[moka]] ny fandoroana ny raviny maina. Rehefa lehibe ny hazo nimo dia afaka mamokatra voany hatramin' ny 50 kg, izay ahazoana vihiny milanja 30 kg; ireo no tena loharanon' ny fitambarana singa famonoana bibikely, anisan' izany ny azadiraktinina (C35H44O16). Ny herin' ny azadiraktinina dia mora lefin' ny hazavana. Ny azadiraktinina dia manakana ny fivoaran' ny olitra ho bibikely lehibe, sady mahatonha ny fandevonan-kanina ao amin' ny olitra tsy hiasa. Betsaka azadiraktinina, ny menaka azo avy amin' ny voan' ny nimo izay ampiasaina ho toy ny fanafody kankana, saingy misy poizina lehibe ho an' ny olombelona. Ity menaka ity, izay antsoina hoe menaka nimo, dia azo avy amin' ny famiazana mangatsiaka ny voa. Tokony hatao ny fanadiovana mba hahazoana vokatra tsara kalitao. Ny habetsahan' ny azadiraktinina ao anaty voa dia miovaova be arakaraka ny toetrandro, ny toetry ny nofon-tany ary ny toetran' ilay hazo. Ny hazo iray dia mety mamokatra azadiraktinina miovaova hanetsahana isan-taona. Nasehon' ny manam-pahaizan fa tsy ny azadiraktinina irery no akora miasa ao amin' ny nimo. Any [[Soisa]], ny azadiraktinina avy amin' ny nimo dia nahazo fankatoavana amin' ny fambolena biôlôjika hamonoana bibikely sy ''Acarina'', manohitra ny ''Aphidoidea'' sy bibikely mpanimba fambolena fihinam-boa sy [[legioma]]. Na izany aza dia heverina ho mampidi-doza ho an' ny tontolo anaty rano ny azadiraktinina. 8hi3cp1h3zwxvlxzvi0jgl4cgl4p9ii Nosin' i Pasifika 0 290276 1093721 1093223 2025-01-03T22:51:18Z 41.213.235.225 1093721 wikitext text/x-wiki [[Sary:Pacific Culture Areas.jpg|vignette|344x344px|Ny faritra telo lehibe any Pasifika]] Ny '''nosin' i Pasifika''' dia vondrona misy [[nosy]] eo anelanelan' ny 20 000 sy 30 000 any amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]]. Ny sasany amin' izy ireo dia an' ny [[Vondro-nosy Maley|Insolindia]], ny hafa an' i [[Ôseania]] ([[Melanezia]] sy [[Mikrônezia (faritra)|Mikrônezia]] ary [[Pôlinezia]].). Any amin' ny [[Ila-bolantany|ilabolantany]] avaratra, dia ahitana vondrona mitoka-monina (ny vondro-nosy japôney, ny vondro-nosy aleotiana) na nosy mahaleo tena (Sakhalin). == Nosy melaneziana == === Melanezia Andrefana === * Ny vondro-nosy Bismarck sy ny nosy maro hafa any atsinanan' i [[Ginea Vaovao]]; * Bougainville sy ny nosy Buka; * ny [[Nosy Sôlômôna|vondro-nosy Sôlômôna]]. === Melanezia Atsinanana === * ny vondro-nosy Santa Cruz * i [[Vanoato|Vanuatu]] * [[Kaledônia-Vaovao|Nouvelle Calédonie]] * [[Fijy]] === Nosy any amin' ny faritr' i Aostralia sy i Zelandy Vaovao === * ny nosy Lord Howe * ny nosy Norfolk [[sokajy:Nosy ny Ranomasimbe Pasifika]] == Mikrônezia == * ny vondro-nosy Bonin Islands sy ny ny vondro-nosy Volcano * ny nosy Marcus * ny vondro-nosy Marianas Avaratra * ny vondro-nosy Marianas Atsimo * ny vondro-nosy Caroline * i [[Naoro|Nauru]] sy i Banaba * ny nosy Wake * i Palau * ny vondro-nosy Marshall * ny vondro-nosy Gilbert ([[Kiribaty]]) == Nosy pôlineziana == === Pôlinezia Afovoany === * Johnston Atoll * ny vondro-nosy Phoenix * ny vondro-nosy Line * ny nosy Howland, ny nosy Baker, ny nosy Jarvis, ny nosy Malden ary ny nosy Starbuck * i [[Tovalo|Tuvalu]], i Tokelau ary ny vondro-nosy Cook Avaratra (Pukapuka, Nassau, Rakahanga, Manihiki, Penrhyn, Suwarrow and Palmerston) === Pôlinezia Andrefana === * i [[Tônga]] * i [[Samôa]] * i Wallis sy Futuna * i Niue === Pôlinezia Atsinanana === * ny sisa amin' ny vondro-nosy Cook * ny vondro-nosy Austral * ny vondro-nosy Society * ny vondro-nosy Tuamotu sy ny vondro-nosy Pitcairn * ny nosy Paska ary Salas y Gómez * ny vondro-nosy Marquesas === Pôlinezia Avaratra === * ny vondro-nosy [[Hawaii]] === Nosy ôseaniana any Pasifika Atsinanana === * ny vondro-nosy Revillagigedo * ny nosy Cocos sy ny nosy Malpelo * ny nosy Clipperton * ny vondro-nosy Galápagos * ny vondro-nosy Desventuradas * ny vondro-nosy Juan Fernández 8jnl8rl4g8b9ynu1i0c2gaygkuu6kso Diogo Dias (tantsambo) 0 290281 1093719 1093253 2025-01-03T22:48:52Z 41.213.235.225 1093719 wikitext text/x-wiki [[Sary:Detail of Diogo Dias's ship (Cabral Armada).jpg|vignette|294x294px|''Cabral Armada'' (sambon' i Diogo Dias)]] I '''Diogo Dias''', fantatra koa amin' ny anarana hoe '''Diogo Gomes''', dia Pôrtogey mpikaroka tany vaovao sy tantsambo niaina amin' ny taonjato faha-15. Rahalahin' i Bartolomeu Dias izy ary nahita ny sasany amin' ny vondro-nosy [[Kapvera|Cabo Verde]] ([[Kapvera]]) niaraka amin' i António Noli. Mety teraka talohan' ny taona 1450 izy ary maty taorian' ny taona 1500. == Fiainany == I Diogo Dias dia voalaza tamin' ny Aogositra 1487 ho kapitenin' ny sambo famatsiana niaraka tamin' ny rahalahiny Bartolomeu Dias izay nandeha sambo nankany Cape of Good Hope. I João de Santiago no mpanamory an' io sambo io, izay niaraka tamin' i [[Diogo Cão]] tamin' ny diany nankany amin' ny ony [[Congo (ony)|Congo.]] I Diogo Dias dia nandray anjara tamin' ny fahitana ny lalana an-dranomasina avy any [[Pôrtogaly]] mankany [[India]] amin' ny maha mpirakitra tantara sy mpanoratra teny amin' ny sambon' i [[Vasco de Gama|Vasco da Gama]]. Tompon' andraikitra tamin' ny tobim-barotra pôrtogey maro vao naorina tao [[Kolkata|Calcutta]], dia nogadrain' ny manam-pahefana teo an-toerana izy nefa afaka nandositra. Avy eo izy dia nandray anjara tamin' ny diabe notarihin' i [[Pedro Álvares Cabral]] tany India ary anisan' ny tao amin' ny ekipa tonga tany [[Brezila]] tamin' ny Avrily 1500. Ny taratasy ho an' ny mpanjaka Manuel momba ny fahitana an' i Brezila dia namariparitra azy ho "lehilahy tsara fanahy sy mahafatifaty", ary niandraikitra ''almoxarife'' ao Sacavém. Izany taratasy izany kosa dia milazalaza ny fomba nitondrany mpitsoka kôrnemiozan' ny ekipany ho any amin' ny morontsiraka nisy ny tompon-tany, tamin' ny Alahady 26 Avrily 1500, ary niara-nandihy tamin' izy ireo sady nihazona ny tanan' izy iireo, ka nahatalanjona azy ireo sy nahafalifaly azy ireo. Noho ny tafio-drivotra mahery, ny sambony dia tafasaraka tamin' ny sambon' i Pedro Alvarez Cabral tamin' ny volana Mey 1500 tao amin' ny Cape of Good Hope. Nijery ny zava-misy teny amin' ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]] teo amin’ ny fidirana mankao amin’ ny [[Ranomasina Mena]] ny sambony avy eo. Taty aoriana dia mety ho izy no Eorôpeana voalohany nahitany nosy [[La Réunion]] sy i [[Maorisy]], izay samy ao atsinanan’ i [[Madagasikara]], manodidina ny Jolay 1500. Tamin' ny 10 Aogositra 1500, izy no Eorôpeana voalohany nahita an' i Madagasikara, izay nantsoiny hoe Nosy São Lourenço. Niverina tany Pôrtogaly izy taorian’ izay, ary nandalo an' i [[Môzambika]], any amin' ny morontsiraka atsinanan' i [[Afrika]]. Tany amin' ny morontsirak' i Cabo Verde, dia sendra ny sambo efatra tamin' ny diabe notarihin' i Pedro Álvares Cabral ho any India teo aloha, izay teny an-dalana hiverina toa azy. Tsy fantatra ny daty marina sy ny toerana nahafatesany. [[Sokajy:Mpanao portogey]] [[Sokajy:Tantaran'i Madagasikara]] iepl8tcoui9hjjqmncyfc9de12p2kw7 South Atlantic Petroleum 0 290319 1093710 1093487 2025-01-03T22:34:52Z 41.213.235.225 [[Sokajy:Orinasa nizeriana]] 1093710 wikitext text/x-wiki Ny '''South Atlantic Petroleum''', fantatra ihany koa amin' ny hoe '''SAPETRO''', dia orinasa [[Nizerià|nizeriana]] mpikaroka sy mpamokatra [[solitany]] sy [[etona voajanahary]]<ref>"[[:en:South_Atlantic_Petroleum#cite_note-1|South Atlantic Petroleum Ltd - Company Profile and News"]]. ''Bloomberg.com''. Retrieved 2024-02-01.</ref>, izay mandray anjara amin' ny fampandrosoana ny saha an-dranomasina lalina (''[[:en:Deepwater_drilling|en]]'') Akpo (''[[:en:Akpo|en]]''), any amoron-tsirak' i [[Port Harcourt]]. I Theophilus Danjuma no filohany<ref>"[https://www.sapetro.com/ The South Atlantic Petroleum Website]". Retrieved 16 November 2010.</ref>. == Loharano sy fanamarihana == [[Sokajy:Orinasa nizeriana]] huczlze7asngcndsm809rxpvra4ojlc Marex Petroleum Corporation 0 290320 1093712 1093489 2025-01-03T22:36:08Z 41.213.235.225 1093712 wikitext text/x-wiki Ny '''Marex Petroleum Corporation''' dia orinasa [[Etazonia|amerikana]] mpikaroka sy mpamokatra [[solitany]] sy [[etona voajanahary]] misehatra any [[Frantsa]] ao amin' ny Basin Aquitain ao amin' ny Faritr' i Parentis sy ao amin' ny [[Lakandranon' i Môzambika]] any amoron' ny nosy [[Nosy Juan de Nova|Juan de Nova]] izay anisan' ny [[Nosy Miparitaka]]. == Jereo koa == * [[Nosy Miparitaka]] * [[Nosy Juan de Nova|Juan de Nova]] [[Sokajy:Orinasa amerikana]] muds10adsxjfe3ya7pn07rj7myaue0g 1093713 1093712 2025-01-03T22:37:30Z 41.213.235.225 1093713 wikitext text/x-wiki Ny '''Marex Petroleum Corporation''' dia orinasa [[Etazonia|amerikana]] mpikaroka sy mpamokatra [[solitany]] sy [[etona voajanahary]] misehatra any [[Frantsa]] ao amin' ny Basin Aquitain ao amin' ny Faritr' i Parentis sy ao amin' ny [[Lakandranon' i Môzambika]] any amoron' ny nosy [[Nosy Juan de Nova|Juan de Nova]] izay anisan' ny [[Nosy Miparitaka]]. == Jereo koa == * [[Nosy Miparitaka]] * [[Nosy Juan de Nova|Juan de Nova]] [[Sokajy:Orinasa amerikanina]] ldq6crccuny4na8d4gw7mi6w2217j3z Sofala (tanàna tranainy) 0 290358 1093686 2025-01-03T12:39:35Z Thelezifor 15140 Tanàna tranainy izay heverina ho seranan-tsambo lehibe tao Môzambika. 1093686 wikitext text/x-wiki [[Sary:Sofala1683.jpg|vignette|449x449px|Sarin' i Sofala tamin'ny taona 1683, nataon' i Alain Manesson Mallet, mpahay jeôgrafia (1630? -1706?), tao amin' ny ''Famariparitany an' Izao Rehetra Izao''.]] I '''Sofala''' dia tanàna tranainy ao akaikin' i Nova Sofala ankehitriny, sady heverina ho seranan-tsambo lehibe tao amin' ny Fanjakana Mônômôtapa, eo amin' ny reniranon' i Sofala, ao amin' ny [[Faritanin' i Sofala|faritany]] mitovy anarana aminy, any [[Môzambika]]. Mpivarotra sy tantsambo [[Sômaly (vahoaka)|sômaly]] no nanorina azy io. Toerana manan-danja amin' ny varotra [[volamena]] ity tanàna ity izay teo ambany fanapahan' ny Soltanatan' i Kilwa hatramin' ny taonjato faha-15 nahatongavan' ny Pôrtogey. Nihena ny asa ara-toekarena tao aminy avy eo, nihakely ny tanàna ary namela sisan-javatra vitsivitsy izay hita ao amin' ny tanàna vavao. hknk2gnrhwynrc19wm8t2jpp52rmeom 1093714 1093686 2025-01-03T22:38:18Z 41.213.235.225 1093714 wikitext text/x-wiki [[Sary:Sofala1683.jpg|vignette|449x449px|Sarin' i Sofala tamin'ny taona 1683, nataon' i Alain Manesson Mallet, mpahay jeôgrafia (1630? -1706?), tao amin' ny ''Famariparitany an' Izao Rehetra Izao''.]] I '''Sofala''' dia tanàna tranainy ao akaikin' i Nova Sofala ankehitriny, sady heverina ho seranan-tsambo lehibe tao amin' ny Fanjakana Mônômôtapa, eo amin' ny reniranon' i Sofala, ao amin' ny [[Faritanin' i Sofala|faritany]] mitovy anarana aminy, any [[Môzambika]]. Mpivarotra sy tantsambo [[Sômaly (vahoaka)|sômaly]] no nanorina azy io. Toerana manan-danja amin' ny varotra [[volamena]] ity tanàna ity izay teo ambany fanapahan' ny Soltanatan' i Kilwa hatramin' ny taonjato faha-15 nahatongavan' ny Pôrtogey. Nihena ny asa ara-toekarena tao aminy avy eo, nihakely ny tanàna ary namela sisan-javatra vitsivitsy izay hita ao amin' ny tanàna vavao. [[Sokajy:Mozambika]] q92alqs7ee4jhlcchrbndqwfy9hvmxl 1093715 1093714 2025-01-03T22:39:08Z 41.213.235.225 1093715 wikitext text/x-wiki [[Sary:Sofala1683.jpg|vignette|449x449px|Sarin' i Sofala tamin'ny taona 1683, nataon' i Alain Manesson Mallet, mpahay jeôgrafia (1630? -1706?), tao amin' ny ''Famariparitany an' Izao Rehetra Izao''.]] I '''Sofala''' dia tanàna tranainy ao akaikin' i Nova Sofala ankehitriny, sady heverina ho seranan-tsambo lehibe tao amin' ny Fanjakana Mônômôtapa, eo amin' ny reniranon' i Sofala, ao amin' ny [[Faritanin' i Sofala|faritany]] mitovy anarana aminy, any [[Môzambika]]. Mpivarotra sy tantsambo [[Sômaly (vahoaka)|sômaly]] no nanorina azy io. Toerana manan-danja amin' ny varotra [[volamena]] ity tanàna ity izay teo ambany fanapahan' ny Soltanatan' i Kilwa hatramin' ny taonjato faha-15 nahatongavan' ny Pôrtogey. Nihena ny asa ara-toekarena tao aminy avy eo, nihakely ny tanàna ary namela sisan-javatra vitsivitsy izay hita ao amin' ny tanàna vavao. [[Sokajy:Tantaran'i Môzambika]] qi2gjekaxfvrgap8bofqqsxkkuz7e69 Rôsmarina 0 290359 1093690 2025-01-03T18:13:55Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 Pejy noforonina tamin'ny « [[Sary:Rosemary_Plant.jpg|thumb|Rôsmarina]] Ny '''rôsmarina''', dia kirihitra misy ravina manitra, maitso maitso, toy ny fanjaitra ary [[voninkazo]] fotsy, mavokely, volomparasy na manga. Izy io dia teratany any amin'ny faritr'i [[Ranomasina Mediteranea|Mediteranea]], ary koa [[Pôrtôgaly]] sy [[Espaina]]. Fantatra amin'ny anarana siantifika ''Rosmarinus officinalis''. Izy io dia mpikambana ao amin'ny fianakaviana Lamiaceae, izay ahitana anana fanafody sy... » 1093690 wikitext text/x-wiki [[Sary:Rosemary_Plant.jpg|thumb|Rôsmarina]] Ny '''rôsmarina''', dia kirihitra misy ravina manitra, maitso maitso, toy ny fanjaitra ary [[voninkazo]] fotsy, mavokely, volomparasy na manga. Izy io dia teratany any amin'ny faritr'i [[Ranomasina Mediteranea|Mediteranea]], ary koa [[Pôrtôgaly]] sy [[Espaina]]. Fantatra amin'ny anarana siantifika ''Rosmarinus officinalis''. Izy io dia mpikambana ao amin'ny fianakaviana Lamiaceae, izay ahitana anana fanafody sy maro hafa. 3vvfn14nr46hraj7xalnqtgpfqrt0mk 1093691 1093690 2025-01-03T18:14:11Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 1093691 wikitext text/x-wiki [[Sary:Rosemary_Plant.jpg|thumb|Rôsmarina]] Ny '''rôsmarina''', dia kirihitra misy ravina manitra, maitso maitso, toy ny fanjaitra ary [[voninkazo]] fotsy, mavokely, volomparasy na manga. Izy io dia teratany any amin'ny faritr'i [[Ranomasina Mediteranea|Mediteranea]], ary koa [[Pôrtogaly]] sy [[Espaina]]. Fantatra amin'ny anarana siantifika ''Rosmarinus officinalis''. Izy io dia mpikambana ao amin'ny fianakaviana Lamiaceae, izay ahitana anana fanafody sy maro hafa. 3i7gxtqkepr8jyoko36vkk01thannhx Kasy 0 290360 1093695 2025-01-03T19:46:43Z 2806:2F0:55C1:CC29:95DD:FBAF:D7C9:9393 Pejy noforonina tamin'ny « [[Sary:Gui1_cashewfruit2.jpg|thumb|Kasy]] Ny '''kasy''' dia [[anarana]] mahazatra amin'ny hazo maitso maitso tropikaly ''Anacardium'', ao amin'ny fianakaviana ''Anacardiaceae''. Teratany any [[Amerika Atsimo]] izy io ary loharanon'ny voanjo sy ny paoma kasy, [[voankazo]] fanampiny. Mety hahatratra 14 metatra (46 feet) ny haavon’ilay hazo, fa ny voly, mitombo hatramin’ny 6 m (20 ft), dia mahazo tombony kokoa, miaraka amin’ny fahamatorana aloha kokoa sy n... » 1093695 wikitext text/x-wiki [[Sary:Gui1_cashewfruit2.jpg|thumb|Kasy]] Ny '''kasy''' dia [[anarana]] mahazatra amin'ny hazo maitso maitso tropikaly ''Anacardium'', ao amin'ny fianakaviana ''Anacardiaceae''. Teratany any [[Amerika Atsimo]] izy io ary loharanon'ny voanjo sy ny paoma kasy, [[voankazo]] fanampiny. Mety hahatratra 14 metatra (46 feet) ny haavon’ilay hazo, fa ny voly, mitombo hatramin’ny 6 m (20 ft), dia mahazo tombony kokoa, miaraka amin’ny fahamatorana aloha kokoa sy ny vokatra lehibe kokoa. Azo hanina ny voanjo voanjo ary hohanina ho an'ny tenany ho sakafo maivana, ampiasaina amin'ny fomba fanamboarana. efaor1k7z0iighgr3yr88wnc288nzvr Cherkasy 0 290361 1093697 2025-01-03T21:18:12Z 41.213.235.225 Pejy noforonina tamin'ny « {{Coord|49|25|N|36|57|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary= }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dnipr]] ==Gallery== <gallery> </galler... » 1093697 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|36|57|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary= }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dnipr]] ==Gallery== <gallery> </gallery> {{reflist}} {{commonscat|Cherkasy}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] nui7t9p3z7ig7r5got1j5iszvzhh3cu 1093698 1093697 2025-01-03T21:20:43Z 41.213.235.225 1093698 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary=Чоловіча гімназія Черкаси.jpg |saina=COA Cherkasy, Cherkaska, Ukraine.svg }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dnipr]] ==Gallery== <gallery> </gallery> {{reflist}} {{commonscat|Cherkasy}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] lace50gsbt3fifut2xc1r6yb8qsdv9h 1093699 1093698 2025-01-03T21:22:03Z 41.213.235.225 1093699 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary=Чоловіча гімназія Черкаси.jpg |saina=COA Cherkasy, Cherkaska, Ukraine.svg }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dniepr]] ==Gallery== <gallery> </gallery> {{reflist}} {{commonscat|Cherkasy}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] qksiif6tuho8jgvav5zfcisxsec2qzq 1093701 1093699 2025-01-03T21:26:19Z 41.213.235.225 1093701 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary=Чоловіча гімназія Черкаси.jpg |saina=COA Cherkasy, Cherkaska, Ukraine.svg }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy]], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dniepr]] ==Gallery== <gallery> </gallery> {{reflist}} {{commonscat|Cherkasy}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 82p6w1gbid5fdinjbgyomqf41jkb8eq 1093704 1093701 2025-01-03T22:01:46Z 41.213.235.225 1093704 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Cherkasy |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra=[[Cherkasy Oblast]] |isam-ponina=269.836 |velarantany=69,08 |ben'ny tanàna=Serhij Odarytsch |sary=Чоловіча гімназія Черкаси.jpg |saina=COA Cherkasy, Cherkaska, Ukraine.svg }} '''Cherkasy''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]] : ''Черкаси'' ) dia tanàna ao amin'ny faritanin'i [[Cherkasy]], misy mponina 269.000 ao afovoan'i {{Okraina}}. Cherkasy dia eo amin'ny sisiny ankavanan'ny [[Dniepr]] ==Gallery== <gallery> </gallery> [[en:Cherkasy]] {{reflist}} {{commonscat|Cherkasy}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] a9xu48jfv4o2ptwgnasfpn8ncb3r655 Черкаси 0 290362 1093700 2025-01-03T21:25:38Z 41.213.235.225 Pejy fihodinana mankany [[Cherkasy]] 1093700 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Cherkasy]] 832p4smj6wrkif9j3g7pmtcknsa55ra Kramatorsk 0 290363 1093706 2025-01-03T22:16:39Z 41.213.235.225 Pejy noforonina tamin'ny « {{Coord|48|43|N|37|31|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Sevastopol |firenena= {{Okraina}} |isam-ponina=416.263 |velarantany=864 |ben'ny tanàna= |sary=Flag of Sevastopol.svg }} '''Kramatorsk''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Краматорськ'' ) dia tanàna lehibe misy mponina 160.000 eo ho eo (2016) ao amin'ny faritr'i Donetsk any atsinanan'i {{Okraina}}. == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], Cherson... » 1093706 wikitext text/x-wiki {{Coord|48|43|N|37|31|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Sevastopol |firenena= {{Okraina}} |isam-ponina=416.263 |velarantany=864 |ben'ny tanàna= |sary=Flag of Sevastopol.svg }} '''Kramatorsk''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Краматорськ'' ) dia tanàna lehibe misy mponina 160.000 eo ho eo (2016) ao amin'ny faritr'i Donetsk any atsinanan'i {{Okraina}}. == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} {{commonscat}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 1b526ubnj3828zhugoja7mu7m5l44yg 1093707 1093706 2025-01-03T22:18:02Z 41.213.235.225 1093707 wikitext text/x-wiki {{Coord|48|43|N|37|31|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Sevastopol |firenena= {{Okraina}} |isam-ponina=147.145 |velarantany=356 |ben'ny tanàna= |sary= |saina=Coat_of_arms_Kramatorsk.svg }} '''Kramatorsk''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Краматорськ'' ) dia tanàna lehibe misy mponina 160.000 eo ho eo (2016) ao amin'ny faritr'i Donetsk any atsinanan'i {{Okraina}}. == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} {{commonscat}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] t3abzrtqd2kemlr2ub4tdrpz3prnxls 1093708 1093707 2025-01-03T22:19:12Z 41.213.235.225 1093708 wikitext text/x-wiki {{Coord|48|43|N|37|31|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Sevastopol |firenena= {{Okraina}} |isam-ponina=147.145 |velarantany=356 |ben'ny tanàna= |sary= |saina=Coat_of_arms_Kramatorsk.svg }} [[File:Палац культури та техніки, Краматорськ DJI 0031.jpg|thumb|left|Kramatorsk]] '''Kramatorsk''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Краматорськ'' ) dia tanàna lehibe misy mponina 160.000 eo ho eo (2016) ao amin'ny faritr'i Donetsk any atsinanan'i {{Okraina}}. == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} {{commonscat}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 8w8kb0stu15jyuc4so6h1gkziom5auo 1093722 1093708 2025-01-03T23:01:17Z 41.213.235.225 1093722 wikitext text/x-wiki {{Coord|48|43|N|37|31|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Kramatorsk |firenena= {{Okraina}} |isam-ponina=147.145 |velarantany=356 |ben'ny tanàna= |sary= |saina=Coat_of_arms_Kramatorsk.svg }} [[File:Палац культури та техніки, Краматорськ DJI 0031.jpg|thumb|left|Kramatorsk]] '''Kramatorsk''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Краматорськ'' ) dia tanàna lehibe misy mponina 160.000 eo ho eo (2016) ao amin'ny faritr'i Donetsk any atsinanan'i {{Okraina}}. == Jereo koa == * [[Okraina]] Tanàna hafa any Okraina: [[Bakhmut]], [[Chernobyl]], [[Cherson]], [[Donetsk]], [[Kiev]], [[Kharkiv]], [[Lugansk]] [[Melitopol]], [[Mykolaiv]], [[Odessa]], [[Sevastopol]], [[Sumy]], [[Zaporizhia]] {{reflist}} {{commonscat}} [[en:Kramatorsk]] [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 9246b6l48ks6zboam6ftv1tf112age1 Sokajy:Orinasa nizeriana 14 290364 1093711 2025-01-03T22:35:17Z 41.213.235.225 Pejy noforonina tamin'ny « [[Sokajy:Orinasa]] [[Sokajy:Nizeria]] » 1093711 wikitext text/x-wiki [[Sokajy:Orinasa]] [[Sokajy:Nizeria]] 6epcwhc58qxbirs2bogyxi3u6yvvr49 Sokajy:Mpanao portogey 14 290365 1093720 2025-01-03T22:49:36Z 41.213.235.225 Pejy noforonina tamin'ny « [[Sokajy:Mpanao]] [[Sokajy:Portogaly]] » 1093720 wikitext text/x-wiki [[Sokajy:Mpanao]] [[Sokajy:Portogaly]] 5cnzfvmjfmj5qyoazu45z74jh3nqeor Simferopol 0 290366 1093723 2025-01-03T23:18:46Z 41.213.235.225 Pejy noforonina tamin'ny « {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Simferopol |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra= |isam-ponina=337.285 |velarantany=101 |ben'ny tanàna= |sary= |saina= }}[[File:Karte der Krim.png|thumb|left|Krimea]] '''Simferopol''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Сімферополь'') , [[Fiteny tatara krimeana|Tatara]] ''Aqmescit'') dia renivohitry ny Repoblika Autonome [[Krimea]] ao {{Okraina}} . Ny isam-ponina dia 337285 mponina tamin'n... » 1093723 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Simferopol |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra= |isam-ponina=337.285 |velarantany=101 |ben'ny tanàna= |sary= |saina= }}[[File:Karte der Krim.png|thumb|left|Krimea]] '''Simferopol''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Сімферополь'') , [[Fiteny tatara krimeana|Tatara]] ''Aqmescit'') dia renivohitry ny Repoblika Autonome [[Krimea]] ao {{Okraina}} . Ny isam-ponina dia 337285 mponina tamin'ny taona {{reflist}} [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 02grbgucwhc9re9xhb1d0oy1v23xhwn 1093724 1093723 2025-01-03T23:19:15Z 41.213.235.225 1093724 wikitext text/x-wiki {{Coord|49|25|N|32|03|E}} {{infobox tanàna |tanàna=Simferopol |firenena= {{Okraina}} |faritany= |faritra= |isam-ponina=337.285 |velarantany=101 |ben'ny tanàna= |sary= |saina= }}[[File:Karte der Krim.png|thumb|left|Krimea]] '''Simferopol''' ([[fiteny okrainiana|Okrainiana]]: ''Сімферополь'') , [[Fiteny tatara krimeana|Tatara]] ''Aqmescit'') dia renivohitry ny Repoblika Autonome [[Krimea]] ao {{Okraina}} . Ny isam-ponina dia 337285 mponina tamin'ny taona {{reflist}} [[en:Simferopol]] [[Sokajy:Tanàna ao Okraina]] [[Sokajy:Kaominina ao Okraina]] 9trvx2wy5khpwng9jb0fx5vn91johh2