Fanevan'ny kaominin'i Somme

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="mg">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>mgwiki</dbname>
    <base>https://mg.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Fandraisana</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.8</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Rakitra</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Manokana</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Dinika</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Mpikambana</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Dinika amin'ny mpikambana</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Dinika amin'ny Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Sary</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Dinika amin'ny sary</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Dinika amin'ny MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Endrika</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Dinika amin'ny endrika</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Fanoroana</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Dinika amin'ny fanoroana</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Sokajy</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Dinika amin'ny sokajy</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Discussion module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Fanevan'ny kaominin'i Somme</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11142</id>
    <revision>
      <id>1093729</id>
      <parentid>1092964</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T12:38:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kontributor 2K</username>
        <id>31390</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* B */ + Bussus-lès-Yaucourt (new commune as of 2025-01-01)</comment>
      <origin>1093729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39465" sha1="hcbqxjg0a07qjudx265vch9kzvwcrbx" xml:space="preserve">[[Image:Blason département fr Somme.svg|100px|right]]

== A ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Abbeville (Somme).svg |100 px]]
| '''[[Abbeville]]'''
''D'or aux trois bandes d'azur, à la bordure de gueules, au chef d'azur semé de fleurs de lys d'or.''

Devise : ''semper fidelis'' (toujours fidèle)

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason de la ville d'Acheux-en-Amiénois (80) Somme-France.svg|100 px]]
| '''[[Acheux-en-Amiénois]] '''
'' Parti de gueules et d'or, au 1er une hache d'or, au 2ème une clé contournée, de l'un dans l'autre. ''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Acheux-en-Vimeu .svg|100 px]]
| '''[[Acheux-en-Vimeu]]'''
''Parti : d'argent à la croix de sable, et aussi d'argent à l'aigle aussi de sable

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Aigneville (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Aigneville]]'''
''D'argent à l'orle d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Ailly-le-Haut-Clocher.svg|100 px]]
| '''[[Ailly-le-Haut-Clocher]]'''
''De gueules aux deux branches d'alisier d'argent passées en double sautoir, au chef échiqueté d'argent et d'azur de trois tires.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Ailly-sur-Noye (80) Somme-France.svg|100 px]]
| '''[[Ailly-sur-Noye]]'''
''D'argent au lion de gueules armé et couronné d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason_ville_fr_Airaines(80).svg|100 px]]
| '''[[Airaines]]'''
''De gueules à l'aigle d'argent accompagnée de 8 fleurs de lis d'or en orle.'' &lt;ref&gt;''http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm {{Wayback|url=http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm |date=20080610194810 }}&lt;/ref&gt;
|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Ailly-sur-Somme.svg|100 px]]
| '''[[Ailly-sur-Somme]]'''
''De gueules aux deux branches d'alisier d'argent passées en sautoir, au chef échiqueté d'azur et d'argent de trois tires.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Albert 80.svg|100 px]]
| '''[[Albert (Somme)|Albert]]'''
''Burelé d'argent et de gueules de dix pièces.''

Devise : ''vis mea ferrum'' (ma force est le fer)


|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Allenay.svg|100 px]]
| '''[[Allenay]]'''
''D'argent aux trois bandes de sable, à l'écusson du même brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason fr ville Amiens.svg|100 px]]
| '''[[Amiens]]'''
''De gueules au lierre d'argent, au chef d'azur semé de fleurs de lis d'or''

Devise : ''liliis tenaci vimine jungor'' (je suis liée aux lys par un puissant osier)

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Argoules.svg|100 px]]
| '''[[Argoules]]'''
''Palé d'or et de gueules de huit pièces.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Arguel.svg|100 px]]
| '''[[Arguel (Somme)|Arguel]]'''
''D'azur à un cerf courant d'or, accompagné en chef à senestre d'un soleil du même et en pointe d'un croissant versé éclairé par le soleil.''
: Le Croissant ne comporte pas d'indication de couleur. Eclairé par le soleil est difficile à interpréter. Il est ici représenté d'or, en attente de précision.

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason_dpt_fr_Gers.svg|100 px]]
| '''[[Arrest]]'''
''D'argent au lion de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Assevillers (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Assevillers]]'''
''De gueules à trois besants d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ault.svg|100 px]]
| '''[[Ault]]'''
''Écartelé : au premier d'azur à la croix ancrée d'or, cantonnée de quatre croissants d'argent, au deuxième cinq points d'azur équipolés à quatre d'argent, au troisième d'or aux trois chevrons de gueules, au quatrième d'argent à la croix de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason aumont somme.svg|100 px]]
| '''[[Aumont (Somme)|Aumont]]'''
''D'or au chevron d'azur, accompagné en chef de deux croissants du même et en pointe de deux chevrons alésés aussi d'azur, au chef du même chargé de trois étoiles d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Autheux.svg|100 px]]
| '''[[Autheux]]'''
''D'argent aux deux bandes de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Authieule 80.svg|100 px]]
| '''[[Authieule]]'''
''D'argent au chevron de gueules chargé de trois roses d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Authuille (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Authuille]]'''
''D'or à trois maillets de gueules.''
|}

== B ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Bacouel-sur-Selle .svg|100 px]]
| '''[[Bacouel-sur-Selle]]'''
''De gueules semé de croisettes recroisetées d'argent, aux deux bars adossés du même brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Bailleul 80.svg|100 px]]
| '''[[Bailleul (Somme)|Bailleul]]'''
''D'hermine à l'écusson de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Beaucamps-le-Vieux.svg|100 px]]
| '''[[Beaucamps-le-Vieux]]'''
''D'argent à la bande de sable frettée d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason beauchamps.svg|100 px]]
| '''[[Beauchamps (Somme)|Beauchamps]]'''
''Fascé de sinople et d'hermine.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Beauval.svg|100 px]]
| '''[[Beauval]]'''
''D'azur à trois gerbes d'avoine d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Belloy-Saint-Leonard.svg|100 px]]
| '''[[Belloy-Saint-Léonard]]'''
''D'argent aux trois fasces de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr BernayEnPonthieu (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Bernay-en-Ponthieu]]'''
''D'or au lion de sable, armé et lampassé d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Bernes.svg|100 px]]
| '''[[Bernes]]'''
''D'azur à la tête de lion d'or, arrachée de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Béthencourt-sur-Somme2.svg|100 px]]
| '''[[Béthencourt-sur-Somme]]'''
''D'or à douze merlettes de gueules ordonnées en orle, accompagnées d'un lambel d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Biaches (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Biaches]]'''
''D'argent à la fasce de gueules chargée d'un léopard d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Biencourt (80) Somme France.svg|100 px]]
| '''[[Biencourt (Somme)|Biencourt]]'''
''De sable au lion d'argent, lampassé de gueules, couronné d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason boufflers.svg|100 px]]
| '''[[Boufflers]]'''
''D'argent à trois molettes de gueules, accompagnées de neuf croisettes recroisetées du même, trois en chef, trois en fasce et trois en pointe ordonnées 2 et 1.&lt;ref&gt;Source : [http://www.newgaso.fr/homepag2.php3 www.newgaso.fr] {{Wayback|url=http://www.newgaso.fr/homepag2.php3 |date=20100306035852 }}&lt;/ref&gt;''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Bouvaincourt-sur-Bresle.svg|100 px]]
| '''[[Bouvaincourt-sur-Bresle]]'''
''D'argent au chevron de gueules, accompagné en chef à dextre de trois tourteaux du même et à senestre de trois billettes de sable, en pointe de trois billettes du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-bouvincourt-en-vermandois.svg|100 px]]
| '''[[Bouvincourt-en-Vermandois]]'''
''De sinople aux trois fasces d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason boves.svg|100 px]]
| '''[[Boves]]'''
''Fascé de vair et de gueules de six pièces.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Bray-sur-Somme.svg|100 px]]
| '''[[Bray-sur-Somme]]'''
''De gueules à la fasce [[cousu]]e d'azur chargée de trois fleurs de lys d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Breilly (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Breilly]]'''
''De gueules à l'écusson d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Bresle (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Bresle (Somme)|Bresle]]'''
''D'azur aux trois gerbes de blé d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Brévillers.svg|100 px]]
| '''[[Brévillers (Somme)|Brévillers]]'''
''De gueules au chevron d'or, accompagné de trois croissants d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Brocourt (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Brocourt]]'''
''D'or au lion contourné de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Brucamps (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Brucamps]]'''
''De sinople au lion d'or, armé et lampassé de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Buigny-Saint-Maclou.svg|100 px]]
| '''[[Buigny-Saint-Maclou]]'''
''D'or à la bande de gueules, chargée de trois lionceaux d'argent, accompagnée de deux buis de sinople.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Bussus-lès-Yaucourt (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Bussus-lès-Yaucourt]]'''
''D'or à la bande de sable chargée de trois coquilles d'or posées à plomb accompagnée de deux aigles de sable, becquées et membrées de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Bussy-lès-Poix.svg|100 px]]
| '''[[Bussy-lès-Poix]]'''
''D'argent à la croix de gueules dentelée d'azur, chargée de cinq coquilles d'or.''

|}

== C ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason famille fr de Cambron.svg|100px]]
| '''[[Cambron]]'''
''Fascé de gueules et d'or de huit pièces.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr CampsAmienois (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Camps-en-Amiénois]]'''
''D'argent à l'aigle au vol abaissé de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Canaples.svg|100 px]]
| '''[[Canaples]]'''
''D'or au créquier arraché de sinople.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Cappy.svg|100 px]]
| '''[[Cappy]]'''
''D'azur à la croix échiquetée d'azur et d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason fr ville Cayeux-sur-Mer.svg|100 px]]
| [[Image:Blason fr mairie Cayeux-sur-Mer.svg|150px|right]]
'''[[Cayeux-sur-Mer]]'''

''Parti d'or et d'azur, à la croix ancrée de gueules brochant sur le tout''&lt;ref&gt;{{Cite web |title=La Banque du Blason |url=http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80182 |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-12-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081207015207/http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80182 }}&lt;/ref&gt;.

''De sinople aux trois bandes d'argent, à la croix ancrée d'or brochant sur le tout''&lt;ref&gt;[http://www.cayeux-sur-mer.fr/ Site municipal de Cayeux sur Mer]&lt;/ref&gt;.

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Cerisy.svg|100 px]]
| '''[[Cerisy]]'''
''De sable aux deux pals dentelés d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr CerisyBuleux (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Cerisy-Buleux]]'''
''D'azur au chef d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Chaulnes 80.svg|100 px]]
| '''[[Chaulnes]]'''
''D'azur au chevron d'or, accompagné de trois clous du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Chepy.svg|100 px]]
| '''[[Chépy]]'''
''D'or aux trois fasces de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Clairy-Saulchoix.svg|100 px]]
| '''[[Clairy-Saulchoix]]'''
''D'azur à la fasce d'argent chargée de trois tourteaux de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Cléry-sur-Somme.svg|100 px]]
| '''[[Cléry-sur-Somme]]'''
''D'hermine au franc-canton de gueules chargé de trois fermaux d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Combles.svg|100 px]]
| '''[[Combles]]'''
''D'argent au pal contre-vairé d'or et d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason contay.svg|100 px]]
| '''[[Contay]]'''
''Fascé d'argent et de gueules à la bordure d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr conty 80.svg|100 px]]
| '''[[Conty]]'''
''D'or au lion de gueules, aux trois bandes alésées de vair brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason corbie.svg|100 px]]
| '''[[Corbie]]'''
''D'or à la crosse épiscopale d'azur, accostée de deux clefs adossées de gueules, au corbeau de sable brochant en pointe.''{{armes parlantes}}

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Crecy-en-Ponthieu.svg|100 px]]
| '''[[Crécy-en-Ponthieu]]'''
# ''D'or aux trois bandes d'azur.''
# ''D'azur à trois croissants entrelassés d'argent'' &lt;ref&gt;{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-06-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080610194810/http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm }}&lt;/ref&gt;

|- valign=top
|align=center |[[Image:Armoiries Ponthieu.svg|100 px]]
| [[Le Crotoy|Le '''Crotoy''']]
''Dor aux trois bandes d'azur, bordé de gueules.''
|}

== D ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Dargnies.svg|100 px]]
| '''[[Dargnies]]'''
''D'argent aux trois fasces d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Domart-en-Ponthieu.svg|100 px]]
| '''[[Domart-en-Ponthieu]]'''
''D'argent au chevron de gueules, accompagné de trois merlettes de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Dominois (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Dominois]]'''
''De sable à la croix ancrée d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Domqueur.svg|100 px]]
| '''[[Domqueur]]'''
''D'or au chevron de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Doullens.svg|100 px]]
| '''[[Doullens]]'''
''D'azur semé de fleurs de lys d'or à l'écusson d'argent chargé d'une croix de gueules brochant sur le tout en cœur.''

Devise : ''infinita decus lilia mihi prestant'' (Les lys de France me font honneur)

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Drucat.svg|100 px]]
| '''[[Drucat]]'''
''D'azur fretté d'argent.''
|}

== E ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Épagne-Épagnette.svg|100 px]]
| '''[[Épagne-Épagnette]]'''
''Écartelé : aux 1 et 4 d'or chapé ployé d'azur chargé de deux étoiles du champ en chef ; aux 2 et 3 bandé de gueules et de vair.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Équennes-Éramecourt .svg|100 px]]
| '''[[Équennes-Éramecourt]]'''
''De gueules aux trois lionceaux d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason L'Étoile.svg|100 px]]
| '''[[L'Étoile (Somme)|L'Étoile]]'''
''D'azur aux trois molettes d'or dans les trois premiers cantons et au besant du même dans le quatrième canton.''

|}

== F ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Falvy 80.svg|100 px]]
| '''[[Falvy]]'''
''Fascé d'argent et d'azur de dix pièces, au lion de gueules, couronné d'or, brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Feuquières-en-Vimeu 80.svg|100 px]]
| '''[[Feuquières-en-Vimeu]]'''
''Parti : au 1 de gueules au maillet couronné d'or, au 2 d'or à trois roses de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Flesselles.svg|100 px]]
| '''[[Flesselles]]'''
''D’argent au lion d’azur, la tête courbée en avant ; au chef de gueules chargé de trois besants d’or''. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://www.mairieflesselles.fr/ |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-01-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080118100538/http://www.mairieflesselles.fr/ }}&lt;/ref&gt;

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Flixecourt 80.svg|100 px]]
| '''[[Flixecourt]]'''
''De gueules aux trois chevrons de vair.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Folleville.svg|100 px]]
| '''[[Folleville (Somme)|Folleville]]'''
''D'or aux dix losanges de gueules ordonnés 3, 3, 3 et 1, au chef échiqueté d'or et d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Fontaine-sur-Somme 80.svg|100 px]]
| '''[[Fontaine-sur-Somme]]'''
''D'azur à la fontaine héraldique d'argent à trois fasces ondées d'azur, cerclée d'or, rayonnant de huit têtes d'échevins du même, alternativement posées de face et de profil.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Forceville en Vimeu.svg|100 px]]
| '''[[Forceville-en-Vimeu]]'''
''De gueules au sautoir d'argent, cantonné de quatre merlettes du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Fort-Mahon-Plage.svg|100 px]]
| '''[[Fort-Mahon-Plage]]'''
''Tiercé en barre : au premier d'argent à la tour de sable sur un rocher du même, au second d'azur à trois fleur de lys rangées en barre posées à plomb, au troisième à trois crevettes de sable rangées en barre posées à plomb.'' &lt;ref&gt;{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-06-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080610194810/http://mairie.ault.club.fr/PICMAR/index.htm }}&lt;/ref&gt;
|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Fouilloy.svg|100 px]]
| '''[[Fouilloy (Somme)|Fouilloy]]'''
''D'azur à la fleur de lis d'or, accompagnée en pointe de deux trèfles du même&lt;ref&gt;{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://mairiefouilloy.free.fr/ |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2011-12-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111215063838/http://mairiefouilloy.free.fr/ }}&lt;/ref&gt;.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Fourcigny (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Fourcigny]]'''
''D'azur aux trois tours d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason famille de Franqueville.svg|100 px]]
| '''[[Franqueville (Somme)|Franqueville]]'''
''D'argent aux trois forêts de gueules, surmontées d'un lambel d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Fransures.svg|100 px]]
| '''[[Fransures]]'''
''D'argent à la fasce de gueules chargée de trois besants d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason de la ville de Fréchencourt (80) Somme-France.svg|100 px]]
| '''[[Fréchencourt]]'''
''D'or semé de billettes d'azur, au lion de gueules brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Fresnoy-Andainville (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Fresnoy-Andainville]]'''
''D'or au chevron d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Fressenneville (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Fressenneville]]'''
''D'argent à la croix ancrée de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Fressenneville (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Frettemeule]]'''
''D'argent à la croix ancrée de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Fricamps.svg|100 px]]
| '''[[Fricamps]]'''
''De gueules à la bande d'or, chargée en chef d'une étoile de sable, accompagnée de huit croisettes aussi d'or ordonnées en orle.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr FrivilleEscarbotin (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Friville-Escarbotin]]'''
''De sable aux trois aigles d'or.''
|}

== G ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Gamaches 80.svg|100 px]]
| '''[[Gamaches]]'''


|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Gapennes.svg|100 px]]
| '''[[Gapennes]]'''
''D'argent à l'écusson d'azur, accompagné de six billettes du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Glisy.svg|100 px]]
| '''[[Glisy]]'''
''D'argent à la bande fuselée de gueules de quatre pièces et deux demies.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Grébault-Mesnil.svg|100 px]]
| '''[[Grébault-Mesnil]]'''
''D'argent à la fasce de gueules, accompagnée en chef de deux flammes du même et en pointe d'un lion de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Grouches-Luchuel 80.svg|100 px]]
| '''[[Grouches-Luchuel]]'''
''D'or à trois fasces vivrées de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Gueschart.svg|100 px]]
| '''[[Gueschart]]'''
''D'argent aux trois chevrons de gueules.''
|}

== H ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Hallencourt.svg|100 px]]
| '''[[Hallencourt]]'''
''D'argent à la bande de sable, accostée de deux cotices du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr ham 80.svg|100 px]]
| '''[[Ham (Somme)|Ham]]'''
''D'azur à la muraille d'argent crénelée de quatre pièces, maçonnée de sable, surmontée d'une tour aussi d'argent, ouverte, ajourée et maçonnée aussi de sable, sommée de deux drapeaux d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Le Hamel.svg|100 px]]
| [[Le Hamel (Somme)|Le '''Hamel''']]
''D'argent à la bande de sable chargée de trois flanchis d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Hangard (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Hangard]]'''
''De gueules aux troix molettes d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr HangestSanterre (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Hangest-en-Santerre]]'''
''D'argent à la croix de gueules chargée de cinq coquilles d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Heilly (80).svg|100 px]]
| '''[[Heilly]]'''
''De gueules à la bande fuselée d'or de trois pièces et deux demies.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Hénencourt.svg|100 px]]
| '''[[Hénencourt]]'''
''D'argent aux trois maillets de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Canton demo.svg|100 px]]
| '''[[Heucourt-Croquoison]]'''
''D'argent au franc-canton de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason à dessiner.svg|100 px]]
| '''[[Hiermont]]'''
''D'azur au cavalier armé, casqué et cuirassé d'argent, tenant de sa main dextre une lance pavillonnée de sinople, au cheval d'or, bardé aussi d'argent, cuirassé aussi d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Humbercourt (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Humbercourt]]'''
''D'argent aux trois aigles de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Huppy.svg|100 px]]
| '''[[Huppy]]'''
''D'azur au chevron d'argent accompagné de trois huppes du même.''

|}

== L ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Laboissière-en-Santerre.svg|100 px]]
| '''[[Laboissière-en-Santerre]]'''
''Écartelé : au premier et au quatrième d'or au chevron de sable accompagné de trois merlettes du même, au deuxième et au troisième d'or aux trois fasces de gueules .''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr LiancourtFosse (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Liancourt-Fosse]]'''
''D'argent aux trois tourteaux de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Lignières-Châtelain .svg|100 px]]
| '''[[Lignières-Châtelain]]'''
''De gueules aux trois croissants d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason lihons.svg|100 px]]
| '''[[Lihons]]'''
'' mi parti de gueules à la croix d'argent cantonnée de 4 têtes de lions contournées du même et d'azur à la croix d'or cantonnée de 4 têtes de lions du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason limeux.svg|100 px]]
| '''[[Limeux (Somme)|Limeux]]'''
''De sable aux trois anges d'or, mains jointes et ailes déployées.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Liomer (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Liomer]]'''
''De gueules aux trois lions d'or, au chef d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Lœuilly.svg|100 px]]
| '''[[Lœuilly]]'''
''De sable aux deux pals dentelés d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason long 80.svg|100 px]]
| '''[[Long (Somme)|Long]]'''
''D'or aux trois écussons de vair.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason long 80.svg|100 px]]
| '''[[Longpré-les-Corps-Saints]]'''
''D'or aux trois écussons de vair.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason longueau (80) Somme- France.svg|100 px]]
| '''[[Longueau]]'''
''D'argent aux trois aigles de sable, accompagnées en chef d'une étoile aussi de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason boves.svg|100 px]]
| '''[[Longueval]]'''
''Bandé de vair et de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Louvencourt.svg|100 px]]
| '''[[Louvencourt]]'''
''D'azur à la fasce d'or, chargée de trois merlettes de sable, accompagnée de trois croissants aussi d'or.''
|}

== M ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Machy (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Machy (Somme)|Machy]]'''
''D'azur aux trois aigles au vol abaissé d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Mailly-Raineval.svg|100 px]]
| '''[[Mailly-Raineval]]'''
''Écartelé : au premier et au quatrième d'or à la croix de sable chargée de cinq coquilles d'argent, au deuxième et au troisième d'or aux trois maillets de sinople.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Crecy-en-Ponthieu.svg|100 px]]
| '''[[Maisnières]]'''
''D'or aux trois bandes d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Maison-Roland.svg|100 px]]
| '''[[Maison-Roland]]'''
''D'argent au sautoir de gueules chargé de quatre besants du champ, cantonné de quatre lions de sable, armés et lampassés aussi de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Marcelcave.svg|100 px]]
| '''[[Marcelcave]]'''
''D'argent au frêne arraché de sinople.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr MareuilCaubert (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Mareuil-Caubert]]'''
''D'or à la croix d'azur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Martainneville.svg|100 px]]
| '''[[Martainneville]]'''
''D'azur au chevron d'argent, chargé de trois trèfles de sable, accompagné de trois molettes d'or.''

|- valign=top
|align=center | 
[[Image:Blason Méricourt-sur-Somme.svg|100px]]
|'''[[Méricourt-sur-Somme]]'''
''Ecartelé :au premier d’or aux trois canettes d’argent, becquées et membrées de gueules, au deuxième d’azur aux trois épis feuillés et liés d’or, au troisième d’azur au percaud contourné frétillant d’or soutenu de deux avirons d’argent passées en sautoir, la pal en bas, au quatrième d’or au cor d’argent &lt;ref&gt;www.newgaso.fr&lt;/ref&gt;
{{Armes fautives}}

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Le Mesge.svg|100 px]]
| [[Le Mesge|Le '''Mesge''']]
''De gueules aux six étoiles d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Metigny (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Métigny]]'''
''De sable aux trois étoiles d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Mezieres-en-Santerre.svg|100 px]]
| '''[[Mézières-en-Santerre]]'''
''D'azur fretté d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Miannay (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Miannay]]'''
''D'azur aux trois molettes d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Montdidier.svg|100 px]]
| '''[[Montdidier (Somme)|Montdidier]]'''
''D'azur semé de sept fleurs de lys d'or à la tour donjonnée d'argent brochant sur le tout.''

Devise : ''urbs cultissima'' (ville très cultivée)

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Moreuil.svg|100 px]]
| '''[[Moreuil]]'''
''D'azur semé de fleurs de lys d'or au lion naissant d'argent brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Morvillers-Saint-Saturnin.svg|100 px]]
| '''[[Morvillers-Saint-Saturnin]]'''
''D'argent aux deux fasces de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Moyencourt-lès-Poix.svg|100 px]]
| '''[[Moyencourt-lès-Poix]]'''
''De gueules à la bande d'argent, chargée en chef d'une croisette fichée de sable, au chef d'or chargé de trois croisettes potencées aussi de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Moyenneville.svg|100 px]]
| '''[[Moyenneville (Somme)|Moyenneville]]'''
''D'argent aux deux lions affrontés de sable, armés et lampassés de gueules, au trescheur fleuronné du même.''
|}

== N ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Nesle (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Nesle]]'''
''De gueules semé de trèfles d'or aux deux poissons adossés du même brochant sur le tout''&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Banque du Blason |url=http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80585 |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-12-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081206215937/http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80585 }}&lt;/ref&gt;.

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr NeuillyHopital (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Neuilly-l'Hôpital]]'''
''De gueules aux trois aigles d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason fr Neuilly-le-Dien 80.svg|100 px]]
| '''[[Neuilly-le-Dien]]'''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Nibas (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Nibas]]'''
''De gueules aux trois épées d'argent, garnies d'or, rangées en bande.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Nouvion (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Nouvion]]'''
''D'azur aux trois aigles d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Noyelles-sur-Mer.svg|100 px]]
| '''[[Noyelles-sur-Mer]]'''
''D'argent à la fasce d'azur, accompagné en chef de trois fleurs de lys de gueules et en pointe d'une molette de sable.''

|}

== O ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Occoches.svg|100 px]]
| '''[[Occoches]]'''
''D'argent à la fasce de gueules, surmontée de trois coqs de sable, membrés, crêtés, becqués et couronnés aussi de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Offignies (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Offignies]]'''
''D'argent au sautoir de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Oisemont.svg|100 px]]
| '''[[Oisemont]]'''
''D'argent à la croix pattée alesée de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr OustMarest (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Oust-Marest]]'''
''De sinople aux trois gerbes de blé d'or liées de gueules.''
|}

== P ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Peronne.svg|100 px]]
| '''[[Péronne (Somme)|Péronne]]'''
''D'azur aux trois fleurs de lis d'or, à la lettre P capitale couronnée du même en abîme.''

Devise : ''urbs nescia vinci'' (ville qui ignore la défaite)

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Picquigny (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Picquigny]]'''
''Fascé d'argent et d'azur, à la bordure de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Poix-de-Picardie.svg|100 px]]
| '''[[Poix-de-Picardie]]'''
''D'azur à la tour d'or, accostée de deux épées basses du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Ponches-Estruval.svg|100 px]]
| '''[[Ponches-Estruval]]'''
''D'argent aux huit canettes de sinople, onglées et becquées de gueules, ordonnées en orle.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr PontRemy (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Pont-Remy]]'''
''D'argent au chef de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Potte (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Potte]]'''
''D'or aux trois pots (marmites) de sable.''
|}

== R ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason_ville_fr_SaintJeanVals_(Tarn).svg|100 px]]
| '''[[Ramburelles]]'''
''D'azur à l'écusson d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Rambures.svg|100 px]]
| '''[[Rambures]]'''
''D'or aux trois fasces de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Riencourt .svg|100 px]]
| '''[[Riencourt]]'''
''D'argent aux trois fasces de gueules frettées d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason roisel.svg|100 px]]
| '''[[Roisel]]'''
''D'azur au buste de Saint Furcy, évêque, auréolé, tenant dans sa dextre une crosse et cantonné, en chef, de deux fleurs de lys et, en pointe, de deux rencontres de bœuf, le tout d'or.''&lt;ref&gt;confirmer par la mairie.&lt;/ref&gt;

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Rollot.svg|100 px]]
| '''[[Rollot (Somme)|Rollot]]'''
''De gueules à la feuille de houx d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Rosieres en Santerre.svg|100 px]]
| '''[[Rosières-en-Santerre]]'''
''D'azur au pampre d'argent fruité de gueules, surmonté d'une couronne comtale d'or avec ses perles et ses gemmes au naturel accosté de deux fleurs de lys d'or et soutenu d'une autre du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr RouvroySanterre (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Rouvroy-en-Santerre]]'''
''De sable à la croix d'argent chargée de cinq coquilles de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Roye (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Roye (Somme)|Roye]]'''
''De gueules à la bande d'argent, au chef cousu d'azur chargé de trois fleurs de lys d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Rubempré (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Rubempré]]'''
''D'argent aux trois jumelles de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason rue 80.svg|100 px]]
| '''[[Rue (Somme)|Rue]]'''
''Coupé : au premier d'or aux trois bandes d'azur et à la bordure de gueules, au second d'azur aux lettres R, V et E capitales d'argent ordonnées 2 et 1.''

|}

== S ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason à dessiner.svg|100 px]]
| '''[[Sains-en-Amiénois]]'''
''De gueules aux trois bustes de martyr d'or accompagnés en pointe d'une croisette chargée d'une épée et d'une palme passées en sautoir, le tout du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Saint-Aubin-Rivière.svg|100 px]]
| '''[[Saint-Aubin-Rivière]]'''
''De sable au fer de moulin d'argent, à la bande de gueules brochant sur le tout.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Saint-Blimont.svg|100 px]]
| '''[[Saint-Blimont]]'''
''D'or au sautoir engrêlé de sable.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Saint-Fuscien.svg|100 px]]
| '''[[Saint-Fuscien]]'''
''D'azur aux trois chevrons d'argent accompagnés de trois étoiles d'or.''

|- valign=top
|align=center | 
[[Image:Blason Saint-Léger-lès-Authie.svg|100px]]
|'''[[Saint-Léger-lès-Authie]]'''
''Parti émanché de quatre plus une demie pièces d’argent et d’une demie plus quatre pièces de gueules &lt;ref&gt;www.newgaso.fr&lt;/ref&gt;

|- valign=top
|align=center | 
[[Image:Blason Saint-Léger-lès-Domart.svg|100px]]
|'''[[Saint-Léger-lès-Domart]]'''
''Coupé : au premier d’azur au soleil d’or, au second d’or au tilleul arraché de sinople ; à la divise ondée d’argent brochant sur la partition&lt;ref&gt;www.newgaso.fr&lt;/ref&gt;


|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason fr Saint-Quentin-La-Motte-Croix-au-Bailly 80.svg|100 px]]
| '''[[Saint-Quentin-la-Motte-Croix-au-Bailly]]'''
''D'argent à l'aigle éployée d'azur, becquée et membrée de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr StRiquier (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Saint-Riquier]]'''
''D'azur semé de fleurs de lys d'or, au chef d'argent''&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Banque du Blason |url=http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80716 |accessdate=2011-04-28 |archivedate=2008-12-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081206182753/http://www.newgaso.fr/lecture_fiche_commune.php3?page=f80716 }}&lt;/ref&gt;.

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Saint-Valery-sur-Somme.svg|100 px]]
| '''[[Saint-Valery-sur-Somme]]'''
''D’azur à la barque d’or sur une mer d’argent, au chef aussi d’azur chargé de trois fleurs de lys d’or, à la bordure componée d’argent et de gueules''&lt;ref&gt;www.newgaso.fr&lt;/ref&gt;

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-2 ville fr Saisseval (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Saisseval]]'''
''D'azur à deux bars adossés d'argent en chef dextre et à trois trèfles du même rangés en barre en pointe senestre''

|- valign=top
|align=center | [[Fichier:Blason Saveuse.svg|100 px]]
| '''[[Saveuse]]'''
''De gueules à la bande d'or, accompagnée de six billettes du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Senarpont (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Senarpont]]'''
''D'azur à la tour d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason sorel.svg|100 px]]
| '''[[Sorel (Somme)|Sorel]]'''
''D'or à la bande de sable, accostée de deux cotices du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason famille fr de Soyécourt.svg|100 px]]
| '''[[Soyécourt]]'''
''D'argent fretté de gueules.''
|}

== T ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason-Tilloloy.svg|100 px]]
| '''[[Tilloloy]]'''
''De sable fretté d'argent semé de fleurs de lys.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Tœufles.svg|100 px]]
| '''[[Tœufles]]'''
''D'argent aux deux lions affrontés de sable, armés et lampassés de gueules, chargés chacun sur l'épaule d'une fleur de lys du même, soutenant un cœur aussi de gueules.''
|}

== V ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Varennes-en-Croix (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Varennes-en-Croix]]'''
''De gueules à la croix d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Vaudricourt.svg|100 px]]
| '''[[Vaudricourt (Somme)|Vaudricourt]]'''
''De gueules au lambel de quatre pendants d'argent, à l'orle du même.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason de Vaux-Marquenneville.svg|100 px]]
| '''[[Vaux-Marquenneville]]'''
''D'argent aux trois têtes de maure de sable, tortillées du champ.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr VersSelle (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Vers-sur-Selles]]'''
''De sable à la bande d'or.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr Vignacourt 80.svg|100 px]]
| '''[[Vignacourt]]'''
''D'argent à trois fleurs de lys au pied nourri de gueules.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Villers-Bocage.svg|100 px]]
| '''[[Villers-Bocage (Somme)|Villers-Bocage]]'''
''D'argent à deux bandes de sable au chef de sinople chargé de trois quinte-feuilles d'argent.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason Villers-Bretonneux.svg|100 px]]
| '''[[Villers-Bretonneux]]'''
''D'argent à trois lionceaux de sable à la fleur de lys au pied nourri du même en cœur.''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr VillersAuthie (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Villers-sur-Authie]]'''
''De gueules aux trois molettes d'éperon d'or.''
|- valign=top
&lt;!-- NOT STATED
|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason fr Vismes.svg|100 px]]
| '''[[Vismes]]'''
''d'argent, au chevron de gueules, accompagné en chef de deux étoiles d'or et en pointe d'un croissant du même''.--&gt;

|}

== Y ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
! width=&quot;110&quot; | Image 
! Nom de la commune et blasonnement

|- valign=top
|align=center | [[Image:FRA Y COA.svg|100 px]]
| '''[[Y (Somme)|Y]]'''
''D'azur aux trois chevrons d'or''

|- valign=top
|align=center | [[Image:Blason ville fr YaucourtBussus (Somme).svg|100 px]]
| '''[[Yaucourt-Bussus]]'''
''D'or aux trois aigles de sable, becquées et membrées de gueules.''

|}

[[Sokajy:Somme]]
[[Sokajy:Faneva]]</text>
      <sha1>hcbqxjg0a07qjudx265vch9kzvwcrbx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Zimbaboe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>164160</id>
    <revision>
      <id>1093733</id>
      <parentid>1093688</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T13:03:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Ny fitondrana taorian' i Mugabe</comment>
      <origin>1093733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29696" sha1="jq3tefrfzzfe314rqjxgi7cm6a0t5ne" xml:space="preserve">[[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]]
[[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]]
[[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]]
I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390&amp;nbsp;759&amp;nbsp;km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity.

[[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]].

Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny tahirin-javaboary maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]].  

Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany.

Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' &quot;Rôdezia Atsimo&quot;) izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980.

== Tantara ==

=== Talohan' ny fanjanahantany ===
[[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]]
Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500&amp;nbsp;000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Mônômôtapa&lt;/u&gt;, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Changamire&lt;/u&gt; no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17.
[[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]]
Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]].

=== Fanjanahantany ===
Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele &lt;u&gt;Lobengula&lt;/u&gt; dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe &lt;u&gt;British South Africa Company&lt;/u&gt;, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Ny Company of Rhodes dia nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny “fitahirizana” tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka.
[[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]]
Ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania, dia nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, i &lt;u&gt;Rôdezia&lt;/u&gt;, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra, ka nomena ny anarana hoe &lt;u&gt;Rôdezia Atsimo&lt;/u&gt;.
[[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, ​​manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]]
Ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, dia nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]], nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, fa ny toeram-ponenana kosa dia nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, izay nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra.

Tamin' ny taona 1953, ny governemanta britanika dia namorona ny &lt;u&gt;Federation of Rhodesia and Nyasaland&lt;/u&gt;, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Nyasaland ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy  nofoanana izany taty aoriana tamin’ ny tyaona 1963, herintaona talohan’ ny fahaleovantenan’ i Zambia sy ny an' i Malaoy.

=== Fahazoana ny fahaleovantena ===
Ny fizorana mankany amin' ny fahaleovantena ho an' i Rôdezia Atsimo, izay lasa Rôdesia fotsiny indray, dia naharitra ela sy nisehoan' ny ady. Ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]] dia nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana. Tamin' ny taona 1957, i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt;, mpitarika sendikalista ndebele, dia nanangana ny &lt;u&gt;Southern Rhodesia African National Congress&lt;/u&gt; (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana.
[[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana]]
Na izany aza, ny Fotsy hoditra, notarihin' ny &lt;u&gt;Rhodesian Front&lt;/u&gt;, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]]. Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny fahaleovantenany samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt;, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Ny Fanjakana Mitambatra, izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]] dia nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana &lt;u&gt;ankivy&lt;/u&gt; ara-barotra hanoherana izany. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny &lt;u&gt;Zimbabwe African People's Union&lt;/u&gt; (ZAPU) notarihin' i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt; sy ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika azy ireo. Avy eo ny nasiônalista mainty hoditra dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra.

Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i Afrika Atsimo. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt; ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976, ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]], dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny &lt;u&gt;Patriotic Front&lt;/u&gt;.
[[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]]
Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany izy, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] &lt;u&gt;Abel Muzorewa&lt;/u&gt;, mpanorina ny &lt;u&gt;United African National Council&lt;/u&gt; (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979, ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra, dia nanangana fitondrana ahitana foko maro. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith.
[[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]]
Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin’ ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin’ ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan’ ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny fanavaozana hitsinjarana indray ny tany fambolena.

Ny fifidianana malalaka izay natao tamin' ny volana Febroary 1980 dia lasan' ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU), ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny &lt;u&gt;fampihavanam-pirenena&lt;/u&gt; izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe.

=== Ny fitondran' i Robert Mugabe ===
[[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]]
Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980, dia fotsy hoditra 250&amp;nbsp;000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza, ny Fotsy hoditra dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra. Ny praiminisitra Mugabe dia manamafy ny fahefany ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU tamin' ny taona 1988  ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy.

Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Mizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fitsinjarana indray ny tany fambolena na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy navelany ho ngazana.

Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i Robert Mugabe ary mihoatra ny 92&amp;nbsp;% ny vato azony. Ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i Abel Muzorewa dia tsy nanohy ny firotsahany. Ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]] dia niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996. Nijanona ho ivon' ny olana ny amin' ny fitsinjarana ny tany fambolena sy nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay maneho 1&amp;nbsp;% amin' ny mponina, no tompon' ny 70&amp;nbsp;% amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy &quot;fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45&amp;nbsp;% amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, izay nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70&amp;nbsp;000 ho tompon' andraikitra amin' ny toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. I Britaina Lehibe, izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, dia mampiato izany fandraisany anjara izany, noho ny fiheverana fa ny tany nozaraina dia natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe.

Ny fiampangana kolikoly avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11&amp;nbsp;000 any amin' ny  ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Ny vola lany tamin' ny dy (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena dia nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny fitsapan-kevi-bahoaka momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha Mugabe hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6&amp;nbsp;% nanao &quot;Tsia&quot;, araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista Morgan Tsvangirai ao amin' ny &lt;u&gt;Movement for Democratic Change&lt;/u&gt; (MDC). Ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay dia naminavina fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Ao anatin' izany toe-javatra izany, tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). I Robert Mugabe dia nandà, indroa, ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena. Ny fifandraisan' i Zimbaboe amin' i Afrika Atsimo, izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, dia nihahenjana nandritra io vanim-potoana io, saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hihitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fitsinjarana ny tany, dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana filoham-pirenenan' ny taona 2002.

Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000, dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ny filoha. Noho ny ZANU-PF nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 ny filoham-pirenena: ny famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fgahefana mpitsara,  fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2&amp;nbsp;% izy, ka 41,9&amp;nbsp;% ny an' ny mpitarika ny mpanohitra Morgan Tsvangirai, izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho ao amin' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe.

Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 sady narahin' ny maro. Na dia loza ny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny mosary. Ity fahasahiranana tena goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpankasitraka ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny fambolena. Ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nanjakan' ny herisetra sy hosoka, dia nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerna 78 raha 41 ny an' ny MDC.

Teo anelanelan' ny 120&amp;nbsp;000 sy 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000 ny mponina tao Harare, toeram-pamaharan' ny mpanohitra, no noroahina tamin' ny faran' ny lohataona rehefa noravana ny tranony araka ny baikon' ny fanjakana; ity no atao hoe ''Operation Murambatsvina''. Nisy ny fankatoavana ny fanavaozana ny lalàmpanorenana mametra ny zon' ny fananan-tany ary mamela ny governemanta hanaisotra pasipaoro na amin' iza na amin' iza ho an' ny &quot;tombontsoam-pirenena&quot;. Mba hahazoany ny fanohanan' ny vahoaka dia manenjika ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa i Mugabe. Maro amin' izy ireo no mandositra any [[Afrika Atsimo]]. Nosakanana tsy hampakatra fitsarana ny tompon' ny tany amin' ny fakana an-keriny ny tanin' izy ireo nataon' ny fanjakana. Natsangana ny Antenimieran-doholona misy mpikambana 66 saingy nahiahina ho andrim-panjakana fisoratana anarana tsotra mba hanompoana ny filoha Mugabe. Nihoatra ny 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% ny vidim-piainana tamin' ny taona 2006, ary 100&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% tamin' ny taona 2007. Nisy ny &quot;fanadiovana&quot; teo anivon' ny tafika. Nihahaingana ny fifindra-monina mankany amin' ny firenena manodidina.

Ny fifidianana filoham-pirenena sy solombavambahoaka tamin' ny 29 Marsa 2008 dia fihemorana ho an' ny ZANU. Ny MDC no nahazo ny ankamaroan' ny toerana tao amin' ny Antenimieram-pirenena (109 ny an' ny MDC fa 97 kosa ny an' ny ZANU). Navoaka tamin' ny 2 Mey ny voka-pifidianana filoham-pirenena izay niteraka ady hevitra sy be mpanohitra. Nahazo 48&amp;nbsp;% amin' ny vato i Morgan Tsvangirai tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny fihodinana voalohany, na dia teo aza ny hosoka, fa i Robert Mugabekosa nahazo 43&amp;nbsp;%. Nandritra ny fampielezan-kevitra tamin' ny fihodinana faharoa dia nisehoan' ny herisetra ara-pôlitika tsy nitsaha-mitombo ny firenena izay nisongadinan' ny fanararaotana nataon' ny pôlisy amin' ny mpikambana ao amin' ny mpanohitra sy ny fianakaviany, sy ny fisamborana ny mpitarika lehibe ao amin' ny mpanohitra. Tao anatin' izany tontolo anjakan' ny fampihorohoroana izany, dia nanapa-kevitra i Morgan Tsvangirai dimy andro mialoha ny fihodinana faharoa hanao ankivy ny fifidianana, ka nahafahan' i Robert Mugabe ho voafidy indray. Noho ny fisondrotry ny vidim-piainana mihoatra ny iray tapitrisa isanjato (10&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;%) isan-taona, dia nilaina ny fanontana vola 100 lavitrisa dôlara zimbaboeana (manodidina ny 3 Euro tamin' ny faran' ny volana Jolay 2008). Voatery miverina amin' ny toekarenan-takalo sy ny fandehanana an-tongotra ny mponina: tsy nisy gazoala intsony ny fiara fitateram-bahoaka.

Ankoatra izany, nanomboka tamin' ny volana Aogositra dia nisy valan' aretina &lt;u&gt;kôlerà&lt;/u&gt; nahery vaika tao amin' ny firenena; araka ny filazan' ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana|OMS]], dia niteraka fahafatesan' olona 2&amp;nbsp;971 izany, amin' ny olona 56&amp;nbsp;123 voan' ilay aretina (isa ôfisialy tamin' ny 27 Janoary 2009). Na izany aza, araka ny filazan' ny OMS, hatramin' ny antsasaky ny mponina 12 tapitrisa any Zimbaboe no natahorana ho tratran' ilay aretina noho ny toe-piainana anjakan' ny loto tao amin' ilay firenena. Tamin' ny taona 2009, noho ny faneren' ny [[Firenena Mikambana]] momba ny hosoka tamin' ny fifidianana filoham-pirenena, dia nanapa-kevitra i Robert Mugabe fa hizara fahefana amin' i Morgan Tsvangirai izay mpifanandrina aminy, mpitarika ny Movement for Democratic Change (MDC). Tamin' ny volana Avrily 2010, i Mugabe dia nandray ny filohan' i [[Iràna]], [[Mahmoud Ahmadinejad]], izay nanaovany fifanarahana ara-barotra valo teo amin' ny firenena roa tonta. Tsy dia nankasitrahin' ny mpanohitra sy ny firenena maro izao io fitsidihana io.

Tamin' ny 16 Marsa 2013, nandany lalàmpanorenana vaovao tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Zimbaboe izay nikendry ny hanatsarana ny fiainana ara-pôlitika. Ny filoha Robert Mugabe sy ny praiminisitra Morgan Tsvangirai dia niantso ny mpandatsa-bato mba hifidy ny &quot;Eny&quot;. Izany lalampanorenana izany dia nikendry ny famerana ny zo aman-tombontsoan' ny filoham-pirenena, saingy ny filoham-panjakana dia mitazona ny fahefana hanendry ny mpandray anjara lehibe rehetra aoamin' ny gobvernemanta sy ny fitantanan-draharaham-panjakana. Ny fe-potoam-piasana ihany no nahena ho indroa sy maharitra dimy taona avy.

=== Fanonganam-panjakana tamin' ny Nôvambra 2017 ===
Noho ny fahanteran' ny filoha [[Robert Mugabe]], izay feno 93 taona tamin' ny Febroary 2017, sary mpitarika tranainy indrindra eran-tany, dia lasa olana lehibe teo amin' ny pôlitika zimbaboeana ny momba ny fandimbiasana azy. I Robert Mugabe dia nanambara fa ny vadiny &lt;u&gt;Grace Mugabe&lt;/u&gt; no tiany handimby azy. Nesoriny avy ao amin' ny antoko ZANU-PF sy ny governemanta ireo izay mety ho mpifanandrina amin' ny vadiny. I Grace Mugabe, izay fantatra amin' ny fitiavany zavatra mirentirenty sy amin' ny herisetrany, dia tsy tian' ny vahoaka. Tamin' ny 4 Nôvambra dia nanambara i Robert Mugabe fa tiany ho lasa filoha lefitra ny vadiny. Tamin' ny 5 Nôvambra dia nangataka azy ampahibemaso i Grace mba hotolorana mivantana ny fiadidiana ny Repoblika. Ny fandroahana ny filoha lefitra &lt;u&gt;Emmerson Mnangagwa&lt;/u&gt; tamin' ny 6 Nôvambra 2017, noho izany dia fikendrena ny hampionona ny vadin' ny filoha, nefa tsynankasitrahin' ny tafika izany.

Tamin' ny 15 Nôvambra 2017 dia nanambara tamin' ny fahitalavi-pirenena ny jeneraly &lt;u&gt;Sibusiso Moyo&lt;/u&gt; fa manara-maso ny arabe mba &quot;hamongotra ny mpanao heloka bevava manakaiky ny filoha Mugabe” sy nanamafy ihany koa fa tsy nitarika fanonganam-panjakana hanoherana ny governemanta ny tafika. Napetraky ny miaramila tamina fonenana arahi-maso i Robert Mugabe sy i Grace vadiny. Nanahy ny amin' izay hanjo ny filoha voaongana i [[Afrika Atsimo]] ka nandefa iraka hihaona amin' ny fianakaviany sy ny manamboninahitra miaramila. Niantso ny hisian' ny filaminana ny [[Vondrona Afrikana]] sy ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eoropeana]] ary i [[Nizerià]]. Na izany aza dia tsy misy ny korontana.

Tamin' ny 16 Nôvambra 2017 dia mbola nihevitra ny tenany ho hany filoha ara-dalàna ao Zimbaboe i Robert Mugabe ary nandà ny fanelanelanana nataon' ny pretra katôlika Fidelis Mukonori. Na izany aza, tamin' ny 21 Nôvambra 2017 dia nametra-pialana izy.

Tena ratsy ny firaketana ny zava-bitan' i Robert Mugabe nandritra ny naha filoham-pirenena azy. Firenena rava no navelany, ny ZANU-PF no manjaka tamin' ny sehatra rehetra ao amin' ilay firenena nandritra ny am-polony taona maro, ary nisongadinan' ny fanitsakitsahan' ny fitondrany ny [[zon' olombelona]] sy ny fahalalahana maneho hevitra.

=== Fitondran' i Emmerson Mnangagwa ===
Niverina tany Zimbaboe i [[Emmerson Mnangagwa]] tamin' ny 22 Nôvambra 2017 ary nanambara fa teraha ny [[demôkrasia]] vaovao. Voatendry ho filoha vonjimaika i Mnangagwa ary tsy maintsy manao fianianana ao anatin'ny roa andro. Nahemotra ho amin' ny 24 Nôvambra 2017 anefa ny datin' ny fianianana. Nitazona ny asany izy mandra-pahatongan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izay nitondrany ny lokon' ny ZANU-PF. Nandresy amin' ny isa tery tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny fihodinana voalohany izy, nefa nisy ny fiahiahiana hosoka. Ny valin' ny fifidianana dia notoherin' ny mpanohitra saingy nanamafy ny fandresen' i Mnangagwa ny Fitsarana Tampony ao Zimbaboe (anglisy: ''Supreme Court of Zimbabwe'') tamin' ny farany, ka nahatonga azy ho filoha vaovao voafidy taorian' i Mugabe. Ny fiandohan' ny taona 2019, tao anatin' ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny tsy fisian' ny fandrosoan' ny demôkrasia, dia nisongadinan' ny fihetsiketsehana feno herisetra, izay niharan' ny famoretana mafy. Niverina ho kandidà ao amin' ny [[Commonwealth]] indray ilay firenena.

Tamin' ny taona 2019, taorian' ny taom-piotazana sy fijinjabna tena ratsy noho ny [[haintany]], dia Zimbaboeana miisa 2,5 tapitrisa no &quot;nizotra mankany amin' ny mosary&quot; araka ny voalazan' ny [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] (''PAM'' na ''WFP''). Tahaka ny sisa rehetra amin' ny [[Faritra Atsimo ao Afrika|faritra atsimo amin' i Afrika]], i Zimbaboe dia niharan' ny haintany miverimberina nandritra ny vanim-potoana maromaro, izay niharatsy noho ny [[Fiovan' ny toetany|fiakaran' ny maripanan' ny tany]], izay niteraka tsy fahampian' ny sakafo eo amin' ny olombelona sy ny biby. Tamin' ny volana Ôktôbra dia nanombantombana ny [[Firenena Mikambana]] fa olona 7,7 tapitrisa no ho tandindomin-doza amin' ny mosary tamin' ny taona 2020.

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]]

'''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] 

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

[[Sokajy:Firenena ao Afrika]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>jq3tefrfzzfe314rqjxgi7cm6a0t5ne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093737</id>
      <parentid>1093733</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T14:34:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Nanatsara rafi-pehezanteny</comment>
      <origin>1093737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30958" sha1="4grv13g4ictuwy7zrmgya2z8gia7m16" xml:space="preserve">[[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]]
[[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]]
[[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]]
I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390&amp;nbsp;759&amp;nbsp;km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity.

[[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]].

Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny tahirin-javaboary maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]].  

Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany.

Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' &quot;Rôdezia Atsimo&quot;) izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980.

== Tantara ==

=== Talohan' ny fanjanahantany ===
[[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]]
Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500&amp;nbsp;000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Mônômôtapa&lt;/u&gt;, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Changamire&lt;/u&gt; no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17.
[[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]]
Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]].

=== Fanjanahantany ===
[[Sary:Cecil Rhodes ww.jpg|vignette|228x228px|I [[Cecil Rhodes]]]]
Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele &lt;u&gt;Lobengula&lt;/u&gt; dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe &lt;u&gt;British South Africa Company&lt;/u&gt;, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena ny Company of Rhodes, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina ny tanànan' i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny &quot;fitahirizana&quot; tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka.
[[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]]
Nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra i &lt;u&gt;Rôdezia&lt;/u&gt; ka nomena ny anarana hoe &lt;u&gt;Rôdezia Atsimo&lt;/u&gt;.
[[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, ​​manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]]
Nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]] ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, nisy ny toeram-ponenana izay nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra.

Tamin' ny taona 1953 dia namorona ny &lt;u&gt;Federation of Rhodesia and Nyasaland&lt;/u&gt; ny governemanta britanika, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Niasalandy ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy  nofoanana izany taty aoriana tamin' ny taona 1963, herintaona talohan' ny fahaleovantenan' i Zambia sy ny an' i Malaoy.

=== Fahazoana ny fahaleovantena ===
[[Sary:Joshua Nkomo (1978).jpg|vignette|I [[Joshua Nkomo]] tamin' ny taona 1978]]
Naharitra ela sy nisehoan' ny ady ny fizoran' i Rôdezia Atsimo mankany amin' ny fahaleovantena, izay lasa Rôdesia fotsiny indray. Nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]]. Tamin' ny taona 1957 dia nanangana ny &lt;u&gt;Southern Rhodesia African National Congress&lt;/u&gt; (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana, i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt;, mpitarika sendikalista ndebele. Na izany aza dia ny Fotsy hoditra, notarihin' ny &lt;u&gt;Rhodesian Front&lt;/u&gt;, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]].
[[Sary:Ian Smith 1975.jpg|vignette|264x264px|I Ian Smith, praiminisitra tao Rôdezia tamin' ny taona 1975]]
[[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana|ankavia]]
Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny [[Fahaleovantena|fahaleovantenany]] samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt;, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana &lt;u&gt;ankivy&lt;/u&gt; ara-barotra hanoherana izany ny [[Fanjakana Mitambatra]], izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]]. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny &lt;u&gt;Zimbabwe African People's Union&lt;/u&gt; (ZAPU) notarihin' i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt; sy ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika ireo antoko ireo. Avy eo dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra ny nasiônalista mainty hoditra.

Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i [[Afrika Atsimo]]. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt; ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976 dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny &lt;u&gt;Patriotic Front&lt;/u&gt; ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]].
[[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]]
[[Sary:Muzorewa 1978 b.jpg|ankavia|vignette|263x263px|I [[Abel Muzorewa]] tamin' ny taona 1978.]]
Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] &lt;u&gt;Abel Muzorewa&lt;/u&gt;, mpanorina ny &lt;u&gt;United African National Council&lt;/u&gt; (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979 dia nanangana fitondrana ahitana foko maro ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith.
[[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]]
Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin' ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin' ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan' ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny &lt;u&gt;fanavaozana momba ny fananan-tany&lt;/u&gt; (hitsinjarana indray ny tany fambolena).

Lasan' ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) ny fifidianana izay natao tamin' ny volana Febroary 1980, ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny &lt;u&gt;fampihavanam-pirenena&lt;/u&gt; izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe.

=== Ny fitondran' i Robert Mugabe ===
[[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]]

==== Fahalaniana voalohany ====
Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980 dia fotsy hoditra 250&amp;nbsp;000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra ny Fotsy hoditra. Nanamafy ny fahefany ny praiminisitra [[Robert Mugabe|Mugabe]] ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) tamin' ny taona 1988, noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy.

Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Nizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana indray ny tany fambolena) na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy ny tany navelany ho ngazana.

==== Fahalaniana fanindroany ====
Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i [[Robert Mugabe]] ary mihoatra ny 92&amp;nbsp;% ny vato azony. Tsy nanohy ny firotsahany ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i [[Abel Muzorewa]]. Niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996 ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]]. Nijanona ho ivon' ny olana ny resaka fitsinjarana ny tany fambolena sady nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay 1&amp;nbsp;% amin' ny mponina, no tompon' ny 70&amp;nbsp;% amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy &quot;fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45&amp;nbsp;% amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70&amp;nbsp;000 ho tompon' andraikitra amin' ilay toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe, noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. Nampiato fandraisany anjara i [[Britaina Lehibe]], izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, noho ny fiheverana fa natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe ny tany nozaraina.

Ny fiampangana [[kolikoly]] avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11&amp;nbsp;000 any amin' ny  ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena ny vola lany tamin' ilay ady (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha [[Robert Mugabe|Mugabe]] hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6&amp;nbsp;% nanao &quot;Tsia&quot;, araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista [[Morgan Tsvangirai]] ao amin' ny &lt;u&gt;Movement for Democratic Change&lt;/u&gt; (MDC). Nahafaha-naminavina ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Tao anatin' izany toe-javatra izany dia tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). Nandà indroa ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena i Robert Mugabe. Nandritra io vanim-potoana io dia nihenjan-droa ny tady teo amin' i Zimbaboe sy i [[Afrika Atsimo]], izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hiitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana ny tany), dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana ny filoham-pirenena tamin' ny taona 2002.

==== Fahalaniana fanintelony ====
Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000 dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny filoha. Noho ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union – Patriotic Front&lt;/u&gt; (ZANU-PF) nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 i [[Robert Mugabe]]: famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fahefana mpitsara, fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra feno fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2&amp;nbsp;% izy, ka 41,9&amp;nbsp;% ny an' ny mpitarika ny mpanohitra [[Morgan Tsvangirai]], izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho anisan' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe.

Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 izay narahin' ny maro. Na dia tsy nisy tokontaniny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny [[mosary]]. Ity fahasahiranana goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpomba ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny [[fambolena]]. Nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerana 78 (raha 41 ny an' ny MDC), ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nanjakan' ny herisetra sy [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]].

Teo anelanelan' ny 120&amp;nbsp;000 sy 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000 ny mponina no noroahina tamin' ny faran' ny lohataona avy ao [[Harare]], toeram-pamaharan' ny mpanohitra, rehefa noravana ny tranony araka ny baikon' ny fanjakana; ity no atao hoe ''Operation Murambatsvina''. Nisy ny fankatoavana ny fanavaozana ny [[lalàmpanorenana]] mametra ny zon' ny fananan-tany ary mamela ny governemanta hanaisotra pasipaoro na amin' iza na amin' iza ho an' ny &quot;tombontsoam-pirenena&quot;. Mba hahazoany ny fanohanan' ny vahoaka dia nanenjika ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa i Mugabe. Maro amin' izy ireo no mandositra any [[Afrika Atsimo]]. Nosakanana tsy hampakatra fitsarana ny tompon' ny tany nalain' ny fanjakana an-keriny. Natsangana ny [[Antenimieran-doholona]] misy mpikambana 66, saingy nahiahina ho andrim-panjakana ho enti-manompo ny filoha Mugabe fotsiny izany.

Nidangana mihoatra ny 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% ny [[Fidangan' ny vidim-piainana|vidim-piainana]] tamin' ny taona 2006, ary 100&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% tamin' ny taona 2007. Nisy ny &quot;fanadiovana&quot; teo anivon' ny tafika. Nihafaingana ny fifindra-monina mankany amin' ny firenena manodidina.

==== Fahalaniana faninefany ====
Fihemorana ho an' ny ZANU ny fifidianana filoham-pirenena sy [[solombavambahoaka]] tamin' ny 29 Marsa 2008. Ny Movement for Democratic Change  (MDC) no nahazo ny ankamaroan' ny toerana tao amin' ny [[Antenimieram-pirenena]] (109 ny an' ny MDC fa 97 kosa ny an' ny ZANU). Navoaka tamin' ny 2 Mey ny voka-pifidianana filoham-pirenena izay niteraka ady hevitra sy be mpanohitra. Nahazo 48&amp;nbsp;% amin' ny vato i [[Morgan Tsvangirai]] tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny fihodinana voalohany, na dia teo aza ny hosoka, fa i [[Robert Mugabe]] kosa nahazo 43&amp;nbsp;%. Nandritra ny fampielezan-kevitra tamin' ny fihodinana faharoa dia nisehoan' ny herisetra ara-pôlitika tsy nitsaha-mitombo ny ao Zimbaboe izay nisongadinan' ny fanararaotana nataon' ny pôlisy amin' ny mpanohitra sy ny fianakaviany, ary ny fisamborana ny mpitarika lehibe ao amin' ny mpanohitra. Tao anatin' izany tontolo anjakan' ny fampihorohoroana izany dia nanapa-kevitra i Morgan Tsvangirai, dimy andro mialoha ny fihodinana faharoa, hanao ankivy ny fifidianana, ka nahafahan' i Robert Mugabe ho voafidy indray.

Noho ny fisondrotry ny vidim-piainana mihoatra ny iray tapitrisa isanjato (1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;%) isan-taona, dia nilaina ny fanontana vola 100 lavitrisa dôlara zimbaboeana (manodidina ny 3 Euro tamin' ny faran' ny volana Jolay 2008). Voatery miverina amin' ny &lt;u&gt;toekarenan-takalo&lt;/u&gt; sy amin' ny fandehanana an-tongotra ny mponina: tsy nisy gazoala intsony ny fiara fitateram-bahoaka.

Ankoatra izany, nanomboka tamin' ny volana Aogositra dia nisy valan' aretina &lt;u&gt;kôlerà&lt;/u&gt; nahery vaika tao amin' ny firenena; araka ny filazan' ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana]] (na [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana|OMS]]), dia niteraka fahafatesan' olona 2&amp;nbsp;971 izany, amin' ny olona 56&amp;nbsp;123 voan' ilay aretina (isa ôfisialy tamin' ny 27 Janoary 2009). Na izany aza, araka ny filazan' ny OMS dia hatramin' ny antsasaky ny mponina 12 tapitrisa any Zimbaboe no natahorana ho tratran' ilay aretina noho ny toe-piainana anjakan' ny loto tao amin' ilay firenena.

Tamin' ny taona 2009, noho ny faneren' ny [[Firenena Mikambana]] momba ny hosoka tamin' ny fifidianana filoham-pirenena, dia nanapa-kevitra i Robert Mugabe fa hizara fahefana amin' i Morgan Tsvangirai mpifanandrina aminy, mpitarika ny Movement for Democratic Change (MDC).

Tamin' ny volana Avrily 2010, i Mugabe dia nandray ny filohan' i [[Iràna]], [[Mahmoud Ahmadinejad]], izay nanaovany fifanarahana ara-barotra valo teo amin' ny firenena roa tonta. Tsy dia nankasitrahin' ny mpanohitra sy ny firenena maro izao io fitsidihana io.

Tamin' ny 16 Marsa 2013 dia nandany [[lalàmpanorenana]] vaovao tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Zimbaboe izay nikendry ny hanatsarana ny fiainana ara-pôlitika. Niantso ny mpandatsa-bato mba hifidy ny &quot;Eny&quot; ny filoha Robert Mugabe sy ny praiminisitra Morgan Tsvangirai. Nikendry ny famerana ny zo aman-tombontsoan' ny filoham-pirenena izany lalampanorenana izany, saingy  mitazona ny fahefana hanendry ny mpandray anjara lehibe rehetra aoamin' ny governemanta sy ny fitantanan-draharaham-panjakana ny filoham-panjakana. Ny fe-potoam-piasana ihany no nahena ho indroa sy maharitra dimy taona avy.

=== Fanonganam-panjakana tamin' ny Nôvambra 2017 ===
[[Sary:Citizens In the Streets of Harare, Zimbabwe, November 19, 2017.jpg|vignette|287x287px|Fihetsiketsehana tamin' ny Nôvambra 2017.]]

==== Olana momba ny fandimbiasana an' i Mugabe ====
Noho ny fahanteran' ny filoha [[Robert Mugabe]], izay feno 93 taona tamin' ny Febroary 2017, sady mpitarika tranainy indrindra eran-tany, dia lasa olana lehibe teo amin' ny pôlitika zimbaboeana ny momba ny fandimbiasana azy. Nanambara i Robert Mugabe fa ny vadiny &lt;u&gt;Grace Mugabe&lt;/u&gt; no tiany handimby azy. Nesoriny avy ao amin' ny antoko ZANU-PF sy ny governemanta ireo izay mety ho mpifanandrina amin' ny vadiny. Tsy tian' ny vahoaka i Grace Mugabe, izay fantatra amin' ny fitiavany zavatra mirentirenty sy amin' ny herisetrany. Tamin' ny 4 Nôvambra dia nanambara i Robert Mugabe fa tiany ho lasa filoha lefitra ny vadiny. Tamin' ny 5 Nôvambra dia nangataka azy ampahibemaso i Grace mba hotolorana mivantana ny toeran' ny filoham-pirenena. Ny fandroahana ny filoha lefitra &lt;u&gt;Emmerson Mnangagwa&lt;/u&gt; tamin' ny 6 Nôvambra 2017, noho izany, dia fikendrena ny hampionona ny vadin' ny filoha, nefa tsy nankasitrahin' ny tafika izany.

==== Fanonganam-panjakana ====
Tamin' ny 15 Nôvambra 2017 dia nanambara tamin' ny fahitalavi-pirenena ny jeneraly &lt;u&gt;Sibusiso Moyo&lt;/u&gt; fa manara-maso ny arabe mba &quot;hamongotra ny mpanao heloka bevava akaikin' ny filoha Mugabe&quot; sy nanamafy ihany koa fa tsy nitarika fanonganam-panjakana hanoherana ny governemanta ny tafika. Napetraky ny miaramila tamina fonenana arahi-maso i Robert Mugabe sy i Grace vadiny. Nanahy ny amin' izay hanjo ny filoha voaongana i [[Afrika Atsimo]] ka nandefa iraka hihaona amin' ny fianakaviany sy ny manamboninahitra miaramila. Niantso ny hisian' ny filaminana ny [[Vondrona Afrikana]] sy ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eoropeana]] ary i [[Nizerià]]. Na izany aza dia tsy nisy ny korontana.

Tamin' ny 16 Nôvambra 2017 dia mbola nihevitra ny tenany ho hany filoha ara-dalàna ao Zimbaboe i Robert Mugabe ary nandà ny fanelanelanana nataon' ny pretra katôlika Fidelis Mukonori. Na izany aza, tamin' ny 21 Nôvambra 2017 dia nametra-pialana izy.

Tena ratsy ny firaketana ny zava-bitan' i Robert Mugabe nandritra ny naha filoham-pirenena azy. Firenena rava no navelany, ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) no manjaka tamin' ny sehatra rehetra ao amin' ilay firenena nandritra ny am-polony taona maro, ary nisongadinan' ny fanitsakitsahan' ny fitondrany ny [[zon' olombelona]] sy ny fahalalahana maneho hevitra.

=== Fitondran' i Emmerson Mnangagwa ===
[[Sary:Emmerson Mnangagwa Official Portrait.jpg|vignette|Sary ôfisialin' i Emmerson Mnangagwa (2017).]]
Niverina tany Zimbaboe i [[Emmerson Mnangagwa]] tamin' ny 22 Nôvambra 2017 ary nanambara fa teraka ny [[demôkrasia]] vaovao. Voatendry ho filoha vonjimaika i Mnangagwa ary tsy maintsy nanao fianianana ao anatin' ny roa andro. Nahemotra ho amin' ny 24 Nôvambra 2017 anefa ny datin' ny fianianana. Nitazona ny asany izy mandra-pahatongan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izay nitondrany ny lokon' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF). Nandresy amin' ny isa tery tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny fihodinana voalohany izy, nefa nisy ny fiahiahiana hosoka. Notoherin' ny mpanohitra ny valin' ny fifidianana saingy nanamafy ny fandresen' i Mnangagwa ny Fitsarana Tampony ao Zimbaboe (anglisy: ''Supreme Court of Zimbabwe'') tamin' ny farany, ka nahatonga azy ho filoha vaovao voafidy taorian' i [[Robert Mugabe|Mugabe]]. Nisongadinan' ny fihetsiketsehana feno herisetra - izay niharan' ny famoretana mafy - ny fiandohan' ny taona 2019, tao anatin' ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny tsy fisian' ny fandrosoan' ny [[demôkrasia]]. Niverina ho kandidà ao amin' ny [[Commonwealth]] indray ilay firenena.

Tamin' ny taona 2019, taorian' ny taom-piotazana sy fijinjana tena ratsy noho ny [[haintany]], dia Zimbaboeana miisa 2,5 tapitrisa no &quot;nizotra mankany amin' ny mosary&quot; araka ny voalazan' ny [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] (''PAM'' na ''WFP''). Tahaka ny sisa rehetra amin' ny [[Faritra Atsimo ao Afrika|faritra atsimo amin' i Afrika]] i Zimbaboe izay niharan' ny haintany miverimberina nandritra ny vanim-potoana maromaro, izay niharatsy noho ny [[Fiovan' ny toetany|fiakaran' ny maripanan' ny tany]], izay niteraka tsy fahampian' ny sakafo eo amin' ny olombelona sy ny biby. Tamin' ny volana Ôktôbra 2019 dia notombantombanan' ny [[Firenena Mikambana]] fa olona 7,7 tapitrisa no ho tandindomin-doza amin' ny mosary tamin' ny taona 2020.

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]]

'''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] 

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

[[Sokajy:Firenena ao Afrika]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>4grv13g4ictuwy7zrmgya2z8gia7m16</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093738</id>
      <parentid>1093737</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T14:50:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Nanampy sary</comment>
      <origin>1093738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31349" sha1="ntk862w0xng134a9mleqyhpgvr0tjfm" xml:space="preserve">[[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]]
[[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]]
[[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]]
I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390&amp;nbsp;759&amp;nbsp;km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity.

[[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]].

Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny tahirin-javaboary maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]].  

Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany.

Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' &quot;Rôdezia Atsimo&quot;) izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980.

== Tantara ==

=== Talohan' ny fanjanahantany ===
[[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]]
Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500&amp;nbsp;000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Mônômôtapa&lt;/u&gt;, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Changamire&lt;/u&gt; no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17.
[[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]]
Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]].

=== Fanjanahantany ===
[[Sary:Cecil Rhodes ww.jpg|vignette|228x228px|I [[Cecil Rhodes]]]]
Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele &lt;u&gt;Lobengula&lt;/u&gt; dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe &lt;u&gt;British South Africa Company&lt;/u&gt;, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena ny Company of Rhodes, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina ny tanànan' i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny &quot;fitahirizana&quot; tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka.
[[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]]
Nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra i &lt;u&gt;Rôdezia&lt;/u&gt; ka nomena ny anarana hoe &lt;u&gt;Rôdezia Atsimo&lt;/u&gt;.
[[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, ​​manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]]
Nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]] ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, nisy ny toeram-ponenana izay nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra.
[[Sary:Flag of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg|ankavia|vignette|277x277px|Sainan' ny Federasiônan' i Rôdezia sy i Niasalandy]]
Tamin' ny taona 1953 dia namorona ny &lt;u&gt;Federation of Rhodesia and Nyasaland&lt;/u&gt; ny governemanta britanika, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Niasalandy ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy  nofoanana izany taty aoriana tamin' ny taona 1963, herintaona talohan' ny fahaleovantenan' i Zambia sy ny an' i Malaoy.

=== Fahazoana ny fahaleovantena ===
[[Sary:Joshua Nkomo (1978).jpg|vignette|I [[Joshua Nkomo]] tamin' ny taona 1978]]
Naharitra ela sy nisehoan' ny ady ny fizoran' i Rôdezia Atsimo mankany amin' ny fahaleovantena, izay lasa Rôdesia fotsiny indray. Nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]]. Tamin' ny taona 1957 dia nanangana ny &lt;u&gt;Southern Rhodesia African National Congress&lt;/u&gt; (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana, i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt;, mpitarika sendikalista ndebele. Na izany aza dia ny Fotsy hoditra, notarihin' ny &lt;u&gt;Rhodesian Front&lt;/u&gt;, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]].
[[Sary:Ian Smith 1975.jpg|vignette|264x264px|I [[Ian Smith]], praiminisitra tao Rôdezia tamin' ny taona 1975]]
[[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana (1968-1979)|ankavia]]
Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny [[Fahaleovantena|fahaleovantenany]] samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt;, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana &lt;u&gt;ankivy&lt;/u&gt; ara-barotra hanoherana izany ny [[Fanjakana Mitambatra]], izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]]. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny &lt;u&gt;Zimbabwe African People's Union&lt;/u&gt; (ZAPU) notarihin' i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt; sy ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika ireo antoko ireo. Avy eo dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra ny nasiônalista mainty hoditra.

Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i [[Afrika Atsimo]]. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt; ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976 dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny &lt;u&gt;Patriotic Front&lt;/u&gt; ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]].
[[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]]
[[Sary:Muzorewa 1978 b.jpg|ankavia|vignette|263x263px|I [[Abel Muzorewa]] tamin' ny taona 1978.]]
Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] &lt;u&gt;Abel Muzorewa&lt;/u&gt;, mpanorina ny &lt;u&gt;United African National Council&lt;/u&gt; (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979 dia nanangana fitondrana ahitana foko maro ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith.
[[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]]
Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin' ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin' ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan' ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny &lt;u&gt;fanavaozana momba ny fananan-tany&lt;/u&gt; (hitsinjarana indray ny tany fambolena).

Lasan' ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) ny fifidianana izay natao tamin' ny volana Febroary 1980, ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny &lt;u&gt;fampihavanam-pirenena&lt;/u&gt; izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe.

=== Ny fitondran' i Robert Mugabe ===
[[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]]

==== Fahalaniana voalohany ====
Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980 dia fotsy hoditra 250&amp;nbsp;000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra ny Fotsy hoditra. Nanamafy ny fahefany ny praiminisitra [[Robert Mugabe|Mugabe]] ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) tamin' ny taona 1988, noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy.

Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Nizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana indray ny tany fambolena) na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy ny tany navelany ho ngazana.

==== Fahalaniana fanindroany ====
Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i [[Robert Mugabe]] ary mihoatra ny 92&amp;nbsp;% ny vato azony. Tsy nanohy ny firotsahany ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i [[Abel Muzorewa]]. Niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996 ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]]. Nijanona ho ivon' ny olana ny resaka fitsinjarana ny tany fambolena sady nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay 1&amp;nbsp;% amin' ny mponina, no tompon' ny 70&amp;nbsp;% amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy &quot;fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45&amp;nbsp;% amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70&amp;nbsp;000 ho tompon' andraikitra amin' ilay toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe, noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. Nampiato fandraisany anjara i [[Britaina Lehibe]], izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, noho ny fiheverana fa natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe ny tany nozaraina.

Ny fiampangana [[kolikoly]] avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11&amp;nbsp;000 any amin' ny  ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena ny vola lany tamin' ilay ady (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha [[Robert Mugabe|Mugabe]] hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6&amp;nbsp;% nanao &quot;Tsia&quot;, araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista [[Morgan Tsvangirai]] ao amin' ny &lt;u&gt;Movement for Democratic Change&lt;/u&gt; (MDC). Nahafaha-naminavina ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Tao anatin' izany toe-javatra izany dia tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). Nandà indroa ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena i Robert Mugabe. Nandritra io vanim-potoana io dia nihenjan-droa ny tady teo amin' i Zimbaboe sy i [[Afrika Atsimo]], izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hiitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana ny tany), dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana ny filoham-pirenena tamin' ny taona 2002.

==== Fahalaniana fanintelony ====
Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000 dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny filoha. Noho ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union – Patriotic Front&lt;/u&gt; (ZANU-PF) nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 i [[Robert Mugabe]]: famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fahefana mpitsara, fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra feno fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2&amp;nbsp;% izy, ka 41,9&amp;nbsp;% ny an' ny mpitarika ny mpanohitra [[Morgan Tsvangirai]], izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho anisan' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe.

Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 izay narahin' ny maro. Na dia tsy nisy tokontaniny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny [[mosary]]. Ity fahasahiranana goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpomba ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny [[fambolena]]. Nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerana 78 (raha 41 ny an' ny MDC), ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nanjakan' ny herisetra sy [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]].

Teo anelanelan' ny 120&amp;nbsp;000 sy 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000 ny mponina no noroahina tamin' ny faran' ny lohataona avy ao [[Harare]], toeram-pamaharan' ny mpanohitra, rehefa noravana ny tranony araka ny baikon' ny fanjakana; ity no atao hoe ''Operation Murambatsvina''. Nisy ny fankatoavana ny fanavaozana ny [[lalàmpanorenana]] mametra ny zon' ny fananan-tany ary mamela ny governemanta hanaisotra pasipaoro na amin' iza na amin' iza ho an' ny &quot;tombontsoam-pirenena&quot;. Mba hahazoany ny fanohanan' ny vahoaka dia nanenjika ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa i Mugabe. Maro amin' izy ireo no mandositra any [[Afrika Atsimo]]. Nosakanana tsy hampakatra fitsarana ny tompon' ny tany nalain' ny fanjakana an-keriny. Natsangana ny [[Antenimieran-doholona]] misy mpikambana 66, saingy nahiahina ho andrim-panjakana ho enti-manompo ny filoha Mugabe fotsiny izany.

Nidangana mihoatra ny 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% ny [[Fidangan' ny vidim-piainana|vidim-piainana]] tamin' ny taona 2006, ary 100&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% tamin' ny taona 2007. Nisy ny &quot;fanadiovana&quot; teo anivon' ny tafika. Nihafaingana ny fifindra-monina mankany amin' ny firenena manodidina.

==== Fahalaniana faninefany ====
Fihemorana ho an' ny ZANU ny fifidianana filoham-pirenena sy [[solombavambahoaka]] tamin' ny 29 Marsa 2008. Ny Movement for Democratic Change  (MDC) no nahazo ny ankamaroan' ny toerana tao amin' ny [[Antenimieram-pirenena]] (109 ny an' ny MDC fa 97 kosa ny an' ny ZANU). Navoaka tamin' ny 2 Mey ny voka-pifidianana filoham-pirenena izay niteraka ady hevitra sy be mpanohitra. Nahazo 48&amp;nbsp;% amin' ny vato i [[Morgan Tsvangirai]] tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny fihodinana voalohany, na dia teo aza ny hosoka, fa i [[Robert Mugabe]] kosa nahazo 43&amp;nbsp;%. Nandritra ny fampielezan-kevitra tamin' ny fihodinana faharoa dia nisehoan' ny herisetra ara-pôlitika tsy nitsaha-mitombo ny ao Zimbaboe izay nisongadinan' ny fanararaotana nataon' ny pôlisy amin' ny mpanohitra sy ny fianakaviany, ary ny fisamborana ny mpitarika lehibe ao amin' ny mpanohitra. Tao anatin' izany tontolo anjakan' ny fampihorohoroana izany dia nanapa-kevitra i Morgan Tsvangirai, dimy andro mialoha ny fihodinana faharoa, hanao ankivy ny fifidianana, ka nahafahan' i Robert Mugabe ho voafidy indray.

Noho ny fisondrotry ny vidim-piainana mihoatra ny iray tapitrisa isanjato (1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;%) isan-taona, dia nilaina ny fanontana vola 100 lavitrisa dôlara zimbaboeana (manodidina ny 3 Euro tamin' ny faran' ny volana Jolay 2008). Voatery miverina amin' ny &lt;u&gt;toekarenan-takalo&lt;/u&gt; sy amin' ny fandehanana an-tongotra ny mponina: tsy nisy gazoala intsony ny fiara fitateram-bahoaka.

Ankoatra izany, nanomboka tamin' ny volana Aogositra dia nisy valan' aretina &lt;u&gt;kôlerà&lt;/u&gt; nahery vaika tao amin' ny firenena; araka ny filazan' ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana]] (na [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana|OMS]]), dia niteraka fahafatesan' olona 2&amp;nbsp;971 izany, amin' ny olona 56&amp;nbsp;123 voan' ilay aretina (isa ôfisialy tamin' ny 27 Janoary 2009). Na izany aza, araka ny filazan' ny OMS dia hatramin' ny antsasaky ny mponina 12 tapitrisa any Zimbaboe no natahorana ho tratran' ilay aretina noho ny toe-piainana anjakan' ny loto tao amin' ilay firenena.

Tamin' ny taona 2009, noho ny faneren' ny [[Firenena Mikambana]] momba ny hosoka tamin' ny fifidianana filoham-pirenena, dia nanapa-kevitra i Robert Mugabe fa hizara fahefana amin' i Morgan Tsvangirai mpifanandrina aminy, mpitarika ny Movement for Democratic Change (MDC).

Tamin' ny volana Avrily 2010, i Mugabe dia nandray ny filohan' i [[Iràna]], [[Mahmoud Ahmadinejad]], izay nanaovany fifanarahana ara-barotra valo teo amin' ny firenena roa tonta. Tsy dia nankasitrahin' ny mpanohitra sy ny firenena maro izao io fitsidihana io.

Tamin' ny 16 Marsa 2013 dia nandany [[lalàmpanorenana]] vaovao tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Zimbaboe izay nikendry ny hanatsarana ny fiainana ara-pôlitika. Niantso ny mpandatsa-bato mba hifidy ny &quot;Eny&quot; ny filoha Robert Mugabe sy ny praiminisitra Morgan Tsvangirai. Nikendry ny famerana ny zo aman-tombontsoan' ny filoham-pirenena izany lalampanorenana izany, saingy  mitazona ny fahefana hanendry ny mpandray anjara lehibe rehetra aoamin' ny governemanta sy ny fitantanan-draharaham-panjakana ny filoham-panjakana. Ny fe-potoam-piasana ihany no nahena ho indroa sy maharitra dimy taona avy.

=== Fanonganam-panjakana tamin' ny Nôvambra 2017 ===
==== Olana momba ny fandimbiasana an' i Mugabe ====
[[Sary:Grace Mugabe 2013-08-04 11-53 (cropped).jpeg|vignette|206x206px|[[Grace Mugabe]]]]
Noho ny fahanteran' ny filoha [[Robert Mugabe]], izay feno 93 taona tamin' ny Febroary 2017, sady mpitarika tranainy indrindra eran-tany, dia lasa olana lehibe teo amin' ny pôlitika zimbaboeana ny momba ny fandimbiasana azy. Nanambara i Robert Mugabe fa ny vadiny &lt;u&gt;Grace Mugabe&lt;/u&gt; no tiany handimby azy. Nesoriny avy ao amin' ny antoko ZANU-PF sy ny governemanta ireo izay mety ho mpifanandrina amin' ny vadiny. Tsy tian' ny vahoaka i Grace Mugabe, izay fantatra amin' ny fitiavany zavatra mirentirenty sy amin' ny herisetrany. Tamin' ny 4 Nôvambra dia nanambara i Robert Mugabe fa tiany ho lasa filoha lefitra ny vadiny. Tamin' ny 5 Nôvambra dia nangataka azy ampahibemaso i Grace mba hotolorana mivantana ny toeran' ny filoham-pirenena. Ny fandroahana ny filoha lefitra &lt;u&gt;Emmerson Mnangagwa&lt;/u&gt; tamin' ny 6 Nôvambra 2017, noho izany, dia fikendrena ny hampionona ny vadin' ny filoha, nefa tsy nankasitrahin' ny tafika izany.

==== Fanonganam-panjakana ====
[[Sary:A tank in harare during the coup.jpg|vignette|235x235px|Fidinan' ny miaramila teny an-dalamben' i [[Harare]] tamin' ny faran' ny taona 2017.]]
Tamin' ny 15 Nôvambra 2017 dia nanambara tamin' ny fahitalavi-pirenena ny jeneraly &lt;u&gt;Sibusiso Moyo&lt;/u&gt; fa manara-maso ny arabe mba &quot;hamongotra ny mpanao heloka bevava akaikin' ny filoha Mugabe&quot; sy nanamafy ihany koa fa tsy nitarika fanonganam-panjakana hanoherana ny governemanta ny tafika. Napetraky ny miaramila tamina fonenana arahi-maso i Robert Mugabe sy i Grace vadiny. Nanahy ny amin' izay hanjo ny filoha voaongana i [[Afrika Atsimo]] ka nandefa iraka hihaona amin' ny fianakaviany sy ny manamboninahitra miaramila. Niantso ny hisian' ny filaminana ny [[Vondrona Afrikana]] sy ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eoropeana]] ary i [[Nizerià]]. Na izany aza dia tsy nisy ny korontana.[[Sary:Citizens In the Streets of Harare, Zimbabwe, November 19, 2017.jpg|vignette|240x240px|Fihetsiketsehana tamin' ny Nôvambra 2017.]]

Tamin' ny 16 Nôvambra 2017 dia mbola nihevitra ny tenany ho hany filoha ara-dalàna ao Zimbaboe i Robert Mugabe ary nandà ny fanelanelanana nataon' ny pretra katôlika Fidelis Mukonori. Na izany aza, tamin' ny 21 Nôvambra 2017 dia nametra-pialana izy.

Tena ratsy ny firaketana ny zava-bitan' i Robert Mugabe nandritra ny naha filoham-pirenena azy. Firenena rava no navelany, ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) no manjaka tamin' ny sehatra rehetra ao amin' ilay firenena nandritra ny am-polony taona maro, ary nisongadinan' ny fanitsakitsahan' ny fitondrany ny [[zon' olombelona]] sy ny fahalalahana maneho hevitra.

=== Fitondran' i Emmerson Mnangagwa ===
[[Sary:Emmerson Mnangagwa Official Portrait.jpg|vignette|Sary ôfisialin' i Emmerson Mnangagwa (2017).]]
Niverina tany Zimbaboe i [[Emmerson Mnangagwa]] tamin' ny 22 Nôvambra 2017 ary nanambara fa teraka ny [[demôkrasia]] vaovao. Voatendry ho filoha vonjimaika i Mnangagwa ary tsy maintsy nanao fianianana ao anatin' ny roa andro. Nahemotra ho amin' ny 24 Nôvambra 2017 anefa ny datin' ny fianianana. Nitazona ny asany izy mandra-pahatongan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izay nitondrany ny lokon' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF). Nandresy amin' ny isa tery tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny fihodinana voalohany izy, nefa nisy ny fiahiahiana hosoka. Notoherin' ny mpanohitra ny valin' ny fifidianana saingy nanamafy ny fandresen' i Mnangagwa ny Fitsarana Tampony ao Zimbaboe (anglisy: ''Supreme Court of Zimbabwe'') tamin' ny farany, ka nahatonga azy ho filoha vaovao voafidy taorian' i [[Robert Mugabe|Mugabe]]. Nisongadinan' ny fihetsiketsehana feno herisetra - izay niharan' ny famoretana mafy - ny fiandohan' ny taona 2019, tao anatin' ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny tsy fisian' ny fandrosoan' ny [[demôkrasia]]. Niverina ho kandidà ao amin' ny [[Commonwealth]] indray ilay firenena.

Tamin' ny taona 2019, taorian' ny taom-piotazana sy fijinjana tena ratsy noho ny [[haintany]], dia Zimbaboeana miisa 2,5 tapitrisa no &quot;nizotra mankany amin' ny mosary&quot; araka ny voalazan' ny [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] (''PAM'' na ''WFP''). Tahaka ny sisa rehetra amin' ny [[Faritra Atsimo ao Afrika|faritra atsimo amin' i Afrika]] i Zimbaboe izay niharan' ny haintany miverimberina nandritra ny vanim-potoana maromaro, izay niharatsy noho ny [[Fiovan' ny toetany|fiakaran' ny maripanan' ny tany]], izay niteraka tsy fahampian' ny sakafo eo amin' ny olombelona sy ny biby. Tamin' ny volana Ôktôbra 2019 dia notombantombanan' ny [[Firenena Mikambana]] fa olona 7,7 tapitrisa no ho tandindomin-doza amin' ny mosary tamin' ny taona 2020.

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]]

'''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] 

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

[[Sokajy:Firenena ao Afrika]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>ntk862w0xng134a9mleqyhpgvr0tjfm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093740</id>
      <parentid>1093738</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T15:50:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Mponina sy kolontsaina</comment>
      <origin>1093740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34681" sha1="8m23qrn6qzi7nxb8lswrbp20r8gjnop" xml:space="preserve">[[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]]
[[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]]
[[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]]
I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390&amp;nbsp;759&amp;nbsp;km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity.

[[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]].

Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny tahirin-javaboary maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]].  

Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany.

Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' &quot;Rôdezia Atsimo&quot;) izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980.

== Tantara ==

=== Talohan' ny fanjanahantany ===
[[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]]
Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500&amp;nbsp;000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Mônômôtapa&lt;/u&gt;, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Changamire&lt;/u&gt; no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17.
[[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]]
Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]].

=== Fanjanahantany ===
[[Sary:Cecil Rhodes ww.jpg|vignette|228x228px|I [[Cecil Rhodes]]]]
Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele &lt;u&gt;Lobengula&lt;/u&gt; dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe &lt;u&gt;British South Africa Company&lt;/u&gt;, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena ny Company of Rhodes, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina ny tanànan' i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny &quot;fitahirizana&quot; tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka.
[[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]]
Nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra i &lt;u&gt;Rôdezia&lt;/u&gt; ka nomena ny anarana hoe &lt;u&gt;Rôdezia Atsimo&lt;/u&gt;.
[[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, ​​manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]]
Nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]] ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, nisy ny toeram-ponenana izay nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra.
[[Sary:Flag of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg|ankavia|vignette|277x277px|Sainan' ny Federasiônan' i Rôdezia sy i Niasalandy]]
Tamin' ny taona 1953 dia namorona ny &lt;u&gt;Federation of Rhodesia and Nyasaland&lt;/u&gt; ny governemanta britanika, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Niasalandy ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy  nofoanana izany taty aoriana tamin' ny taona 1963, herintaona talohan' ny fahaleovantenan' i Zambia sy ny an' i Malaoy.

=== Fahazoana ny fahaleovantena ===
[[Sary:Joshua Nkomo (1978).jpg|vignette|I [[Joshua Nkomo]] tamin' ny taona 1978]]
Naharitra ela sy nisehoan' ny ady ny fizoran' i Rôdezia Atsimo mankany amin' ny fahaleovantena, izay lasa Rôdesia fotsiny indray. Nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]]. Tamin' ny taona 1957 dia nanangana ny &lt;u&gt;Southern Rhodesia African National Congress&lt;/u&gt; (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana, i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt;, mpitarika sendikalista ndebele. Na izany aza dia ny Fotsy hoditra, notarihin' ny &lt;u&gt;Rhodesian Front&lt;/u&gt;, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]].
[[Sary:Ian Smith 1975.jpg|vignette|264x264px|I [[Ian Smith]], praiminisitra tao Rôdezia tamin' ny taona 1975]]
[[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana (1968-1979)|ankavia]]
Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny [[Fahaleovantena|fahaleovantenany]] samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt;, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana &lt;u&gt;ankivy&lt;/u&gt; ara-barotra hanoherana izany ny [[Fanjakana Mitambatra]], izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]]. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny &lt;u&gt;Zimbabwe African People's Union&lt;/u&gt; (ZAPU) notarihin' i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt; sy ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika ireo antoko ireo. Avy eo dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra ny nasiônalista mainty hoditra.

Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i [[Afrika Atsimo]]. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt; ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976 dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny &lt;u&gt;Patriotic Front&lt;/u&gt; ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]].
[[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]]
[[Sary:Muzorewa 1978 b.jpg|ankavia|vignette|263x263px|I [[Abel Muzorewa]] tamin' ny taona 1978.]]
Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] &lt;u&gt;Abel Muzorewa&lt;/u&gt;, mpanorina ny &lt;u&gt;United African National Council&lt;/u&gt; (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979 dia nanangana fitondrana ahitana foko maro ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith.
[[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]]
Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin' ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin' ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan' ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny &lt;u&gt;fanavaozana momba ny fananan-tany&lt;/u&gt; (hitsinjarana indray ny tany fambolena).

Lasan' ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) ny fifidianana izay natao tamin' ny volana Febroary 1980, ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny &lt;u&gt;fampihavanam-pirenena&lt;/u&gt; izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe.

=== Ny fitondran' i Robert Mugabe ===
[[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]]

==== Fahalaniana voalohany ====
Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980 dia fotsy hoditra 250&amp;nbsp;000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra ny Fotsy hoditra. Nanamafy ny fahefany ny praiminisitra [[Robert Mugabe|Mugabe]] ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) tamin' ny taona 1988, noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy.

Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Nizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana indray ny tany fambolena) na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy ny tany navelany ho ngazana.

==== Fahalaniana fanindroany ====
Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i [[Robert Mugabe]] ary mihoatra ny 92&amp;nbsp;% ny vato azony. Tsy nanohy ny firotsahany ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i [[Abel Muzorewa]]. Niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996 ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]]. Nijanona ho ivon' ny olana ny resaka fitsinjarana ny tany fambolena sady nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay 1&amp;nbsp;% amin' ny mponina, no tompon' ny 70&amp;nbsp;% amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy &quot;fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45&amp;nbsp;% amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70&amp;nbsp;000 ho tompon' andraikitra amin' ilay toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe, noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. Nampiato fandraisany anjara i [[Britaina Lehibe]], izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, noho ny fiheverana fa natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe ny tany nozaraina.

Ny fiampangana [[kolikoly]] avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11&amp;nbsp;000 any amin' ny  ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena ny vola lany tamin' ilay ady (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha [[Robert Mugabe|Mugabe]] hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6&amp;nbsp;% nanao &quot;Tsia&quot;, araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista [[Morgan Tsvangirai]] ao amin' ny &lt;u&gt;Movement for Democratic Change&lt;/u&gt; (MDC). Nahafaha-naminavina ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Tao anatin' izany toe-javatra izany dia tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). Nandà indroa ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena i Robert Mugabe. Nandritra io vanim-potoana io dia nihenjan-droa ny tady teo amin' i Zimbaboe sy i [[Afrika Atsimo]], izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hiitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana ny tany), dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana ny filoham-pirenena tamin' ny taona 2002.

==== Fahalaniana fanintelony ====
Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000 dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny filoha. Noho ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union – Patriotic Front&lt;/u&gt; (ZANU-PF) nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 i [[Robert Mugabe]]: famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fahefana mpitsara, fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra feno fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2&amp;nbsp;% izy, ka 41,9&amp;nbsp;% ny an' ny mpitarika ny mpanohitra [[Morgan Tsvangirai]], izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho anisan' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe.

Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 izay narahin' ny maro. Na dia tsy nisy tokontaniny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny [[mosary]]. Ity fahasahiranana goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpomba ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny [[fambolena]]. Nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerana 78 (raha 41 ny an' ny MDC), ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nanjakan' ny herisetra sy [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]].

Teo anelanelan' ny 120&amp;nbsp;000 sy 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000 ny mponina no noroahina tamin' ny faran' ny lohataona avy ao [[Harare]], toeram-pamaharan' ny mpanohitra, rehefa noravana ny tranony araka ny baikon' ny fanjakana; ity no atao hoe ''Operation Murambatsvina''. Nisy ny fankatoavana ny fanavaozana ny [[lalàmpanorenana]] mametra ny zon' ny fananan-tany ary mamela ny governemanta hanaisotra pasipaoro na amin' iza na amin' iza ho an' ny &quot;tombontsoam-pirenena&quot;. Mba hahazoany ny fanohanan' ny vahoaka dia nanenjika ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa i Mugabe. Maro amin' izy ireo no mandositra any [[Afrika Atsimo]]. Nosakanana tsy hampakatra fitsarana ny tompon' ny tany nalain' ny fanjakana an-keriny. Natsangana ny [[Antenimieran-doholona]] misy mpikambana 66, saingy nahiahina ho andrim-panjakana ho enti-manompo ny filoha Mugabe fotsiny izany.

Nidangana mihoatra ny 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% ny [[Fidangan' ny vidim-piainana|vidim-piainana]] tamin' ny taona 2006, ary 100&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% tamin' ny taona 2007. Nisy ny &quot;fanadiovana&quot; teo anivon' ny tafika. Nihafaingana ny fifindra-monina mankany amin' ny firenena manodidina.

==== Fahalaniana faninefany ====
Fihemorana ho an' ny ZANU ny fifidianana filoham-pirenena sy [[solombavambahoaka]] tamin' ny 29 Marsa 2008. Ny Movement for Democratic Change  (MDC) no nahazo ny ankamaroan' ny toerana tao amin' ny [[Antenimieram-pirenena]] (109 ny an' ny MDC fa 97 kosa ny an' ny ZANU). Navoaka tamin' ny 2 Mey ny voka-pifidianana filoham-pirenena izay niteraka ady hevitra sy be mpanohitra. Nahazo 48&amp;nbsp;% amin' ny vato i [[Morgan Tsvangirai]] tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny fihodinana voalohany, na dia teo aza ny hosoka, fa i [[Robert Mugabe]] kosa nahazo 43&amp;nbsp;%. Nandritra ny fampielezan-kevitra tamin' ny fihodinana faharoa dia nisehoan' ny herisetra ara-pôlitika tsy nitsaha-mitombo ny ao Zimbaboe izay nisongadinan' ny fanararaotana nataon' ny pôlisy amin' ny mpanohitra sy ny fianakaviany, ary ny fisamborana ny mpitarika lehibe ao amin' ny mpanohitra. Tao anatin' izany tontolo anjakan' ny fampihorohoroana izany dia nanapa-kevitra i Morgan Tsvangirai, dimy andro mialoha ny fihodinana faharoa, hanao ankivy ny fifidianana, ka nahafahan' i Robert Mugabe ho voafidy indray.

Noho ny fisondrotry ny vidim-piainana mihoatra ny iray tapitrisa isanjato (1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;%) isan-taona, dia nilaina ny fanontana vola 100 lavitrisa dôlara zimbaboeana (manodidina ny 3 Euro tamin' ny faran' ny volana Jolay 2008). Voatery miverina amin' ny &lt;u&gt;toekarenan-takalo&lt;/u&gt; sy amin' ny fandehanana an-tongotra ny mponina: tsy nisy gazoala intsony ny fiara fitateram-bahoaka.

Ankoatra izany, nanomboka tamin' ny volana Aogositra dia nisy valan' aretina &lt;u&gt;kôlerà&lt;/u&gt; nahery vaika tao amin' ny firenena; araka ny filazan' ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana]] (na [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana|OMS]]), dia niteraka fahafatesan' olona 2&amp;nbsp;971 izany, amin' ny olona 56&amp;nbsp;123 voan' ilay aretina (isa ôfisialy tamin' ny 27 Janoary 2009). Na izany aza, araka ny filazan' ny OMS dia hatramin' ny antsasaky ny mponina 12 tapitrisa any Zimbaboe no natahorana ho tratran' ilay aretina noho ny toe-piainana anjakan' ny loto tao amin' ilay firenena.

Tamin' ny taona 2009, noho ny faneren' ny [[Firenena Mikambana]] momba ny hosoka tamin' ny fifidianana filoham-pirenena, dia nanapa-kevitra i Robert Mugabe fa hizara fahefana amin' i Morgan Tsvangirai mpifanandrina aminy, mpitarika ny Movement for Democratic Change (MDC).

Tamin' ny volana Avrily 2010, i Mugabe dia nandray ny filohan' i [[Iràna]], [[Mahmoud Ahmadinejad]], izay nanaovany fifanarahana ara-barotra valo teo amin' ny firenena roa tonta. Tsy dia nankasitrahin' ny mpanohitra sy ny firenena maro izao io fitsidihana io.

Tamin' ny 16 Marsa 2013 dia nandany [[lalàmpanorenana]] vaovao tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Zimbaboe izay nikendry ny hanatsarana ny fiainana ara-pôlitika. Niantso ny mpandatsa-bato mba hifidy ny &quot;Eny&quot; ny filoha Robert Mugabe sy ny praiminisitra Morgan Tsvangirai. Nikendry ny famerana ny zo aman-tombontsoan' ny filoham-pirenena izany lalampanorenana izany, saingy  mitazona ny fahefana hanendry ny mpandray anjara lehibe rehetra aoamin' ny governemanta sy ny fitantanan-draharaham-panjakana ny filoham-panjakana. Ny fe-potoam-piasana ihany no nahena ho indroa sy maharitra dimy taona avy.

=== Fanonganam-panjakana tamin' ny Nôvambra 2017 ===
==== Olana momba ny fandimbiasana an' i Mugabe ====
[[Sary:Grace Mugabe 2013-08-04 11-53 (cropped).jpeg|vignette|206x206px|[[Grace Mugabe]]]]
Noho ny fahanteran' ny filoha [[Robert Mugabe]], izay feno 93 taona tamin' ny Febroary 2017, sady mpitarika tranainy indrindra eran-tany, dia lasa olana lehibe teo amin' ny pôlitika zimbaboeana ny momba ny fandimbiasana azy. Nanambara i Robert Mugabe fa ny vadiny &lt;u&gt;Grace Mugabe&lt;/u&gt; no tiany handimby azy. Nesoriny avy ao amin' ny antoko ZANU-PF sy ny governemanta ireo izay mety ho mpifanandrina amin' ny vadiny. Tsy tian' ny vahoaka i Grace Mugabe, izay fantatra amin' ny fitiavany zavatra mirentirenty sy amin' ny herisetrany. Tamin' ny 4 Nôvambra dia nanambara i Robert Mugabe fa tiany ho lasa filoha lefitra ny vadiny. Tamin' ny 5 Nôvambra dia nangataka azy ampahibemaso i Grace mba hotolorana mivantana ny toeran' ny filoham-pirenena. Ny fandroahana ny filoha lefitra &lt;u&gt;Emmerson Mnangagwa&lt;/u&gt; tamin' ny 6 Nôvambra 2017, noho izany, dia fikendrena ny hampionona ny vadin' ny filoha, nefa tsy nankasitrahin' ny tafika izany.

==== Fanonganam-panjakana ====
[[Sary:A tank in harare during the coup.jpg|vignette|235x235px|Fidinan' ny miaramila teny an-dalamben' i [[Harare]] tamin' ny faran' ny taona 2017.]]
Tamin' ny 15 Nôvambra 2017 dia nanambara tamin' ny fahitalavi-pirenena ny jeneraly &lt;u&gt;Sibusiso Moyo&lt;/u&gt; fa manara-maso ny arabe mba &quot;hamongotra ny mpanao heloka bevava akaikin' ny filoha Mugabe&quot; sy nanamafy ihany koa fa tsy nitarika fanonganam-panjakana hanoherana ny governemanta ny tafika. Napetraky ny miaramila tamina fonenana arahi-maso i Robert Mugabe sy i Grace vadiny. Nanahy ny amin' izay hanjo ny filoha voaongana i [[Afrika Atsimo]] ka nandefa iraka hihaona amin' ny fianakaviany sy ny manamboninahitra miaramila. Niantso ny hisian' ny filaminana ny [[Vondrona Afrikana]] sy ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eoropeana]] ary i [[Nizerià]]. Na izany aza dia tsy nisy ny korontana.[[Sary:Citizens In the Streets of Harare, Zimbabwe, November 19, 2017.jpg|vignette|240x240px|Fihetsiketsehana tamin' ny Nôvambra 2017.]]

Tamin' ny 16 Nôvambra 2017 dia mbola nihevitra ny tenany ho hany filoha ara-dalàna ao Zimbaboe i Robert Mugabe ary nandà ny fanelanelanana nataon' ny pretra katôlika Fidelis Mukonori. Na izany aza, tamin' ny 21 Nôvambra 2017 dia nametra-pialana izy.

Tena ratsy ny firaketana ny zava-bitan' i Robert Mugabe nandritra ny naha filoham-pirenena azy. Firenena rava no navelany, ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) no manjaka tamin' ny sehatra rehetra ao amin' ilay firenena nandritra ny am-polony taona maro, ary nisongadinan' ny fanitsakitsahan' ny fitondrany ny [[zon' olombelona]] sy ny fahalalahana maneho hevitra.

=== Fitondran' i Emmerson Mnangagwa ===
[[Sary:Emmerson Mnangagwa Official Portrait.jpg|vignette|Sary ôfisialin' i Emmerson Mnangagwa (2017).]]
Niverina tany Zimbaboe i [[Emmerson Mnangagwa]] tamin' ny 22 Nôvambra 2017 ary nanambara fa teraka ny [[demôkrasia]] vaovao. Voatendry ho filoha vonjimaika i Mnangagwa ary tsy maintsy nanao fianianana ao anatin' ny roa andro. Nahemotra ho amin' ny 24 Nôvambra 2017 anefa ny datin' ny fianianana. Nitazona ny asany izy mandra-pahatongan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izay nitondrany ny lokon' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF). Nandresy amin' ny isa tery tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny fihodinana voalohany izy, nefa nisy ny fiahiahiana hosoka. Notoherin' ny mpanohitra ny valin' ny fifidianana saingy nanamafy ny fandresen' i Mnangagwa ny Fitsarana Tampony ao Zimbaboe (anglisy: ''Supreme Court of Zimbabwe'') tamin' ny farany, ka nahatonga azy ho filoha vaovao voafidy taorian' i [[Robert Mugabe|Mugabe]]. Nisongadinan' ny fihetsiketsehana feno herisetra - izay niharan' ny famoretana mafy - ny fiandohan' ny taona 2019, tao anatin' ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny tsy fisian' ny fandrosoan' ny [[demôkrasia]]. Niverina ho kandidà ao amin' ny [[Commonwealth]] indray ilay firenena.

Tamin' ny taona 2019, taorian' ny taom-piotazana sy fijinjana tena ratsy noho ny [[haintany]], dia Zimbaboeana miisa 2,5 tapitrisa no &quot;nizotra mankany amin' ny mosary&quot; araka ny voalazan' ny [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] (''PAM'' na ''WFP''). Tahaka ny sisa rehetra amin' ny [[Faritra Atsimo ao Afrika|faritra atsimo amin' i Afrika]] i Zimbaboe izay niharan' ny haintany miverimberina nandritra ny vanim-potoana maromaro, izay niharatsy noho ny [[Fiovan' ny toetany|fiakaran' ny maripanan' ny tany]], izay niteraka tsy fahampian' ny sakafo eo amin' ny olombelona sy ny biby. Tamin' ny volana Ôktôbra 2019 dia notombantombanan' ny [[Firenena Mikambana]] fa olona 7,7 tapitrisa no ho tandindomin-doza amin' ny mosary tamin' ny taona 2020.

== Mponina sy kolontsaina ==

=== Mponina ===

=== Foko ===

=== Fiteny ===

==== Fiteny afrikana ====
Ny fiteny afrikana be mpampiasa dia ny [[fiteny ndebele]] sy ny [[fiteny sôna]] (na ny [[fiteny lôzy]], izay karazany ao atsimo) izay hatry ny ela no hany fiteny nahazo ny satan' ny &quot;[[fiteny ôfisialy]]&quot;. Ny Lalàmpanorenana vaovao tamin' ny taona 2013 dia manaiky fiteny ôfisialy 16 ary manampy azy ireo:

* ny [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na [[fiteny sôna atsimo]]) — fiteny ampiasaina amin' ny fanabeazana;
* ny [[fiteny tsitseoa]], ny [[fiteny tsitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[fiteny tsônga]]), ny [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]] — fiteny miparitaka;
* ny [[fiteny nambià]] — fitenin' ny vitsy anisa an-dalam-pivoarana;
* ny [[fiteny tsibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (karazan' ny [[fiteny tsoana]]) — fiteny atahorana ho lany tamingana;
* ny [[Vondrom-piteny kôisàna|fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratr]]&lt;nowiki/&gt;a ary ny [[fiteny kôsa]] — fitenin' ny vitsy anisa hafa avy amin' ny foko an-tsisintany.

[[Fianakaviam-piteny banto|Fiteny banto]] roa hafa ampiasain' ny vahoaka vitsy anisa tsy manana sata ôfisialy: ny [[fiteny dômbe]] (akaikin' ny [[fiteny nambià]]) sy ny [[fiteny konda]] (akaiky kokoa ny [[fiteny niongoe]], fitenim-pirenena any [[Môzambika]], fa tsy ny [[fiteny tsitseoa]] izay ekena any Zimbaboe). Misy koa [[fiteny pijiny banto]] ampiasaina ho fiteny faharoa.

==== Fiteny vahiny ====
Ny fiteny vahiny dia ahitana:

* ny [[fiteny anglisy]] — izay fitenim-pirenena: 82&amp;nbsp;% amin' ny mponina no mampiasa azy na manana fahalalana sasany aminy (na dia ny 2,5 hatramin' ny 5&amp;nbsp;% amin' ny mponina ihany no manao azy ho [[Fiteny nibeazana|fitenin-dreny]]);
* ny [[fiteny afrikansa]], ampiasain' ny olona manodidina ny 50&amp;nbsp;000, fotsy hoditra ny ampahany, nefa ampiasain' ny mainty hoditra sy safiotra zimbaboeana (ka 4&amp;nbsp;500 dia manao azy ho fitenin-dreny);
* ny [[fiteny gojaraty]] izay ampiasain' ny olona manodidina ny 19&amp;nbsp;000 (tonga indrindra nandritra ny fanjanahantany anglisy taloha) .

=== Fivavahana ===

==== Kristianisma ====
[[Sary:Sacred Heart Cathedral, Harare.jpg|vignette|Eglizy Katôlika any [[Harare]]]]
Ny fivavahana lehibe dia ny [[kristianisma]] (87&amp;nbsp;%), ka ny 67,1 % dia [[Prôtestantisma|Prôtestanta]] fa ny 18,7&amp;nbsp;% kosa dia [[Katôlisisma|Katôlika]]. Niorina tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny taona 1963 ny Baptist Convention of Zimbabwe ([[Batisma|batista]]). Tamin' ny taona 2016 dia nisy fiangonana 380 sy mpikambana 40&amp;nbsp;000 ity fikambanana ity.

==== Animisma ====
Ny manaraka ny [[fivavahan-drazana afrikana]] ([[Animisma|animista]]) dia 3,8&amp;nbsp;%. Manodidina ny 7,9&amp;nbsp;% amin' ny mponina ny olona tsy manana fivavahana. 

==== Ateisma sy agnôstisisma ====
Ny Zimbaboeana sasany dia voamariky ny [[Marksisma|fiheverana marksista]], izay niorina tany [[Môzambika]] sy tany [[Angôla]] mpifanolo-bodirindrina, izay nandrisika ny tsy finoana an' Andriamanitra ([[Ateisma|ateista]]), ireo firenena roa ireo dia niady tamin' i [[Pôrtogaly]] koa mba hahazo [[fahaleovantena]]. Tany Zimbaboe dia naharitra teo anelanelan' ny taona 1965 sy 1980 ny ady ho an' ny fahaleovantena. Lehibe koa ny isan-jaton' ny olona misalasala ny amin' ny fisian' Andriamanitra ([[Agnôstisisma|agnôstika]] ).

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]]

'''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] 

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

[[Sokajy:Firenena ao Afrika]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>8m23qrn6qzi7nxb8lswrbp20r8gjnop</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093742</id>
      <parentid>1093740</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T15:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35538" sha1="6jm8hjftupztei7jqw1rmp7nqm8vang" xml:space="preserve">[[Sary:Flag of Zimbabwe.svg|vignette|341x341px|Sainan' i Zimbaboe]]
[[Sary:Zimbabwe (orthographic projection).svg|vignette|I Zimbaboe ao Afrika|289x289px]]
[[Sary:ZimbabweOMC.png|vignette|Sarin-tanin' i Zimbaboe|288x288px]]
I '''Zimbaboe''' dia firenena aty [[Afrika Atsinanana]], tsy manana morontsiraka, manana velarana mirefy 390&amp;nbsp;759&amp;nbsp;km². I [[Harare]] no renivohiny. Mamaritra azy avy a avaratra i [[Zambia]], ao atsinanana i [[Môzambika]], ao atsimo i [[Afrika Atsimo]], ary ao atsimo-andrefana i [[Bôtsoana]]. Atao hoe '''[[Zimbaboeana]]''' ny vahoakan' ity firenena ity.

[[Lembalemba]] no manjaka amin' ny vohon-taniny. Ao andrefana dia ahitana [[tandavan-tendrombohitra]] izay manasaraka azy amin' i [[Môzambika]]. [[Toetanin-jana-pehin-tany]] no ao Zimbaboe. Rakotra [[hivoka]] mando anirian-kazo ny ankabeazan' ny tany. Ao amin' ny tapany avaratra-andrefana no ahitana ny farihy Kariba izay manasaraka azy amin' i [[Zambia]].

Maro ny karazam-biby hita ao izay arovana amin' ny alalan' ny [[tahirin-javaboary]] maro, sady mampiroborobo ny [[Fizahàn-tany|fizahan-tany]].  

Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

Miankina amin' ny [[fambolena]], ny [[fiompiana]], ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]], ny [[taozava-baventy]] mpanodina sakafo sy mpanao lamba. Anisan' ny trandrahana any ny [[krôma]] sy ny [[nikela]] ary ny [[volamena]]. Ny fotsy hoditra vitsy anisa no mifehy izany toekarena izany.

Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary ny fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na sôna atsimo), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

Zanatany britanika taloha i Zimbaboe (nantsoina amin' ny anarana hoe ''Southern Rhodesia,'' &quot;Rôdezia Atsimo&quot;) izay nahazo ny fahaleovan-tenany tamin' ny taona 1980.

== Tantara ==

=== Talohan' ny fanjanahantany ===
[[Sary:Bushmen Rock Painting.jpg|vignette|Sary hosodoko am-batolampy nataon' ny Bosimana]]
Maro dia maro ny sisan-javatra tavela talohan' ny vanim-potoan' ny tantara, ny tranainy indrindra amin' izy ireo dia efa tany amin' ny 500&amp;nbsp;000 tal JK, izay nofongarina tao amin' ny Lohasahan' i [[Zambezi]], fa ny afovoan' ny Lembalemba Zimbaboeana sy ny Lohasahan' i [[Limpopo (renirano)|Limpopo]] dia manankarena amin' ny sary hoso-doko am-batolampy tany amin' ny vanim-potoana [[Neôlitika]], izay heverijna fa nataon' ny [[Bosimana]] (''Bushman''). Nanomboka teo amin' ny fanombohan' ny vanim-potoana kristiana ny fiorenam-ponenan' ny tantsaha [[Fianakaviam-piteny banto|miteny banto]]. Ny razamben' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] (''Shona'') angamba no niandohan' ny sivilizasiôna voaporofon' ny sisan-javatra tavela tamin' ny toerana arkeôlôjikan' i Zimbaboe, any atsimo-atsinanan' ilay firenena, izay nahazoany ny anarany ankehitriny. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-12 dia nivoatra be ny asa [[varahina]] sy ny varotra [[volamena]] sy [[ivoara]], izay naondrana tany amin’ ny seranan-tsambon' i [[Sofala (tanàna tranainy)|Sofala]], any akaikin’ i [[Beira]] ankehitriny, any [[Môzambika]]. Manodidina ny toerana nisy an' i Zimbaboe koa no niroboroboan' ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Mônômôtapa&lt;/u&gt;, nanomboka tamin' ny taonjato faha-14, izay nanitatra ny taniny saingy nihena hery tamin' ny faran' ny taonjato manaraka, taorian' ny nahafatesan' ny mpanjaka Matope tamin' ny taona 1480. Nifandray tamin’ i Mônômôtapa, indrindra fa tamin' ny alalan' ny misiônera, ny [[Pôrtogaly|Pôrtogey]], izay tonga teo amin’ ny morontsirak' i Môzambika tamin' ny taonjato faha-16. Tataty aoriana dia tsy maintsy nanjavona ity fanjakana ity rehefa nomen' ny mpanjakany, tamin' ny taona 1608, tamin' ny Pôrtogey ny fitrandrahana ny [[volamena]], ny [[firapotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[vy]] teo amin' ny taniny. Tany atsimo, ny &lt;u&gt;Fanjakan' i Changamire&lt;/u&gt; no nisolo izany fanjakana izany sady nandresy azy saika manontolo tamin' ny taonjato faha-17.
[[Sary:Great-Zimbabwe-2.jpg|vignette|278x278px|Sisam-paharavan' i Zimbaboe Lehibe.]]
Avy any [[Afrika Atsimo]] tamin' ny faran' ny taonjato faha-18, nandritra ny ''Mfecane'', fifindra-monina lehibe nateraky ny fanitaran-tany amin' ny alalan' ny ady, ny [[Zolo (vahoaka)|Zolo]] dia nandrava ny Fanjakan' i Changamire tamin' ny fandalovany. Nisy vondrona Zolo mpanohitra, ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]], niorim-ponenana tokony tamin' ny taona 1830 tany amin' ny ilany atsimo-andrefan' ilay firenena, izay nanjakazaka tamin' ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]].

=== Fanjanahantany ===
[[Sary:Cecil Rhodes ww.jpg|vignette|228x228px|I [[Cecil Rhodes]]]]
Tamin' ny tapany faharoa amin' ny taonjato faha-19 dia nihanatanjaka ny fisian' ny [[Britanika]] sy ny [[Boora (vahoaka)|Boora]]. Tamin’ ny taona 1888, ny mpanjaka ndebele &lt;u&gt;Lobengula&lt;/u&gt; dia nanome zo momba ny fitrandrahana [[harena an-kibon' ny tany]] ho an’ ilay mpandraharaha britanika [[Cecil Rhodes]] any atsimon’ i [[Zambezi]]. Tamin' ny taona nanaraka, i Rhodes dia nahazo sata avy amin' ny governemanta britanika ho an' ny orinasany atao hoe &lt;u&gt;British South Africa Company&lt;/u&gt;, mba hitantana ireo fizaràn-tany resy tany [[Afrika Afovoany]] sy [[Faritra Atsimo ao Afrika|Atsimo]]. Nampandroso ny fanjanahan-tany ara-pambolena ny Company of Rhodes, anisan' izany ny faritra izay tsy nananany fiandrianana. Tamin' ny taona 1890 dia naorina ny tanànan' i Salisbury ([[Harare]] ankehitriny). Mandra-pahatongan' ny taona 1897 dia nisy ady nifandonan' Fotsy hoditra tamin' ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] sy ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]], izay nafindra tany amin' ny &quot;fitahirizana&quot; tamin' ny farany. Tamin' ny taona 1895 dia nomena anarana hoe Rôdezia ilay fizaràn-tany voazanaka.
[[Sary:Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg|vignette|278x278px|Sainan' i Rôdezia Atsimo]]
Nitaky fizakan-tena ara-pôlitika nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ny voanjo fotsy hoditra, izay naniry ny ho afaka amin' ny fiahian' ilay kômpania. Tamin' ny taona 1922, rehefa nanontaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izy ireo, dia nolavin' izy ireo ny fikambanana amin' i [[Afrika Atsimo]] ary, tamin' ny taona nanaraka, araka ny fanirian' izy ireo, dia lasa zanatanin' ny Satroboninahitra i &lt;u&gt;Rôdezia&lt;/u&gt; ka nomena ny anarana hoe &lt;u&gt;Rôdezia Atsimo&lt;/u&gt;.
[[Sary:Rhodesialand.png|vignette|253x253px|Fizarana ara-jeôgrafian' i Rôdezia amin' ny vondron' olona, ​​manavaka ny faritra eorôpeana, ny faritra ata-poko, ny tanindrazan' ny tompontany ary ny valam-pirenena (1965).]]
Nametraka fitondrana [[Fanavakavaham-bolon-koditra|mpanavakava-bolon-koditra]] ny fotsy hoditra vitsy anisa, izay nitantana irery, nanaraka ny ohatra avy amin' i Afrikana Atsimo. Lalàna maro nolaniana teo anelanelan' ny taona 1930 sy 1969 no netina naka an-keriny ny ankamaroan' ny tany fambolena ho tombontsoan' ny fotsy hoditra, nisy ny toeram-ponenana izay nofaritana any amin' ny sisin-tanàna, nandraisana ny Mainty hoditra nanao fifanarahana araka asa, fa ny fianakaviana kosa dia notazonina any ambanivohitra.
[[Sary:Flag of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg|ankavia|vignette|277x277px|Sainan' ny Federasiônan' i Rôdezia sy i Niasalandy]]
Tamin' ny taona 1953 dia namorona ny &lt;u&gt;Federation of Rhodesia and Nyasaland&lt;/u&gt; ny governemanta britanika, nampitambatra an' i Rôdezia Atsimo sy i Rôdezia Avaratra ([[Zambia]] ankehitriny) ary i Niasalandy ([[Malaoỳ|Malaoy]] ankehitriny), izay nanamafy ny fanjakazakan' ny Fotsy hoditra. Tsy maintsy  nofoanana izany taty aoriana tamin' ny taona 1963, herintaona talohan' ny fahaleovantenan' i Zambia sy ny an' i Malaoy.

=== Fahazoana ny fahaleovantena ===
[[Sary:Joshua Nkomo (1978).jpg|vignette|I [[Joshua Nkomo]] tamin' ny taona 1978]]
Naharitra ela sy nisehoan' ny ady ny fizoran' i Rôdezia Atsimo mankany amin' ny fahaleovantena, izay lasa Rôdesia fotsiny indray. Nandrisika ny [[Fanindrahindram-pirenena|nasiônalisma]] zimbaboeana ny [[fanavakavahana]], izay nampiharina tamin' ny Mainty hoditra, sy ny hetsika ho an' ny [[fahaleovantena]] taty [[Afrika]]. Tamin' ny taona 1957 dia nanangana ny &lt;u&gt;Southern Rhodesia African National Congress&lt;/u&gt; (SRANC), izay noravan' ny governemanta roa taona taty aoriana, i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt;, mpitarika sendikalista ndebele. Na izany aza dia ny Fotsy hoditra, notarihin' ny &lt;u&gt;Rhodesian Front&lt;/u&gt;, niorina tamin' ny taona 1962 sy nankahala ny fifampizarana fahefana amin' ny Mainty, no voalohany nitaky ny zo hahazo fahaleovantena ho an' ilay fizaràn-tany, ka nanohitra ny [[Fanjakana Mitambatra]].
[[Sary:Ian Smith 1975.jpg|vignette|264x264px|I [[Ian Smith]], praiminisitra tao Rôdezia tamin' ny taona 1975]]
[[Sary:Flag of Rhodesia (1968–1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Rôdezia mahaleo tana (1968-1979)|ankavia]]
Taorian' ny fifampiraharahana tsy nisy vokany nandritra ny roa taona, dia nanambara ny [[Fahaleovantena|fahaleovantenany]] samirery ny governemanta fotsy hoditra, notarihin' i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt;, tamin' ny 11 Nôvambra 1965. Nandà ka tsy hanaiky an' i Rôdezia ary namoaka didy fanaovana &lt;u&gt;ankivy&lt;/u&gt; ara-barotra hanoherana izany ny [[Fanjakana Mitambatra]], izay naniry ny hampandroso ny fahaleovantena afrikana, sy ny [[Firenena Mikambana]]. Noraran' ny governemantan' i Ian Smith ny &lt;u&gt;Zimbabwe African People's Union&lt;/u&gt; (ZAPU) notarihin' i &lt;u&gt;Joshua Nkomo&lt;/u&gt; sy ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) notarihin' i [[Robert Mugabe]], ary nogadraina ny mpitarika ireo antoko ireo. Avy eo dia nanomboka tolona mitam-piadiana nanoherana ny fahefan' ny vitsy anisan' ny Fotsy hoditra ny nasiônalista mainty hoditra.

Taorian' ny fahaleovantenan' i [[Môzambika]] tamin' ny taona 1975 dia tsy nisy nanohana an' i Rôdezia afa-tsy i [[Afrika Atsimo]]. Nisafidy pôlitika misy mariamitra iraisana kokoa i &lt;u&gt;Ian Smith&lt;/u&gt; ary nifampiresaka tamin' ny mpitarika mainty hoditra, izay navoaka ny fonja. Tamin' ny faran' ny taona 1976 dia nanambatra ny hetsi-panoherana nataony tao amin' ny &lt;u&gt;Patriotic Front&lt;/u&gt; ny ZANU, izay notohanan' i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] maôista, sy ny ZAPU, izay notohanan' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]].
[[Sary:Internal Settlement.jpg|vignette|281x281px|Fifanarahana anatiny tao Salisbury tamin' ny taona 1978 teo amin' i [[Ian Smith]] sy ny mpitarika mainty hoditra toa an' i [[Abel Muzorewa]].]]
[[Sary:Muzorewa 1978 b.jpg|ankavia|vignette|263x263px|I [[Abel Muzorewa]] tamin' ny taona 1978.]]
Resy lahatra i Ian Smith fa amin’ ny alalan' ny fanekeny ny fitakiana vitsivitsy no hahafahany mitazona ny ampahany be amin' ny fahefany, ka nanao sonia fifanarahana tamin' ny mpitarika mainty hoditra telo izay tony kokoa, anisan' izany ny eveka [[Metôdisma|metôdista]] &lt;u&gt;Abel Muzorewa&lt;/u&gt;, mpanorina ny &lt;u&gt;United African National Council&lt;/u&gt; (UANC), tamin' ny volana May 1978. Tamin' ny taona 1979 dia nanangana fitondrana ahitana foko maro ny [[lalàmpanorenana]] vaovao nolaniana tamin' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]], izay natokana ho an' ny Fotsy hoditra. Nandresy tamin' ny fifidianana mpanao lalàna nanaraka izany i Muzorewa ary lasa praiminisitra, tao anatin' ny firaisan-kina tamin' ny antokon' i Ian Smith.
[[Sary:Flag of Zimbabwe Rhodesia (1979).svg|vignette|282x282px|Sainan' i Zimbaboe-Rôdezia (1979)]]
Mbola nitohy anefa ny [[ady anaty akata]] notarihin' ny Patriotic Front mandra-pahatongan' ny fivoriana, tamin' ny volana Septambra 1979, tany [[Lôndôna|London]], tamin' ny fihaonambe momba ny lalàmpanorenana izay nandraisan' ny hetsika sy fikambanana rehetra anjara ary nieritreritana ny hanomezana fanampiana iraisam-pirenena ho an' ny &lt;u&gt;fanavaozana momba ny fananan-tany&lt;/u&gt; (hitsinjarana indray ny tany fambolena).

Lasan' ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union&lt;/u&gt; (ZANU) ny fifidianana izay natao tamin' ny volana Febroary 1980, ary ny mpitarika azy [[Robert Mugabe]] dia nanangana governemanta ho an' ny &lt;u&gt;fampihavanam-pirenena&lt;/u&gt; izay nahitana an' i Nkomo sy minisitra fotsy hoditra roa. Nambara tamin' ny 18 Avrily ny fahaleovantena faharoan' i Zimbaboe.

=== Ny fitondran' i Robert Mugabe ===
[[Sary:Robert Mugabe May 2015 (cropped).jpg|vignette|277x277px|Robert Mugabe, filohan' i Zimbaboe tamin' ny 1987 ka hatramin' ny Novambra 2017.]]

==== Fahalaniana voalohany ====
Tamin' ny tapany voalohany amin' ny taompolo 1980 dia fotsy hoditra 250&amp;nbsp;000 no nifindra monina tany [[Afrika Atsimo]]. Na izany aza dia nitazona ny fanjakazakany amin' ny asa ara-toekarena sy ny fananana ny tany fambolena mamokatra indrindra ny Fotsy hoditra. Nanamafy ny fahefany ny praiminisitra [[Robert Mugabe|Mugabe]] ka voa ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa izay niharan' ny famaizana mafy, ary tsy maintsy nifanandrina imbetsaka ny ankolafy mitam-piadiana ao amin' ny ZAPU ny miaramilany. Tamin' ny faran' ny taona 1987 dia nasiam-panitsiana ny lalàmpanorenana hanoloana ny asan' ny praiminisitra amin' ny toeran' ny filoha mpanatanteraka izay manambatra ny asan' ny lehibem-panjakana sy ny lehiben' ny governemanta. Nitambatra ny ZANU sy ny ZAPU ao anatin' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) tamin' ny taona 1988, noho ny famporisihan' i Robert Mugabe, ary naverina tao amin' ny governemanta i Nkomo. Tamin' ny taona 1990 dia lasa filoha lefi-panjakana izy.

Ny toe-draharaha ara-toekarena miharatsy dia nanery ny governemanta tao Zimbaboe hanaiky, tamin' ny taona 1991, ny fampiharana ny fandaharan' asa [[fanitsiana ara-drafitra]] nofaritan' ny [[Banky Maneran-Tany]], na dia teo aza ny lahateny ahitana taratra ny [[sôsialisma]] nataon' ny filoha. Nizotra tsikelikely ny fanarenana, ary ampahany ihany no vita tamin' ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana indray ny tany fambolena) na dia eo aza ny latsa-bato natao tamin' ny tana 1992 izay nanomezana alalana ny fakàna an-keriny ny tany fananan' ny fotsy hoditra sy ny tany navelany ho ngazana.

==== Fahalaniana fanindroany ====
Tamin' ny volana Marsa 1996 dia voafidy ho filoha indray i [[Robert Mugabe]] ary mihoatra ny 92&amp;nbsp;% ny vato azony. Tsy nanohy ny firotsahany ny kandidà roa hafa, i Reverend Ndabaningi Sithole sy i [[Abel Muzorewa]]. Niteraka fitokonana henjana nanomboka tamin' ny Septambra ka hatramin' ny Nôvambra 1996 ny pôlitikan' ny [[fanitsiana ara-drafitra]]. Nijanona ho ivon' ny olana ny resaka fitsinjarana ny tany fambolena sady nanamafy ny fitsikerana ny fitondran' i Robert Mugabe. Ny Fotsy hoditra vitsy anisa, izay 1&amp;nbsp;% amin' ny mponina, no tompon' ny 70&amp;nbsp;% amin' ny tany azo ambolena, ka voailika tsy hisitraka ny fitomboana ara-toekarena ny ankamaroan' ny mponina ambanivohitra. Tamin' ny taona 1998 dia nisy &quot;fikomiana noho ny hanoanana” maro, vokatry ny tahan' ny tsy fananana asa izay nahatratra ny 45&amp;nbsp;% amin' ny mponina, sy ny fitsotsoriky ny fahefa-mividin' ny volam-pirenena, nanozongozona mafy ny governemanta, izay nahatonga ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra 70&amp;nbsp;000 ho tompon' andraikitra amin' ilay toe-javatra. Tamin' ny volana Avrily 1999, noho ny tsy nahazoany fanampiana ara-bola avy amin' ny fikambanana iraisam-pirenena lehibe, noho ny fihetsiny manoloana ny mpamboly sy mpiompy fotsy hoditra sy ny fidirany an-tsehatra amin' ny ady mahazo ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], dia nanapaka ny fifandraisany tamin' ny [[Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena]] sy tamin' ny [[Banky Maneran-Tany]] i Zimbaboe. Nampiato fandraisany anjara i [[Britaina Lehibe]], izay nanomboka nandrotsaka vola ho an' ny fanavaozana ny fananan-tany, noho ny fiheverana fa natokana ho an' ny mpikambana akaiky ao amin' ny ZANU na ho an' ny fianakavian' i Robert Mugabe ny tany nozaraina.

Ny fiampangana [[kolikoly]] avy amin' ny mpanohitra dia nanampy trotraka ny fironana amin' ny fahefana tsy refesi-mandidy, izay nisongadina indrindra amin' ny fandefasana miaramila 11&amp;nbsp;000 any amin' ny  ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], hanohana ny fitondran' i [[Laurent-Désiré Kabila]], tsy nisy fifampidinihana amin' ny Parlemanta. Nisy fiantraikany ratsy teo amin' ny toekarem-pirenena ny vola lany tamin' ilay ady (iray tapitrisa dôlara isan' andro) sy ny tsy fahampian-t[[Solitany|solika]] vokatry ny tsy faharatsian' ny fitantanana ny orinasam-pirenena. Tamin' ny 11 Febroary 2000, ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] momba ny lalàmpanorenana nokarakarain' ny filoha [[Robert Mugabe|Mugabe]] hanamafisana ny toerany dia niafara amin' ny tsy fahombiazana, ka 54,6&amp;nbsp;% nanao &quot;Tsia&quot;, araka ny nambaran' ny mpanohitra nivondrona manodidina an' ilay sendikalista [[Morgan Tsvangirai]] ao amin' ny &lt;u&gt;Movement for Democratic Change&lt;/u&gt; (MDC). Nahafaha-naminavina ny fitsapan-kevitra izay natao fotoana fohy taorian' izay fa ny roa ampahatelon' ny Zimbaboeana no maniry ny hialan' ny filoha. Tao anatin' izany toe-javatra izany dia tsy niova amin' ny sori-dalany i Robert Mugabe ka niantso ny tranainy tamin' ny ady ho an' ny fahaleovantena zimbaboeana ary nanao hetsika fibodoana ny tany teo am-pelatanan' ny fotsy hoditra, izany dia niteraka herisetra marobe (famonoana ny mpamboly sy mpiompy fotsy sy mainty hoditra mpanohitra ny fitondrana). Nandà indroa ny fampiharana ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo izay mitaky ny fandroahana ny olona mibodo ny toeram-pambolena i Robert Mugabe. Nandritra io vanim-potoana io dia nihenjan-droa ny tady teo amin' i Zimbaboe sy i [[Afrika Atsimo]], izay voampanga ho tsy marisika amin' ny fitantanana ny fanelanelanana ao amin' ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]], saingy i [[Pretoria]], izay natahotra ny hiitaran' ny olan' izy ireo manokana momba ny fanavaozana ny fananan-tany (fitsinjarana ny tany), dia nanemotra ny famaliany, izay mbola notohizany tamin' ny fifidianana ny filoham-pirenena tamin' ny taona 2002.

==== Fahalaniana fanintelony ====
Taorian' ny fandravana ny Parlemanta tamin' ny 11 Avrily 2000 dia nanao sonia didim-panjakana nametraka ny fifidianana [[solombavambahoaka]] ho amin' ny 24 sy 25 Jona ny filoha. Noho ny &lt;u&gt;Zimbabwe African National Union – Patriotic Front&lt;/u&gt; (ZANU-PF) nahazo solombavambahoaka voafidy 62 sy solombavambahoaka 30 voatendry, dia nahazo toerana 57 ny MDC, ka fandresena goavana ho an' ny mpanohitra izany (nahazo 2 tamin' ny 150 izy ireo tamin' ny taona 1995). Nanomboka teo dia nanao izay fomba rehetra handreseny amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2002 i [[Robert Mugabe]]: famoronana lalàna hiadiana amin' ny mpanohitra, fanaraha-maso ny asa fanaovan-gazety sy ny fahefana mpitsara, fampihorohoroana sy famoretana, ny fandroahana ny mpanara-maso iraisam-pirenena, sns. Tamin' ny volana Marsa 2002, taorian' ny latsa-bato nisongadinan' ny fampielezan-kevitra feno fampitahorana, dia voafidy indray izy tamin' ny vato 56,2&amp;nbsp;% izy, ka 41,9&amp;nbsp;% ny an' ny mpitarika ny mpanohitra [[Morgan Tsvangirai]], izay niampanga niaraka amin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] ny fisian' ny [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]] goavana. Niteraka sazy avy amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]] sy fampiatoana an' i Zimbaboe tsy ho anisan' ny [[Commonwealth]] mandritra ny fotoana tsy voafetra ny zava-nitranga tamin' ity fifidianana nampiady hevitra ity. Tamin' ny taona 2003 dia nanapa-kevitra ny handao an' ilay fikambanana i Zimbaboe.

Ny ady ataon' ny fitondran' i Robert Mugabe amin' ny mpanohitra dia naneho ny tsy fiatrehany ny tena olana. Niteraka fisamborana olona maro ny fitokonana faobe nokarakarain' ny mpanohitra tamin' ny lohataona 2003 izay narahin' ny maro. Na dia tsy nisy tokontaniny toejavatra ara-toekarena sy ara-tsôsialy, dia nampitombo ny fanaovany tantely afa-drakotra ny harem-pirenena ny governemanta. Efa ho ny antsasaky ny mponina ao Zimbaboe (manodidina ny 5,5 tapitrisa) no tratran' ny [[mosary]]. Ity fahasahiranana goavana ity dia vokatry ny fanavaozana ny fananan-tany. Tsy ho an' ny tombontsoan' ny Mainty hoditra maro anisa ny fanentanana hibodo ny tany izay natomboka tamin' ny taona 2000 tao anatin' ny korontana sy herisetra fa lasa tombontsoan' ny mpomba ny fitondrana ary nanakorontana tanteraka ny sehatry ny [[fambolena]]. Nahazoan' ny antokon' i Robert Mugabe ny maro anisa tanteraka, izay nahazo toerana 78 (raha 41 ny an' ny MDC), ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny Marsa 2005, izay nanjakan' ny herisetra sy [[Hosoka amin' ny fifidianana|hosoka]].

Teo anelanelan' ny 120&amp;nbsp;000 sy 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000 ny mponina no noroahina tamin' ny faran' ny lohataona avy ao [[Harare]], toeram-pamaharan' ny mpanohitra, rehefa noravana ny tranony araka ny baikon' ny fanjakana; ity no atao hoe ''Operation Murambatsvina''. Nisy ny fankatoavana ny fanavaozana ny [[lalàmpanorenana]] mametra ny zon' ny fananan-tany ary mamela ny governemanta hanaisotra pasipaoro na amin' iza na amin' iza ho an' ny &quot;tombontsoam-pirenena&quot;. Mba hahazoany ny fanohanan' ny vahoaka dia nanenjika ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]] vitsy anisa i Mugabe. Maro amin' izy ireo no mandositra any [[Afrika Atsimo]]. Nosakanana tsy hampakatra fitsarana ny tompon' ny tany nalain' ny fanjakana an-keriny. Natsangana ny [[Antenimieran-doholona]] misy mpikambana 66, saingy nahiahina ho andrim-panjakana ho enti-manompo ny filoha Mugabe fotsiny izany.

Nidangana mihoatra ny 1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% ny [[Fidangan' ny vidim-piainana|vidim-piainana]] tamin' ny taona 2006, ary 100&amp;nbsp;000&amp;nbsp;% tamin' ny taona 2007. Nisy ny &quot;fanadiovana&quot; teo anivon' ny tafika. Nihafaingana ny fifindra-monina mankany amin' ny firenena manodidina.

==== Fahalaniana faninefany ====
Fihemorana ho an' ny ZANU ny fifidianana filoham-pirenena sy [[solombavambahoaka]] tamin' ny 29 Marsa 2008. Ny Movement for Democratic Change  (MDC) no nahazo ny ankamaroan' ny toerana tao amin' ny [[Antenimieram-pirenena]] (109 ny an' ny MDC fa 97 kosa ny an' ny ZANU). Navoaka tamin' ny 2 Mey ny voka-pifidianana filoham-pirenena izay niteraka ady hevitra sy be mpanohitra. Nahazo 48&amp;nbsp;% amin' ny vato i [[Morgan Tsvangirai]] tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny fihodinana voalohany, na dia teo aza ny hosoka, fa i [[Robert Mugabe]] kosa nahazo 43&amp;nbsp;%. Nandritra ny fampielezan-kevitra tamin' ny fihodinana faharoa dia nisehoan' ny herisetra ara-pôlitika tsy nitsaha-mitombo ny ao Zimbaboe izay nisongadinan' ny fanararaotana nataon' ny pôlisy amin' ny mpanohitra sy ny fianakaviany, ary ny fisamborana ny mpitarika lehibe ao amin' ny mpanohitra. Tao anatin' izany tontolo anjakan' ny fampihorohoroana izany dia nanapa-kevitra i Morgan Tsvangirai, dimy andro mialoha ny fihodinana faharoa, hanao ankivy ny fifidianana, ka nahafahan' i Robert Mugabe ho voafidy indray.

Noho ny fisondrotry ny vidim-piainana mihoatra ny iray tapitrisa isanjato (1&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000&amp;nbsp;%) isan-taona, dia nilaina ny fanontana vola 100 lavitrisa dôlara zimbaboeana (manodidina ny 3 Euro tamin' ny faran' ny volana Jolay 2008). Voatery miverina amin' ny &lt;u&gt;toekarenan-takalo&lt;/u&gt; sy amin' ny fandehanana an-tongotra ny mponina: tsy nisy gazoala intsony ny fiara fitateram-bahoaka.

Ankoatra izany, nanomboka tamin' ny volana Aogositra dia nisy valan' aretina &lt;u&gt;kôlerà&lt;/u&gt; nahery vaika tao amin' ny firenena; araka ny filazan' ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana]] (na [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Fahasalamana|OMS]]), dia niteraka fahafatesan' olona 2&amp;nbsp;971 izany, amin' ny olona 56&amp;nbsp;123 voan' ilay aretina (isa ôfisialy tamin' ny 27 Janoary 2009). Na izany aza, araka ny filazan' ny OMS dia hatramin' ny antsasaky ny mponina 12 tapitrisa any Zimbaboe no natahorana ho tratran' ilay aretina noho ny toe-piainana anjakan' ny loto tao amin' ilay firenena.

Tamin' ny taona 2009, noho ny faneren' ny [[Firenena Mikambana]] momba ny hosoka tamin' ny fifidianana filoham-pirenena, dia nanapa-kevitra i Robert Mugabe fa hizara fahefana amin' i Morgan Tsvangirai mpifanandrina aminy, mpitarika ny Movement for Democratic Change (MDC).

Tamin' ny volana Avrily 2010, i Mugabe dia nandray ny filohan' i [[Iràna]], [[Mahmoud Ahmadinejad]], izay nanaovany fifanarahana ara-barotra valo teo amin' ny firenena roa tonta. Tsy dia nankasitrahin' ny mpanohitra sy ny firenena maro izao io fitsidihana io.

Tamin' ny 16 Marsa 2013 dia nandany [[lalàmpanorenana]] vaovao tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] i Zimbaboe izay nikendry ny hanatsarana ny fiainana ara-pôlitika. Niantso ny mpandatsa-bato mba hifidy ny &quot;Eny&quot; ny filoha Robert Mugabe sy ny praiminisitra Morgan Tsvangirai. Nikendry ny famerana ny zo aman-tombontsoan' ny filoham-pirenena izany lalampanorenana izany, saingy  mitazona ny fahefana hanendry ny mpandray anjara lehibe rehetra aoamin' ny governemanta sy ny fitantanan-draharaham-panjakana ny filoham-panjakana. Ny fe-potoam-piasana ihany no nahena ho indroa sy maharitra dimy taona avy.

=== Fanonganam-panjakana tamin' ny Nôvambra 2017 ===
==== Olana momba ny fandimbiasana an' i Mugabe ====
[[Sary:Grace Mugabe 2013-08-04 11-53 (cropped).jpeg|vignette|206x206px|[[Grace Mugabe]]]]
Noho ny fahanteran' ny filoha [[Robert Mugabe]], izay feno 93 taona tamin' ny Febroary 2017, sady mpitarika tranainy indrindra eran-tany, dia lasa olana lehibe teo amin' ny pôlitika zimbaboeana ny momba ny fandimbiasana azy. Nanambara i Robert Mugabe fa ny vadiny &lt;u&gt;Grace Mugabe&lt;/u&gt; no tiany handimby azy. Nesoriny avy ao amin' ny antoko ZANU-PF sy ny governemanta ireo izay mety ho mpifanandrina amin' ny vadiny. Tsy tian' ny vahoaka i Grace Mugabe, izay fantatra amin' ny fitiavany zavatra mirentirenty sy amin' ny herisetrany. Tamin' ny 4 Nôvambra dia nanambara i Robert Mugabe fa tiany ho lasa filoha lefitra ny vadiny. Tamin' ny 5 Nôvambra dia nangataka azy ampahibemaso i Grace mba hotolorana mivantana ny toeran' ny filoham-pirenena. Ny fandroahana ny filoha lefitra &lt;u&gt;Emmerson Mnangagwa&lt;/u&gt; tamin' ny 6 Nôvambra 2017, noho izany, dia fikendrena ny hampionona ny vadin' ny filoha, nefa tsy nankasitrahin' ny tafika izany.

==== Fanonganam-panjakana ====
[[Sary:A tank in harare during the coup.jpg|vignette|235x235px|Fidinan' ny miaramila teny an-dalamben' i [[Harare]] tamin' ny faran' ny taona 2017.]]
Tamin' ny 15 Nôvambra 2017 dia nanambara tamin' ny fahitalavi-pirenena ny jeneraly &lt;u&gt;Sibusiso Moyo&lt;/u&gt; fa manara-maso ny arabe mba &quot;hamongotra ny mpanao heloka bevava akaikin' ny filoha Mugabe&quot; sy nanamafy ihany koa fa tsy nitarika fanonganam-panjakana hanoherana ny governemanta ny tafika. Napetraky ny miaramila tamina fonenana arahi-maso i Robert Mugabe sy i Grace vadiny. Nanahy ny amin' izay hanjo ny filoha voaongana i [[Afrika Atsimo]] ka nandefa iraka hihaona amin' ny fianakaviany sy ny manamboninahitra miaramila. Niantso ny hisian' ny filaminana ny [[Vondrona Afrikana]] sy ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eoropeana]] ary i [[Nizerià]]. Na izany aza dia tsy nisy ny korontana.[[Sary:Citizens In the Streets of Harare, Zimbabwe, November 19, 2017.jpg|vignette|240x240px|Fihetsiketsehana tamin' ny Nôvambra 2017.]]

Tamin' ny 16 Nôvambra 2017 dia mbola nihevitra ny tenany ho hany filoha ara-dalàna ao Zimbaboe i Robert Mugabe ary nandà ny fanelanelanana nataon' ny pretra katôlika Fidelis Mukonori. Na izany aza, tamin' ny 21 Nôvambra 2017 dia nametra-pialana izy.

Tena ratsy ny firaketana ny zava-bitan' i Robert Mugabe nandritra ny naha filoham-pirenena azy. Firenena rava no navelany, ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF) no manjaka tamin' ny sehatra rehetra ao amin' ilay firenena nandritra ny am-polony taona maro, ary nisongadinan' ny fanitsakitsahan' ny fitondrany ny [[zon' olombelona]] sy ny fahalalahana maneho hevitra.

=== Fitondran' i Emmerson Mnangagwa ===
[[Sary:Emmerson Mnangagwa Official Portrait.jpg|vignette|Sary ôfisialin' i Emmerson Mnangagwa (2017).]]
Niverina tany Zimbaboe i [[Emmerson Mnangagwa]] tamin' ny 22 Nôvambra 2017 ary nanambara fa teraka ny [[demôkrasia]] vaovao. Voatendry ho filoha vonjimaika i Mnangagwa ary tsy maintsy nanao fianianana ao anatin' ny roa andro. Nahemotra ho amin' ny 24 Nôvambra 2017 anefa ny datin' ny fianianana. Nitazona ny asany izy mandra-pahatongan' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izay nitondrany ny lokon' ny Zimbabwe African National Union – Patriotic Front (ZANU-PF). Nandresy amin' ny isa tery tamin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny fihodinana voalohany izy, nefa nisy ny fiahiahiana hosoka. Notoherin' ny mpanohitra ny valin' ny fifidianana saingy nanamafy ny fandresen' i Mnangagwa ny Fitsarana Tampony ao Zimbaboe (anglisy: ''Supreme Court of Zimbabwe'') tamin' ny farany, ka nahatonga azy ho filoha vaovao voafidy taorian' i [[Robert Mugabe|Mugabe]]. Nisongadinan' ny fihetsiketsehana feno herisetra - izay niharan' ny famoretana mafy - ny fiandohan' ny taona 2019, tao anatin' ny fahasahiranana ara-toekarena sy ny tsy fisian' ny fandrosoan' ny [[demôkrasia]]. Niverina ho kandidà ao amin' ny [[Commonwealth]] indray ilay firenena.

Tamin' ny taona 2019, taorian' ny taom-piotazana sy fijinjana tena ratsy noho ny [[haintany]], dia Zimbaboeana miisa 2,5 tapitrisa no &quot;nizotra mankany amin' ny mosary&quot; araka ny voalazan' ny [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] (''PAM'' na ''WFP''). Tahaka ny sisa rehetra amin' ny [[Faritra Atsimo ao Afrika|faritra atsimo amin' i Afrika]] i Zimbaboe izay niharan' ny haintany miverimberina nandritra ny vanim-potoana maromaro, izay niharatsy noho ny [[Fiovan' ny toetany|fiakaran' ny maripanan' ny tany]], izay niteraka tsy fahampian' ny sakafo eo amin' ny olombelona sy ny biby. Tamin' ny volana Ôktôbra 2019 dia notombantombanan' ny [[Firenena Mikambana]] fa olona 7,7 tapitrisa no ho tandindomin-doza amin' ny mosary tamin' ny taona 2020.

== Mponina sy kolontsaina ==

=== Mponina ===
Saika [[Banto (vahoaka)|Banto]] avokoa ny mponina ao Zimbaboe (ka ny tena maro anisa dia ny [[Sôna (vahoaka)|Sôna]] sy ny [[Ndebele (vahoaka)|Ndebele]]). Mihena isa ny fotsy hoditra. Any ambanivohitra no onenan' ny telo ampahefatry ny mponina.

=== Foko ===

=== Fiteny ===
Ny [[fiteny anglisy]] no [[fiteny ôfisialy]] any tamin' ny voalohany fa niampy dimy ambin' ny folo hafa izany, dia ireo be mpampiasa toy ny [[fiteny sôna]] sy ny [[fiteny ndembele]], ary fiteny vitsy mpampiasa kokoa toy [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na [[sôna atsimo]]), ny [[fiteny siseoa]], ny [[fiteny sitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[Fiteny tsônga|tsônga]]), [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]], ny [[fiteny nambia]], ny [[fiteny sibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (izay karazan' ny [[fiteny tsoana]]), ny [[fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratra]] ary ny [[fiteny kôsa]].

==== Fiteny afrikana ====
Ny fiteny afrikana be mpampiasa dia ny [[fiteny ndebele]] sy ny [[fiteny sôna]] (na ny [[fiteny lôzy]], izay karazany ao atsimo) izay hatry ny ela no hany fiteny nahazo ny satan' ny &quot;[[fiteny ôfisialy]]&quot;. Ny Lalàmpanorenana vaovao tamin' ny taona 2013 dia manaiky fiteny ôfisialy 16 ary manampy azy ireo:

* ny [[fiteny kalanga]], ny [[fiteny ndao]] (na [[fiteny sôna atsimo]]) — fiteny ampiasaina amin' ny fanabeazana;
* ny [[fiteny tsitseoa]], ny [[fiteny tsitônga]], ny [[fiteny sangany]] (na [[fiteny tsônga]]), ny [[fiteny tsoana]], ny [[fiteny venda]] — fiteny miparitaka;
* ny [[fiteny nambià]] — fitenin' ny vitsy anisa an-dalam-pivoarana;
* ny [[fiteny tsibaroe]], ny [[fiteny tsôa]] (karazan' ny [[fiteny tsoana]]) — fiteny atahorana ho lany tamingana;
* ny [[Vondrom-piteny kôisàna|fiteny kôisana]], ny [[fiteny sôtô avaratr]]&lt;nowiki/&gt;a ary ny [[fiteny kôsa]] — fitenin' ny vitsy anisa hafa avy amin' ny foko an-tsisintany.

[[Fianakaviam-piteny banto|Fiteny banto]] roa hafa ampiasain' ny vahoaka vitsy anisa tsy manana sata ôfisialy: ny [[fiteny dômbe]] (akaikin' ny [[fiteny nambià]]) sy ny [[fiteny konda]] (akaiky kokoa ny [[fiteny niongoe]], fitenim-pirenena any [[Môzambika]], fa tsy ny [[fiteny tsitseoa]] izay ekena any Zimbaboe). Misy koa [[fiteny pijiny banto]] ampiasaina ho fiteny faharoa.

==== Fiteny vahiny ====
Ny fiteny vahiny dia ahitana:

* ny [[fiteny anglisy]] — izay fitenim-pirenena: 82&amp;nbsp;% amin' ny mponina no mampiasa azy na manana fahalalana sasany aminy (na dia ny 2,5 hatramin' ny 5&amp;nbsp;% amin' ny mponina ihany no manao azy ho [[Fiteny nibeazana|fitenin-dreny]]);
* ny [[fiteny afrikansa]], ampiasain' ny olona manodidina ny 50&amp;nbsp;000, fotsy hoditra ny ampahany, nefa ampiasain' ny mainty hoditra sy safiotra zimbaboeana (ka 4&amp;nbsp;500 dia manao azy ho fitenin-dreny);
* ny [[fiteny gojaraty]] izay ampiasain' ny olona manodidina ny 19&amp;nbsp;000 (tonga indrindra nandritra ny fanjanahantany anglisy taloha) .

=== Fivavahana ===

==== Kristianisma ====
[[Sary:Sacred Heart Cathedral, Harare.jpg|vignette|Eglizy Katôlika any [[Harare]]]]
Ny fivavahana lehibe dia ny [[kristianisma]] (87&amp;nbsp;%), ka ny 67,1 % dia [[Prôtestantisma|Prôtestanta]] fa ny 18,7&amp;nbsp;% kosa dia [[Katôlisisma|Katôlika]]. Niorina tamin' ny fomba ôfisialy tamin' ny taona 1963 ny Baptist Convention of Zimbabwe ([[Batisma|batista]]). Tamin' ny taona 2016 dia nisy fiangonana 380 sy mpikambana 40&amp;nbsp;000 ity fikambanana ity.

==== Animisma ====
Ny manaraka ny [[fivavahan-drazana afrikana]] ([[Animisma|animista]]) dia 3,8&amp;nbsp;%. Manodidina ny 7,9&amp;nbsp;% amin' ny mponina ny olona tsy manana fivavahana. 

==== Ateisma sy agnôstisisma ====
Ny Zimbaboeana sasany dia voamariky ny [[Marksisma|fiheverana marksista]], izay niorina tany [[Môzambika]] sy tany [[Angôla]] mpifanolo-bodirindrina, izay nandrisika ny tsy finoana an' Andriamanitra ([[Ateisma|ateista]]), ireo firenena roa ireo dia niady tamin' i [[Pôrtogaly]] koa mba hahazo [[fahaleovantena]]. Tany Zimbaboe dia naharitra teo anelanelan' ny taona 1965 sy 1980 ny ady ho an' ny fahaleovantena. Lehibe koa ny isan-jaton' ny olona misalasala ny amin' ny fisian' Andriamanitra ([[Agnôstisisma|agnôstika]] ).

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Afrika:''' [[Afrika Atsimo]] - [[Alzeria]] - [[Angôla]] - [[Benino]] - [[Borkina Fasô]] - [[Borondy]] - [[Bôtsoana]] - [[Ejipta]] - [[Eritrea]] - [[Esoatiny]] ([[Soazilandy]] taloha) - [[Etiôpia]] - [[Gabôna]] - [[Gambia]] - [[Ganà]] - [[Ginea]] - [[Ginea Bisao]] - [[Ginea Ekoatôrialy]] - [[Jibotỳ]] - [[Kamerona]] - [[Kapvera]] - [[Kenia]] - [[Kômôro]] - [[Kôtidivoara]] - [[Lezôtô]] - [[Liberia]] - [[Libia]] - [[Madagasikara]] - [[Malaoỳ|Malaoy]] - [[Malỳ]] - [[Maorisy]] - [[Maoritania]] - [[Marôka]] - [[Môzambika]] - [[Namibia]] - [[Nizera]] - [[Nizeria]] - [[Oganda]] - [[Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika]] - [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]] - [[Repoblikan' i Afrika Afovoany]] - [[Repoblikan' i Kôngô]] - [[Roanda]] - [[Saô Tôme e Prinsipe]] - [[Seisely]] - [[Senegaly]] - [[Siera Leôna]] - [[Sodàna]] - [[Sodàna Atsimo]] - [[Sômalia]] - [[Sômalilandy]] - [[Tanzania]] - [[Tôgô]] - [[Tonizia]] - [[Tsady]] - [[Zambia]] - [[Zimbaboe]]

'''Foko ao Zimbaboe''': [[Lemba (vahoaka)]] 

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

[[Sokajy:Firenena ao Afrika]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>6jm8hjftupztei7jqw1rmp7nqm8vang</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Olika voafintina anaty</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182871</id>
    <revision>
      <id>1093747</id>
      <parentid>1046184</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T06:26:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>25011</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>1093747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1566" sha1="7l1j6y9571635b1tw3lf1eecbf0agnf" xml:space="preserve">[[Sary:Microchips.jpg|Olika voafintina anaty ([[tahiry EPROM]])|250px|right|thumb]]

Ny '''olika voafintina anaty''' (OVA) (amin'ny [[teny anglisy]] : integrated circuit) dia olik'aratra nafintina mba hitana anaty velarana kely. Ny mpampita aratra ikorian'ny [[rio]] anatin'io [[olik'aratra]] io dia mpampita tapany (amin'ny teny frantsay : ''semi-conducteur''), izay vita [[silisiôma]].

Ankehitriny dia feno olika voafintina anaty ny fitaovana haikoriam-boanaratra ary anisan'ny nampivoatra be ny [[haikoriam-boanaratra]] ny fampiasana ireo olika voafintina ireo. Manomboka amin'ny [[finday]] ampiasaina hatrany amin'ny fitaovana fanaovana raharaha an-trano dia misy olika voafintina anaty. 

Mety ahitana [[tirazisitôro]] hatrany amin'ny iray miliara ny OVA izay manana velarana latsaky ny iray santimetatra toradroa. Arakaraky ny mampivoatra ny [[teknolojia]] dia mihakely hatrany ny velarana ilain'ny tirazisitôro iray. Latsaka tambanin'ny 100 nanometatra ny hanifiny tamin'ny 2008 ary ho latsaky  ny 50 nanometatra ny hanifiny amin'ny 2013.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://newsroom.intel.com/community/intel_newsroom/blog/2011/02/18/intel-to-invest-more-than-5-billion-to-build-new-factory-in-arizona |access-date=2013-06-29 |archive-date=2011-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111105011611/http://newsroom.intel.com/community/intel_newsroom/blog/2011/02/18/intel-to-invest-more-than-5-billion-to-build-new-factory-in-arizona |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== Tsiahy ==
{{ref}}

{{vangovango}}

[[sokajy:Haikoriam-boanaratra]]</text>
      <sha1>7l1j6y9571635b1tw3lf1eecbf0agnf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Harare</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183753</id>
    <revision>
      <id>1093736</id>
      <parentid>684305</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T13:27:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="354" sha1="i0lkirrua98pe22jsituxirgftqg8g7" xml:space="preserve">{{Coord|-17.86389|31.03172}}
{{infobox tanàna
|tanàna=Harare
|firenena=Zimbaboe
|isam-ponina=1,606,000
|velarantany=960.6
|ben'ny tanàna=[[Muchadeyi Masunda Zindonda]]
|sary=Harare Skyline.jpg
}}

I '''Harare''' dia tanàna renivohitr' i [[Zimbaboe]].

== Jereo koa ==
* [[Zimbaboe]]

{{vangovango}}

[[sokajy:Tanàna ao Zimbaboe]]
[[sokajy:Zimbaboe]]</text>
      <sha1>i0lkirrua98pe22jsituxirgftqg8g7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Portage, Indiana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>188403</id>
    <revision>
      <id>1093749</id>
      <parentid>951455</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T06:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>25011</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>1093749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="678" sha1="ki346t0tvd4nk7rjeex9071r9b25wno" xml:space="preserve">{{Coord|41.5819444444|-87.1866666667}}

{{infobox tanàna
|tanàna=Portage, Indiana
|firenena={{Etazonia}}
|faritany=Indiana
|velarantany=71.51
|isam-ponina=36828
|ben'ny tanàna=Jim Snyder (R)
}}

'''Portage, Indiana''' dia tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i [[Indiana]], ao [[Etazonia]]. 46368.

== Jeografia ==
 
Ny laharam-pehintaniny ary ny laharan-jarahasiny dia 41.5819444444 ary -87.1866666667.
Ny faritr'ora dia GMT -6.

== Jereo koa ==
* [[Indiana]]
* [[Etazonia]]

== Rohy ivelany ==
* http://www.ci.portage.in.us {{Wayback|url=http://www.ci.portage.in.us/ |date=20190510175631 }}
{{vangovango}}


[[sokajy:Tanàna ao amin'ny faritany mizaka tenan'i Indiana]]</text>
      <sha1>ki346t0tvd4nk7rjeex9071r9b25wno</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gabriela (anjely)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>240349</id>
    <revision>
      <id>1093756</id>
      <parentid>1077934</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T10:50:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Jereo koa */</comment>
      <origin>1093756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11716" sha1="3ohb6he1wa4sxebf5g34a1futh87a61" xml:space="preserve">[[Sary:Gabriele.jpg|vignette|''Ny Anjely Gabriela'', nataon'i José Camarón y Bononat, tapany faran'ny taonjato faha-18.]]
I '''Gabriela''' na '''Gabriely''' dia [[anjely]] manana ny maha izy azy ao amin’ ny fivavahana sy ny lovantsofina [[Jodaisma|jiosy]] sy [[Kristianisma|kristiana]] ary [[silamo]]. Iray amin’ ny anjely lehibe na [[arkanjely]] sahala amin’ i [[Mikaela (arikanjely)|Mikaela]] sy i [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] ary i [[Oriela (anjely)|Oriela]] izy. I Gabriela dia anjely mpampita hafatra izay milaza ny sitrapon’ Andriamanitra amin’ ny olombelona. 

== Fiforonan-teny ==
Ny anarana hoe ''Gabriela'' na ''Gabriely'' dia avy amin’ ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] hoe ''גַּבְרִיאֵל'' / ''Ġabrīēl,'' izay midika hoe “herin’ Andriamanitra” na koa “Andriamanitra no heriko” na “olo-maherin’ Andriamanitra”. Fitambaran’ ny teny hebreo hoe ''gabar'' (“hery”) sy ''El'' (“Andriamanitra”) izy io.

== Ny anjely Gabriela ao amin' ny jodaisma ==

=== Ao amin' ny Tanakh na Testamenta Taloha ===
Voaresaka ao amin’ ny Baiboly hebreo (na [[Tanakh]]) ao amin’ ny [[Bokin' i Daniela|''Bokin’ i Daniela'']] ny anjely Gabriela. Izy no tanana ankavanan’ Andriamanitra. Miseho amin’ ny endrik’ olo-matanjaka izy ao amin’ ny fahitana voaresaka ao amin’ io boky io (Dan. 8.15-17):&lt;blockquote&gt;&quot;15 Ary nony nahita ny fahitana izaho [[Daniela]] ka nitady hahafantatra izany, dia, indro, nisy nanana tarehy tahaka ny olona nitsangana teo anatrehako.16 Ary nandre feon' olona tao afovoan' i Olay aho, izay niantso ka nanao hoe: Ry Gabriela, ampahalalao ny fahitana ity lehilahy ity.17 Ary dia nankeo amin' ilay nitsanganako izy; ary nony tonga izy, dia raiki-tahotra aho ka nikarapoka nihohoka; nefa hoy izy tamiko: Aoka ho fantatrao, ry zanak'olona, fa io fahitana io dia milaza ny farany.&quot; (Dan. 8.15-17 -- [[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|''Ny Baiboly'']])&lt;/blockquote&gt;I Gabriela dia nampahalala ny hevitry ny fahitana ny amin’ ny ondrilahy sy ny osilahy izay naseho an’ i Daniela (Dan. 8.19-25):&lt;blockquote&gt;&quot;19 Dia hoy izy: Indro, hampahafantariko anao izay ho tonga amin' ny fahatezerana farany; fa ho amin' ny fotoana any am-parany izany. 20 Ilay ondrilahy hitanao nanana tandroka roa dia ny mpanjakan' i [[Media (faritra)|Media]] sy [[Persia]]. 21 Ary ny osilahy lava volo dia ny mpanjakan' i [[Grisia Taloha|Grisia]]; ary ny tandroka lehibe teo anelanelan' ny masony dia ny mpanjaka voalohany. 22 Ary ny amin'ilay efa tapaka, ka nisy efatra nitsangana nandimby azy, dia hisy fanjakana efatra hitsangana avy amin' ny [[jentilisa]], nefa tsy mitovy hery aminy. 23 Ary ny hiafaran' ny fanjakany, rehefa tanteraky ny mpanota ny asany, dia hisy mpanjaka hitsangana, izay masia-tarehy sy mahafantatra zavatra saro-pantarina. 24 Ary ho be ny heriny, nefa tsy amin' ny herin' ny tenany; ary mahagaga ny fanimbana hataony; ary hambinina izy ka hahefa ary hanimba ny mahery sy ny olo-masina. 25 Ary ny fahafetseny koa no hahatanteraka ny fitaka eny an-tanany; ary izy hiavonavona am-po ka handringana ny maro amin' izay tsy ampoiziny; ary hitsangana hanohitra ny Andrianan' ny andriana izy, kanjo ho torotoro kosa, nefa tsy hisy tanana hamely azy tsinona.&quot; (Dan. 8.19-25 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/blockquote&gt;Nanambara ny faminaniana ny amin’ ireo herinandro fitopolo izay haharetan’ ny fahababoana avy tao [[Jerosalema]] koa izy (Dan. 9.21-26):&lt;blockquote&gt;&quot;21 eny, raha mbola niteny nivavaka aho, dia, indro, ilay lehilahy Gabriela izay hitako tamin' ny [[Fahitana (finoana)|fahitana]] voalohany, dia nampanidinina faingana ka nanatona ahy tokony ho tamin' ny fotoan' ny fanatitra hariva. 22 Ary izy nampahalala ahy sy niresaka tamiko ka nanao hoe: Ry Daniela ô, avy hampahazava saina anao aho. 23 Tamin' ny niantombohan' ny [[Vavaka|fivavakao]] dia nisy teny nivoaka, ka dia tonga hanambara aminao aho, satria malala indrindra ianao; koa diniho ny teny, ary aoka ho fantatrao ny fahitana. 24 Fito-polo herinandro no voatendry ho an' ny firenenao sy ny tanànanao masina, hahatapaka ny fahadisoana sy hanampina ny [[fahotana]], ary hanao fanavotana noho ny heloka sy hampiditra fahamarinana mandrakizay, ary hanisy tombo-kase ny fahitana sy ny faminaniana sy hanosotra izay masina indrindra. 25 Koa aoka ho fantatrao sy ho azonao fa hatramin' ny hivoahan' ny didy hanavaozana sy hanamboarana an' i [[Jerosalema]] ka hatramin' i [[Mesia]] Andriana dia ho fito herinandro sy roa amby enim-polo herinandro; hamboarina indray ny lalana sy ny hady, dia amin' izay andro mampahory. 26 Ary rehefa afaka ny roa amby enim-polo herinandro, dia hovonoina ny Mesia ka tsy hanana; ary ny vahoaky ny mpanjaka izay ho avy dia handrava ny tanana sy ny [[fitoerana masina]]; ary ny farany dia hisy safotra, ary hatramin' ny farany dia hisy ady sy fandravana voatendry.&quot; (Dan. 9.21-26 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/blockquote&gt;

== Ny anjely Gabriela ao amin' ny kristianisma ==

=== Ao amin' ny Testamenta Vaovao ===
[[Sary:Folio 43v - The Archangel Gabriel Appears to Zachary.jpg|vignette|''Niseho tamin' i Zakaria ny anjely Gabriela,'' sary nataon' i Frankreich, taonjato faha-15.|277x277px]]
Ao amin’ ny [[Testamenta Vaovao]], i Gabriela no nanambara tamin’ i [[Zakaria (rain'i Joany)|Zakaria]] ny hahaterahan’ i [[Joany mpanao batisa]] (Lio. 1.11-20):&lt;blockquote&gt;&quot;11 Ary nisy [[anjelin' ny Tompo]] niseho taminy teo an-kavanan' ny alitara fandoroana ny ditin-kazo manitra. 12 Ary nony nahita azy [[Zakaria (rain' i Joany)|Zakaria]], dia taitra loatra izy ka raiki-tahotra. 13 Fa hoy ilay anjely taminy: Aza matahotra, ry Zakaria; fa efa nohenoina ny fangatahanao, ka [[Elizabeta (renin' i Joany)|Elizabeta]] vadinao dia hiteraka zazalahy aminao, ary [[Joany Mpanao Batisa|Jaona]] no hataonao anarany. 14 Ary ho faly sy ho ravoravo ianao; ary maro no hifaly amin' ny hahaterahany. 15 Fa ho lehibe eo anatrehan' ny Tompo izy ary tsy hisotro divay na toaka sady hofenoina ny [[Fanahy Masina]] hatrany an-kibon-dreniny aza. 16 Ary maro amin' ny [[Zanak' i Israely|Zanak' Israely]] no hampodiny amin' i [[Jehovah]] Andriamaniny. 17 Ary izy handeha eo alohany amin' ny fanahy sy ny herin' i [[Elia]] mba hampody ny fon' ny ray ho amin' ny zanaka, ary ny tsy manoa ho amin' ny fahendren' ny marina, hamboatra firenena voaomana ho an' ny Tempo (Mal. 3. 23, 24). 18 Ary hoy Zakaria tamin' ilay [[anjely]]: Inona no hahafantarako izany? fa izaho efa antitra, ary efa antitra koa ny vadiko. 19 Ary ilay anjely namaly ka nanao taminy hoe: Izaho no Gabriela, izay mitsangana eo anatrehan' Andriamanitra; ary nirahina hiteny aminao aho ka hilaza aminao izany teny mahafaly izany. 20 Koa, indro, ho moana ianao ka tsy hahay miteny ambara-pahatongan' ny andro hisehoan' izany zavatra izany, ho valin' ny tsy ninoanao ny teniko, izay ho tanteraka amin' ny fotoany.&quot; (Lio. 1.11-20 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/blockquote&gt;Nanambara tamin’ i [[Maria (renin'i Jesoa)|Maria]] ny hiterahany an’ i [[Jesoa]] koa ny anjely Gabriela (Lio. 1.26-33):&lt;blockquote&gt;&quot;26 Ary tamin' ny fahenim-bolana dia nirahin' [[Andriamanitra (tokana)|Andriamanitra]] ny anjely Gabriela ho any an-tanàna anankiray any [[Galilea (faritra)|Galilia]] atao hoe [[Nazareta]], 27 ho any amin' ny [[Fahavirijiniana|virijina]] anankiray, izay voafofo ho vadin' ny lehilahy atao hoe [[Jôsefa (vadin' i Maria)|Josefa]], avy tamin' ny taranak' i Davida; ary ny anaran' ny virijina dia [[Maria (renin' i Jesoa)|Maria]]. 28 Ary nony niditra tao aminy ilay [[anjely]], dia nanao hoe: Arahaba, ry ilay nohasoavina, ny Tompo momba anao. 29 Ary taitra loatra izy noho ny teniny ka nieritreritra izay tokony ho hevitr' izany fiarahabana izany. 30 Ary hoy ilay anjely taminy: Aza matahotra, ry Maria, fa efa nahita fitia tamin'Andriamanitra ianao. 31 Ary, indro, hitoe-jaza ianao ka hiteraka zazalahy, ary ny anarany dia hataonao hoe [[Jesoa|Jesosy]]. 32 Izy ho lehibe ka hatao hoe Zanaky ny Avo Indrindra; ary [[Jehovah]] [[Andriamanitra (tokana)|Andriamanitra]] hanome Azy ny seza fiandrianan' i [[Davida (mpanjaka)|Davida]] rainy; 33 ary hanjaka amin' ny taranak' i [[Jakôba (patriarka hebreo)|Jakoba]] mandrakizay Izy; ary ny fanjakany tsy hanam-pahataperana.&quot; (Lio. 1.26-33 -- Ny Baiboly)&lt;/blockquote&gt;

=== Araka ireo OIomasin' ny Andro Farany ===
Ny teôlôjian' ny [[Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany|Olomasin' ny Andro Farany]], i Gabriela dia [[olombelona]] nety maty taloha'','' dia tsy iza fa i [[Nôa]], ilay nanamboatra [[Sambofiaran' i Nôa|sambofiara]] talohan' ny hahatongavan' ny [[safodrano]] lehibe teto an-tany. Noa no anaran' i Gabriela raha mbola nety maty ary Gabriela kosa no anaran' i Nôa any an-danitra. I Nôa sy i Gabriela dia iray ihany fa tsy samy hafa. 

== Ny anjely Gabriela ao amin' ny fivavahana silamo ==

=== Ao amin' ny Kor'any ===
[[Sary:Rashid al-Din Tabib - Jami al-Tawarikh, f.45v detail - c. 1306-15.png|vignette|''Mahazo fanambarana avy amin' ny anjely Jibrily ny mpaminany Mohamady'', nalaina tao amin'ny boky hoe ''Jami' al-Tawarikh,'' nosoratan' i Rashid al-Din, navoaka tamin' ny 1307.]]
Ao amin’ ny [[Kor'any]] (2.91) dia i Gabriela (na i Jibrily) no ilay [[fanahy]] izay nanambara tamin’ ny [[Mpaminanin' ny silamo|mpaminany]] [[Mohamady]] ny [[Soratra Masina]]. Ao amin’ ny finoana [[silamo]], Andriamanitra dia mifandray amin’ ny mpaminaniny amin’ ny alalan’ ny anjely (Kor'any 42:51).

I Gabriela dia fantatra amin’ ny anarana [[Fiteny arabo|arabo]] hoe جبرائيل / ''Jibrāʾīl'' na جبريل / ''Jibrīl''. Izy no nanambara tamin’ i [[Mohamady]] ireo andinin-tsoratra masina ao amin’ ny Kor'any tao amin’ ny lavabaton’ i Hirà. Ao amin’ io boky masina io, i Jibrily dia voaresaka ao amin’ ny 2:91-92 sy 66:4. koa. Tahaka ny anjely hafa izy, ka sady tsy lahy no tsy vavy sady [[Famoronana (finoana sy fedrà)|noforonina]] avy tamin’ ny [[hazavana]], tsy tahaka ny [[jiny]] (''jinn'') izay noforonina avy tamin’ ny [[afo]] na ny olona avy tamin’ ny tany.

== Jereo koa ==
* [[Anjely]]
* [[Mikaela (arikanjely)|Mikaela]]
*[[Rafaela (arikanjely)|Rafaela]]
* [[Jiny]]
* [[Anjelôlôjia]]

* [[Kabala]]
* [[arkanjely]] - [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]

== Tsiahy ==</text>
      <sha1>3ohb6he1wa4sxebf5g34a1futh87a61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mikaela (arkanjely)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>240350</id>
    <revision>
      <id>1093757</id>
      <parentid>1077937</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T10:52:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Jereo koa */</comment>
      <origin>1093757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17303" sha1="6zbcru1ks0wf47m7ez7lmc8glr9j724" xml:space="preserve">[[Sary:Guido Reni 031.jpg|vignette|''I Mikaela manjera an' i Satana,'' sary nataon' i Guido Reni, taona 1536]]
I '''Mikaela''' na '''Misely''' dia anisan' ny [[anjely]] lehibe na [[arkanjely]], toa an' i [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] sy i [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]], izay resahina ao amin' ny [[Jodaisma|fivavahana jiosy]] sy [[Kristianisma|kristiana]] ary [[silamo]]. 

== Fiforonan-teny ==
Ny anarana hoe ''Mikaela'' dia avy amin’ ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]] hoe ''מיכאל'' / ''Mîkhâ'êl'' izay midika hoe &quot;iza no sahala amin' Andriamanitra&quot;. Ny hoe ''Misely'', izay anoratana sy anononana io anarana io ao amin' ny [[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy]], dia io anarana [[Fiteny hebreo|hebreo]] io ihany fa noraisina avy amin' ny fanononana [[Fiteny frantsay|frantsay]] (''Michel''). Ny hoe ''Mikaela'' kosa dia nalain' ny [[Prôtestantisma eto Madagasikara|Prôtestanta]] tamin' ny fanononana [[Fiteny anglisy|anglisy]].  

== Ao amin' ny finoana jiosy ==

=== Araka ny boky kanônika ===
Resahina matetika ao amin' ny [[Testamenta Taloha]] ny anjely Mikaela. Izy no miseho rehefa miresaka amin' ny [[olombelona]] Andriamanitra sady alefany ho iraka mitondra hafatra. 

I Mikaela no lohan' ny anjely araka ny [[Bokin' i Daniela|''Bokin' i Daniela'']] sady [[anjely mpiambina]] an' i Israely (Dan. 10.13-21). Andriamanitra sy i [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] dia manambara amin' i [[Daniela]] (Dan. 12.1)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;&lt;small&gt;''&quot;Ary amin'izany andro izany dia hitsangana Mikaela, andrian-dehibe, izay mitsangana hiaro ny zanaky ny firenenao; ary hisy andro fahoriana, izay tsy nisy tahaka azy hatrizay nisian'ny firenena ka hatramin'izany andro izany; ary amin'izany dia ho afaka ny firenenao, dia izay rehetra hita voasoratra ao amin'ny boky.&quot;'' (Dan. 12.1 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; fahitana ny amin' ny [[andro farany]] izay ahitana ny anjely Mikaela mitsangana mba [[Fitsanganan-ko velona|hanangana ny maty]] sasany ho amin' ny fiainana ([[paradisa]]) ary ny hafa ho amin' ny [[fahafatesana]] amin' ny fotoana tsy voafetra. 

=== Araka ny lovantsofina sy ny fivoasana sasany ===
Ny [[Eseniana]] dia mihevitra an' i Mikaela ho mpisoron-dehibe any an-danitra. Ao amin' ny [[Talmoda|Talmud]], ny fifandraisany amin' ny [[anjely]] any an-danitra dia mitovy amin' ny fifandraisan' ny mpisoron-dehibe amin' i Israely eto an-tany. 

Araka ny lovantsofina jiosy, i Mikaela dia mpiahy an' i Israely, sady indraindray miady amin' ny anjely [[Samaela]] ([[Devoly]] na [[Satana]]), ilay mpiampanga an' i Israely. Ny maha mpifahavalo an' i Mikaela sy i Samaela dia efa hatramin' ny [[Anjely potraka|nanjerana]] an' i Samaela avy any an-danitra. Notanan' i Samaela ny elatr' i Mikaela mba hisintomany azy hiaraka aminy ho latsaka any ambany nefa novonjen' Andriamanitra i Mikaela. Hoy i Mikaela tamin' i Satana rehefa niady ny fatin' i [[Mosesy]] hoe: &quot;Ho tsinin' Andriamanitra anie ianao&quot;. 

Io finoana an' i Mikaela ho mpiaro ny [[Jiosy]] io dia nanjary zava-dehibe ka na dia tsy nankasitrahin' ny [[raby]] ny fanaovana ny anjely ho mpanelanelana an' Andriamanitra sy ny olony, dia lasa nanana anjara toerana manokana teo amin' ny fanompoam-pivavahana jiosy i Mikaela. 

== Ao amin' ny fivavahana kristiana ==

=== Ao amin' ny boky kanônika ===
[[Sary:Le Grand Saint Michel, by Raffaello Sanzio, from C2RMF retouched.jpg|vignette|291x291px|''I Masindahy Mikaela Lehibe'', sary nataon' i Raffaello Sanzio, taona 1518]]
Ao amin' ny [[Asan' ny Apôstôly|''Asan' ny Apôstôly'']] i Mikaela dia heverina ho ilay mpanao lalàna niresaka amin' i Mosesy tao amin' ny tendrombohitra Sinay (Asa 7.38) &lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Izy ilay teo amin'ny fiangonana tany an-efitra mbamin'ny Anjely izay niteny taminy tany an-tendrombohitra Sinay sy tamin'ny razantsika, ka izy no nandray teny velona mba homeny antsika''.&quot; (Asa 7.38 – ''Ny Baiboly'').&lt;/small&gt;  &lt;/ref&gt;. Ao amin' ny [[Epistily nosoratan' i Joda|''Epistilin' i Joda'']] (Joda 1.9) dia voalaza fa miady amin' ny [[Devoly]] i Mikaela mba hahazo ny fatin' i Mosesy.&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Fa Mikaela arkanjely aza, raha niady tamin' ny devoly ka nifanditra ny amin' ny fatin' i Mosesy, dia tsy sahy niteny ratsy hahameloka azy, fa hoy izy: &quot;Hananatra anao anie Jehovah''&quot;.(Joda 1.9 – ''Ny Baiboly'').&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;  

Araka an' i [[Paoly (apôstôly)|Paoly]], ao amin' ny [[Epistily voalohany ho an' ny Tesalôniana|''Epistily ho an' ny Tesalôniana'']] (1Tes. 4.16) dia misy anjely tsy voatonona anarana nanambara fa i [[Jesoa]] dia hidina avy any an-danitra rehefa maneno ny feon' ilay [[arkanjely]]. Misy mihevitra fa i Mikaela izany arkanjely izany.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;''Fa ny tenan'ny Tompo no hidina avy any an-danitra amin'ny fiantsoana sy ny feon'ny arikanjely ary ny trompetran'Andriamanitra, ka izay maty ao amin i Kristy no hitsangana aloha''&quot; (1Tes. 4.16 – ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt; 

Ao amin' ny fahitàn' i [[Joany avy any Patmôsy|Joany]] ao amin' ny [[Apôkalipsin' i Joany|''Apôkalipsy'']] (Apô. 12.7-9), i Mikaela sy ny anjeliny dia nanjera an' ilay Dragona (dia i [[Satana]] izany) sady nanala azy miaraka amin' ny anjely ratsiny avy ao an-danitra&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;''Ary nisy ady tany an-danitra: Mikaela sy ny anjeliny niady tamin'ilay dragona; ary ilay dragona mbamin'ny anjeliny kosa dia niady'', ''nefa tsy naharesy, sady tsy nisy fitoerana ho azy intsony tany an-danitra''. ''Ary nazera ilay dragona, dia ilay menarana ela, izay atao hoe devoly sy Satana, izay mamitaka izao tontolo izao; dia nazera tamin'ny tany izy, ary ny anjeliny koa niaraka nazera taminy''.&quot; (Apo. 12.7-9 – ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;. 

=== Araka ny lovantsofina na ny fivoasana isan' antokom-pinoana ===

==== Araka ny fiangonana katôlika rômana ====
[[Sary:Jacopo vignali, san michele arcangelo libera le anime del purgatorio.jpg|vignette|264x264px|''Ny arkanjely Mikaela manafaka ny [[Fanahin' ny vatana|fanahin' ny maty]] avy ao amin' ny [[Afo fandiovana]],'' sary nataon' i Jacopo Vignali, taonjato faha-17.]]
I Masindahy Misely dia manana anjara asa efatra: 

* Izy no mpitarika ny tafik' Andriamanitra izay mandresy ny herin' ny [[Fiainan-tsy hita|Afobe]] sady [[anjely]] môdely amin' ny ady ara-panahy.
* I Md Misely no ilay anjelin' ny [[fahafatesana]] izay mitondra ny [[Fanahin' ny vatana|fanahin]]' ny maty mankany an-danitra.
* Mandanja amin' ny mizàna ny fanahin' ny olombelona koa i Md Misely amin' ny [[fitsarana farany]].
* Izy no mpiaro manokana ny Vahoaka Voafidy tao amin' ny [[Testamenta Taloha]] fa mpiaro ny Eglizy kosa izy amin' izao no mpiaro tanàna maro sady mpiaro ny tafika tamin' ny [[Andro Antenatenany]]. Misy noho izany ny vavaka atao hangatahana ny fiarovan' i Md Misely sy ny [[sapole]] amin' ny anarany.

==== Araka ny fiangonana ôrtôdôksa ====
Mangataka amin' i Mikaela sy amin' i Gabriela ny [[Fiangonana ôrtôdôksa tatsinanana|Ôrtôdôksa]] mba hahazo fiarovana aminy. Tanàna maro any Atsinanana no manana an' i Mikaela ho mpiaro manokana. Maro ny hiram-pivavahana andrenesana ny anaran' i Mikaela sy ny [[sarivongana]] maneho azy. Mpanelanelana masina koa i Mikaela ka mitondra ny vavaky ny mpino eo anatrehan' Andriamanitra. 

==== Araka ny fiangonana prôtestanta ====
Araka an' i John A. Lees, izay mampahatsiahy ny voalazan' i Hengstenberg, ao amin' ny ''International Standard Bible Encyclopedia'' dia izao: &quot;Ny manam-pahaizana prôtestanta tany amboalohandohany tany dia matetika manao an' i Mikaela ho i [[Kristy]] talohan' ny [[Fahatongavana ho nofo (kristianisma)|nahatongavany ho nofo]], ka manohana ny heviny, tsy amin' ny fampifanilana ny &quot;zaza&quot; sy ny arkanjely ao amin' ny [[Apôkalipsin' i Joany|''Apôkalipsy'']] 12.1-17, fa kosa ao amin' ny toetra mampiavaka azy araka an' i [[Bokin' i Daniela|Daniela]]&quot;. I Charles Haddon Spurgeon dia nanambara fa i Jesoa dia i Mikaela, &quot;ilay Arkanjely tokana&quot;, ary koa fa izy no [[Zanak' Andriamanitra]]. Ny arkanjely amin' i Spurgeon dia lohan' ny anjely fa tsy anjely lehibe ka saika mitovy amin' ny hoe Mpitarika ny marobe na Komandin' ny marobe (Dan. 18.11).&lt;ref&gt;&lt;small&gt;''&quot;Eny, nihalehibe izy ka dia niady tamin'ny Komandin'ireo maro be, ary nesorina taminy ny fanatitra isan'andro, ary ny fitoerana masina noravana''.&quot; (Dan. 8.11 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;  

Ao amin' ny [[Anglikanisma|Fiangonana Anglikana]], ilay pretra Robert Clayton (maty tamin' ny taona 1758) dia nilaza fa i Mikaela dia tsy inona fa ny [[Logos (kristianisma)|Teny]] ary i [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] dia ny [[Fanahy Masina]]. Niteraka fiampangana sy fanenjehan' ny fanjakana azy izany fiheverany izany. Ny [[Adventisma|Adventista]] sy ny [[Vavolombelon' i Jehovah]] amin' izao no mbola mitazona izany fiheverana an' i Mikaela ho i Jesoa izany. 

Ny [[Prôtestantisma|Prôtestanta]] ankehitriny dia tsy manaiky ny fisian' ny [[olo-masina]] na zavaboary hafa mpanelanelana ny mpino amin' Andriamanitra sady tsy manao an' i Mikaela ho i Jesoa Kristy. Roa ihany ny arkanjely eken' ny Prôtestanta, dia i Mikaela sy i Gabriela. Na i Gabriela aza, izay tsy voalaza fa arkanjely ao amin' ny Baiboly, dia heverina fa [[anjely]] tsotra ihany. 

==== Araka ny Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito ====
Ny [[Fiangonana Adventista mitandrina ny andro fahafito eto Madagasikara|Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito]], izay nandova ny fiheveran' ny Prôtestanta tany aloha, dia mino fa i  Mikaela dia anarana hafa ho an' ilay [[Zanak' Andriamanitra (maro)|Zanaka]] mandrakizain' ny Ray, dia ilay Kristin' ny [[Lanitra (finoana)|lanitra]], sady anarana hafan' ny [[Logos (kristianisma)|Tenin]]' Andriamanitra (Joany 1) alohan' ny [[Fahatongavana ho nofo (kristianisma)|nahatongavany ho nofo]] ao amin' i Jesoa. 

Ny hoe &quot;Arkanjely&quot; (izay midika hoe &quot;Lohan' ny anjely&quot;, &quot;mpitondra teny ambony&quot;) dia ny toeran’ ny maha mpitarika ny Tenin' Andriamanitra, sady fisiana tsy noforonina no tsy anjely noforonina, sady ilay nahariana ny zava-drehetra. Ny anarana hoe Mikaela dia mambara ny hoe &quot;ilay iray izay Andriamanitra&quot; araka ny fahazoan' ny Adventista ny ao amin' ny [[Apôkalipsin' i Joany|''Apôkalipsy'']] (Apô. 12.7-9)&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; hoe &quot;iza no mitovy amin' Andriamanitra&quot;. I Mikaela no nitarika ny tafika ka naharava an' i [[Jerikô]], araka ny fivoasany ny ao amin' ny [[Bokin' i Jôsoa|''Bokin' i Jôsoa'']] (Jôs.: 5.14).&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Dia hoy Izy: Tsia; fa Izaho dia Komandin'ny miaramilan'i Jehovah ka tonga atỳ ankehitriny. Dia niankohoka tamin'ny tany Josoa ka nanao taminy hoe: Inona no holazainao amin'ny mpanomponao, Tompokolahy ?''&quot; (Jos.5.14 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; I [[Paoly (apôstôly)|Paoly]] sy i Joany dia heveriny fa manana izany hevitra izany ([[Epistily voalohany ho an' ny Tesalôniana|1Tes]]. 4:13-18; [[Filazantsara araka an' i Joany|Joa]]. 5:25-29). Na dia izany aza dia mino ny [[Andriamanitra Zanaka|maha Andriamanitra an' i Jesoa]] (na i  Mikaela) ny [[Fiangonana Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito|Adventista Mitandrina ny Andro Fahafito]]. 

==== Araka ny Vavolombelon' i Jehovah. ====
Ny [[Vavolombelon' i Jehovah]] dia manao ny hoe ''Mikaela'' ho anarana hafan' i Jesoa Kristy any an-danitra, tamin' ny fisiany talohan' ny nahaterahany sy taorian' ny [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|nitsanganany ho velona]]. Milaza izy ireo fa ny [[mpanoritra]] ao amin' ny [[Epistily nosoratan' i Joda|''Epistilin' i Joda'']] (Joda 9) izay manondro an' i &quot;Mikaela ilay arkanjely&quot;, dia manao an' i Mikaela ho ilay arkanjely tokana. Mihevitra koa izy ireo fa ny hoe ''Mikaela'' dia mitovy hevitra amin' ny hoe ''Kristy'', izay voaresaka ao amin' ny [[Epistily voalohany ho an' ny Tesalôniana|''Tesalôniana'']] (1Tes. 4:16).&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;''&quot;&lt;small&gt;satria ny Tompo mihitsy amin’izay no hidina avy any an-danitra ka hanome baiko mafy amin’ny feon’arkanjely sady hihazona ny trompetran’Andriamanitra. Koa izay maty ao amin’i Kristy no hitsangana voalohany&lt;/small&gt;''&quot; &lt;small&gt;(1Tes. 4.16 -- ''Ny Soratra masina, Fandikan-tenin'ny Tontolo Vaovao'')&lt;/small&gt;.&lt;/ref&gt;. Marihina fa tsy mitovy tanteraka ny dikan-teny ao amin' ny [[Ny Soratra Masina - Fandikan-Tenin' ny Tontolo Vaovao|Baibolin' ny Vavolombelon' i Jehovah]] sy ny dikan-teny ao amin' ny Baiboly hafa. Mino ny Vavolombelon' i Jehovah fa ny anjara asa ambony indrindra sahanin' i Mikaela ao amin' ny [[Bokin' i Daniela|''Bokin' i Daniela'']] (Dan. 12.1)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; sy ao amin' ny [[Apôkalipsin' i Joany|''Apôkalipsy'']] (Apôk. 12. 7;&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; 14.15&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Ary nisy anjely iray koa nivoaka avy tao amin'ny tempoly tany an-danitra, ary izy koa nanana fijinjana maranitra''.&quot; (Apo. 14.17 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;) dia mitovy amin' ny anjara asan' i Jesoa. 

==== Araka ny Olomasin' ny Andro Farany  ====
Ny [[Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany|Olomasin' ny Andro Farany]] (izay atao hoe [[Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany|Môrmôna]]) dia mino fa i Mikaela dia tsy iza fa i [[Adama (Baiboly)|Adama]], ilay Fahagola ao amin' ny [[Bokin' i Daniela|''Bokin' i Daniela'']] (Dan.7:9)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Mbola nijery ihany aho mandra-pametraka ny seza fiandrianana, ary ny Fahagola no nipetraka teo, ny fitafiany dia fotsy toy ny fanala, ary ny volon-dohany toy ny volon'ondry madio; ny seza fiandrianany dia lelafo, ary ny kodiany dia afo mirehitra''.&quot; (Dan. 7.9 -- ''Ny Baiboly'')&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;, dia andriandahy, sady Rain' ny fianakaviamben' ny olombelona. Ary koa, mihevitra izy ireo fa i Mikaela dia manampy an' i [[Jehovah]] (ilay endrik' i Jesoa Kristy any an-danitra) teo amin' ny famoronana izao tontolo izao teo ambany fitarihan' [[Andriamanitra Ray]] sady nanjera an' i [[Satana]] avy any an-danitra. 

== Ao amin' ny fivavahana silamo ==

=== Araka ny Kor'any ===
[[Sary:Muhammad ibn Muhammad Shakir Ruzmah-'i Nathani - The Archangel Michael - Walters W65946B - Full Page.jpg|vignette|''Ny Arkanjely Mikaila'', taona 1717]]
Ny anjely Mikaela (Mika’îl na Mikâla) dia hita indray mandeha ao amin' ny [[Korana|Kor'any]] (2.98) izay maneho azy eo anatrehan' ny anjely [[Gabriela (arikanjely)|Gabriela]] (''Jibril'' na ''Jibrail'') izay miara-mandanja aminy ny asa vitan' ny olombelona. &lt;blockquote&gt;Na iza na iza fahavalon’ Andriamanitra sy ireo anjeliny sy ireo irany sy i Jibrily ary i Mikhaily! Dia Andriamanitra tenany no ho fahavalon’ ny tsy mino. (Kor'any 2:98) &lt;/blockquote&gt;Misy koa ny mpino silamo izay mihevitra fa ilay nitsidika an' i Ibrahima (na [[Abrahama]]) voalaza ao amin' ny Kor'àny 11:69 dia tsy iza fa ny anjely Mikaily. 

=== Araka ny lovantsofina taty aoriana ===
Araka ny lovantsofina silamo taty aoriana, i Mikaela no miandraikitra ny asa famelombelomana ao amin' ny olona ny fahatsiarovana ny tantara efa lasa. Anjely tian' Andriamanitra izy nefa ny enti-milaza ny toetrany sy ny asany manokana araka ny lovatsofina dia tsy tena mazava tsara. I Al-Qazwini dia milaza fa mizara hatsaram-panahy sy mitarika ny fitomboan' ny zavaboary ho amin' ny fahatanterahana io anjely io. Ao amin' ny lovantsofina mozilmana sasany, i Mikaela dia mifehy ny ranon' [[orana]] sy ny [[rivotra]] sady manome ny zavaboary manan' aina, – indrindra fa ny olombelona, na ny mino na ny tsy mino – fahombiazana, sakafo na fahalalana. Ho an' ny sasany kosa, lehiben' ny anjely ao amin' ny Lanitra faha-6 sady iray amin' ireo mpitondra ny sezafiandrianan' Andriamanitra i Mikaela. Ny hafa indray dia mampitovy azy amin' i Azraela (na Izrail), iray amin' ny anjely telo izay miseho amin' ny endrika zatovo tsara tarehy nitsidika an' i [[Abrahama]] (na Ibrahim) sy i [[Lôta|Lota]] (na Lût). 

== Jereo koa ==
* [[Gabriela (anjely)|Gabriela]]
* [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]]
* [[Arkanjely]]
* [[Anjely]]
* [[Devoly]]

* [[Kabala]]
* [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:12&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]

== Loharano sy fanamarihana ==</text>
      <sha1>6zbcru1ks0wf47m7ez7lmc8glr9j724</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rafaela (arkanjely)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>240351</id>
    <revision>
      <id>1093758</id>
      <parentid>1061613</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T11:09:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8804" sha1="pw72m6admeyzkugokwa24qtbpmnktst" xml:space="preserve">[[Sary:Arcángel San Rafael (Bartolomé Román).jpg|vignette|''Ny Arkanjely Rafaela'', sary nataon' i Bartolomé Román, anelanelan' ny taona 1628 sy 1647]]
I '''Rafaela''' na '''Rafaely''' dia iray amin’ ireo [[anjely]] atao hoe [[arkanjely]] ao amin’ ny fivavahana [[Jodaisma|jiosy]] sy [[Kristianisma|kristiana]] ary [[silamo]]. Anjely mpiambina sy mpanasitrana izy ho an' ny [[Katôlisisma|Katôlika]] sy ny [[Kristianisma ôrtôdôksa|Ôrtôdôksa]]. Ny boky [[Boky deoterôkanônika|deoterôkanônika]] sy [[Apôkrifan' ny Baiboly|apôkrifa]]&lt;nowiki/&gt;n' ny [[Baiboly]] no miresaka ny aminy. Aseho miaraka amin’ ny andiana mpanao [[fivahiniana masina]] koa izy amin’ ny maha ajely mpiambina azy.

== Fiforonan-teny ==
Amin’ ny [[fiteny hebreo]], i Rafaela dia atao hoe ''רָפָאֵל'' / ''Rāfāʾēl'' na ''Refāʾēl'', izay midika hoe “manasitrana Andriamanitra”.

== Ao amin' ny fivavahana jiosy ==
Ny Baiboly hebreo ([[Tanakh]]) dia tsy ahitana firesahana momba an’ io anjely io. Ireo soratra [[Boky deoterôkanônika|deoterôkanônika]] na [[Apôkrifan' ny Baiboly|apôkrifa]] no miresaka ny aminy. Ny [[Torah]] (boky dimy voalohany ao amin’ ny Baiboly) dia tsy milaza anaran’ anjely. Araka an’ i Shimon ben Lakish (taona 230-270) dia ny [[Jiosy]] avy tany [[Fahababoana tany Babilôna|am-pahababoana any Babilôna]] no nampiditra anaran’ anjely tao amin’ ny bokim-pivavahany. Miseho ao amin’ ny boky apôkrifa jiosy maro i Rafaela, indrindra ao amin’ ny [[Bokin' i Henôka|Bokin’ i Henôka]].

==== Ao amin' ny Bokin' i Henôka ====
Tahaka ny anjely [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] sy [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] ary [[Oriela (arkanjely)|Oriela]], i Rafaela dia voaresaka ao amin’ ny Bokin’ i Henôka (Hen. 10.4-6).&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;''Ary ny Tompo niteny tamin’i Rafaela hoe: Alao i Azazela dia afatory ny tongony sy ny tanany ka atsipazo any amin’ny aizina; manaova lavaka any an-tany efitra, dia any Dodaela, ka atsipazo ao izy. Asio vato marokoroko sy misy nifinifiny ny eo amboniny, ary saromy ao amin’ny aizina izy, dia avelao hitoetra ao mandrakizay, ary saromy ny tavany mba tsy hahita ny mazava. Ary amin’ny andron’ny fitsarana lehibe dia hatsipy any anaty afo izy''.&quot; (Hen. 10.4-6)&lt;/small&gt;.&lt;/ref&gt; I [[Azazela]] (עֲזָאזֵל‎ /‘''Azazel'') dia anaran’ [[Anjely potraka|anjely ratsy nazera]] avy tany an-danitra ka nampianatra ny olombelona hanefy fitaovam-piadiana. I [[Dodaela]] (heb.: דּוּדָאֵל / ''Dudael'') kosa dia heverina araka ny lovantsofina fa lavaka any ambanin’ ny tany ao atsinanan’ i [[Jerosalema]] izay anagadrana ny anjely ratsy rehetra.

== Ao amin' ny fivavahana kristiana ==
Ny [[Baiboly prôtestanta]] dia tsy ahitana firesahana momba an’ io anjely io. Ny soratra deoterôkanônika na apôkrifa no miresaka ny aminy. Miseho ao amin’ ny [[Bokin' i Tôbia|Bokin’ i Tôbia]] (boky deoterôkanônika) i Rafaela. Ny bokin' ny [[Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany|Olomasin’ ny Andro Farany]], dia ny ''[[Fotopampianarana sy Fanekempihavanana]]'' koa dia miresaka an’ i Rafaela.

==== Ao amin' ny Bokin' i Tôbia ====
[[Sary:110.Tobias and the Angel.jpg|vignette|''I Tôbia sy ilay Anjely'', sary nataon' i Gustave Doré, taona 1866]]
Araka ny [[Bokin' i Tôbia|Bokin’ i Tôbia]], i Rafaela dia iray amin’ ireo anjely fito mijoro eo anatrehan’ ny voninahitr’ Andriamanitra (Tôbia 12.15).&lt;ref&gt;&lt;small&gt;“''Izaho no Rafaela, iray amin’ireo anjely fito izay mitsangana eo anatrehan’ny voninahitr’Andriamanitra''”. (Tobia 12.15)&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; Eo amin’ ity andalan-tsoratr' ity boky ity no anorenan’ ny fivavahana katôlika ny fanompoam-pivavahana atao amin’ ny [[arkanjely]].  

Tantaraina ao amin' ny Bokin' i Tôbia fa nirahin’ Andriamanitra hiaraka amin’ i Tôbia tamin’ ny diany niaraka amin-drainy jamba, dia i Tôbita, i Rafaely mba hanasitranana izany masony izany. Nampahalalain’ i Rafaely an’ i Tôbia ny herin’ ny trondro iray izay manana afero manasitrana ny areti-maso. Nambarany azy koa fa ny fo sy ny aty dia mana hery handroaka ny [[demony]]. 

Voatantara koa fa afaka nanambady an’ i Sarà -- izay mijaly noho ny vadiny fito nifandimby novonoin’ ny demony atao hoe Asmôdea (izay anjelin’ ny fahafinaretana maloto) -- i Tôbia rehefa nanaraka ny torohevitr’ i Rafaely.

Ho an’ ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa dia anjely mpiambina ny mpandeha lavitra na an-tanety na an-dranomasina na ana habakabaka i Rafaely. Ny fanajana azy dia neken’ ny papa Zakaria tamin’ ny Kônsily natao tao Rôma tamin’ ny taona 745. Heverina ho i Rafaely ilay anjely manasitrana amin’ ny alalan’ ny fanetsehany ny ranon’ ny farihin’ i Betesda (na Betzatà) voalaza ao amin’ ny [[Filazantsara araka an' i Joany]] (Joa. 5.1-4).&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;1 ''Rehefa afaka izany, dia nisy andro firavoravoan'ny Jiosy, ary Jesosy niakatra tany Jerosalema.'' 2 ''Ary misy farihy any Jerosalema, eo akaikin'ny vavahadin'ondry, izay atao amin'ny teny Hebreo hoe Betesda, misy fialofana dimy.'' 3 ''Tao no nandrian'ny marary maro, ny jamba, ny mandringa, ny mati-ila.'' 4 ''Fa nisy anjely nidina tany amin'ny farihy indraindray ka nampihetsika ny rano; koa izay iray niroboka aloha, rehefa nihetsika ny rano, dia sitrana na inona na inona no aretina nanjo azy''.&quot;(Jao. 5.1-4 -- ''Ny Baiboly'').&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;

==== Ao amin' ny ''Fotopampianarana sy Fanekempihavanana'' ====
I Rafaela dia voaresaka ao amin’ ny bokin’ ny [[Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany|Olomasin’ ny Andro Farany]] ([[môrmônisma]]) atao hoe ''[[Fotopampianarana sy Fanekempihavanana]]'' (''Doctrine and Convenants'', amin’ ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]]) izay anisan’ ny boky fanorenam-pinoana ankoatra ny [[Baiboly]] sy ny [[Bokin' i Môrmôna|''Bokin’ i Môrmôna'']]. Io anjely io koa dia voalaza ho anisan' ny anjelin’ ny Tompo niaraka tamin’ ny anjely hafa toa an’ i [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] sy i [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] izay nanao ny hiverenan' ny Filazantsara na ny Vaovao mahafaly amin’ ny tokony ho izy indray amin’ izao andro farany izao.

== Ao amin' ny fivavahana silamo ==
Anjely fahefatra ao amin’ ny [[Silamo|finoana silamo]] i Rafaela raha ny lanjany no jerena.

==== Ao amin' ny Kor'any ====
Ao amin' ny [[Kor'any]], i Rafaela dia atao hoe Israfila ([[Fiteny arabo|arabo]]: اسرافيل / ''Israfil''). Hita mazava ao amin’ io boky masina io izy, indrindra fa ao amin’ ny [[soràta]] 39.68.

==== Araka ny lovantsofina ====
Araka ny lovantsofina mozilmana dia manana anjara asa miavaka i Rafaela satria izy no anjely hitsoka trômpetra intelo mba hampandre ny [[Fitsarana farany]]. Hitsoka trômpetra voalohany izy fotoana fohy alohan’ ny fandravana an’ izao tontolo izao sy ny fahafatesan’ ny zavaboary izay handre an’ izany. Hitsoka trômpetra fanindroany izy mba hamohazana ny maty rehetra amin’ ny andron’ ny [[fitsanganan-ko velona]]. Hotsofiny fanintelony ny trômpetra amin’ ny fanombohan’ ny fitsarana farany.

== Jereo koa ==
* [[Gabriela (anjely)|Gabriela]]
* [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]]
* [[Anjely]] 
* [[Arkanjely]]
* [[Anjelôlôjia]]
* [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]

== Loharano sy fanamarihana ==</text>
      <sha1>pw72m6admeyzkugokwa24qtbpmnktst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vondrom-piteny kôisàna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>265768</id>
    <revision>
      <id>1093741</id>
      <parentid>1054738</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T15:51:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3644" sha1="anxha26des7kctecjkev6fxe853n3aj" xml:space="preserve">[[Sary:Khoi-San.png|vignette|356x356px|Sarin-tany maneho ireo fianakaviam-piteny aty Afrika]]
Ny '''fiteny kôisàna''' dia vondrom-piteny tenenin' ny vahoaka [[Kôikôy (vahoaka)|kôikôy]] (na [[Hôihôy (vahoaka)|hôihôy]]) sy ny vahoaka [[Sàna (vahoaka)|sàna]] ao amin' ny faritra atsimo ao [[Afrika]], indrindra ao [[Bôtsoana]], ao [[Namibia]], ao amin' ny faritanin' i Noord-Kaap ao [[Afrika Atsimo]], ary ao amin' ny tapany atsimon' i [[Angôla]]. 

Ny fiteny koisàna dia miavaka noho ny fampiasany renifeo atao hoe klika. Ny [[fiteny kongekoka]] dia mampiasa karazana klika mihoatra ny 50 amin' ny hasim-peo miisa 140.

Tsy mamorona [[fianakaviam-piteny]] tokana ireo fiteny koisàna ireo nefa azo zaraina ho fianakaviam-piteny telo miavaka tsara, afa-tsy ny [[fiteny hadza]] sy ny [[fiteny sandaoe]] izay heverina fa [[fiteny manirery]]. Ny teny hoe ''kôisàna'' dia teny enti-manondro ireo fiteny rehetra ao [[Afrika]] misy klika sady tsy mifamatotra amin' ny fianakaiam-piteny telo lehibe fantatra tsara ao amin' io kôntinenta io, dia ny [[fiteny afro-aziatika|fiteny afrô-aziatika]] sy ny [[fiteny nilo-sahariana|fiteny nilô-sahariana]] ary ny [[fiteny nizero-kongoley|fiteny nizerô-kôngôley]]. Ny fiteny kôisàna be mpiteny indrindra dia ny [[fiteny koikoy|fiteny kôikôy]] (na [[fiteny hoihoy|fiteny hôihôy]]), fitenin' ny foko Nama, izay isan' ny folo lehibe ao [[Namibia]].

== Sampana ==

=== Fiteny koady-kôy ===
Ny [[fiteny koady-kôy]] dia sampan' ny fiteny kôisana izay ahitana ireto zana-tsampana ireto: [[fiteny koady]] (fiteny maty) sy ny [[Fiteny kôy|vondrom-piteny kôy]]. 

==== Fiteny koady ====
Ny fiteny koady dia fiteny maty.

==== Fiteny kôy ====
Ny fiteny kôy dia mbola mizara ho sampana roa: dia ny [[Fiteny kôikôy|vondrom-piteny kôikôy]] ([[fiteny kôikôy avaratra]] na [[fiteny nama]], [[fiteny kôikôy atsimo]], [[fiteny einy]]) sy ny  [[fiteny tsokoe]] na [[fiteny kalahary]] ([[fiteny tsokoe atsinanana]]: fiteny soa sy fiteny tsoa; fiteny tsokoe andrefana).

=== Fiteny johoana ===
Ny [[fiteny johoana]] dia ahitana ny [[fiteny kôisana avaratra]] sy ny [[fiteny amkôe]], 

=== Fiteny too ===
Ny [[fiteny too]] dia ahitana ny [[fiteny koy]] sy ny [[fiteny taa]].

=== Fiteny sandaoe sy fiteny haja ===
Ny [[fiteny sandaoe]] sy ny [[fiteny haja]] dia fiteny manirery ao [[Tanzania]] sy ao [[Kenia]] avy.

== Jereo koa ==
'''Fianakaviam-piteny ao Afrika'''
* [[Fianakaviam-piteny nilo-sahariana|Fianakaviam-piteny nilô-sahariana]]
* [[Fianakaviam-piteny afro-aziatika|Fianakaviam-piteny afrô-aziatika]]
* [[Fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley]]
* '''Vondrom-piteny kôisàna'''
* [[Fianakaviam-piteny aostrôneziana]]
'''Fianakaviam-piteny lehibe'''
* [[Fianakaviam-piteny afrô-aziatika]]
* [[Fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley]]
* [[Fianakaviam-piteny nilô-sahariana]]
* [[Fianakaviam-piteny indô-eorôpeana]]

* [[Fianakaviam-piteny altaika]]

* [[Fianakaviam-piteny oraliana]]
* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fianakaviam-piteny sinô-tibetana]]
* [[Fianakaviam-piteny aostrôaziatika]]
* [[Fianakaviam-piteny aostrôneziana]]
* [[Fianakaviam-piteny hmông-miena]]
* [[Fianakaviam-piteny tay-kaday]]
* [[Fianakaviam-piteny japônika]]
* [[Fianakaviam-piteny na-dene]]
* [[Fianakaviam-piteny eskimô-aleota]]
'''Vondrom-pianakaviam-piteny'''
* [[Vondrom-piteny kôisàna]];
* [[Vondrom-piteny kaokaziana]]
* [[Vondrom-piteny paleo-siberiana|Vondrom-piteny paleô-siberiana]];
* [[Vondrom-piteny papoa]];
* [[Vondrom-piteny amerindiana]];
* [[Vondrom-pitenin'ny tompontanin'i Aostralia]];
* [[Vondrom-piteny any Andamàna]].
'''Hafa'''

* [[Fiteny aty Afrika]]</text>
      <sha1>anxha26des7kctecjkev6fxe853n3aj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Sary/Sarin'ny anio/18 Novambra 2027</title>
    <ns>4</ns>
    <id>269383</id>
    <revision>
      <id>1093739</id>
      <parentid>984256</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T15:33:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>112</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing Cycling_Amsterdam.jpg with [[File:Cycling_Amsterdam_03.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) · see File:Cycling Amsterdan 01.jpg e</comment>
      <origin>1093739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="fan2uny8y023f5ub1lhjfmbngff5bda" xml:space="preserve">{{sariherinandro|Cycling Amsterdam 03.jpg|}}</text>
      <sha1>fan2uny8y023f5ub1lhjfmbngff5bda</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Krimea</title>
    <ns>0</ns>
    <id>282996</id>
    <revision>
      <id>1093745</id>
      <parentid>1093726</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T01:12:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <origin>1093745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3980" sha1="bfi09uog0k86wzwhr5xtzrejp3qn3be" xml:space="preserve">[[Sary:Satellite picture of Crimea, Terra-MODIS, 05-16-2015.jpg|vignette|I Krimea jerena avy eny amin' ny zanabolana|287x287px]]
[[File:Karte der Krim.png|thumb|left|Krimea]]
I '''Krimea''' na '''Saikanosy Krimea''' na '''Saikanosy Krimeana''' dia [[Saikanosy|saikinosy]] ao atsimon' i {{Okraina}}, izay miroso mankao amin' ny [[Ranomasina Mainty]]. Avy amin' ny [[Fiteny tatara krimeana|teny tataran' i Krimea]] hoe ''Qırım'' izay midika hoe &quot;havoanako&quot; (''qir'' &quot;havoana&quot;, ''ım'' &quot;-ko&quot;), izay atao amin' ny [[Fiteny rosiana|teny rosiana]] hoe Крым / ''Krym'', sy amin' ny [[Fiteny okrainiana|teny okrainiana]] hoe Крим / ''Krym''.

Mampalaza ny Saikanosy Krimea ny fananany toetany pôntika izay mitovitovy amin' ny [[toetany mediteraneana]], ny tanim-boalobony, ny tany fambolena hazo fihinam-boa, ny toerana arkeôlôjika, ary ny toeram-pialan-tsasatra izay misy toeram-pialan-tsasatra amoron-dranomasina toa an' i Theodosia, i Sudak, i Alouchta ary i Yalta, izay nanambaràna amin' ny fomba ôfisialy tamin' ny taona 1945 ny fizaràna an' i [[Eorôpa]] (izay efa notapahina tamin' ny Fihaonamben' ny Firenena mpiara-dia) teo amin' i [[Joseph Stalin]] ([[Firaisana Sôvietika]]) sy i [[Winston Churchill]] ([[Fanjakana Mitambatra]]).

Malaza noho ny fisian' ny tobim-pamaharana an-dranomasina i Sebastopol (na Sevastopol) naorin' ny emperora vavy Catherine II tamin' ny taona 1783, izay mampiantrano ny &quot;Andian-tsambo mpiadin' ny [[Ranomasina Mainty]]&quot; an' ny tafika an-dranomasia rosiana. I Simferopol no renivohitr' i Krimea nanomboka tamin' ny taona 1995.

Mifanandrify amin' ny faritra nisy an' i Tauride taloha i Krimea izay ampahany amin' ny tontolo grika, lasa ambany fahefan' ny [[Empira Rômana|Rômana]] avy eo [[Empira Bizantina|Bizantina]], tamin' ny [[Andro Taloha]] hatramin' ny taonjato faha-13, sady nifandray amin' ny any avaratra amin' ny Vahoakan' ny Fatrana ([[Kimeriana (vahoaka)|Kimeriana]], [[Skitiana (vahoaka)|Skitiana]], [[Gôty]], [[Môngôly (vahoaka)|Môngôly]], [[Torkika (vahoaka)|Vahoaka Torkika]], …) ka nifandray tamin' ny [[Empira Ôtômàna|Empira Ôtômana]] tamin' ny taonjato faha-15, ary tamin' ny [[Empira Rosiana]] tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-18; avy eo tamin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' ny taona 1922. Tao amin' ity farany ity i Krimea dia lasa repoblika sôsialista sôvietika mizaka tena, avy eo lasa [[ôblasta]] tao amin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Rosia]]. Tamin' ny fiafaran' ny [[Ady Lehibe Faharoa]] dia natao sesitany ny [[Tatara krimeana (vahoaka)|Tataran' i Krimea]]. 

Ny tanànan' i Sevastopol dia lasa mizaka tena avy amin' ny sisa amin' i Krimea tamin' ny taona 1948. Tamin' ny taona 1954 i Krimea dia nakambana tamin' ny [[Repoblika Sôsialista Sôvietikan' i Okraina]] (izay tao amin' ny [[Firaisana Sôvietika]] tamin' izany fotoana izany). Tamin' ny taona 1991 i Krimea dia nahazo ny satan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea tao [[Okraina]] mahaleo tena sy i Sevastopol izay lasa tanàna manana sata manokana.

Tamin' ny volana Marsa 2014, tamin' ny nakan' i Rosia an' i Krimea hikambana aminy, ny Anteniniera krimeana dia nampanaovin' i Rosia [[fitsapan-kevi-bahoaka]], satria tsy nanaiky ny mpitondra vonjimaika tao [[Kyiv|Kiev]], izay tsy nanaiky koa ilay fitsapan-kevi-bahoaka, dia nanambara ny fisarahan' ny Repoblika Mizaka Tenan' i Krimea amin' i [[Okraina]] ary avy eo ny fikambanany amin' ny [[Federasiônan' i Rosia]]. Lasa &quot;tanàn-dehibe federaly manana ny maha izy azy&quot; fahatelo ao Rosia i Sevastopol, toa an’ i [[Môsikao|Môskoa]] sy i Sankt-Peterburg: tsy miakina amin' i Krimea intsony izany izy. I Okraina, izay tohanan' ny firenena tandrefana sy firenena hafa, dia tsy manaiky izany fitsapan-kevi-bahoaka izany ary manohy ny fitakiany an' i Krimea manontolo.

==Tanàna lehibe==
* [[Sevastopol]],  [[Simferopol]] (renivohitry),  [[Yalta]], [[Kertch]], [[Eupatoria]], [[Feodossia]]

[[Sokajy:Saikinosy ao Okraina]]
[[Sokajy:Jeografian' Okraina]]</text>
      <sha1>bfi09uog0k86wzwhr5xtzrejp3qn3be</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>283850</id>
    <revision>
      <id>1093730</id>
      <parentid>1057503</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T12:54:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>nanova ny anaran'i [[Fandaharan' Asa maneran-Tany momba ny Sakafo]] ho [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] i Thelezifor</comment>
      <origin>1057502</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1195" sha1="nvw52d1t6h0cis0nc86z1ynyt2yi89o" xml:space="preserve">[[Sary:WFP logo.png|vignette|Sary famantarana ny PAM]]
Ny '''Fandaharan' Asa maneran-Tany momba ny Sakafo''' dia fikambana misahana ny fanampiana ara-tsakafo an' ny [[Firenena Mikambana]] sy ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Sakafo sy ny Fambolena|Fikambanana maneran-Tany momba ny Sakafo sy ny Fambolena]] (FAO). Izy no masoivoho lehibe indrindra misahana ny maha-olona izay miady amin' ny hanoanana maneran-tany amin' ny alalan' ny fanomezana fanampiana ara-tsakafo raha misy vonjy taitra sady miara-miasa amin' ireo vondrom-piarahamonina mba hanatsarana ny sakafony sy hanamafisana ny fahatoherany. Amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] izy dia atao hoe '''''World Food Programme''''' ('''WFP''') ary '''''Programme alimentaire mondial''''' ('''PAM''') amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]], izay tena ahafantaran' ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]] azy. Isan-taona dia manampy olona 80 tapitrisa any amin' ny firenena 80 eo ho eo ny PAM. Nomena ny PAM ny &quot;Loka Nobel ho an' ny Fandriampahalemana&quot; 2020 noho ny ezaka nataony tamin' ny ady amin' ny hanoanana any amin' ny faritra isan-karazany tratran' ny ady manerana izao tontolo izao. Ny foibeny dia any [[Rôma]] ([[Italia]]).</text>
      <sha1>nvw52d1t6h0cis0nc86z1ynyt2yi89o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093732</id>
      <parentid>1093730</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T12:57:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tsipelina</comment>
      <origin>1093732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1192" sha1="gis4zukoq538xl6paavsrvgyrpqizyv" xml:space="preserve">[[Sary:WFP logo.png|vignette|Sary famantarana ny PAM]]
Ny '''Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo''' dia fikambana misahana ny fanampiana ara-tsakafo an' ny [[Firenena Mikambana]] sy ny [[Fikambanana Maneran-Tany momba ny Sakafo sy ny Fambolena|Fikambanana maneran-Tany momba ny Sakafo sy ny Fambolena]] (FAO). Izy no masoivoho lehibe indrindra misahana ny maha-olona izay miady amin' ny hanoanana maneran-tany amin' ny alalan' ny fanomezana fanampiana ara-tsakafo raha misy vonjy taitra sady miara-miasa amin' ireo vondrom-piarahamonina mba hanatsarana ny sakafony sy hanamafisana ny fahatoherany. Amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] izy dia atao hoe '''''World Food Programme''''' ('''WFP''') ary '''''Programme alimentaire mondial''''' ('''PAM''') amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]], izay tena ahafantaran' ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]] azy. Isan-taona dia manampy olona 80 tapitrisa any amin' ny firenena 80 eo ho eo ny PAM. Nomena ny PAM ny &quot;Loka Nobel ho an' ny Fandriampahalemana&quot; 2020 noho ny ezaka nataony tamin' ny ady amin' ny hanoanana any amin' ny faritra isan-karazany tratran' ny ady manerana izao tontolo izao. Ny foibeny dia any [[Rôma]] ([[Italia]]).</text>
      <sha1>gis4zukoq538xl6paavsrvgyrpqizyv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Programme alimetaire mondial</title>
    <ns>0</ns>
    <id>283851</id>
    <redirect title="Fandaharan&#039; Asa eran-Tany momba ny Sakafo" />
    <revision>
      <id>1093743</id>
      <parentid>1057504</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T01:09:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>802</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Rôbô : mamaha olam-pihodinana mankany amin'i [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]]</comment>
      <origin>1093743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2" xml:space="preserve">#FIHODINANA [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]]</text>
      <sha1>drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fiovan' ny toetany</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285459</id>
    <revision>
      <id>1093734</id>
      <parentid>1083543</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T13:05:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1461" sha1="nqy3kvot1hw3p1i0ypyj4ixykq4dogh" xml:space="preserve">[[Sary:Corn shows the affect of drought.jpg|vignette|Fiovan' ny fambolena. Misy fiatraikany ratsy amin' ny fambolena ny [[haintany]] sy ny fiakaran' ny maripana ary ny toetrandro mahery vaika. [[Texas]], [[Etazonia]].|343x343px]]
Ny '''fiovan' ny toetany''', izay maetika atao hoe '''fiovaovan' ny toetrandro''', dia ny fiovana rehetra ao amin' ny lamin-drafitry ny [[toetany]] izay maharitra ela kokoa noho ny fiovana eo amin' ny [[toetrandro]]. Ny fiovan' ny toetany dia mitranga amin' ny fari-potoana anatin' ny taona ka hatramin' ny antapitrisa taona ary misy fiovana ny antontanisa momba ny toetany maneran-tany na ny toetany isam-paritra. Misy koa ny manao hoe &quot;fiovaovan' ny toetrandro&quot; nefa ny teny hoe &quot;toetrandro&quot; (amin' ny fotoana tsy maharitra, mety ho iray andro na andro maromaro) dia tsy mitovy hevitra amin' ny hoe &quot;toetany&quot; (maharitra am-polony na an-jato taona na mihoatra aza).
[[Sary:Pangea animation 03.gif|vignette|167x167px|Pangea]]
Ireo fiovana ireo dia mety ho voajanahary, vokatry ny toetran' ny [[Tany]] (fiovana anatiny), vokatry ny zavatra avy ety ivelany na vokatry ny asan' ny olombelona (fiovan' ny toetany ankehitriny vokatry ny fandefasana [[etona mampihiboka hafanana]] indrindra amin' ny fampiasana [[fandrehitra]] avy any anaty tany).

Niova ny toetany nandritra ny tantaran' ny Tany, miaraka amin' ny fiovan' ny toetany eo anelanelan' ny vanim-potoana jeôlôjika samihafa.

== Jereo koa ==

* [[Toetany]]

* [[Toetrandro]]</text>
      <sha1>nqy3kvot1hw3p1i0ypyj4ixykq4dogh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093735</id>
      <parentid>1093734</parentid>
      <timestamp>2025-01-04T13:05:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1461" sha1="907veevgxaagdyztnk4th0vu9vgp76y" xml:space="preserve">[[Sary:Corn shows the affect of drought.jpg|vignette|Fiovan' ny fambolena. Misy fiatraikany ratsy amin' ny fambolena ny [[haintany]] sy ny fiakaran' ny maripana ary ny toetrandro mahery vaika. [[Texas]], [[Etazonia]].|343x343px]]
Ny '''fiovan' ny toetany''', izay maetika atao hoe '''fiovaovan' ny toetrandro''', dia ny fiovana rehetra ao amin' ny lamin-drafitry ny [[toetany]] izay maharitra ela kokoa noho ny fiovana eo amin' ny [[toetrandro]]. Ny fiovan' ny toetany dia mitranga amin' ny fari-potoana anatin' ny taona ka hatramin' ny antapitrisa taona ary misy fiovana ny antontanisa momba ny toetany maneran-tany na ny toetany isam-paritra. Misy koa ny manao hoe &quot;fiovaovan' ny toetrandro&quot; nefa ny teny hoe &quot;toetrandro&quot; (amin' ny fotoana tsy maharitra, mety ho iray andro na andro maromaro) dia tsy mitovy hevitra amin' ny hoe &quot;toetany&quot; (maharitra am-polony na an-jato taona na mihoatra aza).
[[Sary:Pangea animation 03.gif|vignette|200x200px|Pangea]]
Ireo fiovana ireo dia mety ho voajanahary, vokatry ny toetran' ny [[Tany]] (fiovana anatiny), vokatry ny zavatra avy ety ivelany na vokatry ny asan' ny olombelona (fiovan' ny toetany ankehitriny vokatry ny fandefasana [[etona mampihiboka hafanana]] indrindra amin' ny fampiasana [[fandrehitra]] avy any anaty tany).

Niova ny toetany nandritra ny tantaran' ny Tany, miaraka amin' ny fiovan' ny toetany eo anelanelan' ny vanim-potoana jeôlôjika samihafa.

== Jereo koa ==

* [[Toetany]]

* [[Toetrandro]]</text>
      <sha1>907veevgxaagdyztnk4th0vu9vgp76y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Munhwa Broadcasting Corporation</title>
    <ns>0</ns>
    <id>287564</id>
    <revision>
      <id>1093748</id>
      <parentid>1077673</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T06:36:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.111.100.82</ip>
      </contributor>
      <origin>1093748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="480" sha1="t7ss89d1vvyhuqbwsthf6cj07d39gia" xml:space="preserve">[[File:MBC 2021 (with Korean wordmark).svg|thumbnail]]
'''Munhwa Broadcasting Corporation (MBC)''' dia fampielezam-peo sy fahitalavitra [[Korea Atsimo|Koreana Tatsimo]] naorina tamin'ny 1961. Ny fahitalavitra lehibe indrindra dia MBC TV Channel 11 amin'ny tariby sy nomerika.&lt;ref&gt;{{cite web|title=About MBC|url=http://aboutmbc.imbc.com/english/|website=imbc.com|accessdate=2023-06-15}}&lt;/ref&gt;

== Loharano ==
{{Reflist}}

[[Sokajy:Fahitalavitra]]
[[Sokajy:Orinasa koreana tatsimo]]</text>
      <sha1>t7ss89d1vvyhuqbwsthf6cj07d39gia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Asmôdeo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>287605</id>
    <revision>
      <id>1093755</id>
      <parentid>1078007</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T10:48:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3783" sha1="77gtwlgjr7p00z128hk7z8ygf8ntmk4" xml:space="preserve">[[Sary:Asmodeus.jpg|vignette|Asmôdeo]]
I '''Asmôdeo''' na '''Asmeday''' na '''Asmôdea''' na '''Hasmôday''', dia mpanjakan' ny [[demony]] ao amin' ny angano momba an' i [[Sôlômôna]] sy ny fanorenana ny [[Tempolin' i Sôlômôna]]. Atao hoe אַשְמְדּאָי / ''ʾAšmədʾāy''; na חשמודאי / ''Chasmodai''&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spuirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; izy amin' ny [[Fiteny hebreo|teny hebreo]], fa Ἀσμοδαῖος / ''Asmodaios'' kosa amin' ny [[Fiteny grika|teny grika]]. Miseho amin' ny fomba isan-karazany ao amin' ny fitantaran' ny [[Talmoda]] izay izy no mpanjakan' ny ''[[shedim]],'' ny tantarany. Ny [[Kor'any]] dia manondro &quot;saribakoly&quot; ao amin' ny tantaran' i Sôlômôna ao amin' ny Sorata ''Ṣād'' 38:30-40, izany, araka ny voalazan' ny ''[[Tafsir|mufassirūn]]'' (mpandalina ny Kor'any), dia manondro an' i Asmôdeo (Sakhr) mpanjaka demony. Ao amin' ny lovantsofina kristiana i Asmôdeo dia fantatra indrindra ao amin' ny ''[[Bokin' i Tôbia]]''. Izy no mpanohitra voalohany ary nanakorontana ny fanambadian' i Saraha. Nosokajian' i Peter Binsfeld ho &quot;demonian' ny filan' ny nofo&quot; i Asmôdeo.

== Jereo koa ==

* [[Sora-tsikidy]] - [[Kabala]]
* [[Evan' ny zôdiaka]]: [[Ondrilahy (fanandroana)|Ondrilahy]], [[Ombilahy (fanandroana)|Ombilahy]], [[Kambana (fanandroana)|Kambana]], [[Foza (fanandroana)|Foza]], [[Liona (fanandroana)|Liona]], [[Virijiny (fanandroana)|Virijiny]], [[Mizana (fanandroana)|Mizana]], [[Maingoka (fanandroana)|Maingoka]], [[Mpitifitra Tsipìka (fanandroana)|Mpitifitra Tsipika]], [[Tandrok' Osy (fanandroana)|Tandrok' Osy]], [[Mpitondra Rano (fanandroana)|Mpitondra Rano]], ary [[Hazandrano (fanandroana)|Hazadrano]].
* [[Planeta]] (araka ny [[fanandroana]]): [[Masoandro]], [[Volana]], [[Merkiora (planeta)|Merkiora]], [[Venosy (planeta)|Venosy]], [[Tany]], [[Marsa (planeta)|Marsa]], [[Jopitera (planeta)|Jopitera]], [[Satiorna (planeta)|Satiorna]], [[Oranosy (planeta)|Oranosy]], [[Neptiona (planeta)|Neptiona]].
* [[Andriamanitra (ankapobeny)|Andriamanitra]] - [[arkanjely]] -  [[anjely]] - [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]

== Loharano sy fanamarihana ==</text>
      <sha1>77gtwlgjr7p00z128hk7z8ygf8ntmk4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Programme Alimentaire Mondial</title>
    <ns>0</ns>
    <id>287640</id>
    <redirect title="Fandaharan&#039; Asa eran-Tany momba ny Sakafo" />
    <revision>
      <id>1093744</id>
      <parentid>1078104</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T01:09:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>802</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Rôbô : mamaha olam-pihodinana mankany amin'i [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]]</comment>
      <origin>1093744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2" xml:space="preserve">#FIHODINANA [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]]</text>
      <sha1>drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nosin' i Pasifika</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290276</id>
    <revision>
      <id>1093746</id>
      <parentid>1093721</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T05:32:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <origin>1093746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2360" sha1="a3docaseanykokzg44b3fisqznndinf" xml:space="preserve">[[Sary:Pacific Culture Areas.jpg|vignette|344x344px|Ny faritra telo lehibe any Pasifika]]
Ny '''nosin' i Pasifika''' dia vondrona misy [[nosy]] eo anelanelan' ny 20&amp;nbsp;000 sy 30&amp;nbsp;000 any amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]]. Ny sasany amin' izy ireo dia an' ny [[Vondro-nosy Maley|Insolindia]], ny hafa an' i [[Ôseania]] ([[Melanezia]] sy [[Mikrônezia (faritra)|Mikrônezia]] ary [[Pôlinezia]].). Any amin' ny [[Ila-bolantany|ilabolantany]] avaratra, dia ahitana vondrona mitoka-monina (ny vondro-nosy japôney, ny vondro-nosy aleotiana) na nosy mahaleo tena (Sakhalin).

== Nosy melaneziana ==

=== Melanezia Andrefana ===

* Ny vondro-nosy Bismarck sy ny nosy maro hafa any atsinanan' i [[Ginea Vaovao]];
* Bougainville sy ny nosy Buka;
* ny [[Nosy Sôlômôna|vondro-nosy Sôlômôna]].

=== Melanezia Atsinanana ===

* ny vondro-nosy Santa Cruz
* i [[Vanoato|Vanuatu]]
* [[Kaledônia-Vaovao|Nouvelle Calédonie]]
* [[Fijy]]

=== Nosy any amin' ny faritr' i Aostralia sy i Zelandy Vaovao ===

* ny nosy Lord Howe
* ny nosy Norfolk

[[sokajy:Nosy ny Ranomasimbe Pasifika]]

== Mikrônezia ==

* ny vondro-nosy Bonin Islands sy ny ny vondro-nosy Volcano
* ny nosy Marcus
* ny vondro-nosy Marianas Avaratra
* ny vondro-nosy Marianas Atsimo
* ny vondro-nosy Caroline
* i [[Naoro|Nauru]] sy i Banaba
* ny nosy Wake
* i Palau
* ny vondro-[[Nosy Marsaly]]
* ny vondro-nosy Gilbert ([[Kiribaty]])

== Nosy pôlineziana ==

=== Pôlinezia Afovoany ===

* Johnston Atoll
* ny vondro-nosy Phoenix
* ny vondro-nosy Line
* ny nosy Howland, ny nosy Baker, ny nosy Jarvis, ny nosy Malden ary ny nosy Starbuck
* i [[Tovalo|Tuvalu]], i Tokelau ary ny vondro-[[Nosy Koky]] Avaratra (Pukapuka, Nassau, Rakahanga, Manihiki, Penrhyn, Suwarrow and Palmerston)

=== Pôlinezia Andrefana ===

* i [[Tônga]]
* i [[Samôa]]
* i Wallis sy Futuna
* i [[Nioe]]

=== Pôlinezia Atsinanana ===

* ny sisa amin' ny vondro-nosy Cook
* ny vondro-nosy Austral
* ny vondro-nosy Society
* ny vondro-nosy Tuamotu sy ny vondro-nosy Pitcairn
* ny nosy Paska ary Salas y Gómez
* ny vondro-nosy Marquesas

=== Pôlinezia Avaratra ===

* ny vondro-nosy [[Hawaii]]

=== Nosy ôseaniana any Pasifika Atsinanana ===

* ny vondro-nosy Revillagigedo
* ny nosy Cocos sy ny nosy Malpelo
* ny nosy Clipperton
* ny vondro-nosy Galápagos
* ny vondro-nosy Desventuradas
* ny vondro-nosy Juan Fernández</text>
      <sha1>a3docaseanykokzg44b3fisqznndinf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fandaharan' Asa maneran-Tany momba ny Sakafo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290367</id>
    <redirect title="Fandaharan&#039; Asa eran-Tany momba ny Sakafo" />
    <revision>
      <id>1093731</id>
      <timestamp>2025-01-04T12:54:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>nanova ny anaran'i [[Fandaharan' Asa maneran-Tany momba ny Sakafo]] ho [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]] i Thelezifor</comment>
      <origin>1093731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2" xml:space="preserve">#FIHODINANA [[Fandaharan' Asa eran-Tany momba ny Sakafo]]</text>
      <sha1>drb8xff452z7qyenpt3odjisy7qlsu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Karl Nehammer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290368</id>
    <revision>
      <id>1093750</id>
      <timestamp>2025-01-05T08:59:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <comment>Pejy noforonina tamin'ny « [[File:2020 Karl Nehammer Ministerrat am 8.1.2020 (49351366976) (cropped).jpg|thumb|Karl Nehammer]] '''Karl Nehammer''' dia mpanao politika aotrisiana  (ÖVP) mizaka ny zom-pirenen'i {{Aotrisy}} teraka ny 18 Oktobra 1972 tao [[Vienna]] ary. Izy no praiministra  aotrisiana nanomboka ny 6 Desambra 2021.  Teo aloha dia minisitry ny atitany federaly nandritra ny roa taona teo ho eo izy.  [[Sokajy:Praiminisitra aotrisiana]] [[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]] S... »</comment>
      <origin>1093750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="498" sha1="ltza3f3decmyyfds6wibbqwmqa78pna" xml:space="preserve">[[File:2020 Karl Nehammer Ministerrat am 8.1.2020 (49351366976) (cropped).jpg|thumb|Karl Nehammer]]
'''Karl Nehammer''' dia mpanao politika aotrisiana  (ÖVP) mizaka ny zom-pirenen'i {{Aotrisy}} teraka ny 18 Oktobra 1972 tao [[Vienna]] ary.
Izy no praiministra  aotrisiana nanomboka ny 6 Desambra 2021.

Teo aloha dia minisitry ny atitany federaly nandritra ny roa taona teo ho eo izy.

[[Sokajy:Praiminisitra aotrisiana]]
[[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]]
[[Sokajy:Teraka tamin'ny taona 1972]]</text>
      <sha1>ltza3f3decmyyfds6wibbqwmqa78pna</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093753</id>
      <parentid>1093750</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T09:00:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <origin>1093753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="519" sha1="i7hpwwfhots2svcxkr4ypswfzl0zjz4" xml:space="preserve">[[File:2020 Karl Nehammer Ministerrat am 8.1.2020 (49351366976) (cropped).jpg|thumb|Karl Nehammer]]
'''Karl Nehammer''' dia mpanao politika aotrisiana  (ÖVP) mizaka ny zom-pirenen'i {{Aotrisy}} teraka ny 18 Oktobra 1972 tao [[Vienna]] ary.
Izy no praiministra  aotrisiana nanomboka ny 6 Desambra 2021.

Teo aloha dia minisitry ny atitany federaly nandritra ny roa taona teo ho eo izy.

[[de:Karl Nehammer]]
[[Sokajy:Praiminisitra aotrisiana]]
[[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]]
[[Sokajy:Teraka tamin'ny taona 1972]]</text>
      <sha1>i7hpwwfhots2svcxkr4ypswfzl0zjz4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093754</id>
      <parentid>1093753</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T09:01:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <origin>1093754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="546" sha1="sjnbyp4n72wwfft4nw8gy2d6fw48y8l" xml:space="preserve">[[File:2020 Karl Nehammer Ministerrat am 8.1.2020 (49351366976) (cropped).jpg|thumb|Karl Nehammer]]
'''Karl Nehammer''' dia mpanao politika aotrisiana  (ÖVP) mizaka ny zom-pirenen'i {{Aotrisy}} teraka ny 18 Oktobra 1972 tao [[Vienna]] ary.
Izy no praiministra  aotrisiana nanomboka ny 6 Desambra 2021.

Teo aloha dia minisitry ny atitany federaly nandritra ny roa taona teo ho eo izy.

{{reflist}}
{{commonscat}}
[[de:Karl Nehammer]]
[[Sokajy:Praiminisitra aotrisiana]]
[[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]]
[[Sokajy:Teraka tamin'ny taona 1972]]</text>
      <sha1>sjnbyp4n72wwfft4nw8gy2d6fw48y8l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sokajy:Praiminisitra aotrisiana</title>
    <ns>14</ns>
    <id>290369</id>
    <revision>
      <id>1093751</id>
      <timestamp>2025-01-05T08:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <comment>Pejy noforonina tamin'ny « [[Sokajy:Praiminisitra] [[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]] »</comment>
      <origin>1093751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" sha1="q4i0pnweniz9dykh4o6gr13re0pa7ez" xml:space="preserve">[[Sokajy:Praiminisitra]
[[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]]</text>
      <sha1>q4i0pnweniz9dykh4o6gr13re0pa7ez</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093752</id>
      <parentid>1093751</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T08:59:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>41.213.235.225</ip>
      </contributor>
      <origin>1093752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="569yglb29lzajgckjc3m172l9kbrlys" xml:space="preserve">[[Sokajy:Praiminisitra]]
[[Sokajy:Mpanao politika aotrisiana]]</text>
      <sha1>569yglb29lzajgckjc3m172l9kbrlys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sôrata</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290370</id>
    <revision>
      <id>1093759</id>
      <timestamp>2025-01-05T11:39:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Fanahy demonia izay hita ao amin' ny antrôpôzôfian' i Rudolf Steiner.</comment>
      <origin>1093759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1321" sha1="ss0xvklthawizsj5z4qqw18pohlssyi" xml:space="preserve">I '''Sôrata''' (סורת / ''Sorath'') dia fanahy demonia izay hita ao amin' ny asasoratr' i [[Rudolf Steiner]], mpanorina ny [[antrôpôzôfia]]. Voalaza fa demony mifamatotra amin' ny masoandro na &quot;fanahin' ny sakana&quot; izy, hery kôsmika ratsy manohitra an' i [[Kristy]].

== Toetoetrany ==
I [[Rudolf Steiner|Steiner]] dia manolotra azy ho fanahy matanjaka kokoa noho i [[Losifera]] (fikomiana sy ny faharanitan-tsaina) sy [[Ahrimana]] ([[materialisma]] sy ny fitaka). I Sôrata dia hery mpanimba lalina kokoa.

I Sorata dia mifandray amin' ny Masoandro, tsy amin' ny maha loharanon' aina azy, fa amin' ny maha hery afaka manimba sy mandrava azy. Io fikambanana amin' ny Masoandro io dia mampiavaka azy amin' ny fanahy demoniaka hafa. Nino i Steiner fa hihamafy ny fitaoman' i Sôrata rehefa manakaiky ny taonarivo vaovao (fahatelo), izay misy fiantraikany tsy amin' ny saina amin' ny eritreritry ny olombelona sy mitarika ho amin' ny fironana maro manimba.

I Sôrata dia heverina ho mpanohitra mivantana an' i Kristy, misolo tena ny hery izay mikatsaka ny hisakana ny fivoarana ara-panahin' ny olombelona.

Ao amin' ny fandikany ny [[Apôkalipsan' i Joany|Apôkalipsin' i Jony]], i Steiner dia manao an' i  Sôrata ho hery lehibe izay ho resin' ny arkanjely [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]], mifandray amin' i Kristy.</text>
      <sha1>ss0xvklthawizsj5z4qqw18pohlssyi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093760</id>
      <parentid>1093759</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T11:40:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nanampy rohy anatiny</comment>
      <origin>1093760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3818" sha1="h5hw5qpfw44ck642a15pz1pttp91mf9" xml:space="preserve">I '''Sôrata''' (סורת / ''Sorath'') dia fanahy demonia izay hita ao amin' ny asasoratr' i [[Rudolf Steiner]], mpanorina ny [[antrôpôzôfia]]. Voalaza fa demony mifamatotra amin' ny masoandro na &quot;fanahin' ny sakana&quot; izy, hery kôsmika ratsy manohitra an' i [[Kristy]].

== Toetoetrany ==
I [[Rudolf Steiner|Steiner]] dia manolotra azy ho fanahy matanjaka kokoa noho i [[Losifera]] (fikomiana sy ny faharanitan-tsaina) sy [[Ahrimana]] ([[materialisma]] sy ny fitaka). I Sôrata dia hery mpanimba lalina kokoa.

I Sorata dia mifandray amin' ny Masoandro, tsy amin' ny maha loharanon' aina azy, fa amin' ny maha hery afaka manimba sy mandrava azy. Io fikambanana amin' ny Masoandro io dia mampiavaka azy amin' ny fanahy demoniaka hafa. Nino i Steiner fa hihamafy ny fitaoman' i Sôrata rehefa manakaiky ny taonarivo vaovao (fahatelo), izay misy fiantraikany tsy amin' ny saina amin' ny eritreritry ny olombelona sy mitarika ho amin' ny fironana maro manimba.

I Sôrata dia heverina ho mpanohitra mivantana an' i Kristy, misolo tena ny hery izay mikatsaka ny hisakana ny fivoarana ara-panahin' ny olombelona. Ao amin' ny fandikany ny [[Apôkalipsan' i Joany|Apôkalipsin' i Jony]], i Steiner dia manao an' i  Sôrata ho hery lehibe izay ho resin' ny arkanjely [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]], mifandray amin' i Kristy.

== Jereo koa ==

* [[Sora-tsikidy]] - [[Kabala]]
* [[Evan' ny zôdiaka]]: [[Ondrilahy (fanandroana)|Ondrilahy]], [[Ombilahy (fanandroana)|Ombilahy]], [[Kambana (fanandroana)|Kambana]], [[Foza (fanandroana)|Foza]], [[Liona (fanandroana)|Liona]], [[Virijiny (fanandroana)|Virijiny]], [[Mizana (fanandroana)|Mizana]], [[Maingoka (fanandroana)|Maingoka]], [[Mpitifitra Tsipìka (fanandroana)|Mpitifitra Tsipika]], [[Tandrok' Osy (fanandroana)|Tandrok' Osy]], [[Mpitondra Rano (fanandroana)|Mpitondra Rano]], ary [[Hazandrano (fanandroana)|Hazadrano]].
* [[Planeta]] (araka ny [[fanandroana]]): [[Masoandro]], [[Volana]], [[Merkiora (planeta)|Merkiora]], [[Venosy (planeta)|Venosy]], [[Tany]], [[Marsa (planeta)|Marsa]], [[Jopitera (planeta)|Jopitera]], [[Satiorna (planeta)|Satiorna]], [[Oranosy (planeta)|Oranosy]], [[Neptiona (planeta)|Neptiona]].
* [[Andriamanitra (ankapobeny)|Andriamanitra]] - [[arkanjely]] -  [[anjely]] - [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]</text>
      <sha1>h5hw5qpfw44ck642a15pz1pttp91mf9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1093761</id>
      <parentid>1093760</parentid>
      <timestamp>2025-01-05T11:48:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1093761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3850" sha1="a3u9p8m4jkt5hyb4g6aclhldt8154y5" xml:space="preserve">I '''Sôrata''' (סורת / ''Sorath'') dia fanahy demonia izay hita ao amin' ny asasoratr' i [[Rudolf Steiner]], mpanorina ny [[antrôpôzôfia]]. Voalaza fa demony mifamatotra amin' ny masoandro na &quot;fanahin' ny sakana&quot; izy, hery kôsmika ratsy manohitra an' i [[Kristy]].

== Toetoetrany ==
I [[Rudolf Steiner|Steiner]] dia manolotra azy ho fanahy matanjaka kokoa noho i [[Losifera]] (fikomiana sy ny faharanitan-tsaina) sy [[Ahrimana]] ([[materialisma]] sy ny fitaka). I Sôrata dia hery mpanimba lalina kokoa.

I Sorata dia mifandray amin' ny Masoandro, tsy amin' ny maha loharanon' aina azy, fa amin' ny maha hery afaka manimba sy mandrava azy. Io fikambanana amin' ny Masoandro io dia mampiavaka azy amin' ny fanahy demoniaka hafa. Nino i Steiner fa hihamafy ny fitaoman' i Sôrata rehefa manakaiky ny taonarivo vaovao (fahatelo), izay misy fiantraikany tsy amin' ny saina amin' ny eritreritry ny olombelona sy mitarika ho amin' ny fironana maro manimba.

I Sôrata dia heverina ho mpanohitra mivantana an' i Kristy, misolo tena ny hery izay mikatsaka ny hisakana ny fivoarana ara-panahin' ny olombelona. Ao amin' ny fandikany ny [[Apôkalipsan' i Joany|Apôkalipsin' i Jony]], i Steiner dia manao an' i  Sôrata ho hery lehibe izay ho resin' ny arkanjely [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]], mifandray amin' i Kristy.

== Jereo koa ==

* [[Sora-tsikidy]] - [[Kabala]]
* [[Evan' ny zôdiaka]]: [[Ondrilahy (fanandroana)|Ondrilahy]], [[Ombilahy (fanandroana)|Ombilahy]], [[Kambana (fanandroana)|Kambana]], [[Foza (fanandroana)|Foza]], [[Liona (fanandroana)|Liona]], [[Virijiny (fanandroana)|Virijiny]], [[Mizana (fanandroana)|Mizana]], [[Maingoka (fanandroana)|Maingoka]], [[Mpitifitra Tsipìka (fanandroana)|Mpitifitra Tsipika]], [[Tandrok' Osy (fanandroana)|Tandrok' Osy]], [[Mpitondra Rano (fanandroana)|Mpitondra Rano]], ary [[Hazandrano (fanandroana)|Hazadrano]].
* [[Planeta]] (araka ny [[fanandroana]]): [[Masoandro]], [[Volana]], [[Merkiora (planeta)|Merkiora]], [[Venosy (planeta)|Venosy]], [[Tany]], [[Marsa (planeta)|Marsa]], [[Jopitera (planeta)|Jopitera]], [[Satiorna (planeta)|Satiorna]], [[Oranosy (planeta)|Oranosy]], [[Neptiona (planeta)|Neptiona]].
* [[Andriamanitra (ankapobeny)|Andriamanitra]] - [[arkanjely]] -  [[anjely]] - [[fanahy]] (ao amin' ny [[fanandroana]] sy ny [[sikidy]]): [[Adnakiela]] - [[Agiela]] - [[Ambriela]] - [[Haniela|Anaela]] - [[Apôlôna (andriamanitra)|Apôlôna]] - [[Asmôdela]] - [[Atena (andriamanibavy)|Atena]] - [[Barbiela]] - [[Barkiela]] - [[Bartsabela]] - [[Diana (andriamanibavy)|Diana]] - [[Gabriela (anjely)|Gabriela]] - [[Grafiela]] - [[Hagiela]] - [[Hamaliela]] - [[Haniela|Hanaela]] - [[Asmôdeo|Hasmôday]] (''na [[Asmôdeo]]'') - [[Hismaela]] - [[Jôfiela]] - [[Jonô (andriamanibavy)|Jonô]] - [[Jopitera (andriamanitra)|Jopitera]] - [[Kasiela]] - [[Kedemela]] - [[Keresy (andriamanibavy)|Keresy]] - [[Malkidaela]] - [[Marsa (andriamanitra)|Marsa]] - [[Merkiora (andriamanitra)|Merkiora]] - [[Mikaela (arkanjely)|Mikaela]] - [[Moriela (anjely)|Moriela]] - [[Nakiela]] (''Nakhiel'')&lt;ref&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Intelligences_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Intelligences of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Neptiona (andriamanitra)|Neptiona]] - [[Rafaela (arkanjely)|Rafaela]] - [[Sakiela]] - [[Samaela]] - [[Sarakiela]] (''Sarachiel'') - [[Satiorna (andriamanitra)|Satiorna]] - [[Sôrata]] (''Sorath'')&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;&lt;small&gt;&quot;[[thelemapedia:Astrology_and_the_Tree_of_Life#Spirits_of_the_Planets|Tree of Life:Astrology - Spirit of the Planets]]&quot;, in ''Thelemaopedia''&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; - [[Taftartarata]] - [[Tiriela]] (''Tiriel'')&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; - [[Venosy (andriamanibavy)|Venosy]] - [[Verkiela]] - [[Vesta (andriamanibavy)|Vesta]] - [[Volkano (andriamanitra)|Volkano]] - [[Zazela]] - [[Zoriela]]

== Loharano sy fanamarihana ==</text>
      <sha1>a3u9p8m4jkt5hyb4g6aclhldt8154y5</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>