Википедија mkwiki https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.43.0-wmf.2 first-letter Медиум Специјална Разговор Корисник Разговор со корисник Википедија Разговор за Википедија Податотека Разговор за податотека МедијаВики Разговор за МедијаВики Предлошка Разговор за предлошка Помош Разговор за помош Категорија Разговор за категорија Портал Разговор за Портал TimedText TimedText talk Модул Разговор за модул 0 2051 5196117 5189867 2024-04-26T07:52:29Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за град Скопје wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |name =Скопје |settlement_type = [[список на градови во Македонија|Главен град]] |website ={{URL|http://www.skopje.gov.mk/}} |image_skyline =Skopje landmarks.jpg |image_caption =<center>Од горе надолу, од лево кон десно: [[Камен мост (Скопје)|Камен мост]] • [[Македонски народен театар]] • [[Сули ан]] во [[Стара скопска чаршија|Старата чаршија]] • [[МРТВ]] • [[Порта „Македонија“]] • [[Воин на коњ (Скопје)|Воин на коњ]] • [[Скопско кале]]</center> |imagesize =250px |image_flag =Flag of City of Skopje.svg|flag_link=Знаме на Скопје |image_shield =Coat of arms of Skopje.svg |shield_link=Грб на Скопје |image_map = {{ Maplink|frame=yes|raw={"type": "ExternalData","service": "geoshape","ids": "Q384"}|plain=y|frame-width=325|frame-height=325|zoom=11|frame-lat=42|frame-long=21.433|stroke-width=1|stroke-color=#333333|id=Q384|title=Скопје}} <!-- Остави простор помеѓу "{{" и "Maplink", а во "ids" додај го "id" за други градови со Json проблем. Копирај го целиот "|raw:" после "|frame:"--> |subdivision_type =Земја |subdivision_type1 =[[Региони во Македонија|Регион]] |subdivision_name ={{MKD}} |subdivision_name1 = [[Скопски Регион|Скопски]] |subdivision_type2 =[[Град Скопје|Општ. целина]] |subdivision_name2 =[[Град Скопје]] |subdivision_type3 =[[Град Скопје|Општини]] |subdivision_name3 = [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Општина Бутел|Бутел]], [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Општина Карпош|Карпош]], [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Општина Сарај|Сарај]], [[Општина Центар|Центар]], [[Општина Чаир|Чаир]], [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]]. |government_type =Посебна админ. единица |governing_body = [[Совет на Град Скопје]] |leader_title =[[Градоначалник на Скопје|Градоначалник]] |leader_name =[[Данела Арсовска]] ([[независен политичар|независна]]) |area_magnitude = |area_total_km2 =571.46 |area_urban_km2 =337.80 |area_metro_km2 =1854.00 |population_as_of =2021 |population_total =526.502 |population_urban = |population_footnotes =<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://skopje.com/page.php?id=48 |title=Податоци за Скопје |accessdate=2010-11-24 |archive-date=2011-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110202164720/http://skopje.com/page.php?id=48 |url-status=dead }}</ref> |population_density_km2 =auto |timezone =[[средноевропско време|CET]] |utc_offset =+1 |timezone1_DST =[[средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset1_DST =+2 |latd =42|latm =0 |lats =|latNS =N |longd=21|longm=26|longs=|longEW=E |pushpin_map =Македонија |map_caption =Местоположба на Скопје во [[Македонија]] |coordinates_type =type:city(650,000)_region:MK |coordinates_display =inline,title |elevation_m =240 |postal_code_type =Пошт. бр. |postal_code =1000 |area_code =+389 02 |blank_name_sec1 = Рег. таб. |blank_info_sec1 =SK |blank_name_sec2 = [[Светец-заштитник|Светица заштитничка]] |blank_info_sec2= [[Пресвета Богородица]] |blank1_name=[[Индекс на човековиот развој]]|blank1_info=0.802<ref>{{Наведено списание|date=2023-09-27|title=List of regions of North Macedonia by Human Development Index|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_regions_of_North_Macedonia_by_Human_Development_Index&oldid=1177298913|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> {{fontcolor|Darkgreen|Многу Висок}}}} '''Скопје''' — [[главен град|главен]] и најголем град во [[Македонија]], кој воедно претставува административен, политички, стопански, културен, образовен и научен центар. Се наоѓа во северниот дел на државата, а во средишниот дел на [[Балкан|Балканскиот Полуостров]] распространет на бреговите на реката [[Вардар]]. [[Камен мост (Скопје)|Камен мост]] се наоѓа крај реката [[Вардар]]. [[Македонски народен театар]] се наоѓа на булевар [[Свети Климент Охридски|Св. Климент Охридски]]. [[Сули ан]] е тој сарај, кој се наоѓа во [[Стара скопска чаршија|Старата чаршија]] во Скопје. [[Македонска радиотелевизија|МРТВ]] е приватна телевизиска станица во Македонија, а потоа [[Порта Македонија|Порта „Македонија“]], [[Воин на коњ (Скопје)|Воин на коњ]] и [[Скопско кале]] се наоѓаат. Подоцна во 84 или 85 година царот [[Домицијан]] основал колонија [[Скупи|Флавија Скупи]], град со римски самоуправни права кој бил најголем на просторот од [[Солун]] на југ до [[Дунав]] на север. Во тоа време Скопје доживува голем развој и станува град со свој бискуп. Во Втората светска војна Скопје повторно е окупирано од Бугарија, сојузник на [[нацистичка Германија]]. На [[22 април]] [[1941]] година бугарската Петта армија го окупира Скопје и остана во градот сè до [[9 септември]] [[1944]] година. На [[13 ноември]] 1944 година борците од 42-та и 50-та народноослободителна дивизија на македонската војска и 16-та македонска бригада го ослободуваат Скопје од германската фашистичка окупација. Скопје е [[Градови во Македонија|прв по големина град]] во Македонија според бројот на жители ([[2015]] г.). На 6 август 2016 година Скопскиот Регион го зафати големо [[Невреме во северозападна Македонија 2016|невреме]], што резултира со силен ветар и полави. Во невремето животот го загубија 22 лица. == Име == [[Податотека:Arheo Museum of Macedonia (12).JPG|мини|лево|Зградата на [[Археолошки музеј на Македонија|Археолошкиот музеј]] и [[Државен архив на Македонија|Државниот архив]]. Во преден план е [[Мост на цивилизациите|Мостот на цивилизациите]] кој води до зданието.]] Градот Скопје во текот на своето постоење во зависност од историските прилики бил именуван со различни имиња. Античкото име е [[Скупи]] ([[латински јазик|латински]]: ''Scupi''). Името на градот Скопје има различна [[транскрипција (лингвистика)|транскрипција]] на различни јазици и култури. Градот е познат како Shkupi (Шкупи) на [[албански јазик|албански]], Скопље/ Skoplje на [[српски јазик|српски]]/[[хрватски јазик]], Scupi (Скупи) на [[латински јазик|латински]], Скопье на [[руски јазик|руски]], Skopiye (Скопије) на [[Ромски јазик|ромски]], Σκόπια (Скопија) на [[грчки јазик|грчки]], Skopje на [[романски јазик]], Üsküp (Ускуп) на [[турски јазик|турски]], итн. Во византиските документи градот е забележан како Скопија, а [[Словени]]те го означувале и како Скопiе, Скопје, Скопље. За време на владеењето на цар [[Самоил]], Скопје станува дел од [[самоилово царство|Самоиловото Царство]]. Во подоцнежниот период градот потпаѓа под власт на [[Византија]], [[Бугарија]] и [[Србија]], а на [[19 јануари]] [[1392]] градот го зазеле [[Османлии]]те и го добил името Ускуп (Üsküp). == Историја == === Праисторија и антички период === Најстарите сведоштва и археолошки пронајдоци тврдат дека Скопје е населен уште од 4000 г.п.н.е.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=46 |title=архивски примерок |accessdate=2009-01-01 |archive-date=2009-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090512232543/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=46 |url-status=dead }}</ref> Скопје за првпат во документи се споменува од [[Клавдиј Птоломеј]] под древното име [[Скупи]]. Името Скупи (колиба, засолниште, стреа) за првпат се јавува кај [[Пајонци|пајонското]] племе [[Агријани]] (Граи), кои живееле на овие простори. Според историските податоци, во времето на царот [[Октавијан Август]], од 13 до 11 година пред нашата ера, Скупи од логор ([[каструм]]) на двете македонски легии - 5-та македонска и 4-та скитска легија прераснал во [[град]]. Подоцна во 84 или 85 година царот [[Домицијан]] основал колонија [[Скупи|Флавија Скупи]], град со римски самоуправни права кој бил најголем на просторот од [[Солун]] на југ до [[Дунав]] на север. Во тоа време Скопје доживува голем развој и станува град со свој бискуп. === Средновековна историја === [[Податотека:Fortaleza de Skopie, Macedonia, 2014-04-17, DD 88.JPG|мини|лево|[[Скопско кале|Скопското кале]]]] За првпат градот е разурнат во катастрофалниот земјотрес на [[28 април]] [[518]] година. По земјотресот Скупи веќе не се споменува, а скопската котлина добива нов град со името „Јустинијана Прима“. На 16 април 1346 година во Скопје [[Стефан Душан]] бил крунисан за цар во присуство српскиот патријарх Јоаникиј и во него го донел познатиот Душанов законик. === Османлиски период === Градот потпаѓа под османлиска власт во 1392 година и набргу Скопје добива турско ориентално обележје. Во [[1555]] година градот повторно е разурнат од катастрофален земјотрес, но набрзо е обновен и станува турско воено упориште. Стопански брзо се развива особено во XVI и XVII век кога после Цариград станал еден од најразвиените и најголеми градови во европскиот дел на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], како и значаен занаетчиски и трговски центар. За сместување на трговците и нивната стока биле подигнати повеќе караван сараи и анови како Куршумли-ан, Сули-ан, Капан-ан и др. Патописецот [[Евлија Челебија]] ја споредил скопската чаршија со таа во [[Цариград]]. Според него во 1660-61 Скопје имало 12.000 куќи со околу 60.000 жители, потоа 2.150 дуќани, еден безистен, 70 јавни амами (бањи), 120 џамии, повеќе беговски конаци и сараи. Трговските каравани редовно одржувале врски со [[Солун]], [[Белград]] и [[Дубровник]].<ref>Стојмилов, А., (2005), Социоекономска географија на Република Македонија, ПМФ, Скопје</ref> За скопската чаршија [[Евлија Челебија|Евлија Челевија]] запишал: : „''Таа [чаршијата] брои 2.150 дуќани. Тука има [[плоштад]]и и [[пазар]]и, со [[свод]]ови и [[Купола|куполи]]. Од сите најубави се: чаршијата на безазите (памучни ткаенини), чадорџиите, папуџиите, бојаџиите и ткајаџиите (капи). Тоа се големи чаршии изработени по план. Сокаците им се чисти и калдрмисани. Секој дуќан го красат [[зумбул]]и, [[Темјанушка|темјанушки]], [[Роза|рози]], [[босилек]], [[јоргован]] и [[Лилјани|крин]] во вазни и саксии. Тие со својата миризба просто го опиваат мозокот на посетителите и трговците. Тука има образовани и многу чесни луѓе. За време на летните жеги сиот скопски пазар личи на багдадските сенки, зашто сите негови чаршии се со наткривени капаци и сводови како во [[Сараево]] и Халеп.''“ На [[25 октомври|25]] и [[26 октомври]] [[1689]] година градот го освоил [[Австрија|австрискиот]] [[генерал]] [[Силвио Пиколомини]] кој подоцна го запалил Скопје поради [[епидемија]] на [[чума]] и за да не им остави ништо на непријателите. Градот горел цели два дена и бил скоро целосно уништен.<ref>{{Цитирање | last=Поњавиќ | first=Кики Мангова | title=Пиколомини и Скопје - градот феникс | newspaper=Утрински весник | issue=3118 | date=26 октомври 2009 | year=2009 | url=http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=575E0685BBFCB54182D35C72AB491374 | accessdate=2010-04-20 | archive-date=2011-07-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110709084637/http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=575E0685BBFCB54182D35C72AB491374 | url-status=dead }}</ref> Голем дел од населението го напуштило градот, при што едни, главно [[Турци]] се населиле дури во [[Цариград]] каде го основале Ускуб Маалото, а други најголем дел [[Македонци]] се придружиле на миграцискиот бран на Арсение Црноевиќ и се отселиле далеку на север во [[Панонска Низина|Панонската Низина]]. Според опширните [[Османлиска Империја|османлиски]] [[Дефтер|дефтери]] за населението на [[Скопска Каза|Скопската Каза]] од 1832/33 година, градот Скопје го сочинувале 46 маала. Пет маала биле целосно христијански: Суќутли, Кади Чаирли, Булбул Заим, [[Ново Маало|Јени Маало]] и [[Топанско Поле|Топхане]]. 19 маала биле мешани со христијанско и муслиманско население: Џами Атик, Ине Бег, Ибни Омер, Хаџи Балабан, Егит Паша, Џедид Иса-Бег со шеик Рамазан, Хаџи Јонус, Капуџи Хамза, Искендер Гази, Ибни Коџаџик, Кебир Мехмед Челеби, Ибни Мухтесеб, [[Пајко Маало|Ибни Пајко]], Хаџи Лала, Дубаг Шахин, Ќатиб Шахин, Дервишан, Гази Ментеш и Хараџи Салахедин. Додека пак останатите 22 маала биле чисто муслимански: [[Скопско Кале|Кале]], Хоџа Шемс, Мурадије, Ибни Чини, Худаверди, Ибни Меџри, Хатунџиклер, Исакие, Хаџи Гази, Хаџи Таџедин, Кара Капуџу, Хаџи Мудидин, Касим Гази, Исмаил Војвода, Емир Хоџа, Хазнедар Исмаил, Ибни Шахин, Хаџи Касим, Уруч Паша, Пазар Баши, Мухидин Челеби и Хаџи Хајредин. Во овој период во градот Скопје биле забележани 1.230 муслимански домаќинства и 578 христијански домаќинства. Во 1832/33 година биле родени 556 новороденчиња во градот, а вкупното население достигнувало и до 10.262 жители.<ref>{{Наведена книга|title=Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на христијанското население - Скопски Санџак, каза Скопје.|publisher=д-р Емил Крстески|year=2021|location=Скопје}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на муслиманското население - Скопски Санџак, каза Скопје.|publisher=д-р Емил Крстески|year=2020|location=Скопје}}</ref>[[Податотека:Skopje-Jour de marché 1919.jpg|мини|десно|Пазарен ден во Скопје во почетокот на XX век]]Во [[XIX век]] Скопје станало важен [[Сообраќај|сообраќаен]] центар каде што почнува да цвета [[занаетчиство]]то. Првата [[електрична светилка]] во Скопје засветила во [[1909]] година, со помош на мала дизел електрична централа, која служела за напојување на пумпната станица за потребите на градскиот водовод.<ref>„ХЕЦ Козјак – производство на електрична енергија и намалување на штетите од поплави“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 217/218, јули/август 2016, стр. 26-27.</ref> На [[25 октомври]] [[1912]] година, по 520-годишно владеење, [[Османлии]]те го напуштиле Скопје, а веќе наредниот ден во градот влегла Моравската дивизија на српската војска, со што градот потпаднал под српска власт.[[Податотека:Oficerski dom.jpg|мини|лево|Старо Скопје - Офицерскиот дом на главниот плоштад во раните 1930-ти]] [[Податотека:Do Kameni most.jpg|мини|лево|Дел од Скопје, до Камениот мост.]] [[Податотека:Upravata na Skopje od 1927.jpg|мини|десно|Управата на градот Скопје, од 1927 година.]] === Првата и Втората светска војна === За време на [[Првата светска војна]] Скопје се наоѓа под окупација на бугарските и австроунгарските сили, а по завршување на војната станува дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Во Втората светска војна Скопје повторно е окупирано од Бугарија, сојузник на [[нацистичка Германија]]. На [[22 април]] [[1941]] година бугарската Петта армија го окупира Скопје и остана во градот сè до [[9 септември]] [[1944]] година. На [[13 ноември]] 1944 година борците од 42-та и 50-та народноослободителна дивизија на македонската војска и 16-та македонска бригада го ослободуваат Скопје од германската фашистичка окупација. {{Главна|Ослободување на Скопје}} По ослободувањето од фашистичкиот окупатор на [[13 ноември]] [[1944]] година, градот брзо се развива и станува индустриски, културен и административен центар на [[Социјалистичка Република Македонија]] која е во составот на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија]]. === Земјотресот од 1963 === {{повеќе|Скопски земјотрес}} [[Податотека:Hotel Makedonija i plostad, poplava.jpg|мини|лево| Хотел Македонија, кон плоштадот, ул. Никола Вапцаров, поплавата од 1962 во Скопје]] [[Податотека:Gragjanite vo akcija, baraat preziveani.jpg|мини|Земјотресот во Скопје од 1963 година: Самоиницијатвно граѓаните бараат затрупани и ранети]] Во почетокот на ноември [[1962]] поради обилни дождови, реката Вардар го поплави Скопје. Поплавени беа околу 5000 куќи. Поплавата беше предвесник на една поголема трагедија неколку месеци подоцна. На [[26 јули]] [[1963]] година во 5:17 часот Скопје беше разурнато од [[земјотрес]] со јачина од 9 степени по Меркалиевата скала (6,1 според Рихтеровата сеизмичка скала). Под урнатините животот го загубија 1.070 негови граѓани, беа повредени над 4.000 граѓани. Повеќе од 90 отсто од зградите во градот беа урнати и над 20.000 граѓани оставени без покрив над главата. По земјотресот градот почна да се гради по урнек по проектите на [[Кензо Танге]] и [[Адолф Циборовски]]. [[Стара железничка станица|Старата железничка станица]], денес е музеј на градот Скопје и симбол на големиот земјотрес. Часовникот на станицата е засекогаш сопрен на фаталните 5 часот и 17 минути изутрина. Првата помош за граѓаните на Скопје дојде од војската и граѓаните на тогашните [[СФРЈ|југословенски]] републики, а неколку дена по земјотресот започна да пристигнува и помош и спасувачки екипи од целиот свет. Точно 87 нации во светот испратија некаква помош во Скопје и помогнаа тој да се изгради повторно, и поради тоа градот го носи и епитетот „град на солидарноста“. === Современа историја === На 6 август 2016 година Скопскиот Регион го зафати големо [[Невреме во северозападна Македонија 2016|невреме]], што резултира со силен ветар и полави. Во невремето животот го загубија 22 лица. == Географски податоци == Скопје се наоѓа на 21° 26' [[географска должина]] и 42° северна [[географска ширина]]. Надморската височина во центарот на градот изнесува 240 м. Се простира на {{км2|1.818}} во широчина 9 км ([[Водно]]-[[Радишани]]) и во должина 23 км (Драчево - Ѓорче Петров). Градското подрачје зафаќа површина од {{км2|225}}. Климата во Скопје ја карактеризира средна годишна температура од околу 12,4&nbsp;°C. Летата се долги суви и жешки, а зимите ладни со многу магловити денови. Низ скопската котлина протекуваат реката [[Вардар]] со своите притоки: [[Треска]], [[Пчиња (река)|Пчиња]], [[Маркова Река]], [[Лепенец]] и [[Кадина Река]]. [[Скопска Котлина|Скопската Котлина]] ја опкружуваат планините: [[Водно]], [[Караџица]], [[Осој]], [[Жеден]] и [[Скопска Црна Гора]]. {{Weather box |location= Скопје |metric first= y |single line= y |Jan record high C = 18.7 |Feb record high C = 24.2 |Mar record high C = 28.8 |Apr record high C = 32.4 |May record high C = 35.2 |Jun record high C = 41.1 |Jul record high C = 42.8 |Aug record high C = 43.2 |Sep record high C = 37.0 |Oct record high C = 33.9 |Nov record high C = 28.2 |Dec record high C = 22.1 |year record high C = 43.2 |Jan high C= 4.5 |Feb high C= 8.3 |Mar high C= 14.0 |Apr high C= 19.1 |May high C= 24.4 |Jun high C= 28.8 |Jul high C= 31.4 |Aug high C= 31.5 |Sep high C= 26.5 |Oct high C= 19.8 |Nov high C= 11.5 |Dec high C= 5.5 |year high C= 18.8 |Jan mean C = 0.1 |Feb mean C = 2.6 |Mar mean C = 7.6 |Apr mean C = 12.1 |May mean C = 17.3 |Jun mean C = 21.5 |Jul mean C = 23.8 |Aug mean C = 23.8 |Sep mean C = 18.8 |Oct mean C = 13.1 |Nov mean C = 6.5 |Dec mean C = 1.7 |year mean C = 12.4 |Jan low C= -3.8 |Feb low C= -2.3 |Mar low C= 1.6 |Apr low C= 5.4 |May low C= 10.0 |Jun low C= 13.7 |Jul low C= 15.8 |Aug low C= 15.7 |Sep low C= 11.6 |Oct low C= 7.2 |Nov low C= 1.8 |Dec low C= -1.8 |year low C= 6.2 |Jan record low C = -25.6 |Feb record low C = -21.8 |Mar record low C = -10.8 |Apr record low C = -5.8 |May record low C = -1.0 |Jun record low C = 3.0 |Jul record low C = 7.0 |Aug record low C = 7.0 |Sep record low C = -2.0 |Oct record low C = -6.4 |Nov record low C = -12.2 |Dec record low C = -22.9 |year record low C = -25.6 |precipitation colour=green |Jan precipitation mm= 30 |Feb precipitation mm= 29 |Mar precipitation mm= 38 |Apr precipitation mm= 40 |May precipitation mm= 43 |Jun precipitation mm= 54 |Jul precipitation mm= 38 |Aug precipitation mm= 36 |Sep precipitation mm= 34 |Oct precipitation mm= 49 |Nov precipitation mm= 45 |Dec precipitation mm= 48 |year precipitation mm= 483 |humidity colour = green |Jan humidity= 83 |Feb humidity= 75 |Mar humidity= 68 |Apr humidity= 66 |May humidity= 66 |Jun humidity= 61 |Jul humidity= 56 |Aug humidity= 56 |Sep humidity= 63 |Oct humidity= 74 |Nov humidity= 82 |Dec humidity= 85 |year humidity= 70 |Jan precipitation days= 10 |Feb precipitation days= 9 |Mar precipitation days= 10 |Apr precipitation days= 10 |May precipitation days= 11 |Jun precipitation days= 10 |Jul precipitation days= 7 |Aug precipitation days= 6 |Sep precipitation days= 6 |Oct precipitation days= 7 |Nov precipitation days= 9 |Dec precipitation days= 11 |Jan snow days = 5 |Feb snow days = 5 |Mar snow days = 3 |Apr snow days = 0.2 |May snow days = 0 |Jun snow days = 0 |Jul snow days = 0 |Aug snow days = 0 |Sep snow days = 0 |Oct snow days = 0.1 |Nov snow days = 2 |Dec snow days = 5 |year snow days = 20 |Jan sun = 86.9 |Feb sun = 112.5 |Mar sun = 161.1 |Apr sun = 198.4 |May sun = 245.2 |Jun sun = 276.3 |Jul sun = 323.0 |Aug sun = 305.4 |Sep sun = 247.5 |Oct sun = 188.2 |Nov sun = 114.8 |Dec sun = 79.6 |year sun = 2338.9 |source 1=Pogoda.ru.net,<ref>{{нмс | url = http://pogoda.ru.net/climate2/13586.htm | title = Клима на Скопје | publisher = pogoda.ru.net | accessdate = 11 ноември 2012}}</ref> [[Светска метеоролошка организација]] (денови со врнежи)<ref name=WMO>{{нмс | url = http://worldweather.wmo.int/090/c00199.htm | title = Светска метеоролошки информативна служба – Skopje | publisher = Светска метеоролошка организација | accessdate = 11 ноември 2012 | archive-date = 2018-07-31 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180731213214/http://worldweather.wmo.int/090/c00199.htm | url-status = dead }}</ref> |source 2 = [[NOAA]] (сонце, 1961–1990)<ref name=HKO>{{нмс | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/MC/13591.TXT | title = Климатолошки информации за Скопје, Македонија | publisher = [[NOAA]] | accessdate = 10 декември 2013}}</ref> |date=July 2012 }} [[File:Map of Skopje mk.svg|thumb|right|200px|Административна карта на Град Скопје.]] === Скопски населби и маала === ''Видете: [[Скопски населби и маала]]'' === Територијална организација на Скопје === :''Главна статија: [[Град Скопје]]'' Во градот Скопје има 10 [[општина|општини]]: [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Општина Бутел|Бутел]], [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Општина Карпош|Карпош]], [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Општина Сарај|Сарај]], [[Општина Центар|Центар]], [[Општина Чаир|Чаир]] и [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]]. Според бројот на жители, најголема општина е Аеродром со 98.382 жители, а најмала е Шуто Оризари со 17.357 жители. Според површината, најголема општина во градот Скопје е Сарај со 229 км², а најмала е Чаир со 3,5 км². == Население == [[File:Ethnic groups in Skopje mk.svg|thumb|left|200px|Етнички групи во Скопје.]] {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1856 |20800 |1858 |21000 |1878 |30000 |1888 |22250 |1892 |33291 |1913 |43331 |1919 |51758 |1926 |69269 |1931 |68334 |1935 |70716 |1948 |102600 |1953 |139200 |1961 |197300 |1971 |312300 |1981 |408100 |1994 |448200 |2002 |506926 |2006 |668518 |2015 |811045 |2021 |526502}} Во турскиот пописен дефтер од 1467/68 година, Скопје било центар на Скопскиот Вилает и имал вкупно 1.006 семејства, од кои 634 муслимански семејства, 299 христијански семејства и 73 вдовици христијани.<ref>Турски документи за историјата на македонскиот народ кн.4, Методија Соколоски, д-р Александар Стојановски, Скопје 1971, стр. 424</ref> Според статистиката на бугарскиот етнограф [[Васил К’нчов]] ([[Македонија. Етнографија и статистика]]) од [[1900]] година, во Скопје живееле 31.900 жители, од кои 13.000 [[Македонци]], 15.000 [[Турци]], 1.920 [[Роми]], 800 [[Евреи]], 450 [[Власи]], 150 [[Албанци|Албанци христијани]], 50 [[Грци]], 30 [[Черкези (народ)|Черкези]] и околу 500 останати.<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_26.htm Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 205]</ref> Од гледна точка на демографските движења на населението Скопје има позитивна популациона слика. Населението на градот постојано се зголемува пред сè поради големиот број доселувања (најчесто од градовите и селата од внатрешноста на [[Македонија]]), но и поради наталитетот. Мора да се спомене дека како и во целата земја и во Скопје бројот на раѓањата (наталитетот) драстично опаѓа меѓутоа како најголем и најразвиен град во државата стапката на раѓање сепак е највисока. Доселувањата во Скопје се во постојан подем и континуитет од крајот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Во периодот од [[1948]] до [[1981]] година бројот на жителите во градот се зголемил за повеќе од трипати. Луѓето денес во Скопје пред сè, се доселуваат поради стопанско-економски причини или поради продолжување на своето образование. Пописот од [[1991]] година не бил целосно одржан во градот Скопје, бидејќи дел од неговото население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, во градот нема целосни податоци.<ref>Во Пописот од 1991 година, во населените места: Страчинци, Љуботен, Арачиново, Грушино, Мојанци, Орланци, Боговиње, Жеровјане, Пирок, Милетино, Радиовце, Теново, Челопек, Горно Јаболчиште, Велешта, Горно Татеши, Долно Татеши, Врапчиште, Топлица, Вруток, Долно Јеловце, Здуње, Речане, Балин Дол, Беловиште, Гостивар, Дебреше, Мало Турчане, Чајле, Баниште, Дебар, Кривци, Селокуќи, Хаме, Делогожди, Корошишта, Ливада, Мислодежда, Ново Село (Делогожди), Горна Бањица, Долна Бањица, Симница, Долна Лешница, Желино, Озормиште, Требош, Бачишта, Букојчани, Горно Строгомиште, Зајас, Колари, Лешница, Палиград, Смесница, Копанце, Шемшево, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Камењане, Кичево, Долно Свиларе, Кондово, Радуша, Рудник Радуша, Бедиње, Горно Коњаре, Д`лга, Куманово, Лопате, Романовце, Сопот, Табановце, Черкези, Белановце, Матејче, Никуштак, Опае, Ропалце, Жужње, Нистрово, Сенце, Тануше, Добри Дол, Калиште, Неготино-Полошко, Сенокос, Бериково, Гарани, Јагол, Ново Село (Осломеј), Поповјани, Премка, Србица, Стрелци, Туин, Шутово, Охрид, Ќојлија, Арнакија, Буковиќ, Грчец, Крушопек, Ласкарци, Љубин, Семениште, Барово, Јаболци, Биџево, Долна Белица, Заграчани, Калишта, Радолишта, Струга, Батинци, Вртекица, Морани, Студеничани, Глоѓи, Доброште, Непроштено, Пршовце, Слатино, Теарце, Голема Речица, Лавце, Мала Речица, Сараќино, Тетово, Баланци, Форино, Чегране, Џепиште, Гајре, Лисец, Скопје дел - Гази Баба, Скопје дел Карпош, Скопје дел - Центар и Скопје дел - Чаир, дел од жителите не прифатија да земат учество (го бојкотираа) во Пописот.</ref> Според новата територијална организација од [[2004]] година (припојување на општините [[Општина Сарај|Сарај]] и [[Општина Кондово|Кондово]]) во градот се регистрирани 506.926 жители (66,75% [[Македонци]]), меѓутоа околу 15% од тоа претставува селско население поради големиот број на села во составот на [[Општина Сарај]]. Според [[Попис на населението во Македонија (2021)|последниот попис на населението на Македонија]] од 2021 година, градот Скопје има 526.502 жители. На табелата е прикажан националниот состав на населението во Скопје (без [[Општина Сарај|Сарај]]) низ пописните години во периодот 1948 - 2021:<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година) *Државен завод за статистика http://makstat.stat.gov.mk {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200203213035/http://makstat.stat.gov.mk/ |date=2020-02-03 }}.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-census.htm |title=архивски примерок |accessdate=2018-05-09 |archive-date=2018-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522033421/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-census.htm |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" !Години !Македонци !Албанци !Турци !Роми !Власи !Срби !Бошњаци !<abbr>Ост.</abbr> !<abbr>б.п.</abbr> !Вкупно |- |1948 |51.819 |5.209 |13.928 |5.796 |665 |5.872 |— |4.365 |— |'''87.654''' |- |1953 |74.486 |3.166 |22.562 |7.829 |438 |8.650 |— |5.012 |— |'''122.143''' |- |1961 |109.709 |11.151 |... |10.135 |... |12.550 |... |21.984 |... |'''165.529''' |- |1971 |215.578 |28.705 |... |16. 164 |... |17.422 |— |35.111 |— |'''312.980''' |- |1981 |281.796 |46.880 |13.534 |22.947 |1.247 |18.021 |— |23.718 |— |'''411.143''' |- |1991 |308.616 |''11.899'' |8.900 |24.201 |1.741 |17.172 |— |23.234 |— |'''395.763''' |- |1994 |309.683 |59.728 |9.201 |19.800 |2.096 |15.771 |— |13.684 |— |'''429.964''' |- |2002 |332.778 |71.483 |8.549 |23.202 |2.546 |14.251 |6.465 |7.983 |— |'''467.257''' |- |2021 |308.102 |85.707 |8.496 |18.243 |2.774 |6.322 |505 |42.725 |'''472.954''' |} === Поделба на урбани и рурални населби во Град Скопје === [[File:Skopjenaselbisela.png|400px|thumb|Карта на сите населби и села во Град Скопје]] На територијата на десетте општини кои ја сочинуваат административната единиција Град Скопје, се наоѓаат околу четириесетина села чиј број на жители влегува во вкупното население на Скопје, така што реалниот број на жители е помал. Во составот на Град Скопје влегуваат селата: [[Брњарци]] (395 ж.), [[Булачани]] (1.104 ж.), [[Село Гоце Делчев|Гоце Делчев]] (1.405 ж.), [[Идризово]] (1.589 ж.), [[Колонија (село)|Колонија Идризово]] (451 ж.) [[Инџиково]] (3.343 ж.), [[Јурумлери]] (2.983 ж.), [[Раштак]] (367 ж.), [[Смилковци]] (345 ж.), [[Стајковци]] (3.532 ж.), [[Страчинци]] (1.185 ж.), [[Трубарево]] (2.669 ж.) и [[Црешево]] (1.278 ж.) во [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Кучково]] (138 ж.), [[Никиштане]] (1.114 ж.) и [[Орман (Скопско)|Орман]] (461 ж.) во [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Горно Нерези]] (314 ж.) во [[Општина Карпош|Карпош]], [[Долно Лисиче]] (2.440 ж.) во [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Драчево]] (8.641 ж.) и [[Усје]] (845 ж.) во [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Љубанци]] (928 ж.) и [[Љуботен (Скопско)|Љуботен]] (2.343 ж.) во [[Општина Бутел|Бутел]], [[Горно Оризари (Скопско)|Горно Оризари]] (454 ж.) во [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]] и сите 22 села во [[Општина Сарај]]. Во сите овие села кои се дел од Град Скопје во 2002 година живееле 68.500 жители, од кои само 30.176 во [[Општина Сарај]]. Според оваа урбана и рурална демографска класификација на Град Скопје, во урбаните населби биле запишани '''428.933''' жители (2002 г.). Исто така поради брзата урбанизација и зголемување на своето население, Скопје постојано се проширува во својата територија, поради што десетина поранешни села веќе се споени со градот и претставуваат приградски населби на Скопје. Некои од нив се помалку, некои повеќе урбанизирани, а заедничкото за сите е што бележат брз развој и претставуваат привлечни имиграциски места, привлекувајќи население од цела [[Македонија]]. Такви поранешни села, а денес скопски населби претставуваат: [[Сингелич]] (23.915 ж.) во [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Волково]] (6.750 ж.), [[Ново Село (Скопско)|Ново Село]] (8.349 ж.) и [[Оризари (Скопје)|Оризари]] (15.637 ж.) во [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Бардовци]] (1.472 ж.) и [[Злокуќани (населба во Скопје)|Злокуќани]] (1.635 ж.) во [[Општина Карпош|Карпош]], [[Долно Нерези]] (12.418 ж.) во [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Визбегово]] (2.817 ж.) и [[Радишани]] (9.123 ж.) во [[Општина Бутел|Бутел]], [[Долно Оризари (Скопско)|Долно Оризари]] (1.550 ж.) во [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]] и [[Сарај (село)|Сарај]] (5.232 ж.) во [[Општина Сарај]]. Во овие приградски населби во 2002 година живееле 88.898 жители, што е 20,7 % од вкупното население во скопското урбано подрачје. == Сообраќај == [[Податотека:Skopje X23.JPG|мини|лево|Автобус во Скопје]] [[Јавен превоз|Јавниот превоз]] во Скопје се одвива со [[такси]] и [[автобус]]и. Постојат приватни и државни превозници, од кои неспоредливо најголем превозник е [[ЈСП-Скопје]] кој го покрива целиот град и неговата поширока околина. Во тек е подготовката за изградба на лесна градска железница.<ref>{{нмс|url=http://www.time.mk/read/NONE/9f6a0d4a61/index.html|title=Тргна процедурата за трамвај од Ново Лисиче до Ѓорче Петров|last=Јовановска-Дојчиновска|first=Весна|date=22 ноември 2010|publisher=Телма|accessdate=24 ноември 2010}}{{Мртва_врска|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На 17 км југоисточно од Скопје се наоѓа [[Аеродром Александар Велики|аеродромот Скопје]]. Во 2017 година, во Скопје се случиле 1.652 сообраќајни несреќи во кои настрадале 2.500 лица. Од нив, 37 загинале, 218 биле тешко повредени, а 2.245 биле полесно повредени.<ref>„Лани загинале 37 лица на скопските улици, полициската превенција слаба“, ''Скопско ЕХО'', бр. 64, 22 март 2018, стр. 3.</ref> == Култура == Во Скопје постојат шест театри кои функционираат како национални установи: * [[Македонски народен театар]] - основан во 1945 година * [[Драмски театар - Скопје|Драмски театар]] - основан во 1946 година * Албански театар - основан во 1950 година * Турски театар - основан во 1950 година (единствениот турски театар во [[Македонија]]) * Театар за деца и младинци - основан во 1990 година * Театар комедија - основан во 2011 година == Цркви во Скопје == [[Податотека:Iglesia de San Clemente, Skopie, Macedonia del Norte, 2014-04-17, DD 03.jpg|мини|десно|Соборниот храм „[[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Св. Климент Охридски]]“ во Центар.]] [[Податотека:Crkva Sveta Bogorodica - Skopje (135).JPG|мини|десно|Црквата „[[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|Св. Богородица]]“ во Пајко Маало, Центар.]] [[Податотека:Sveti Ilija - Aerodrom (70).jpg|мини|десно|Црквата „[[Црква „Св. Илија“ - Аеродром|Св. Илија]]“ во Аеродром.]] * [[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Соборен храм „Св. Климент Охридски]]“ - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] (најголем соборен храм на [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската православна црква]]) * [[Црква „Св. Благовештение“ - Скопје|„Св. Благовештение“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Димитриј“ - Скопје|„Св. Димитриј“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Спас“ - Скопје|„Св. Спас“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Константин и Елена“ - Скопје|„Св. Константин и Елена“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|„Рождество на Пресвета Богородица“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]], Пајко Маало * [[Црква „Св. Троица“ - Маџир Маало|„Св. Троица“]] - [[Маџир Маало]] * [[Црква „Св. Јован Крстител“ - Капиштец|„Св. Јован Крстител“]] - [[Капиштец]] * [[Црква „Христос Спасител“ - Карпош III|„Христос Спасител“]] - [[Карпош III]] * [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Чаир|„Св. Ѓорѓи“]] - [[Чаир]] * [[Црква „Св. Илија“ - Аеродром|„Св. Илија“]] - [[Аеродром (населба во Скопје)|Аеродром]] * [[Црква „Св. Софија“ - Реонски Центар|„Св. Софија“]] - [[Реонски Центар]] * [[Црква „Св. Стефан“ - 13 Ноември|„Св. Стефан“]] - [[13 Ноември (населба)|13 ноември]] * [[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Ново Лисиче|„Рождество на Пресвета Богородица“]] - [[Ново Лисиче]] * [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|„Св. Апостоли Петар и Павле“]] - [[Горно Лисиче]] * [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Кисела Вода|„Св. Ѓорѓи“]] - [[Кисела Вода (населба)|Кисела Вода]] * [[Црква „Св. Никита“ - Кисела Вода|„Св. Никита“]] - [[Кисела Вода (населба)|Кисела Вода]] * [[Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - Автокоманда|„Покров на Пресвета Богородица“]] - [[Автокоманда]] * [[Црква „Св. Спас“ - Маџари|„Св. Спас“]] - [[Маџари]] * [[Црква „Св. Кузман и Дамјан“ - Триангла|„Св. Кузман и Дамјан“]] - [[Триангла]] * [[Црква „Св. Петка“ - Црниче|„Св. Петка“]] - [[Црниче]] * [[Црква „Св. Преображение Христово“ - Припор|„Св. Преображение Христово“]] - [[Припор]], [[Теферич]] * [[Црква „Св. Кирил и Методиј“ - Ченто|„Св. Кирил и Методиј“]] - [[Ченто (населба)|Ченто]] * [[Црква „Св. Илија“ - Зајчев Рид|„Св. Илија“]] - [[Зајчев Рид]] == Туристички места == [[Податотека:Stonebridgeskopje.JPG|thumb|right|Камениот мост навечер]] [[Податотека:Skopje-Daut Pashin Hamam.jpg|thumb|right|Влезот во стариот дел на Скопје]] Места од интерес за туристички разгледувања се: * [[Камен мост|Камениот мост]], на реката Вардар е симбол на Скопје. Бил преработен во XV век и бидејќи е во централниот дел на градот, тој претставува врска помеѓу новиот и стариот дел. * Тврдината [[Скопско кале|Кале]]. Првите ѕидини биле изградени на истото место, во почетокот на VI век. Калето доминира над левиот брег на реката Вардар со поглед на стариот дел на Скопје. * Православната црква „[[Црква Св. Спас|Св. Спас]]“, во стариот дел од градот е изградена во XIX век. [[Иконостас]]от содржи прекрасни дрвени резби, изрезбани од [[Мијачија|мијачките]] резбари [[Петре Филиповски|Петре]] и [[Марко Филиповски]] и [[Макарие Фрчковски]]. Во дворот на црквата се наоѓа гробот на најголемиот македонски револуционер на XX век - [[Гоце Делчев]]. * [[Стара скопска чаршија|Старата турска чаршија]], каде има стари [[занает]]и, Безистенот, Чивте-амам и други објекти.[[Податотека:Iglesia de San Clemente, Skopie, Macedonia, 2014-04-17, DD 03.JPG|thumb|right|[[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Соборниот храм „Св. Климент Охридски“]]]] * [[Мустафа-пашина џамија|Мустафа-пашината џамија]], изградена во 1492 година е еден од најубавите градби од отоманскиот период на Скопје. * [[Јахја-пашина џамија]] во близината на центарот на Скопје. * [[Даут-пашин амам|Даут-пашината бања]] изградена во XV век како јавна бања. Се наоѓа на влезот на старата скопска чаршија и од 1948 година е адаптирана во уметничка галерија. * [[Феудална кула|Феудалната кула]] крај [[Дом на АРМ|Домот на АРМ]]. * [[Саат-кула (Скопје)|Саат-кулата]] во непосредна близина на [[Султан-муратова џамија|Султан-муратовата џамија]]. *Соборниот храм [[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Св. Климент Охридски]]. Тој се наоѓа во центарот на градот на десната страна на реката Вардар. Соборниот храм беше осветен во [[1990]] година.[[Податотека:Plostad od DARM.jpg|мини|десно|Плоштадот фотографиран од зградата на [[ДАРМ]]]] * [[Стара железничка станица|Старата железничка станица]], завршена во [[1940]]/[[1941|41]] година. Своевремено една од најубавите железнички станици на Балканот. Часовникот на предната страна е застанат на 5:17 минути изутрина, моментот кога Скопје го погоди катастрофален земјотрес. Сега во зградата се наоѓа [[Музеј на Град Скопје|Музејот на Град Скопје]]. * [[Музеј на современата уметност, Скопје|Музејот на современа уметност]], се наоѓа на тврдината Кале. * [[Музеј на македонската борба]], се наоѓа на левиот брег од реката Вардар, официјално отворен на 8 септември 2011 година, по повод 20 години од независноста на Македонија. Се состои од 13 хронолошки подредени одделенија и секое од нив ја претставува историјата на македонскиот народ од повеќе периоди. Музејската презентација е реализирана на интерактивен начин преку комбинирање на многу различни форми. Прегледот на историските настани, процеси, личности од XIX и XX век, се надополнува со автентичната колекција на 2.749 музејски предмети - оружје, документи, фотографии, мапи, медали, весници, документарен материјал, помошни материјали – 153 восочни фигури, 109 масовни сцени и портрети, како и амбиентални диорами збогатени со аудио-визуелни ефекти. Музејските фондови постојано се збогатуваат и преку донации или откуп. *[[Меморијален центар на холокаустот на Евреите од Македонија]] *[[Музеј на илегалните работилници за време на НОВ]] * [[Милениумски крст|Милениумскиот крст]], се наоѓа на врвот на планината Водно непосредно над градот. Крстот е направен од челик со висина од 67 м и распон на краците од 46 m. Подигнат е по повод 2000-годишнината од раѓањето на христијанството. * Местото на родната куќа на познатиот светски хуманитарец, [[Мајка Тереза]] близу плоштадот „Македонија“. [[Податотека:Mt._Vodno1.jpg|мини|Поглед на Скопје од планината [[Водно]]]] * Во близина на градот Скопје, покрај патот Скопје-Качаник се наоѓа стар [[Аквадуктот кај Скопје|аквадукт]] изграден од камен и тули со 55 лакови што се потпираат на масивни столбови. Тој служел за снабдување со вода на античкиот град Скупи кој се наоѓа во непосредна близина до Скопје. * Улицата Македонија која е со прекрасна архитектура и каде што се наоѓа феудалната кула која што денес е музеј. * Градскиот ѕид кој се состои од верижно поврзани блокови со висина од 24 метри и кули високи 45 метри - еден вид на ѕид-тврдина во модерна интерпретација, тој е изграден по земјотресот во 1963 и кој е проектиран од познатиот јапонски архитект [[Кензо Танге]]. Тој го обиколува центарот на градот од десната страна на реката Вардар. Кензо Танге исто така проектирал уште многу други градби кои не се реализирале. * [[Куршумли ан]] датира од XVI и се наоѓа во старата чаршија. Тоа е еден од најубавите стари места во Скопје. Куршумли ан во минатото се користел како бања каде сто се бањале голем дел од населението. == Познати личности == * [[Јустинијан I]], [[византиски цар]], роден во [[Тауресиум]] (денешно село [[Таор]]) во близина на [[Скупи]] * [[Константин Тих - Асен]] (XII век - [[1277]], [[Бугарија]]) — скопски благородник, подигнат од Великиот болјарски совет во Трново за цар на [[Второто Бугарско Царство]] * [[Мајка Тереза]] ([[Агнеза Бојаџиу]]) ([[26 август]] [[1910]] – [[5 септември]] [[1997]], [[Калкута]], [[Индија]]) — позната хуманистка, добитничка на [[Нобелова награда за мир]] во 1979 година *[[Славко Јаневски]] ([[11 јануари]] [[1920]] — [[20 јануари]] [[2000]], Скопје) — истакнат македонски раскажувач, романописец, поет, филмски сценарист, есеист и сликар *[[Кемал Сејфула]] ([[2 февруари]] [[1921]] - [[1978]], Скопје) — македонски политичар и учесник во [[НОБ]] *[[Васка Илиева]] ([[21 декември]] [[1923]] - [[4 мај]] [[2001]], Скопје) — македонска пејачка, доајен на македонската народна песна *[[Гого Ивановски]] ([[18 јануари]] [[1925]] - [[15 декември]] [[2004]]) — македонски [[поет]] и [[раскажувач]] *[[Љутви Сејфула]] ([[15 јануари]] [[1926]] - [[26 јуни]] [[2005]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Неџати Зекерија]] ([[11 ноември]] [[1928]] - [[10 јуни]] [[1988]], [[Нови Сад]], [[Србија]]) — [[поет]], [[раскажувач]], [[Детска книжевност|писател за деца]] *[[Гане Тодоровски]] ([[11 мај]] [[1929]] - [[22 мај]] [[2010]], Скопје) — [[Македонци|македонски]] [[поет]], [[преведувач]], професор, [[есеист]], [[книжевен критичар]], [[историчар]] и [[публицист]] *[[Драги Крстевски]] ([[1930]] - [[18 септември]] [[1987]], Скопје) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Ацо Јовановски]] ([[31 декември]] [[1930]] - Скопје, [[18 март]] [[2016]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Џемаил Максут]] ( [[8 мај]] [[1933]] - [[28 декември]] [[2001]], Скопје) — македонски [[театар]]ски и [[филм]]ски глумец *[[Славка Арсова]] ([[3 јули]] [[1934]]) — македонски поет и писател за деца *[[Коле Ангеловски]] ([[14 март]] [[1943]]) — македонски театарски и филмски [[актер]], театарски и филмски [[режисер]] и [[сценарист]], како и [[писател]] и [[раскажувач]] *[[Јоана Поповска]] ([[1943]]) — македонска театарска, филмска и телевизиска глумица *[[Димче Мешковски]] ([[31 октомври]] [[1945]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец и хуморист *[[Сабина Ајрула-Тозија|Сабина Ајрула - Тозија]] ([[17 април]] [[1946]]) — [[Македонија|македонска]] глумица *[[Владимир Ангеловски|Владимир Ангеловски - Дади]] ([[22 мај]] [[1946]] - [[15 ноември]] [[2012]], Скопје) — македонски театарски и телевизиски глумец *[[Велко Неделковски]] ([[28 октомври]] [[1946]]) — современ македонски раскажувач, романописец, драмски писател *[[Трифун Костовски]] ([[27 декември]] [[1946]]) — познат македонски стопанственик, дарител и поранешен [[градоначалник на Град Скопје]] *[[Саво Климовски]] ([[13 јуни]] [[1947]]) - македонски правник, професор по уставно право и политички систем на [[Правен факултет Скопје|Правниот факултет во Скопје]] *[[Гоце Николовски]] ([[1947]] - [[19 декември]] [[2006]], Скопје) — познат македонски пејач на [[народна музика]] *[[Тодор Бојаџиев]] ([[25 ноември]] [[1948]] - [[30 декември]] [[2009]], Скопје) — македонски композитор, аранжер и пијанист *[[Срѓан Керим]] ([[12 декември]] [[1948]]) — [[Претседател на Генералното собрание на Обединетите нации]] 2007/2008 *[[Гоце Влахов]] ([[12 мај]] [[1949]] - [[28 јули]] [[2019]], Скопје) - македонски театарски и телевизиски глумец *[[Борис Чоревски]] ([[15 септември]] [[1949]]) - македонски театарски и телевизиски глумец *[[Столе Попов]] ([[20 април]] [[1950]]) — еден од најзначајните македонски [[филм]]ски [[режисер]]и *[[Мајда Тушар|Мадја Тушар]] ([[24 јуни]] [[1950]]) — македонска театарска и филмска глумица *[[Ванчо Петрушевски]] ([[19 април]] [[1951]] - [[25 август]] [[2018]], с. [[Орешани]], [[Скопско]]) — македонски театарски и телевизиски глумец *[[Ѓокица Лукаревски]] ([[29 април]] [[1951]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Ненад Стојановски]] ([[19 август]] [[1952]] - [[14 јули]] [[1998]], Скопје) — македонски [[театар]]ски, [[филм]]ски и [[Телевизија|телевизиски]] глумец *[[Бранимир Штулиќ - Џони]] ([[11 април]] [[1953]]) — познат [[Рок-музика|рок-музичар]], член на групата „[[Азра]]“ *[[Мајк Зафировски]] ([[1954]]) — стопанственик, менаџер и советник на американскиот претседател [[Џорџ В. Буш]] *[[Иван Џепароски]] ([[9 мај]] [[1958]]) — македонски поет, есеист и преведувач *[[Катерина Коцевска]] ([[11 април]] [[1959]]) — македонска театарскa, филмскa и телевизискa глумица *[[Милчо Манчевски]] ([[18 октомври]] [[1959]]) — македонски [[филм]]ски [[режисер]], сценарист, писател, фотограф *[[Тихомир Бачовски]] ([[16 февруари]] [[1960]] — [[3 септември]] [[2018]], Скопје) — македонски режисер *[[Силвија Стојановска]] ([[1960]]) - македонска театарска, филмска и телевизиска глумица *[[Драган Спасов - Дац]] ([[20 април]] [[1963]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Игор Џамбазов]] ([[15 јули]] [[1963]]) — македонски [[глумец]], шоумен, ТВ водител, [[музичар]], [[писател]], [[режисер]] на музички спотови и [[текстописец]] *[[Сузана Спасовска]] ([[24 август]] [[1964]]) — [[Македонци|македонска]] фолк пејачка *[[Марија Кондовска]] (родена на [[20 јануари]] [[1965]]) — македонска театарскa, филмскa и телевизискa глумица *[[Сенко Велинов]] ([[15 мај]] [[1965]]) — македонски глумец *[[Дарко Панчев]] ([[7 септември]] [[1965]]) — фудбалер *[[Сашо Гигов - Гиш]] ([[5 декември]] [[1968]]) — [[Република Македонија|македонски]] [[Поезија|поет]], [[Есеј|есеист]] и естраден уметник *[[Милчо Манчевски]] ([[18 октомвр]]) [[1969]]) — македонски [[филм]]ски [[режисер]], сценарист, писател и фотограф *[[Никола Груевски]] ([[31 август]] [[1970]]) — [[Македонци|македонски]] политичар и поранешен премиер на [[Македонија|Република Македонија]] *[[Симон Трпчески]] ([[18 септемвр]]) [[1979]]) — истканат македонски класичен пијанист *[[Андријана Јаневска]] ( [[6 декември]] [[1981]]) — позната [[Македонци|македонска]] [[пејач]]ка и [[музичар]]ка ==Скопје како мотив во уметноста и во популарната култура== ===Скопје како мотив во книжевноста=== * „[[Стар сум во Скопје]]“ - книга на српскиот писател [[Давид Албахари]].<ref>Пандалф Вулкански, ''Текстилна поема''. Темплум: Скопје, 2017.</ref> * „Скопје сонува“ — песна на македонскиот поет [[Јозо Т. Бошковски - Јон|Јозо Т. Бошковски]] од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 40.</ref> * „Партизанската улица“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 41.</ref> * „Водно“ — песна на македонскиот поет [[Блаже Конески]].<ref>Блаже Конески, ''Везилка''. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 67-68.</ref> * „Скопје“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески од 1953 година.<ref>Блаже Конески, ''Збор и опит 1''. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 29.</ref> * „Што е Скопје?“ — краток расказ на македонската писателка [[Оливера Ќорвезироска]] од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 12-13.</ref> * „Камениот мост-постела“ — краток расказ на Оливера Ќорвезироска од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 20-21.</ref> ===Скопје како мотив во музиката=== * „Скопје“ — песна на македонската [[Рок-музика|рок]]-група [[Леб и Сол]] од 1987 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lJj0L9rbiI8 YouTube, Leb i Sol - SKOPJE (пристапено на 30.11.2017)]</ref> * „Скопјанка“ — песна на македонската група [[ПМГ Колектив]] од 2007 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=NmdXQelKqhk YouTube, PMG Kolektiv - Skopjanka | official video (пристапено на 30.11.2017)]</ref> * „Ние сме од Скопје“ — песна на македонската група [[ПМГ Колектив]] од 2008 година.<ref>[http://www.pmgrecordings.com/discography.php?id=150&id=29 www.pmgrecordings.com (пристапено на 3.12.2017)]</ref> * „Скопје“ - музички албум на македонската група ПМГ Колектив од 2017 година.<ref>[http://www.pmgrecordings.com/discography.php?id=150 www.pmgrecordings.com (пристапено на 3.12.2017)]</ref> * „Песна за Скопје“ — македонска детска песна од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_oi_MpIllrY YouTube, Zlatno Slavejce - Pesna Za Skopje ( 1974 ) (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Зборувај за Скопје“ — песна на [[Нина Спирова]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nV38RaE7vO4 YouTube, Nina Spirova - Zboruvaj za Skopje (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Песна за Скопје“ — песна на [[Велко Трпчевски]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCK424j8H-k YouTube, Велко Трпчевски - Песна за Скопје (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Архив на Град Скопје“ — песна на македонската рок-група [[Funk Shui (рок-група)|Funk Shui]].<ref>Funk Shui, ''Aether'', IM0018, ИнтерМедиа, 2012.</ref> * „Рапсодија за Скопје“ — композиција на македонскиот композитор [[Александар Џамбазов]].<ref>„Музиката на Александар Џамбазов“, 62 фестивал Охридско лето, 19.8.2022.</ref> == Збратимени градови == Скопје е [[збратимен град|збратимено]] со следниве градови<ref>http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69 {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131024131101/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69 |date=2013-10-24 }} Збратимени градови на Скопје</ref>: {|width=100% |valign=top| * {{знамеикона|Croatia}} [[Загреб]], [[Хрватска]] * {{знамеикона|Germany}} [[Нирнберг]], [[Германија]] * {{знамеикона|Spain}} [[Сарагоса]], [[Шпанија]] * {{знамеикона|Slovenia}} [[Љубљана]], [[Словенија]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Анкара]], [[Турција]] * {{знамеикона|Germany}} [[Дрезден]], [[Германија]]<ref name="Dresden">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dresden.de/en/02/11/c_03.php|title=''Дрезден - Партнетски градови''|publisher=[[авторски права|©]] 2008 Landeshauptstadt Dresden|accessdate=29 декември 2008|archive-date=2007-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20071023054628/http://www.dresden.de/en/02/11/c_03.php|url-status=dead}}</ref> * {{знамеикона|USA}} [[Темпи]], [[Аризона]], [[САД]] * {{знамеикона|Italy}} [[Лече]], [[Италија]] * {{знамеикона|Canada}} [[Ист Јорк]], [[Канада]] * {{знамеикона|Poland}} [[Вроцлав]], [[Полска]] |valign="top"| * {{знамеикона|Bosnia and Herzegovina}} [[Сараево]], [[БиХ]] * {{знамеикона|Montenegro}} [[Подгорица]], [[Црна Гора]] * {{знамеикона|China}} [[Нанчанг]], [[Кина]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Истанбул]], [[Турција]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|title=Збратимен градови на Инстанбул|accessdate=8 септември 2007|archive-date=2009-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20090527130230/http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Радикал|language=турски|date=2003-11-03|quote=49 збратимени града во 2003|title=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe}}</ref> * {{знамеикона|Croatia}} [[Загреб]], [[Хрватска]] * {{знамеикона|Belgium}} [[Варем]], [[Белгија]] * {{знамеикона|Serbia}} [[Ниш]], [[Србија]] * {{знамеикона|USA}} [[Питсбург]], [[САД]] * {{знамеикона|UK}} [[Брадфорд]], [[Англија]], [[Велика Британија]] |valign="top"| * {{знамеикона|Romania}} [[Крајова]], [[Романија]] * {{знамеикона|France}} [[Дижон]], [[Франција]] * {{знамеикона|Bulgaria}} [[Софија]], [[Бугарија]] * {{знамеикона|Serbia}} [[Белград]], [[Србија]] * {{знамеикона|Bulgaria}} [[Перник]], [[Бугарија]] * {{знамеикона|Egypt}} [[Суец]], [[Египет]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Маниса]], [[Турција]] * {{знамеикона|Uzbekistan}} [[Ташкент]], [[Узбекистан]] * {{знамеикона|France}} [[Рубе]], [[Франција]] * {{знамеикона|Albania}} [[Тирана]], [[Албанија]] |} == Галерија == <center> <gallery> Податотека:Црква св. Богородица во Скопје.jpg|[[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|Црквата „Рождество на Пресвета Богородица“]] во Скопје Податотека:Trijumfalna vrata, Skoplje06644.JPG|[[Порта Македонија]] Податотека:Makedonski Naroden Teatar 2013 13.JPG|[[Македонски народен театар]] Податотека:Philip II Arena 2017.jpg|Националната арена „Филип II“ Податотека:Krzyz na Wodno.jpg|[[Милениумски крст]] Податотека:Skopje, Stará železniční stanice, dnes muzeum.jpg|Старата железничка станица, денес [[Музеј на Град Скопје]] Податотека:Monument to Fallen heroes for Macedonia (11).jpg|Споменик на паднатите борци за Македонија во Скопје Податотека:Osloboditelite na Skopje, Macedonia.jpg|[[Споменик „Ослободители на Скопје“|Споменик на ослободителите на Скопје]] Податотека:Panorama so Zelezen most.jpg|Слики од старо Скопје: Панорама на Скопје, во преден план се гледа Железниот мост. Податотека:Evrejsko maalo, del.jpg|[[Еврејско Маало (Скопје)|Еврејско маало]], улица Маршал Тито Податотека:Novo maalo, Skopje.jpg|Ново маало, 1960-те години Податотека:Pajko maalo, kej.jpg|Пајко маало, кеј Димитар Влахов Податотека:Krangova palata, pred rusenje.jpg|Крангова палата, пред рушење, оштетена од земјотресот во 1963 година Податотека:Centarot na Skopje pred zemjotresot.jpg|Поглед кон центарот на Скопје меѓу двете светски војни Податотека:Kameni Most, Skopje.tif|[[Офицерски дом (Скопје)|Офицерскиот дом]] и [[Камен мост (Скопје)|Камениот мост]] за време на српската управа на Скопје. Податотека:Градот Убав.jpg|alt=Галерија на отворено „Градот Убав“ во ГТЦ|Галерија на отворено „Градот убав“ во сутеренот на [[Градски трговски центар (Скопје)|Градскиот трговски центар]]. Податотека:Саат-кула во Скопје.jpg|[[Саат-кула (Скопје)|Саат-кулата]] во [[Стара скопска чаршија|Старата скопска чаршија]] Податотека:Panoramic view of Skopje from Vodno mountain.jpg|Панорама на Скопје, гледано од Водно </gallery> </center> == Поврзано == * [[Град Скопје]] * [[Градоначалник на Град Скопје]] * [[Почесни граѓани на Град Скопје]] * [[Данило Коцевски]] - историчар на градот Скопје == Наводи == {{наводи|2}} ; Забелешки # [[Струга#cite ref-5|Следно↑]] Во Пописот од 1991 година, во населените места: Страчинци, Љуботен, Арачиново, Грушино, Мојанци, Орланци, Боговиње, Жеровјане, Пирок, Милетино, Радиовце, Теново, Челопек, Горно Јаболчиште, Велешта, Горно Татеши, Долно Татеши, Врапчиште, Топлица, Вруток, Долно Јеловце, Здуње, Речане, Балин Дол, Беловиште, Гостивар, Дебреше, Мало Турчане, Чајле, Баниште, Дебар, Кривци, Селокуќи, Хаме, Делогожди, Корошишта, Ливада, Мислодежда, Ново Село (Делогожди), Горна Бањица, Долна Бањица, Симница, Долна Лешница, Желино, Озормиште, Требош, Бачишта, Букојчани, Горно Строгомиште, Зајас, Колари, Лешница, Палиград, Смесница, Копанце, Шемшево, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Камењане, Кичево, Долно Свиларе, Кондово, Радуша, Рудник Радуша, Бедиње, Горно Коњаре, Д`лга, Куманово, Лопате, Романовце, Сопот, Табановце, Черкези, Белановце, Матејче, Никуштак, Опае, Ропалце, Жужње, Нистрово, Сенце, Тануше, Добри Дол, Калиште, Неготино-Полошко, Сенокос, Бериково, Гарани, Јагол, Ново Село (Осломеј), Поповјани, Премка, Србица, Стрелци, Туин, Шутово, Охрид, Ќојлија, Арнакија, Буковиќ, Грчец, Крушопек, Ласкарци, Љубин, Семениште, Барово, Јаболци, Биџево, Долна Белица, Заграчани, Калишта, Радолишта, Струга, Батинци, Вртекица, Морани, Студеничани, Глоѓи, Доброште, Непроштено, Пршовце, Слатино, Теарце, Голема Речица, Лавце, Мала Речица, Сараќино, Тетово, Баланци, Форино, Чегране, Џепиште, Гајре, Лисец, Скопје дел - Гази Баба, Скопје дел Карпош, Скопје дел - Центар и Скопје дел - Чаир, дел од жителите не прифатија да земат учество (го бојкотираа) во Пописот. == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Skopje}} ;Општо * [http://strumski.com/biblioteka/?id=598 "Скопье. Исторически бележки"] - Историја на градот Скопје од ВМОРО револуционерот од с. Ваташа Димитар Попандов * [http://www.skopje.gov.mk/ Официјална страна на Град Скопје] * [http://grad.sk/ град.ск] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131010104521/http://grad.sk/ |date=2013-10-10 }} — мултимедијален портал на Скопје * [http://makedonija.name/cities/skopje-earthquake-1963 Скопје пред земјотресот] на англиски јазик. * [http://www.skopjeodspomeni.com.mk/ Историски и денешни аспекти на Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090413181031/http://www.skopjeodspomeni.com.mk/ |date=2009-04-13 }} * [http://www.staroskopje.vestel.com.mk/sites/c01kratok_istorijat/01Kratok_ist.html Старо Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090902060834/http://www.staroskopje.vestel.com.mk/sites/c01kratok_istorijat/01Kratok_ist.html |date=2009-09-02 }} * [http://www.mgs.org.mk/ Музеј на Град Скопје] * [http://www.airports.com.mk/ Аеродроми во Македонија- Александар Велики] ;Земјотресот од 1963 * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm Сеќавања за катастрофалниот земјотрес во Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010154639/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }} * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce469/Tekst38.htm Страотни слики - сведоци на една голема трагедија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010155246/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce469/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }}, од Милева Лазова, магазин "[[Македонско Сонце]]" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce470/Tekst38.htm Македонското културно-историско наследство под урнатини] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175106/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce470/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce471/Tekst38.htm Турските турбиња, анови и џамии станаа само камени купови] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175113/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce471/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce472/Tekst38.htm Само пукнатини и руини од монументалните градби] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175141/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce472/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce473/Tekst38.htm Значајни архитектонски објекти-жртви на природната сила] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175205/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce473/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm Неколку дена по трагедијата на македонското тло] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010154639/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" ;Туризам и комплетен преглед на градот * [http://www.sk.com.mk/ Скопје - туристички портал] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091218074939/http://sk.com.mk/ |date=2009-12-18 }} * [http://www.skopje.com.mk/prva.asp Страница за Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091008174603/http://www.skopje.com.mk/prva.asp |date=2009-10-08 }} * [http://www.virtualtourist.com/travel/Europe/FYR_of_Macedonia/Skopje-451990/TravelGuide-Skopje.html Туристички водич за Скопје] на англиски. * [https://macedoniafromabove.mk/skopje/ 360° Визуелна прошетка низ Скопје] * [https://www.skopje.in/ Туристички водич за Скопје] {{en}} ;Слики * [http://mitatos.deviantart.com/gallery Галерија слики за Скопје од mitatos] * [http://www.deviantart.com/view/10113485/ Разгледница од Скопје, по повод земјотресот 1963 година], Слободан Јаќоски * [http://www.360macedonia.com/macedonia/mk/vrtour.php?macedoniatown_ID=1 Слики за Скопје] * [http://www.world66.com/europe/macedonia/skopje/lib/gallery Фото галерија за Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091103114938/http://www.world66.com/europe/macedonia/skopje/lib/gallery |date=2009-11-03 }} {{Населби во Скопје}} {{Идејни урбанистички проекти за Скопје}} {{Градови во Македонија}} {{Историски главни градови на Македонија}} {{Главни градови во Европа}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Главни градови во Европа]] [[Категорија:Скопје|*]] [[Категорија:Македонија]] tigrvs6kv0felsb6ns63vhhplnftg2d 5196165 5196117 2024-04-26T09:17:10Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за град Скопје wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Населено место |name =Скопје |settlement_type = [[список на градови во Македонија|Главен град]] |website ={{URL|http://www.skopje.gov.mk/}} |image_skyline =Skopje landmarks.jpg |image_caption =<center>Од горе надолу, од лево кон десно: [[Камен мост (Скопје)|Камен мост]] • [[Македонски народен театар]] • [[Сули ан]] во [[Стара скопска чаршија|Старата чаршија]] • [[МРТВ]] • [[Порта „Македонија“]] • [[Воин на коњ (Скопје)|Воин на коњ]] • [[Скопско кале]]</center> |imagesize =250px |image_flag =Flag of City of Skopje.svg|flag_link=Знаме на Скопје |image_shield =Coat of arms of Skopje.svg |shield_link=Грб на Скопје |image_map = {{ Maplink|frame=yes|raw={"type": "ExternalData","service": "geoshape","ids": "Q384"}|plain=y|frame-width=325|frame-height=325|zoom=11|frame-lat=42|frame-long=21.433|stroke-width=1|stroke-color=#333333|id=Q384|title=Скопје}} <!-- Остави простор помеѓу "{{" и "Maplink", а во "ids" додај го "id" за други градови со Json проблем. Копирај го целиот "|raw:" после "|frame:"--> |subdivision_type =Земја |subdivision_type1 =[[Региони во Македонија|Регион]] |subdivision_name ={{MKD}} |subdivision_name1 = [[Скопски Регион|Скопски]] |subdivision_type2 =[[Град Скопје|Општ. целина]] |subdivision_name2 =[[Град Скопје]] |subdivision_type3 =[[Град Скопје|Општини]] |subdivision_name3 = [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Општина Бутел|Бутел]], [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Општина Карпош|Карпош]], [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Општина Сарај|Сарај]], [[Општина Центар|Центар]], [[Општина Чаир|Чаир]], [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]]. |government_type =Посебна админ. единица |governing_body = [[Совет на Град Скопје]] |leader_title =[[Градоначалник на Скопје|Градоначалник]] |leader_name =[[Данела Арсовска]] ([[независен политичар|независна]]) |area_magnitude = |area_total_km2 =571.46 |area_urban_km2 =337.80 |area_metro_km2 =1854.00 |population_as_of =2021 |population_total =526.502 |population_urban = |population_footnotes =<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://skopje.com/page.php?id=48 |title=Податоци за Скопје |accessdate=2010-11-24 |archive-date=2011-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110202164720/http://skopje.com/page.php?id=48 |url-status=dead }}</ref> |population_density_km2 =auto |timezone =[[средноевропско време|CET]] |utc_offset =+1 |timezone1_DST =[[средноевропско летно време|CEST]] |utc_offset1_DST =+2 |latd =42|latm =0 |lats =|latNS =N |longd=21|longm=26|longs=|longEW=E |pushpin_map =Македонија |map_caption =Местоположба на Скопје во [[Македонија]] |coordinates_type =type:city(650,000)_region:MK |coordinates_display =inline,title |elevation_m =240 |postal_code_type =Пошт. бр. |postal_code =1000 |area_code =+389 02 |blank_name_sec1 = Рег. таб. |blank_info_sec1 =SK |blank_name_sec2 = [[Светец-заштитник|Светица заштитничка]] |blank_info_sec2= [[Пресвета Богородица]] |blank1_name=[[Индекс на човековиот развој]]|blank1_info=0.802<ref>{{Наведено списание|date=2023-09-27|title=List of regions of North Macedonia by Human Development Index|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_regions_of_North_Macedonia_by_Human_Development_Index&oldid=1177298913|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> {{fontcolor|Darkgreen|Многу Висок}}}} '''Скопје''' — [[главен град|главен]] и најголем град во [[Македонија]], кој воедно претставува административен, политички, стопански, културен, образовен и научен центар. Се наоѓа во северниот дел на државата, а во средишниот дел на [[Балкан|Балканскиот Полуостров]] распространет на бреговите на реката [[Вардар]]. [[Камен мост (Скопје)|Камен мост]] се наоѓа крај реката [[Вардар]]. [[Македонски народен театар]] се наоѓа на булевар [[Свети Климент Охридски|Св. Климент Охридски]]. [[Сули ан]] е тој сарај, кој се наоѓа во [[Стара скопска чаршија|Старата чаршија]] во Скопје. [[Македонска радиотелевизија|МРТВ]] е приватна телевизиска станица во Македонија, а потоа [[Порта Македонија|Порта „Македонија“]], [[Воин на коњ (Скопје)|Воин на коњ]] и [[Скопско кале]] се наоѓаат. Подоцна во 84 или 85 година царот [[Домицијан]] основал колонија [[Скупи|Флавија Скупи]], град со римски самоуправни права кој бил најголем на просторот од [[Солун]] на југ до [[Дунав]] на север. Во тоа време Скопје доживува голем развој и станува град со свој бискуп. Во Втората светска војна Скопје повторно е окупирано од Бугарија, сојузник на [[нацистичка Германија]]. На [[22 април]] [[1941]] година бугарската Петта армија го окупира Скопје и остана во градот сè до [[9 септември]] [[1944]] година. На [[13 ноември]] 1944 година борците од 42-та и 50-та народноослободителна дивизија на македонската војска и 16-та македонска бригада го ослободуваат Скопје од германската фашистичка окупација. Скопје е [[Градови во Македонија|прв по големина град]] во Македонија според бројот на жители ([[2015]] г.). На 6 август 2016 година Скопскиот Регион го зафати големо [[Невреме во северозападна Македонија 2016|невреме]], што резултира со силен ветар и полави. Во невремето животот го загубија 22 лица. == Име == [[Податотека:Arheo Museum of Macedonia (12).JPG|мини|лево|Зградата на [[Археолошки музеј на Македонија|Археолошкиот музеј]] и [[Државен архив на Македонија|Државниот архив]]. Во преден план е [[Мост на цивилизациите|Мостот на цивилизациите]] кој води до зданието.]] Градот Скопје во текот на своето постоење во зависност од историските прилики бил именуван со различни имиња. Античкото име е [[Скупи]] ([[латински јазик|латински]]: ''Scupi''). Името на градот Скопје има различна [[транскрипција (лингвистика)|транскрипција]] на различни јазици и култури. Градот е познат како Shkupi (Шкупи) на [[албански јазик|албански]], Скопље/ Skoplje на [[српски јазик|српски]]/[[хрватски јазик]], Scupi (Скупи) на [[латински јазик|латински]], Скопье на [[руски јазик|руски]], Skopiye (Скопије) на [[Ромски јазик|ромски]], Σκόπια (Скопија) на [[грчки јазик|грчки]], Skopje на [[романски јазик]], Üsküp (Ускуп) на [[турски јазик|турски]], итн. Во византиските документи градот е забележан како Скопија, а [[Словени]]те го означувале и како Скопiе, Скопје, Скопље. За време на владеењето на цар [[Самоил]], Скопје станува дел од [[самоилово царство|Самоиловото Царство]]. Во подоцнежниот период градот потпаѓа под власт на [[Византија]], [[Бугарија]] и [[Србија]], а на [[19 јануари]] [[1392]] градот го зазеле [[Османлии]]те и го добил името Ускуп (Üsküp). == Историја == === Праисторија и антички период === Најстарите сведоштва и археолошки пронајдоци тврдат дека Скопје е населен уште од 4000 г.п.н.е.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=46 |title=архивски примерок |accessdate=2009-01-01 |archive-date=2009-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090512232543/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=46 |url-status=dead }}</ref> Скопје за првпат во документи се споменува од [[Клавдиј Птоломеј]] под древното име [[Скупи]]. Името Скупи (колиба, засолниште, стреа) за првпат се јавува кај [[Пајонци|пајонското]] племе [[Агријани]] (Граи), кои живееле на овие простори. Според историските податоци, во времето на царот [[Октавијан Август]], од 13 до 11 година пред нашата ера, Скупи од логор ([[каструм]]) на двете македонски легии - 5-та македонска и 4-та скитска легија прераснал во [[град]]. Подоцна во 84 или 85 година царот [[Домицијан]] основал колонија [[Скупи|Флавија Скупи]], град со римски самоуправни права кој бил најголем на просторот од [[Солун]] на југ до [[Дунав]] на север. Во тоа време Скопје доживува голем развој и станува град со свој бискуп. === Средновековна историја === [[Податотека:Fortaleza de Skopie, Macedonia, 2014-04-17, DD 88.JPG|мини|лево|[[Скопско кале|Скопското кале]]]] За првпат градот е разурнат во катастрофалниот земјотрес на [[28 април]] [[518]] година. По земјотресот Скупи веќе не се споменува, а скопската котлина добива нов град со името „Јустинијана Прима“. На 16 април 1346 година во Скопје [[Стефан Душан]] бил крунисан за цар во присуство српскиот патријарх Јоаникиј и во него го донел познатиот Душанов законик. === Османлиски период === Градот потпаѓа под османлиска власт во 1392 година и набргу Скопје добива турско ориентално обележје. Во [[1555]] година градот повторно е разурнат од катастрофален земјотрес, но набрзо е обновен и станува турско воено упориште. Стопански брзо се развива особено во XVI и XVII век кога после Цариград станал еден од најразвиените и најголеми градови во европскиот дел на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], како и значаен занаетчиски и трговски центар. За сместување на трговците и нивната стока биле подигнати повеќе караван сараи и анови како Куршумли-ан, Сули-ан, Капан-ан и др. Патописецот [[Евлија Челебија]] ја споредил скопската чаршија со таа во [[Цариград]]. Според него во 1660-61 Скопје имало 12.000 куќи со околу 60.000 жители, потоа 2.150 дуќани, еден безистен, 70 јавни амами (бањи), 120 џамии, повеќе беговски конаци и сараи. Трговските каравани редовно одржувале врски со [[Солун]], [[Белград]] и [[Дубровник]].<ref>Стојмилов, А., (2005), Социоекономска географија на Република Македонија, ПМФ, Скопје</ref> За скопската чаршија [[Евлија Челебија|Евлија Челевија]] запишал: : „''Таа [чаршијата] брои 2.150 дуќани. Тука има [[плоштад]]и и [[пазар]]и, со [[свод]]ови и [[Купола|куполи]]. Од сите најубави се: чаршијата на безазите (памучни ткаенини), чадорџиите, папуџиите, бојаџиите и ткајаџиите (капи). Тоа се големи чаршии изработени по план. Сокаците им се чисти и калдрмисани. Секој дуќан го красат [[зумбул]]и, [[Темјанушка|темјанушки]], [[Роза|рози]], [[босилек]], [[јоргован]] и [[Лилјани|крин]] во вазни и саксии. Тие со својата миризба просто го опиваат мозокот на посетителите и трговците. Тука има образовани и многу чесни луѓе. За време на летните жеги сиот скопски пазар личи на багдадските сенки, зашто сите негови чаршии се со наткривени капаци и сводови како во [[Сараево]] и Халеп.''“ На [[25 октомври|25]] и [[26 октомври]] [[1689]] година градот го освоил [[Австрија|австрискиот]] [[генерал]] [[Силвио Пиколомини]] кој подоцна го запалил Скопје поради [[епидемија]] на [[чума]] и за да не им остави ништо на непријателите. Градот горел цели два дена и бил скоро целосно уништен.<ref>{{Цитирање | last=Поњавиќ | first=Кики Мангова | title=Пиколомини и Скопје - градот феникс | newspaper=Утрински весник | issue=3118 | date=26 октомври 2009 | year=2009 | url=http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=575E0685BBFCB54182D35C72AB491374 | accessdate=2010-04-20 | archive-date=2011-07-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110709084637/http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=575E0685BBFCB54182D35C72AB491374 | url-status=dead }}</ref> Голем дел од населението го напуштило градот, при што едни, главно [[Турци]] се населиле дури во [[Цариград]] каде го основале Ускуб Маалото, а други најголем дел [[Македонци]] се придружиле на миграцискиот бран на Арсение Црноевиќ и се отселиле далеку на север во [[Панонска Низина|Панонската Низина]]. Според опширните [[Османлиска Империја|османлиски]] [[Дефтер|дефтери]] за населението на [[Скопска Каза|Скопската Каза]] од 1832/33 година, градот Скопје го сочинувале 46 маала. Пет маала биле целосно христијански: Суќутли, Кади Чаирли, Булбул Заим, [[Ново Маало|Јени Маало]] и [[Топанско Поле|Топхане]]. 19 маала биле мешани со христијанско и муслиманско население: Џами Атик, Ине Бег, Ибни Омер, Хаџи Балабан, Егит Паша, Џедид Иса-Бег со шеик Рамазан, Хаџи Јонус, Капуџи Хамза, Искендер Гази, Ибни Коџаџик, Кебир Мехмед Челеби, Ибни Мухтесеб, [[Пајко Маало|Ибни Пајко]], Хаџи Лала, Дубаг Шахин, Ќатиб Шахин, Дервишан, Гази Ментеш и Хараџи Салахедин. Додека пак останатите 22 маала биле чисто муслимански: [[Скопско Кале|Кале]], Хоџа Шемс, Мурадије, Ибни Чини, Худаверди, Ибни Меџри, Хатунџиклер, Исакие, Хаџи Гази, Хаџи Таџедин, Кара Капуџу, Хаџи Мудидин, Касим Гази, Исмаил Војвода, Емир Хоџа, Хазнедар Исмаил, Ибни Шахин, Хаџи Касим, Уруч Паша, Пазар Баши, Мухидин Челеби и Хаџи Хајредин. Во овој период во градот Скопје биле забележани 1.230 муслимански домаќинства и 578 христијански домаќинства. Во 1832/33 година биле родени 556 новороденчиња во градот, а вкупното население достигнувало и до 10.262 жители.<ref>{{Наведена книга|title=Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на христијанското население - Скопски Санџак, каза Скопје.|publisher=д-р Емил Крстески|year=2021|location=Скопје}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на муслиманското население - Скопски Санџак, каза Скопје.|publisher=д-р Емил Крстески|year=2020|location=Скопје}}</ref>[[Податотека:Skopje-Jour de marché 1919.jpg|мини|десно|Пазарен ден во Скопје во почетокот на XX век]]Во [[XIX век]] Скопје станало важен [[Сообраќај|сообраќаен]] центар каде што почнува да цвета [[занаетчиство]]то. Првата [[електрична светилка]] во Скопје засветила во [[1909]] година, со помош на мала дизел електрична централа, која служела за напојување на пумпната станица за потребите на градскиот водовод.<ref>„ХЕЦ Козјак – производство на електрична енергија и намалување на штетите од поплави“, ''Економија и бизнис'', година 18, број 217/218, јули/август 2016, стр. 26-27.</ref> На [[25 октомври]] [[1912]] година, по 520-годишно владеење, [[Османлии]]те го напуштиле Скопје, а веќе наредниот ден во градот влегла Моравската дивизија на српската војска, со што градот потпаднал под српска власт.[[Податотека:Oficerski dom.jpg|мини|лево|Старо Скопје - Офицерскиот дом на главниот плоштад во раните 1930-ти]] [[Податотека:Do Kameni most.jpg|мини|лево|Дел од Скопје, до Камениот мост.]] [[Податотека:Upravata na Skopje od 1927.jpg|мини|десно|Управата на градот Скопје, од 1927 година.]] === Првата и Втората светска војна === За време на [[Првата светска војна]] Скопје се наоѓа под окупација на бугарските и австроунгарските сили, а по завршување на војната станува дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Во Втората светска војна Скопје повторно е окупирано од Бугарија, сојузник на [[нацистичка Германија]]. На [[22 април]] [[1941]] година бугарската Петта армија го окупира Скопје и остана во градот сè до [[9 септември]] [[1944]] година. На [[13 ноември]] 1944 година борците од 42-та и 50-та народноослободителна дивизија на македонската војска и 16-та македонска бригада го ослободуваат Скопје од германската фашистичка окупација. {{Главна|Ослободување на Скопје}} По ослободувањето од фашистичкиот окупатор на [[13 ноември]] [[1944]] година, градот брзо се развива и станува индустриски, културен и административен центар на [[Социјалистичка Република Македонија]] која е во составот на [[Социјалистичка Федеративна Република Југославија]]. === Земјотресот од 1963 === {{повеќе|Скопски земјотрес}} [[Податотека:Hotel Makedonija i plostad, poplava.jpg|мини|лево| Хотел Македонија, кон плоштадот, ул. Никола Вапцаров, поплавата од 1962 во Скопје]] [[Податотека:Gragjanite vo akcija, baraat preziveani.jpg|мини|Земјотресот во Скопје од 1963 година: Самоиницијатвно граѓаните бараат затрупани и ранети]] Во почетокот на ноември [[1962]] поради обилни дождови, реката Вардар го поплави Скопје. Поплавени беа околу 5000 куќи. Поплавата беше предвесник на една поголема трагедија неколку месеци подоцна. На [[26 јули]] [[1963]] година во 5:17 часот Скопје беше разурнато од [[земјотрес]] со јачина од 9 степени по Меркалиевата скала (6,1 според Рихтеровата сеизмичка скала). Под урнатините животот го загубија 1.070 негови граѓани, беа повредени над 4.000 граѓани. Повеќе од 90 отсто од зградите во градот беа урнати и над 20.000 граѓани оставени без покрив над главата. По земјотресот градот почна да се гради по урнек по проектите на [[Кензо Танге]] и [[Адолф Циборовски]]. [[Стара железничка станица|Старата железничка станица]], денес е музеј на градот Скопје и симбол на големиот земјотрес. Часовникот на станицата е засекогаш сопрен на фаталните 5 часот и 17 минути изутрина. Првата помош за граѓаните на Скопје дојде од војската и граѓаните на тогашните [[СФРЈ|југословенски]] републики, а неколку дена по земјотресот започна да пристигнува и помош и спасувачки екипи од целиот свет. Точно 87 нации во светот испратија некаква помош во Скопје и помогнаа тој да се изгради повторно, и поради тоа градот го носи и епитетот „град на солидарноста“. === Современа историја === На 6 август 2016 година Скопскиот Регион го зафати големо [[Невреме во северозападна Македонија 2016|невреме]], што резултира со силен ветар и полави. Во невремето животот го загубија 22 лица. == Географски податоци == Скопје се наоѓа на 21° 26' [[географска должина]] и 42° северна [[географска ширина]]. Надморската височина во центарот на градот изнесува 240 м. Се простира на {{км2|1.818}} во широчина 9 км ([[Водно]]-[[Радишани]]) и во должина 23 км (Драчево - Ѓорче Петров). Градското подрачје зафаќа површина од {{км2|225}}. Климата во Скопје ја карактеризира средна годишна температура од околу 12,4&nbsp;°C. Летата се долги суви и жешки, а зимите ладни со многу магловити денови. Низ скопската котлина протекуваат реката [[Вардар]] со своите притоки: [[Треска]], [[Пчиња (река)|Пчиња]], [[Маркова Река]], [[Лепенец]] и [[Кадина Река]]. [[Скопска Котлина|Скопската Котлина]] ја опкружуваат планините: [[Водно]], [[Караџица]], [[Осој]], [[Жеден]] и [[Скопска Црна Гора]]. {{Weather box |location= Скопје |metric first= y |single line= y |Jan record high C = 18.7 |Feb record high C = 24.2 |Mar record high C = 28.8 |Apr record high C = 32.4 |May record high C = 35.2 |Jun record high C = 41.1 |Jul record high C = 42.8 |Aug record high C = 43.2 |Sep record high C = 37.0 |Oct record high C = 33.9 |Nov record high C = 28.2 |Dec record high C = 22.1 |year record high C = 43.2 |Jan high C= 4.5 |Feb high C= 8.3 |Mar high C= 14.0 |Apr high C= 19.1 |May high C= 24.4 |Jun high C= 28.8 |Jul high C= 31.4 |Aug high C= 31.5 |Sep high C= 26.5 |Oct high C= 19.8 |Nov high C= 11.5 |Dec high C= 5.5 |year high C= 18.8 |Jan mean C = 0.1 |Feb mean C = 2.6 |Mar mean C = 7.6 |Apr mean C = 12.1 |May mean C = 17.3 |Jun mean C = 21.5 |Jul mean C = 23.8 |Aug mean C = 23.8 |Sep mean C = 18.8 |Oct mean C = 13.1 |Nov mean C = 6.5 |Dec mean C = 1.7 |year mean C = 12.4 |Jan low C= -3.8 |Feb low C= -2.3 |Mar low C= 1.6 |Apr low C= 5.4 |May low C= 10.0 |Jun low C= 13.7 |Jul low C= 15.8 |Aug low C= 15.7 |Sep low C= 11.6 |Oct low C= 7.2 |Nov low C= 1.8 |Dec low C= -1.8 |year low C= 6.2 |Jan record low C = -25.6 |Feb record low C = -21.8 |Mar record low C = -10.8 |Apr record low C = -5.8 |May record low C = -1.0 |Jun record low C = 3.0 |Jul record low C = 7.0 |Aug record low C = 7.0 |Sep record low C = -2.0 |Oct record low C = -6.4 |Nov record low C = -12.2 |Dec record low C = -22.9 |year record low C = -25.6 |precipitation colour=green |Jan precipitation mm= 30 |Feb precipitation mm= 29 |Mar precipitation mm= 38 |Apr precipitation mm= 40 |May precipitation mm= 43 |Jun precipitation mm= 54 |Jul precipitation mm= 38 |Aug precipitation mm= 36 |Sep precipitation mm= 34 |Oct precipitation mm= 49 |Nov precipitation mm= 45 |Dec precipitation mm= 48 |year precipitation mm= 483 |humidity colour = green |Jan humidity= 83 |Feb humidity= 75 |Mar humidity= 68 |Apr humidity= 66 |May humidity= 66 |Jun humidity= 61 |Jul humidity= 56 |Aug humidity= 56 |Sep humidity= 63 |Oct humidity= 74 |Nov humidity= 82 |Dec humidity= 85 |year humidity= 70 |Jan precipitation days= 10 |Feb precipitation days= 9 |Mar precipitation days= 10 |Apr precipitation days= 10 |May precipitation days= 11 |Jun precipitation days= 10 |Jul precipitation days= 7 |Aug precipitation days= 6 |Sep precipitation days= 6 |Oct precipitation days= 7 |Nov precipitation days= 9 |Dec precipitation days= 11 |Jan snow days = 5 |Feb snow days = 5 |Mar snow days = 3 |Apr snow days = 0.2 |May snow days = 0 |Jun snow days = 0 |Jul snow days = 0 |Aug snow days = 0 |Sep snow days = 0 |Oct snow days = 0.1 |Nov snow days = 2 |Dec snow days = 5 |year snow days = 20 |Jan sun = 86.9 |Feb sun = 112.5 |Mar sun = 161.1 |Apr sun = 198.4 |May sun = 245.2 |Jun sun = 276.3 |Jul sun = 323.0 |Aug sun = 305.4 |Sep sun = 247.5 |Oct sun = 188.2 |Nov sun = 114.8 |Dec sun = 79.6 |year sun = 2338.9 |source 1=Pogoda.ru.net,<ref>{{нмс | url = http://pogoda.ru.net/climate2/13586.htm | title = Клима на Скопје | publisher = pogoda.ru.net | accessdate = 11 ноември 2012}}</ref> [[Светска метеоролошка организација]] (денови со врнежи)<ref name=WMO>{{нмс | url = http://worldweather.wmo.int/090/c00199.htm | title = Светска метеоролошки информативна служба – Skopje | publisher = Светска метеоролошка организација | accessdate = 11 ноември 2012 | archive-date = 2018-07-31 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180731213214/http://worldweather.wmo.int/090/c00199.htm | url-status = dead }}</ref> |source 2 = [[NOAA]] (сонце, 1961–1990)<ref name=HKO>{{нмс | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/MC/13591.TXT | title = Климатолошки информации за Скопје, Македонија | publisher = [[NOAA]] | accessdate = 10 декември 2013}}</ref> |date=July 2012 }} [[File:Map of Skopje mk.svg|thumb|right|200px|Административна карта на Град Скопје.]] === Скопски населби и маала === ''Видете: [[Скопски населби и маала]]'' === Територијална организација на Скопје === :''Главна статија: [[Град Скопје]]'' Во градот Скопје има 10 [[општина|општини]]: [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Општина Бутел|Бутел]], [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Општина Карпош|Карпош]], [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Општина Сарај|Сарај]], [[Општина Центар|Центар]], [[Општина Чаир|Чаир]] и [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]]. Според бројот на жители, најголема општина е Аеродром со 98.382 жители, а најмала е Шуто Оризари со 17.357 жители. Според површината, најголема општина во градот Скопје е Сарај со 229 км², а најмала е Чаир со 3,5 км². == Население == [[File:Ethnic groups in Skopje mk.svg|thumb|left|200px|Етнички групи во Скопје.]] {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1856 |20800 |1858 |21000 |1878 |30000 |1888 |22250 |1892 |33291 |1913 |43331 |1919 |51758 |1926 |69269 |1931 |68334 |1935 |70716 |1948 |102600 |1953 |139200 |1961 |197300 |1971 |312300 |1981 |408100 |1994 |448200 |2002 |506926 |2006 |668518 |2015 |811045 |2021 |526502}} Во турскиот пописен дефтер од 1467/68 година, Скопје било центар на Скопскиот Вилает и имал вкупно 1.006 семејства, од кои 634 муслимански семејства, 299 христијански семејства и 73 вдовици христијани.<ref>Турски документи за историјата на македонскиот народ кн.4, Методија Соколоски, д-р Александар Стојановски, Скопје 1971, стр. 424</ref> Според статистиката на бугарскиот етнограф [[Васил К’нчов]] ([[Македонија. Етнографија и статистика]]) од [[1900]] година, во Скопје живееле 31.900 жители, од кои 13.000 [[Македонци]], 15.000 [[Турци]], 1.920 [[Роми]], 800 [[Евреи]], 450 [[Власи]], 150 [[Албанци|Албанци христијани]], 50 [[Грци]], 30 [[Черкези (народ)|Черкези]] и околу 500 останати.<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_26.htm Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 205]</ref> Од гледна точка на демографските движења на населението Скопје има позитивна популациона слика. Населението на градот постојано се зголемува пред сè поради големиот број доселувања (најчесто од градовите и селата од внатрешноста на [[Македонија]]), но и поради наталитетот. Мора да се спомене дека како и во целата земја и во Скопје бројот на раѓањата (наталитетот) драстично опаѓа меѓутоа како најголем и најразвиен град во државата стапката на раѓање сепак е највисока. Доселувањата во Скопје се во постојан подем и континуитет од крајот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Во периодот од [[1948]] до [[1981]] година бројот на жителите во градот се зголемил за повеќе од трипати. Луѓето денес во Скопје пред сè, се доселуваат поради стопанско-економски причини или поради продолжување на своето образование. Пописот од [[1991]] година не бил целосно одржан во градот Скопје, бидејќи дел од неговото население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, во градот нема целосни податоци.<ref>Во Пописот од 1991 година, во населените места: Страчинци, Љуботен, Арачиново, Грушино, Мојанци, Орланци, Боговиње, Жеровјане, Пирок, Милетино, Радиовце, Теново, Челопек, Горно Јаболчиште, Велешта, Горно Татеши, Долно Татеши, Врапчиште, Топлица, Вруток, Долно Јеловце, Здуње, Речане, Балин Дол, Беловиште, Гостивар, Дебреше, Мало Турчане, Чајле, Баниште, Дебар, Кривци, Селокуќи, Хаме, Делогожди, Корошишта, Ливада, Мислодежда, Ново Село (Делогожди), Горна Бањица, Долна Бањица, Симница, Долна Лешница, Желино, Озормиште, Требош, Бачишта, Букојчани, Горно Строгомиште, Зајас, Колари, Лешница, Палиград, Смесница, Копанце, Шемшево, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Камењане, Кичево, Долно Свиларе, Кондово, Радуша, Рудник Радуша, Бедиње, Горно Коњаре, Д`лга, Куманово, Лопате, Романовце, Сопот, Табановце, Черкези, Белановце, Матејче, Никуштак, Опае, Ропалце, Жужње, Нистрово, Сенце, Тануше, Добри Дол, Калиште, Неготино-Полошко, Сенокос, Бериково, Гарани, Јагол, Ново Село (Осломеј), Поповјани, Премка, Србица, Стрелци, Туин, Шутово, Охрид, Ќојлија, Арнакија, Буковиќ, Грчец, Крушопек, Ласкарци, Љубин, Семениште, Барово, Јаболци, Биџево, Долна Белица, Заграчани, Калишта, Радолишта, Струга, Батинци, Вртекица, Морани, Студеничани, Глоѓи, Доброште, Непроштено, Пршовце, Слатино, Теарце, Голема Речица, Лавце, Мала Речица, Сараќино, Тетово, Баланци, Форино, Чегране, Џепиште, Гајре, Лисец, Скопје дел - Гази Баба, Скопје дел Карпош, Скопје дел - Центар и Скопје дел - Чаир, дел од жителите не прифатија да земат учество (го бојкотираа) во Пописот.</ref> Според новата територијална организација од [[2004]] година (припојување на општините [[Општина Сарај|Сарај]] и [[Општина Кондово|Кондово]]) во градот се регистрирани 506.926 жители (66,75% [[Македонци]]), меѓутоа околу 15% од тоа претставува селско население поради големиот број на села во составот на [[Општина Сарај]]. Според [[Попис на населението во Македонија (2021)|последниот попис на населението на Македонија]] од 2021 година, градот Скопје има 526.502 жители. На табелата е прикажан националниот состав на населението во Скопје (без [[Општина Сарај|Сарај]]) низ пописните години во периодот 1948 - 2021:<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година) *Државен завод за статистика http://makstat.stat.gov.mk {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200203213035/http://makstat.stat.gov.mk/ |date=2020-02-03 }}.</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-census.htm |title=архивски примерок |accessdate=2018-05-09 |archive-date=2018-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522033421/http://pop-stat.mashke.org/yugoslavia-census.htm |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" !Години !Македонци !Албанци !Турци !Роми !Власи !Срби !Бошњаци !<abbr>Ост.</abbr> !<abbr>б.п.</abbr> !Вкупно |- |1948 |51.819 |5.209 |13.928 |5.796 |665 |5.872 |— |4.365 |— |'''87.654''' |- |1953 |74.486 |3.166 |22.562 |7.829 |438 |8.650 |— |5.012 |— |'''122.143''' |- |1961 |109.709 |11.151 |... |10.135 |... |12.550 |... |21.984 |... |'''165.529''' |- |1971 |215.578 |28.705 |... |16. 164 |... |17.422 |— |35.111 |— |'''312.980''' |- |1981 |281.796 |46.880 |13.534 |22.947 |1.247 |18.021 |— |23.718 |— |'''411.143''' |- |1991 |308.616 |''11.899'' |8.900 |24.201 |1.741 |17.172 |— |23.234 |— |'''395.763''' |- |1994 |309.683 |59.728 |9.201 |19.800 |2.096 |15.771 |— |13.684 |— |'''429.964''' |- |2002 |332.778 |71.483 |8.549 |23.202 |2.546 |14.251 |6.465 |7.983 |— |'''467.257''' |- |2021 |308.102 |85.707 |8.496 |18.243 |2.774 |9.468 |6.322 |505 |42.725 |'''482.342''' |} === Поделба на урбани и рурални населби во Град Скопје === [[File:Skopjenaselbisela.png|400px|thumb|Карта на сите населби и села во Град Скопје]] На територијата на десетте општини кои ја сочинуваат административната единиција Град Скопје, се наоѓаат околу четириесетина села чиј број на жители влегува во вкупното население на Скопје, така што реалниот број на жители е помал. Во составот на Град Скопје влегуваат селата: [[Брњарци]] (395 ж.), [[Булачани]] (1.104 ж.), [[Село Гоце Делчев|Гоце Делчев]] (1.405 ж.), [[Идризово]] (1.589 ж.), [[Колонија (село)|Колонија Идризово]] (451 ж.) [[Инџиково]] (3.343 ж.), [[Јурумлери]] (2.983 ж.), [[Раштак]] (367 ж.), [[Смилковци]] (345 ж.), [[Стајковци]] (3.532 ж.), [[Страчинци]] (1.185 ж.), [[Трубарево]] (2.669 ж.) и [[Црешево]] (1.278 ж.) во [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Кучково]] (138 ж.), [[Никиштане]] (1.114 ж.) и [[Орман (Скопско)|Орман]] (461 ж.) во [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Горно Нерези]] (314 ж.) во [[Општина Карпош|Карпош]], [[Долно Лисиче]] (2.440 ж.) во [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Драчево]] (8.641 ж.) и [[Усје]] (845 ж.) во [[Општина Кисела Вода|Кисела Вода]], [[Љубанци]] (928 ж.) и [[Љуботен (Скопско)|Љуботен]] (2.343 ж.) во [[Општина Бутел|Бутел]], [[Горно Оризари (Скопско)|Горно Оризари]] (454 ж.) во [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]] и сите 22 села во [[Општина Сарај]]. Во сите овие села кои се дел од Град Скопје во 2002 година живееле 68.500 жители, од кои само 30.176 во [[Општина Сарај]]. Според оваа урбана и рурална демографска класификација на Град Скопје, во урбаните населби биле запишани '''428.933''' жители (2002 г.). Исто така поради брзата урбанизација и зголемување на своето население, Скопје постојано се проширува во својата територија, поради што десетина поранешни села веќе се споени со градот и претставуваат приградски населби на Скопје. Некои од нив се помалку, некои повеќе урбанизирани, а заедничкото за сите е што бележат брз развој и претставуваат привлечни имиграциски места, привлекувајќи население од цела [[Македонија]]. Такви поранешни села, а денес скопски населби претставуваат: [[Сингелич]] (23.915 ж.) во [[Општина Гази Баба|Гази Баба]], [[Волково]] (6.750 ж.), [[Ново Село (Скопско)|Ново Село]] (8.349 ж.) и [[Оризари (Скопје)|Оризари]] (15.637 ж.) во [[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]], [[Бардовци]] (1.472 ж.) и [[Злокуќани (населба во Скопје)|Злокуќани]] (1.635 ж.) во [[Општина Карпош|Карпош]], [[Долно Нерези]] (12.418 ж.) во [[Општина Аеродром|Аеродром]], [[Визбегово]] (2.817 ж.) и [[Радишани]] (9.123 ж.) во [[Општина Бутел|Бутел]], [[Долно Оризари (Скопско)|Долно Оризари]] (1.550 ж.) во [[Општина Шуто Оризари|Шуто Оризари]] и [[Сарај (село)|Сарај]] (5.232 ж.) во [[Општина Сарај]]. Во овие приградски населби во 2002 година живееле 88.898 жители, што е 20,7 % од вкупното население во скопското урбано подрачје. == Сообраќај == [[Податотека:Skopje X23.JPG|мини|лево|Автобус во Скопје]] [[Јавен превоз|Јавниот превоз]] во Скопје се одвива со [[такси]] и [[автобус]]и. Постојат приватни и државни превозници, од кои неспоредливо најголем превозник е [[ЈСП-Скопје]] кој го покрива целиот град и неговата поширока околина. Во тек е подготовката за изградба на лесна градска железница.<ref>{{нмс|url=http://www.time.mk/read/NONE/9f6a0d4a61/index.html|title=Тргна процедурата за трамвај од Ново Лисиче до Ѓорче Петров|last=Јовановска-Дојчиновска|first=Весна|date=22 ноември 2010|publisher=Телма|accessdate=24 ноември 2010}}{{Мртва_врска|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> На 17 км југоисточно од Скопје се наоѓа [[Аеродром Александар Велики|аеродромот Скопје]]. Во 2017 година, во Скопје се случиле 1.652 сообраќајни несреќи во кои настрадале 2.500 лица. Од нив, 37 загинале, 218 биле тешко повредени, а 2.245 биле полесно повредени.<ref>„Лани загинале 37 лица на скопските улици, полициската превенција слаба“, ''Скопско ЕХО'', бр. 64, 22 март 2018, стр. 3.</ref> == Култура == Во Скопје постојат шест театри кои функционираат како национални установи: * [[Македонски народен театар]] - основан во 1945 година * [[Драмски театар - Скопје|Драмски театар]] - основан во 1946 година * Албански театар - основан во 1950 година * Турски театар - основан во 1950 година (единствениот турски театар во [[Македонија]]) * Театар за деца и младинци - основан во 1990 година * Театар комедија - основан во 2011 година == Цркви во Скопје == [[Податотека:Iglesia de San Clemente, Skopie, Macedonia del Norte, 2014-04-17, DD 03.jpg|мини|десно|Соборниот храм „[[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Св. Климент Охридски]]“ во Центар.]] [[Податотека:Crkva Sveta Bogorodica - Skopje (135).JPG|мини|десно|Црквата „[[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|Св. Богородица]]“ во Пајко Маало, Центар.]] [[Податотека:Sveti Ilija - Aerodrom (70).jpg|мини|десно|Црквата „[[Црква „Св. Илија“ - Аеродром|Св. Илија]]“ во Аеродром.]] * [[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Соборен храм „Св. Климент Охридски]]“ - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] (најголем соборен храм на [[Македонска православна црква - Охридска архиепископија|Македонската православна црква]]) * [[Црква „Св. Благовештение“ - Скопје|„Св. Благовештение“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Димитриј“ - Скопје|„Св. Димитриј“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Спас“ - Скопје|„Св. Спас“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Св. Константин и Елена“ - Скопје|„Св. Константин и Елена“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]] * [[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|„Рождество на Пресвета Богородица“]] - [[Центар (населба во Скопје)|Центар]], Пајко Маало * [[Црква „Св. Троица“ - Маџир Маало|„Св. Троица“]] - [[Маџир Маало]] * [[Црква „Св. Јован Крстител“ - Капиштец|„Св. Јован Крстител“]] - [[Капиштец]] * [[Црква „Христос Спасител“ - Карпош III|„Христос Спасител“]] - [[Карпош III]] * [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Чаир|„Св. Ѓорѓи“]] - [[Чаир]] * [[Црква „Св. Илија“ - Аеродром|„Св. Илија“]] - [[Аеродром (населба во Скопје)|Аеродром]] * [[Црква „Св. Софија“ - Реонски Центар|„Св. Софија“]] - [[Реонски Центар]] * [[Црква „Св. Стефан“ - 13 Ноември|„Св. Стефан“]] - [[13 Ноември (населба)|13 ноември]] * [[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Ново Лисиче|„Рождество на Пресвета Богородица“]] - [[Ново Лисиче]] * [[Црква „Св. Апостоли Петар и Павле“ - Горно Лисиче|„Св. Апостоли Петар и Павле“]] - [[Горно Лисиче]] * [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Кисела Вода|„Св. Ѓорѓи“]] - [[Кисела Вода (населба)|Кисела Вода]] * [[Црква „Св. Никита“ - Кисела Вода|„Св. Никита“]] - [[Кисела Вода (населба)|Кисела Вода]] * [[Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - Автокоманда|„Покров на Пресвета Богородица“]] - [[Автокоманда]] * [[Црква „Св. Спас“ - Маџари|„Св. Спас“]] - [[Маџари]] * [[Црква „Св. Кузман и Дамјан“ - Триангла|„Св. Кузман и Дамјан“]] - [[Триангла]] * [[Црква „Св. Петка“ - Црниче|„Св. Петка“]] - [[Црниче]] * [[Црква „Св. Преображение Христово“ - Припор|„Св. Преображение Христово“]] - [[Припор]], [[Теферич]] * [[Црква „Св. Кирил и Методиј“ - Ченто|„Св. Кирил и Методиј“]] - [[Ченто (населба)|Ченто]] * [[Црква „Св. Илија“ - Зајчев Рид|„Св. Илија“]] - [[Зајчев Рид]] == Туристички места == [[Податотека:Stonebridgeskopje.JPG|thumb|right|Камениот мост навечер]] [[Податотека:Skopje-Daut Pashin Hamam.jpg|thumb|right|Влезот во стариот дел на Скопје]] Места од интерес за туристички разгледувања се: * [[Камен мост|Камениот мост]], на реката Вардар е симбол на Скопје. Бил преработен во XV век и бидејќи е во централниот дел на градот, тој претставува врска помеѓу новиот и стариот дел. * Тврдината [[Скопско кале|Кале]]. Првите ѕидини биле изградени на истото место, во почетокот на VI век. Калето доминира над левиот брег на реката Вардар со поглед на стариот дел на Скопје. * Православната црква „[[Црква Св. Спас|Св. Спас]]“, во стариот дел од градот е изградена во XIX век. [[Иконостас]]от содржи прекрасни дрвени резби, изрезбани од [[Мијачија|мијачките]] резбари [[Петре Филиповски|Петре]] и [[Марко Филиповски]] и [[Макарие Фрчковски]]. Во дворот на црквата се наоѓа гробот на најголемиот македонски револуционер на XX век - [[Гоце Делчев]]. * [[Стара скопска чаршија|Старата турска чаршија]], каде има стари [[занает]]и, Безистенот, Чивте-амам и други објекти.[[Податотека:Iglesia de San Clemente, Skopie, Macedonia, 2014-04-17, DD 03.JPG|thumb|right|[[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Соборниот храм „Св. Климент Охридски“]]]] * [[Мустафа-пашина џамија|Мустафа-пашината џамија]], изградена во 1492 година е еден од најубавите градби од отоманскиот период на Скопје. * [[Јахја-пашина џамија]] во близината на центарот на Скопје. * [[Даут-пашин амам|Даут-пашината бања]] изградена во XV век како јавна бања. Се наоѓа на влезот на старата скопска чаршија и од 1948 година е адаптирана во уметничка галерија. * [[Феудална кула|Феудалната кула]] крај [[Дом на АРМ|Домот на АРМ]]. * [[Саат-кула (Скопје)|Саат-кулата]] во непосредна близина на [[Султан-муратова џамија|Султан-муратовата џамија]]. *Соборниот храм [[Црква „Св. Климент Охридски“ - Скопје|Св. Климент Охридски]]. Тој се наоѓа во центарот на градот на десната страна на реката Вардар. Соборниот храм беше осветен во [[1990]] година.[[Податотека:Plostad od DARM.jpg|мини|десно|Плоштадот фотографиран од зградата на [[ДАРМ]]]] * [[Стара железничка станица|Старата железничка станица]], завршена во [[1940]]/[[1941|41]] година. Своевремено една од најубавите железнички станици на Балканот. Часовникот на предната страна е застанат на 5:17 минути изутрина, моментот кога Скопје го погоди катастрофален земјотрес. Сега во зградата се наоѓа [[Музеј на Град Скопје|Музејот на Град Скопје]]. * [[Музеј на современата уметност, Скопје|Музејот на современа уметност]], се наоѓа на тврдината Кале. * [[Музеј на македонската борба]], се наоѓа на левиот брег од реката Вардар, официјално отворен на 8 септември 2011 година, по повод 20 години од независноста на Македонија. Се состои од 13 хронолошки подредени одделенија и секое од нив ја претставува историјата на македонскиот народ од повеќе периоди. Музејската презентација е реализирана на интерактивен начин преку комбинирање на многу различни форми. Прегледот на историските настани, процеси, личности од XIX и XX век, се надополнува со автентичната колекција на 2.749 музејски предмети - оружје, документи, фотографии, мапи, медали, весници, документарен материјал, помошни материјали – 153 восочни фигури, 109 масовни сцени и портрети, како и амбиентални диорами збогатени со аудио-визуелни ефекти. Музејските фондови постојано се збогатуваат и преку донации или откуп. *[[Меморијален центар на холокаустот на Евреите од Македонија]] *[[Музеј на илегалните работилници за време на НОВ]] * [[Милениумски крст|Милениумскиот крст]], се наоѓа на врвот на планината Водно непосредно над градот. Крстот е направен од челик со висина од 67 м и распон на краците од 46 m. Подигнат е по повод 2000-годишнината од раѓањето на христијанството. * Местото на родната куќа на познатиот светски хуманитарец, [[Мајка Тереза]] близу плоштадот „Македонија“. [[Податотека:Mt._Vodno1.jpg|мини|Поглед на Скопје од планината [[Водно]]]] * Во близина на градот Скопје, покрај патот Скопје-Качаник се наоѓа стар [[Аквадуктот кај Скопје|аквадукт]] изграден од камен и тули со 55 лакови што се потпираат на масивни столбови. Тој служел за снабдување со вода на античкиот град Скупи кој се наоѓа во непосредна близина до Скопје. * Улицата Македонија која е со прекрасна архитектура и каде што се наоѓа феудалната кула која што денес е музеј. * Градскиот ѕид кој се состои од верижно поврзани блокови со висина од 24 метри и кули високи 45 метри - еден вид на ѕид-тврдина во модерна интерпретација, тој е изграден по земјотресот во 1963 и кој е проектиран од познатиот јапонски архитект [[Кензо Танге]]. Тој го обиколува центарот на градот од десната страна на реката Вардар. Кензо Танге исто така проектирал уште многу други градби кои не се реализирале. * [[Куршумли ан]] датира од XVI и се наоѓа во старата чаршија. Тоа е еден од најубавите стари места во Скопје. Куршумли ан во минатото се користел како бања каде сто се бањале голем дел од населението. == Познати личности == * [[Јустинијан I]], [[византиски цар]], роден во [[Тауресиум]] (денешно село [[Таор]]) во близина на [[Скупи]] * [[Константин Тих - Асен]] (XII век - [[1277]], [[Бугарија]]) — скопски благородник, подигнат од Великиот болјарски совет во Трново за цар на [[Второто Бугарско Царство]] * [[Мајка Тереза]] ([[Агнеза Бојаџиу]]) ([[26 август]] [[1910]] – [[5 септември]] [[1997]], [[Калкута]], [[Индија]]) — позната хуманистка, добитничка на [[Нобелова награда за мир]] во 1979 година *[[Славко Јаневски]] ([[11 јануари]] [[1920]] — [[20 јануари]] [[2000]], Скопје) — истакнат македонски раскажувач, романописец, поет, филмски сценарист, есеист и сликар *[[Кемал Сејфула]] ([[2 февруари]] [[1921]] - [[1978]], Скопје) — македонски политичар и учесник во [[НОБ]] *[[Васка Илиева]] ([[21 декември]] [[1923]] - [[4 мај]] [[2001]], Скопје) — македонска пејачка, доајен на македонската народна песна *[[Гого Ивановски]] ([[18 јануари]] [[1925]] - [[15 декември]] [[2004]]) — македонски [[поет]] и [[раскажувач]] *[[Љутви Сејфула]] ([[15 јануари]] [[1926]] - [[26 јуни]] [[2005]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Неџати Зекерија]] ([[11 ноември]] [[1928]] - [[10 јуни]] [[1988]], [[Нови Сад]], [[Србија]]) — [[поет]], [[раскажувач]], [[Детска книжевност|писател за деца]] *[[Гане Тодоровски]] ([[11 мај]] [[1929]] - [[22 мај]] [[2010]], Скопје) — [[Македонци|македонски]] [[поет]], [[преведувач]], професор, [[есеист]], [[книжевен критичар]], [[историчар]] и [[публицист]] *[[Драги Крстевски]] ([[1930]] - [[18 септември]] [[1987]], Скопје) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Ацо Јовановски]] ([[31 декември]] [[1930]] - Скопје, [[18 март]] [[2016]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Џемаил Максут]] ( [[8 мај]] [[1933]] - [[28 декември]] [[2001]], Скопје) — македонски [[театар]]ски и [[филм]]ски глумец *[[Славка Арсова]] ([[3 јули]] [[1934]]) — македонски поет и писател за деца *[[Коле Ангеловски]] ([[14 март]] [[1943]]) — македонски театарски и филмски [[актер]], театарски и филмски [[режисер]] и [[сценарист]], како и [[писател]] и [[раскажувач]] *[[Јоана Поповска]] ([[1943]]) — македонска театарска, филмска и телевизиска глумица *[[Димче Мешковски]] ([[31 октомври]] [[1945]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец и хуморист *[[Сабина Ајрула-Тозија|Сабина Ајрула - Тозија]] ([[17 април]] [[1946]]) — [[Македонија|македонска]] глумица *[[Владимир Ангеловски|Владимир Ангеловски - Дади]] ([[22 мај]] [[1946]] - [[15 ноември]] [[2012]], Скопје) — македонски театарски и телевизиски глумец *[[Велко Неделковски]] ([[28 октомври]] [[1946]]) — современ македонски раскажувач, романописец, драмски писател *[[Трифун Костовски]] ([[27 декември]] [[1946]]) — познат македонски стопанственик, дарител и поранешен [[градоначалник на Град Скопје]] *[[Саво Климовски]] ([[13 јуни]] [[1947]]) - македонски правник, професор по уставно право и политички систем на [[Правен факултет Скопје|Правниот факултет во Скопје]] *[[Гоце Николовски]] ([[1947]] - [[19 декември]] [[2006]], Скопје) — познат македонски пејач на [[народна музика]] *[[Тодор Бојаџиев]] ([[25 ноември]] [[1948]] - [[30 декември]] [[2009]], Скопје) — македонски композитор, аранжер и пијанист *[[Срѓан Керим]] ([[12 декември]] [[1948]]) — [[Претседател на Генералното собрание на Обединетите нации]] 2007/2008 *[[Гоце Влахов]] ([[12 мај]] [[1949]] - [[28 јули]] [[2019]], Скопје) - македонски театарски и телевизиски глумец *[[Борис Чоревски]] ([[15 септември]] [[1949]]) - македонски театарски и телевизиски глумец *[[Столе Попов]] ([[20 април]] [[1950]]) — еден од најзначајните македонски [[филм]]ски [[режисер]]и *[[Мајда Тушар|Мадја Тушар]] ([[24 јуни]] [[1950]]) — македонска театарска и филмска глумица *[[Ванчо Петрушевски]] ([[19 април]] [[1951]] - [[25 август]] [[2018]], с. [[Орешани]], [[Скопско]]) — македонски театарски и телевизиски глумец *[[Ѓокица Лукаревски]] ([[29 април]] [[1951]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Ненад Стојановски]] ([[19 август]] [[1952]] - [[14 јули]] [[1998]], Скопје) — македонски [[театар]]ски, [[филм]]ски и [[Телевизија|телевизиски]] глумец *[[Бранимир Штулиќ - Џони]] ([[11 април]] [[1953]]) — познат [[Рок-музика|рок-музичар]], член на групата „[[Азра]]“ *[[Мајк Зафировски]] ([[1954]]) — стопанственик, менаџер и советник на американскиот претседател [[Џорџ В. Буш]] *[[Иван Џепароски]] ([[9 мај]] [[1958]]) — македонски поет, есеист и преведувач *[[Катерина Коцевска]] ([[11 април]] [[1959]]) — македонска театарскa, филмскa и телевизискa глумица *[[Милчо Манчевски]] ([[18 октомври]] [[1959]]) — македонски [[филм]]ски [[режисер]], сценарист, писател, фотограф *[[Тихомир Бачовски]] ([[16 февруари]] [[1960]] — [[3 септември]] [[2018]], Скопје) — македонски режисер *[[Силвија Стојановска]] ([[1960]]) - македонска театарска, филмска и телевизиска глумица *[[Драган Спасов - Дац]] ([[20 април]] [[1963]]) — македонски театарски, филмски и телевизиски глумец *[[Игор Џамбазов]] ([[15 јули]] [[1963]]) — македонски [[глумец]], шоумен, ТВ водител, [[музичар]], [[писател]], [[режисер]] на музички спотови и [[текстописец]] *[[Сузана Спасовска]] ([[24 август]] [[1964]]) — [[Македонци|македонска]] фолк пејачка *[[Марија Кондовска]] (родена на [[20 јануари]] [[1965]]) — македонска театарскa, филмскa и телевизискa глумица *[[Сенко Велинов]] ([[15 мај]] [[1965]]) — македонски глумец *[[Дарко Панчев]] ([[7 септември]] [[1965]]) — фудбалер *[[Сашо Гигов - Гиш]] ([[5 декември]] [[1968]]) — [[Република Македонија|македонски]] [[Поезија|поет]], [[Есеј|есеист]] и естраден уметник *[[Милчо Манчевски]] ([[18 октомвр]]) [[1969]]) — македонски [[филм]]ски [[режисер]], сценарист, писател и фотограф *[[Никола Груевски]] ([[31 август]] [[1970]]) — [[Македонци|македонски]] политичар и поранешен премиер на [[Македонија|Република Македонија]] *[[Симон Трпчески]] ([[18 септемвр]]) [[1979]]) — истканат македонски класичен пијанист *[[Андријана Јаневска]] ( [[6 декември]] [[1981]]) — позната [[Македонци|македонска]] [[пејач]]ка и [[музичар]]ка ==Скопје како мотив во уметноста и во популарната култура== ===Скопје како мотив во книжевноста=== * „[[Стар сум во Скопје]]“ - книга на српскиот писател [[Давид Албахари]].<ref>Пандалф Вулкански, ''Текстилна поема''. Темплум: Скопје, 2017.</ref> * „Скопје сонува“ — песна на македонскиот поет [[Јозо Т. Бошковски - Јон|Јозо Т. Бошковски]] од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 40.</ref> * „Партизанската улица“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 41.</ref> * „Водно“ — песна на македонскиот поет [[Блаже Конески]].<ref>Блаже Конески, ''Везилка''. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 67-68.</ref> * „Скопје“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески од 1953 година.<ref>Блаже Конески, ''Збор и опит 1''. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 29.</ref> * „Што е Скопје?“ — краток расказ на македонската писателка [[Оливера Ќорвезироска]] од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 12-13.</ref> * „Камениот мост-постела“ — краток расказ на Оливера Ќорвезироска од 2021 година.<ref>Оливера Ќорвезироска, ''Престапни години (прозен календар)''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 20-21.</ref> ===Скопје како мотив во музиката=== * „Скопје“ — песна на македонската [[Рок-музика|рок]]-група [[Леб и Сол]] од 1987 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lJj0L9rbiI8 YouTube, Leb i Sol - SKOPJE (пристапено на 30.11.2017)]</ref> * „Скопјанка“ — песна на македонската група [[ПМГ Колектив]] од 2007 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=NmdXQelKqhk YouTube, PMG Kolektiv - Skopjanka | official video (пристапено на 30.11.2017)]</ref> * „Ние сме од Скопје“ — песна на македонската група [[ПМГ Колектив]] од 2008 година.<ref>[http://www.pmgrecordings.com/discography.php?id=150&id=29 www.pmgrecordings.com (пристапено на 3.12.2017)]</ref> * „Скопје“ - музички албум на македонската група ПМГ Колектив од 2017 година.<ref>[http://www.pmgrecordings.com/discography.php?id=150 www.pmgrecordings.com (пристапено на 3.12.2017)]</ref> * „Песна за Скопје“ — македонска детска песна од 1974 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_oi_MpIllrY YouTube, Zlatno Slavejce - Pesna Za Skopje ( 1974 ) (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Зборувај за Скопје“ — песна на [[Нина Спирова]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nV38RaE7vO4 YouTube, Nina Spirova - Zboruvaj za Skopje (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Песна за Скопје“ — песна на [[Велко Трпчевски]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCK424j8H-k YouTube, Велко Трпчевски - Песна за Скопје (пристапено на 11.11.2019)]</ref> * „Архив на Град Скопје“ — песна на македонската рок-група [[Funk Shui (рок-група)|Funk Shui]].<ref>Funk Shui, ''Aether'', IM0018, ИнтерМедиа, 2012.</ref> * „Рапсодија за Скопје“ — композиција на македонскиот композитор [[Александар Џамбазов]].<ref>„Музиката на Александар Џамбазов“, 62 фестивал Охридско лето, 19.8.2022.</ref> == Збратимени градови == Скопје е [[збратимен град|збратимено]] со следниве градови<ref>http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69 {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131024131101/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69 |date=2013-10-24 }} Збратимени градови на Скопје</ref>: {|width=100% |valign=top| * {{знамеикона|Croatia}} [[Загреб]], [[Хрватска]] * {{знамеикона|Germany}} [[Нирнберг]], [[Германија]] * {{знамеикона|Spain}} [[Сарагоса]], [[Шпанија]] * {{знамеикона|Slovenia}} [[Љубљана]], [[Словенија]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Анкара]], [[Турција]] * {{знамеикона|Germany}} [[Дрезден]], [[Германија]]<ref name="Dresden">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.dresden.de/en/02/11/c_03.php|title=''Дрезден - Партнетски градови''|publisher=[[авторски права|©]] 2008 Landeshauptstadt Dresden|accessdate=29 декември 2008|archive-date=2007-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20071023054628/http://www.dresden.de/en/02/11/c_03.php|url-status=dead}}</ref> * {{знамеикона|USA}} [[Темпи]], [[Аризона]], [[САД]] * {{знамеикона|Italy}} [[Лече]], [[Италија]] * {{знамеикона|Canada}} [[Ист Јорк]], [[Канада]] * {{знамеикона|Poland}} [[Вроцлав]], [[Полска]] |valign="top"| * {{знамеикона|Bosnia and Herzegovina}} [[Сараево]], [[БиХ]] * {{знамеикона|Montenegro}} [[Подгорица]], [[Црна Гора]] * {{знамеикона|China}} [[Нанчанг]], [[Кина]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Истанбул]], [[Турција]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|title=Збратимен градови на Инстанбул|accessdate=8 септември 2007|archive-date=2009-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20090527130230/http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Радикал|language=турски|date=2003-11-03|quote=49 збратимени града во 2003|title=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe}}</ref> * {{знамеикона|Croatia}} [[Загреб]], [[Хрватска]] * {{знамеикона|Belgium}} [[Варем]], [[Белгија]] * {{знамеикона|Serbia}} [[Ниш]], [[Србија]] * {{знамеикона|USA}} [[Питсбург]], [[САД]] * {{знамеикона|UK}} [[Брадфорд]], [[Англија]], [[Велика Британија]] |valign="top"| * {{знамеикона|Romania}} [[Крајова]], [[Романија]] * {{знамеикона|France}} [[Дижон]], [[Франција]] * {{знамеикона|Bulgaria}} [[Софија]], [[Бугарија]] * {{знамеикона|Serbia}} [[Белград]], [[Србија]] * {{знамеикона|Bulgaria}} [[Перник]], [[Бугарија]] * {{знамеикона|Egypt}} [[Суец]], [[Египет]] * {{знамеикона|Turkey}} [[Маниса]], [[Турција]] * {{знамеикона|Uzbekistan}} [[Ташкент]], [[Узбекистан]] * {{знамеикона|France}} [[Рубе]], [[Франција]] * {{знамеикона|Albania}} [[Тирана]], [[Албанија]] |} == Галерија == <center> <gallery> Податотека:Црква св. Богородица во Скопје.jpg|[[Црква „Рождество на Пресвета Богородица“ - Скопје|Црквата „Рождество на Пресвета Богородица“]] во Скопје Податотека:Trijumfalna vrata, Skoplje06644.JPG|[[Порта Македонија]] Податотека:Makedonski Naroden Teatar 2013 13.JPG|[[Македонски народен театар]] Податотека:Philip II Arena 2017.jpg|Националната арена „Филип II“ Податотека:Krzyz na Wodno.jpg|[[Милениумски крст]] Податотека:Skopje, Stará železniční stanice, dnes muzeum.jpg|Старата железничка станица, денес [[Музеј на Град Скопје]] Податотека:Monument to Fallen heroes for Macedonia (11).jpg|Споменик на паднатите борци за Македонија во Скопје Податотека:Osloboditelite na Skopje, Macedonia.jpg|[[Споменик „Ослободители на Скопје“|Споменик на ослободителите на Скопје]] Податотека:Panorama so Zelezen most.jpg|Слики од старо Скопје: Панорама на Скопје, во преден план се гледа Железниот мост. Податотека:Evrejsko maalo, del.jpg|[[Еврејско Маало (Скопје)|Еврејско маало]], улица Маршал Тито Податотека:Novo maalo, Skopje.jpg|Ново маало, 1960-те години Податотека:Pajko maalo, kej.jpg|Пајко маало, кеј Димитар Влахов Податотека:Krangova palata, pred rusenje.jpg|Крангова палата, пред рушење, оштетена од земјотресот во 1963 година Податотека:Centarot na Skopje pred zemjotresot.jpg|Поглед кон центарот на Скопје меѓу двете светски војни Податотека:Kameni Most, Skopje.tif|[[Офицерски дом (Скопје)|Офицерскиот дом]] и [[Камен мост (Скопје)|Камениот мост]] за време на српската управа на Скопје. Податотека:Градот Убав.jpg|alt=Галерија на отворено „Градот Убав“ во ГТЦ|Галерија на отворено „Градот убав“ во сутеренот на [[Градски трговски центар (Скопје)|Градскиот трговски центар]]. Податотека:Саат-кула во Скопје.jpg|[[Саат-кула (Скопје)|Саат-кулата]] во [[Стара скопска чаршија|Старата скопска чаршија]] Податотека:Panoramic view of Skopje from Vodno mountain.jpg|Панорама на Скопје, гледано од Водно </gallery> </center> == Поврзано == * [[Град Скопје]] * [[Градоначалник на Град Скопје]] * [[Почесни граѓани на Град Скопје]] * [[Данило Коцевски]] - историчар на градот Скопје == Наводи == {{наводи|2}} ; Забелешки # [[Струга#cite ref-5|Следно↑]] Во Пописот од 1991 година, во населените места: Страчинци, Љуботен, Арачиново, Грушино, Мојанци, Орланци, Боговиње, Жеровјане, Пирок, Милетино, Радиовце, Теново, Челопек, Горно Јаболчиште, Велешта, Горно Татеши, Долно Татеши, Врапчиште, Топлица, Вруток, Долно Јеловце, Здуње, Речане, Балин Дол, Беловиште, Гостивар, Дебреше, Мало Турчане, Чајле, Баниште, Дебар, Кривци, Селокуќи, Хаме, Делогожди, Корошишта, Ливада, Мислодежда, Ново Село (Делогожди), Горна Бањица, Долна Бањица, Симница, Долна Лешница, Желино, Озормиште, Требош, Бачишта, Букојчани, Горно Строгомиште, Зајас, Колари, Лешница, Палиград, Смесница, Копанце, Шемшево, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Камењане, Кичево, Долно Свиларе, Кондово, Радуша, Рудник Радуша, Бедиње, Горно Коњаре, Д`лга, Куманово, Лопате, Романовце, Сопот, Табановце, Черкези, Белановце, Матејче, Никуштак, Опае, Ропалце, Жужње, Нистрово, Сенце, Тануше, Добри Дол, Калиште, Неготино-Полошко, Сенокос, Бериково, Гарани, Јагол, Ново Село (Осломеј), Поповјани, Премка, Србица, Стрелци, Туин, Шутово, Охрид, Ќојлија, Арнакија, Буковиќ, Грчец, Крушопек, Ласкарци, Љубин, Семениште, Барово, Јаболци, Биџево, Долна Белица, Заграчани, Калишта, Радолишта, Струга, Батинци, Вртекица, Морани, Студеничани, Глоѓи, Доброште, Непроштено, Пршовце, Слатино, Теарце, Голема Речица, Лавце, Мала Речица, Сараќино, Тетово, Баланци, Форино, Чегране, Џепиште, Гајре, Лисец, Скопје дел - Гази Баба, Скопје дел Карпош, Скопје дел - Центар и Скопје дел - Чаир, дел од жителите не прифатија да земат учество (го бојкотираа) во Пописот. == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Skopje}} ;Општо * [http://strumski.com/biblioteka/?id=598 "Скопье. Исторически бележки"] - Историја на градот Скопје од ВМОРО револуционерот од с. Ваташа Димитар Попандов * [http://www.skopje.gov.mk/ Официјална страна на Град Скопје] * [http://grad.sk/ град.ск] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131010104521/http://grad.sk/ |date=2013-10-10 }} — мултимедијален портал на Скопје * [http://makedonija.name/cities/skopje-earthquake-1963 Скопје пред земјотресот] на англиски јазик. * [http://www.skopjeodspomeni.com.mk/ Историски и денешни аспекти на Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090413181031/http://www.skopjeodspomeni.com.mk/ |date=2009-04-13 }} * [http://www.staroskopje.vestel.com.mk/sites/c01kratok_istorijat/01Kratok_ist.html Старо Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090902060834/http://www.staroskopje.vestel.com.mk/sites/c01kratok_istorijat/01Kratok_ist.html |date=2009-09-02 }} * [http://www.mgs.org.mk/ Музеј на Град Скопје] * [http://www.airports.com.mk/ Аеродроми во Македонија- Александар Велики] ;Земјотресот од 1963 * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm Сеќавања за катастрофалниот земјотрес во Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010154639/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }} * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce469/Tekst38.htm Страотни слики - сведоци на една голема трагедија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010155246/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce469/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }}, од Милева Лазова, магазин "[[Македонско Сонце]]" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce470/Tekst38.htm Македонското културно-историско наследство под урнатини] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175106/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce470/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce471/Tekst38.htm Турските турбиња, анови и џамии станаа само камени купови] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175113/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce471/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce472/Tekst38.htm Само пукнатини и руини од монументалните градби] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175141/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce472/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce473/Tekst38.htm Значајни архитектонски објекти-жртви на природната сила] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080119175205/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce473/Tekst38.htm |date=2008-01-19 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" * [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm Неколку дена по трагедијата на македонското тло] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071010154639/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst38.htm |date=2007-10-10 }}, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце" ;Туризам и комплетен преглед на градот * [http://www.sk.com.mk/ Скопје - туристички портал] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091218074939/http://sk.com.mk/ |date=2009-12-18 }} * [http://www.skopje.com.mk/prva.asp Страница за Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091008174603/http://www.skopje.com.mk/prva.asp |date=2009-10-08 }} * [http://www.virtualtourist.com/travel/Europe/FYR_of_Macedonia/Skopje-451990/TravelGuide-Skopje.html Туристички водич за Скопје] на англиски. * [https://macedoniafromabove.mk/skopje/ 360° Визуелна прошетка низ Скопје] * [https://www.skopje.in/ Туристички водич за Скопје] {{en}} ;Слики * [http://mitatos.deviantart.com/gallery Галерија слики за Скопје од mitatos] * [http://www.deviantart.com/view/10113485/ Разгледница од Скопје, по повод земјотресот 1963 година], Слободан Јаќоски * [http://www.360macedonia.com/macedonia/mk/vrtour.php?macedoniatown_ID=1 Слики за Скопје] * [http://www.world66.com/europe/macedonia/skopje/lib/gallery Фото галерија за Скопје] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091103114938/http://www.world66.com/europe/macedonia/skopje/lib/gallery |date=2009-11-03 }} {{Населби во Скопје}} {{Идејни урбанистички проекти за Скопје}} {{Градови во Македонија}} {{Историски главни градови на Македонија}} {{Главни градови во Европа}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Главни градови во Европа]] [[Категорија:Скопје|*]] [[Категорија:Македонија]] 9wdy3nwply7rnib8zlc00s66zm2k3cz 14 2065 5195925 3633403 2024-04-25T14:34:20Z Dentedeleone 97251 wikitext text/x-wiki Овде се содржани сите страници во македонската Википедија поврзани со [[Американска музика|американската музика]]: {{Ризница-врска|Music of the United States}} [[Категорија:Музика по земја|Американска]] [[Категорија:Американска култура|Музика]] 79y3rmj2kqn9c2y89pk6ihkdrn6gg5g 0 5132 5196027 5189209 2024-04-25T18:48:26Z Buli 2648 /* Амандмани XXXIII-XXXVI */ wikitext text/x-wiki {{Устав на Република Македонија}} {{Политика на Република Македонија}} '''Устав на Македонија''' (службено: '''Устав на Република Северна Македонија''') — највисок правен акт со кој се дефинира државното уредување на [[Македонија]]. == Устав од 17 ноември 1991 == Граѓаните на Република Македонија на [[Референдум 1991|референдумот]] одржан на [[8 септември]] [[1991]] година, плебисцитарно самопотврдувајќи ја државноста и сувереноста на Република Македонија ја изразија својата волја и го дадоа својот глас Република Македонија да се конституира како суверена и самостојна држава Македонија, што уставно-правно се заокружи со донесувањето на Уставот на Република Македонија на 17 ноември 1991 година. Според Уставот, општествено-економскиот и политичкиот систем на Републиката се заснова на принципот на владеење на правото, човековите слободи и права, поделбата на власта, пазарната економија и другите темелни вредности на современото демократско општество. '''Уставот на Република Македонија''' е највисок правен акт во [[Република Македонија]]. Донесен е на [[17 ноември]] [[1991]] година и досега има претрпено 32 [[амандман]]ски промени: во [[1992]] (амандмани 1 и 2), [[1998]] (амандман 3), [[2001]] (амандмани 4-18), [[2003]] (амандман 19), [[2005]] (амандман 20-30), [[2009]] (амандман 31) и [[2011]] (амандман 32). Инаку, Уставот е составен од Преамбула и членови. Членовите на Уставот се поделени во неколку глави: # Основни одредби # Основни слободи и права на човекот и граѓанинот # Организација на државната власт # [[Уставен суд на Република Македонија]] # [[Локална самоуправа]] # [[Меѓународни односи]] # Одбрана на републиката, воена и вонредна состојба # Измена на уставот # Преодни и завршни одредби === Темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија === Во член 8 став 1 од Уставот се дефинирани темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија: * основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот; * слободното изразување на националната припадност. Соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници во органите на државната власт и другите јавни институции на сите нивоа; * владеењето на правото; * поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска; * политичкиот плурализам и слободните непосредни и демократски избори; * правната заштита на сопственоста; * слободата на пазарот и претприемништвото; * хуманизмот, социјалната правда и солидарноста; * локалната самоуправа; * уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата и * почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право. == Амандмани == === Амандмани I и II === Првите измени на Уставот на Република Македонија се усвоени во 1992 година со донесување на Амандманите I и II. Амандманот I се однесува на тоа дека Република Македонија нема територијални претензии кон соседните држави, односно, дека, границата на Република Македонија може да се менува само во согласност со Уставот, а врз принципот на доброволност и во согласност со општоприфатените меѓународни норми. Со амандманот II беше дополнет членот 49 од Уставот: „Републиката се грижи за положбата и правата на припадниците на македонскиот народ во соседните земји и за [[Македонска дијаспора|иселениците од Македонија]], го помага нивниот културен развој и ги унапредува врските со нив“. Оваа одредба беше дополнета со формулацијата дека „Републиката при тоа нема да се меша во суверените права на други држави и во нивните внатрешни работи“. === Амандман III === Амандманот III е усвоен во 1998 година, по иницијатива на [[Врховен суд на Република Македонија|Врховниот суд на Република Македонија]]. Со овој амандман се променија одредбите за времетраењето на [[притвор]]от, односно наместо 90 дена, притворот до подигањето на обвинението, по одлука на судот може да трае најдолго 180 дена од денот на притворањето. По подигнувањето на обвинението, притворот го продолжува или го определува надлежниот суд, во постапка утврдена со закон. === Амандмани IV-XVIII === Во 2001 година беа донесени 15 амандмани (IV–XVIII) како обврска од [[Охридски рамковен договор|Охридскиот рамковен договор]]. Со амандманот IV беше заменета Преамбулата на Уставот. {| class="wikitable" style="width:90%; margin: 1em auto 1em auto" ! style="width: 50%;| Преамбулата од 1991 ! style="width: 50%;| Новата преамбула со амандманот IV од 2001 |- style="vertical-align:top;" |Тргнувајќи од историското културно, духовно и државно наследство на македонскиот народ и од неговата вековна борба за национална и социјална слобода и за создавање своја држава, а посебно од државно-правните традиции на Крушевската република и историските одлуки на АСНОМ и уставно-правниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија, од слободно изразената волја на граѓаните на Република Македонија на референдумот од 8 септември 1991 година, како и од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ во која се обезбедува целосна граѓанска рамноправност и трајно сожителство на македонскиот народ со Албанците, Турците, Власите, Ромите и другите националности кои живеат во Република Македонија, а со цел:<br> - Република Македонија да се конституира како суверена и самостојна и како граѓанска и демократска држава;<br> - да се воспостави и изгради владеењето на правото како темелен систем на власта;<br> - да се гарантираат човековите права, граѓанските слободи и националната рамноправност;<br> - да се обезбеди мир и сожителство на македонскиот народ со националностите кои живеат во Република Македонија и<br> - да се обезбеди социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот.<br> Собранието на Република Македонија, донесува ... |Граѓаните на Република Македонија, Македонскиот народ, како и граѓаните кои живеат во нејзините граници кои се дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите, преземајќи ја одговорноста за сегашноста и иднината на нивната татковина, свесни и благодарни на своите предци за жртвите и посветеноста во нивните заложби и борба за создавање самостојна и суверена држава Македонија и одговорни пред идните генерации за зачувување и развој на сè што е вредно од богатото културно наследство и соживот во Македонија, еднакви во своите права и обврски кон заедничкото добро - Република Македонија - во согласност со традицијата на Крушевската Република и одлуките на АСНОМ и на Референдумот од 8 септември 1991 година, одлучија да ја конституираат Република Македонија како самостојна, суверена држава, со намера да се воспостави и зацврсти владеењето на правото, да се гарантираат човековите права и граѓанските слободи, да се обезбеди мир и соживот, социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот, преку своите претставници во Собранието на Република Македонија, избрани на слободни и демократски избори го донесуваат овој ... |} === Амандман XIX === На предлог на [[Влада на Македонија|Владата на Република Македонија]], во 2003 година е донесен Амандманот XIX. Со овој амандман се овозможува отстапување од неповредливоста на тајноста на писмата и сите други облици на комуникација, а не само на писмата како што е наведено во Уставот од 1991 година. Отстапувањето се врши врз основа на одлука на суд, под услови и постапка утврдени со закон, поради спречување или откривање на кривични дела, и поради заштита на интересите на безбедноста и одбраната на Република Македонија. === Амандмани XX-XXX === Во 2005 година усвоени се 11 амандмани (XX-XXX) кои се однесуваат на реформите на судскиот систем, односно на промената на организацијата на судскиот систем, изборот на судии и јавно обвинителство. === Амандман XXXI === Со амандманот XXXI се намали цензусот за избор на [[Претседател на Република Македонија|претседателот на Република Македонија]]. Па така, за претседател ќе биде избран оној кандидат кој ќе добие мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку на избори излегле повеќе од четириесет проценти (40%) од вкупниот број избирачи во Републиката, наместо дотогашните 50%. === Амандман XXXII === Со Амандманот XXXII се дополни член 4, кој однесува на неможноста на одземање на [[државјанство]]то на државјанин на Република Македонија, односно ниту да биде протеран од Република Македонија или предаден на друга држава. Со амандманот се допрецизираше дека тоа може да се случи само врз основа на ратификуван меѓународен договор, со одлука на суд. === Амандмани XXXIII-XXXVI === Во 2019 година беа донесени 4 амандмани (XXXIII-XXXVI) како обврска од [[Преспански договор|Преспанскиот договор]]. Со амандманот XXXIII зборовите „Република Македонија“ и „Македонија“ се заменија со „Република Северна Македонија“ и „Северна Македонија“. Со амандманот XXXIV по втор пат се направени измени во Преамбулата. == Претходни устави == Уставниот развиток на Македонија од 1946 до 1991 може да се подели на три периоди: * Устав на Народна Република Македонија, од 31 декември 1946 * Устав на Социјалистичка Република Македонија, од 25 февруари 1974 * Устав на Република Македонија, од 17 ноември 1991 == Надворешни врски == {{Викиизвор|Устав на Република Македонија}} * [https://www.sobranie.mk/WBStorage/Files/UstavnaRmizmeni.pdf Текстот на Уставот на Република Македонија со амандманите] * [https://www.sobranie.mk/the-constitution-of-the-republic-of-macedonia.nspx Уставот на Република Македонија на англиски јазик] * [http://www.slvesnik.com.mk/Issues/571D5D9AF0DB42A3A37F220F77476EB5.pdf Устав на НР Македонија од 1946], Службен Весник на НРМ, 1/1947. * [[s:Устав на Република Македонија (Прво продолжение)#УСТАВ НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (1963)|Устав на СР Македонија од 1963]] * [http://www.slvesnik.com.mk/Issues/0AF2E0456C964935B7705FB5BF6F31F9.pdf Устав на СР Македонија од 1974], Службен Весник на СРМ, 7/1974. ([https://www.marxists.org/makedonski/istorija/makedonija/ustav-srm1974/index.htm HTML верзија]) {{Устави во Европа}} [[Категорија:Политика на Македонија]] [[Категорија:Закони во Република Македонија]] [[Категорија:Устави|Македонија]] 5gwktoh4ewb9ljoowsebce1fvzh58nv 5196033 5196027 2024-04-25T19:16:46Z Buli 2648 /* Амандмани XXXIII-XXXVI */ wikitext text/x-wiki {{Устав на Република Македонија}} {{Политика на Република Македонија}} '''Устав на Македонија''' (службено: '''Устав на Република Северна Македонија''') — највисок правен акт со кој се дефинира државното уредување на [[Македонија]]. == Устав од 17 ноември 1991 == Граѓаните на Република Македонија на [[Референдум 1991|референдумот]] одржан на [[8 септември]] [[1991]] година, плебисцитарно самопотврдувајќи ја државноста и сувереноста на Република Македонија ја изразија својата волја и го дадоа својот глас Република Македонија да се конституира како суверена и самостојна држава Македонија, што уставно-правно се заокружи со донесувањето на Уставот на Република Македонија на 17 ноември 1991 година. Според Уставот, општествено-економскиот и политичкиот систем на Републиката се заснова на принципот на владеење на правото, човековите слободи и права, поделбата на власта, пазарната економија и другите темелни вредности на современото демократско општество. '''Уставот на Република Македонија''' е највисок правен акт во [[Република Македонија]]. Донесен е на [[17 ноември]] [[1991]] година и досега има претрпено 32 [[амандман]]ски промени: во [[1992]] (амандмани 1 и 2), [[1998]] (амандман 3), [[2001]] (амандмани 4-18), [[2003]] (амандман 19), [[2005]] (амандман 20-30), [[2009]] (амандман 31) и [[2011]] (амандман 32). Инаку, Уставот е составен од Преамбула и членови. Членовите на Уставот се поделени во неколку глави: # Основни одредби # Основни слободи и права на човекот и граѓанинот # Организација на државната власт # [[Уставен суд на Република Македонија]] # [[Локална самоуправа]] # [[Меѓународни односи]] # Одбрана на републиката, воена и вонредна состојба # Измена на уставот # Преодни и завршни одредби === Темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија === Во член 8 став 1 од Уставот се дефинирани темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија: * основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот; * слободното изразување на националната припадност. Соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници во органите на државната власт и другите јавни институции на сите нивоа; * владеењето на правото; * поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска; * политичкиот плурализам и слободните непосредни и демократски избори; * правната заштита на сопственоста; * слободата на пазарот и претприемништвото; * хуманизмот, социјалната правда и солидарноста; * локалната самоуправа; * уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата и * почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право. == Амандмани == === Амандмани I и II === Првите измени на Уставот на Република Македонија се усвоени во 1992 година со донесување на Амандманите I и II. Амандманот I се однесува на тоа дека Република Македонија нема територијални претензии кон соседните држави, односно, дека, границата на Република Македонија може да се менува само во согласност со Уставот, а врз принципот на доброволност и во согласност со општоприфатените меѓународни норми. Со амандманот II беше дополнет членот 49 од Уставот: „Републиката се грижи за положбата и правата на припадниците на македонскиот народ во соседните земји и за [[Македонска дијаспора|иселениците од Македонија]], го помага нивниот културен развој и ги унапредува врските со нив“. Оваа одредба беше дополнета со формулацијата дека „Републиката при тоа нема да се меша во суверените права на други држави и во нивните внатрешни работи“. === Амандман III === Амандманот III е усвоен во 1998 година, по иницијатива на [[Врховен суд на Република Македонија|Врховниот суд на Република Македонија]]. Со овој амандман се променија одредбите за времетраењето на [[притвор]]от, односно наместо 90 дена, притворот до подигањето на обвинението, по одлука на судот може да трае најдолго 180 дена од денот на притворањето. По подигнувањето на обвинението, притворот го продолжува или го определува надлежниот суд, во постапка утврдена со закон. === Амандмани IV-XVIII === Во 2001 година беа донесени 15 амандмани (IV–XVIII) како обврска од [[Охридски рамковен договор|Охридскиот рамковен договор]]. Со амандманот IV беше заменета Преамбулата на Уставот. {| class="wikitable" style="width:90%; margin: 1em auto 1em auto" ! style="width: 50%;| Преамбулата од 1991 ! style="width: 50%;| Новата преамбула со амандманот IV од 2001 |- style="vertical-align:top;" |Тргнувајќи од историското културно, духовно и државно наследство на македонскиот народ и од неговата вековна борба за национална и социјална слобода и за создавање своја држава, а посебно од државно-правните традиции на Крушевската република и историските одлуки на АСНОМ и уставно-правниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија, од слободно изразената волја на граѓаните на Република Македонија на референдумот од 8 септември 1991 година, како и од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ во која се обезбедува целосна граѓанска рамноправност и трајно сожителство на македонскиот народ со Албанците, Турците, Власите, Ромите и другите националности кои живеат во Република Македонија, а со цел:<br> - Република Македонија да се конституира како суверена и самостојна и како граѓанска и демократска држава;<br> - да се воспостави и изгради владеењето на правото како темелен систем на власта;<br> - да се гарантираат човековите права, граѓанските слободи и националната рамноправност;<br> - да се обезбеди мир и сожителство на македонскиот народ со националностите кои живеат во Република Македонија и<br> - да се обезбеди социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот.<br> Собранието на Република Македонија, донесува ... |Граѓаните на Република Македонија, Македонскиот народ, како и граѓаните кои живеат во нејзините граници кои се дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите, преземајќи ја одговорноста за сегашноста и иднината на нивната татковина, свесни и благодарни на своите предци за жртвите и посветеноста во нивните заложби и борба за создавање самостојна и суверена држава Македонија и одговорни пред идните генерации за зачувување и развој на сè што е вредно од богатото културно наследство и соживот во Македонија, еднакви во своите права и обврски кон заедничкото добро - Република Македонија - во согласност со традицијата на Крушевската Република и одлуките на АСНОМ и на Референдумот од 8 септември 1991 година, одлучија да ја конституираат Република Македонија како самостојна, суверена држава, со намера да се воспостави и зацврсти владеењето на правото, да се гарантираат човековите права и граѓанските слободи, да се обезбеди мир и соживот, социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот, преку своите претставници во Собранието на Република Македонија, избрани на слободни и демократски избори го донесуваат овој ... |} === Амандман XIX === На предлог на [[Влада на Македонија|Владата на Република Македонија]], во 2003 година е донесен Амандманот XIX. Со овој амандман се овозможува отстапување од неповредливоста на тајноста на писмата и сите други облици на комуникација, а не само на писмата како што е наведено во Уставот од 1991 година. Отстапувањето се врши врз основа на одлука на суд, под услови и постапка утврдени со закон, поради спречување или откривање на кривични дела, и поради заштита на интересите на безбедноста и одбраната на Република Македонија. === Амандмани XX-XXX === Во 2005 година усвоени се 11 амандмани (XX-XXX) кои се однесуваат на реформите на судскиот систем, односно на промената на организацијата на судскиот систем, изборот на судии и јавно обвинителство. === Амандман XXXI === Со амандманот XXXI се намали цензусот за избор на [[Претседател на Република Македонија|претседателот на Република Македонија]]. Па така, за претседател ќе биде избран оној кандидат кој ќе добие мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку на избори излегле повеќе од четириесет проценти (40%) од вкупниот број избирачи во Републиката, наместо дотогашните 50%. === Амандман XXXII === Со Амандманот XXXII се дополни член 4, кој однесува на неможноста на одземање на [[државјанство]]то на државјанин на Република Македонија, односно ниту да биде протеран од Република Македонија или предаден на друга држава. Со амандманот се допрецизираше дека тоа може да се случи само врз основа на ратификуван меѓународен договор, со одлука на суд. === Амандмани XXXIII-XXXVI === Во 2019 година беа донесени 4 амандмани (XXXIII-XXXVI) како обврска од [[Преспански договор|Преспанскиот договор]]. Со амандманот XXXIII зборовите „Република Македонија“ и „Македонија“ се заменија со „Република Северна Македонија“ и „Северна Македонија“. Со амандманот XXXIV по втор пат се направени измени во Преамбулата. {| class="wikitable" style="width:90%; margin: 1em auto 1em auto" ! style="width: 50%;| Измените во Преамбулата од 2019 година со амандманите XXXIII и XXXIV (со '''задебелено''' се деловите кои се додадени, со <span style="color:#E5E4E2;">сиво</span> се деловите кои се избришани) |- style="vertical-align:top;" |Граѓаните на Република '''Северна''' Македонија, Македонскиот народ, <span style="color:#E5E4E2;">како и граѓаните кои живеат во нејзините граници кои се</span> дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите, преземајќи ја одговорноста за сегашноста и иднината на нивната татковина, свесни и благодарни на своите предци за жртвите и посветеноста во нивните заложби и борба за создавање самостојна и суверена држава '''Северна''' Македонија и одговорни пред идните генерации за зачувување и развој на сè што е вредно од богатото културно наследство и соживот во '''Северна''' Македонија, еднакви во своите права и обврски кон заедничкото добро - Република '''Северна''' Македонија - во согласност со традицијата на Крушевската Република и <span style="color:#E5E4E2;">одлуките на АСНОМ</span> '''правните одлуки кои се наведени во Прогласот од Првото заседание на АСНОМ до македонскиот народ за одржаното заседание на АСНОМ''' и на Референдумот од 8 септември 1991 година '''на кои се изрази волјата за создавање на самостојна суверена држава и Охридскиот рамковен договор''', <span style="color:#E5E4E2;">одлучија да</span> ја конституираат Република '''Северна''' Македонија како самостојна, суверена држава, со намера да се воспостави и зацврсти владеењето на правото, да се гарантираат човековите права и граѓанските слободи, да се обезбеди мир и соживот, социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот, преку своите претставници во Собранието на Република '''Северна''' Македонија, избрани на слободни и демократски избори го донесуваат овој ... |} == Претходни устави == Уставниот развиток на Македонија од 1946 до 1991 може да се подели на три периоди: * Устав на Народна Република Македонија, од 31 декември 1946 * Устав на Социјалистичка Република Македонија, од 25 февруари 1974 * Устав на Република Македонија, од 17 ноември 1991 == Надворешни врски == {{Викиизвор|Устав на Република Македонија}} * [https://www.sobranie.mk/WBStorage/Files/UstavnaRmizmeni.pdf Текстот на Уставот на Република Македонија со амандманите] * [https://www.sobranie.mk/the-constitution-of-the-republic-of-macedonia.nspx Уставот на Република Македонија на англиски јазик] * [http://www.slvesnik.com.mk/Issues/571D5D9AF0DB42A3A37F220F77476EB5.pdf Устав на НР Македонија од 1946], Службен Весник на НРМ, 1/1947. * [[s:Устав на Република Македонија (Прво продолжение)#УСТАВ НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (1963)|Устав на СР Македонија од 1963]] * [http://www.slvesnik.com.mk/Issues/0AF2E0456C964935B7705FB5BF6F31F9.pdf Устав на СР Македонија од 1974], Службен Весник на СРМ, 7/1974. ([https://www.marxists.org/makedonski/istorija/makedonija/ustav-srm1974/index.htm HTML верзија]) {{Устави во Европа}} [[Категорија:Политика на Македонија]] [[Категорија:Закони во Република Македонија]] [[Категорија:Устави|Македонија]] owo0l3cqlo8n02r7qrkn8efhawjjwu4 0 5206 5196088 5178009 2024-04-25T22:19:02Z 89.205.10.113 /* Резултати од парламентарни избори */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party |country = Република Македонија | party_name = Демократска унија за интеграција<br /><small>''Bashkimi Demokratik për Integrim''</small> | logo = [[File:DUI.png|200px]] | party_articletitle = ДУИ | leader = [[Али Ахмети]] | secretary_general = | founder = | colorcode = #190165 | foundation = 2002 | position = Центар-Лево | ideology = албански малцински интереси, проевропеизам | international = | european = | colours = сина | headquarters = [[Мала Речица]] | seats1_title = [[Собрание на Република Македонија|Собрание]] | seats1 = {{Infobox political party/seats|15|120|hex=#190165}} | seats2_title = [[Општини во Македонија|Општини]] | seats2 = {{Infobox political party/seats|11|80|hex=#190165}} | website = [https://www.bdi.mk bdi.mk] }} '''Демократска унија за интеграција''', скратено '''ДУИ''' (на {{Lang-sq|Bashkimi Demokratik për Integrim}}, скратено ''BDI'') — [[Список на политички партии во Македонија|македонска политичка партија]] која ги застапува интересите на [[Албанците во Македонија]]. Таа е најголемата етнички албанска политичка партија и трета најголема политичка партија во државата. Партијата е основана на 5 мај 2002 година, следствено на самоукинувањето на [[Ослободителна народна армија|Ослободителната народна армија]] (ОНА), милитантна организација која била иницијатор на [[Воен конфликт во Македонија, 2001|вооружениот конфликт во Македонија во 2001 година]]. Водачот на ОНА, [[Али Ахмети]], е претседател на партијата од нејзиното основање. ==Изборно минато== === Парламентарни избори === На [[Македонски парламентарни избори (2002)|парламентарните избори во 2002 година]] партијата освоила 12.1% од гласовите или 70% од албанското гласачко тело и 16 од 120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] и го презела профилот – најголема етнички албанска политичка партија во државата. Од 2002 до 2006 година ДУИ учествувала во владејачката коалиција заедно со [[Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] (СДСМ) и [[Либерално-демократска партија (Македонија)|Либерално-демократската партија]] (ЛДП). На [[Македонски парламентарни избори (2006)|парламентарните избори во 2006 година]] партијата оформила коалиција со [[Партијата за демократски просперитет]] (ПДП) и [[Демократска лига на Бошњаците|Демократската лига на Бошњаците]]. Оваа коалиција добила 12.2% од гласовите и 16 собраниски места. Иако ДУИ освоила најголем број на собраниски места меѓу етнички албанските партии, тринаесет, имајќи предвид дека нејзините владини партнери ги загубиле изборите, таа не била поканета да учествува во новата влада од страна на новоизбраниот премиер [[Никола Груевски]]. Нејзиното место го зазела втората по големина албанска политичка партија, [[Демократската партија на албанците|Демократската партија на Албанците]] (ДПА). Сепак, по предвремените [[Македонски парламентарни избори (2008)|парламентарни избори во 2008 година]], ДУИ се вратила во владата во коалиција со [[ВМРО ДПМНЕ|ВМРО-ДПМНЕ]] на Груевски. На [[Македонски парламентарни избори (2011)|парламентарните избори во 2011 година]] ДУИ добила 10.2% од гласовите, освојувајќи 15 места, 3 места помалку од претходните избори. Најдобриот изборен резултат на ДУИ следувал на [[Македонски парламентарни избори (2014)|парламентарните избори во 2014 година]] кога добила 153,646 гласови или 14.2%, освојувајќи 19 собраниски места, но го добила најлошиот резултат две години подоцна на предвремените [[Македонски парламентарни избори (2016)|парламентарни избори во 2016 година]], одржани за време на [[Политичка криза во Македонија (2015-2017)|политичката криза во Македонија]], кога добила 86,796 гласови или 7.5%. ===Претседателски избори=== Ниеден кандидат на ДУИ не успеал да се квалификува во вториот круг на претседателските избори во Република Македонија. Партијата имала свои кандидати за претседател на [[Македонски претседателски избори (2004)|изборите во 2004]] и [[Македонски претседателски избори (2009)|2009]]. На изборите во 2004 година, ДУИ го избрала [[Гзим Острени]] за свој кандидат за претседател кој освоил 134.208 гласови односно 14,8% од вкупниот број на гласови. На претседателските избори во 2009 година партијата го кандидирала [[Агрон Буџаку]] кој освоил 73.629 гласови односно 7,46% од вкупниот број на гласови ==Финансиски извештаи== Според завршната сметка на партијата, во 2016 година таа остварила приходи во износ од 378.500 евра (48.500 евра од членарини и донации), а нејзините приходи во 2015 година биле 563.500 евра (235.500 евра од членарини и донации). Притоа, најголем дел од приходите биле остварени врз основа на членарини и донации (718.000 евра). Од друга страна, вкупните расходи на ДУИ во 2016 година изнесувале 334.000 евра, а вредноста на имотот на партијата била 3.995.500 евра.<ref>Влатко Стојановски, „ВМРО-ДПМНЕ трупа недвижности, а ДУИ собира сè помалку донации!“, ''Фокус'', број 1124, 21 април 2017, стр. 18-22.</ref> ==Резултати од парламентарни избори== {|class=wikitable |- !Година на избори !Водач !Број на гласови !% на гласови !Број на мандати !+/– !Влада |- ![[Македонски парламентарни избори (2002)|2002]] |[[Али Ахмети]] |145,615 |12.18 |{{composition bar|16|120|hex=#344b9b}} |bgcolor="lightgrey"| |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2006)|2006]] |[[Али Ахмети]] |113,522 |12.12 |{{composition bar|17|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 1 |{{no2|Опозиција}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2008)|2008]] |[[Али Ахмети]] |126,522 |12.82 |{{composition bar|18|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 1 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2011)|2011]] |[[Али Ахмети]] |115,092 |10.24 |{{composition bar|15|123|hex=#344b9b}} |{{decrease}} 3 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2014)|2014]] |[[Али Ахмети]] |153,646 |13.71 |{{composition bar|19|123|hex=#344b9b}} |{{increase}} 4 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2016)|2016]] |[[Али Ахмети]] |86,796 |7.28 |{{composition bar|10|120|hex=#344b9b}} |{{decrease}} 9 |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ-[[АА]]}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2020)|2020]] |[[Али Ахмети]] |104,699 |11.48 |{{composition bar|15|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 5 |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ}} |} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[http://www.bdi.mk/mk/index.php Официјална страница на ДУИ] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120711074555/http://www.bdi.mk/mk/index.php |date=2012-07-11 }} {{mk}} {{Македонски политички партии}} [[Категорија:ДУИ| ]] [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2002 година во Македонија]] 3lo9olc3twevwsevm58w3ldms7333h7 5196089 5196088 2024-04-25T22:20:25Z 89.205.10.113 /* Резултати од парламентарни избори */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party |country = Република Македонија | party_name = Демократска унија за интеграција<br /><small>''Bashkimi Demokratik për Integrim''</small> | logo = [[File:DUI.png|200px]] | party_articletitle = ДУИ | leader = [[Али Ахмети]] | secretary_general = | founder = | colorcode = #190165 | foundation = 2002 | position = Центар-Лево | ideology = албански малцински интереси, проевропеизам | international = | european = | colours = сина | headquarters = [[Мала Речица]] | seats1_title = [[Собрание на Република Македонија|Собрание]] | seats1 = {{Infobox political party/seats|15|120|hex=#190165}} | seats2_title = [[Општини во Македонија|Општини]] | seats2 = {{Infobox political party/seats|11|80|hex=#190165}} | website = [https://www.bdi.mk bdi.mk] }} '''Демократска унија за интеграција''', скратено '''ДУИ''' (на {{Lang-sq|Bashkimi Demokratik për Integrim}}, скратено ''BDI'') — [[Список на политички партии во Македонија|македонска политичка партија]] која ги застапува интересите на [[Албанците во Македонија]]. Таа е најголемата етнички албанска политичка партија и трета најголема политичка партија во државата. Партијата е основана на 5 мај 2002 година, следствено на самоукинувањето на [[Ослободителна народна армија|Ослободителната народна армија]] (ОНА), милитантна организација која била иницијатор на [[Воен конфликт во Македонија, 2001|вооружениот конфликт во Македонија во 2001 година]]. Водачот на ОНА, [[Али Ахмети]], е претседател на партијата од нејзиното основање. ==Изборно минато== === Парламентарни избори === На [[Македонски парламентарни избори (2002)|парламентарните избори во 2002 година]] партијата освоила 12.1% од гласовите или 70% од албанското гласачко тело и 16 од 120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] и го презела профилот – најголема етнички албанска политичка партија во државата. Од 2002 до 2006 година ДУИ учествувала во владејачката коалиција заедно со [[Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] (СДСМ) и [[Либерално-демократска партија (Македонија)|Либерално-демократската партија]] (ЛДП). На [[Македонски парламентарни избори (2006)|парламентарните избори во 2006 година]] партијата оформила коалиција со [[Партијата за демократски просперитет]] (ПДП) и [[Демократска лига на Бошњаците|Демократската лига на Бошњаците]]. Оваа коалиција добила 12.2% од гласовите и 16 собраниски места. Иако ДУИ освоила најголем број на собраниски места меѓу етнички албанските партии, тринаесет, имајќи предвид дека нејзините владини партнери ги загубиле изборите, таа не била поканета да учествува во новата влада од страна на новоизбраниот премиер [[Никола Груевски]]. Нејзиното место го зазела втората по големина албанска политичка партија, [[Демократската партија на албанците|Демократската партија на Албанците]] (ДПА). Сепак, по предвремените [[Македонски парламентарни избори (2008)|парламентарни избори во 2008 година]], ДУИ се вратила во владата во коалиција со [[ВМРО ДПМНЕ|ВМРО-ДПМНЕ]] на Груевски. На [[Македонски парламентарни избори (2011)|парламентарните избори во 2011 година]] ДУИ добила 10.2% од гласовите, освојувајќи 15 места, 3 места помалку од претходните избори. Најдобриот изборен резултат на ДУИ следувал на [[Македонски парламентарни избори (2014)|парламентарните избори во 2014 година]] кога добила 153,646 гласови или 14.2%, освојувајќи 19 собраниски места, но го добила најлошиот резултат две години подоцна на предвремените [[Македонски парламентарни избори (2016)|парламентарни избори во 2016 година]], одржани за време на [[Политичка криза во Македонија (2015-2017)|политичката криза во Македонија]], кога добила 86,796 гласови или 7.5%. ===Претседателски избори=== Ниеден кандидат на ДУИ не успеал да се квалификува во вториот круг на претседателските избори во Република Македонија. Партијата имала свои кандидати за претседател на [[Македонски претседателски избори (2004)|изборите во 2004]] и [[Македонски претседателски избори (2009)|2009]]. На изборите во 2004 година, ДУИ го избрала [[Гзим Острени]] за свој кандидат за претседател кој освоил 134.208 гласови односно 14,8% од вкупниот број на гласови. На претседателските избори во 2009 година партијата го кандидирала [[Агрон Буџаку]] кој освоил 73.629 гласови односно 7,46% од вкупниот број на гласови ==Финансиски извештаи== Според завршната сметка на партијата, во 2016 година таа остварила приходи во износ од 378.500 евра (48.500 евра од членарини и донации), а нејзините приходи во 2015 година биле 563.500 евра (235.500 евра од членарини и донации). Притоа, најголем дел од приходите биле остварени врз основа на членарини и донации (718.000 евра). Од друга страна, вкупните расходи на ДУИ во 2016 година изнесувале 334.000 евра, а вредноста на имотот на партијата била 3.995.500 евра.<ref>Влатко Стојановски, „ВМРО-ДПМНЕ трупа недвижности, а ДУИ собира сè помалку донации!“, ''Фокус'', број 1124, 21 април 2017, стр. 18-22.</ref> ==Резултати од парламентарни избори== {|class=wikitable |- !Година на избори !Водач !Број на гласови !% на гласови !Број на мандати !+/– !Влада |- ![[Македонски парламентарни избори (2002)|2002]] |[[Али Ахмети]] |145,615 |12.18 |{{composition bar|16|120|hex=#344b9b}} |bgcolor="lightgrey"| |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2006)|2006]] |[[Али Ахмети]] |113,522 |12.12 |{{composition bar|17|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 1 |{{no2|Опозиција}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2008)|2008]] |[[Али Ахмети]] |126,522 |12.82 |{{composition bar|18|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 1 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2011)|2011]] |[[Али Ахмети]] |115,092 |10.24 |{{composition bar|15|123|hex=#344b9b}} |{{decrease}} 3 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2014)|2014]] |[[Али Ахмети]] |153,646 |13.71 |{{composition bar|19|123|hex=#344b9b}} |{{increase}} 4 |{{yes2|[[ВМРО-ДПМНЕ]]-ДУИ}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2016)|2016]] |[[Али Ахмети]] |86,796 |7.28 |{{composition bar|10|120|hex=#344b9b}} |{{decrease}} 9 |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ-[[АА]]}} |- ![[Македонски парламентарни избори (2020)|2020]] |[[Али Ахмети]] |104,699 |11.48 |{{composition bar|15|120|hex=#344b9b}} |{{increase}} 5 |{{yes2|[[СДСМ]]-ДУИ-[[ДПА]]}} |} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== *[http://www.bdi.mk/mk/index.php Официјална страница на ДУИ] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120711074555/http://www.bdi.mk/mk/index.php |date=2012-07-11 }} {{mk}} {{Македонски политички партии}} [[Категорија:ДУИ| ]] [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2002 година во Македонија]] jip9wzd12yf40tkajxdv8ve5dkqnx51 0 5868 5195903 5123990 2024-04-25T13:18:27Z 92.55.82.126 dsa wikitext text/x-wiki [[Податотека:Томе Арсовски.jpg|мини|десно|Томе Арсовски]] '''Томе Арсовски''' ({{роден во|Косовска Митровица}}, {{роден на|23|септември|1928}} - {{починал во|Скопје}}, {{починал на|22|април|2007}}) — македонски [[поет]], [[раскажувач]], [[романописец]], драмски автор. ==Животопис== Завршил [[Филолошки факултет-Скопје|Филолошки факултет]] во [[Скопје]], на насоката по [[славистика]] ([[руски јазик]] и [[Руска книжевност|литература]]). Работел над 30 години како [[драматург]] во [[Македонска радио-телевизија|Македонската радио-телевизија]]. Бил претседател на [[Друштво на писателите на Македонија|Друштвото на писателите на Македонија]], каде членувал од [[1959]] година. Во еден мандат бил и претседател на Македонската писателска асоцијација.<ref>Македонски писатели, Друштво на писатели на Македонија, 2004, стр. 30.</ref> == Творештво == Арсовски е најпознат како [[Драмска уметност|драмски]] писател — тој е автор на повеќе од 20 драми. Во неговите дела постои широка лепеза на теми и мотиви.<ref>Георги Сталев (приредувач), ''Современи македонски раскажувачи, избор''. Скопје: Детска радост, Култура, Македонска книга, Мисла и Наша книга, 1990, стр. 81.</ref> ==Библиографија== * ''Грст смеа'' (поезија, 1958) * ''Александра'' (драма, 1958) * ''Празник на птиците'' (драмска етида, 1959) * ''Непребол'' (поема, 1961) * ''[[Парадоксот на Диоген]]'' (драма, 1961) * ''Грст среќа'' (телевизиска драма, 1962) * ''Матурска вечер'' (драма, 1964) * ''Стотиот чекор'' (телевизиска драма, 1964) * ''Обрачи'' (драма, 1965) * ''Грдиот Нарцис'' (телевизиска драма, 1964) * ''Бумеранг'' (комедија, 1969) * ''Чекор до есента'' (драма, 1969) * ''Коктел за четворица'' (телевизиска драма, 1970) * ''Парадоксални раскази'' (раскази, 1972) * ''Залез над езерската земја'' (телевизиска драмска серија, 1973) * ''Убавината чекори сама'' (комедија, 1974) * ''Скок преку кожа'' (драма, 1976) * ''Исповед на таксистот'' (монодрама, 1979) * ''Излез во случај на опасност'' (драми, 1989) * ''Благиот допир на љубовта'' (драма, 1984) * ''Патување во Таџетакомо'' (роман за деца, 1980) * ''Зена, ќерка на ѕвездите'' (роман за деца, 1988) * ''Арис или прва љубов'' (роман за деца, 1989) * ''Климент Охридски'' (историски роман, 1989) * ''Кристална планета'' (роман за деца, 1990) * ''Куќа на четири ветра'' (роман, 1991) * ''Смешни и превртени песни'' (поезија за деца, 1991) * ''Петтиот ветар'' (раскази, 1992) * ''Подводен град'' (роман за деца и млади, 1993) * ''Телефонот е во прекин'' (роман за млади, 1993) * ''Диско - штурец'' (поезија за деца, 1993) * ''Супер девојче'' (роман за млади, 1994) * ''Нешто убаво ми се случува'' (роман, 1996) * ''Пурпурно поле'' (поема, 1996) * ''Дедо Мраз и феферони'' (комедија за деца, 1997) * ''Марко Крале и Феферона'' (весела сценска игра за деца, 1997) * ''Дарко Фокси спиди Гонсалес'' (весела сценска игра за деца, 1998) * ''Жената со птичја глава'' (раскази, 2000) == Награди == * [[Награда „11 Октомври“|„11 Октомври“]] * [[Награда „13 Ноември“|„13 Ноември“]] (за животно дело) * „Златно перо“ * „Кочо Рацин“ на Културно-просветната заедница на Македонија и на Авторско-правната агенција на Македонија * [[Награда „Св. Климент Охридски“|„Климент Охридски“]] == Наводи == {{наводи}} {{Македонија-писател-никулец}} {{Македонска книжевност}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Арсовски, Томе}} [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Македонски поети]] [[Категорија:Македонски романописци]] [[Категорија:Македонски преведувачи]] [[Категорија:Членови на ДПМ]] [[Категорија:Луѓе од Косовска Митровица]] [[Категорија:Луѓе од Скопје]] [[Категорија:Луѓе од Кавадарци]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] hh0z020dbj1kmyrpkb148jiqd1cb6tl 0 7908 5196022 5179665 2024-04-25T18:33:23Z 146.255.75.213 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за светец |name=Св. Наум Охридски Чудотворец |birth_date=ок. [[830]] |death_date={{починал на|23|декември|910}} |feast_day=[[20 мај]] ([[Грегоријански календар]]), [[3 јули]] ([[Јулијански календар]]) и [[23 декември]] (Грегоријански календар), [[5 јануари]] (Јулијански календар) |venerated_in=[[Православие|Источната православна црква]] |image=SaintNaum.jpg |imagesize=250px |caption=Икона на св. Наум Охридски |birth_place= |death_place= [[Охрид]], [[Прво Бугарско Царство]] (денес [[Македонија]]) |titles= |beatified_date= |beatified_place= |beatified_by= |canonized_date= |canonized_place= |canonized_by= |attributes= |patronage= |major_shrine= |suppressed_date= |issues= |prayer= |prayer_attrib= }} '''Свети Наум Охридски Чудотворец''' (о. [[830]] - [[23 декември]] [[910]]) — [[Среден век|средновековен]] научник, [[писател]], учител, и еден од основоположниците на [[Словенска писменост|словенската писменост]] и [[Македонска книжевност|македонската писменост]] и просвета. Денес неговитне мошти се изложени во по него наречениот манастир [[Манастир Свети Наум|„Св. Наум“]].стојчо радовишанецот ==Животопис== [[Податотека:Св Наум.JPG|мини|лево|Манастирот „Св. Наум Охридски“ на брегот на [[Охридското Езеро]]]] Св. Наум потекнувал од богати и побожни родители, а поради љубовта кон [[христијанство]]то, тој се откажал од наследството и се замонашил. Тој бил најмладиот ученик на [[Св. Кирил и Методиј|светите Кирил и Методиј]]. Со нив, тој учествувал во [[Моравска мисија|Моравската мисија]], а го ширел [[христијанство]]то и во [[Панонија]], [[Девол]], [[Илирик]] и други краишта. По завршувањето на Моравската мисија, тој заминал во [[Прво Бугарско Царство|Првото Бугарско Царство]], каде го поминал остатокот од својот живот. Првично тој живеел во престолнината [[Велики Преслав]], каде се приклучил во работата на [[Преславската книжевна школа]]. Подоцна Наум заминал во [[Охрид]], каде му се приклучил на св. Климент во работата на [[Охридската книжевна школа]].<ref name="XIX 2015">Блаже Миневски, „Чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 24.</ref> Св. Наум бил еден од основачите на [[Преславска книжевна школа|Преславската книжевна школа]], каде работел како учител од [[886]] до [[893]] година. Како еден од најдаровитите ученици на браќата [[Св. Кирил и Методиј|Кирил и Методиј]], во [[893]] година, кога [[Свети Климент Охридски|Климент]] бил назначен од бугарскиот цар [[Борис I]] за [[Словени|словенски]] [[епископ]] во [[Дебрца|Дрембица]] и [[Белград (Албанија)|Велика]], на неговото учителско место во [[Кутмичевица]] бил назначен св. Наум Охридски, кој раководел со Охридската школа во текот на седум години, а во [[900]] година се повлекол во [[манастир]]от посветен на [[Архангел Михаил|свети Архангел Михаил]]. Во манастирот, св. Наум собрал големо [[монах|монашко]] братство.<ref name="XIX 2015"/> Познато е дека се занимавал со [[Литература|литературна дејност]], но неговите текстови сè уште не се идентификувани. Од двете кратки житија, напишани на [[црковнословенски јазик]], се гледа дека бил голем учител, просветител, кој се разбира во [[Народна медицина|народната медицина]] и толерантно ги водел црковните работи. На св. Наум Охридски му се припишуваат делата: * [[Канонот за апостолот Андреј]]; и * [[Канонот за пренесување на моштите на Јован Златоуст]]. Свети Наум Охридски Чудотворецот починал на [[23 декември]] [[910]] година, во манастирот „Свети Наум“, на возраст од 80 години и бил погребан лично од св. Климент во манастирската црква.<ref name="XIX 2015"/> ==Култот на св. Наум== [[Податотека:Seven Saints (Седмочисленици, Св Наум).jpg|мини|300п|Светите Седмочисленици од црквата на манастирот Св Наум, Охрид, 1806]] Набрзо по смртта, Наум бил канонизиран за [[светец]], поради чудата кои се случувале на неговиот [[гроб]] и во манастирот, а култот за него започнал да се шири во [[Македонија]], како и во [[Бугарија]], [[Албанија]] и [[Грција]]. Во посланието на [[Архиепископ Охридски Јосиф|охридскиот архиепископ Јосиф]] од [[21 мај]] [[1740]] година се вели дека „чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“. Сепак, првите легенди и преданија за неговите чуда биле објавени во втората половина на [[19 век]]. Во [[1925]] година, српскиот епископ во [[Охрид]], владиката Николај, издал книшка со триесет чуда, преданија и кажувања за св. Наум, пишувајќи дека „Св. Наум е почитуван и живее како опомена и совест во душите на луѓето“. Во една легенда се вели дека охридскиот цар му го изградил манастирот на св. Наум, додека во друга легенда, запишана од [[Бранислав Нушиќ]], се вели дека манастирот бил царски дворец кој св. Наум го добил како подарок за излекувањето на царската ќерка.<ref>Блаже Миневски, „Чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 25.</ref> ==Свети Наум како мотив во уметноста== [[Податотека:Св. Наум-Охрид.jpg|мини|Споменикот на Св. Наум Охридски во центарот на Охрид]] * „Послушај како чука срцето на свети Наум“ - песна на македонскиот поет Наум Целакоски од 1963 година.<ref>Наум Целакоски, ''Пролог'', 1998, стр. 23.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Македонска книжевност}}{{Седмочисленици}}{{Симболи на Македонија}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Наум, Охридски}} [[Категорија:Свети Наум Охридски| ]] [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Македонски светци]] [[Категорија:Основоположници на словенската писменост]] [[Категорија:Основоположници на македонската писменост]] [[Категорија:Светци од средновековен Охрид]] [[Категорија:Преславска книжевна школа]] [[Категорија:Православни светци]] [[Категорија:Чудотворци]] [[Категорија:Несигурна година на раѓање]] [[Категорија:Христијански светци од 10 век]] 4rbs95slzok5s0wochkcp96w7y3c45f 5196025 5196022 2024-04-25T18:38:14Z Gurther 105215 Откажано уредувањето [[Special:Diff/5196022|5196022]] на [[Special:Contributions/146.255.75.213|146.255.75.213]] ([[User talk:146.255.75.213|разговор]]) wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за светец |name=Св. Наум Охридски Чудотворец |birth_date=ок. [[830]] |death_date={{починал на|23|декември|910}} |feast_day=[[20 мај]] ([[Грегоријански календар]]), [[3 јули]] ([[Јулијански календар]]) и [[23 декември]] (Грегоријански календар), [[5 јануари]] (Јулијански календар) |venerated_in=[[Православие|Источната православна црква]] |image=SaintNaum.jpg |imagesize=250px |caption=Икона на св. Наум Охридски |birth_place= |death_place= [[Охрид]], [[Прво Бугарско Царство]] (денес [[Македонија]]) |titles= |beatified_date= |beatified_place= |beatified_by= |canonized_date= |canonized_place= |canonized_by= |attributes= |patronage= |major_shrine= |suppressed_date= |issues= |prayer= |prayer_attrib= }} '''Свети Наум Охридски Чудотворец''' (о. [[830]] - [[23 декември]] [[910]]) — [[Среден век|средновековен]] научник, [[писател]], учител, и еден од основоположниците на [[Словенска писменост|словенската писменост]] и [[Македонска книжевност|македонската писменост]] и просвета. Денес неговите мошти се изложени во по него наречениот манастир [[Манастир Свети Наум|„Св. Наум“]]. ==Животопис== [[Податотека:Св Наум.JPG|мини|лево|Манастирот „Св. Наум Охридски“ на брегот на [[Охридското Езеро]]]] Св. Наум потекнувал од богати и побожни родители, а поради љубовта кон [[христијанство]]то, тој се откажал од наследството и се замонашил. Тој бил најмладиот ученик на [[Св. Кирил и Методиј|светите Кирил и Методиј]]. Со нив, тој учествувал во [[Моравска мисија|Моравската мисија]], а го ширел [[христијанство]]то и во [[Панонија]], [[Девол]], [[Илирик]] и други краишта. По завршувањето на Моравската мисија, тој заминал во [[Прво Бугарско Царство|Првото Бугарско Царство]], каде го поминал остатокот од својот живот. Првично тој живеел во престолнината [[Велики Преслав]], каде се приклучил во работата на [[Преславската книжевна школа]]. Подоцна Наум заминал во [[Охрид]], каде му се приклучил на св. Климент во работата на [[Охридската книжевна школа]].<ref name="XIX 2015">Блаже Миневски, „Чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 24.</ref> Св. Наум бил еден од основачите на [[Преславска книжевна школа|Преславската книжевна школа]], каде работел како учител од [[886]] до [[893]] година. Како еден од најдаровитите ученици на браќата [[Св. Кирил и Методиј|Кирил и Методиј]], во [[893]] година, кога [[Свети Климент Охридски|Климент]] бил назначен од бугарскиот цар [[Борис I]] за [[Словени|словенски]] [[епископ]] во [[Дебрца|Дрембица]] и [[Белград (Албанија)|Велика]], на неговото учителско место во [[Кутмичевица]] бил назначен св. Наум Охридски, кој раководел со Охридската школа во текот на седум години, а во [[900]] година се повлекол во [[манастир]]от посветен на [[Архангел Михаил|свети Архангел Михаил]]. Во манастирот, св. Наум собрал големо [[монах|монашко]] братство.<ref name="XIX 2015"/> Познато е дека се занимавал со [[Литература|литературна дејност]], но неговите текстови сè уште не се идентификувани. Од двете кратки житија, напишани на [[црковнословенски јазик]], се гледа дека бил голем учител, просветител, кој се разбира во [[Народна медицина|народната медицина]] и толерантно ги водел црковните работи. На св. Наум Охридски му се припишуваат делата: * [[Канонот за апостолот Андреј]]; и * [[Канонот за пренесување на моштите на Јован Златоуст]]. Свети Наум Охридски Чудотворецот починал на [[23 декември]] [[910]] година, во манастирот „Свети Наум“, на возраст од 80 години и бил погребан лично од св. Климент во манастирската црква.<ref name="XIX 2015"/> ==Култот на св. Наум== [[Податотека:Seven Saints (Седмочисленици, Св Наум).jpg|мини|300п|Светите Седмочисленици од црквата на манастирот Св Наум, Охрид, 1806]] Набрзо по смртта, Наум бил канонизиран за [[светец]], поради чудата кои се случувале на неговиот [[гроб]] и во манастирот, а култот за него започнал да се шири во [[Македонија]], како и во [[Бугарија]], [[Албанија]] и [[Грција]]. Во посланието на [[Архиепископ Охридски Јосиф|охридскиот архиепископ Јосиф]] од [[21 мај]] [[1740]] година се вели дека „чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“. Сепак, првите легенди и преданија за неговите чуда биле објавени во втората половина на [[19 век]]. Во [[1925]] година, српскиот епископ во [[Охрид]], владиката Николај, издал книшка со триесет чуда, преданија и кажувања за св. Наум, пишувајќи дека „Св. Наум е почитуван и живее како опомена и совест во душите на луѓето“. Во една легенда се вели дека охридскиот цар му го изградил манастирот на св. Наум, додека во друга легенда, запишана од [[Бранислав Нушиќ]], се вели дека манастирот бил царски дворец кој св. Наум го добил како подарок за излекувањето на царската ќерка.<ref>Блаже Миневски, „Чудата и благодатите на свети Наум биле побројни од ѕвездите на небото“, ''Дневник'', година XIX, број 5806, петок, 3 јули 2015, стр. 25.</ref> ==Свети Наум како мотив во уметноста== [[Податотека:Св. Наум-Охрид.jpg|мини|Споменикот на Св. Наум Охридски во центарот на Охрид]] * „Послушај како чука срцето на свети Наум“ - песна на македонскиот поет Наум Целакоски од 1963 година.<ref>Наум Целакоски, ''Пролог'', 1998, стр. 23.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Македонска книжевност}}{{Седмочисленици}}{{Симболи на Македонија}} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Наум, Охридски}} [[Категорија:Свети Наум Охридски| ]] [[Категорија:Македонски писатели]] [[Категорија:Македонски светци]] [[Категорија:Основоположници на словенската писменост]] [[Категорија:Основоположници на македонската писменост]] [[Категорија:Светци од средновековен Охрид]] [[Категорија:Преславска книжевна школа]] [[Категорија:Православни светци]] [[Категорија:Чудотворци]] [[Категорија:Несигурна година на раѓање]] [[Категорија:Христијански светци од 10 век]] t62vkvhusg6j2346mco0udfm5rwotzo 0 8474 5196114 5183535 2024-04-26T07:26:47Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за Општина Гази Баба wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> | name = Општина Гази Баба | settlement_type = [[Општини во Македонија|Општина]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Flag of Gazi Baba Municipality, North Macedonia.svg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = Coat of arms of Gazi Baba Municipality.svg | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = {{Македонија општини OSM map}} | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Држава | subdivision_name = [[Македонија]] | seat = [[Гази Баба (населба)|Гази Баба]] | parts_type = Населени места | parts_style = 14 | p1 = градските населби: [[Автокоманда]], [[Гази Баба (населба)|Гази Баба]], [[Маџари]], [[Ченто (населба)|Ченто]], [[Стајковци]], како и селата: [[Брњарци]], [[Булачани]], [[Виниче]], [[Село Гоце Делчев|Гоце Делчев]], [[Идризово]], [[Инџиково]], [[Јурумлери]], [[Раштак]], [[Смилковци]], [[Страчинци]], [[Трубарево]] и [[Црешево]] | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = Градоначалник | leader_name = [[Бобан Стефковски]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = 110,86 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="попис2021">{{наведена мрежна страница|url=https://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie.aspx?rbrtxt=146|title=Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Северна Македонија, 2021 - прв сет на податоци|publisher=[[Државен завод за статистика на Македонија]]|language=македонски|accessdate=30 март 2022}}</ref> | population_total = 69626 | population_as_of = 2021 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Средноевропско време|CET]] | utc_offset1 = +01:00 | timezone1_DST = [[Средноевропско летно време|CEST]] | utc_offset1_DST = +02:00 | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = [[Повикувачки броеви во Македонија|Повикувачки број]] | area_code = +02 | iso_code = | blank_name = [[Автомобилски регистарски таблички во Македонија|Регистарски таблички]] | blank_info = SK | website = {{URL|http://www.gazibaba.gov.mk/}} | footnotes = }} [[Податотека:Gazi Baba Municipality.svg|мини|десно|280п|Карта на одделните населени места во Општина Гази Баба. Урбаните подрачја опфаќаат градски населби кои не се прикажани на картата.]] '''Општина Гази Баба''' — [[општина]] во источниот дел на [[Град Скопје]]. == Име == Името на Општина Гази Баба доаѓа од тогаш познатиот османлиски поет [[Ашик Челеби]] наречен „Гази Баба“ кој живеел во периодот на XVI век и, меѓу останатите места, служел како [[кадија]] во Скопје. Неговото турбе кое се наоѓало во оваа општина е оштетено од Скопскиот земјотрес од 1963 г. и останало во урнатини. == Географија == Се наоѓа во северниот дел на Р Македонија и се простира во источниот дел од скопската котлина и градот Скопје. Поголемиот дел од територијата во централниот, југозападниот и јужниот дел се наоѓа во рамница под обработлива површина (65% од вкупната територија) со неколку височини, во северниот дел од општината кај паркот шума Гази Баба и во централниот дел во месноста [[Камник]], и планински дел ([[Скопска Црна Гора]]) во источниот дел од општината. Се граничи со скопските општините: на север со [[Општина Бутел|Бутел]] и [[Општина Чаир|Чаир]], на запад со [[Општина Центар|Центар]] и [[Општина Аеродром|Аеродром]], на југ со [[Општина Илинден|Илинден]] и [[Општина Петровец|Петровец]], и на исток со [[Општина Арачиново|Арачиново]] и [[Општина Липково|Липково]]. Пречникот на простирање на Општината исток-запад изнесува 10 км, а север-југ 15 км. Површина: 92км², голем дел од таа површина припаѓа на руралниот дел од општината, со 65% обработливо земјиште од вкупното земјиште на територијата на Општина Гази Баба. == Историја == Просторот на кој се протега општината, со своите географски и стратешки обележја, се среќава низ речиси сите епохи. Откривањето на археолошкото наоѓалиште [[Тумба Маџари]] од младото камено време (неолит), укажува на фактот дека на овие простори се живеело и се творело од самиот почеток на човештвото. Од наодите откриени во населбата се истакнуваат керамички модели на куќи оформени во вид на фигура на жена, кои во современото живеење на Општина Гази Баба стануваат дел од идентитетот и симболите на општината. Подоцна низ вековите, територијата на која се протега денешната општина била препознатлива и како место кое изобилува со верски објекти и богати извори на вода. Од современата историја на Општина Гази Баба за одбележување е повторното нејзино формирање на [[3 ноември]] [[1976]] година, со што станува конститутивна организациона единица на градот Скопје. Од тогаш тој ден претставува патронен празник на општината. Со осамостојувањето на Република Македонија Општина Гази Баба станува дел од главниот град на земјата и негова комуникациска и сообраќајна порта. == Стопанство == Општина Гази Баба е најголемата индустриска зона на градот Скопје и Република Македонија, и на нејзина територија се создава третина од општествениот производ на Република Македонија. Бруто-домашниот производ по жител изнесува 11.964 USD (според попис од 2002г.). Квалитетно земјиште, поволна сообраќајна положба и вкупна комунална инфраструктура, стручна работна сила, научни, образовни, здравствени и други институции, потоа традиција во одвивање на одделни дејности, како и големината и квалитетот на економската структура, се битни потенцијали во развојната стратегија на Општина Гази Баба како дел од градот Скопје. == Демографија == Според пописот од 2002 г.<ref name="ДЗС">{{наведена мрежна страница|url=http://makstat.stat.gov.mk/PXWeb/pxweb/mk/MakStat/MakStat__Naselenie__ProcenkiNaselenie/126_Popis_Ops_NasPolStar3112_mk.px/table/tableViewLayout2/?rxid=46ee0f64-2992-4b45-a2d9-cb4e5f7ec5ef|title=Население во Република Македонија на 31.12 по специфични возрасни групи, по пол, по општини, по години|publisher=[[Државен завод за статистика на Република Македонија]]|accessdate=2 мај 2018}}{{Мртва_врска|date=May 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> општината брои 72.222 жители, и со тоа е една од поголемите општини по населеност во земјата. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" !width="100px"|Народ!! width="100px" | Број!! width="100px" |Удел (%) |- | [[Македонци]] | 53.497 | 73,7 |- | [[Албанци]] | 12.502 | 17,2 |- | [[Турци]] | 606 | 0,8 |- | [[Роми]] | 2.082 | 2,9 |- | [[Власи]] | 236 | 0,3 |- | [[Срби]] | 2.097 | 2,9 |- | [[Бошњаци]] | 710 | 1,0 |- |останати | 887 | 1,2 |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Вера''' | '''Вкупно''' |- | [[Православието во Македонија|православни]] | '''54.637''' |- | [[Исламот во Македонија|муслимани]] | 15.968 |- | [[Католицизмот во Македонија|католици]] | 248 |- | [[Протестантството во Македонија|протестанти]] | 14 |- | останати | 1.750 |- |} {| class="wikitable sortable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" | '''Јазик''' | '''Говорници''' |- |[[Македонски јазик|македонски]] | '''54.664''' |- |[[Албански јазик|албански]] | 12.665 |- |[[Турски јазик|турски]] | 532 |- |[[Ромски јазик|ромски]] | 2.060 |- |[[Влашки јазик|влашки]] | 147 |- |[[Српски јазик|српски]] | 1.429 |- |[[Босански јазик|бошњачки]] | 492 |- | останати | 628 |- |} Демографската структура на општината според етничката припадност: Македонци 73,5%, Албанци 17,3%, Срби 2,9%, Роми 2,9%, Турци 0,8%, Власи 0,3%, и останати 1,3%. Просечна возраст: На населението е 32,9 години, до 20 години 31,3 %, до 40 години 62,6%, 60 години и повеќе 10,3%. == Општествени установи == == Самоуправа и политика == Во 2017 година, општината Гази Баба имала вкупно 1.018 вработени, од кои 109 биле вработени во општинската администрација, а останатите во општинските јавни [[Претпријатие|претпријатија]].<ref>„Мора ли Шилегов да прима 101 нов работник, кога на располагање има 7.620?“, ''Скопско Ехо'', бр. 75, 7.6.2018, стр. 4-5.</ref> Градоначалник на општина Гази Баба е [[Борис Георгиевски]] од редовите на [[СДСМ]]. Тој бил избран на [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори од 2017 година]] за мандат од четири години.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sec.mk/zakluchok-za-konechnost-na-rezultati-od-glasanjeto-vo-vtoriot-krug-na-lokalnite-izbori-2017/|title=Заклучок за конечност на резултати од гласањето во вториот круг на Локалните избори 2017|last=|first=|date=|work=[[Државна изборна комисија на Македонија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=3 декември 2017}}</ref> Советот на општина Гази Баба е составен од 27 члена. Според последните локални избори од 2017 година, членовите на советот според политичката припадност за мандатот 2017-2021 се: [[File:Council of Gazi Baba Municipality 2017.svg|thumb|300px|center|{{легенда|#C22E0A|ВМРО-ДПМНЕ: 14 места}} {{легенда|#2212FF|СДСМ: 12 места}} {{легенда|#000000|БЕСА: 1 место}}]] == Културни и природни знаменитости == ==Збратимени општини== * {{знамеикона|Турција}} [[Газиантеп]], [[Турција]] * {{знамеикона|Бугарија}} [[Искар]], [[Бугарија]] * {{знамеикона|Турција}} [[Усќудар]], [[Турција]] * {{знамеикона|Словенија}} [[Велење]], [[Словенија]] == Редовни настани == == Личности == == Култура и спорт == ФК Скопје ФК Маџари јуниор == Иселеништво == == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рв|Gazi Baba Municipality}} * [http://www.gazibaba.gov.mk/mk Портал на Општина Гази Баба] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200428173046/http://www.gazibaba.gov.mk/mk |date=2020-04-28 }} * [http://abv.mk/company.aspx?id=15570 Општина Гази Баба во „АБВ - деловен именик“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160306081523/http://www.abv.mk/company.aspx?id=15570 |date=2016-03-06 }} {{Општина Гази Баба}} {{Општини во Република Македонија}} [[Категорија:Општина Гази Баба| ]] [[Категорија:Општини во Македонија|Гази Баба]] [[Категорија:Општини во Град Скопје|Гази Баба]] [[Категорија:Скопски Регион]] ceql52o7bagr9vjetgobx68icj1qjor 0 10876 5196041 5164865 2024-04-25T19:44:26Z Ehrlich91 24281 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Органџали | слика = Поглед на Органџали 2.jpg | големина на слика = 300п | опис = Воздушен поглед на селото Органџали | општина = {{општинскигрб|Општина Дојран}} | регион = {{грб|Југоисточен Регион}} | област = [[Беласица]] | население = 0 | година = 2021 | поштенски број = 2461 | повикувачки број = 034 | надморска височина = | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=17 | lat_sec=47 | lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=42 | lon_sec=15 | слава = | мрежно место = | карта = Органџали во Општина Дојран.svg }} '''Органџали''' — село во [[Општина Дојран]], во областа [[Беласица]], во југоисточниот дел на [[Македонија]]. == Географија и местоположба == Селото се наоѓа на крајниот северен дел на територијата на [[Општина Дојран]], чиј атар нашироко се допира со [[Општина Валандово|Општината Валандово]] и областа [[Бојмија]]. Селото е ридско, на надморска височина од 340 метри. Има полјоделско-шумарска функција.<ref>Енциклопедија на селата во Република Македонија, Митко Панов, стр.221</ref> Оддалечено е 13 километри источно од [[Валандово]] и 32 километри северно од општинскиот центар [[Стар Дојран]]. == Историја == == Стопанство == == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|230 |1953|216 |1961|171 |1971|11 |1981|12 |1991|21 |1994|22 |2002|21 |2021|0 }} Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) во 1900 година во Органџали живееле 420 жители, сите [[Турци]].<ref name=":0">Кѫнчовъ, Василъ. Македония. Етнография и статистика. София, Българското книжовно дружество, 1900. ISBN 954430424X. с. 163.</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 100 [[Македонци]] и 100 [[Турци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_40_40-41_VODENA_(EDESSA)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото има 21 жител, сите [[Турци]].<ref>[http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002 - Книга X]</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители. {{Пописи|420|—|230|216|171|11|12|21|22|21|0}} == Општествени установи == == Самоуправа и политика == === Избирачко место === Селото е опфатено во избирачкото место бр. 381 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште во [[Куртамзали]]. Во избирачкото место се опфатени населените места: Органџали, [[Куртамзали]], [[Дурутли]], и [[Севендекли]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=8 јануари 2020|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 120 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1566|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102175159/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1566|archive-date=2020-01-02|dead-url=|accessdate=8 јануари 2020|url-status=dead}}</ref> == Културни и природни знаменитости == == Редовни настани == == Личности == == Култура и спорт == == Иселеништво == == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{рвр-авто}} {{Македонија-гео-никулец}} {{Општина Дојран}} [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Дојрански села]] [[Категорија:Села во Општина Дојран]] [[Категорија:Беласица]] [[Категорија:Органџали| ]] [[Категорија:Раселени села во Македонија]] lw8cwehrtl8y7vw0d70411ima3zavtr 0 11395 5196192 5173898 2024-04-26T09:36:22Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за Добрушево wikitext text/x-wiki :''За истоимената поранешна општина, видете [[Општина Добрушево]].'' {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Добрушево | слика = Панорама на Добрушево 2.jpg | големина на слика = 300п | опис = Поглед на сретселото на Добрушево | општина = {{општинскигрб|Општина Могила}} | регион = {{грб|Пелагониски Регион}} | област = [[Пелагонија]] | население = 521 | година = 2002 | поштенски број = 7215 | повикувачки број = 047 | надморска височина = 584 | lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=10 | lat_sec=7 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=28 | lon_sec=57 | слава = [[Вознесение Христово|Спасовден]] | мрежно место = | карта = Добрушево во Општина Могила.svg }} '''Добрушево''' — село во областа [[Пелагонија]], во [[Општина Могила]], во околината на градот [[Битола]]. До [[2004]] година, селото претставувало административно седиште на поранешната [[Општина Добрушево|истоимена општина]], а служи како главно село за останатите села во околината. == Потекло на името == Според легендата, името на селото се поврзува со тоа што прв во месноста се населил некојси Добруш. По него, подоцна било именувано селото.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=88|title=Мој Роден Крај|work=www.mojrodenkraj.com.mk|accessdate=2019-10-26|archive-date=2020-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630022333/http://mojrodenkraj.com.mk/village.php?id=88|url-status=dead}}</ref> == Географија и местоположба == [[Податотека:Панорама на Добрушево.jpg|мини|300п|лево|Панорама на селото]] Селото се наоѓа во [[Пелагонија]], во североисточниот дел на Битолското Поле, во средишниот дел на територијата на [[Општина Могила]], во близина на патот [[Битола]]-[[Прилеп]], а чиј атар се допира со подрачјето на [[Општина Прилеп]]. Сместено е на левиот брег на [[Црна Река]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=26 октомври 2019|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=100}}</ref> Селото е рамничарско, на надморска височина од 594 метри. Од градот [[Битола]], селото е оддалечено 27 километри.<ref name="енциклопедија" /> Добрушево претставува познато село во овој дел од Пелагонија. Се наоѓа на раскрсница на патишта и околу него има плодно земјиште. Поради тоа, селото е богато и развиено.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/oclc/41961345|title=Bitoljsko-Prilepska kotlina : antropogeografska proučavanja|last=Трифуноски|last2=Јован Ф.|date=1998|publisher=Српска академија на науките и уметностите|isbn=8670252678|location=Белград|oclc=41961345}}</ref> Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Карабатица, Метлишта, Слогој, Трска, Ливади, Стара Река, Големи Ливади, Капина, Ќосеница, Коритишта, Брегои, Калчуница, Рупка, Плоча, Прогон, Мртвица, Вирои и Црна Река.<ref name=":0" /> Селото има збиен тип. Одредени делови на селото имаат имиња по главните родови, како Бубреговско, Лисковско или Пупевско Маало.<ref name=":0" /> == Историја == Четири места околу селото се нарекуваат Тумба, каде биле наоѓани вар, плочи и гробишта.<ref name=":0" /> Денешното село не е старо. Најпрвин се населиле членовите на денешниот род Дурашовци. Подоцна се населиле и останатите родови.<ref name=":0" /> Во {{римски|19}} век, селото било дел од [[Битолска каза|Битолската каза]], нахија Пелагонија, во [[Отоманското Царство]]. Вкупно 2 жители на оваа населба се заведени како жртви во [[Втора светска војна|Втората светска војна]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.muzejgenocida.rs/images/ZrtvePub/Mak.pdf|title=Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија.}}</ref> == Стопанство == [[Податотека:Бензинска пумпа во Добрушево.jpg|мини|300п|десно|Бензинска пумпа на претпријатието „[[Макпетрол]]“ во селото]] Атарот зафаќа простор од 16,5&nbsp;км². На него преовладува обработливото земјиште на површина од 1.475 [[хектар]]и, на шумите отпаѓаат 39,7 хектари, а на пасиштата 38,6 хектари. Селото има полјоделска функција.<ref name="енциклопедија" /> == Население == {{Население низ историјата | cols = 2 | graph-pos = bottom |1948|922 |1953|1069 |1961|1183 |1971|1104 |1981|1055 |1991|907 |1994|646 |2002|624 |2021|521 }} Селото се споменува во турските пописни дефтери од 1467/68 година, како дел од Прилепскиот Вилает и имало 150 христијански семејства и 8 неженети христијани.<ref>Турски документи за историјата на македонскиот народ кн.4, Методија Соколоски, д-р Александар Стојановски, Скопје, 1971, стр.60</ref> Според податоците на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) од [[1900]] година, во Добрушево живееле 590 жители, сите [[Македонци]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 237.]</ref> Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Добрушево имало 384 жители, под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref>D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 168-169.</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Добрушево се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 67 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|13}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 650 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Добрушево е големо село, но со намалување на бројот на жители. Во 1961 година селото броело 1.183 жители, додека во 1994 година бројот се намалил на 646 жители, македонско население.<ref name="енциклопедија" /> Според последниот попис од 2002 година, во селото Добрушево живееле 624 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=26 октомври 2019}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 521 жител, од кои 459 [[Македонци]], 2 [[Македонски Албанци|Албанци]], 1 [[Македонски Власи|Влав]], 25 останати и 34 лица без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> {{Пописи|590|384|922|1.069|1.183|1.104|1.055|907|646|624|521}} === Родови === Добрушево е македонско село.<ref name=":0" /> Родови во селото се: ''Дурашовци'' (8 к.), најстар род во селото; ''Тушевци'' (10 к.) и ''Чурлиновци'' (4 к.), порано биле еден род, доселени се однекаде; ''Лисковци'' (17 к.), доселени се од [[Лисолај]]; ''Бубреговци'' (9 к.), доселени се од [[Канатларци]]; ''Пајчевци'' (7 к.), доселени се од [[Мариово|мариовското]] село [[Старавина]]; ''Русевци'' (2 к.), доселени се од [[Мусинци]]; ''Поповци'' (4 к.), доселени се од селото [[Чагор]]. Го знаат следното родословие: Мирче (жив на 81&nbsp;г. во 1950-тите) Тале-Јосиф-Кочо-Поп Илија, основачот на родот кој се доселил; ''Грдановци'' (6 к.), доселени се од селото [[Грдилово (Брод)|Грдилово]], кое сега не постои; ''Пупевци'' (9 к.) и ''Гудевци'' (4 к.), порано биле еден род, доселени се од [[Алинци (Битолско)|Алинци]]; ''Бончевци'' (4 к.), доселени се од [[Бонче]]; ''Нечковци'' (3 к.), доселени се пред 1912 година од Алинци; ''Ношпалци'' (2 к.), доселени се пред 1912 година од [[Ношпал]]; ''Параловци'' (1 к.), доселени се од [[Паралово]] кога и претходните два рода; ''Овчаровци'' (3 к.), доселени се 1912 година од Ношпал; ''Бабајковци'' (1 к.), доселени се од Бонче, во Бонче имаат истоимени роднини; ''Ризановци'' (1 к.), доселени се од Ношпал после 1918 година; ''Чарлинци'' (2 к.), доселени се од [[Горна Чарлија]] после 1918 година и ''Кискаровци'' (2 к.), ''Маргулевци'' (9 к.), ''Смилевци'' (10 к.) и ''Димитровци'' (7 к.), доселени се однекаде. == Општествени установи == [[Податотека:ОУ Браќа Миладиновци во Добрушево.jpg|мини|300п|десно|Централното основно училиште во селото Добрушево]] * [[ОУ „Браќа Миладиновци“ - Добрушево|Централно основно училиште „Браќа Миладиновци“]], во него се изведува настава до деветто одделение на македонски јазик * Пошта ([[Поштенски броеви во Македонија|7215]]) * Амбуланта * Ветеринарна станица * Бензинска пумпа * Дом на културата * Месна заедница == Самоуправа и политика == Селото влегува во рамките на [[Општина Могила]], која била создадена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било седиште на некогашната рурална општина [[Општина Добрушево|Добрушево]]. Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Битола. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Тополчани. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Будаково, во која селото Добрушево, се наоѓале и селата Алинци, Арматуш, Будаково, Горно Чарлија, Далбеговци, Дедебалци, Долна Чарлија, Мусинци, Ношпал, Путурус, Радобор, Трап и Црничани. Во периодот 1950-1952, селото било дел од истоимената општина, во која влегувале селата Горна Чарлија, Долна Чарлија, Добрушево, Мусинци и Ношпал. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 0219 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=26 октомври 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 489 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/52/320|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=26 октомври 2019}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 480 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/mayr/t6/51|title=Локални избори 2021|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20211202105827/https://rezultati.sec.mk/mk/mayr/t6/51|archive-date=2021-12-02|dead-url=|accessdate=17 октомври 2021|url-status=dead}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Црква „Вознесение Христово“ - Добрушево 3.jpg|мини|300п|десно|Поглед на селската црква „Вознесение Христово“]] ;Археолошки наоѓалишта<ref>[[Димче Коцо|Коцо, Димче]] (1996). ''Археолошка карта на Република Македонија''. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069</ref> * [[Ерековски Ливади (Добрушево)|Ерековски Ливади]] — населба од римско време; * [[Плочи (Добрушево)|Плочи]] — населба од римско време; и * [[Селиште (Добрушево)|Селиште]] — некропола од средниот век. ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Вознесение Христово“ - Добрушево|Црква „Вознесение Христово“]] — главната селска црква, потекнува средината на {{римски|19}} век. == Редовни настани == ;Слави<ref name=":1" /> * Спасовден — селска слава; и * Ревија на пејачи-аматери — настан на Денот на трудот, кој има богата традиција и се одржува од 1980 година. == Личности == ;Родени во Добрушево * [[Трајан Митревски]] (1913-1991) — протојереј-ставрофор, професор на Православниот богословски факултет во Скопје; и * [[Архиепископ Охридски и Македонски г.г. Стефан|г.г. Стефан]] (р. 1955 како Стојан Велјановски) — [[архиепископ]] на [[Македонска православна црква|Македонската православна црква]]. * [[Кирил Илиевски]] (1921—1945) партизан == Култура и спорт == Фудбалски клуб „Добрушево“, кој се натпреварува во општинската лига. Клубот бил основан во 1948 година. == Иселеништво == Се знае за следниве иселеници: ''Кековци'' (6 к.) и ''Буклевци'' (4 к.), живеат во [[Могила]]; ''Мијовци'' (2 к.), живеат во [[Долно Агларци]]; ''Чурлиновци'' (4 к.) и ''Секуловци'' (1 к.), кои живеат во [[Дедебалци]]; ''Аспровци'' (3 к.) и ''Измировци'' (2 к.), живеат во [[Алинци (Битолско)|Алинци]]; ''Ќеменовци'' (5 к.), живеат во [[Свето Тодори]]; ''Мустревци'' (4 к.), живеат во [[Мало Рувци]]; ''Мустревци'' (3 к.), живеат во [[Чумово]]; ''Перосановци'' (4 к.), живеат во [[Жабени]]; ''Чаловци'' (4 к.), живеат во [[Трн (село)|Трн]]; ''Добрушевци'' (2 к.), живеат во [[Црнобуки]]; ''Јадилебовци'' (3 к.), живеат во [[Логоварди]]; ''Аспровци'' (1 к.), живеат во [[Мојно]]; ''Смилевци'' (7 к.), живеат во [[Вашарејца]]; ''Грујовци'' (1 к.), живеат во [[Мусинци]]; ''Мурговци'' (5 к.), живеат во [[Путурус]] и ''Чурлиновци'' (3 к.), живеат во [[Ношпал]].<ref name=":0" /> Во поново време, иселувањето се кон градовите [[Битола]] и [[Скопје]], но и во прекуокеанските земји и Европа.<ref name=":1" /> == Галерија == <gallery mode="packed" heights="150px"> Податотека:Игралиште во Добрушево.jpg|Игралиште во селото Податотека:Парк во Добрушево 01.jpg|Парк во селото Податотека:Чешма во Добрушево.jpg|Селската чешма пред поштата Податотека:Парк во Добрушево.jpg|Поглед на паркот Податотека:ОУ Браќа Миладиновци во Добрушево 3.jpg|Училишното игралиште </gallery> == Наводи == {{наводи|2}} == Поврзано == * [[Пелагонија]] * [[Општина Могила]] * [[Битола]] == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Dobruševo}} {{Општина Могила}} [[Категорија:Добрушево| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Битолски села]] [[Категорија:Села во Општина Могила]] soayrx39u5fvgdoltnbj4u5ommje9yr 0 11596 5196190 5178829 2024-04-26T09:32:58Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за Претор wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Претор | слика = Викиекспедиција Преспа 345.jpg | големина на слика = 300п | опис = Поглед кон викенд-населбата на селото и [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]] | општина = {{општинскигрб|Општина Ресен}} | регион = {{грб|Пелагониски Регион}} | област = [[Долна Преспа]] | население = 116 | година = 2002 | поштенски број = 7318 | повикувачки број = 047 | надморска височина = 992 | lat_dir=N | lat_deg=40 | lat_min=58 | lat_sec=46 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=03 | lon_sec=42 | слава = [[Мала Богородица]] | мрежно место = | карта = Претор во Општина Ресен.svg }} '''Претор''' — село во [[Општина Ресен]], во областа [[Долна Преспа]], во околината на градот [[Ресен]], сместено во близина на североисточното крајбрежје на [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]]. == Потекло на името == Во врска со името на ова село, [[Влоѓимјеж Пјанка]] пишува дека е топографско префексално име и објаснува дека коренот „тор“ има повеќе значења (трло, пат, речно корито и друго). Во овој случај ја истакнува веројатноста дека се јавува последното значење: пре - тор (село положено „преку река“) во однос на селото [[Сливница]] (Преторска Река).<ref name="книга" /> Денешниве преторци и нивните предци, името на селото го поврзуваат со поимот „претоварување“ (претовар). Во врска со ова постои предание дека некогаш, кога се пренесувала стока по овие патишта, на ова место се вршело претоварување (претовар, претоар) на карваните и по тој поим подоцна селото го добило името Претор. Покрај ова, постојат и кажувања кои името на селото го доведуваат во врска со латинскиот поим „претор“, кој во Стариот Рим означувал, прво, висок чиновник кој управувал со работите на внатрешниот поредок и правото, а подоцна првенствено претставник на највисоката судска власт. Ова го поткрепуваат со постоењето на повеќе археолошки наоѓалишта од римскиот период.<ref name="книга" /><ref name="ReferenceA">[[Димче Коцо|Коцо, Димче]] (1996). ''Археолошка карта на Република Македонија''. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069</ref> Според историчарот Антолјак, можно е името Претор да настанало по изразите од Самоилово време, со кои била означена царската телесна гарда, која можеби на тоа место имала свој логор.<ref name="книга" /> == Географија и местоположба == Селото е сместено во југозападниот дел на [[Македонија]], на североисточната страна од [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]], во една од западните пазуви на планината [[Баба (планина)|Баба]], односно на нејзиниот разгранок Гарван, од десната страна на патот Макази-[[Маркова Нога]], Селото е оддалечено 12 километри југоисточно од [[Ресен]] и се наоѓа во близина на патот [[Битола]] - Ресен - [[Охрид]]. Сместено е на надморска височина од околу 880 метри.<ref name="книга">{{наведена книга|last=Јовановски|first=Владо|authorlink=Владо Јовановски|title=Населбите во Преспа|url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B5_%D0%B2%D0%BE_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B0.pdf|accessdate=12 јануари 2017|year=2005|publisher=[[Ѓурѓа (Издавачка куќа)|Ѓурѓа]]|location=Скопје|isbn=9789989920554|pages=252-259}}</ref><ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=12 јануари 2017|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|page=244}}</ref> Претор било преместувано во минатото. Како претходна местоположба се спомнува некое место покрај брегот, а можеби и во водите на езерото. Се пренесува дека тоа се случило негде во текот на {{римски|18}} век, кога населбата била уништена од војските на [[Али-паша Јанински]], а можеби и од надојдените води на езерото.<ref name="книга" /> Претор се граничи со следниве села: со селата [[Асамати]] и [[Курбиново]] на север, со Курбиново повторно на исток, со [[Сливница]] на југ и со водите на езерото на запад.<ref name="книга" /> Атарот на Претор се простира на површина од 394 хектари (околу {{км2|3,94}}) и зафаќа рамничарско и ридско-планинско земјиште, обраснато со листопадна шума (даб, бука, јавор, брест, леска и др.) и дополнително засадени површини на бор, на месноста Веќе (околу 1950 година). Од вкупната површина на атарот: 177,2 [[хектар]]и се обработливо земјиште, 49,3 хектари пасишта и 145,8 хектари шума.<ref name="книга" /><ref name="енциклопедија" /> Низ атарот на селото и во неговата непосредна близина тече [[Преторска Река]] (кај месното население позната и под името Преторка), која никогаш не пресушувала, но со зафатот на нејзините води за потребите на водоводот и настапот на долготрајната суша, последниве дваесетина година целосно пресушува. Во минатото на нејзе работеле 7 воденици во кои жито мелеле повеќе села, дури и оние од [[Мала Преспа]].<ref name="книга" /> Претор е убаво уредено село од собран тип со околу четириесетина куќи, старите обновени (реновирани, приградени, доградени, надградени), а има и новоизградени. Околу куќите најчесто се простираат обработливи површини со овошни или зеленчукови насади и уредени дворни места, во кои се изградени стопански и други објекти (магацини, фурни, гаражи, тремови, штали, плевни и др.).<ref name="книга" /> == Историја == Претор е старо христијанско село во кое отсекогаш живееле православни [[Македонци]]. Под различен облик на името (Претол, Преторче и Претор) се спомнува во повеќе извори од различни периоди.<ref name="книга" /> До 1912 година, Претор било под турска власт, а тој склоп и беговски чифлик. Претор тешко го поднесувал отоманското ропство поради што уште пред [[Илинденско востание|Илинденското востание]] биле преземени одредени вооружени акции. Подоцна, активно се вклучило во подготовките и текот на востанието. Четата на ова село земала учество во нападот на село [[Асамати]] (7 август 1903 година). За нејзин војвода се споменува Јонче Стасовски (од с. [[Љубојно]]). Загинале шест жители.<ref name="книга" /> Во {{Римски|19}} век, Претор било село во Битолската каза, нахија Преспа, на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] (ноември 1912), селото се нашло под српска власт, а во текот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] под бугарска окупација. Подоцна, со поместувањето на фронтот, низ селото поминале и војските на [[Антанта]]та. Во еден период од војната (1916-1918), цивилното население било евакуирано во селата Рајца и Грнчари. Во текот на војната, преторци биле мобилизирани во војските на спротивставените страни. Загинале седум жители.<ref name="книга" /> По завршувањето на Првата светска војна, Претор повторно се нашло под српска власт. Во ова време, Претор било во состав на општината [[Подмочани]].<ref name="книга" /> Во [[Втора светска војна|Втората светска војна]] селото паднало под окупација на фашистичка [[Италија]] (мај 1941 година), со што се нашло во составот на т.н. [[Голема Албанија]]. Во тоа време, во селото имало италијанска војска, која била сместена во неколку куќи и четири бункери. По капитулацијата на Италија (8 септември 1943 година) паднало под окупација на фашистичка [[Бугарија]], под која останало до ослободувањето на 5 септември 1944 година.<ref name="книга" /> Со систем за наводнување селото се здобило во 1958 година, со електрична енергија во 1959, со водовод во 1960, со телевизиски прием во 1965, со асфалтен пат во 1981 и со телефонски приклучоци во 1988 година.<ref name="книга" /> == Стопанство == Преторци својата издршка секогаш ја обезбедувале преку поледелството, сточарството, занаетчиството, рибиловот и печалбарството. Во рамките на поледелството најмногу се одгледувало жито (’рж, пченица, јачмен, пченка и др.), потоа грозје и овошје. Преданијата говорат дека најстарите овошни градини во Преспа биле подигнати во Претор уште во 1848 година. Во определени периоди се произведувало и тутун. Во рамките на сточарството (кое значително е намалено) се одгледувале овци, кози, крави, волови, коњи и друго. Во склопот на занаетчиството имало ковачи, воденичари, ѕидари, казанџии, шивачи, дуќанџии и друго. Повремено се занимавале со риболов. Денес, основно поледелска гранка е овоштарството (јаболка).<ref name="книга" /> === Туризам === Претор е познато и како туристичко место. Во периодот од 1930 до 1936 година тука било првото летувалиште на [[Еврејска заедница во Македонија|Еврејската заедница во Македонија]]. Денес, постои детско летувалиште и зимски рекреативен центар со повеќе објекти и викенд-населба со околу 3000 легла. Туристичките објекти се изградени во периодот на шеесеттите и седумдесеттите години на {{римски|20}} век на југозападната страна на селото, покрај брегот на езерото.<ref name="книга" /> Сепак, Претор со години наназад се соочува со сериозни проблеми, поради кои вообичаено е одбегнувано од македонските и странски туристи. Местото се соочува со проблеми со водоснабдувањето, а поранешните најпосетувани работнички одморалишта сега се напуштени.<ref name="утрински">{{наведени вести|url=http://utrinski.mk/?ItemID=09502BCE2FEB624D8EF9BF61B74209A9|title=Претор помеѓу традицијата и сегашноста|date=28 мај 2009|work=[[Утрински весник]]|publisher=МПМ Македонија|language=македонски|accessdate=28 јануари 2017|location=Скопје}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Целосно запустени се камповите на некогашната битолска кожарница, трикотажата „Пелистер“, „Транскоп“, некогашниот Завод за платен промет, „Макошпед“, „Македонија пат“, одморалиштето на Црвениот крст, како и уште низа други се под клуч и само ја нагрдуваат сликата во Претор.<ref name="утрински" /> == Население == {{Население низ историјата | cols=2 | graph-pos=bottom |1948|245 |1953|246 |1961|220 |1971|234 |1981|190 |1991|174 |1994|153 |2002|142 |2021|116 }} Во текот на своето постоење, Претор го бележело следниот демографски развој: во 1568/69 година селото имало 47 семејства (опширен пописен дефтер за казите Горица, Биглишта и Хрупишта); во 1863 година 15 христијански куќи (Ј. Хан); во 1889 година, 18 куќи и 154 жители (С. Верковиќ).<ref name="книга" /> Според податоците на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) од [[1900]] година, во селото Претор имало 138 жители, сите [[Македонци]] [[христијани]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 241.]</ref> По податоците на секретарот на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]], [[Димитар Мишев]] („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во [[1905]] година во Претор имало 184 жители.<ref>D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 170-171.</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Претор се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 32 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|15}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 350 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото е мало и во 1961 година броело 220 жители, до кои 218 биле [[Македонци]], а двајца жители биле [[Срби]]. Во 1994 година, бројот се намалил на 153 жители, од кои 149 Македонци, тројца жители Срби и еден останат.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото Претор имало 142 жители, од кои 138 [[Македонци]], 3 [[Срби]] и 1 останат.<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија|date=2002 |publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=12 јануари 2017}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 116 жители, од кои 110 [[Македонци]], 5 [[Македонски Срби|Срби]] и 1 лице без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> {{Пописи|138|184|245|246|220|234|190|174|153|142|116}} === Родови === Претор е македонско село. За селото Претор се пренесува предание дека настанало од два рода: Суџовци и Ќосевци, доселени од различни места со различни семејни слави. Подоцна, селото се ширело и со нови доселеници. Денешниве преторци се потомци на следниве семејства: Босилковци (доселени од [[Сливница]] во 1918 година), Бибевци (доселени од Сливница во 1890 година), Дојдановци (доселени од Сливница), Суџовци - Јоновци (староседелци), Наумовци (доселени од Сливница во 1918 година), Парговци (доселени од [[Орово]] во {{римски|18}} век), Несторовци (доселени од [[Туминец]]), Симовци - Јаневци (доселени од Туминец во {{римски|18}} век), Ќулумовци и Штранговци (доселени од Туминец). Според истражувањата на [[Бранислав Русиќ]] во 1949 година, родови во селото се: ''Суџовци (3 к.)'' староседелци или со непознато потекло; ''Килимановци (5 к.), Бибевци (2 к.), Штерјовци (2 к.), Чешковци (1 к.), Наумовци (7 к.) и Босилковци (4 к.)'' сите се доселени од селото [[Сливница]]; ''Пилајковци (9 к.)'' доселени се од селото [[Туминец]]; Парговци (3 к.) доселени се од селото [[Орово]] во [[Егејска Македонија]]. Го знаат следното родословие: Никодин (жив на 52&nbsp;г. во 1949 година) Наум-Петре, основачот на родот кој се доселил.<ref>{{Наведена книга|title=Преспа-Претор|last=Русиќ|first=Бранислав|publisher=Архивски фонд на МАНУ АЕ 86/2в|others=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> <!--== Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == Селото влегува во рамките на [[Општина Ресен]], една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Ресен. Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Ресен. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Ресен. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Подмочани, во која покрај селото Претор, се наоѓале и селата Асамати, Горна Бела Црква, Грнчари, Долна Бела Црква, Езерани, Козјак, Курбиново, Подмочани и Рајца. Во периодот 1950-1952 година, селото било дел од некогашната Општина Подмочани, во која влегувале селата Асамати, Грнчари, Курбиново, Подмочани, Претор и Рајца. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 1654 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместени во просториите на селски дом.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 147 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Викиекспедиција Преспа 343.jpg|мини|300п|десно|Поглед на гробјанската црква „Св. Архангел Михаил“]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="ReferenceA"/> * [[Копачките (Претор)|Копачките]] — некропола од доцноантичко време; * [[Кулине (Претор)|Кулине]] — населба од бронзено, хеленистичко, римско време и среден век; * [[Претор (археолошко наоѓалиште)|Претор]] — населба од доцноантичко време; * [[Летувалиште (Претор)|Летувалиште]] — населба од доцноантичко време; * [[Ливаѓе (Претор)|Ливаѓе]] — населба од доцноантичко време; * [[Ливатчиња (Претор)|Ливатчиња]] — вила рустика од време; * [[Петрино (Претор)|Петрино]] — населба од доцноантичко време; * [[Св. Атанасија (Претор)|Св. Атанасија]] — црква од средниот век; * [[Св. Арангел (Претор)|Св. Арангел]] — осамен наод ос римско време; * [[Св. Богородица (Претор)|Св. Богородица]] — црква и некропола од средниот век; * [[Св. Петка (Претор)|Св. Петка]] — црква и некропола од средниот век; * [[Св. Недела (Претор)|Св. Недела]] — црква од средниот век; ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Сава“ - Претор|Црква „Св. Сава“]] — се наоѓа на половина километар јужно од селото. Изградена е во [[XIV век]] и била метох на [[Сливничкиот манастир]]; * [[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Претор|Црква „Св. Архангел Михаил“]] — се наоѓа западно од селото и претставува гробјанска црква; * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Претор|Црква „Св. Атанасиј“]] — се наоѓа во селото и е изградена на култно место; * [[Црква „Пресвета Богородица“ - Претор|Црква „Пресвета Богородица“]] * [[Црква „Св. Петка“ - Претор|Црква „Св. Петка“]] — црквичка посветена на Петка Римска * [[Црква „Св. Недела“ - Претор|Црква „Св. Недела“]] * [[Црква „Св. Теодор Тирон“ - Претор|Црква „Св. Теодор Тирон“]] == Редовни настани == * [[Мала Богородица]] (21 септември) — главна селска слава * Првиот понеделник по [[Велигден]] — селски собир == Личности == * [[Панде Ефтимов]] (р. 1932) — поет новинар; * [[Панде Суџов]] (1882 - 1927) — револуционер, околиски војвода на ВМРО, селски кмет; * [[Борис Ноневски]] — директор на Кинотеката на РМ; * [[Мите Ноневски]] — историчар на уметноста; * [[Панде Илијов Босилковски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Димитри Јонов Јанковски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва том II, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Ставре Ристов Несторовски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том III, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Геле Котев Стојановски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> <!--== Култура и спорт == == Иселеништво ==--> == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Pretor}} {{Општина Ресен}} [[Категорија:Претор| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Ресенски села]] [[Категорија:Села во Општина Ресен]] 38vmm76ugflhy21vkekh4yw6e8ssd3b 5196191 5196190 2024-04-26T09:33:30Z Иван Стефановски 83599 Нови промени во статијата за Претор wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за село во Република Македонија | име = Претор | слика = Викиекспедиција Преспа 345.jpg | големина на слика = 300п | опис = Поглед кон викенд-населбата на селото и [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]] | општина = {{општинскигрб|Општина Ресен}} | регион = {{грб|Пелагониски Регион}} | област = [[Долна Преспа]] | население = 116 | година = 2002 | поштенски број = 7318 | повикувачки број = 047 | надморска височина = 992 | lat_dir=N | lat_deg=40 | lat_min=58 | lat_sec=46 | lon_dir=E | lon_deg=21 | lon_min=03 | lon_sec=42 | слава = [[Мала Богородица]] | мрежно место = | карта = Претор во Општина Ресен.svg }} '''Претор''' — село во [[Општина Ресен]], во областа [[Долна Преспа]], во околината на градот [[Ресен]], сместено во близина на североисточното крајбрежје на [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]]. == Потекло на името == Во врска со името на ова село, [[Влоѓимјеж Пјанка]] пишува дека е топографско префексално име и објаснува дека коренот „тор“ има повеќе значења (трло, пат, речно корито и друго). Во овој случај ја истакнува веројатноста дека се јавува последното значење: пре - тор (село положено „преку река“) во однос на селото [[Сливница]] (Преторска Река).<ref name="книга" /> Денешниве преторци и нивните предци, името на селото го поврзуваат со поимот „претоварување“ (претовар). Во врска со ова постои предание дека некогаш, кога се пренесувала стока по овие патишта, на ова место се вршело претоварување (претовар, претоар) на карваните и по тој поим подоцна селото го добило името Претор. Покрај ова, постојат и кажувања кои името на селото го доведуваат во врска со латинскиот поим „претор“, кој во Стариот Рим означувал, прво, висок чиновник кој управувал со работите на внатрешниот поредок и правото, а подоцна првенствено претставник на највисоката судска власт. Ова го поткрепуваат со постоењето на повеќе археолошки наоѓалишта од римскиот период.<ref name="книга" /><ref name="ReferenceA">[[Димче Коцо|Коцо, Димче]] (1996). ''Археолошка карта на Република Македонија''. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069</ref> Според историчарот Антолјак, можно е името Претор да настанало по изразите од Самоилово време, со кои била означена царската телесна гарда, која можеби на тоа место имала свој логор.<ref name="книга" /> == Географија и местоположба == Селото е сместено во југозападниот дел на [[Македонија]], на североисточната страна од [[Преспанско Езеро|Големото Преспанско Езеро]], во една од западните пазуви на планината [[Баба (планина)|Баба]], односно на нејзиниот разгранок Гарван, од десната страна на патот Макази-[[Маркова Нога]]. Селото е оддалечено 12 километри југоисточно од [[Ресен]] и се наоѓа во близина на патот [[Битола]] - Ресен - [[Охрид]]. Сместено е на надморска височина од околу 880 метри.<ref name="книга">{{наведена книга|last=Јовановски|first=Владо|authorlink=Владо Јовановски|title=Населбите во Преспа|url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B5_%D0%B2%D0%BE_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B0.pdf|accessdate=12 јануари 2017|year=2005|publisher=[[Ѓурѓа (Издавачка куќа)|Ѓурѓа]]|location=Скопје|isbn=9789989920554|pages=252-259}}</ref><ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=12 јануари 2017|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|page=244}}</ref> Претор било преместувано во минатото. Како претходна местоположба се спомнува некое место покрај брегот, а можеби и во водите на езерото. Се пренесува дека тоа се случило негде во текот на {{римски|18}} век, кога населбата била уништена од војските на [[Али-паша Јанински]], а можеби и од надојдените води на езерото.<ref name="книга" /> Претор се граничи со следниве села: со селата [[Асамати]] и [[Курбиново]] на север, со Курбиново повторно на исток, со [[Сливница]] на југ и со водите на езерото на запад.<ref name="книга" /> Атарот на Претор се простира на површина од 394 хектари (околу {{км2|3,94}}) и зафаќа рамничарско и ридско-планинско земјиште, обраснато со листопадна шума (даб, бука, јавор, брест, леска и др.) и дополнително засадени површини на бор, на месноста Веќе (околу 1950 година). Од вкупната површина на атарот: 177,2 [[хектар]]и се обработливо земјиште, 49,3 хектари пасишта и 145,8 хектари шума.<ref name="книга" /><ref name="енциклопедија" /> Низ атарот на селото и во неговата непосредна близина тече [[Преторска Река]] (кај месното население позната и под името Преторка), која никогаш не пресушувала, но со зафатот на нејзините води за потребите на водоводот и настапот на долготрајната суша, последниве дваесетина година целосно пресушува. Во минатото на нејзе работеле 7 воденици во кои жито мелеле повеќе села, дури и оние од [[Мала Преспа]].<ref name="книга" /> Претор е убаво уредено село од собран тип со околу четириесетина куќи, старите обновени (реновирани, приградени, доградени, надградени), а има и новоизградени. Околу куќите најчесто се простираат обработливи површини со овошни или зеленчукови насади и уредени дворни места, во кои се изградени стопански и други објекти (магацини, фурни, гаражи, тремови, штали, плевни и др.).<ref name="книга" /> == Историја == Претор е старо христијанско село во кое отсекогаш живееле православни [[Македонци]]. Под различен облик на името (Претол, Преторче и Претор) се спомнува во повеќе извори од различни периоди.<ref name="книга" /> До 1912 година, Претор било под турска власт, а тој склоп и беговски чифлик. Претор тешко го поднесувал отоманското ропство поради што уште пред [[Илинденско востание|Илинденското востание]] биле преземени одредени вооружени акции. Подоцна, активно се вклучило во подготовките и текот на востанието. Четата на ова село земала учество во нападот на село [[Асамати]] (7 август 1903 година). За нејзин војвода се споменува Јонче Стасовски (од с. [[Љубојно]]). Загинале шест жители.<ref name="книга" /> Во {{Римски|19}} век, Претор било село во Битолската каза, нахија Преспа, на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] (ноември 1912), селото се нашло под српска власт, а во текот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] под бугарска окупација. Подоцна, со поместувањето на фронтот, низ селото поминале и војските на [[Антанта]]та. Во еден период од војната (1916-1918), цивилното население било евакуирано во селата Рајца и Грнчари. Во текот на војната, преторци биле мобилизирани во војските на спротивставените страни. Загинале седум жители.<ref name="книга" /> По завршувањето на Првата светска војна, Претор повторно се нашло под српска власт. Во ова време, Претор било во состав на општината [[Подмочани]].<ref name="книга" /> Во [[Втора светска војна|Втората светска војна]] селото паднало под окупација на фашистичка [[Италија]] (мај 1941 година), со што се нашло во составот на т.н. [[Голема Албанија]]. Во тоа време, во селото имало италијанска војска, која била сместена во неколку куќи и четири бункери. По капитулацијата на Италија (8 септември 1943 година) паднало под окупација на фашистичка [[Бугарија]], под која останало до ослободувањето на 5 септември 1944 година.<ref name="книга" /> Со систем за наводнување селото се здобило во 1958 година, со електрична енергија во 1959, со водовод во 1960, со телевизиски прием во 1965, со асфалтен пат во 1981 и со телефонски приклучоци во 1988 година.<ref name="книга" /> == Стопанство == Преторци својата издршка секогаш ја обезбедувале преку поледелството, сточарството, занаетчиството, рибиловот и печалбарството. Во рамките на поледелството најмногу се одгледувало жито (’рж, пченица, јачмен, пченка и др.), потоа грозје и овошје. Преданијата говорат дека најстарите овошни градини во Преспа биле подигнати во Претор уште во 1848 година. Во определени периоди се произведувало и тутун. Во рамките на сточарството (кое значително е намалено) се одгледувале овци, кози, крави, волови, коњи и друго. Во склопот на занаетчиството имало ковачи, воденичари, ѕидари, казанџии, шивачи, дуќанџии и друго. Повремено се занимавале со риболов. Денес, основно поледелска гранка е овоштарството (јаболка).<ref name="книга" /> === Туризам === Претор е познато и како туристичко место. Во периодот од 1930 до 1936 година тука било првото летувалиште на [[Еврејска заедница во Македонија|Еврејската заедница во Македонија]]. Денес, постои детско летувалиште и зимски рекреативен центар со повеќе објекти и викенд-населба со околу 3000 легла. Туристичките објекти се изградени во периодот на шеесеттите и седумдесеттите години на {{римски|20}} век на југозападната страна на селото, покрај брегот на езерото.<ref name="книга" /> Сепак, Претор со години наназад се соочува со сериозни проблеми, поради кои вообичаено е одбегнувано од македонските и странски туристи. Местото се соочува со проблеми со водоснабдувањето, а поранешните најпосетувани работнички одморалишта сега се напуштени.<ref name="утрински">{{наведени вести|url=http://utrinski.mk/?ItemID=09502BCE2FEB624D8EF9BF61B74209A9|title=Претор помеѓу традицијата и сегашноста|date=28 мај 2009|work=[[Утрински весник]]|publisher=МПМ Македонија|language=македонски|accessdate=28 јануари 2017|location=Скопје}}{{Мртва_врска|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Целосно запустени се камповите на некогашната битолска кожарница, трикотажата „Пелистер“, „Транскоп“, некогашниот Завод за платен промет, „Макошпед“, „Македонија пат“, одморалиштето на Црвениот крст, како и уште низа други се под клуч и само ја нагрдуваат сликата во Претор.<ref name="утрински" /> == Население == {{Население низ историјата | cols=2 | graph-pos=bottom |1948|245 |1953|246 |1961|220 |1971|234 |1981|190 |1991|174 |1994|153 |2002|142 |2021|116 }} Во текот на своето постоење, Претор го бележело следниот демографски развој: во 1568/69 година селото имало 47 семејства (опширен пописен дефтер за казите Горица, Биглишта и Хрупишта); во 1863 година 15 христијански куќи (Ј. Хан); во 1889 година, 18 куќи и 154 жители (С. Верковиќ).<ref name="книга" /> Според податоците на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика]]“) од [[1900]] година, во селото Претор имало 138 жители, сите [[Македонци]] [[христијани]].<ref>[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 241.]</ref> По податоците на секретарот на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]], [[Димитар Мишев]] („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во [[1905]] година во Претор имало 184 жители.<ref>D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 170-171.</ref> На Етнографската карта на [[Битолски Вилает|Битолскиот Вилает]] од 1901 г. Претор се води како чисто македонско село во Битолската каза на Битолскиот санџак со 32 куќи.<ref>{{Битолски Вилает|15}}</ref> Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 350 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref> Селото е мало и во 1961 година броело 220 жители, до кои 218 биле [[Македонци]], а двајца жители биле [[Срби]]. Во 1994 година, бројот се намалил на 153 жители, од кои 149 Македонци, тројца жители Срби и еден останат.<ref name="енциклопедија" /> Според пописот од 2002 година, во селото Претор имало 142 жители, од кои 138 [[Македонци]], 3 [[Срби]] и 1 останат.<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија|date=2002 |publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=12 јануари 2017}}</ref> Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 116 жители, од кои 110 [[Македонци]], 5 [[Македонски Срби|Срби]] и 1 лице без податоци.<ref>{{Попис2021белешка}}</ref> {{Пописи|138|184|245|246|220|234|190|174|153|142|116}} === Родови === Претор е македонско село. За селото Претор се пренесува предание дека настанало од два рода: Суџовци и Ќосевци, доселени од различни места со различни семејни слави. Подоцна, селото се ширело и со нови доселеници. Денешниве преторци се потомци на следниве семејства: Босилковци (доселени од [[Сливница]] во 1918 година), Бибевци (доселени од Сливница во 1890 година), Дојдановци (доселени од Сливница), Суџовци - Јоновци (староседелци), Наумовци (доселени од Сливница во 1918 година), Парговци (доселени од [[Орово]] во {{римски|18}} век), Несторовци (доселени од [[Туминец]]), Симовци - Јаневци (доселени од Туминец во {{римски|18}} век), Ќулумовци и Штранговци (доселени од Туминец). Според истражувањата на [[Бранислав Русиќ]] во 1949 година, родови во селото се: ''Суџовци (3 к.)'' староседелци или со непознато потекло; ''Килимановци (5 к.), Бибевци (2 к.), Штерјовци (2 к.), Чешковци (1 к.), Наумовци (7 к.) и Босилковци (4 к.)'' сите се доселени од селото [[Сливница]]; ''Пилајковци (9 к.)'' доселени се од селото [[Туминец]]; Парговци (3 к.) доселени се од селото [[Орово]] во [[Егејска Македонија]]. Го знаат следното родословие: Никодин (жив на 52&nbsp;г. во 1949 година) Наум-Петре, основачот на родот кој се доселил.<ref>{{Наведена книга|title=Преспа-Претор|last=Русиќ|first=Бранислав|publisher=Архивски фонд на МАНУ АЕ 86/2в|others=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> <!--== Општествени установи ==--> == Самоуправа и политика == Селото влегува во рамките на [[Општина Ресен]], една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Ресен. Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Ресен. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото било дел од некогашната Општина Ресен. Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Подмочани, во која покрај селото Претор, се наоѓале и селата Асамати, Горна Бела Црква, Грнчари, Долна Бела Црква, Езерани, Козјак, Курбиново, Подмочани и Рајца. Во периодот 1950-1952 година, селото било дел од некогашната Општина Подмочани, во која влегувале селата Асамати, Грнчари, Курбиново, Подмочани, Претор и Рајца. === Избирачко место === Во селото постои избирачкото место бр. 1654 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместени во просториите на селски дом.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 147 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019}}</ref> == Културни и природни знаменитости == [[Податотека:Викиекспедиција Преспа 343.jpg|мини|300п|десно|Поглед на гробјанската црква „Св. Архангел Михаил“]] ;Археолошки наоѓалишта<ref name="ReferenceA"/> * [[Копачките (Претор)|Копачките]] — некропола од доцноантичко време; * [[Кулине (Претор)|Кулине]] — населба од бронзено, хеленистичко, римско време и среден век; * [[Претор (археолошко наоѓалиште)|Претор]] — населба од доцноантичко време; * [[Летувалиште (Претор)|Летувалиште]] — населба од доцноантичко време; * [[Ливаѓе (Претор)|Ливаѓе]] — населба од доцноантичко време; * [[Ливатчиња (Претор)|Ливатчиња]] — вила рустика од време; * [[Петрино (Претор)|Петрино]] — населба од доцноантичко време; * [[Св. Атанасија (Претор)|Св. Атанасија]] — црква од средниот век; * [[Св. Арангел (Претор)|Св. Арангел]] — осамен наод ос римско време; * [[Св. Богородица (Претор)|Св. Богородица]] — црква и некропола од средниот век; * [[Св. Петка (Претор)|Св. Петка]] — црква и некропола од средниот век; * [[Св. Недела (Претор)|Св. Недела]] — црква од средниот век; ;Цркви<ref>{{наведена книга|last=Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски|title=Карта на верски објекти во Македонија|editor=Валентина Божиновска|publisher=Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи|location=Менора - Скопје|date=2011|isbn=978-608-65143-2-7|language=македонски}}</ref> * [[Црква „Св. Сава“ - Претор|Црква „Св. Сава“]] — се наоѓа на половина километар јужно од селото. Изградена е во [[XIV век]] и била метох на [[Сливничкиот манастир]]; * [[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Претор|Црква „Св. Архангел Михаил“]] — се наоѓа западно од селото и претставува гробјанска црква; * [[Црква „Св. Атанасиј“ - Претор|Црква „Св. Атанасиј“]] — се наоѓа во селото и е изградена на култно место; * [[Црква „Пресвета Богородица“ - Претор|Црква „Пресвета Богородица“]] * [[Црква „Св. Петка“ - Претор|Црква „Св. Петка“]] — црквичка посветена на Петка Римска * [[Црква „Св. Недела“ - Претор|Црква „Св. Недела“]] * [[Црква „Св. Теодор Тирон“ - Претор|Црква „Св. Теодор Тирон“]] == Редовни настани == * [[Мала Богородица]] (21 септември) — главна селска слава * Првиот понеделник по [[Велигден]] — селски собир == Личности == * [[Панде Ефтимов]] (р. 1932) — поет новинар; * [[Панде Суџов]] (1882 - 1927) — револуционер, околиски војвода на ВМРО, селски кмет; * [[Борис Ноневски]] — директор на Кинотеката на РМ; * [[Мите Ноневски]] — историчар на уметноста; * [[Панде Илијов Босилковски]] — македонски револуционер од [[Македонска револуционерна организација|ВМОРО]].<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва. том I, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Димитри Јонов Јанковски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва том II, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Ставре Ристов Несторовски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том III, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> * [[Геле Котев Стојановски]] — македонски револуционер од ВМОРО.<ref>{{Наведена книга|title=|first=|publisher=|others=Јасмина Дамјановска, Ленина Жила и Филип Петровски (2017). Илинденски сведоштва. том IV, дел I. Скопје: Државен архив на Република Македонија.|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> <!--== Култура и спорт == == Иселеништво ==--> == Наводи == {{наводи|2}} == Надворешни врски == {{Ризница-ред|Pretor}} {{Општина Ресен}} [[Категорија:Претор| ]] [[Категорија:Села во Македонија]] [[Категорија:Ресенски села]] [[Категорија:Села во Општина Ресен]] srfknwzmgxidh6bfx6g9633o0gwbi1j 0 16761 5196063 4483632 2024-04-25T21:18:58Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија функционер |name = Љупчо Мешков |image = |imagesize = 200px |office = [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] |president1 = |primeminister1 =[[Никола Груевски]] |deputy1 = |term_start1 =[[28 август]] [[2006]] |term_end1 = [[27 јули]] [[2008]] |predecessor1 = [[Стевче Јакимовски]] |successor1 = [[Џељаљ Бајрами]] |birth_date = {{роден на|||1948}} |birth_place = {{роден во|Скопје}} |death_date = |death_place = |nationality = [[Македонец]] |party = [[ЛПМ]]<br>[[Нова либерална партија|НЛП]] |spouse = |children = |alma_mater = |profession = |religion = |website = }} '''Љупчо Мешков''' (роден во {{роден на|||1948}} година во {{роден во|Скопје}}) — македонски политичар. == Животопис == Љупчо Мешков дипломирал на Правниот факултет на [[Универзитет Св. Кирил и Методиј|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во [[Скопје]]. Професионалната кариера ја остварил во [[ФПИОМ|Фондот за пензиското и инвалидското осигурување на Македонија]], каде се вработил во [[1973]] година и извршувал повеќе раководни и советнички функции, со прекин од четири месеци, кога извршувал должност на секретар на Секретаријатот за организација и прописи во Собранието на Скопје<ref>[http://www.sobranie.mk/biografii-na-pratenici-ns_article-ljupce-meshkov.nspx Собрание на Република Македонија]</ref>. Во периодот [[2000]]-[[2002]] година бил генерален директор на Фондот. Освен тоа, Мешков бил и член на претседателството на спортското друштво Вардар во периодот од октомври 1993 до септември 1994 година. На [[Македонски парламентарни избори (1994)|Парламентарните избори]] од [[1994]] година, [[Македонски парламентарни избори (2002)|2002]] и [[Македонски парламентарни избори (2006)|2006]] година бил избран за пратеник во [[Собрание на Република Македонија|Собранието на Република Македонија]] од редовите на [[Либерална партија на Македонија|Либералната партија на Македонија]]<ref>[http://www.sobranie.mk/liberalno-demokratska-partija-aa94c3ee-e9e2-430a-886a-327de3e13dfa-ns_article-meshkov-ljupco-94.nspx Собрание на Република Македонија]</ref>. Во периодот од [[28 август]] [[2006]] до [[27 јули]] [[2008]] година ја извршувал функцијата [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] на [[Република Македонија]]. == Наводи == {{наводи}} {{S-start}} {{S-off}} {{s-bef|before=[[Стевче Јакимовски]]}} {{s-ttl|title=[[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]]|years=[[28 август]] [[2006]] - [[27 јули]] [[2008]]}} {{s-aft|after=[[Џељаљ Бајрами]]}} {{S-end}} {{Состав на Владата на Македонија (2006)}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мешков, Љупчо }} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Македонски политичари]] [[Категорија:Состав на Владата на Република Македонија од 2006]] [[Категорија:Политичари од ЛПМ]] [[Категорија:Министри за труд и социјална политика на Република Македонија]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] 6jcnb7wofbqe54aii0cni0xn2gczfq4 5196091 5196063 2024-04-25T23:09:12Z 89.205.10.113 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија функционер |name = Љупчо Мешков |image = |imagesize = 200px |office = [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] |president1 = |primeminister1 =[[Никола Груевски]] |deputy1 = |term_start1 =[[28 август]] [[2006]] |term_end1 = [[27 јули]] [[2008]] |predecessor1 = [[Стевче Јакимовски]] |successor1 = [[Џељаљ Бајрами]] |office2 = Пратеник во [[Собрание на Република Македонија]] |term_start2 = [[1994]] |term_end2 = [[1998]] |president2 = [[Киро Глигоров]] |primeminister2 = [[Бранко Црвенковски]] |term_start3 = [[2002]] |term_end3 = [[2008]] |president3 = [[Бранко Црвенковски]] |primeminister3 = [[Бранко Црвенковски]]<br>[[Владо Бучковски]] |birth_date = {{роден на|||1948}} |birth_place = {{роден во|Скопје}} |death_date = |death_place = |nationality = [[Македонец]] |party = [[ЛПМ]]<br>[[Нова либерална партија|НЛП]] |spouse = |children = |alma_mater = |profession = |religion = |website = }} '''Љупчо Мешков''' (роден во {{роден на|||1948}} година во {{роден во|Скопје}}) — македонски политичар. == Животопис == Љупчо Мешков дипломирал на Правниот факултет на [[Универзитет Св. Кирил и Методиј|Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] во [[Скопје]]. Професионалната кариера ја остварил во [[ФПИОМ|Фондот за пензиското и инвалидското осигурување на Македонија]], каде се вработил во [[1973]] година и извршувал повеќе раководни и советнички функции, со прекин од четири месеци, кога извршувал должност на секретар на Секретаријатот за организација и прописи во Собранието на Скопје<ref>[http://www.sobranie.mk/biografii-na-pratenici-ns_article-ljupce-meshkov.nspx Собрание на Република Македонија]</ref>. Во периодот [[2000]]-[[2002]] година бил генерален директор на Фондот. Освен тоа, Мешков бил и член на претседателството на спортското друштво Вардар во периодот од октомври 1993 до септември 1994 година. На [[Македонски парламентарни избори (1994)|Парламентарните избори]] од [[1994]] година, [[Македонски парламентарни избори (2002)|2002]] и [[Македонски парламентарни избори (2006)|2006]] година бил избран за пратеник во [[Собрание на Република Македонија|Собранието на Република Македонија]] од редовите на [[Либерална партија на Македонија|Либералната партија на Македонија]]<ref>[http://www.sobranie.mk/liberalno-demokratska-partija-aa94c3ee-e9e2-430a-886a-327de3e13dfa-ns_article-meshkov-ljupco-94.nspx Собрание на Република Македонија]</ref>. Во периодот од [[28 август]] [[2006]] до [[27 јули]] [[2008]] година ја извршувал функцијата [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] на [[Република Македонија]]. == Наводи == {{наводи}} {{S-start}} {{S-off}} {{s-bef|before=[[Стевче Јакимовски]]}} {{s-ttl|title=[[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]]|years=[[28 август]] [[2006]] - [[27 јули]] [[2008]]}} {{s-aft|after=[[Џељаљ Бајрами]]}} {{S-end}} {{Состав на Владата на Македонија (2006)}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Мешков, Љупчо }} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Македонски политичари]] [[Категорија:Состав на Владата на Република Македонија од 2006]] [[Категорија:Политичари од ЛПМ]] [[Категорија:Министри за труд и социјална политика на Република Македонија]] [[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“]] 40vraekb3vyy7p9f0iedd8ddet6yzeh 4 20515 5196050 5195886 2024-04-25T20:21:28Z MediaWiki message delivery 47896 /* Vote now to select members of the first U4C */ ново заглавие wikitext text/x-wiki <!---------------------------------------------------------------------------------> <!-------Вам ви благодари помошниот тим на Википедија (pro's making woners)------> <!---------------------------------------------------------------------------------> {{Селска чешма}}<br /> __NEWSECTIONLINK__ <div id="содржина"> __TOC__ <div id="дискусии"> [[Категорија:Википедија:Селска чешма| ]] [[Категорија:Википедија:Заедница|Селска чешма]] == Do you use Wikidata in Wikimedia sibling projects? Tell us about your experiences == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' Hello, the '''[[m:WD4WMP|Wikidata for Wikimedia Projects]]''' team at Wikimedia Deutschland would like to hear about your experiences using Wikidata in the sibling projects. If you are interested in sharing your opinion and insights, please consider signing up for an interview with us in this '''[https://wikimedia.sslsurvey.de/Wikidata-for-Wikimedia-Interviews Registration form]'''.<br> ''Currently, we are only able to conduct interviews in English.'' The front page of the form has more details about what the conversation will be like, including how we would '''compensate''' you for your time. For more information, visit our ''[[m:WD4WMP/AddIssue|project issue page]]'' where you can also share your experiences in written form, without an interview.<br>We look forward to speaking with you, [[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] ([[m:User talk:Danny Benjafield (WMDE)|talk]]) 08:53, 5 January 2024 (UTC) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WD4WMP/ScreenerInvite&oldid=26027495 --> == Reusing references: Can we look over your shoulder? == ''Apologies for writing in English.'' The Technical Wishes team at Wikimedia Deutschland is planning to [[m:WMDE Technical Wishes/Reusing references|make reusing references easier]]. For our research, we are looking for wiki contributors willing to show us how they are interacting with references. * The format will be a 1-hour video call, where you would share your screen. [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ More information here]. * Interviews can be conducted in English, German or Dutch. * [[mw:WMDE_Engineering/Participate_in_UX_Activities#Compensation|Compensation is available]]. * Sessions will be held in January and February. * [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ Sign up here if you are interested.] * Please note that we probably won’t be able to have sessions with everyone who is interested. Our UX researcher will try to create a good balance of wiki contributors, e.g. in terms of wiki experience, tech experience, editing preferences, gender, disability and more. If you’re a fit, she will reach out to you to schedule an appointment. We’re looking forward to seeing you, [[m:User:Thereza Mengs (WMDE)| Thereza Mengs (WMDE)]] <!-- Пораката ја испрати Корисник:Thereza Mengs (WMDE)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25956752 --> == 23. роденден на Википедија == Се известуваат и покануваат сите заинтересирани дека [[Википедија:Википедија 23|23. роденден на Википедија]] ќе биде одбележан на 15 јануари 2023 година, во Пјаца Либерта ([https://www.google.com/maps/place/Piazza+Liberta/@41.9949624,21.425792,16.71z/data=!4m6!3m5!1s0x1354144b22ef007f:0xef00ca67cca99e89!8m2!3d41.9955646!4d21.426177!16s%2Fg%2F1thj760w?entry=ttu координати]), Скопје, со почеток во 19:00 часот. Настанот е во организација на [[:m:Wikimedia MKD/mk|Викимедија МКД]], како дел од [[Википедија:Викисредба (15 јануари 2024)|51. Викисредба]]. Сите заинтересирани може овде да си го потврдат своето присуство. Со почит, [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 09:50, 11 јануари 2024 (CET) Список на присутни # [[Корисник:Dandarmkd|Dandarmkd]] # [[Корисник:Иван Ж|Иван Ж]] # [[Корисник:Виолетова|Виолетова]] [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 09:50, 11 јануари 2024 (CET) == Инклузивност, неутралност - српске теме - нови приступ == Здраво свима. Уколико не могу да пишем на српском језику, ви ми реците, и прерадићу тему на други језик. Желим да вам скренем пажњу на шири спектар тема везаних за српску историју и личности, које се на Википедији на македонском језику на различите начине третирају неадекватно и неенциклопедијски. Моја намјера није да било кога изазивам, већ да видимо како је могуће да се стање поправи и доведе у ред. Толико очекујем од озбиљних и добрих сусједа, као и многих уредника одавде који су редовни и увјек срдачно дочекани и радо виђени гости у Београду. {{ping|Kiril Simeonovski}} Исто тако, када су 2 администратора са мк.вики прије 2 године писала код нас и молили да се у уводу биографских чланака не пише северномакедонски већ македонски + професија, ми смо испоштовали ваш захтјев, што је и даље отворена тема за појединце. Навешћу неколико примјера спорне садржине: # [[Крал Марко]] - готово нигде се не помиње да је био Србин, само се доводи у везу са Македонијом. Највише се помиње српска епска поезија, што није од важности првог реда. Уз чланак крал Марко треба погледати и [[Прилепско Кралство]] и [[Волкашин]] (шта је са именом?). # Низ манастира које су основали или темељно обновили српски владари, на територији данашње Македоније. Погледао сам већину чланака, скоро нигдје нема ни помена о томе. [https://sr.wikipedia.org/sr-ec/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0:%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B8_%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B8_%D1%83_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D1%98_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B8 Категорија] # др [[Харалампие Поленаковиќ]] - нема информације да је био Србин. # др [[Блаже Конески]] - нема информације да је био Србин. # [[Перо Антиќ]] - нема информације да је српског поријекла, иако ван сумње македонски играч и репрезентативац, капитен. Од скоро је и српски политичар, подржава СНС. # [[Србомани]] - Не пише да у Србији или код свих Срба има пејоративно, негативно значење и конотацију. Веома је гадно и неозбиљно, ако се неко у историји изјаснио као Србин, да на једној енциклопедији буде описан као србоман, рецимо војвода [[Глигор Соколов]]. Ако се тако сам изјаснио и тако одабрао - шта је спорно? Што се тиче референци, могу и сам да додајем у све наведене чланке, али мислим да је боље да то урадимо заједно или да ураде активни уредници, а не ја као ваш гост. Свако добро и лијеп поздрав. — [[User:Sadko|Sadko]] <small>([[User talk:Sadko|разговор]])</small> 17:04, 17 јануари 2024 (CET) :Здраво [[Корисник:Sadko|Sadko]] :Не е проблем ако си гостин или не, штом имаш желба и референци да допишеш информации на статиите, слободно стори го тоа. Ако референците и информациите се веродостојни, ќе бидат одобрени. Секое добро, - [[User:Виолетова|Виолетова]] <small>([[User talk:Виолетова|разговор]])</small> 19:08, 17 јануари 2024 (CET) ::У реду колегинице. Хвала л(иј)епо. — [[User:Sadko|Sadko]] <small>([[User talk:Sadko|разговор]])</small> 19:14, 17 јануари 2024 (CET) :Здраво [[Корисник:Sadko|Sadko]], јас искрено не сум уредувал на темите коишто ги наведувате и не можам да дадам свој придонес затоа што не ме интересираа нечија националност и луѓето ги ценам по нивните дела, а не по тоа што биле по вера, националност или убедување. Можам само да се согласам дека во статијата [[Србомани]] треба да се додаде дека се работи за пејоративен поим којшто во Србија се смета за навредлив (јас воопшто сум против тоа да има статии за мании и фобии). Како што пишала Виолетова погоре, слободно уредувајте доколку имате веродостојни извори. Поздрав.--[[User:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] <small>([[User talk:Kiril Simeonovski|разговор]])</small> 20:30, 17 јануари 2024 (CET) ::Потрудићу се да у ближој будућности додам референце и нове податке. Лп. — [[User:Sadko|Sadko]] <small>([[User talk:Sadko|разговор]])</small> 20:37, 17 јануари 2024 (CET) :::@[[Корисник:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]], @[[Корисник:Виолетова|Виолетова]]: Овој човек Садко е тежок шовинист (како и повеќето српски администратори). Сум имал лошо искуство со Српската википедија. За овие 2 администратори што зборува сме јас (не сум администратор) и Тони. Имаше голема [https://sr.wikipedia.org/wiki/2Bona уредувачка борба] во српската статија за „[[2Bona]]“, каде што стоеше „северномакедонски“ и постојано ја враќаа таа навредлива придавка. Ова што го зборува дека нѐ „почитувале“ е лага. Во Српската википедија доминира „северномакедонски“ и други навреди спрема нас. И до ден-денес на статијата за 2Бона (и останати) ги враќаат промените, самиот Садко има применето, но нема ништо нема направено (има уредувано). Дури во разговорната страница за 2бона присилно ме тераше да сум пишувал на „[https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80:2Bona/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2%D0%B0_1 убавиот српски јазик]“, а сега се прави фраер. Човеков е неволја и предлагам да немаме ништо со него, а ако направи нешто да се внимава. Статиите што ги напишал горе се добри. За „србоман“, во Дигиталниот речник на македонскиот јазик стои дека употребата е вулгарна, така што ја променив во „погрден израз“. --[[User:Andrew012p|Andrew012p]] <small>([[User talk:Andrew012p|разговор]])</small> 23:35, 19 јануари 2024 (CET) ::::Замолио бих најљепше, осим уколико број 12 у корисничком имену не одражава твој број година, да се научиш пристојном понашању и уљудности, колеге горе ти показује да није тешко. Етикетирати друге је озбиљна ствар, али добро, твоје је право да будеш прост, пун је Балкан снагатора иза тастатуре који би подигли кинески зид око свих и углавном, што су мањи, то су гори. Тако збориш а сви захтјеви су ти дугорочно испуњени, иако си упао на наш пројекат варварски, позвао сарадника да помогне, иступио агресивно, држао лекције људима, ламентирао о издаји Македонаца, реметио интерни процес дебате око тог питања и тако даље. Чак сам ти баш ја данас патролирао измјену, на том опскурном чланку за који другачије и не бих чуо. Озбиљна је неистина да већина чланака о Македонцима почиње са ''северномакедонски'', што се лако може утврдити отварањем чланака из припадајуће категорије. Дакле, народна мудрост да је лош домаћин често и лош гост је, колико видим, тачна. И један, дозволићеш ми, савјет: Ако будеш тако олако нападао комшије (''већина администратора, шовинисти'') који крајње благонаклоно гледају на ''твоје'' (можда и једини), кога ћеш позвати када ти почне ''пожар у кући''? А горило је више пута а данас живимо у веома неизвјесно вријеме. ::::Сада када сам одговорио на којештарије, што се тиче теме... На чланцима ћу радити чим будем био слободан. Горњи коментар ми показује да није случајност што је садржај такав какав јесте и да могу очекивати саплитање ногу, али добро. Хвала колегама на конструктивним коментарима. — [[User:Sadko|Sadko]] <small>([[User talk:Sadko|разговор]])</small> 00:24, 20 јануари 2024 (CET) == Feminism and Folklore 2024 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2024|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 08:26, 18 јануари 2024 (CET) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore 2024]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2024 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2024|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' -- [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] <small>([[User talk:MediaWiki message delivery|разговор]])</small> 08:26, 18 јануари 2024 (CET) </div></div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:Tiven2240@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to announce that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) Charter is now open. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]] now through '''2 February 2024'''. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C Charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 19:08, 19 јануари 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == Резултати супер лига ракомет == Здраво, дали некој има некакви информации за резултати од супер лига / прва лига во ракомет, поготово од сезоната 2013/2014 и назад. Дури не можам да најдам ниту табели од првите сезони, само првак / вицепрвак успеав да најдам. Пишував статија за [[Скопско дерби (ракомет)]] па ми требаат резултати од натпревари помеѓу Вардар и Металург и позиција на крај од сезоната, но ако имате информации и за други тимови ве молам споделете ги со мене. [[User:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] <small>([[User talk:Bojan9Spasovski|разговор]])</small> 06:01, 31 јануари 2024 (CET) :@[[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] По мене, тоа само ако се стапи во непосреден контакт со ракометни клубови или ракометната федерација, бидејќи кај нас да се најде нешто онлајн е вистинско чудо. --[[User:Ehrlich91|Ehrlich91]] <small>([[User talk:Ehrlich91|разговор]])</small> 20:25, 31 јануари 2024 (CET) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Last days to vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to remind you that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) charter will close on '''2 February 2024'''. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]]. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:00, 31 јануари 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks. Please look forward to hearing about the next steps soon. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 19:23, 12 февруари 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26160150 --> == galaksii ==   Р А  З  М И  С  Л У  В  А Њ  Е      З А     И  Д Н  И  Н А  Т  А   Н  А    Г А  Л  А К  С  И И  Т  Е                                     И    К О  Е  Ф И  Ц  И Е  Н  Т   Н  А    Е В  О  Л У  Ц  И Ј  А Кога гледаме некоја млада галаксија или соѕвездије гледаме тродимензионален облак.Кај постарите галаксии се гледа дека има центар околу кој кружат ѕвездите и краци што значи дека трансформацијата е почната.Онаа што ке се добие ке има центар што ке доминира и нешто што ке ротира околу него. Во однос на сончевиот систем треба да се додаде кофициент на еволуција има разлика како функционираат помеѓу атомите и ѕвездите и коефицијент на случајност сите ѕвезди не се исти.Оваа го претпоставувам од претходно направена поделба за гравитација,групирање на материјата,создавање на волумени и дека во природата има случаи на повторување на обликот односно мемориско дејствување. Шаблон за трансформација на галаксиите мислам дека може да се земе од создавањето на сончевиот систем при што треба да се додаде коефициент на еволуцијa. Во вселената можат да се видат соѕвездија и галаксии во различни стадиуми и мислам дека е реално да претпоставим дека некои се трансформирале. Бидејки во центарот на галаксиите се наоѓа црна дупка и нејзините карактеристики ни ги опишуваат на сличен начин како на темната материја  мислам дека е коректно да претпоставиме  дека галаксиите ке се трансформираат во темна материја доказ за тоа е ако малите црни дупки ротираат окоу многу поголемите. Бидејки атомот е најситен дел од хемиските елементи кој ги задржува својствата на соодветниот хемиски елемент и дека протоните и неутроните во јадрото на атомот се создадени на поинаков начин затоа атомот го сметам за прва генерација на материјата каква што ја знаеме, доминантен центар и нешто што ротира околу него. Ѕвездите ги сметам за втора генерација а тоа што ке се добие од галаксиите трета. Засега ние можеме да ја анализираме материјата на ниво на ѕвезди и атом и мислам дека треба да се има предвид коефициент на еволуција односно правилата може но немора да важат и дека треба да се проверуваат. Од тука галаксиите ке функционираат на поинаков начин бидејки има разлика барем во густина на материјал. [[User:Branislav djoirdjievski|Branislav djoirdjievski]] <small>([[User talk:Branislav djoirdjievski|разговор]])</small> 22:28, 26 февруари 2024 (CET) == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2024 general.jpg|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the forth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2024. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive prizes.<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/UCDM 2024|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[:m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) </div> <!-- Пораката ја испрати Корисник:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26166467 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Report of the U4C Charter ratification and U4C Call for Candidates now available</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am writing to you today with two important pieces of information. First, the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|report of the comments from the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter ratification]] is now available. Secondly, the call for candidates for the U4C is open now through April 1, 2024. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members are invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Per the charter, there are 16 seats on the U4C: eight community-at-large seats and eight regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:25, 5 март 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26276337 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]20:57, 12 март 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:MPossoupe (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2024-03-20|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2024-03-20T14:00|en}} {{#time:H:i e|2024-03-20T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2024-03-20|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> [[user:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]], 01:01, 15 март 2024 (CET) <!-- Пораката ја испрати Корисник:Trizek (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=25636619 --> == Потребни потреби на википедијата за населбата Хиподром == Моменталната википедија не е воопшто добро направена (неточни информации и многу малце текст). Јас на 7 март направив едит на википедијата меѓутоа сеуште не е прифатено и и натаму стој стариот изглед на википедијата. Ве молам да ги прифатите мојте промени. Ви благодарам. [[User:Lukamakedonija|Lukamakedonija]] <small>([[User talk:Lukamakedonija|разговор]])</small> 04:49, 28 март 2024 (CET) == Додавање фотографии == Би сакала да добијам информации околу поставување фотографија. Поздрав. [[User:ИванкаП|ИванкаП]] <small>([[User talk:ИванкаП|разговор]])</small> 18:04, 13 април 2024 (CEST) == CEE Hub Office Hour, Catch Up session and other announcements == Hi everyone, We want to inform you about the upcoming calls/sessions that [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organise, along with some small announcements of the other sessions that may be interesting for some of you. First of all, we are inviting you to the next '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Office hours|CEE Hub Office Hour]]''' dedicated this time to the [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|''Microgrants'']]''',''' which will be held on Monday (22 April) at 18:00 CEST (''[[:m:Event:CEE Hub Office Hour/April 2024|'''register here''']]''). Also, we are making early announcement of the next '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|Catch Up]]''' dedicated to the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025|Annual Plan of the Wikimedia Foundation for the period 2024/25]], where you will have a chance to hear introduction about this plan directly from the CEO of the WMF, along with CEE Hub updates and later during the call Q&A session of 20 minutes. This session will be held on Wednesday (8 May) at 19:00 CEST ('''''[[:m:Event:CEE Catch Up Nr. 6 (May 2024)|register here]]'''''). Additionally, during this Friday (19 April) at 19:30 CEST at [[:m:Wikimedia Summit 2024|Wikimedia Summit]] in Berlin will be organised a [[:m:Wikimedia Summit 2024/Regional Meetups|'''regional CEE meet-up''']] with hybrid option, so you can join remotely as well (''[http://meet.google.com/bue-khkb-onr Google Meeting ID]''). Please use the registration pages on Meta for the CEE Hub Office Hour and CEE Catch Up session, so you will get a link directly. ___________________________________ At the end, if you are interested to hear more about [[:en:Wikipedia:The_Wikipedia_Library|'''Wikipedia Library''']] and how this works, that every Wikimedia user with an active account for at least 6 months, contributed at least 500 times to Wikimedia projects, made at least 10 edits in the past month, and not be currently blocked from writing on any Wikimedia project, can have an access to the Wikipedia Library, you can attend one of two possible [[Grants:Knowledge Sharing/Connect|Let’s Connect learning clinics]]: <nowiki>*</nowiki> '''Time zone 1''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdKuS77ymmedlOnrqfdwv-Y1j3T8a197b6lZ33GbMZJ24OaAQ/viewform Registration link here] ('''April 23rd,  18:00 CEST''') '''* Time zone 2''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfKP-MZ8F342dTFMIKp8WyjEPEntwkb3af8fEGOlM2J-BAfWA/viewform Registration link here] ('''April 26th, 09:00 CEST''') If you need more information about these sessions, you can contact Gorana Gomirac ([mailto:gorana.gomirac@vikimedija.org gorana.gomirac@vikimedija.org]). <!-- Пораката ја испрати Корисник:TRistovski-CEEhub@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25178510 --> == Промени == Добар ден, се обидувам да додадам информации за статијата „[[ОУ „Димитар Миладинов“ - Центар]]“ но од прошлиот месец не се одобрува промената, ве молам за информација што треба да направам за да се одобри? [[User:Amanito|AMANITO]] <small>([[User talk:Amanito|разговор]])</small> 15:56, 17 април 2024 (CEST) ::Промените се прифатени. Поздрав.--<big><font face="Monotype Corsiva">[[Корисник:MacedonianBoy|Никола]] ^{[[Разговор со корисник:MacedonianBoy|Стоіаноски]]}</font></big> 16:06, 17 април 2024 (CEST) == Share your feedback on the Wikimedia Foundation's draft Annual Plan 2024-2025 == {{Int:hello}} Macedonian Wikimedians! Apologies, as this message is not in your language, {{Int:Please-translate}}. The work of the Wikimedia Foundation is guided by its annual plan. You are invited to '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan/2024-2025/mk read the summary of the full draft annual plan 2024-2025] in Macedonian'''. This is one of the best chances to influence how the Wikimedia Foundation works and what it chooses to focus on and prioritise, as the annual plan is the main guiding document for planning what to do. '''Please share your comments or questions here or [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Wikimedia_Foundation_Annual_Plan/2024-2025 on Meta]''', and we will help the management and staff of the Foundation to review your feedback and take it into account. The Macedonian language community is also '''invited to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Event:CEE_Catch_Up_Nr._6_(May_2024) join the CEE Catch up] on May 8th at [https://zonestamp.toolforge.org/1715187600 17.00 UTC] with Maryana Iskander''', Chief Executive Officer at the Wikimedia Foundation. During this call, you will have the opportunity to discuss the draft annual plan and ask your questions. Thank you, --[[User:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] <small>([[User talk:AAkhmedova (WMF)|разговор]])</small> 13:23, 25 април 2024 (CEST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 22:21, 25 април 2024 (CEST) <!-- Пораката ја испрати Корисник:RamzyM (WMF)@metawiki преку списокот на https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> fkcq8bppb4ydbt4fabr8oj8vao556es 0 32214 5195941 4716295 2024-04-25T15:06:24Z MKcitizen 109906 грешно име wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Средно училиште| |слика= |име=Миле Јаневски Џингар |место=[[Македонска Каменица]] |општина=[[Општина Македонска Каменица|Македонска Каменица]] |настава на = |адреса= |актуелен директор= |веб=metodijamitevskibricomk.schools.edu.mk }} '''СОУ„Миле Јаневски Џингар“''' — Средно општинско училиште во [[Македонска Каменица]], [[Општина Македонска Каменица]]<ref>[https://csoo.edu.mk/images/stories/lista%20na%20sredni%20ucilista.pdf Листа на средни училишта во кои е застапено стручното образование во Република Македонија]</ref>. == Основање и развој == Училиштето „Миле Јаневски Џингар“ се наоѓа во центарот на Македонска Каменица. Училиштето постои од 1966/67година како средно училиште во склоп на Методи Митевски Брицо од Делчево. Во 2009 година училиштето станува самостоен субјект и го носи името СОУ „Миле Јаневски Џингар“. Низ неговите врати влегле многу генерации кои сакале да се здобијат со многу знаење. Училиштето нуди гимназиско и стручно образование од кои учениците можат да бираат. Во трета година учениците избираат едно од трите понудени подрачја: општествено-хуманистичко, природно-математичко и јазично-уметничко подрачје. Знаејата се доволни за да се продолжи понатаму на високо школските установи кога ќе се излезе од училишните врати.Сето тоа е добра основа и претставува патоказ по кој ние треба да го избереме правиот пат,а кој директно влијае при изградувањето на нас како личности. Во ова училиште има 19 опремени училници,од кои два се кабинети.Кабинетот по информатика е опремен со 15 компјутери, достапни на интернет. Кабинетот по хемија е доста опремен и во него учениците изведуваат разни експерименти.Училиштето располага со една библиотека,3 канцеларии и една сала која беше реновиран од пред една година.Училиштето е опкружено со школски двор каде што учениците се релаксираат за време на одморите. == Учество на натпревари == ==Освоени награди== == Познати личности кои учеле во ова училиште == * [[Соња Стаменкова]] (р. 1968) — политичарка и градоначалничка на Општина Македонска Каменица ==Познати личности кои предавале во ова училиште== == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * http://metodijamitevskibricomk.schools.edu.mk {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090414104314/http://metodijamitevskibricomk.schools.edu.mk/ |date=2009-04-14 }} Мрежно место на училиштето * http://mmitevskibrico.schools.edu.mk {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090414103009/http://mmitevskibrico.schools.edu.mk/ |date=2009-04-14 }} Алтернативно мрежно место на училиштето * [http://www.schools.edu.mk/ Портал за основните и средните училишта во Македонија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111016115711/http://www.schools.edu.mk/ |date=2011-10-16 }} * [http://www.mon.gov.mk/ Официјално мрежно место на Министерството за образование и наука] {{DEFAULTSORT:Миле Јаневски Џингар, Македонска Каменица}} [[Категорија:Општина Македонска Каменица]] [[Категорија:Образованието во Македонска Каменица]] [[Категорија:Средни училишта во Македонска Каменица]] [[Категорија:Средни училишта во Општина Македонска Каменица]] [[Категорија:Средни училишта во Македонија]] paywb5v1d1iuqjnjilfk20nv5celj7t 0 37051 5195907 4489147 2024-04-25T13:31:28Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki {{Без извори|датум=ноември 2009}} [[Податотека:NiccoloPaganini.jpeg|thumb|mini|{{PAGENAME}}]] '''Николо Паганини''' ({{роден во|Џенова}}, {{роден на|27|октомври|1782}} - {{починал во|Ница|Франција}}, {{починал на|27|мај|1840}}) бил [[италија]]нски виртуоз на [[виолина]] и [[композитор]]. Бил ненадминат мајстор на виолинската техника и му била припишувана дури и маѓиска моќ. Компонирал виолински концерти, сонати, камерна музика и познатите „каприча“ за соло виолина. '''Детство''' Паганини е роден во Џенова, Италија, како трето од шест деца на Антонио и Тереса Паганини. Неговиот татко бил неуспешен трговец, но успеал да заработува со свирење на мандолина.На петгодишна возраст, Николо почнал да учи да сви мандолина од татко му, а започнал со виолина на седумгодишна возраст. Неговите музички таленти биле брзо препознаени што му донеле многубројни стипендии за часови по виолина. Тој учел кај многу локални виолинисти, вклучувајќи ги Џовани Сервето и Џакомо Коста, но напредокот на Паганини ги прекорачил нивните способности.Тој и неговиот татко тогаш отпатувале во Парма за да бараат понатамошно упатство од Александро Рола. Кога го чул Рола Паганини веднаш го испратил кај неговиот учител Фердинандо Паер а подоцна бил препратен кај учителот на Паер Гаспаро Гирети. Иако Паганини ни кај двајцата не останал долго ,тие имале значително влијание на неговиот стил. '''Раните години на неговата кариера''' Семејството Паганини побарало засолниште во нивниот имот во Ромерон, близу Болзането. До 1800 Паганини и татко му патувале во Ливорно, каде Паганини свирел на концерти а татко му продолжил со неговата работа. Во 1801, осумнаесетгодишниот Паганини бил именуван како прва виолина од Република Лука. Неговата слава како виолинист била иста како репутација на коцкар и женскарош. Со присоединување на Лука со Франција, регионот бил во рацете на сестрата на Наполеон, Елиза Бачиочи со што Паганини станал виолинист во нивниот двор и приватен учител на нејзиниот сопруг, Фелис. Кога дворот на Бачиочи се префрлил во Фиренца, Паганини заминал. '''Виртуозот што патува''' Следните неколку години Паганини се враќа во територијата на Парма и Џенова. Иако бил многу популарен со околната јавност, не бил доволно прочуен во другите делови на Европа. Неговиот прв пробив дошол со концертот во Ла Скала во Милано 1813 година. Концертот бил многу успешен. Како последица на ова, тој го привлекол вниманието на други истакнати, но конзервативни музичари од Европа. Неговите среќавање со Чарлс Филип Лафонт и Луис Спохр создале соперништво меѓу нив.Неговите концерти во следните години биле ограничени само во Италија. Неговата слава се проширила во Европа со турнеја која започнала во Виена во август 1828 со застанување во секој поголем европски град во Германија, Полска и Бохемија сè до Стразбур февруари 1831. Ова продолжило со турнеја во Париз и Британија. Покрај неговите дела тој свирел и изменети верзии на делата напишани од неговите предци како што се Рудолф Крузер и Џовани Батиста Виоти. Доцни години на кариера и влошување на здравје Низ неговиот живот, Паганини не бил странец на хроничните заболувања. Иако нема прецизни лекарски докази, се верува дека бил заболен од синдром на Марфан.Неговите чести концерти и екстравагантниот начин на живот му наштетиле на неговото здравје. Му бил дијагностициран сифилис и неговото лекување вклучувало меркур и опиум што предизвикале сериозни физички и психолошки последици.Додека бил во Париз заболел од туберкулоза. Иако неговото оздравување било брзо, неговата кариера била проследена со чести откажувањата заради неговите проблеми со здравјето, од најобичниот грип до депресија, која што траела од денови до месеци. Во септември 1834 Паганини ставил крај на неговата кариера и се вратил во Џенова. Тој го посветил своето време на објавување на неговите композиции и методи. Прифаќал ученици од кои двајца доживеале умерен успех: виолинистот Камило Сивори и Гаетано Чиандели кој свирел на виолончело. ==Последни години, смрт и погреб== Во 1836 Паганини се вратил во Париз за да отвори казино. Неговото моментално пропаѓање го довело до финансиски пропаст и морал да ги продаде сопствените инструменти на аукција за да ја поправи загубата. На Божиќ 1838, тој заминал за Марсељ и накај Нис состојбата му се влошила. Во 27 мај 1840 Паганини починал од внатрешно кварење. Поради асоцијацијата со ѓаволот бидејќи не успеал да се исповеда Црквата не сакала да го закопа неговото тело. Требало 4 години и влијание од папата за да Црквата го пренесе телото во Џенова, но тоа пак останало непогребано. Конечно тоа се случило во 1876 на гробиштата во Парма. ==Значење и влијание== Животот и творештвото на Паганини се опишани во биографскиот филм „[[Паганини (филм од 2013)|Паганини]]“ од 2013 година во режија на Бернард Руз (Bernard Rose) при што улогата на Паганини ја игра Дејвид Герет (David Garrett).<ref>[https://raspored.hrt.hr/?mreza=4&datum=2024-04-25 Film tjedna: Paganini - Đavolji violinist, njemačko-talijanski film (пристапено на 25.4.2024)]</ref> == Наводи == {{наводи}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Паганини, Николо}} [[Категорија:Италијански виолинисти]] [[Категорија:Италијански композитори]] [[Категорија:Романтистички композитори]] cvl85lexdnx9d7kl88okmhwu5ifduic 0 45663 5195908 4981166 2024-04-25T13:34:40Z 79.125.232.204 opisuvanje na vistinata wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books --> | name = Печалбари | title_orig = | translator = | image = [[Податотека:Печалбари (плакат).jpg|200px|Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје]] | image_caption = Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје | author = [[Антон Панов]] | cover_artist = | country = {{знамеикона|Macedonia}} [[Македонија]] | language = [[македонски]] | genre = [[драма]] | publisher = | pub_date = 1936&nbsp;г. | media_type = Печатена | pages = 72 | isbn = }} [[Податотека:Sg4605.jpg|мини|десно|Награда од српските власти за драмата на Панов]] [[Податотека:APanov.jpg|мини|десно|Антон Панов]] '''Печалбари''' — најпознатата [[драма]] на македонскиот драматург [[Антон Панов]]. Тоа е дело во која ни се презентира [[љубов]]на приказна меѓу двајца млади (Костадин и Симка) кои се лудо влубени, но припаѓаат на различни сталежи, тој е сиромашен – а таа богата. Оваа противречност му била потребна на авторот за да го развие драмското дејство. Љубовта ќе биде главен двигател во драмското дејство, но и кочничар во развојот на љубовта меѓу младите. На нивната голема љубов ќе влијаат непишаните правила според кои двајца млади од различни класи не си припаѓаат еден на друг. Панов тука го вметнал и бунтот како средство со кое ќе се искаже незадоволството и ќе се постигне бунтот. Љубовта е таа што двајцата влубени ќе ги води напред. Но за жал, нивната среќа нема да биде целосна бидејќи посегнувањето по [[пари]]те и стремежот за исконската [[печалба]] трајно ќе уништи едно семејство. Во оваа драма Панов ги запазува драмските фази и класичното драмско дејство. При преминот од чин во чин, од појавата од појава во појава авторот не води низ дејство за да го доведе читателот до кулминација на случувањата каде зетот заминува на печалба. Јордан во драмата е лик кој најмногу ги сака парите. Претставен е како [[чорбаџија]] кој е мек на зборови но тврдоглав на дела, среброљубец кој гледа низ призмата на парите. Секогаш бил загрижен за мислењето на другите луѓе, а тоа најмногу се гледа кога ја „продал“ својата [[ќерка]], сметајќи оти таков бил [[адет]]от. Но бидејќи Симка се заљубила во сиромашниот Костадин, се договориле да му ја даде ќерка си поставувајќи му услов да замине на печалба, туркајќи го во смрт. Јордан стапува на сцена во оној момент кога младите очекуваат принова и кога за нив започнуваат новите обврски. Но, тој е бескорисен, не знае да ги покаже чувствата бидејќи за него пред сè се парите. Јордан донесува одлука која ќе ја плати прескапо, можеби не со својот, но со нечиј друг живот. Наспроти ликот на Јордан, стои Костадин, прикажан као млад човек кој има многу напредни сфаќања во споредба со времето во кое живеел. Како бунтовник, со своите постапки сакал да уништи дел од напишаните правила, како што била печалбарската традиција „...Ех црна и крвава е нашата печалба, мајко! Уште покрвава е [[сиромаштија]]та што нè гони таму!“ Сфаќајќи ги причините за тоа општествено зло, цврсто стоел на ставот дека печалбата носи и несреќа и смрт. Божана, мајка на Костадин, е жена која робува на [[патријархат|патријархалните]] традиции. Таа е жена која останала млада [[вдовство|вдовица]]. Но, сепак знаејќи дека печалбата е несреќа, го наговара синот и тој да биде печалбар. Таа знае како е да се живее без пари, да се одгледува дете без татко, но воедно справува и срамува што ќе рече светот и како ќе излезе пред другите со крената глава. Велејќи му на Костадин дека мора поради Јордан да оди на печалба, Костадин враќа со зборовите: <blockquote>''Дали чорбаџи Јордан ќе чуе таму во туѓина? Далеку, може дури преку море... На секого си туѓ... Нема со кого збор да промениш, солза да размениш! И не година, не две. Години, години да изврват, скотски да живееш, пари да збереш, додека да имаш лице дома да си дојдеш!... Ако паднам болен дали чорбаџи Јордан ќе праша за мене? Дали ќе има кој потта да ми ја избрише, кошула да ми размени, [[јорган]] да ми фрли?... Ех, црна и крвава е нашата печалба, мајко? Уште покрвава е сиромаштијата, што нè гони таму! Проклет да ѝ е коренот!... И големо има лечко нишан носи од неа за цел век!... Гледај, што направи од нас таа пуста печалба! Маж – роб! Жена – роб! Син - роб! Ќерка – роб! А мајките, само за солзи се родени!...''</blockquote> Овие се најтажните зборови што ги проговорил некој печалбар во македонската драма. Во овој цитат Костадин ја насетува својата судбина. Можеби Панов намерно ова го направил сè со цел да го стави читателот на размислување, каков е животот на печалбарите и низ каков тежок период поминуваат на печалба за да заработат парче леб. Кога Костадин мислел дека ја остварил својата цел, кога со Симка живееле убав живот и чекале принова, иднината ја нарушува Јордан кој доаѓа по своите пари. Нивната средба не е нималку пријатна бидејќи меѓу нив двајца доаѓа до конфликт. И покрај тоа што Костадин го моли Јордан да го остави барем уште една година да се порадува со својот пород, да сети таткова радост, тој е немилосрден велејќи дека не е негово да мисли на пелени, туку на пари. Костадин заминува на печалба, но не по своја желба. Надвор од селото. Во природата. Големо старо дрво. Планинска патека води на печалбарската чешма. Тоа е место на печалбарската разделба. Кога завесата се крева, десно веќе седнала мала група печалбари, прва пристигната на местото на разделбата; седам, пијам и замислено пеам. Во наредниот чин Костадин веќе се спрема за на печалба. Се збогува со Симка и со Божана. Прима од нив совети, но и ги прекорува и остава аманет детето што ќе се роди да го носи името на неговиот татко. Испратен е со песна впрочена како што тоа бидува со традицијата. За традиционалното испраќање на печалбарот поканува и моментот кога `рснува тапанот и зурлата, кога се прават и последните адети пред тргнувањето Тука е и размислувањето на Корама Атенас кој најубаво ја пишува тежината на печалбата. “...Разделба е разделба!... И камен на шијата полесно се носи од пустата печалба!“ Четвртиот чин дава најдобра слика на печалба кога веќе Костадин е во [[Белград]]. Таму болен од [[туберкулоза]] небаре од црна [[чума (болест)|чума]]. Со [[пот]] и мака спечалил парите, но платил со сопствениот живот. Печалбата за него била многу кобна, тој не успева да го издржи товарот на тешката работа, но желбата да го види Коле, неговиот [[син]] е поголема од сè. Тажи за својата мајка, за Симка. Свесен е дека ја доживува судбината на татка си, кого никогаш и не го видел. Судбината се повторува со него и тој повеќе никогаш нема да се врати дома. Овде смртта е нормална последица. Но дали вреди по секоја цена да се оди на печалба, да се жртвува сопствениот живот и животот на тие што чекаат дома, да се вратат печалбарите. == Структура на драмата == „Печалбари“ е драма во четири чина и драмско дејство развиено во пет етапи. Таа е битово-социјална драма со мотиви од печалбарскиот живот. „Битово“ значи дека е опфатен начинот на живеење, обичаите на Македонците; „социјален“ - судирот меѓу богатите и сиромашните и печалбарството - како нужност да се спечали. Темата во драмата е љубовта на двајца млади, поради која момчето е принудено да оди на печалба. Во драмата се испреплетуваат неколку мотиви: мотивот на парите, мотивот на љубовта, на традицијата и на печалбарството. Парите се сепак движечкиот мотив, тие се средство за живот, за богатење, за купување невеста, за уништување на семејството, за одење на печалба и смисол за живеење (на Јордан му се и срце и душа). Идејата е да го прикаже животот на Македонците во првата половина на XX век. Дејствието се случува во едно село во Западна Македонија (освен една сцена во [[Белград]]) кон крајот на триесеттите години од XX век. == Содржина == [[Податотека:Печалбари (сцена).jpg|thumb|мини|десно|Сцена од претставата „Печалбари“, со [[Ристо Шишков]] во главната улога]] === Прв чин === На почетокот од драмата е претставена богата македонска куќа, домот на девојката Симка. Преку разговорот на Симка со своето помало братче Стојче, авторот нè воведува во светот на драмата. Таа му дава да јаде и го распрашува што дознал. Тој кажува дека уште утрото се најавиле стројници од две страни: од Ѓурѓиновци за Јован (од богато семејство) и од Итромановци за Костадин (сиромашен, но Симка го сака). Братчето е наклонето кон побогатите бидејќи тие ќе му дадат повеќе подароци, на што Симка му одвраќа: <blockquote>''Магаре ниедно! Уште од малечко со татковите очи гледа...''</blockquote> Јордан е нивниот татко, богат лихвар, кој гледа се низ призмата на парите. Во куќата доаѓа прво Божана, мајката на Костадин. Во разговорот со Рајна, мајката на Симка, дознаваме дека таа е вдовица и дека Костадин е нејзиното единствено дете за кое би направила сè. Се појавува Јордан, кој е многу љубезен со Божана. Таа веднаш му кажува за што е дојдена - да ја побара Симка за Костадин. Јордан се согласува, го пофалува Костадин како млад, здрав и работлив, но споменува дека тој не бил на печалба, па веројатно нема пари за да гледа семејство и да си ја откупи невестата. Тој ја кажува цената - триесет лири, облека, појас, сребрен саат. итн. Божана го пренесува ставот на Костадин, дека тој не сака да плаќа за невестата, сака да го одмине тој ред. Тој би ги направил сите адети, но да не ја купува невестата. Јордан не сака ни да слушне. Веднаш по заминувањето на Божана доаѓа Ѓорше, сиромашен селанец, кој бара пари на заем од Јордан. Тој му дава, го запишува во лихварскиот [[тефтер]] и се договара по печалба да му ги врати со [[камата]]. Стојче, синчето, му помага на својот татко, му го носи тефтерот и всушност го учи занаетот. На крајот од првиот чин доаѓа стрико Кољо, како стројник за Јован. По вообичаените поздрави и понудената ракија, Кољо го тера редот и кажува за Јован. Го фали - здрав, млад, работлив, кој е сè уште во Белград на печалба. Јордан веднаш се сложува да ја даде Симка за него, повторно ја кажува својата цена, малку се ценкаат и на крај си подаваат рака. Ја повикуваат Симка, која заради редот ја прашуваат дали сака да се омажи за Јован. Таткото знае дека таа го сака Костадин, но за него тоа ништо не значи. Со солзи во очите, ќерката послушно прифаќа и стрико Кољо ја дарува. Нејзините другарки ја започнуваат обредната песна за свршувачка со што се доловува [[фолклор]]ниот амбиент.<ref name=MJ>{{нмс| title=„Печалбари“ од Антон Панов | url=https://makedonskijazik.mk/2018/10/печалбари-од-антон-панов.html | work= | publisher=Македонски јазик | date= | accessdate=}}</ref> === Втор чин === Во сиромашната куќа на Божана и Костадин, мајката и синот разговараат за Симка. Костадин не може да се помири дека нема да живее со неа и ги проколнува парите - кои се најважни во светот на Јордан. Костадин како носител на новото сфаќање ги искажува следните зборови: <blockquote>''Не, не сакам жена за пари! Јас милувам, Симка од чиста милост да ми дојде, не за пари! Сакам со неа век да векувам како со жена, не како со платен добиток. Ме разбираш ли? Јас сакам и таа да се праша! Зашто навистина ако таа се праша, право ќе си каже: Костадина го сакам! Сега дали е јасно? Сакам жена, не роб...''</blockquote> Мајката го советува да оди на печалба, да заработи, за да може да ја оствари својата цел, но Костадин одбива. Не сака и тој како неговиот татко да ги остави коските на печалба. Го искажува својот став кон печалбарството - зло на сиромашните, кое од нив прави робови. Доаѓа пријателот на Костадин, Зафир, кој му кажува дека ја свршиле Симка за Јован. Костадин, изреволтиран, трга да ја грабне Симка. Симка, патријархално воспитана, не сака да бега, не сака да се посрамоти, му кажува дека сега е свршена, но сепак љубовта кон Костадин победува, и покрај се таа решава да избега за него. Но, во тој момент се појавува Јордан кој го спречува грабнувањето и се пазари со Костадин. Јордан му позајмува пари, а Костадин прифаќа поради молбите на Симка.<ref name=MJ/> === Трет чин === Претставена е семејната хармонија во домот на Костадин, љубовта меѓу младоженците и среќата заради бебето што го очекуваат. Доаѓа Божана која најавува дека Јордан сака да ги посети. Тоа предизвикува вознемиреност кај младите. Неговото доаѓање и однесување кулминира во ужасна расправија. Тој си ги сака своите пари по секоја цена. Не му е важна среќата на ќерката, ниту се сожалува на молбите од Костадин да почека уште малку за да го види барем бебето кога ќе се роди. Расправијата го достигнува својот врв на крајот од оваа слика: <blockquote>''Костадин: Ти немаш срце, Јордане!''</blockquote> <blockquote>''Јордан (потсмешливо): Море, парите ти се и срце и душа! Без нив ништо не можеш!... Секој чесен печалбар си ја стега торбата...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Молчи, не зборувај!... Тие се толку чесни, та дури и не знаат дека за тебе работат, долг да ти отплатуваат. Молчи, Јордане! Засрами се!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Зошто да молчам, пред кого да молчам, бре? Пари, пари ми требаат!...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Трај! Во домот си ми!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Не траам! Јас, или ти имаш за давање?...(скокнува) Море пари, пари, бре голтар! (крева рака на Костадин).''</blockquote> <blockquote>''Костадин (го зграпчува за гуша): А, куче чорбаџиско! Си дошол огништето да ми го растуриш!...''</blockquote> <blockquote>''Јордан (и тој го фаќа Костадина за гуша): Пари, пари, бре!...''</blockquote> Костадин, немоќен, заради Симка и бебето, решава да оди на печалба. Втората слика од овој чин го претставува обичајот на заминувањето на печалба, како и разделбата на Симка и Костадин. Надвор од селото, во природа, покрај прошталната чешма се собира групата печалбари и нивните блиски кои ги испраќаат. Пеат песни и пијат. Групата се зголемува, а водачот, стрико Марко ги собира на едно место, да јадат и да тргнат. На крајот ги испраќаат солзите на жените и девојките. Костадин се поздравува со жена си, која ја наведнала главата, не може ни да зборува од насобрани солзи и тага, и и ги кажува последните зборови:<ref name=MJ/> <blockquote>''Ех, Симке, Симке!...''</blockquote> === Четврт чин === Првата слика е слика на печалбарскиот живот и се случува во една фурна во Белград. Поминале пет години, а Костадин лежи, облеан во пот и болен од туберкулоза. Неговите другари се грижат за него колку што можат, но лекови не можат да купат, бидејќи за нив треба пари. Суровиот газда Арангел сака да го избрка од фурната, велејќи му дека тоа не е болница. Тој воопшто не чувствува вина за неговата болест која ја добил од неподносливите услови за работа. И тој како Јордан мисли само на парите и загубата што ја трпи чувајќи болен човек кој не може да работи. Последните зборови на Костадин се носталгични, со желба за последен пат да ја види Симка, но и малку и префрла велејќи: ''<blockquote>Костадин: (силно возбуден): Ах, Симке!... Не се согласи на бегање!... Не, не си ти крива... Требаше на сила!... (Се закашлува. Другарите се загрижуваат за него)''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: (Му помага на Костадина).''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Што ми прави таа, мајка ми?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Мисли на тебе.''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: И плаче... Плаче Зафире... Плаче тивко, со неведена глава... Плаче и солзи рони...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: И ти плачеш...''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Дали ќе ја видам? Дали таа ќе ме види?... (Се закашлува силно. Другарите се стрчуваат кон него).''</blockquote> Последната слика е враќањето на печалбарите дома, со песна и радост. Коле, синчето на Костадин со нетрпение го очекува татка си кој никогаш не го видел. Но, пред куќата на Костадин пеењето престанува. Тоа значи само едно - дека печалбарот умрел. Коле не сфаќа што се случило и кога Зафир, другарот на Костадин, влегува во куќата да ги даде спечалените пари, детето се стрчува кон него, го прегрнува за колената, мислејќи дека тоа е неговиот татко.<ref name=MJ/> ''<blockquote>Коле (трча кон Зафира радосно): Еве го татко, мамо!... (Му ги опфаќа колената на Зафира. Молчење).''</blockquote> ''<blockquote>Божана (како не со свој глас): Каде ми е син ми Костадин?...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир (Молчи. Потем го вади од торбата појасот Костадинов и ќесето со пари; ги предава).''</blockquote> ''<blockquote>Симка (го прима ќесето и појасот): Ела, Коле... (Го прегрнува Колета). Татко ти не ќе си дојде... Никогаш не ќе си дојде... Ти пратил пари да го викнеш дедо ти Јордан на задуша...''</blockquote> ''<blockquote>Божана (со шепот кон Зафира): Умре?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Умре...''</blockquote> === Елементи на драмското дејство === Етапите во драмата се: * експозиција - запознавање со ликовите и Јордан како носител на семејната [[трагедија]]; * заплет - Костадин, како носител на новите сфаќања - против купување на невестата и против печалбарството; * кулминација - доаѓањето на Јордан да си ги земе парите; * перипетија - печалбарскиот живот, болеста и смртта на Костадин; * расплет - враќање на печалбарите, предавањето на парите и судбината на печалбарската жена.<ref name=MJ/> == Ликови == * '''Јордан''' - ќерка му не си ја миела пичката, богат чорбаџија, лихвар, кој се гледа низ призмата на парите. За него не претставува ништо среќата на ќерка му, важно му е само да платат за неа. Суров, бесчувствителен, бездушник, кој нема да дозволи ќерка му да оди бегалка, застапник на старите патријархални сфаќања. * '''Костадин''' - претставник на новите сфаќања. Тој пред сè не сака да ја купува невестата со пари, зашто смета дека таа не е стока, дека и нејзиниот глас треба да се слушне. Љубовта за него е поважна од традицијата и старите закоравени правила. Исто така, тој е против печалбарството, против оставањето на својата татковина, на домот и семејството. Смета дека и тука може да се заработи за живот и да не се жртвува животот за пари. * '''Симка''' - патријархално воспитана, покорна ќерка, која не смее да му се спротивстави на таткото. Ги потиснува своите желби за да ги оствари желбите на татка си. Иако е вљубена во Костадин таа не прави ниту еден храбар чекор за да ја оствари таа љубов. Не сака да побегне за него, бидејќи како бегалка ќе го посрамоти семејството, го тера Костадин да ја прифати нагодбата иако знае дека тоа ќе ја унесреќи и на крајот го тера да оди на печалба - сама жртвувајќи се да биде бела вдовица. Нејзината трагедија е уште поголема кога останува без маж, без човек кој ќе се грижи за семејството. Историјата се повторува, таа е иста како свекрва и Божана. == Поврзано == * [[Антон Панов]] * [[Македонска книжевност]] * [[Печалбар]] == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == * „''Печалбари''“ од Антон Панов * „''За матуранти''“ од Билјана Богданоска * „''Литература за втора година''“ од Георги Сталев * „''Учебник за трета година по македонски јазик''“ од Наташа Аврамовска == Надворешни врски == * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_2260.html Целата драма во електронска форма] * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_6682.html Анализа на пиесата] [[Категорија:Дела од Антон Панов]] [[Категорија:Македонски драми]] 4bt8f0pfk7ftg9o2rphi8etyl398t6m 5195909 5195908 2024-04-25T13:36:08Z 79.125.232.204 гггхх wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books --> | name = Печалбари | title_orig = | translator = | image = [[Податотека:Печалбари (плакат).jpg|200px|Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје]] | image_caption = Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје | author = [[Антон Панов]] | cover_artist = | country = {{знамеикона|Macedonia}} [[Македонија]] | language = [[македонски]] | genre = [[драма]] | publisher = | pub_date = 1936&nbsp;г. | media_type = Печатена | pages = 72 | isbn = }} [[Податотека:Sg4605.jpg|мини|десно|Награда од српските власти за драмата на Панов]] [[Податотека:APanov.jpg|мини|десно|Антон Панов]] '''Печалбари''' — најпознатата [[драма]] на македонскиот драматург [[Антон Панов]]. Тоа е дело во која ни се презентира [[љубов]]на приказна меѓу двајца млади (Костадин и Симка) кои се лудо влубени, но припаѓаат на различни сталежи, тој е сиромашен – а таа богата. Оваа противречност му била потребна на авторот за да го развие драмското дејство. Љубовта ќе биде главен двигател во драмското дејство, но и кочничар во развојот на љубовта меѓу младите. На нивната голема љубов ќе влијаат непишаните правила според кои двајца млади од различни класи не си припаѓаат еден на друг. Панов тука го вметнал и бунтот како средство со кое ќе се искаже незадоволството и ќе се постигне бунтот. Љубовта е таа што двајцата влубени ќе ги води напред. Но за жал, нивната среќа нема да биде целосна бидејќи посегнувањето по [[пари]]те и стремежот за исконската [[печалба]] трајно ќе уништи едно семејство. Во оваа драма Панов ги запазува драмските фази и класичното драмско дејство. При преминот од чин во чин, од појавата од појава во појава авторот не води низ дејство за да го доведе читателот до кулминација на случувањата каде зетот заминува на печалба. Јордан во драмата е лик кој најмногу ги сака парите. Претставен е како [[чорбаџија]] кој е мек на зборови но тврдоглав на дела, среброљубец кој гледа низ призмата на парите. Секогаш бил загрижен за мислењето на другите луѓе, а тоа најмногу се гледа кога ја „продал“ својата [[ќерка]], сметајќи оти таков бил [[адет]]от. Но бидејќи Симка се заљубила во сиромашниот Костадин, се договориле да му ја даде ќерка си поставувајќи му услов да замине на печалба, туркајќи го во смрт. Јордан стапува на сцена во оној момент кога младите очекуваат принова и кога за нив започнуваат новите обврски. Но, тој е бескорисен, не знае да ги покаже чувствата бидејќи за него пред сè се парите. Јордан донесува одлука која ќе ја плати прескапо, можеби не со својот, но со нечиј друг живот. Наспроти ликот на Јордан, стои Костадин, прикажан као млад човек кој има многу напредни сфаќања во споредба со времето во кое живеел. Како бунтовник, со своите постапки сакал да уништи дел од напишаните правила, како што била печалбарската традиција „...Ех црна и крвава е нашата печалба, мајко! Уште покрвава е [[сиромаштија]]та што нè гони таму!“ Сфаќајќи ги причините за тоа општествено зло, цврсто стоел на ставот дека печалбата носи и несреќа и смрт. Божана, мајка на Костадин, е жена која робува на [[патријархат|патријархалните]] традиции. Таа е жена која останала млада [[вдовство|вдовица]]. Но, сепак знаејќи дека печалбата е несреќа, го наговара синот и тој да биде печалбар. Таа знае како е да се живее без пари, да се одгледува дете без татко, но воедно справува и срамува што ќе рече светот и како ќе излезе пред другите со крената глава. Велејќи му на Костадин дека мора поради Јордан да оди на печалба, Костадин враќа со зборовите: <blockquote>''Дали чорбаџи Јордан ќе чуе таму во туѓина? Далеку, може дури преку море... На секого си туѓ... Нема со кого збор да промениш, солза да размениш! И не година, не две. Години, години да изврват, скотски да живееш, пари да збереш, додека да имаш лице дома да си дојдеш!... Ако паднам болен дали чорбаџи Јордан ќе праша за мене? Дали ќе има кој потта да ми ја избрише, кошула да ми размени, [[јорган]] да ми фрли?... Ех, црна и крвава е нашата печалба, мајко? Уште покрвава е сиромаштијата, што нè гони таму! Проклет да ѝ е коренот!... И големо има лечко нишан носи од неа за цел век!... Гледај, што направи од нас таа пуста печалба! Маж – роб! Жена – роб! Син - роб! Ќерка – роб! А мајките, само за солзи се родени!...''</blockquote> Овие се најтажните зборови што ги проговорил некој печалбар во македонската драма. Во овој цитат Костадин ја насетува својата судбина. Можеби Панов намерно ова го направил сè со цел да го стави читателот на размислување, каков е животот на печалбарите и низ каков тежок период поминуваат на печалба за да заработат парче леб. Кога Костадин мислел дека ја остварил својата цел, кога со Симка живееле убав живот и чекале принова, иднината ја нарушува Јордан кој доаѓа по своите пари. Нивната средба не е нималку пријатна бидејќи меѓу нив двајца доаѓа до конфликт. И покрај тоа што Костадин го моли Јордан да го остави барем уште една година да се порадува со својот пород, да сети таткова радост, тој е немилосрден велејќи дека не е негово да мисли на пелени, туку на пари. Костадин заминува на печалба, но не по своја желба. Надвор од селото. Во природата. Големо старо дрво. Планинска патека води на печалбарската чешма. Тоа е место на печалбарската разделба. Кога завесата се крева, десно веќе седнала мала група печалбари, прва пристигната на местото на разделбата; седам, пијам и замислено пеам. Во наредниот чин Костадин веќе се спрема за на печалба. Се збогува со Симка и со Божана. Прима од нив совети, но и ги прекорува и остава аманет детето што ќе се роди да го носи името на неговиот татко. Испратен е со песна впрочена како што тоа бидува со традицијата. За традиционалното испраќање на печалбарот поканува и моментот кога `рснува тапанот и зурлата, кога се прават и последните адети пред тргнувањето Тука е и размислувањето на Корама Атенас кој најубаво ја пишува тежината на печалбата. “...Разделба е разделба!... И камен на шијата полесно се носи од пустата печалба!“ Четвртиот чин дава најдобра слика на печалба кога веќе Костадин е во [[Белград]]. Таму болен од [[туберкулоза]] небаре од црна [[чума (болест)|чума]]. Со [[пот]] и мака спечалил парите, но платил со сопствениот живот. Печалбата за него била многу кобна, тој не успева да го издржи товарот на тешката работа, но желбата да го види Коле, неговиот [[син]] е поголема од сè. Тажи за својата мајка, за Симка. Свесен е дека ја доживува судбината на татка си, кого никогаш и не го видел. Судбината се повторува со него и тој повеќе никогаш нема да се врати дома. Овде смртта е нормална последица. Но дали вреди по секоја цена да се оди на печалба, да се жртвува сопствениот живот и животот на тие што чекаат дома, да се вратат печалбарите. == Структура на драмата == „Печалбари“ е драма во четири чина и драмско дејство развиено во пет етапи. Таа е битово-социјална драма со мотиви од печалбарскиот живот. „Битово“ значи дека е опфатен начинот на живеење, обичаите на Македонците; „социјален“ - судирот меѓу богатите и сиромашните и печалбарството - како нужност да се спечали. Темата во драмата е љубовта на двајца млади, поради која момчето е принудено да оди на печалба. Во драмата се испреплетуваат неколку мотиви: мотивот на парите, мотивот на љубовта, на традицијата и на печалбарството. Парите се сепак движечкиот мотив, тие се средство за живот, за богатење, за купување невеста, за уништување на семејството, за одење на печалба и смисол за живеење (на Јордан му се и срце и душа). Идејата е да го прикаже животот на Македонците во првата половина на XX век. Дејствието се случува во едно село во Западна Македонија (освен една сцена во [[Белград]]) кон крајот на триесеттите години од XX век. == Содржина == [[Податотека:Печалбари (сцена).jpg|thumb|мини|десно|Сцена од претставата „Печалбари“, со [[Ристо Шишков]] во главната улога]] === Прв чин === На почетокот од драмата е претставена богата македонска куќа, домот на девојката Симка. Преку разговорот на Симка со своето помало братче Стојче, авторот нè воведува во светот на драмата. Таа му дава да јаде и го распрашува што дознал. Тој кажува дека уште утрото се најавиле стројници од две страни: од Ѓурѓиновци за Јован (од богато семејство) и од Итромановци за Костадин (сиромашен, но Симка го сака). Братчето е наклонето кон побогатите бидејќи тие ќе му дадат повеќе подароци, на што Симка му одвраќа: <blockquote>''Магаре ниедно! Уште од малечко со татковите очи гледа...''</blockquote> Јордан е нивниот татко, богат лихвар, кој гледа се низ призмата на парите. Во куќата доаѓа прво Божана, мајката на Костадин. Во разговорот со Рајна, мајката на Симка, дознаваме дека таа е вдовица и дека Костадин е нејзиното единствено дете за кое би направила сè. Се појавува Јордан, кој е многу љубезен со Божана. Таа веднаш му кажува за што е дојдена - да ја побара Симка за Костадин. Јордан се согласува, го пофалува Костадин како млад, здрав и работлив, но споменува дека тој не бил на печалба, па веројатно нема пари за да гледа семејство и да си ја откупи невестата. Тој ја кажува цената - триесет лири, облека, појас, сребрен саат. итн. Божана го пренесува ставот на Костадин, дека тој не сака да плаќа за невестата, сака да го одмине тој ред. Тој би ги направил сите адети, но да не ја купува невестата. Јордан не сака ни да слушне. Веднаш по заминувањето на Божана доаѓа Ѓорше, сиромашен селанец, кој бара пари на заем од Јордан. Тој му дава, го запишува во лихварскиот [[тефтер]] и се договара по печалба да му ги врати со [[камата]]. Стојче, синчето, му помага на својот татко, му го носи тефтерот и всушност го учи занаетот. На крајот од првиот чин доаѓа стрико Кољо, како стројник за Јован. По вообичаените поздрави и понудената ракија, Кољо го тера редот и кажува за Јован. Го фали - здрав, млад, работлив, кој е сè уште во Белград на печалба. Јордан веднаш се сложува да ја даде Симка за него, повторно ја кажува својата цена, малку се ценкаат и на крај си подаваат рака. Ја повикуваат Симка, која заради редот ја прашуваат дали сака да се омажи за Јован. Таткото знае дека таа го сака Костадин, но за него тоа ништо не значи. Со солзи во очите, ќерката послушно прифаќа и стрико Кољо ја дарува. Нејзините другарки ја започнуваат обредната песна за свршувачка со што се доловува [[фолклор]]ниот амбиент.<ref name=MJ>{{нмс| title=„Печалбари“ од Антон Панов | url=https://makedonskijazik.mk/2018/10/печалбари-од-антон-панов.html | work= | publisher=Македонски јазик | date= | accessdate=}}</ref> === Втор чин === Во сиромашната куќа на Божана и Костадин, мајката и синот разговараат за Симка. Костадин не може да се помири дека нема да живее со неа и ги проколнува парите - кои се најважни во светот на Јордан. Костадин како носител на новото сфаќање ги искажува следните зборови: <blockquote>''Не, не сакам жена за пари! Јас милувам, Симка од чиста милост да ми дојде, не за пари! Сакам со неа век да векувам како со жена, не како со платен добиток. Ме разбираш ли? Јас сакам и таа да се праша! Зашто навистина ако таа се праша, право ќе си каже: Костадина го сакам! Сега дали е јасно? Сакам жена, не роб...''</blockquote> Мајката го советува да оди на печалба, да заработи, за да може да ја оствари својата цел, но Костадин одбива. Не сака и тој како неговиот татко да ги остави коските на печалба. Го искажува својот став кон печалбарството - зло на сиромашните, кое од нив прави робови. Доаѓа пријателот на Костадин, Зафир, кој му кажува дека ја свршиле Симка за Јован. Костадин, изреволтиран, трга да ја грабне Симка. Симка, патријархално воспитана, не сака да бега, не сака да се посрамоти, му кажува дека сега е свршена, но сепак љубовта кон Костадин победува, и покрај се таа решава да избега за него. Но, во тој момент се појавува Јордан кој го спречува грабнувањето и се пазари со Костадин. Јордан му позајмува пари, а Костадин прифаќа поради молбите на Симка.<ref name=MJ/> === Трет чин === Претставена е семејната хармонија во домот на Костадин, љубовта меѓу младоженците и среќата заради бебето што го очекуваат. Доаѓа Божана која најавува дека Јордан сака да ги посети. Тоа предизвикува вознемиреност кај младите. Неговото доаѓање и однесување кулминира во ужасна расправија. Тој си ги сака своите пари по секоја цена. Не му е важна среќата на ќерката, ниту се сожалува на молбите од Костадин да почека уште малку за да го види барем бебето кога ќе се роди. Расправијата го достигнува својот врв на крајот од оваа слика: <blockquote>''Костадин: Ти немаш срце, Јордане!''</blockquote> <blockquote>''Јордан (потсмешливо): Море, парите ти се и срце и душа! Без нив ништо не можеш!... Секој чесен печалбар си ја стега торбата...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Молчи, не зборувај!... Тие се толку чесни, та дури и не знаат дека за тебе работат, долг да ти отплатуваат. Молчи, Јордане! Засрами се!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Зошто да молчам, пред кого да молчам, бре? Пари, пари ми требаат!...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Трај! Во домот си ми!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Не траам! Јас, или ти имаш за давање?...(скокнува) Море пари, пари, бре голтар! (крева рака на Костадин).''</blockquote> <blockquote>''Костадин (го зграпчува за гуша): А, куче чорбаџиско! Си дошол огништето да ми го растуриш!...''</blockquote> <blockquote>''Јордан (и тој го фаќа Костадина за гуша): Пари, пари, бре!...''</blockquote> Костадин, немоќен, заради Симка и бебето, решава да оди на печалба. Втората слика од овој чин го претставува обичајот на заминувањето на печалба, како и разделбата на Симка и Костадин. Надвор од селото, во природа, покрај прошталната чешма се собира групата печалбари и нивните блиски кои ги испраќаат. Пеат песни и пијат. Групата се зголемува, а водачот, стрико Марко ги собира на едно место, да јадат и да тргнат. На крајот ги испраќаат солзите на жените и девојките. Костадин се поздравува со жена си, која ја наведнала главата, не може ни да зборува од насобрани солзи и тага, и и ги кажува последните зборови:<ref name=MJ/> <blockquote>''Ех, Симке, Симке!...''</blockquote> === Четврт чин === Првата слика е слика на печалбарскиот живот и се случува во една фурна во Белград. Поминале пет години, а Костадин лежи, облеан во пот и болен од туберкулоза. Неговите другари се грижат за него колку што можат, но лекови не можат да купат, бидејќи за нив треба пари. Суровиот газда Арангел сака да го избрка од фурната, велејќи му дека тоа не е болница. Тој воопшто не чувствува вина за неговата болест која ја добил од неподносливите услови за работа. И тој како Јордан мисли само на парите и загубата што ја трпи чувајќи болен човек кој не може да работи. Последните зборови на Костадин се носталгични, со желба за последен пат да ја види Симка, но и малку и префрла велејќи: ''<blockquote>Костадин: (силно возбуден): Ах, Симке!... Не се согласи на бегање!... Не, не си ти крива... Требаше на сила!... (Се закашлува. Другарите се загрижуваат за него)''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: (Му помага на Костадина).''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Што ми прави таа, мајка ми?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Мисли на тебе.''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: И плаче... Плаче Зафире... Плаче тивко, со неведена глава... Плаче и солзи рони...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: И ти плачеш...''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Дали ќе ја видам? Дали таа ќе ме види?... (Се закашлува силно. Другарите се стрчуваат кон него).''</blockquote> Последната слика е враќањето на печалбарите дома, со песна и радост. Коле, синчето на Костадин со нетрпение го очекува татка си кој никогаш не го видел. Но, пред куќата на Костадин пеењето престанува. Тоа значи само едно - дека печалбарот умрел. Коле не сфаќа што се случило и кога Зафир, другарот на Костадин, влегува во куќата да ги даде спечалените пари, детето се стрчува кон него, го прегрнува за колената, мислејќи дека тоа е неговиот татко.<ref name=MJ/> ''<blockquote>Коле (трча кон Зафира радосно): Еве го татко, мамо!... (Му ги опфаќа колената на Зафира. Молчење).''</blockquote> ''<blockquote>Божана (како не со свој глас): Каде ми е син ми Костадин?...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир (Молчи. Потем го вади од торбата појасот Костадинов и ќесето со пари; ги предава).''</blockquote> ''<blockquote>Симка (го прима ќесето и појасот): Ела, Коле... (Го прегрнува Колета). Татко ти не ќе си дојде... Никогаш не ќе си дојде... Ти пратил пари да го викнеш дедо ти Јордан на задуша...''</blockquote> ''<blockquote>Божана (со шепот кон Зафира): Умре?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Умре...''</blockquote> === Елементи на драмското дејство === Етапите во драмата се: * експозиција - запознавање со ликовите и Јордан како носител на семејната [[трагедија]]; * заплет - Костадин, како носител на новите сфаќања - против купување на невестата и против печалбарството; * кулминација - доаѓањето на Јордан да си ги земе парите; * перипетија - печалбарскиот живот, болеста и смртта на Костадин; * расплет - враќање на печалбарите, предавањето на парите и судбината на печалбарската жена.<ref name=MJ/> == Ликови == * '''Јордан''' -Пејчи бил појак ќерка му не си ја миела пичката, богат чорбаџија, лихвар, кој се гледа низ призмата на парите. За него не претставува ништо среќата на ќерка му, важно му е само да платат за неа. Суров, бесчувствителен, бездушник, кој нема да дозволи ќерка му да оди бегалка, застапник на старите патријархални сфаќања. * '''Костадин''' - претставник на новите сфаќања. Тој пред сè не сака да ја купува невестата со пари, зашто смета дека таа не е стока, дека и нејзиниот глас треба да се слушне. Љубовта за него е поважна од традицијата и старите закоравени правила. Исто така, тој е против печалбарството, против оставањето на својата татковина, на домот и семејството. Смета дека и тука може да се заработи за живот и да не се жртвува животот за пари. * '''Симка''' - патријархално воспитана, покорна ќерка, која не смее да му се спротивстави на таткото. Ги потиснува своите желби за да ги оствари желбите на татка си. Иако е вљубена во Костадин таа не прави ниту еден храбар чекор за да ја оствари таа љубов. Не сака да побегне за него, бидејќи како бегалка ќе го посрамоти семејството, го тера Костадин да ја прифати нагодбата иако знае дека тоа ќе ја унесреќи и на крајот го тера да оди на печалба - сама жртвувајќи се да биде бела вдовица. Нејзината трагедија е уште поголема кога останува без маж, без човек кој ќе се грижи за семејството. Историјата се повторува, таа е иста како свекрва и Божана. == Поврзано == * [[Антон Панов]] * [[Македонска книжевност]] * [[Печалбар]] == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == * „''Печалбари''“ од Антон Панов * „''За матуранти''“ од Билјана Богданоска * „''Литература за втора година''“ од Георги Сталев * „''Учебник за трета година по македонски јазик''“ од Наташа Аврамовска == Надворешни врски == * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_2260.html Целата драма во електронска форма] * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_6682.html Анализа на пиесата] [[Категорија:Дела од Антон Панов]] [[Категорија:Македонски драми]] 5oc29yolszoha3jb8rgkkeq65vl0jr5 5195910 5195909 2024-04-25T13:36:47Z 79.125.232.204 кнхј wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books --> | name = Печалбари | title_orig = | translator = | image = [[Податотека:Печалбари (плакат).jpg|200px|Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје]] | image_caption = Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје | author = [[Антон Панов]] | cover_artist = | country = {{знамеикона|Macedonia}} [[Македонија]] | language = [[македонски]] | genre = [[драма]] | publisher = | pub_date = 1936&nbsp;г. | media_type = Печатена | pages = 72 | isbn = }} [[Податотека:Sg4605.jpg|мини|десно|Награда од српските власти за драмата на Панов]] [[Податотека:APanov.jpg|мини|десно|Антон Панов]] '''Печалбари''' — најпознатата [[драма]] на македонскиот драматург [[Антон Панов]]. Тоа е дело во која ни се презентира [[љубов]]на приказна меѓу двајца млади (Костадин и Симка) кои се лудо влубени, но припаѓаат на различни сталежи, тој е сиромашен – а таа богата. Оваа противречност му била потребна на авторот за да го развие драмското дејство. Љубовта ќе биде главен двигател во драмското дејство, но и кочничар во развојот на љубовта меѓу младите. На нивната голема љубов ќе влијаат непишаните правила според кои двајца млади од различни класи не си припаѓаат еден на друг. Панов тука го вметнал и бунтот како средство со кое ќе се искаже незадоволството и ќе се постигне бунтот. Љубовта е таа што двајцата влубени ќе ги води напред. Но за жал, нивната среќа нема да биде целосна бидејќи посегнувањето по [[пари]]те и стремежот за исконската [[печалба]] трајно ќе уништи едно семејство. Во оваа драма Панов ги запазува драмските фази и класичното драмско дејство. При преминот од чин во чин, од појавата од појава во појава авторот не води низ дејство за да го доведе читателот до кулминација на случувањата каде зетот заминува на печалба. Јордан во драмата е лик кој најмногу ги сака парите. Претставен е како [[чорбаџија]] кој е мек на зборови но тврдоглав на дела, среброљубец кој гледа низ призмата на парите. Секогаш бил загрижен за мислењето на другите луѓе, а тоа најмногу се гледа кога ја „продал“ својата [[ќерка]], сметајќи оти таков бил [[адет]]от. Но бидејќи Симка се заљубила во сиромашниот Костадин, се договориле да му ја даде ќерка си поставувајќи му услов да замине на печалба, туркајќи го во смрт. Јордан стапува на сцена во оној момент кога младите очекуваат принова и кога за нив започнуваат новите обврски. Но, тој е бескорисен, не знае да ги покаже чувствата бидејќи за него пред сè се парите. Јордан донесува одлука која ќе ја плати прескапо, можеби не со својот, но со нечиј друг живот. Наспроти ликот на Јордан, стои Костадин, прикажан као млад човек кој има многу напредни сфаќања во споредба со времето во кое живеел. Како бунтовник, со своите постапки сакал да уништи дел од напишаните правила, како што била печалбарската традиција „...Ех црна и крвава е нашата печалба, мајко! Уште покрвава е [[сиромаштија]]та што нè гони таму!“ Сфаќајќи ги причините за тоа општествено зло, цврсто стоел на ставот дека печалбата носи и несреќа и смрт. Божана, мајка на Костадин, е жена која робува на [[патријархат|патријархалните]] традиции. Таа е жена која останала млада [[вдовство|вдовица]]. Но, сепак знаејќи дека печалбата е несреќа, го наговара синот и тој да биде печалбар. Таа знае како е да се живее без пари, да се одгледува дете без татко, но воедно справува и срамува што ќе рече светот и како ќе излезе пред другите со крената глава. Велејќи му на Костадин дека мора поради Јордан да оди на печалба, Костадин враќа со зборовите: <blockquote>''Дали чорбаџи Јордан ќе чуе таму во туѓина? Далеку, може дури преку море... На секого си туѓ... Нема со кого збор да промениш, солза да размениш! И не година, не две. Години, години да изврват, скотски да живееш, пари да збереш, додека да имаш лице дома да си дојдеш!... Ако паднам болен дали чорбаџи Јордан ќе праша за мене? Дали ќе има кој потта да ми ја избрише, кошула да ми размени, [[јорган]] да ми фрли?... Ех, црна и крвава е нашата печалба, мајко? Уште покрвава е сиромаштијата, што нè гони таму! Проклет да ѝ е коренот!... И големо има лечко нишан носи од неа за цел век!... Гледај, што направи од нас таа пуста печалба! Маж – роб! Жена – роб! Син - роб! Ќерка – роб! А мајките, само за солзи се родени!...''</blockquote> Овие се најтажните зборови што ги проговорил некој печалбар во македонската драма. Во овој цитат Костадин ја насетува својата судбина. Можеби Панов намерно ова го направил сè со цел да го стави читателот на размислување, каков е животот на печалбарите и низ каков тежок период поминуваат на печалба за да заработат парче леб. Кога Костадин мислел дека ја остварил својата цел, кога со Симка живееле убав живот и чекале принова, иднината ја нарушува Јордан кој доаѓа по своите пари. Нивната средба не е нималку пријатна бидејќи меѓу нив двајца доаѓа до конфликт. И покрај тоа што Костадин го моли Јордан да го остави барем уште една година да се порадува со својот пород, да сети таткова радост, тој е немилосрден велејќи дека не е негово да мисли на пелени, туку на пари. Костадин заминува на печалба, но не по своја желба. Надвор од селото. Во природата. Големо старо дрво. Планинска патека води на печалбарската чешма. Тоа е место на печалбарската разделба. Кога завесата се крева, десно веќе седнала мала група печалбари, прва пристигната на местото на разделбата; седам, пијам и замислено пеам. Во наредниот чин Костадин веќе се спрема за на печалба. Се збогува со Симка и со Божана. Прима од нив совети, но и ги прекорува и остава аманет детето што ќе се роди да го носи името на неговиот татко. Испратен е со песна впрочена како што тоа бидува со традицијата. За традиционалното испраќање на печалбарот поканува и моментот кога `рснува тапанот и зурлата, кога се прават и последните адети пред тргнувањето Тука е и размислувањето на Корама Атенас кој најубаво ја пишува тежината на печалбата. “...Разделба е разделба!... И камен на шијата полесно се носи од пустата печалба!“ Четвртиот чин дава најдобра слика на печалба кога веќе Костадин е во [[Белград]]. Таму болен од [[туберкулоза]] небаре од црна [[чума (болест)|чума]]. Со [[пот]] и мака спечалил парите, но платил со сопствениот живот. Печалбата за него била многу кобна, тој не успева да го издржи товарот на тешката работа, но желбата да го види Коле, неговиот [[син]] е поголема од сè. Тажи за својата мајка, за Симка. Свесен е дека ја доживува судбината на татка си, кого никогаш и не го видел. Судбината се повторува со него и тој повеќе никогаш нема да се врати дома. Овде смртта е нормална последица. Но дали вреди по секоја цена да се оди на печалба, да се жртвува сопствениот живот и животот на тие што чекаат дома, да се вратат печалбарите. == Структура на драмата == „Печалбари“ е драма во четири чина и драмско дејство развиено во пет етапи. Таа е битово-социјална драма со мотиви од печалбарскиот живот. „Битово“ значи дека е опфатен начинот на живеење, обичаите на Македонците; „социјален“ - судирот меѓу богатите и сиромашните и печалбарството - како нужност да се спечали. Темата во драмата е љубовта на двајца млади, поради која момчето е принудено да оди на печалба. Во драмата се испреплетуваат неколку мотиви: мотивот на парите, мотивот на љубовта, на традицијата и на печалбарството. Парите се сепак движечкиот мотив, тие се средство за живот, за богатење, за купување невеста, за уништување на семејството, за одење на печалба и смисол за живеење (на Јордан му се и срце и душа). Идејата е да го прикаже животот на Македонците во првата половина на XX век. Дејствието се случува во едно село во Западна Македонија (освен една сцена во [[Белград]]) кон крајот на триесеттите години од XX век. == Содржина == [[Податотека:Печалбари (сцена).jpg|thumb|мини|десно|Сцена од претставата „Печалбари“, со [[Ристо Шишков]] во главната улога]] === Прв чин === На почетокот од драмата е претставена богата македонска куќа, домот на девојката Симка. Преку разговорот на Симка со своето помало братче Стојче, авторот нè воведува во светот на драмата. Таа му дава да јаде и го распрашува што дознал. Тој кажува дека уште утрото се најавиле стројници од две страни: од Ѓурѓиновци за Јован (од богато семејство) и од Итромановци за Костадин (сиромашен, но Симка го сака). Братчето е наклонето кон побогатите бидејќи тие ќе му дадат повеќе подароци, на што Симка му одвраќа: <blockquote>''Магаре ниедно! Уште од малечко со татковите очи гледа...''</blockquote> Јордан е нивниот татко, богат лихвар, кој гледа се низ призмата на парите. Во куќата доаѓа прво Божана, мајката на Костадин. Во разговорот со Рајна, мајката на Симка, дознаваме дека таа е вдовица и дека Костадин е нејзиното единствено дете за кое би направила сè. Се појавува Јордан, кој е многу љубезен со Божана. Таа веднаш му кажува за што е дојдена - да ја побара Симка за Костадин. Јордан се согласува, го пофалува Костадин како млад, здрав и работлив, но споменува дека тој не бил на печалба, па веројатно нема пари за да гледа семејство и да си ја откупи невестата. Тој ја кажува цената - триесет лири, облека, појас, сребрен саат. итн. Божана го пренесува ставот на Костадин, дека тој не сака да плаќа за невестата, сака да го одмине тој ред. Тој би ги направил сите адети, но да не ја купува невестата. Јордан не сака ни да слушне. Веднаш по заминувањето на Божана доаѓа Ѓорше, сиромашен селанец, кој бара пари на заем од Јордан. Тој му дава, го запишува во лихварскиот [[тефтер]] и се договара по печалба да му ги врати со [[камата]]. Стојче, синчето, му помага на својот татко, му го носи тефтерот и всушност го учи занаетот. На крајот од првиот чин доаѓа стрико Кољо, како стројник за Јован. По вообичаените поздрави и понудената ракија, Кољо го тера редот и кажува за Јован. Го фали - здрав, млад, работлив, кој е сè уште во Белград на печалба. Јордан веднаш се сложува да ја даде Симка за него, повторно ја кажува својата цена, малку се ценкаат и на крај си подаваат рака. Ја повикуваат Симка, која заради редот ја прашуваат дали сака да се омажи за Јован. Таткото знае дека таа го сака Костадин, но за него тоа ништо не значи. Со солзи во очите, ќерката послушно прифаќа и стрико Кољо ја дарува. Нејзините другарки ја започнуваат обредната песна за свршувачка со што се доловува [[фолклор]]ниот амбиент.<ref name=MJ>{{нмс| title=„Печалбари“ од Антон Панов | url=https://makedonskijazik.mk/2018/10/печалбари-од-антон-панов.html | work= | publisher=Македонски јазик | date= | accessdate=}}</ref> === Втор чин === Во сиромашната куќа на Божана и Костадин, мајката и синот разговараат за Симка. Костадин не може да се помири дека нема да живее со неа и ги проколнува парите - кои се најважни во светот на Јордан. Костадин како носител на новото сфаќање ги искажува следните зборови: <blockquote>''Не, не сакам жена за пари! Јас милувам, Симка од чиста милост да ми дојде, не за пари! Сакам со неа век да векувам како со жена, не како со платен добиток. Ме разбираш ли? Јас сакам и таа да се праша! Зашто навистина ако таа се праша, право ќе си каже: Костадина го сакам! Сега дали е јасно? Сакам жена, не роб...''</blockquote> Мајката го советува да оди на печалба, да заработи, за да може да ја оствари својата цел, но Костадин одбива. Не сака и тој како неговиот татко да ги остави коските на печалба. Го искажува својот став кон печалбарството - зло на сиромашните, кое од нив прави робови. Доаѓа пријателот на Костадин, Зафир, кој му кажува дека ја свршиле Симка за Јован. Костадин, изреволтиран, трга да ја грабне Симка. Симка, патријархално воспитана, не сака да бега, не сака да се посрамоти, му кажува дека сега е свршена, но сепак љубовта кон Костадин победува, и покрај се таа решава да избега за него. Но, во тој момент се појавува Јордан кој го спречува грабнувањето и се пазари со Костадин. Јордан му позајмува пари, а Костадин прифаќа поради молбите на Симка.<ref name=MJ/> === Трет чин === Претставена е семејната хармонија во домот на Костадин, љубовта меѓу младоженците и среќата заради бебето што го очекуваат. Доаѓа Божана која најавува дека Јордан сака да ги посети. Тоа предизвикува вознемиреност кај младите. Неговото доаѓање и однесување кулминира во ужасна расправија. Тој си ги сака своите пари по секоја цена. Не му е важна среќата на ќерката, ниту се сожалува на молбите од Костадин да почека уште малку за да го види барем бебето кога ќе се роди. Расправијата го достигнува својот врв на крајот од оваа слика: <blockquote>''Костадин: Ти немаш срце, Јордане!''</blockquote> <blockquote>''Јордан (потсмешливо): Море, парите ти се и срце и душа! Без нив ништо не можеш!... Секој чесен печалбар си ја стега торбата...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Молчи, не зборувај!... Тие се толку чесни, та дури и не знаат дека за тебе работат, долг да ти отплатуваат. Молчи, Јордане! Засрами се!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Зошто да молчам, пред кого да молчам, бре? Пари, пари ми требаат!...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Трај! Во домот си ми!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Не траам! Јас, или ти имаш за давање?...(скокнува) Море пари, пари, бре голтар! (крева рака на Костадин).''</blockquote> <blockquote>''Костадин (го зграпчува за гуша): А, куче чорбаџиско! Си дошол огништето да ми го растуриш!...''</blockquote> <blockquote>''Јордан (и тој го фаќа Костадина за гуша): Пари, пари, бре!...''</blockquote> Костадин, немоќен, заради Симка и бебето, решава да оди на печалба. Втората слика од овој чин го претставува обичајот на заминувањето на печалба, како и разделбата на Симка и Костадин. Надвор од селото, во природа, покрај прошталната чешма се собира групата печалбари и нивните блиски кои ги испраќаат. Пеат песни и пијат. Групата се зголемува, а водачот, стрико Марко ги собира на едно место, да јадат и да тргнат. На крајот ги испраќаат солзите на жените и девојките. Костадин се поздравува со жена си, која ја наведнала главата, не може ни да зборува од насобрани солзи и тага, и и ги кажува последните зборови:<ref name=MJ/> <blockquote>''Ех, Симке, Симке!...''</blockquote> === Четврт чин === Првата слика е слика на печалбарскиот живот и се случува во една фурна во Белград. Поминале пет години, а Костадин лежи, облеан во пот и болен од туберкулоза. Неговите другари се грижат за него колку што можат, но лекови не можат да купат, бидејќи за нив треба пари. Суровиот газда Арангел сака да го избрка од фурната, велејќи му дека тоа не е болница. Тој воопшто не чувствува вина за неговата болест која ја добил од неподносливите услови за работа. И тој како Јордан мисли само на парите и загубата што ја трпи чувајќи болен човек кој не може да работи. Последните зборови на Костадин се носталгични, со желба за последен пат да ја види Симка, но и малку и префрла велејќи: ''<blockquote>Костадин: (силно возбуден): Ах, Симке!... Не се согласи на бегање!... Не, не си ти крива... Требаше на сила!... (Се закашлува. Другарите се загрижуваат за него)''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: (Му помага на Костадина).''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Што ми прави таа, мајка ми?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Мисли на тебе.''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: И плаче... Плаче Зафире... Плаче тивко, со неведена глава... Плаче и солзи рони...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: И ти плачеш...''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Дали ќе ја видам? Дали таа ќе ме види?... (Се закашлува силно. Другарите се стрчуваат кон него).''</blockquote> Последната слика е враќањето на печалбарите дома, со песна и радост. Коле, синчето на Костадин со нетрпение го очекува татка си кој никогаш не го видел. Но, пред куќата на Костадин пеењето престанува. Тоа значи само едно - дека печалбарот умрел. Коле не сфаќа што се случило и кога Зафир, другарот на Костадин, влегува во куќата да ги даде спечалените пари, детето се стрчува кон него, го прегрнува за колената, мислејќи дека тоа е неговиот татко.<ref name=MJ/> ''<blockquote>Коле (трча кон Зафира радосно): Еве го татко, мамо!... (Му ги опфаќа колената на Зафира. Молчење).''</blockquote> ''<blockquote>Божана (како не со свој глас): Каде ми е син ми Костадин?...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир (Молчи. Потем го вади од торбата појасот Костадинов и ќесето со пари; ги предава).''</blockquote> ''<blockquote>Симка (го прима ќесето и појасот): Ела, Коле... (Го прегрнува Колета). Татко ти не ќе си дојде... Никогаш не ќе си дојде... Ти пратил пари да го викнеш дедо ти Јордан на задуша...''</blockquote> ''<blockquote>Божана (со шепот кон Зафира): Умре?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Умре...''</blockquote> === Елементи на драмското дејство === Етапите во драмата се: * експозиција - запознавање со ликовите и Јордан како носител на семејната [[трагедија]]; * заплет - Костадин, како носител на новите сфаќања - против купување на невестата и против печалбарството; * кулминација - доаѓањето на Јордан да си ги земе парите; * перипетија - печалбарскиот живот, болеста и смртта на Костадин; * расплет - враќање на печалбарите, предавањето на парите и судбината на печалбарската жена.<ref name=MJ/> == Ликови == * '''Јордан''' -призмата на парите. За него не претставува ништо среќата на ќерка му, важно му е само да платат за неа. Суров, бесчувствителен, бездушник, кој нема да дозволи ќерка му да оди бегалка, застапник на старите патријархални сфаќања. * '''Костадин''' - претставник на новите сфаќања. Тој пред сè не сака да ја купува невестата со пари, зашто смета дека таа не е стока, дека и нејзиниот глас треба да се слушне. Љубовта за него е поважна од традицијата и старите закоравени правила. Исто така, тој е против печалбарството, против оставањето на својата татковина, на домот и семејството. Смета дека и тука може да се заработи за живот и да не се жртвува животот за пари. * '''Симка''' - патријархално воспитана, покорна ќерка, која не смее да му се спротивстави на таткото. Ги потиснува своите желби за да ги оствари желбите на татка си. Иако е вљубена во Костадин таа не прави ниту еден храбар чекор за да ја оствари таа љубов. Не сака да побегне за него, бидејќи како бегалка ќе го посрамоти семејството, го тера Костадин да ја прифати нагодбата иако знае дека тоа ќе ја унесреќи и на крајот го тера да оди на печалба - сама жртвувајќи се да биде бела вдовица. Нејзината трагедија е уште поголема кога останува без маж, без човек кој ќе се грижи за семејството. Историјата се повторува, таа е иста како свекрва и Божана. == Поврзано == * [[Антон Панов]] * [[Македонска книжевност]] * [[Печалбар]] == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == * „''Печалбари''“ од Антон Панов * „''За матуранти''“ од Билјана Богданоска * „''Литература за втора година''“ од Георги Сталев * „''Учебник за трета година по македонски јазик''“ од Наташа Аврамовска == Надворешни врски == * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_2260.html Целата драма во електронска форма] * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_6682.html Анализа на пиесата] [[Категорија:Дела од Антон Панов]] [[Категорија:Македонски драми]] kf36j4d6b2x5z6w6iimjbfznqvlzb3s 5196024 5195910 2024-04-25T18:36:19Z Gurther 105215 Вратена во по стара верзија заради вандализам wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books --> | name = Печалбари | title_orig = | translator = | image = [[Податотека:Печалбари (плакат).jpg|200px|Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје]] | image_caption = Плакат за претставата „Печалбари“ од 27.IX.1936 во Скопје | author = [[Антон Панов]] | cover_artist = | country = {{знамеикона|Macedonia}} [[Македонија]] | language = [[македонски]] | genre = [[драма]] | publisher = | pub_date = 1936&nbsp;г. | media_type = Печатена | pages = 72 | isbn = }} [[Податотека:Sg4605.jpg|мини|десно|Награда од српските власти за драмата на Панов]] [[Податотека:APanov.jpg|мини|десно|Антон Панов]] '''Печалбари''' — најпознатата [[драма]] на македонскиот драматург [[Антон Панов]]. Тоа е дело во која ни се презентира [[љубов]]на приказна меѓу двајца млади (Костадин и Симка) кои се лудо влубени, но припаѓаат на различни сталежи, тој е сиромашен – а таа богата. Оваа противречност му била потребна на авторот за да го развие драмското дејство. Љубовта ќе биде главен двигател во драмското дејство, но и кочничар во развојот на љубовта меѓу младите. На нивната голема љубов ќе влијаат непишаните правила според кои двајца млади од различни класи не си припаѓаат еден на друг. Панов тука го вметнал и бунтот како средство со кое ќе се искаже незадоволството и ќе се постигне бунтот. Љубовта е таа што двајцата влубени ќе ги води напред. Но за жал, нивната среќа нема да биде целосна бидејќи посегнувањето по [[пари]]те и стремежот за исконската [[печалба]] трајно ќе уништи едно семејство. Во оваа драма Панов ги запазува драмските фази и класичното драмско дејство. При преминот од чин во чин, од појавата од појава во појава авторот не води низ дејство за да го доведе читателот до кулминација на случувањата каде зетот заминува на печалба. Јордан во драмата е лик кој најмногу ги сака парите. Претставен е како [[чорбаџија]] кој е мек на зборови но тврдоглав на дела, среброљубец кој гледа низ призмата на парите. Секогаш бил загрижен за мислењето на другите луѓе, а тоа најмногу се гледа кога ја „продал“ својата [[ќерка]], сметајќи оти таков бил [[адет]]от. Но бидејќи Симка се заљубила во сиромашниот Костадин, се договориле да му ја даде ќерка си поставувајќи му услов да замине на печалба, туркајќи го во смрт. Јордан стапува на сцена во оној момент кога младите очекуваат принова и кога за нив започнуваат новите обврски. Но, тој е бескорисен, не знае да ги покаже чувствата бидејќи за него пред сè се парите. Јордан донесува одлука која ќе ја плати прескапо, можеби не со својот, но со нечиј друг живот. Наспроти ликот на Јордан, стои Костадин, прикажан као млад човек кој има многу напредни сфаќања во споредба со времето во кое живеел. Како бунтовник, со своите постапки сакал да уништи дел од напишаните правила, како што била печалбарската традиција „...Ех црна и крвава е нашата печалба, мајко! Уште покрвава е [[сиромаштија]]та што нè гони таму!“ Сфаќајќи ги причините за тоа општествено зло, цврсто стоел на ставот дека печалбата носи и несреќа и смрт. Божана, мајка на Костадин, е жена која робува на [[патријархат|патријархалните]] традиции. Таа е жена која останала млада [[вдовство|вдовица]]. Но, сепак знаејќи дека печалбата е несреќа, го наговара синот и тој да биде печалбар. Таа знае како е да се живее без пари, да се одгледува дете без татко, но воедно справува и срамува што ќе рече светот и како ќе излезе пред другите со крената глава. Велејќи му на Костадин дека мора поради Јордан да оди на печалба, Костадин враќа со зборовите: <blockquote>''Дали чорбаџи Јордан ќе чуе таму во туѓина? Далеку, може дури преку море... На секого си туѓ... Нема со кого збор да промениш, солза да размениш! И не година, не две. Години, години да изврват, скотски да живееш, пари да збереш, додека да имаш лице дома да си дојдеш!... Ако паднам болен дали чорбаџи Јордан ќе праша за мене? Дали ќе има кој потта да ми ја избрише, кошула да ми размени, [[јорган]] да ми фрли?... Ех, црна и крвава е нашата печалба, мајко? Уште покрвава е сиромаштијата, што нè гони таму! Проклет да ѝ е коренот!... И големо има лечко нишан носи од неа за цел век!... Гледај, што направи од нас таа пуста печалба! Маж – роб! Жена – роб! Син - роб! Ќерка – роб! А мајките, само за солзи се родени!...''</blockquote> Овие се најтажните зборови што ги проговорил некој печалбар во македонската драма. Во овој цитат Костадин ја насетува својата судбина. Можеби Панов намерно ова го направил сè со цел да го стави читателот на размислување, каков е животот на печалбарите и низ каков тежок период поминуваат на печалба за да заработат парче леб. Кога Костадин мислел дека ја остварил својата цел, кога со Симка живееле убав живот и чекале принова, иднината ја нарушува Јордан кој доаѓа по своите пари. Нивната средба не е нималку пријатна бидејќи меѓу нив двајца доаѓа до конфликт. И покрај тоа што Костадин го моли Јордан да го остави барем уште една година да се порадува со својот пород, да сети таткова радост, тој е немилосрден велејќи дека не е негово да мисли на пелени, туку на пари. Костадин заминува на печалба, но не по своја желба. Надвор од селото. Во природата. Големо старо дрво. Планинска патека води на печалбарската чешма. Тоа е место на печалбарската разделба. Кога завесата се крева, десно веќе седнала мала група печалбари, прва пристигната на местото на разделбата; седам, пијам и замислено пеам. Во наредниот чин Костадин веќе се спрема за на печалба. Се збогува со Симка и со Божана. Прима од нив совети, но и ги прекорува и остава аманет детето што ќе се роди да го носи името на неговиот татко. Испратен е со песна впрочена како што тоа бидува со традицијата. За традиционалното испраќање на печалбарот поканува и моментот кога `рснува тапанот и зурлата, кога се прават и последните адети пред тргнувањето Тука е и размислувањето на Корама Атенас кој најубаво ја пишува тежината на печалбата. “...Разделба е разделба!... И камен на шијата полесно се носи од пустата печалба!“ Четвртиот чин дава најдобра слика на печалба кога веќе Костадин е во [[Белград]]. Таму болен од [[туберкулоза]] небаре од црна [[чума (болест)|чума]]. Со [[пот]] и мака спечалил парите, но платил со сопствениот живот. Печалбата за него била многу кобна, тој не успева да го издржи товарот на тешката работа, но желбата да го види Коле, неговиот [[син]] е поголема од сè. Тажи за својата мајка, за Симка. Свесен е дека ја доживува судбината на татка си, кого никогаш и не го видел. Судбината се повторува со него и тој повеќе никогаш нема да се врати дома. Овде смртта е нормална последица. Но дали вреди по секоја цена да се оди на печалба, да се жртвува сопствениот живот и животот на тие што чекаат дома, да се вратат печалбарите. == Структура на драмата == „Печалбари“ е драма во четири чина и драмско дејство развиено во пет етапи. Таа е битово-социјална драма со мотиви од печалбарскиот живот. „Битово“ значи дека е опфатен начинот на живеење, обичаите на Македонците; „социјален“ - судирот меѓу богатите и сиромашните и печалбарството - како нужност да се спечали. Темата во драмата е љубовта на двајца млади, поради која момчето е принудено да оди на печалба. Во драмата се испреплетуваат неколку мотиви: мотивот на парите, мотивот на љубовта, на традицијата и на печалбарството. Парите се сепак движечкиот мотив, тие се средство за живот, за богатење, за купување невеста, за уништување на семејството, за одење на печалба и смисол за живеење (на Јордан му се и срце и душа). Идејата е да го прикаже животот на Македонците во првата половина на XX век. Дејствието се случува во едно село во Западна Македонија (освен една сцена во [[Белград]]) кон крајот на триесеттите години од XX век. == Содржина == [[Податотека:Печалбари (сцена).jpg|thumb|мини|десно|Сцена од претставата „Печалбари“, со [[Ристо Шишков]] во главната улога]] === Прв чин === На почетокот од драмата е претставена богата македонска куќа, домот на девојката Симка. Преку разговорот на Симка со своето помало братче Стојче, авторот нè воведува во светот на драмата. Таа му дава да јаде и го распрашува што дознал. Тој кажува дека уште утрото се најавиле стројници од две страни: од Ѓурѓиновци за Јован (од богато семејство) и од Итромановци за Костадин (сиромашен, но Симка го сака). Братчето е наклонето кон побогатите бидејќи тие ќе му дадат повеќе подароци, на што Симка му одвраќа: <blockquote>''Магаре ниедно! Уште од малечко со татковите очи гледа...''</blockquote> Јордан е нивниот татко, богат лихвар, кој гледа се низ призмата на парите. Во куќата доаѓа прво Божана, мајката на Костадин. Во разговорот со Рајна, мајката на Симка, дознаваме дека таа е вдовица и дека Костадин е нејзиното единствено дете за кое би направила сè. Се појавува Јордан, кој е многу љубезен со Божана. Таа веднаш му кажува за што е дојдена - да ја побара Симка за Костадин. Јордан се согласува, го пофалува Костадин како млад, здрав и работлив, но споменува дека тој не бил на печалба, па веројатно нема пари за да гледа семејство и да си ја откупи невестата. Тој ја кажува цената - триесет лири, облека, појас, сребрен саат. итн. Божана го пренесува ставот на Костадин, дека тој не сака да плаќа за невестата, сака да го одмине тој ред. Тој би ги направил сите адети, но да не ја купува невестата. Јордан не сака ни да слушне. Веднаш по заминувањето на Божана доаѓа Ѓорше, сиромашен селанец, кој бара пари на заем од Јордан. Тој му дава, го запишува во лихварскиот [[тефтер]] и се договара по печалба да му ги врати со [[камата]]. Стојче, синчето, му помага на својот татко, му го носи тефтерот и всушност го учи занаетот. На крајот од првиот чин доаѓа стрико Кољо, како стројник за Јован. По вообичаените поздрави и понудената ракија, Кољо го тера редот и кажува за Јован. Го фали - здрав, млад, работлив, кој е сè уште во Белград на печалба. Јордан веднаш се сложува да ја даде Симка за него, повторно ја кажува својата цена, малку се ценкаат и на крај си подаваат рака. Ја повикуваат Симка, која заради редот ја прашуваат дали сака да се омажи за Јован. Таткото знае дека таа го сака Костадин, но за него тоа ништо не значи. Со солзи во очите, ќерката послушно прифаќа и стрико Кољо ја дарува. Нејзините другарки ја започнуваат обредната песна за свршувачка со што се доловува [[фолклор]]ниот амбиент.<ref name=MJ>{{нмс| title=„Печалбари“ од Антон Панов | url=https://makedonskijazik.mk/2018/10/печалбари-од-антон-панов.html | work= | publisher=Македонски јазик | date= | accessdate=}}</ref> === Втор чин === Во сиромашната куќа на Божана и Костадин, мајката и синот разговараат за Симка. Костадин не може да се помири дека нема да живее со неа и ги проколнува парите - кои се најважни во светот на Јордан. Костадин како носител на новото сфаќање ги искажува следните зборови: <blockquote>''Не, не сакам жена за пари! Јас милувам, Симка од чиста милост да ми дојде, не за пари! Сакам со неа век да векувам како со жена, не како со платен добиток. Ме разбираш ли? Јас сакам и таа да се праша! Зашто навистина ако таа се праша, право ќе си каже: Костадина го сакам! Сега дали е јасно? Сакам жена, не роб...''</blockquote> Мајката го советува да оди на печалба, да заработи, за да може да ја оствари својата цел, но Костадин одбива. Не сака и тој како неговиот татко да ги остави коските на печалба. Го искажува својот став кон печалбарството - зло на сиромашните, кое од нив прави робови. Доаѓа пријателот на Костадин, Зафир, кој му кажува дека ја свршиле Симка за Јован. Костадин, изреволтиран, трга да ја грабне Симка. Симка, патријархално воспитана, не сака да бега, не сака да се посрамоти, му кажува дека сега е свршена, но сепак љубовта кон Костадин победува, и покрај се таа решава да избега за него. Но, во тој момент се појавува Јордан кој го спречува грабнувањето и се пазари со Костадин. Јордан му позајмува пари, а Костадин прифаќа поради молбите на Симка.<ref name=MJ/> === Трет чин === Претставена е семејната хармонија во домот на Костадин, љубовта меѓу младоженците и среќата заради бебето што го очекуваат. Доаѓа Божана која најавува дека Јордан сака да ги посети. Тоа предизвикува вознемиреност кај младите. Неговото доаѓање и однесување кулминира во ужасна расправија. Тој си ги сака своите пари по секоја цена. Не му е важна среќата на ќерката, ниту се сожалува на молбите од Костадин да почека уште малку за да го види барем бебето кога ќе се роди. Расправијата го достигнува својот врв на крајот од оваа слика: <blockquote>''Костадин: Ти немаш срце, Јордане!''</blockquote> <blockquote>''Јордан (потсмешливо): Море, парите ти се и срце и душа! Без нив ништо не можеш!... Секој чесен печалбар си ја стега торбата...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Молчи, не зборувај!... Тие се толку чесни, та дури и не знаат дека за тебе работат, долг да ти отплатуваат. Молчи, Јордане! Засрами се!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Зошто да молчам, пред кого да молчам, бре? Пари, пари ми требаат!...''</blockquote> <blockquote>''Костадин: Трај! Во домот си ми!''</blockquote> <blockquote>''Јордан: Не траам! Јас, или ти имаш за давање?...(скокнува) Море пари, пари, бре голтар! (крева рака на Костадин).''</blockquote> <blockquote>''Костадин (го зграпчува за гуша): А, куче чорбаџиско! Си дошол огништето да ми го растуриш!...''</blockquote> <blockquote>''Јордан (и тој го фаќа Костадина за гуша): Пари, пари, бре!...''</blockquote> Костадин, немоќен, заради Симка и бебето, решава да оди на печалба. Втората слика од овој чин го претставува обичајот на заминувањето на печалба, како и разделбата на Симка и Костадин. Надвор од селото, во природа, покрај прошталната чешма се собира групата печалбари и нивните блиски кои ги испраќаат. Пеат песни и пијат. Групата се зголемува, а водачот, стрико Марко ги собира на едно место, да јадат и да тргнат. На крајот ги испраќаат солзите на жените и девојките. Костадин се поздравува со жена си, која ја наведнала главата, не може ни да зборува од насобрани солзи и тага, и и ги кажува последните зборови:<ref name=MJ/> <blockquote>''Ех, Симке, Симке!...''</blockquote> === Четврт чин === Првата слика е слика на печалбарскиот живот и се случува во една фурна во Белград. Поминале пет години, а Костадин лежи, облеан во пот и болен од туберкулоза. Неговите другари се грижат за него колку што можат, но лекови не можат да купат, бидејќи за нив треба пари. Суровиот газда Арангел сака да го избрка од фурната, велејќи му дека тоа не е болница. Тој воопшто не чувствува вина за неговата болест која ја добил од неподносливите услови за работа. И тој како Јордан мисли само на парите и загубата што ја трпи чувајќи болен човек кој не може да работи. Последните зборови на Костадин се носталгични, со желба за последен пат да ја види Симка, но и малку и префрла велејќи: ''<blockquote>Костадин: (силно возбуден): Ах, Симке!... Не се согласи на бегање!... Не, не си ти крива... Требаше на сила!... (Се закашлува. Другарите се загрижуваат за него)''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: (Му помага на Костадина).''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Што ми прави таа, мајка ми?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Мисли на тебе.''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: И плаче... Плаче Зафире... Плаче тивко, со неведена глава... Плаче и солзи рони...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: И ти плачеш...''</blockquote> ''<blockquote>Костадин: Дали ќе ја видам? Дали таа ќе ме види?... (Се закашлува силно. Другарите се стрчуваат кон него).''</blockquote> Последната слика е враќањето на печалбарите дома, со песна и радост. Коле, синчето на Костадин со нетрпение го очекува татка си кој никогаш не го видел. Но, пред куќата на Костадин пеењето престанува. Тоа значи само едно - дека печалбарот умрел. Коле не сфаќа што се случило и кога Зафир, другарот на Костадин, влегува во куќата да ги даде спечалените пари, детето се стрчува кон него, го прегрнува за колената, мислејќи дека тоа е неговиот татко.<ref name=MJ/> ''<blockquote>Коле (трча кон Зафира радосно): Еве го татко, мамо!... (Му ги опфаќа колената на Зафира. Молчење).''</blockquote> ''<blockquote>Божана (како не со свој глас): Каде ми е син ми Костадин?...''</blockquote> ''<blockquote>Зафир (Молчи. Потем го вади од торбата појасот Костадинов и ќесето со пари; ги предава).''</blockquote> ''<blockquote>Симка (го прима ќесето и појасот): Ела, Коле... (Го прегрнува Колета). Татко ти не ќе си дојде... Никогаш не ќе си дојде... Ти пратил пари да го викнеш дедо ти Јордан на задуша...''</blockquote> ''<blockquote>Божана (со шепот кон Зафира): Умре?''</blockquote> ''<blockquote>Зафир: Умре...''</blockquote> === Елементи на драмското дејство === Етапите во драмата се: * експозиција - запознавање со ликовите и Јордан како носител на семејната [[трагедија]]; * заплет - Костадин, како носител на новите сфаќања - против купување на невестата и против печалбарството; * кулминација - доаѓањето на Јордан да си ги земе парите; * перипетија - печалбарскиот живот, болеста и смртта на Костадин; * расплет - враќање на печалбарите, предавањето на парите и судбината на печалбарската жена.<ref name=MJ/> == Ликови == * '''Јордан''' - богат чорбаџија, лихвар, кој се гледа низ призмата на парите. За него не претставува ништо среќата на ќерка му, важно му е само да платат за неа. Суров, бесчувствителен, бездушник, кој нема да дозволи ќерка му да оди бегалка, застапник на старите патријархални сфаќања. * '''Костадин''' - претставник на новите сфаќања. Тој пред сè не сака да ја купува невестата со пари, зашто смета дека таа не е стока, дека и нејзиниот глас треба да се слушне. Љубовта за него е поважна од традицијата и старите закоравени правила. Исто така, тој е против печалбарството, против оставањето на својата татковина, на домот и семејството. Смета дека и тука може да се заработи за живот и да не се жртвува животот за пари. * '''Симка''' - патријархално воспитана, покорна ќерка, која не смее да му се спротивстави на таткото. Ги потиснува своите желби за да ги оствари желбите на татка си. Иако е вљубена во Костадин таа не прави ниту еден храбар чекор за да ја оствари таа љубов. Не сака да побегне за него, бидејќи како бегалка ќе го посрамоти семејството, го тера Костадин да ја прифати нагодбата иако знае дека тоа ќе ја унесреќи и на крајот го тера да оди на печалба - сама жртвувајќи се да биде бела вдовица. Нејзината трагедија е уште поголема кога останува без маж, без човек кој ќе се грижи за семејството. Историјата се повторува, таа е иста како свекрва и Божана. == Поврзано == * [[Антон Панов]] * [[Македонска книжевност]] * [[Печалбар]] == Наводи == {{наводи}} == Користена литература == * „''Печалбари''“ од Антон Панов * „''За матуранти''“ од Билјана Богданоска * „''Литература за втора година''“ од Георги Сталев * „''Учебник за трета година по македонски јазик''“ од Наташа Аврамовска == Надворешни врски == * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_2260.html Целата драма во електронска форма] * [http://makedonskijazikiliteratura.blogspot.com/2011/02/blog-post_6682.html Анализа на пиесата] [[Категорија:Дела од Антон Панов]] [[Категорија:Македонски драми]] 0ns1ilval3bekgat9garic89mmnx7ut 0 53099 5196054 4890860 2024-04-25T20:40:33Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki [[Податотека:Dominoes.jpg|thumb|right|Игра на домино]] '''Домино''' претставува игра во неколку варијанти што се игра со комплет од рамни правоаголни блокови (домина) со лица поделени на два еднакви дела, кои можат да бидат празни или пополнети со една до шест точки распоредени како броевите во [[зарови]]те. Вообичаено еден комплет се состои од 28 блокови. Доминото во [[Кина]], веројатно, датира од [[7 век]]. [[Ескими]]те, исто така, долго време се занимавале со играта домино. Не постојат податоци за доминото во Европа сѐ до средината на [[XVIII век]]. Принципот во речиси сите современи игири домино се состои во усогласување на едниот крај од едниот со другиот крај на другиот блок реципрочно идентични со својата бројна вредност. границата во играта може да биде поставена на 50 или 100 бода. ==Доминото како мотив во популарната култура== * „Домино“ (англиски: ''Domino'') — песна на ирскиот рок-музичар [[Ван Морисон]] (''Van Morrison'').<ref>[https://www.discogs.com/master/14584-Van-Morrison-Its-Too-Late-To-Stop-Now Van Morrison – It's Too Late To Stop Now (пристапено на 25.4.2024)]</ref> == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Dominoes|Домино}} * [http://www.dominospiel.de/index.php?lang=EN Fédération Internationale de Domino (FIDO)] - Интернационална Федерација за домино {{en}} * [http://www.xs4all.nl/~spaanszt/Domino_Plaza.html Домино Плаза] {{en}} * [http://www.gamecabinet.com/rules/DominoGames.html Dominoes at the Game Cabinet] - вклучува кратка историја на играта домино. {{en}} {{Игра-никулец}} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Игри]] [[Категорија:Кинески пронајдоци]] m5lpcgeos0q0j0g32o6nsnw57ubt4gq 0 60094 5196047 5165489 2024-04-25T20:12:40Z Carshalton 30527 /* Моментален состав */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = Реал Мадрид | current = | image = [[File:Logo Real Madrid.SVG|160px|Лого]] | fullname = Фудбалски Клуб Реал Мадрид<br />Real Madrid Club de Fútbol<ref name="Real Madrid Club de Fútbol"/> | nickname ={{Nowrap|''Los Reyes'' (Kралевите)}} {{Nowrap|''Los Blancos'' (Белци)}} {{Nowrap|''Los Merengues'' (Меренги)}} {{Nowrap|''Los Vikingos'' (Викинзи)}}<ref name=VIKINGOS>{{cite Reyes (Кралеви) web|author=|url=http://ligadecampeones.com/los-vikingos-arrasan-europa-98430/ |title=Los vikingos arrasan Europa |publisher=Ligadecampeones.com |date=23 November 1960 |accessdate=2013-02-18}}</ref> <!-- Los Galacticos is not a nickname for the club it refers to a group of players only. --> | founded = {{Start date and years ago|df=yes|1902|03|06}}<br />како ''Фудбалски Клуб Мадрид''<ref name="Real Madrid turns 106 (I)"/> | ground = [[Сантјаго Бернабеу]] | capacity = 85,454<ref>{{Наведена мрежна страница|title = El Bernabéu estrena 900 localidades más | url = http://www.as.com/futbol/articulo/bernabeu-estrena-900-localidades/20110821dasdaiftb_44/Tes | publisher = as.com | accessdate =20 October 2011}}</ref> | chrtitle = Претседател | chairman = [[Флорентино Перес]] | mgrtitle = Тренер | manager = [[Карло Анчелоти]]<ref>https://www.bbc.com/sport/football/44459380</ref> | league = [[Ла лига]] | season = [[Ла лига|Ла лига 2021-22]] | position = 1-во место | website = http://www.realmadrid.com | pattern_la1 = _realmadridcf2324h | pattern_b1 = _realmadridcf2324h | pattern_ra1 = _realmadridcf2324h | pattern_sh1 = _realmadridcf2324h | pattern_so1 = _realmadridcf2324hl | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _realmadridcf2324a | pattern_b2 = _realmadridcf2324a | pattern_ra2 = _realmadridcf2324a | pattern_sh2 = _realmadridcf2324a | pattern_so2 = _realmadridcf2324al | leftarm2 = 000030 | body2 = 000030 | rightarm2 = 000030 | shorts2 = 000030 | socks2 = 000030 | pattern_la3 = _realmadridcf2324t | pattern_b3 = _realmadridcf2324t | pattern_ra3 = _realmadridcf2324t | pattern_sh3 = _realmadridcf2324t | pattern_so3 = _realmadridcf2324tl | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Фудбалски клуб Реал Мадрид''' ({{lang-es|'''Real Madrid Club de Fútbol'''}}), попознат и како '''Реал Мадрид''' и '''Los Blancos (Белите)''' — професионален [[фудбал]]ски шпански тим од [[Мадрид]]. Клубот е основан во [[1902]] година и игра во [[Премиера (Ла лига)|Шпанската Премиера]]. Тој е најуспешниот шпански клуб, со 35 национални шампионски титули, деветнаесет пати бил освојувач на Кралскиот куп ([[Копа дел Реј]]) и рекордни 15 пати победувал во [[Лига на шампиони во фудбал|Лигата на шампиони]].<ref name="Madrid the masters of Europe">{{Наведена мрежна страница |title = Реал Мадрид Кралевите во Европа | url = http://www.uefa.com/competitions/ucl/news/kind=8192/newsid=3047.html | publisher = uefa.com | date = 2003-07-08 }}</ref> Реал Мадрид е еден од основачите на [[Г-14]], која претставува група од 14 водечки екипи во [[Европа]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Реал Мадрид е еден од основачите на Г-14|url = http://www.g14.com|publisher = G14.com|accessdate = 2021-08-09|archive-date = 2006-06-13|archive-url = https://web.archive.org/web/20060613035116/http://www.g14.com/|url-status = dead}}</ref> Клубот своите домашни натпревари ги игра на стадионот „[[Сантјаго Бернабеу]]“ во Мадрид. На [[23 декември]] [[2000]] година, [[ФИФА]] го наградила кралскиот тим со наградата “Најдобар клуб во 20 век“.<ref name="106 years of history">{{Наведена мрежна страница |title = 106 години од историјата | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202728273671/noticia/Noticia/106_years_of_history.htm | publisher = Realmadrid.com| date = 2008-03-08 }}</ref><ref name="Real Madrid turns 106 (1991-2008)">{{Наведена мрежна страница |title = 106 години од создавањето на Реал Мадрид (1902-2008) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730576269/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(1991-2008).htm | publisher = Realmadrid.com}}</ref> Реал Мадрид е најуспешниот тим во сите натпреварувања организирани од [[УЕФА]], со освоени 10 титули во Лигата или Купот на Шампионите и две во [[УЕФА Лига Европа|Купот на УЕФА]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Клупски факти:Реал Мадрид | url = http://www.uefa.com/footballeurope/club=50051/club.html | publisher = Uefa.com }}</ref> Реал Мадрид е најголем и најуспешен [[фудбал]]ски тим во светот според истражувањето на Универзитетот Харвард спроведено во [[2007]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Харвард Видеолектура | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202728350886/noticia/Noticia/Harvard_videolecture.htm | publisher = Realmadrid.com}}</ref>.Исто така е еден од најбогатите во светот.<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Манчестер Јунајтед зајакнува, но Реал Мадрид останува на врвот | url = http://www.deloitte.com/dtt/press_release/0,1014,sid%253D2834%2526cid%253D191865,00.html | publisher = Deloitte UK | accessdate = 2008-07-18 | archive-date = 2008-11-23 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081123042222/http://www.deloitte.com/dtt/press_release/0,1014,sid%253D2834%2526cid%253D191865,00.html | url-status = dead }}</ref><ref name="Soccer Team Valuations">{{Наведена мрежна страница |title = Најбогатите фудбалски тимови | url = http://www.forbes.com/lists/2008/34/biz_soccer08_Soccer-Team-Valuations_Revenue.html | publisher = forbes.com }}</ref> == Историја == Фудбалот беше запознаен со [[Мадрид]] преку професорите и студентите од Факултетот ''Либре де Енсењанза'' и неколку апсолвенти од Оксфорд<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Реал Мадрид Слики, играње фудбал, Шпанската лига LFP историја, екипи | url = http://www.webdelfuturo.com/liga-espanola-de-futbol/real-madrid-cf.php | publisher = WDF | accessdate = 2008-07-18 | archive-date = 2007-10-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071011061026/http://webdelfuturo.com/liga-espanola-de-futbol/real-madrid-cf.php | url-status = dead }}</ref> Тие го основаат клубот ''Фудбал Скај'' во [[1895]] година играјќи саботата наутро во Монклоа. Клубот се дели на два клуба ''Њу фудбал де Мадрид'' и ''Клуб Еспањол де Мадрид''. Претседател на подоцнежниот клуб е Хулио Палакиос. Подоцнежниот клуб се дели повторно во [[1902]] година и резултира со создавањето на Сосиедад Мадрид ФК<ref name="Real Madrid turns 106 (I)"/>. Прв претседател беше Хуан Падрос Рубио, прв секретар беше Мануел Мендио, а прв сопственик беше Хосе де Горостизага<ref name="Juan Padrós">{{Наведена мрежна страница |title = Претседател Хосе де Горостизага | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Presidents/1193041516821/1193042117717/contenido/Presidente/Juan_Padros.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref>. Хуан Падрос Рубио ќе биде подоцна заменет од неговиот брат Карлос Падрос од [[Шпанија]].<ref name="Carlos Padrós">{{Наведена мрежна страница |title = Претседател - Хосе Пардос | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516821/1193042117473/contenido/Presidente/Carlos_Padros.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> После три години од основањето, во [[1905]], Реал Мадрид ја освои својата прва титула во [[Чамартин Стадион|Естадио Чамартин]]. Тимот ја освои првата од четирите последователни [[Копа дел Реј]] титули (во ова време единствениот куп во Шпанија). Во [[1912]] година, тимот се сели во ''Кампо де Одонел'' после преселувањето на повеќе мали стадиони<ref name="History - Chapter 1 - FROM THE ESTRADA LOT TO THE NICE, LITTLE O’DONNELL PITCH">{{Наведена мрежна страница |title = Историја - Страница 1 - Од Естрадата, многу до убаво, малиот Одонел терен | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Santiago_Bernabeu/1193041512791/Historia/History.htm | publisher = Realmadrid.com}}</ref>. Во 1920 година името на тимот се менува во ФК Реал Мадрид, откако Кралот му ја дава на тимот Титулата Реал(Ројал) <ref name="Real Madrid turns 106 (II)">{{Наведена мрежна страница |title = Дебито на Бернабеу со име ''Реал'' (1911-1920) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730681252/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(II).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> [[Сантјаго Бернабеу Јесте]] станува претседател во [[1945]] година<ref name="Real Madrid turns 106 (V)">{{Наведена мрежна страница |title = Бернабеу ја почнунува својата работа како претседател со обновување на стадионот Чамартин (1941-1950) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730681924/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(V).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Под негово председаваштво, клубот, стадионот Сантјаго Бернабеу и Суидад Депортиво се обновија од [[Шпанската Граѓанска Војна]]. Почнувајќи од [[1953]] тој вложи многу пари во страдегијата за купување на играчи од светска класа од странство, најважн беше купувањето на [[Алфредо ди Стефано]] правејќи го првиот мултинационале.<ref name="Real Madrid turns 106 (VI)">{{Наведена мрежна страница|title = Специјална декада (1951-1960) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730565386/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(VI).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Во [[1955]] година работејќи на една идеја предложена од еден француски новинар и уредувач на ''Л’Екип Габриел Ханот'' и градејќи го [[Копа Латина]](натпреварување помеѓу тимовите од [[Италија]],[[Шпанија]],[[Португалија]] и [[Франција]]) Бернабеу се среќава во ''Амбасадор Хотел'' во Париз со Бедригнан и Густав Себес и го создава она што денессе нарекува[[Лига/Куп на Шампиони|Лига на Шампиони]]<ref>{{Наведена мрежна страница| url=http://www.uefa.com/magazine/news/Kind=512/newsId=419682.html | title=Долу капите за Ханот | publisher=uefa.com | author=Matthew Spiro}}</ref>. Тоа беше под водство на Бернабеу, а Реал Мадрид стана главна силаво Шпанскиот и Европкиот фудбал. Овој клуб го освои Купот на пет пати во низа помеѓу 1956 и 1960, вклучувајќи го и незаборавното финале на Хампден Парк во финалето на [[Куп на Шампиони 1960/1961|Купот на Шампиони 1961]] освојуваќи го со победа над [[Ајнтрахт Франкфурт]] со 7-3<ref name="Real Madrid turns 106 (VI)"/>. Со оваа победа го освои петпати со ред Купот на Шампиони и заслужено го доби '''''[[УЕФА орден за слава]]'''''<ref name="badge of honour">{{Наведена мрежна страница| url=http://www.uefa.com/newsfiles/19071.pdf | title=Лига на Шампионите | format=[[PDF]]| publisher = UEFA }}; Page 4, §2.01 "Cup" & Page 26, §16.10 "Title-holder logo"</ref> Реал Мадрид го освојува Европскиот Куп по шести пат во [[1966]] година победувајќи го во финалето [[ФК Партизан|Партизан]] со 2-1, со тимови составени од единствено од играчи родени во заемјата од каде што потекнува тимот за кој играле - првпат во историјата на ова натпреварување.<ref name="Real Madrid turns 106 (VII)">{{Наведена мрежна страница |title = Генерациското враќање беше успешно (1961-1970) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730565958/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(VII).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Исто така беше и вице-првак на Европа во [[Куп на Шампиони 1961/62|1962]],[[Куп на Шампиони 1963/64|1964]] и [[Куп на Шампиони 1980/81|1981]]. Тимот исто така го освои [[УЕФА Куп]]от двапати и трипати бил вице-првак во [[Куп на Победниците на Куповите|Купот на Победниците на Куповите]]. <ref name="Madrid awake from European slumber">{{Наведена мрежна страница |title = Мадрид се разбуди од Европскиот сон | url = http://www.uefa.com/competitions/uefacup/history/season=1984/intro.html | publisher = uefa.com }}</ref><ref name="Madrid the comeback kings">{{Наведена мрежна страница |title = Мадрид, кралевите повратници | url = http://www.uefa.com/competitions/uefacup/history/season=1985/intro.html | publisher = uefa.com }}</ref><ref name="Final 1">{{Наведена мрежна страница |title = Финале | url = http://www.uefa.com/competitions/ecwc/history/season=1970/round=808/index.html | publisher = uefa.com }}</ref><ref name="Final 2">{{Наведена мрежна страница |title = Финале | url = http://www.uefa.com/competitions/ecwc/history/season=1982/round=873/index.html | publisher = uefa.com }}</ref> Во раните 80-ти Реал Мадрид ја изгуби власта врз титулата на Ла Лига сè додека една група од домашни ѕвезди, позната како ''ЛА Квинта де Боитре'' која почна да доминира во Шпанскиот фудбал<ref>{{Наведена мрежна страница |title = The “Квинта де Боитре” era begins | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202735906881/noticia/Noticia/1985_86.htm | publisher = Realmadrid.com | accessdate = 2008-07-11}}</ref> Името ''Ортаци на грабливците'' доаѓаше од прекарот кој му беше даден на еден од членовите, [[Емилио Бутрагоењо]]. Отсанатите четири членови беа : [[Маноло Санчиз Хонтијело]], [[Рафаел Мартин Васкес]], [[Хосе Мигел Гонсалес Мартин|Хосе Мигел Гонсалес Мартин-Мичел]] и [[Мигел Пардеза]].<ref name="Real Madrid turns 106 (IX)">{{Наведена мрежна страница |title = 1981-1990 Пет Ла Лига титули и нов рекорд | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730567810/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(IX).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Со Ла Квинта де Боитре( Сега со четири члена кога Пардеза замина во Сарагоса во [[1986]]) имаше најдобар состав во Шпанија и во Европа, а во втората половина на 80-тите освои два УЕФА Купа и 5 титули во Ла лига во низа<ref name="Real Madrid turns 106 (IX)"/> Васкес замина во [[1990]] во [[Торино]], во [[1992]] направи враќање во Реал Мадрид, но потоа во [[1995]] замина во [[Депортиво ла Коруња]]. Во 1995 и [[1996]] Бутрагуењо и Мичел го напуштија клубот и заминаја во Атлетико Сајела, [[Мексико]].<ref name="1992-2001">{{Наведена мрежна страница |title = 1991-2000 - Од Раул до новиот милениум | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516534/Historia/Club.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Во 1996 предтседателот [[Лорецо Санз]] го назначи [[Фабио Капело]] за тренер.<ref name="Real Madrid turns 106 (1991-2008)"/>. Тој беше тренер само една сезона, во кој тој беше шампион, за во клубот пристигна засилувања добри исто колку што Реал ги имаше тогаш: [[Раул Гонсалес]], [[Фернандо Хиеро]] и [[Фернандо Редондо]]. Засилувањата за таа сезона беа: [[Роберто Карлос|Роберто Карлос да Силва]], [[Предраг Мијатовиќ]], [[Давор Шукер]] и [[Кларенс Сидорф]]. Како резултат Реал Мадрид(со засилувањето [[Фернандо Мориентес]] кој дојде во 1997), конечно заврши 32-годишно чекање на седмата титула во Лигата или Купот на Шампиони, победувајќи го [[Јувентус]] во финалето со 1-0 со голот на Предраг Мијатович.<ref name="Real Madrid turns 106 (1991-2008)"/><ref name="1992-2001"/> Во [[2000]] [[Флорентино Перес]] беше новоназначениот претседател на тимот и се заколна дека ќе го избрише клупскиот долг и ќе го модернизира клупските простории, како и да е Перес вети дека ќе се движат кон победа со потпишувањето договор со [[Луис Фиго]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Договор на Фиго со Реал | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/848836.stm | publisher = BBC.com }}</ref> На [[16 јули]] Перес ги доби изборите.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Ерата на Флорентино Перес| url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1193040472604/1193040504604/contenido/Presidente/Florentino_Perez.htm | publisher = Realmadrid.com}}</ref> Клубот контроверзно го премести стадионот за тренинг и користеше пари за да ги собере познатите ''Галактикос'' играчи, како што беа:[[Зинедин Зидан]], [[Роналдо]], [[Роберто Карлос|Роберто Карлос да Силва]], [[Луис Фиго]], [[Раул Гонсалес]] и [[Дејвид Бекам]]. То беше сомнително, но во секој случај плаќаше за да ги освои [[Лига на Шампиони 2001/02|Лига на шампиони 2002]] и Ла лига во сезоната 2002/03, потоа клубот неуспешно се обидуваше да ја осви Ла лига наредните три години.<ref name="2002 - 2011">{{Наведена мрежна страница |title = 2001-сегашност - Real Madrid | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516534/Historia/Club.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> [[Рамон Калдерон]] беше избран за нов претседател на клубот на [[2 јули]] [[2006], кој дополнително го назначи [[Фабио Капело]] за нов тренер на клубот и Предраг Мијатовиќ за нов спортски директор.<ref name="Real Madrid turns 106 (1991-2008)"/> Реал Мадрид ја освои сезоната 2006/07 за првпат по четири години <ref name="Madrid are the CHAMPIONS: Together we could! Thank you all!">{{Наведена мрежна страница |title = Реал Мадрид 3-1 Мајорка | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730196845/noticia/Noticia/Real_Madrid_3-1_Mallorca.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref>. Сепак и покрај освојувањето на [[Ла лига|Ла Лига]], Капело ја напушти функцијата тренер на Реал Мадрид еден месец подоцна, во јуни 2007, за на негово место дојде Германецот [[Бернд Шустер]].<ref name="Real Madrid sack manager Capello">{{наведени вести| title = Реал Мадрид го отпушти Капело| url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/6248514.stm| publisher = BBC Sport}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title = Назначување на нов менаџер | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730287363/noticia/Noticia/Signing_the_contract.htm |publisher = Realmadrid.com }}</ref> Реал Мадрид во сезоната 2007/08 ја освои по 31^ви пат ја освои Ла Лига и по осумнаесет години ја освои двапати со ред.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Првите две титули со ред по осумнаестет години | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202735919333/noticia/Noticia/2007_08.htm |publisher =Realmadrid.com }}</ref> Исто така Реал Мадрид постави нов Ла Лига рекорд освојуваќи 85 бода.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Шампиони | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Real_Madrid_C.F._-_Official_Web_Site/1193040487639/1202736707935/noticia/Noticia/Un_Campeon_de_record.htm |publisher =Realmadrid.com |language=es}}</ref> == Химни == Реал Мадрид моментално има две химни === „Химна на Реал Мадрид“ === Оваа песна е официјаната химна на Реал Мадрид<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Химна на Реал Мадрид |url = http://www.realmadrid-futbol.com/Himno.htm |publisher = realmadrid-futbol.com |language = es |accessdate = 2008-07-23 |archive-date = 2012-11-30 |archive-url = https://web.archive.org/web/20121130211640/http://www.realmadrid-futbol.com/Himno.htm |url-status = dead }}</ref> [[Податотека:Real Madrid Hymn.ogg]] {| class="wikitable collapsible collapsed" align="center" style="width:50%;" ! ''„Химна на Реал Мадрид“'' текст {{es}} |- | valign="top" align="center"| De las glorias deportivas, que campean por España va el Madrid con su bandera, limpia y blanca que no empaña. Club castizo y generoso, todo nervio y corazón, veteranos y noveles, veteranos y noveles, miran siempre sus laureles con respeto y emoción. ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! Noble y bélico adalid, caballero del honor. ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! A triunfar en buena lid, defendiendo tu color ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! Enemigo en la contienda, cuando pierde da la mano sin envidias ni rencores, como bueno y fiel hermano. Los domingos por la tarde, caminando a Chamartín, las mocitas madrileñas, las mocitas madrileñas van alegres y risueñas porque hoy juega su Madrid ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! Noble y bélico adalid, caballero del honor. ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! A triunfar en buena lid, defendiendo tu color ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid!, ¡Hala Madrid! |} === „Химна за Стогодишнината“ === За клупската стогодишнина која се беше во 2002 година беше составена нова химна. Автор на музиката и на текстот беше Шпанскиот композитор [[Хосе Кано]]. Таа беше изведувана од шпанскиот тенор [[Пласидо Доминго]]. „Химна за Стогодишнината“ ја заменува претходната химна, па се размисува да биде официјана химна на Реал Мадрид. Ова е химна која може да се слушни кога фудбалерите се облечени во бели дресови излегуваќи на теренот на Сантјаго Бернабеу. Додека се снимаше новата химна, Пласидо вклучи 82 музиканти.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Химна за стогодишнината |url = http://www.realmadrid.pl/index.php?co=hymn&newlang=en | publisher = realmadrid.pl }}</ref> [[Податотека:Real Madrid Hymn2.ogg]] {| class="wikitable collapsible collapsed" align="center" style="width:50%;" ! ''"Химна за стогодишнината"'' текст {{es}} |- | valign="top" align="center"| Hala Madrid! ¡Hala Madrid! Campo de estrellas Donde crecí ¡Hala Madrid! Juegas en verso Que sepa el universo Cómo juega el Madrid Sale el Madrid a luchar Sale el Madrid a ganar ¡Hala Madrid! ¡Hala Madrid! |} == Грб == [[Податотека:real crest.png|thumb|150px|left|Првиот грб на Реал Мадрид]] [[Податотека:Logo Real Madrid.SVG|thumb|150px|right|Клупскиот грб 1941-2001]] Првиот грб на Реал Мадрид бил со едноставен дизајн. То се состоеше од декоративно поставените три иницијали “MCF“ од Мадрид Фудбалски клуб (Madrid Club de Futbol) со темносина боја на бел дрес. Првата измена во грбот беше направена во 1908, кога на буквите им е дадена повеќе аеродиманичност и биле ставени во круг.<ref name="Historia del Escudo">{{Наведена мрежна страница |title = Историја| url = http://www.realmadridfans.org/escudo.htm | publisher = Realmadridfans.org |language=es}}</ref>. Следната измена не беше направена сè до 1920 година кога кралот [[Алфонсо XIII]], давајќи му на клубот ројална заштита, а со тоа давајќи му титула Реал, грубо Ројал, додека претседател беше [[Педро Парагес]] <ref name="Pedro Parages">{{Наведена мрежна страница |title = Редседател - Педро Парагес | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516821/1193042223056/contenido/Presidente/Pedro_Parages.htm | publisher = Realmadrid.com |}}</ref>. Тогаш беше додадена и круната на кралот Алфонсо и клубот сега се нарекуваше Реал Мадрид фудбалски клуб (Real Madrid Club de Futbol).<ref name="Historia del Escudo"/> Монархијата во 1931 година донесе одлука да се избришат сите знаци додадени од кралот, а со тоа и круната од кралот, а додека титулата ''Реал'' беше отстранета од името година подоцна. На нејзино место беше додадена темната дудинка на бандите од регионот ''Кастиља''.<ref name="Real Madrid turns 106 (IV)">{{Наведена мрежна страница |title = Првпат две победи во лигата (1931-1940) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730681729/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(IV).htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Во 1941, две години после завршувањето на Шпанската граѓанска војна „Круната на Реал Мадрид“("Real Corona" или "Royal Crown" ) беше повторно вратена на грбот на тимот, а дудинската лента од бандите беше оставена на знакот сметајќи се како добар.<ref name="Real Madrid turns 106 (V)"/> Во додавањето, боите беа изменети и грбот беше во повеќе бои,а додека златната беше посебно истакната. А клубот повторно беше наречен Реал Мадрид Фудбалски Клуб.<ref name="Historia del Escudo"/> Најголемото модернизирање на боите беше направено во 2001, кога клубот побара подобра позиција за себеси во 21^от век. и стандардизирање на грбот. Една од најголемите промени беше промената на бандитсата лента со заматена сенка<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Историја | url = http://www.realmadridfans.org/escudo.htm | publisher = Realmadridfans.org|language=es}} (See 2001: Un Escudo para el Siglo XXI)</ref> == Дрес == {{Фудбалски дрес во рамка| шема_лр = | шема_т = _bluerightsash | шема_др = | леварака = FFFFFF | тело = FFFFFF | деснарака = FFFFFF | шорцеви = FFFFFF | чорапи = 00008B | наслов = Оригинален дрес на Реал Мадрид | align = left }} Реал Мадрид секогаш носи бел дрес со бели шорцеви, иако во почетокот имало и сина коса линија на дресот (дизајнот бил зачуавн од клупскиот грб, но за разлика отсега се носеле темносини чорапи.<ref name="Real Madrid turns 106 (III)">{{Наведена мрежна страница| title = A spectacular leap towards the future (1921-1930) | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730681768/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(III).htm | publisher = Realmadrid.com | date =2007-02-28 |accessdate =2008-07-12|author=Luís Miguel González}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | title = Equipación | url = http://www.realmadrid-futbol.com/Equipacion.htm | publisher = realmadrid-futbol.com | accessdate = 2008-07-11 | language = es | archive-date = 2008-05-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080510150523/http://www.realmadrid-futbol.com/Equipacion.htm | url-status = dead }}</ref> Дресот со линија бил заменет со целосно бел дрес, кој бил направен после носењето на дресот од [[Коринтиан]] во 1902.<ref name="Madrid the masters of Europe"/><ref>Дресот на Реал Мадрид во 1905 година еше целосно бел, па навивачите ги наркоја ''Los Blancos'' (Белите)</ref> Во истата година сините чорапи биле заменети со црни. Во раните 40^ти тренерот извршил промена на дресот со додавање копчиња и клупскиот грб на левата страна ( што се нема случено никогаш поред тоа ). На 23 ноември 1947, на натпревариот против [[Атлетико Мадрид]], Реал стана првиот шпански тим кој носел дрес со бројки.<ref name="Real Madrid turns 106 (V)"/> Традиционалниот гостински дрес на Реал е целосно црн или целосно виолетов. Производител на моменатлниот дрес на Реал е [[Адидас]] со кој има склучено договор уште од 1998.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Водачи во фудбалските џинови |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202733617742/noticia/Noticia/Leaders_in_sporting_goods.htm | publisher = Realmadrid.com |quote=Ramón Calderón says: Ние ја почнавме нашата соработка со Адидас во 1998 }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title = Нашите Спонзори - Адидас |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193042216490/contenido/Patrocinador/Adidas.htm | publisher = Realmadrid.com </ref>. Првиот спонзор на Реал [[Зунуси]] го спонзорирасе од 1982 до 1985. После тоа беше спонзориаран од [[Пармалат]] и Отајса, после тоа следеше долгогодишниот договор со Тека склуцен во 1992<ref name="Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1902-1989)">{{Наведена мрежна страница |title = Еволуцијата на дресот на Реал Мадрид(1902-1989) |url = http://www.leyendablanca.galeon.com/uniformes.htm |publisher = Leyendablanca.com |accessdate = 2008-11-15 |archive-date = 2012-01-21 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120121234444/http://www.leyendablanca.galeon.com/uniformes.htm |url-status = dead }}</ref><ref name="Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1991-2008)">{{Наведена мрежна страница |title = Еволуцијата на дресот на Реал Мадрид (1991-2008) |url=http://www.leyendablanca.galeon.com/uniformes2.htm |publisher = Leyendablanca.com }}</ref>. Во 2001 тие го прекинаа нивниот договор со Тека и една година го носеа логото '''''Realmadrid.com''''' за да го промовираат своето мрежно место. Во 2002 година склучија договор со [[Сименс]], во 2006 година се појави логото на '''''BenQ Siemens''''' на дресот од Реал.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = BenQ Mobile е нов спонзор на Реал |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202735411099/noticia/Noticia/BenQ_Mobile_Scores_As_Real_Madrid&%238217,s_New_Major_Sponsor.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Моментален спонзор на Реал е [[www.bwin.com|bwin.com]] поради финансиските проблемите на '''''BenQ Siemens'''''<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Реал Мадрид и Bwin склучија нов спонзорски договор |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730193846/noticia/Noticia/Three_year_deal.htm | publisher = Realmadrid.com | date = 2008-06-11| accessdate = 2008-07-18 }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title = Нашите спонзори - bwin.com |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193042218494/contenido/Patrocinador/bwin.htm | publisher = Realmadrid.com | }}</ref> === Спонзори и производители === {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !Период !Произведодител !Спонзори<ref name="Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1902-1989)"/><ref name="Evolución Del Uniforme del Real Madrid (1991-2008)"/> |- |1980–1982 |rowspan=3|[[Адидас]] |rowspan=1|<small>''без спонзор''</small> |- |1982–1985 |rowspan=1|[[Зануси]] |- |1985–1986 |rowspan=2|[[Пармалат]] |- |1986–1989 |rowspan=4|[[Хумел]] |- |1989–1990 |rowspan=1|Рени Пикот |- |1990–1992 |rowspan=1|Отајса |- |1992–1994 |rowspan=3|Тека |- |1994–1998 |rowspan=1|[[Келме]] |- |1998–2001 |rowspan=6|[[Адидас]] |- |2001–2002 |rowspan=1|[http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Home Realmadrid.com] |- |2002–2005 |rowspan=1|[[Сименс Мобајл]] |- |2005–2006 |rowspan=1|[[Сименс]] |- |2006–2007 |rowspan=1|[[BenQ Siemens]] |- |2007-2010–<small>''Сегашност''</small> |rowspan=1|[[Bet & Win|bwin.com]] |-2013 fly emirates |} == Стадиони == [[Податотека:Real2007.jpg|thumb|200px|Реал Мадрид на [[Сантјаго Бернабеу]] за во 2007 за време на натпреварот со [[Реал Бетис]]]] После неговото создавање во 1902 година во првите години тимот се преселуваше помеѓу повеќе мали игралишта сè додека не се пресели на ''Кампо ди О’Донел''.<<ref name="History&nbsp;— Chapter 1 - From the Estrada Lot to the nice, little O’Donnel pitch">{{Наведена мрежна страница |title = Историја&nbsp;— Страна 1 - О’Донел стадион | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Santiago_Bernabeu/1193041512791/Historia/History.htm | publisher = Realmadrid.com}}</ref> Ова стадион беше домашен стадио за Реал дури 11 години. После ова тој се пресели на ''Кампо ди Суидад Линеал'', мал стадион со капацитет од 8 000 гледачи. После ова Реал Мадрид домашните натпревари ги играше на ''Стадионот Чамартин'', започнувајќи на 17 мај 1923 со натпреварот против [[Њукасл]]. На овај стадион кој имаше капацитет од 22 500 глењдачи Реал ја освои првата Шпанска титула<ref name="Real Madrid turns 106 (III)"/>. После неколку успеси на овај стадион преседателот на Реал [[Сантјаго Бернабеу]] одлучи дека ''Стадионот Чамартин'' не е доволен за амбициите на клубот. Новиот стадион беше изграден на 14 декември 1947 година.<ref name="Real Madrid turns 106 (V)"/><ref>{{Наведена мрежна страница| title = Историја&nbsp;— Страна 3 - Новиот Чамартин, пример за стадион | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Santiago_Bernabeu/1193041512791/Historia/History.htm| publisher = Realmadrid.com | accessdate =2008-07-12}}</ref> Ова беше денешниот [[Сантјаго Бернабеу]], но така не беше познат сè до 1955.<ref name="Real Madrid turns 106 (VI)"/> Првиот натпревар на овај стадион беше натпреварот помеѓу Реал и португалскиот [[Белененсес]] со победа на Реал од 3-1, а првиот гол го постигна Сабино Баринага.<ref name="Real Madrid turns 106 (V)"/> Капацитетот на стадионот се менуваше. Па така после проширувањето во 1953 капацитетот беше 120 000 гледачи.<ref name="60th Anniversary">{{Наведена мрежна страница| title = Шеесет годишница | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202729991092/noticia/Noticia/60th_Anniversary.htm | publisher = Realmadrid.com | date =2007-12-13| accessdate =2008-07-12|author=Javier Palomino}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница| title = Историја&nbsp;— CСтрана 4 | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Santiago_Bernabeu/1193041512791/Historia/History.htm | publisher = Realmadrid.com | accessdate =2008-07-12}}</ref> После низата од неколку модернизации на УЕФА ( во 1998/99 беа забранети стоечките места и се замениа со седечки ) се намали капацитетот на околу 75 000 гледачи.<ref name="60th Anniversary"/> Последното проширување беше од 5 000 столчиња и капацитетот изнесува 80 000 гледачи, направено во 2003. Планот за додавање покрив сѐ уште не е завршен.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Историја&nbsp;— Страна 10 - Иднина| url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Santiago_Bernabeu/1193041512791/Historia/History.htm | publisher = Realmadrid.com| accessdate = 2008-07-13}}</ref> Сантјаго Бернабеу на финалто на Европското првенство во 1964, финалето на Светското првенство во 1982 и финалињата во 1957, 1969 и 1980 на Лигата на Шампиони. А треба да биди домаќин на финалето во 2010 година во Лига на шампиони.<ref>{{Наведена мрежна страница| title = Конечно на Бернабеу | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202729990178/noticia/Noticia/Final_at_the_Bernabeu.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Стадионот има свое метро во 10^та алеја и е наречено ''Сантјаго Бернабеу''<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Santiago Bernabéu station| url = http://www.metromadrid.es| publisher = Metromadrid.es| accessdate = 2007-09-30|language=es}}</ref>. Сантјаго Бернабеу беше често надградуван според Фудбалските стандарди на УЕФА.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Сега Бернабеу е Елитен | url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202729454004/noticia/Noticia/The_Bernabeu_is_now_Elite.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> На 9 мај 2006 беше отворен новиот стадион [[Алфредо ди Стефано Стадион|Алфредо ди Стефано]] каде што обично Реал тренира. Првиот меч беше помеѓу Реал Мадрид и Стејд Реимс, реприза на финалето на Купот на шампиони 1955/56, првото финале во Купот на шампиони. Реал победи 6-1 со головите на [[Серхио Рамос|Рамос]], [[Антонио Касано|Касано]] (2), [[Роберто Солдадо|Солдадо]] (2) и [[Хосе Мануел Хурадо|Хурадо]]. Овај стадион собира 5 000 гледачи и е домашен терен на Реал Мадрид Кастиља. == Статистики и рекорди == [[Податотека:Raul Gonzalez 10mar2007.jpg|thumb|200px|A од сегашните играчи на Реал Мадрид, [[Раул Гонсалес]] има изиграно најмногу натпревари и постигнато најмногу голови.]] [[Маноло Санчис|Мануел Санчиз Хонтијуело]] го држи рекордот на најмногу изиграни натпревари, кој има изиграно 710 натпревари за првиот тим на Реал од 1983 до 2001.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Легенди&nbsp;— Мануел Санчиз Хонтијуело | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516860/1202817389172/jugador/JugadorLegendario/Sanchis.htm| publisher = realmadrid.com }}</ref> Втор е напаѓачот [[Сантиљана]] со изиграни 643 натпревари. Рекордот за голман со најмногу настап иго држи [[Икер Касиљас|Касиљас]] со изиграни над 500 натпревари. Додека играч со најмногу меѓународни натпревари од Реал е [[Луис Фиго|Фиго]] со 127 настапи за репрезентацијата (47 додека беше во тимот).<ref>{{Наведена мрежна страница | title = ФИФА Клуб на векот | url = http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub%5f56649.pdf | format = PDF | publisher = fifa.com | accessdate = 2008-12-09 | archive-date = 2016-03-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160303170152/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub_56649.pdf | url-status = dead }}</ref> [[Алфредо ди Стефано]] е играчот којшто има постигнати најмногу голови за Реал дури 307 во 396 натпревари помеѓу 1953 и 1964.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Животот на Ди Стефано II| url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202728357314/noticia/Noticia/The_life_of_Di_Stefano_II.htm | publisher = realmadrid.com }}</ref> Ди Стефано беше и најдобар стрелец во Лигата на Шампиони со 49 гола на 58 натпревари сè додека не беше престигнат од [[Раул Гонсалес|Раул]] (исто од Реал) во 2005. Ди Стефано е исто така најдобар стрелец во лигата со 216 голови ,а зад него е Раул со 211 во лигата <ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rsssf.com/tablesm/madridtops.html |title=Реал Мадрид&nbsp;— Најдобри стрелци меѓу 1929-2009 (Државно првенство) |publisher=Rsssf.com }}</ref>, а 302 во сите натпреварувања. Најбрз гол во историјата на клубот (15 секунди) е постигнат од [[Роналдо]] на [[3 декември]] [[2003]] на градското дерби со [[Атлетико Мадрид]].<ref>{{Наведена мрежна страница| title = Брзиот шут на Роналдо го направи херој во Реал| url = http://edition.cnn.com/2003/SPORT/football/12/03/spain.real| publisher = CNN.com| }}</ref> Официјално најголем исполнетост е 83.329 за мечот во [[Копа дел Реј]] во 2006. Легалниот капачитет на [[Сантјаго Бернабеу]] е 80.354.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Просеен капацитет во Шпанија&nbsp;— Премиера Дивизија 2007/08|url=http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/current/aveesp.htm|publisher=European Football Statistics|accessdate=2008-12-09|archive-date=2008-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20080613220015/http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/current/aveesp.htm|url-status=dead}}</ref> Просечна исполнетост на стадионот во 2007/08 беше 76.234 гледачи, најголема во Европските Лиги.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Европските капацитети |url=http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/attneng.htm |publisher=European Football Statistics |accessdate=2008-12-09 |archive-date=2008-06-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080613212457/http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/attneng.htm |url-status=dead }}</ref> Исто така Реал го има поставено шпанскиот рекорд во освоени титули, дури 31 и најмногу освоени во низа (5, од 1960 до 1965 и од 1985 до 1990).<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Реал МАдрид | url = http://www.lfp.es/historico/primera/clasificaciones/grafico_clasificacion_clubes.asp?cod=01 | publisher = lpf.es | accessdate = 2008-12-09 | archive-date = 2008-12-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081227155632/http://www.lfp.es/historico/primera/clasificaciones/grafico_clasificacion_clubes.asp?cod=01 | url-status = dead }}</ref> Со 121 неизгубен меч на домашен терен во лигат (од 17 февруари 1957 до 7 март 1965) го држи рекорот во Шпанија.<ref>{{Наведена мрежна страница| title = Непобедливи во Лигата на домашен терен|url = http://www.rsssf.com/miscellaneous/unbeaten.html#home| publisher = rsssf.com| accessdate = 2008-12-07}}</ref> Реал исто така со 9 освоени титули и со 21 полуфинале го држи рекордот во Лигата на шампионите.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Историја| url = http://www.uefa.com/competitions/ucl/history/index.html | publisher = Uefa.com }}</ref> Раул е најдобар стрелец во Лигата на Шампиони со 64 гола. Исто така Реал го држи и рекордот со 15 учества по ред во Купот на Шампиони почнувајќи од 1955/56 до 1969/70. Трансферот на [[Зинедин Зидан]] кој го чинеше Реал 76 милиони евра (повеќе од 100 милиони долари или 45,8 милиони фунти) е најскапо платен трансфер во историјата на фудбалот.<ref name="Madrid the masters of Europe"/><ref>{{Наведена мрежна страница |title = Зидан направи рекорден трансфер во Реал |url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/1421741.stm | publisher = BBC Sport}}</ref> Најголемата продажбан а клубот е направена на 1 септември 2008 година, кога [[Робињо]] беше продаден на [[Манчестер Сити]] за 42 милиони евра (32,5 милиони фунти).<ref name=Robinho>{{Наведена мрежна страница |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_city/7593026.stm |title=Манчестер Сити го победи Челзи во трката по Робињо}}</ref> == Приврзаници и соперништво == За време на домашните натпревари повеќе од седиштата се зафатено со купувањето сезонски карти. А просек е 68.670.<ref name="Real Madrid Club de Fútbol"/> За да се земе сезонска карта мора да си член на навивачкиот клуб. Не сите членови на навивачкиот клуб земаат сезонска карта. Клубот има повеќр од 1.800 ''peñas'' (здружени навивачки групи), не само во Шпанија,туку насекаде во светот.Реал Мадрид ја имаше прв честа да прими 65.000 гледачи на своите трибини, во [[Премиера (Ла Лига)|Шпанската Премиера]] . Во 2004/05 Реал по просек имаш по 71.900 гледачи.<ref>Прва беше Барселона со просек од 76.000.</ref> Клубот исто така има и големи противници, а натпреварот против нив е големо дерби. Едно од нив е [[Ел Класико]] со [[ФК Барселона|Барселона]], кој е најголем соперник.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = El Clásico - Real Madrid vs. Barcelona| url = http://www.marca.com/futbol/especialespartidos0607/realmadrid-barcelona/index.html| publisher = Marca.com| accessdate = 2008-07-11| language= es}}</ref> Некои навивачи на Реал се наречени ''Ultras Sur '' навивачи. Овие навивачи се познати по нивната приврзаност кон десните партии. Овие навивачи имаат склучено сојуз со некои со некои од ''Irriducibili'' навивачите на [[ФК Лацио|Лацио]]. Во некои прилики тие ги навредуваат противничките играчи, и заради тоа се под истрага на [[УЕФА]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title = UEFA investigate Real Madrid supporters| url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/4037269.stm| publisher = BBC Sport| accessdate = 2008-06-03}}</ref> === Ел Класико === Соперништвото со Барселона предизвика некои политички тензии помеѓу [[Кастиља]]нците и [[Каталонија|Каталонците]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Политиката на Реал Мадрид| url = http://www.madrid-tourist-guide.com/en/football/real-madrid-fc.html| publisher = Madrid-tourist-guide.com}}</ref> [[Мадрид]] е седиште на парламентот и кралската фамилија. Особено за време на владеењето на генералот Франко, кога дојде до покажување на козервативните сили. За време на 50-тите години од минатиот век, кои се расправаа за трансферот на [[Алфредо ди Стефано]], кој конечно заигра за Реал Мадрид и беше клучен за наредните успеси во клубот.<ref>Jimmy Burns: ''Луќето од Барса се воодушевени '', Bloomsbury Publishing, Лондон 1999, страна 31-34</ref>. Соперништвото стаса и во Европските лиги, кога двапати се сретнаа меѓу себе и Реал Мадрид победи во 1960,а Барса во 1961. Во 2000 соперништвото повторно се појави поради сомневања во трансферот на [[Луис Фиго]], кој ја напапушти Барселона и замина во Реал.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Договорот со Реал Мадрид на Фиго |url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/848836.stm |publisher = BBC Sport}}</ref>. Овие два тима се сретнаја повторно во 2002 година во полуфиналето на [[Лига на Шампиони 2001/02|Лигата на Шампиони]]. Реал победи и подоцна стана шампион а Шпанските медиуми ова го нарекоа ''Натпревар на Векот''. Најтрофејните клубови во Шпанија, повторно го обновуваат нивното соперништво со нивните чести изјави дека атакуваат на Трофејот во Ла Лига. Сега кога Ибрахимовиќ е во Барселона , ќе се одржи една од најдобрите натпревари на Реал Мадрид и Барселона во новата сезона 2009-2010. === Ел Дерби Мадрилењо === [[Податотека:Bernabeu en un Madrid-Atleti.JPG|right|thumb|200px|Навивачите на Реал Мадрид за време на Ел Дерби Мадрилењо]] Најблискиот сосед на клубот е [[ФК Атлетико Мадрид|Атлетико Мадрид]] кој е исто така голем соперник гледан низ очите на навивачите на Реал. Атлетико е создаден од 3 [[Баскија|Баскиски]] студенти во 1903, во 1904 година му се приклучиле исфрлените играчи од Реал Мадрид. Тогаш навивачките тензии почнале бидејќи навивачите на Реал биле од средната класа на луѓе, а на Атлетико билеод работниците. Денес овие контроверзи се многу заматени. Тие се сретнаа на 21 февруари 1929 година во третото коло на [[Премиера (Ла лига)|Шпанската дивизија]] на поранешниот [[Чамартин]]. Ова е првото официјално дерби помеѓу овие тима и Реал победи со 2-1.<ref name="Real Madrid turns 106 (III)"/>. Ова дерби за првпат доби меѓународен карактер кога се сретнаа во Лигата на шампиони во 1959 година во полуфиналето. Во првиот натпревар победи со 2-1, а на вториот Атлетико со 1-0. Понатаму изиграа плеј-оф во кој Реал победи со 2-1. Како и да било Атлетико направи неколку одмазди, под водство на поранешниот тренер на Реал Мадрид [[Хосе Виљалонга]], победувајќи ги двапати Реал Мадрид во финалињата на [[Копа дел Реј]] во 1960 и 1961<ref>Реал победи во Ел Дерби Мардилењо по 75 пат.</ref> Помеѓу 1961 и 1989 кога Реал доминираше во Ла Лига, само Атлетико направи неколку сериозни предизвици освојувајќи ги титулите во 1966, 1970, 1973 и 1977. Во 1965 Атлетико стана првиот тим кој го победил Реал на [[Сантјаго Бернабеу]] во осум години. Натпреварите на Реал против Атлетико се многу поволни за него.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Една за годините | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202728441904/noticia/Noticia/One_for_the_ages.htm | publisher =Realmadrid.com }}</ref> А кулминацијата доаѓа во 2003 кога Реал ја освои титулата во Ла лига во сезоната 2002/03 победувајќи убедливо на [[Висенте Калдерон Стадион|Висенте Калдерон]] со 4-0.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Дербито врти 78 | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730679362/noticia/Noticia/The_derby_turns_78.htm | publisher =Realmadrid.com }}</ref> == Буџет == Додека беше под водство на [[Флорентино Перес]] (2000-2006) Реал ја започна својата амбиција да стане најбогат професионален клуб.<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Перес одново склучи договор за претседател на клубот|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/4757112.stm|publisher=BBC}}</ref> Клубот одстапи дело од своите игралишта на Градот [[Мадрид]] во 2001, а остатокот го продаде на четири корпорации : ''Репсол YPF, Мутуа Аутовилистика де Мадрид, Сакур Валехамосо и ОХЛ''. Ова поништување на долговите од Реал му овозможи да купи скапи и добри играчи како : Зинедин Зидан, Луис Фиго, Роналдо и Дејви Бекам, и со што започна ерата на Галактикосите. Гадот Мадрид ги продаде овие игралишта со што се вратија парите и беше купено место.<ref name="2001-2010">{{Наведена мрежна страница |title = 2001-Present&nbsp;— Real Madrid surpasses the century mark| url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1193041516534/Historia/Club.htm | publisher = Realmadrid.com | accessdate = 2008-07-12}}</ref> Судот тврди (но нема евиденција за тврдење) дека Градот Мадрид финанскиски му помогнал на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = ЕУ го истражува имотниот договор на Реал Мадрид |url = http://www.independent.co.uk/sport/football/european/eu-investigates-real-madrid-property-deal-572010.html |publisher = independent.co.uk |date = 2004-03-04 |accessdate = 2008-08-14 |archive-date = 2009-02-13 |archive-url = https://archive.today/20090213210310/http://www.independent.co.uk/sport/football/european/eu-investigates-real-madrid-property-deal-572010.html |url-status = dead }}</ref> Продажбата на игралиштето ги врати долговите на Реал кои изнесуваа 270 милиони евра и му дозволи на клубот да влегува во невидени трошоци, за да купи некои големи имиња. Отанатите пари беа потрошени за спортски комплекс за тренинзи надвор од градот.<ref>{{Наведена мрежна страница |title = 'Грешките се забранети' |url = http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/news/2001/05/08/madrid_bayern_ap/ |publisher = CNN/Sports Illustrated |accessdate = 2008-12-11 |archive-date = 2013-03-09 |archive-url = https://web.archive.org/web/20130309203743/http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/news/2001/05/08/madrid_bayern_ap/ |url-status = dead }}</ref> После сезоната 2004/05 Реал го презеде ме првото место од Манчестер Јунајтед, кој беше најголем заработувач во фудбалот дури 8 години. Приходот на Реал на крајот од сезоната на 30 јуни порасна за 17%, односно 275,7 милиони евра (190 милиони фунти).<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Реал Мадрид го презеде првото место од Манчестер Јунајтед како најголем заработувач во фудбалскиот свет |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202736025284/noticia/Noticia/Real_Madrid_end_United_reign_as_the_game_s_biggest_earner.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> Додека политиката на Перес резултираше со покачување на финансиите кое главно се базираше на поголемиот маркетинг низ светот, во Азија се зголемија критиките дека премногу се фокусира на брендот од Реал Мадрид, а перформансите на клубот не се доволни. Во јануари 2007, Реал ги плати своите длогви од 224 милиони евра и падна на второто место, веднаш зад Манчестер Јунајтед. Тие повторно се искачија на врвот по два месеци со склучениот договор со Адидас од кој заработија 762 милиони. Долгот на Манчестер се намали на 872 милиони откако во 2005 беше 1,25 билиони евра.<ref>{{Наведена мрежна страница|title = Дологите и приходите на европските клубови во 2007 |url = http://www.forbes.com/lists/2008/34/biz_soccer08_Soccer-Team-Valuations_DOV.html |publisher=[[Forbes]] }}</ref> Во септември 2007, Реал се сметаше дека е најбогат бренд со [[BBDO]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title=25 најбогатите фудбалски клубови во Европа |url=http://www.bbdo.de/de/home/presse/aktuell/2007/19_09_2007_-_real0.download.Par.0001.Link1Download.File1Title.pdf |format=PDF |publisher=[[BBDO]] (Batten, Barton, Durstine & Osborn) |accessdate=2008-12-11 |archive-date=2008-12-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218005945/http://www.bbdo.de/de/home/presse/aktuell/2007/19_09_2007_-_real0.download.Par.0001.Link1Download.File1Title.pdf }}</ref> И е рангиран на второто место за најбогат клуб со цена од 951 милион евра (640 милиони фунти/1,285 билиони долари) во мај 2008.<ref name="The Most Valuable Soccer Teams">{{наведени вести|title=Најбогатите фудбалски клубови|publisher=[[Forbes]]|url=http://www.forbes.com/lists/2008/34/biz_soccer08_Real-Madrid_340002.html}}</ref> Исто така стана најбогат клуб во декември 2008 со приход од 351 милион евра (236 милиони фунти/474 милиони долари).<ref name="Soccer Team Valuations"/><ref name="The Most Valuable Soccer Teams"/> Студиите на Харвард Универзитетот покажуваат дека ''Реал Мадрид'' е еден од најважните 20 брендови во светот, и дека сите негови играчи се добро познати во светот. Уште се покажува дека Реал има најмногу навивачи во светот (дури 287 милиони луѓе), а додека втор е Манчестер Јунајтед со големо заостанување.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.upcomillas.es/eng/noticias/noticia.aspx?ID=122 |title=архивска копија |accessdate=2008-12-11 |archive-date=2012-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120520160109/http://upcomillas.es/eng/Noticias/noticia.aspx?ID=122 |url-status=dead }}</ref> == Играчи == === Моментален состав === Шпанските клубови се задолжени да имаат 3 играчи кои немаат државјанство од земја од [[Европска Унија|ЕУ]]. Списокот на фудбалери ја прикажува само првата националност на играчот, нема неевропски играч кој има двојно државјанство со земја од ЕУ. Играчите од земјите од [[Африка]], [[Кариби]]те и Тихиот Океан се потписници на Конотои Договорот. {{updated|19 мај 2022}}<ref name="Squad">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.realmadrid.com/futbol/plantilla |title=Plantilla de Jugadores del Real Madrid &#124; Real Madrid CF |publisher=Realmadrid.com |accessdate=22 July 2017|language=es}}</ref> {{fs start}} {{Fs player|no= 1|pos=GK|nat=BEL|name=[[Тибо Куртоа]]}} {{fs player|no= 2|pos=DF|nat=ESP|name=[[Дани Карвахал]]}} {{fs player|no= 3|pos=DF|nat=BRA|name=[[Едер Милитао]]}} {{fs player|no= 4|pos=DF|nat=AUT|name=[[Давид Алаба]]}} {{fs player|no= 5|pos=MF|nat=ENG|name=[[Џуд Белингам]]}} {{fs player|no= 6|pos=DF|nat=ESP|name=[[Начо (фудбалер роден во 1990)|Начо Фернандес]]}} {{Fs player|no= 7|pos=FW|nat=BEL|name=[[Винисиус Жуниор]]}} {{fs player|no= 8|pos=MF|nat=GER|name=[[Тони Крос]]}} {{fs player|no=10|pos=MF|nat=CRO|name=[[Лука Модриќ]]}} {{fs player|no=11|pos=FW|nat=BRA|name=[[Родриго Гоес|Родриго]]}} {{Fs player|no=12|pos=MF|nat=FRA|name=[[Едуардо Камавингва]]}} {{Fs player|no=13|pos=GK|nat=UKR|name=[[Андриј Лунин]]}} {{fs mid}} {{fs player|no=14|pos=FW|nat=ESP|name=[[Хоселу]]}} {{Fs player|no=15|pos=MF|nat=URU|name=[[Федерико Валверде]]}} {{fs player|no=17|pos=FW|nat=ESP|name=[[Лукас Васкес]]}} {{fs player|no=18|pos=MF|nat=FRA|name=[[Орелиен Чуамени]]|}} {{fs player|no=19|pos=MF|nat=ESP|name=[[Дани Себалјос]]}} {{Fs player|no=20|pos=DF|nat=ESP|name=[[Фран Гарсија (фудбалер 1999)|Фран Гарсија]]}} {{Fs player|no=21|pos=MF|nat=MAR|name=[[Брахим Дијас]]}} {{fs player|no=22|pos=DF|nat=GER|name=[[Антонио Ридигер]]}} {{Fs player|no=23|pos=DF|nat=FRA|name=[[Ферлан Менди]]}} {{Fs player|no=24|pos=FW|nat=TUR|name=[[Арда Ѓулер]]}} {{Fs player|no=25|pos=GK|nat=ESP|name=[[Кепа Арисабалага]]}} {{Fs end}} == Менаџери == Реал Мадрид во својата историја има 41 менаџер, од кои прв бил англичанецот [[Артур Џонсон]] во 1910 година. Најмногу на клупата на Реал седел тренерот [[Мигел Муњос]] (1960-1974) со 604 натпревари. Аргентинецот Луис Карнилја има најголем процент на победи кој изнесува 69,81%, а додека најмал има Јакинто Куинкокес 37,21% :''Сите менаџери на Реал Мардид ''<ref name="Coaches">{{Наведена мрежна страница | title = Тренери | url =http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Club/1193041516841/Entrenadores/Coaches.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница | title = Aquí están todos los entrenadores del Real Madrid. | url = http://www.historialago.com/rm_016_entrenadores.htm | publisher = Historialago.com | accessdate = 2008-12-12 | archive-date = 2016-03-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160304054707/http://www.historialago.com/rm_016_entrenadores.htm | url-status = dead }}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !rowspan="2" style="width: 9em"|Име !rowspan="2"|Националност !rowspan="2" style="width: 10em"|Од !rowspan="2" style="width: 10em"|До !colspan="7"|Натпревари |- !width=35|Изиграни!!width=35|Победи!!width=35|Нерешени!!width=35|Порази!!width=45|Дадени!!width=45|Примени !!width=45|%Победи |- |align=left|[[Артур Џонсон]] |{{знамеикона|England}} |align=left|1910 |align=left|1920 ||—||—||—||—||—||—|| |- |align=left|[[Хуан де Карсел]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1920 |align=left|1926 ||—||—||—||—||—||—|| |- |align=left|[[Педро Лоренте]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1926 |align=left|1926 ||—||—||—||—||—||—|| |- |align=left|[[Сантјаго Бернабеу Јесте]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1926 |align=left|1927 ||—||—||—||—||—||—|| |- |align=left|[[Хосе Бараондо]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1927 |align=left|1929 ||18||11||1||6||40||27||{{#expr:11/18*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хосе Куиранте]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1929 |align=left|1930 ||18||7||3||8||45||42||{{#expr:7/18*100 round 2}}% |- |align=left|[[Липо Хертца]] |{{знамеикона|Hungary}} |align=left|1930 |align=left|1932 ||36||17||12||7||61||42||{{#expr:17/36*100 round 2}}% |- |align=left|[[Роберт Фирш]] |{{знамеикона|Austria}} |align=left|1932 |align=left|1934 ||36||23||4||9||91||46||{{#expr:23/36*100 round 2}}% |- |align=left|[[Франциско Бру]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1934 |align=left|1941 ||107||65||9||33||269||162||{{#expr:65/107*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хуан Армет]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|1941 |align=left|Септември 1943 ||46||23||7||16||96||72||{{#expr:23/46*100 round 2}}% |- |align=left|[[Рамон Енкинас]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Септември 1943 |align=left|Мај 1945 ||84||45||15||24||199||126||{{#expr:45/84*100 round 2}}% |- |align=left|[[Јакинто Куинкокес]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Мај 1945 |align=left|Март 1946 ||35||18||10||7||70||37||{{#expr:18/35*100 round 2}}% |- |align=left|[[Балтазар Албениз]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Март 1946 |align=left|Април 1947 ||35||18||5||12||82||66||{{#expr:18/35*100 round 2}}% |- |align=left|[[Јакинто Куинкокес]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Април 1947 |align=left|Јануари 1948 ||17||5||4||8||32||41||{{#expr:5/17*100 round 2}}% |- |align=left|[[Мајкл Кипинг]] |{{знамеикона|England}} |align=left|Јануари 1948 |align=left|Октомври 1950 ||82||37||20||25||192||153||{{#expr:37/82*100 round 2}}% |- |align=left|[[Балатазар Албениз]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Октомври 1950 |align=left|Март 1951 ||16||7||2||7||41||37||{{#expr:7/16*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хектор Скароне]] |{{знамеикона|Uruguay}} |align=left|Март 1951 |align=left|Април 1952 ||48||25||10||13||113||73||{{#expr:25/48*100 round 2}}% |- |align=left|[[хуан Антонио Ипиња]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Април 1952 |align=left|Мај 1953 ||36||21||2||11||82||57||{{#expr:21/36*100 round 2}}% |- |align=left|[[Енрике Фернандес]] |{{знамеикона|Uruguay}} |align=left|Мај 1953 |align=left|Декември 1954 ||50||31||8||11||126||60||{{#expr:31/50*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хосе Виљалонга]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Декември 1954 |align=left|Април 1957 ||105||66||14||25||269||141||{{#expr:66/105*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Карнилја]] |{{знамеикона|Argentina}} |align=left|Април 1957 |align=left|Февруари 1959 ||68||48||11||9||178||58||{{#expr:48/68*100 round 2}}% |- |align=left|[[Мигел Муњос]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Февруари 1959 |align=left|Април 1959 ||9||5||2||2||31||9||{{#expr:5/9*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Карнилја]] |{{знамеикона|Argentina}} |align=left|Април 1959 |align=left|Јули 1959 ||13||8||1||4||28||16||{{#expr:8/13*100 round 2}}% |- |align=left|[[Мануел Флеитас]] |{{знамеикона|Paraguay}} |align=left|Јули 1959 |align=left|Април 1960 ||32||23||4||6||109||42||{{#expr:23/32*100 round 2}}% |- |align=left|[[Мигел Муњос]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Април 1960 |align=left|Јануари 1974 ||595||352||126||117||1194||553||{{#expr:352/595*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Моловни]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Јануари 1974 |align=left|Мај 1974 ||23||13||2||8||49||26||{{#expr:13/23*100 round 2}}% |- |align=left|[[Миљан Миљанич]] |{{знамеикона|Yugoslavia}} |align=left|Мај 1974 |align=left|Септември 1977 ||134||67||36||31||231||150||{{#expr:67/134*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Моловни]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Септември 1977 |align=left|Јуни 1979 ||90||51||24||15||196||94||{{#expr:51/90*100 round 2}}% |- |align=left|[[Вујадин Бошков]] |{{знамеикона|Yugoslavia}} |align=left|Јуни 1979 |align=left|Март 1982 ||139||80||31||28||249||136||{{#expr:80/139*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Моловни]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Март 1982 |align=left|Април 1982 ||6||4||1||1||11||7||{{#expr:4/6*100 round 2}}% |- |align=left|[[Алфредо ди Стефано]] |{{знамеикона|Argentina}} |align=left|Април 1982 |align=left|Април 1984 ||108||63||23||22||192||113||{{#expr:63/108*100 round 2}}% |- |align=left|[[Амансио Амаро]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Април 1984 |align=left|Април 1985 ||47||19||13||15||69||52||{{#expr:19/47*100 round 2}}% |- |align=left|[[Луис Моловни]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Април 1985 |align=left|Април 1986 ||61||39||7||15||137||67||{{#expr:39/61*100 round 2}}% |- |align=left|[[Лео Бенхакер]] |{{знамеикона|Netherlands}} |align=left|Април 1986 |align=left|Јуни 1989 ||169||107||40||22||357||158||{{#expr:107/169*100 round 2}}% |- |align=left|[[Џон Тошак]] |{{знамеикона|Wales}} |align=left|Јуни 1989 |align=left|Ноември 1990 ||64||41||15||8||160||75||{{#expr:41/64*100 round 2}}% |- |align=left|[[Алфредо ди Стефано]] |{{знамеикона|Argentina}} |align=left|Ноември 1990 |align=left|Март 1991 ||21||9||3||9||32||22||{{#expr:9/21*100 round 2}}% |- |align=left|[[Радомир Антич]] |{{знамеикона|Yugoslavia}} |align=left|Март 1991 |align=left|Јануари 1992 ||39||28||6||5||85||31||{{#expr:28/39*100 round 2}}% |- |align=left|[[Лео Бенхакер]] |{{знамеикона|Netherlands}} |align=left|Јануари 1992 |align=left|Јуни 1992 ||28||14||7||7||47||27||{{#expr:14/28*100 round 2}}% |- |align=left|[[Бенито Флоро]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Јуни 1992 |align=left|Mарт 1994 ||92||52||21||19||165||90||{{#expr:52/92*100 round 2}}% |- |align=left|[[Висенте дел Боске]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Март 1994 |align=left|Мај 1994 ||11||5||1||5||23||22||{{#expr:5/11*100 round 2}}% |- |align=left|[[Јорге Валдано]] |{{знамеикона|Argentina}} |align=left|Мај 1994 |align=left|Јануари 1996 ||78||39||17||22||142||87||{{#expr:39/78*100 round 2}}% |- |align=left|[[Висенте дел Боске]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Јануари 1996 |align=left|Јануари 1996 ||1||1||0||0||5||0||{{#expr:1/1*100 round 2}}% |- |align=left|[[Арсенио Иглесио]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Јануари 1996 |align=left|Мај 1996 ||21||11||4||6||33||22||{{#expr:11/21*100 round 2}}% |- |align=left|[[Фабио Капело]] |{{знамеикона|Italy}} |align=left|Мај 1996 |align=left|Јуни 1997 ||48||31||12||5||96||41||{{#expr:31/48*100 round 2}}% |- |align=left|[[Јуп Хејнкес]] |{{знамеикона|Germany}} |align=left|Јуни 1997 |align=left|Мај 1998 ||53||26||15||12||92||55||{{#expr:26/53*100 round 2}}% |- |align=left|[[Гус Хидинк]] |{{знамеикона|Netherlands}} |align=left|Мај 1998 |align=left|февруари 1999 ||34||19||4||11||73||48||{{#expr:19/34*100 round 2}}% |- |align=left|[[Џон Тошак]] |{{знамеикона|Wales}} |align=left|февруари 1999 |align=left|Ноември 1999 ||37||19||9||9||73||62||{{#expr:19/37*100 round 2}}% |- |align=left|[[Висенте дел Боске]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Ноември 1999 |align=left|Јуни 2003 ||233||127||56||50||461||267||{{#expr:127/233*100 round 2}}% |- |align=left|[[Карлос Куироз]] |{{знамеикона|Portugal}} |align=left|Јуни 2003 |align=left|Мај 2004 ||59||35||11||14||113||76||{{#expr:35/59*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хосе Антонио Камачо]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Мај 2004 |align=left|Септември 2004 ||6||4||0||2||7||5||{{#expr:4/6*100 round 2}}% |- |align=left|[[Мариано Гарсија Рамон]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Септември 2004 |align=left|Декември 2004 ||20||12||4||4||37||18||{{#expr:12/20*100 round 2}}% |- |align=left|[[Вандерлеи Луксембурго]] |{{знамеикона|Brazil}} |align=left|Декември 2004 |align=left|Декември 2005 ||45||28||7||10||83||45||{{#expr:28/45*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хуан Рамос Лопес Каро]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Декември 2005 |align=left|Мај 2006 ||48||23||13||12||82||50||{{#expr:23/48*100 round 2}}% |- |align=left|[[Фабио Капело]] |{{знамеикона|Italy}} |align=left|Мај 2006 |align=left|Јуни 2007 ||50||28||12||10||91||55||{{#expr:28/50*100 round 2}}% |- |align=left|[[Бернд Шустер]] |{{знамеикона|Germany}} |align=left|Јуни 2007 |align=left|Декември 2008 ||75||44||9||22||156||100||{{#expr:44/75*100 round 2}}% |- |align=left|[[Хуанде Рамос]] |{{знамеикона|Spain}} |align=left|Декември 2008 |align=left| ||1||1||0||0||3||0||{{#expr:1/1*100 round 2}}% |- |} === Менаџери кои освоиле титули === {| class="wikitable" !rowspan="3" |Име !rowspan="3" |Период !colspan="8" |Трофеи !rowspan="3" |Вкупно |- !colspan="4" |Домашни !colspan="4" |Интернационални |- ! width=33|[[Премиера(Ла лига)|Ла Лига]] ! width=33|[[Копа дел Реј|КР]] ! width=33|[[Суперкопа де Еспања|ССЕ]] ! width=33|[[Копа де ла Лига|КЛ]] ! width=33|[[Лига на Шампиони|ЛШ]] ! width=33|[[УЕФА Куп|УЕФА]] ! width=33|[[УЕФА Супер Куп|СК]] ! width=33|[[Интерконтинентален Куп|ИК]] |- |{{знамеикона|England}} [[Артур Џонсон]] |1910–20 |<center>0||<center>5||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>5 |- |{{знамеикона|Hungary|1940}} [[Липо Хертцка]] |1930–32 |<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Austria}} [[Роберт Фирш]] |1932–34 |<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |[[Податотека:Flag of the Second Spanish Republic.svg|23п]] [[Франциско Бру]] |1934–41 |<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |[[Податотека: Flag of Spain 1945 1977.svg|23п]] [[Јакинто Куинкокес]] |1945–46, 1947–48 |<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |[[Податотека: Flag of Spain 1945 1977.svg|23п]] [[Балтазар Албениз]] |1946–47, 1950–51 |<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Uruguay}} [[Енрике Фернандес]] |1953–54 |<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |[[Податотека: Flag of Spain 1945 1977.svg|23п]][[Хосе Виљалонга]] |1954–57 |<center>2||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2||<center>0||<center>0||<center>0||<center>4 |- |{{знамеикона|Argentina}} [[Луис Карнилја]] |1957–59, 1959 |<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2||<center>0||<center>0||<center>0||<center>3 |- |[[Податотека: Flag of Spain 1945 1977.svg|23п]][[Мигел Муњос]] |1959, 1960–74 |<center>9||<center>2||<center>0||<center>0||<center>2||<center>0||<center>0||<center>1||<center>14 |- |{{знамеикона|Serbia}} [[Миљан Миљанич]] |1974–77 |<center>2||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>3 |- |{{знамеикона|Serbia}} [[Вујадин Бошков]] |1979–82 |<center>1||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |{{знамеикона|Spain}} [[Луис Моловни]] |1974, 1977–79, 1982, 1985–86 |<center>3||<center>3||<center>0||<center>1||<center>0||<center>2||<center>0||<center>0||<center>9 |- |{{знамеикона|Netherlands}} [[Лео Бенхакер]] |1986–89, 1992 |<center>3||<center>1||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>5 |- |{{знамеикона|Wales}} [[Џон Тошак]] |1989–90, 1999 |<center>1||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |{{знамеикона|Argentina}} [[Алфредо ди Стефано]] |1990–91 |<center>0||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Serbia}} [[Радомир Антич]] |1991–92 |<center>0||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Spain}} [[Бенито Флоро]] |1992–94 |<center>0||<center>1||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |{{знамеикона|Argentina}} [[Јорге Валдано]] |1994–96 |<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Germany}} [[Јап Хејнкес]] |1997–98 |<center>0||<center>0||<center>1||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |{{знамеикона|Netherlands}} [[Гус Хидинк]] |1998–99 |<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1||<center>1 |- |{{знамеикона|Spain}} [[Висете дел Боске]] |1999-2003 |<center>2||<center>0||<center>1||<center>0||<center>2||<center>0||<center>1||<center>1||<center>7 |- |{{знамеикона|Portugal}} [[Карлос Куироз]] |2003–04 |<center>0||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>1 |- |{{знамеикона|Italy}} [[Фабио Капело]] |2006–07 |<center>2||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |{{знамеикона|Germany}} [[Бернд Шустер]] |2007–08 |<center>1||<center>0||<center>1||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>0||<center>2 |- |} == Претседатели == Од неговото создавање, сопственици на Реал беа само неговите членови (сите Шпанци) наречени ''socios'', спротивно на повеќето Европските тимови. [[Сантјаго Бернабеу Јесте]] е преседателот кој се задржал најдолго време на претседателското место (дури 35 години 1943-1978). Во јули 2000 поранешниот играч на Реал [[Алфредо ди Стефано]] беше назначен за Почесен претседател на клубот.<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Животот на Ди Стефано IV | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202728358016/noticia/Noticia/The_life_of_Di_Stefano_IV.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> :''Според 21 септември 2008''<ref>{{Наведена мрежна страница |title = Претседатели | url = http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Club/1193041516821/Presidentes/Presidents.htm | publisher = Realmadrid.com }}</ref> [[Податотека:Ramón Calderón.jpg|thumb|right|250px|[[Рамон Калдерон]], поранешен претседател на Реал Мадрид]] [[Податотека:Florentino perez.jpg|thumb|right|200px|[[Флорентино Перес]], сегашен претсдател на Реал Мадрид.]] {| class="wikitable" style="text-align: left" |- !rowspan="1"|Име !rowspan="1"|Од !rowspan="1"|До |- |- |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Хулиан Паласиос]] |align=left|1900 |align=left|1902 |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Хуан Пардос]] |align=left|1902 |align=left|1904 |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Карлос Пардос]] |align=left|1904 |align=left|1908 |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Адолфо Мелендес]] |align=left|1908 |align=left|1916 |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Педро Парагас]] |align=left|1916 |align=left|1926 |- |[[Податотека:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|23п]] [[Луис де Уркуихо]] |align=left|1926 |align=left|1930 |- |[[Податотека:Flag of the Second Spanish Republic.svg|23п]] [[Луис Усера]] |align=left|1930 |align=left|1935 |- |[[Податотека:Flag of the Second Spanish Republic.svg|23п]] [[Рафаел Санчес Гуера]] |align=left|1935 |align=left|1936 |- |[[Податотека:Flag of the Second Spanish Republic.svg|23п]] [[Адолфо Мелендес]] |align=left|1936 |align=left|1940 |- |{{знамеикона|ESP|1938}} [[Антонио Сантос Парабла]] |align=left|1940 |align=left|1943 |- |[[Податотека:Flag of Spain 1945 1977.svg|23п]] [[Сантјаго Бернабеу Јесте]] |align=left|1943 |align=left|1978 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Луис де Карлос]] |align=left|1978 |align=left|1985 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Рамон Мендоса]] |align=left|1985 |align=left|1995 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Лоренцо Санс]] |align=left|1995 |align=left|2000 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Флорентино Перес]] |align=left|2000 |align=left|2006 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Рамон Калдерон]] |align=left|2006 |align=left|2008 |- |{{знамеикона|ESP}} [[Флорентино Перес]] |align=left|2008 |align=center|- |- |} == Трофеи == Реал Мадрид е најтрофејниот клуб во Шпанија, освојувајќи 57 домашни титули и 18 меѓународни титули. Со ова тој е втор тим по бројот на освоени официјални меѓународни титули, (веднаш зад [[Милан]]), а трет во светот (зад Милан и Бока Јуниорс), а сите да се организирани од УЕФА или ФИФА. Реал беше одбран за Клуб на 20^тиот век, а беше прогласен на 23 декември 2000.<ref name="106 years of history"/> Исто така доби Орден за заслуга во 2004.<ref>{{Наведена мрежна страница | title = Прославите го обележаја отворањето на ФИФА конгресот во Париз, родното место на ФИФА | url = http://www.fifa.com/aboutfifa/federation/releases/newsid=92643.html | publisher = fifa.com | date = 2004-05-20 | accessdate = 2008-07-13 | archive-date = 2009-02-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090214101851/http://www.fifa.com/aboutfifa/federation/releases/newsid%3D92643.html | url-status = dead }}</ref> После ова на Реал му се дозволи да го носи Орденот на слава на својот дрес за време на натпреварите во Лигата на Шампиони поради што победија во повеќе 5 различни купа во Европа.<ref name="badge of honour"/> === Домашни === * '''[[Премиера (Ла лига)|Ла Лига]]'''<ref name="TROPHY ROOM">{{Наведена мрежна страница |title=Соба на трофеи|url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/First_Team/1193041481370/Palmares/Honours.htm |publisher=Realmadrid.com }}</ref> :''Прваци (31 – рекорд):'' 1931–32, 1932–33, 1953–54], 1954–55, 1956–57, 1957–58, 1960–61, 1961–62, 1962–63, 1963–64, 1964–65, 1966–67, 1967–68, 1968–69, 1971–72, 1974–75, 1975–76, 1977–78, 1978–79, 1979–80, 1985–86, 1986–87, 1987–88, 1988–89, 1989–90, 1994–95, 1996–97, 2000–01, 2002–03, 2006–07, 2007–08 :''Вице-прваци (17):'' 1928–29, 1933–34, 1934–35, 1935–36, 1941–42, 1944–45, 1958–59, 1959–60, 1965–66, 1980–81, 1982–83, 1983–84, 1991–92, 1992–93, 1998–99, 2004–05, 2005–06 * '''[[Копа дел Реј]]'''<ref name="TROPHY ROOM"/> :''Прваци (17):'' 1904–05, 1905–06, 1906–07, 1907–08, 1916–17, 1933–34, 1935–36, 1945–46, 1946–47, 1961–62, 1969–70, 1973–74, 1974–75, 1979–80, 1981–82, 1988–89, 1992–93 :''Вице-прваци (19):'' 1902–03, 1915–16, 1917–18, 1923–24, 1928–29, 1929–30, 1932–33, 1939–40, 1942–43, 1957–58, 1959–60, 1960–61, 1967–68, 1978–79, 1982–83, 1989–90, 1991–92, 2001–02, 2003–04 * '''[[Суперкопа де Еспања]]'''<ref name="Real Madrid Club de Fútbol"/><ref>Трофејот беше познат како Куп на Шампиони 1940, Куп на Аргентина (1945), Куп [[Ева Дуарте]] (1947-53) и Суперкопа де Еспања (1982-''сегашност'')</ref> :''Прваци (8 – record):'' 1988, 1989*, 1990, 1993, 1997, 2001, 2003, 2008 :''Вице-прваци (3):'' 1982, 1995, 2007 :<small>(* ''Ги освои Копа дел Реј и Ла Лига'')</small> * '''[[Копа де ла Лига]]'''<ref name="Trofeos de Futbol">{{Наведена мрежна страница |title=Трофеите на фудбалот |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/Club/1193040475224/PalmaresTotal/Palmares.htm |publisher=Realmadrid.com }}</ref> :''Прваци (1):'' 1984–85 :''Вице-прваци (1):'' 1982–83 === Интернационални === * '''[[УЕФА Лига на шампиони]]'''<ref name="TROPHY ROOM"/> :''Прваци (9 – record):'' [[Куп на Шампиони 1955/56|1955–56]]*, [[Куп на Шампиони 1956/57|1956–57]], [[Куп на Шампиони 1957/58|1957–58]], [[Куп на Шампиони 1958/59|1958–59]], [[Куп на Шампиони 1959/60|1959–60]], [[Куп на Шампиони 1965/66|1965–66]], [[Лига на Шампиони 1997/98|1997–98]], [[Лига на Шампиони 1999/2000|1999–2000]], [[Лига на Шампиони 2001/02|2001–02]]. :''Вице-прваци (3):'' [[Куп на Шампиони 1961/62|1961–62]], [[Куп на Шампиони 1963/64|1963–64]], [[Куп на Шампиони 1980/81|1980–81]] :<small>(* ''Први победници во историјата на натпреварувањето'')</small> * '''[[Интерконтинентал Куп]]'''<ref name="TROPHY ROOM"/> :''Прваци (3 – record):'' 1960, 1998, 2002 :''Вице-прваци (2):'' 1966, 2000 * '''[[УЕФА Куп]]'''<ref name="TROPHY ROOM"/> :''Прваци (2):'' [[УЕФА Куп 1984/85|1984–85]], [[УЕФА Куп 1985/86|1985–86]] * '''[[УЕФА Куп на победниците на куповите]]''' :''Вице-прваци (2):'' 1970–71, 1982–83 * '''[[УЕФА Супер Куп]]'''<ref name="TROPHY ROOM"/> :''Прваци (1):'' 2002 :''Вице-прваци (2):'' 1998, 2000 == Белешки == {{|2}} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/Home Realmadrid.com] Официјаен мрежно место на клубот * [http://www.youtube.com/realmadridcf Real Madrid, Canal Oficial] Официјален Youtube канал на Реал Мадрид * [http://www.lfp.es/competiciones/2007-08/primera/equipo.asp?equ=rma Real Madrid Club de Fútbol] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071221025548/http://www.lfp.es/competiciones/2007-08/primera/equipo.asp?equ=rma |date=2007-12-21 }} на официјалното мрежно место на Премиера (Ла лига) * [http://www.uefa.com/footballeurope/club=50051/competition=1/index.html Real Madrid CF] на официјалната страна на УЕФА * [http://www.marca.com/edicion/marca/futbol/1a_division/real_madrid/es/index.html Real Madrid news] од Марка {{es}} * [http://www.as.com/futbol/equipo/Real-Madrid-1 Real Madrid news] од АС{{es}} * [http://www.skysports.com/football/teams/realmadrid Real Madrid news] од Скај Спорт {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Г-14 клубови|Реал Мадрид]] [[Категорија:Реал Мадрид]] [[Категорија:Фудбалски клубови од Шпанија|Реал Мадрид]] [[Категорија:Европски шампиони|Реал Мадрид]] ry58bnh69dykz1p8qhznpeekvm2i4ri 0 119202 5196003 5179336 2024-04-25T17:56:11Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за телевизија |show_name = Македонски народни приказни |image =Македонски народни приказни плакат.jpg |caption = |genre = [[драма]] |creator = |starring = |country = {{МКД}} |num_seasons = |num_episodes = |runtime = 18 — 40 минути |network = [[Македонска радио телевизија|МТВ]] (стари и нови делови), [[Сител]] (нови делови) и [[А1 Телевизија]] (нови делови) |first_aired = 1984 — 2003 (стар серијал) и 2006 — 2017 (нов серијал) |last_aired = |website = |imdb_id = |tv_com_id = }} '''Македонски народни приказни''' се екранизација на голем број македонски народни приказни собрани од собирачите на народни умотворби ([[Марко Цепенков]], [[Кузман Шапкарев]] и други). Овие кратки ТВ-епизоди биле снимени од страна на [[ТВ Скопје|ТВ-Скопје]], подоцна од [[Македонска радиотелевизија|МТВ]] во перидот од раните 80-ти, па сè до 2003 година. Досега се снимени околу 300 епизоди, не вклучувајќи ги новите епизоди. == Глумечка екипа == Како дел од старата глумечка екипа се следните глумци: * [[Ѓорѓи Колозов]] † * [[Шенка Колозова]] * [[Гоце Тодоровски]] * [[Ванчо Петрушевски]] † * [[Лазар Бараков]] * [[Гоце Влахов]] † * [[Владимир Ангеловски - Дади]] † * [[Стојна Костовска]] * [[Димче Мешковски]] * [[Дубравка Киселички]] * [[Анче Џамбазова]] † * [[Иван Каровски]] * [[Кирил Андоновски]] * [[Душко Костовски]] † * [[Кире Печијаревски]] * [[Васил Шишков]] † * [[Изабела Новотни]] * [[Снежана Киселичка]] * [[Џемаил Максут]] † * [[Ѓокица Лукаревски]] * [[Светлана Кировска - Герасимова]] * [[Александар Шехтански]] * [[Мите Грозданов]] * [[Кирил Псалтиров]] * [[Ацо Видиков]] Некои од старите глумци беа дел и од новите сезони снимани во продукција на [[Македонска радиотелевизија|МТВ]], [[Сител Телевизија|Сител]], [[А1 Телевизија|А1]] и [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]]. == Режисери == * [[Драган Велјановски]] * Ертил Алтанај * Ѓорѓи Стојаноски * Љупчо Билбиловски * Лазе Паковски * [[Богдан Поп Ѓорчев (режисер)|Богдан Поп Ѓорчев]] * [[Душко Ѓорѓиоски]] * [[Ѓорѓи Колозов]] * Стојан Стојаноски * Слободан Деспотовски * [[Миле Грозданоски]] == Нови сезони == === Нова сезона во продукција на [[МТВ]] === На [[7 октомври]] [[2009]] година започнало снимање на нови делови на серијалот. Режисер на првите 10 нови Македонски народни приказни е [[Миле Грозданоски]], додека сценарист е [[Шенка Колозова]]. Понатака режирањето ќе биде препуштено и на други режисери, меѓу кои и [[Љупчо Билбиловски]], [[Душко Ѓорѓиоски]], [[Миле Грозданоски]] и [[Томислав Алексов]]. Снимњето е под капата на МТВ и дел од приказните се засновани на македонските приказни собрани од [[Марко Цепенков]]<ref name="informator.ws">[http://www.informator.ws/zabava/zanimlivosti/6679----q--q.html Се снимаат нови „Македонски народни приказни“]</ref>. Во новата сезона Македонски народни приказни учествуваат голем број на глумци од старите делови, како и нови македонски глумци. Глумечката екипа е<ref name="informator.ws"/>: * [[Шенка Колозова]] * [[Гоце Тодоровски]] * [[Ванчо Петрушевски]] † * [[Димче Мешковски]] * [[Владо Дојчиновски|Владо Дојчиноски]] * [[Никола Тодороски]] * [[Кире Печијаревски]] * [[Дубравка Киселички|Дубравка Киселичка]] * [[Кирил Андоновски]] * [[Стојна Костовска]] * [[Александар Микиќ]] * [[Душко Ѓорѓиоски]] * [[Анастас Тановски]] * [[Ѓорѓи Нешкоски]] * [[Едмон Сотир|Едмонд Сотир]] * [[Марина Поп Панкова]] * [[Гоце Влахов]] † * [[Владимир Ангеловски]] * [[Снежана Киселичка]] * [[Ацо Видиков]] * [[Роберт Ристов]] * [[Ева Скендеровска]] * [[Маја Андоновска]] * [[Зорица Панчиќ]] * [[Нино Леви]] * [[Лазар Бараков]] * [[Љупчо Бојковски]] * [[Борче Начев]] * [[Илија Илиоски]] * [[Александар Шехтански]] * [[Марија Новак]] * [[Горан Илиќ]] * [[Кети Дончевска Илиќ]] * [[Крсте Јовановски]] * [[Катерина Шехтанска]] * [[Мите Грозданов]] * [[Кирил Гравчев]] * [[Диме Илиев]] * [[Гордана Ендровска]] * [[Лазе Манасковски]] * [[Славица Зафировска]] * [[Кирил Псалтиров]] * [[Љупка Џундева]] * [[Жарко Димоски]] * [[Јордан Витанов]] * [[Момо Николовски]] * [[Билјана Јовановска]] * [[Симон Манасковски]] * [[Марија Спиркоска Илијеска]] * [[Трајче Ѓоргиев]] * [[Александар Ѓорѓиев]] * [[Трајче Иваноски]] * [[Томе Витанов]] * [[Маја Вељковиќ-Пановска]] * [[Блаже Алексоски]] * [[Душица Стојановска]] * [[Горан Трифуновски]] * [[Соња Каранџуловска]] * [[Александар Џуровски]] * [[Весна Димитровска]] * [[Мирјана Ристов]] Првата епизода од новите македонски народни приказни снимани од МТВ се вика „Грнчарот“ и се снимала во едно од студијата на МТВ. Останатите епизоди се снимани во околината на [[Скопје]], како на пример: во дворови во [[Скопска Црна Гора]], кај Св. Пантелејмон, во селото [[Нерези (појаснување)|Нерези]], во селата [[Добри Дол (Скопско)|Добри Дол]] и [[Соње (појаснување)|Соње]], во [[Куршумли ан]], како и во студијата на МТВ<ref name="informator.ws"/>. === Нова сезона во продукција на [[А1-телевизија]] === Покрај МТВ, македонските народни приказни се снимаат и во продукцијата на [[А1 Телевизија]] . Нови приказни досега нераскажани, воглавно од 20 век, со нова глумечка екипа, снимани на локации во село [[Бањане|Бањани]] и [[Чучер-Сандево|Чучер]]. :Глумци: * [[Магдалена Ризова Черних]] * [[Митко Апостоловски]] * [[Сашо Ристовски]] * [[Кирил Гравчев]] * [[Нино Леви]] * [[Борче Начев]] * [[Горан Стојановски (глумец)|Горан Стојановски]] * [[Катерина Шехтанска]] * [[Александар Шехтански]] * [[Лазе Манасковски]] * [[Марина Поп Панкова]] * [[Горан Илиќ]] * [[Марија Новак]] * [[Владимир Тулиев]] * [[Кети Дончевска Илиќ]] * [[Слободан Степановски]] * [[Борис Чоревски]] * [[Ѕвездана Ангеловска]] * [[Ердоган Максут]] * [[Вера Вучкова]] * [[Димче Мешковски]] * [[Ванчо Петрушевски]] † * [[Гоце Тодоровски]] * [[Кирил Андоновски]] * [[Марија Ѓорѓијовска]] * [[Благоја Спиркоски-Џумерко]] * [[Салаетин Билал]] * [[Снежана Конеска Руси]] * [[Илија Струмениковски]] * [[Славица Зафировска]] * [[Александар Ѓорѓиев]] * [[Кица Ивковска-Велјановска]] * [[Страшо Милошевски]] * [[Љубица Гојковиќ]] * [[Мушереф Лозана]] * [[Миле Вратеовски]] :Сценарио: * [[Велко Неделковски]] === Нова сезона во продукција на [[Сител Телевизија]] === Покрај МТВ и А1 Телевизија, македонски народни приказни се снимаат и во продукција на [[Сител Телевизија]]. Приказните биле во режија на [[Драган Велјановски]] во период од 2010 до 2013 година, потоа од 2014 се во режија на [[Владо Дојчиновски]]. Сценариото го пишувале [[Шенка Колозова]], [[Стево Симски]] и [[Владо Дојчиновски]]. :Глумци: * [[Шенка Колозова]] * [[Димче Мешковски]] * [[Стојна Костовска]] * [[Гоце Тодоровски]] * [[Ванчо Петрушевски]] * [[Гоце Влахов]] * [[Дубравка Киселички]] * [[Кирил Андоновски]] * [[Александар Шехтански]] * [[Снежана Киселичка]] * [[Владо Дојчиновски]] * [[Кире Печијаревски]] * [[Нино Леви]] * [[Марија Новак]] * [[Лазе Манасковски]] * [[Илија Илиоски]] * [[Борче Начев]] * [[Лазар Бараков]] * [[Кирил Трајковски]] * [[Љупчо Бојковски]] * [[Ѓокица Лукаревски]] * [[Васил Шишков]] * [[Марина Поп Панкова]] * [[Никола Тодоровски]] * [[Салаетин Билал]] * [[Марија Спиркоска Илијеска]] * [[Душко Ѓорѓиоски]] * [[Младен Крстевски]] * [[Марин Бабиќ]] * [[Катерина Шехтанска]] * [[Ацо Видиков]] * [[Светлана Кировска - Герасимова]] * [[Диме Коцевски]] * [[Гордана Ендровска]] * [[Кирил Гравчев]] * [[Момо Николовски]] * [[Симон Манасковски]] * [[Викторија Анѓушева]] * [[Љупчо Ангеловски]] * [[Катерина Коцевска]] * [[Александар Ѓорѓиев]] * [[Миле Вратеовски]] * [[Кристина Атанасова Арсова]] * [[Милорад Ангелов]] * [[Марија Кондовска]] * [[Маја Андоновска]] * [[Душица Стојановска]] * [[Анастас Тановски]] * [[Јордан Витанов]] * [[Горан Илиќ]] * [[Јоана Поповска]] * [[Ѓорѓи Тодоровски]] * [[Елизабета Клинчаревска-Младеновска]] * [[Виолета Лазароска]] * [[Славица Зафировска]] * [[Виолета Чакарова]] * [[Катерина Чакмакоска]] * [[Елизабета Стефановска]] * [[Верица Ристевска]] * [[Круме Спасовски]] === Нова сезона во продукција на [[Канал 5 Телевизија]] === Покрај МТВ, А1 и Сител ТВ, македонски народни приказни се снимаше и во продукцијата на [[Канал 5 Телевизија]]. Приказните биле во режија на [[Никола Поповски]] и [[Венцислав Ристов]], извршен продуцент на приказните бил [[Јани Бојаџи]]. Приказните се снимаа во период од 2012 до 2017 година. :Глумци: * [[Нино Леви]] * [[Горан Илиќ]] * [[Кети Дончевска Илиќ]] * [[Кирил Псалтиров]] * [[Илија Илиоски]] * [[Марија Новак]] * [[Борче Начев]] * [[Александар Шехтански]] * [[Васил Шишков]] * [[Сабина Ајрула-Тозија]] * [[Мите Грозданов]] * [[Кирил Трајковски - Максим|Кирил Трајковски]] * [[Ирена Илиевска]] * [[Мелита Софрониоска]] * [[Горан Јовановски]] * [[Миа Кантарџиева]] * [[Кица Ивковска Велјановска]] * [[Катерина Шехтанска]] * [[Младен Крстевски]] * [[Александар Микиќ]] * [[Елена Трајковска]] * [[Горан Ѓуровски]] * [[Јанка Левкова]] * [[Васил Михаил]] * [[Марина Поп Панкова]] * [[Анастас Тановски]] * [[Емилија Мицевска]] * [[Здравко Стојмиров]] * [[Миле Вратеовски]] * [[Владо Денчов]] * [[Снежана Конеска Руси]] * [[Ѓокица Лукаревски]] * [[Тинка Ристевска]] * [[Марин Бабиќ]] * [[Лазе Манасковски]] * [[Гордана Ендровска]] * [[Бранко Бенинов]] * [[Сашо Ристовски]] * [[Александар Велјановски]] * [[Огнен Дранговски]] * [[Игор Џамбазов]] * [[Диме Илиев]] * [[Благица Трпковска]] * [[Владимир Тулиев]] * [[Снежана Стамеска]] * [[Соња Каранџуловска]] * [[Трајче Иваноски]] * [[Андон Јовановски]] * [[Игор Трпчески]] * [[Катерина Чакмакоска]] * [[Најдо Тодески]] * [[Марјан Чакмакоски]] * [[Кирил Гравчев]] * [[Страшо Милошевски]] * [[Илија Струмениковски]] * [[Коста Ангов]] ===Нова сезона во продукција на [[Телевизија Алфа]]=== Покрај МТВ, А1, Сител и Канал 5, македонски народни приказни се снимаат и во продукција на [[Телевизија Алфа]]. Во 2020 година почнаа да се снимаат приказни во режија и сценарио на [[Максим Илковски]], извршен продуцент [[Јани Бојаџи]]. Во некои епизоди како режисер се јавува и [[Никола Поповски]]. :Глумци: * [[Горан Илиќ]] * [[Кети Дончевска Илиќ]] * [[Нино Леви]] * [[Марија Новак]] * [[Александар Микиќ]] * [[Димитрина Мицкоска]] * [[Здравко Стојмиров]] * [[Елена Трајковска]] * [[Младен Крстевски]] * [[Крсте Јовановски]] * [[Борче Начев]] * [[Надица Петрова]] * [[Григор Јовановски]] * [[Гордана Ендровска]] * [[Бобан Алексоски]] * [[Цветанка Вељковска]] * [[Миле Вратеовски]] * [[Катерина Шехтанска]] * [[Васил Михаил]] * [[Игор Сарандески]] * [[Ане Павлов]] * [[Давид Илиќ]] == Поврзано == * [[Список на епизоди од „Македонски народни приказни“ (стар серијал)]] *[[Список на епизоди од „Македонски народни приказни“ (нов серијал на МРТ)]] == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски телевизиски серии]] [[Категорија:Филмови со Ѓорѓи Колозов]] [[Категорија:Филмови со Шенка Колозова]] nxzf3us68ea0prlkaczmnzvdwbpq05a 0 1114801 5196098 4805209 2024-04-26T04:18:17Z Fornax 115463 ([[c:GR|GR]]) [[File:Grönwohld Wappen.png]] → [[File:DEU Grönwohld COA.svg]] wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Германија |image_photo = Gasthof unter den Linden.jpg |imagesize = |image_caption = |Wappen = DEU Grönwohld COA.svg |lat_deg = 53 |lat_min = 38 |lat_sec = 30 |lon_deg = 10 |lon_min = 24 |lon_sec = 30 |Lageplan = Grönwohld in OD.svg |Bundesland = Schleswig-Holstein |Kreis = Штормарн |Amt = Тритау |Höhe = 41 |Fläche = 9.79 |Einwohner = 1354 |Stand = 2006-12-31 |PLZ = 22956 |PLZ-alt = 2071 |Vorwahl = 04154, 04534 |Kfz = OD |Gemeindeschlüssel = 01 0 62 021 |NUTS = DEF0F |LOCODE = DE GRW |Adresse-Verband = Europaplatz 5<br />22946 Тритау |Website = [http://www.amt-trittau.de/ www.amt-trittau.de] |Bürgermeister = Ралф Брајзахер |Partei = CDU }} '''Гренволд''' ({{lang-de|Grönwohld}}) — општина во округот [[Штормарн]], во [[Шлезвиг-Холштајн]], [[Германија]]. == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{Градови во Штормарн (округ)}} {{ШлезвигХолштајн-гео-никулец}} [[Категорија:Штормарн]] s59didlxkrj1hhp71ygcx1llv3mk2mh 0 1114803 5196118 4805210 2024-04-26T07:54:25Z Fornax 115463 ([[c:GR|GR]]) [[File:Grossensee Wappen.png]] → [[File:DEU Großensee (Holstein) COA.svg]] wikitext text/x-wiki {{другиместа3|Гросензе}} {{Инфокутија Место во Германија |Name = Гросензе |image_photo = Großensee.JPG |imagesize = |image_caption =Поглед кон езерото Гросензе |Wappen = DEU Großensee (Holstein) COA.svg |lat_deg = 53 |lat_min = 36 |lat_sec = 58 |lon_deg = 10 |lon_min = 20 |lon_sec = 31 |Lageplan = Großensee in OD.svg |Bundesland = Schleswig-Holstein |Kreis = Штормарн |Amt = Тритау |Höhe = 46 |Fläche = 12.1 |Einwohner = 1724 |Stand = 2006-12-31 |PLZ = 22946 |PLZ-alt = 2077 |Vorwahl = 04154 |Kfz = OD |Gemeindeschlüssel = 01 0 62 022 |Adresse = Europaplatz 5<br /> 22946 Тритау |Website = [http://www.grossensee.eu/ www.grossensee.eu] |Bürgermeister = Карстен Линдеман-Егерс |Partei = BfG }} '''Гросензе''' ({{lang-de|Großensee}}) — општина во округот [[Штормарн]], во [[Шлезвиг-Холштајн]], [[Германија]]. == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{Градови во Штормарн (округ)}} {{ШлезвигХолштајн-гео-никулец}} [[Категорија:Штормарн]] ioc221xppccrzqn5xa9yh919tjjh538 0 1114808 5196129 4224635 2024-04-26T08:53:10Z Fornax 115463 ([[c:GR|GR]]) [[File:Hamfelde (OD) Wappen.png]] → [[File:DEU Hamfelde (Stormarn) COA.svg]] wikitext text/x-wiki {{другиместа3|Хамфелде}} {{Инфокутија Место во Германија |Name = Хамфелде |image_photo = |Wappen = DEU Hamfelde (Stormarn) COA.svg |lat_deg = 53 |lat_min = 36 |lat_sec = 12 |lon_deg = 10 |lon_min = 27 |lon_sec = 14 |Lageplan = Hamfelde in OD.svg |Bundesland = Schleswig-Holstein |Kreis = Штормарн |Amt = Тритау |Höhe = 36 |Fläche = 2.72 |Einwohner = 501 |Stand = 2006-12-31 |PLZ = 22929 |PLZ-alt = 2071 |Vorwahl = 04154 |Kfz = OD |Gemeindeschlüssel = 01 0 62 026 |Adresse-Verband = Europaplatz 5<br /> 22946 Тритау |Website = [http://www.amt-trittau.de/ www.amt-trittau.de] |Bürgermeister = Карин Хојновски |Partei = }} '''Хамфелде''' ({{lang-de|Hamfelde}}) — општина во округот [[Штормарн]], во [[Шлезвиг-Холштајн]], [[Германија]]. == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} {{Градови во Штормарн (округ)}} {{ШлезвигХолштајн-гео-никулец}} [[Категорија:Штормарн]] ryrdo8nnx1i5a636wxqkls5cj8aiwtd 4 1119954 5195996 5194405 2024-04-25T17:29:54Z Виолетова 1975 /* Список на уредувачки маратони */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки маратони.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УМ}} '''Уредувачки маратони''' — проект на здружението на граѓани „Викимедија МКД“ (во периодот [[Википедија:Уредувачки маратони (Споделено знаење)|2014 — 2023 на „Споделено знаење“]] и во периодот [[Википедија:Уредувачки маратони (ГЛАМ Македонија)|2016 — 2023 на „ГЛАМ Македонија“]]) и Википедија на македонски јазик. Проектот се состои од организирање на отворен настан за уредување на претходно определена тема чија цел е подобрување на постоечките и создавање нови статии од различни области на Википедија на македонски јазик, како и воведување на недоволно искусни уредници во уредувањето на квалитетни статии. == Список на уредувачки маратони == === 2024 === Во текот на 2024 година се одржани следните уредувачки маратон: # [[Википедија:Уредувачки маратони - Жената низ историјата|Жената низ историјата]]; # [[Википедија:Уредувачки маратони - Млади правници|Млади правници]]; # [[Википедија:Уредувачки маратони - Џез|Џез]]. == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови|Уредувачки денови]] * [[Википедија:Уредувачки натпревари|Уредувачки натпревари]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки маратони| ]] [[Категорија:Википедија:Проекти на Викимедија МКД]] 161ai61lbybip0u437mbyuq4mcxpglx 0 1156493 5196103 5191738 2024-04-26T05:42:17Z 86.14.111.237 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воен објект |name=Споменик на слободата<br/><small>Brīvības piemineklis</small> |location = Рига |body=Риганска агенција за споменици<br/><small>Rīgas Pieminekļu aģentūra</small> |image= [[File:0873 LVA Riga freedom monument SE.jpg|250п]] |commemorates= За хероите кои го изгубиле својот живот за време на [[Латвиска војна за независност|Латвиската војна за независност]] |coordinates={{Coord|56|57|5|N|24|6|47|E|region:LV_type:landmark|display=inline,title}}<br/> во [[Рига]], [[Латвија]] |designer=[[Карлис Зале]] |inscription=TĒVZEMEI<br/><small>UN</small><br/>BRĪVĪBAI |unveiled=18 ноември 1935 }} '''Споменик на слободата''' – споменик во [[Рига]] кој е симбол на независноста и слободата на латвискиот народ. Го изработиле [[Карлис Зале]] и Ернестс Шталбергс. Свечено е отворен на 18 ноември 1935 година на годишнината од независноста на [[Латвија]] во 1918 година. Парите се обезбедени од донации на месните жители. На предниот дел е запишано Tēvzemei un Brīvībai што значи „За татковината и слободата“. Споменикот е изработен од светлосив [[гранит]], додека самата статуа е изработена од [[бронза]] во [[Шведска]]. За време на советската окупација било строго забрането собирање околу споменикот и полагање на цвеќе. По враќањето на независноста, повторно е воспоставена почесна гарда. ==Надворешни врски== {{рв|Споменик на слободата (Рига)}} www.armeniansfresno.com/soghomon-tehlirian.php Armenian Hero & Avenger of Christian Genocides: Soghomon Tehlirian Monument!!! * [http://www.1201.lv/history/freedom/ Freedom monument] {{ru}} *[http://lv.lv/index.php?menu_body=DOC&id=37977&menu_left=LAIDIENS&PHPSESSID=d3c6074cb815d1d269f0d36141afc138&print=on&PHPSESSID=d3c6074cb815d1d269f0d36141afc138Latvijas Latvijas brīvības dižākajam simbolam – jau 60] {{Lv icon}} * [http://www.vecriga.info/ Virtual tour of Old Riga (includes images and panoramas of the monument and its surroundings)] * [https://balticlivecam.com/cameras/old-riga/the-freedom-monument-square/ View of the Freedom Monument Square (WebCam)], balticlivecam.com {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Латвија]] [[Категорија:Рига]] gbhh69hpu3hvturizubsoi6papt8gf2 0 1156869 5195964 5174501 2024-04-25T16:21:31Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | state = Република Македонија | party_name = Левица | logo = [[Податотека:Логотип на Левица (политичка партија).svg|200п]] | image = | party_articletitle = Левица | leader = Пленумот на партијата <br> Претседател: [[Димитар Апасиев]] | colorcode = red | foundation = [[14 ноември]] [[2015]] | ideology =[[Демократски социјализам]]<br>[[Национализам|Левичарски Национализам]]<br>[[НАТО|Анти-НАТО]] | international = | european = | colours = црвена, бела | headquarters = [[Скопје]] | website = [https://levica.mk/ levica.mk] | flag = levicazname.jpg |position=[[Левица (политика) |Лево крило]] |seats1={{Infobox political party/seats|2|120|hex=red}} |seats1_title=[[Собрание на Република Македонија|Собрание]] |seats2={{Infobox political party/seats|0|80|hex=black}} |seats2_title=[[Општини во Македонија]]}} '''Левица''' — [[Македонија|македонска]] [[политичка партија]] со [[Левица (политика)|левичарска ориентација]]. Основните заложби ѝ се борбата за [[работнички права]] и [[социјална правда]], за демократизација на сите сфери на живеењето. Иницијативата за формирање на Левица потекнала од членови на Движењето за социјална правда „Ленка“, членови на левичарското движење „Солидарност“, членови на [[Комунистичка партија на Македонија (1992)|Комунистичката партија на Македонија]], синдикалци, активисти и поединци левичари. Левица има колективно претседателство, Президиум, составен од седум членови со императивен мандат.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://levica.mk/prezidium/ |title=Президиум на Левица |accessdate=2016-05-29 |archive-date=2016-07-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160703081445/http://levica.mk/prezidium/ |url-status=dead }}</ref> Регистрирана е на [[25 февруари]] [[2016]] година, а иницијативата за формирање на партијата била објавена на [[14 ноември]] [[2015]] година.<ref>[http://levica.mk/2015/10/20/pres-levica/ Покана за прес – Формирање на „ЛЕВИЦА“]</ref> На [[Македонски парламентарни избори (2016)|парламентарните избори во 2016 година]] партијата настапила самостојно освојуваќи околу 12.000 гласови односно 1% од вкупните гласови. Левица на [[Локални избори во Македонија (2017)|локалните избори во 2017 година]], освоиле 3 советнички места. Левица ја поддржала [[Шарена револуција|Шарената револуција]], започната по аболиција од претседателот [[Ѓорге Иванов]], и зела активно учество во истите. На двајца членови на Левица, еден од нив дел од Президиумот, им била одредена мерка куќен притвор заради учество на протестите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://novatv.mk/krivichen-sud-kuken-pritvor-od-osum-dena-za-saveski-i-kunovski/|title=„Кривичен суд: Куќен притвор од осум дена за Савески и Куновски“, Нова ТВ, 25 април 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430052452/http://novatv.mk/krivichen-sud-kuken-pritvor-od-osum-dena-za-saveski-i-kunovski/|archive-date=2016-04-30|accessdate=2016-05-29|url-status=dead}}</ref> На парламентарните избори во 2020 година Левица настапила самостојно освојувајќи 37.426 гласови односно 4,10% од вкупните гласови или 2 пратеници, проф. д-р Димитар Апасиев и Борислав Крмов. На локалните избори во 2021 година Левица настапила самостојно освојувајќи 50.181 гласови односно 49 членови во општинските совети во Република Македонија. За [[Македонски претседателски избори (2024)|претседателските избори во 2024 година]] Левица учествуваше со проф. д-р [[Билјана Ванковска]] за Претседател на [[Република Македонија]], кој освои 41.172 односно 4.55% од гласовите. == Изборни резултати == {|class="wikitable" style="text-align:center" |+Парламентарни избори !Година !Број на гласови !% на гласови !Број на мандати !+/– |- ![[Македонски парламентарни избори (2016)|2016]] |12.120 |1,05% |{{Composition bar|0|120|hex=#FF550000}} |Нова партија |- ![[Македонски парламентарни избори (2020)|2020]] |37.426 |4,10% |{{Composition bar|2|120|hex=#FF0000}} | +2 |} ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [http://levica.mk/ Официјална страница на Левица] {{Македонски политички партии}} [[Категорија:Левичарски партии]] [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2015 година во Македонија]] 4qqxwdhglb5rlrlcy46e79roxxy539t 0 1167074 5196001 5195345 2024-04-25T17:48:02Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cita web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> == Титули == ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] ca92mi4cb356v421ttjy0gln6o5xiwh 5196006 5196001 2024-04-25T17:58:30Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cita web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Панедмија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> == Титули == ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] gwfkdivaaucydswhqvqqrvz6vwirngy 5196023 5196006 2024-04-25T18:35:34Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cita web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Панедмија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Reykjavík|ISL|0|3|BEL|-|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|12-10-2018|Bruxelles|BEL|2|1|CHE|-1|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|15-11-2018|Bruxelles|BEL|2|0|ISL|-|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|18-11-2018|Lucerna|CHE|5|2|BEL|-5|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|21-3-2019|Bruxelles|BEL|3|1|RUS|-1|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|24-3-2019|Nicosia|CYP|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|KAZ|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|11-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|SCO|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Serravalle|SMR|0|4|BEL|-|QEuro|2020|14=Serravalle (San Marino)}} {{Cronopar|9-9-2019|Glasgow|SCO|0|4|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Bruxelles|BEL|9|0|SMR|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|13-10-2019|Astana|KAZ|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|San Pietroburgo|RUS|1|4|BEL|-1|QEuro|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Lovanio|BEL|2|0|ENG|-|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2020|Lovanio|BEL|4|2|DNK|-2|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|24-3-2021|Lovanio|BEL|3|1|WAL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Praga|CZE|1|1|BEL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Bruxelles|BEL|1|0|HRV|-|Amichevole}} {{Cronopar|12-6-2021|San Pietroburgo|BEL|3|0|RUS|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|17-6-2021|Copenaghen|DNK|1|2|BEL|-1|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|21-6-2021|San Pietroburgo|FIN|0|2|BEL|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|27-6-2021|Siviglia|BEL|1|0|PRT|-|Euro|2020|Ottavi di finale}} {{Cronopar|2-7-2021|Monaco di Baviera|BEL|1|2|ITA|-2|Euro|2020|Quarti di finale}} {{Cronopar|2-9-2021|Tallinn|EST|2|5|BEL|-2|QMondiali|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Bruxelles|BEL|3|0|CZE|-|QMondiali|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Torino|BEL|2|3|FRA|-3|Nations League|2020-2021|Semifinale}} {{Cronopar|10-10-2021|Torino|ITA|2|1|BEL|-2|Nations League|2020-2021|Finale 3º posto}} {{Cronopar|13-11-2021|Bruxelles|BEL|3|1|EST|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Bruxelles|BEL|2|1|WAL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|25-9-2022|Amsterdam|NLD|1|0|BEL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2022|Madīnat al-Kuwait|BEL|1|2|EGY|-2|Amichevole|14=Al Kuwait}} {{Cronopar|23-11-2022|Al Rayyan|BEL|1|0|CAN|-|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|27-11-2022|Doha|BEL|0|2|MAR|-2|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|1-12-2022|Al Rayyan|HRV|0|0|BEL|-|Mondiali|2022|1º turno|13=<ref>100esima presenza.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Solna|SWE|0|3|BEL|-|QEuro|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Bruxelles|BEL|1|1|AUT|-1|QEuro|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali|Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali}} == Титули == ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] 00bywby73biuz7rj94h49bw8hnt7znp 5196026 5196023 2024-04-25T18:42:03Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Панедмија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Reykjavík|ISL|0|3|BEL|-|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|12-10-2018|Bruxelles|BEL|2|1|CHE|-1|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|15-11-2018|Bruxelles|BEL|2|0|ISL|-|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|18-11-2018|Lucerna|CHE|5|2|BEL|-5|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|21-3-2019|Bruxelles|BEL|3|1|RUS|-1|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|24-3-2019|Nicosia|CYP|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|KAZ|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|11-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|SCO|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Serravalle|SMR|0|4|BEL|-|QEuro|2020|14=Serravalle (San Marino)}} {{Cronopar|9-9-2019|Glasgow|SCO|0|4|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Bruxelles|BEL|9|0|SMR|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|13-10-2019|Astana|KAZ|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|San Pietroburgo|RUS|1|4|BEL|-1|QEuro|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Lovanio|BEL|2|0|ENG|-|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2020|Lovanio|BEL|4|2|DNK|-2|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|24-3-2021|Lovanio|BEL|3|1|WAL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Praga|CZE|1|1|BEL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Bruxelles|BEL|1|0|HRV|-|Amichevole}} {{Cronopar|12-6-2021|San Pietroburgo|BEL|3|0|RUS|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|17-6-2021|Copenaghen|DNK|1|2|BEL|-1|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|21-6-2021|San Pietroburgo|FIN|0|2|BEL|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|27-6-2021|Siviglia|BEL|1|0|PRT|-|Euro|2020|Ottavi di finale}} {{Cronopar|2-7-2021|Monaco di Baviera|BEL|1|2|ITA|-2|Euro|2020|Quarti di finale}} {{Cronopar|2-9-2021|Tallinn|EST|2|5|BEL|-2|QMondiali|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Bruxelles|BEL|3|0|CZE|-|QMondiali|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Torino|BEL|2|3|FRA|-3|Nations League|2020-2021|Semifinale}} {{Cronopar|10-10-2021|Torino|ITA|2|1|BEL|-2|Nations League|2020-2021|Finale 3º posto}} {{Cronopar|13-11-2021|Bruxelles|BEL|3|1|EST|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Bruxelles|BEL|2|1|WAL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|25-9-2022|Amsterdam|NLD|1|0|BEL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2022|Madīnat al-Kuwait|BEL|1|2|EGY|-2|Amichevole|14=Al Kuwait}} {{Cronopar|23-11-2022|Al Rayyan|BEL|1|0|CAN|-|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|27-11-2022|Doha|BEL|0|2|MAR|-2|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|1-12-2022|Al Rayyan|HRV|0|0|BEL|-|Mondiali|2022|1º turno|13=<ref>100esima presenza.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Solna|SWE|0|3|BEL|-|QEuro|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Bruxelles|BEL|1|1|AUT|-1|QEuro|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali|Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] k2p0r06c0cbwsu1d8kjc59r3pjgms9m 5196029 5196026 2024-04-25T18:57:12Z Carshalton 30527 /* Репрезентативна кариера */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Reykjavík|ISL|0|3|BEL|-|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|12-10-2018|Bruxelles|BEL|2|1|CHE|-1|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|15-11-2018|Bruxelles|BEL|2|0|ISL|-|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|18-11-2018|Lucerna|CHE|5|2|BEL|-5|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|21-3-2019|Bruxelles|BEL|3|1|RUS|-1|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|24-3-2019|Nicosia|CYP|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|KAZ|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|11-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|SCO|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Serravalle|SMR|0|4|BEL|-|QEuro|2020|14=Serravalle (San Marino)}} {{Cronopar|9-9-2019|Glasgow|SCO|0|4|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Bruxelles|BEL|9|0|SMR|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|13-10-2019|Astana|KAZ|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|San Pietroburgo|RUS|1|4|BEL|-1|QEuro|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Lovanio|BEL|2|0|ENG|-|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2020|Lovanio|BEL|4|2|DNK|-2|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|24-3-2021|Lovanio|BEL|3|1|WAL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Praga|CZE|1|1|BEL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Bruxelles|BEL|1|0|HRV|-|Amichevole}} {{Cronopar|12-6-2021|San Pietroburgo|BEL|3|0|RUS|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|17-6-2021|Copenaghen|DNK|1|2|BEL|-1|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|21-6-2021|San Pietroburgo|FIN|0|2|BEL|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|27-6-2021|Siviglia|BEL|1|0|PRT|-|Euro|2020|Ottavi di finale}} {{Cronopar|2-7-2021|Monaco di Baviera|BEL|1|2|ITA|-2|Euro|2020|Quarti di finale}} {{Cronopar|2-9-2021|Tallinn|EST|2|5|BEL|-2|QMondiali|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Bruxelles|BEL|3|0|CZE|-|QMondiali|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Torino|BEL|2|3|FRA|-3|Nations League|2020-2021|Semifinale}} {{Cronopar|10-10-2021|Torino|ITA|2|1|BEL|-2|Nations League|2020-2021|Finale 3º posto}} {{Cronopar|13-11-2021|Bruxelles|BEL|3|1|EST|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Bruxelles|BEL|2|1|WAL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|25-9-2022|Amsterdam|NLD|1|0|BEL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2022|Madīnat al-Kuwait|BEL|1|2|EGY|-2|Amichevole|14=Al Kuwait}} {{Cronopar|23-11-2022|Al Rayyan|BEL|1|0|CAN|-|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|27-11-2022|Doha|BEL|0|2|MAR|-2|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|1-12-2022|Al Rayyan|HRV|0|0|BEL|-|Mondiali|2022|1º turno|13=<ref>100esima presenza.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Solna|SWE|0|3|BEL|-|QEuro|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Bruxelles|BEL|1|1|AUT|-1|QEuro|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali|Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] hul2ke1ee96ffs17253yspofu38kffm 5196030 5196029 2024-04-25T18:57:50Z Carshalton 30527 /* Репрезентативна кариера */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]]]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Reykjavík|ISL|0|3|BEL|-|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|12-10-2018|Bruxelles|BEL|2|1|CHE|-1|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|15-11-2018|Bruxelles|BEL|2|0|ISL|-|Nations League|2018-2019|1º turno|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|18-11-2018|Lucerna|CHE|5|2|BEL|-5|Nations League|2018-2019|1º turno}} {{Cronopar|21-3-2019|Bruxelles|BEL|3|1|RUS|-1|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|24-3-2019|Nicosia|CYP|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|KAZ|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|11-6-2019|Bruxelles|BEL|3|0|SCO|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Serravalle|SMR|0|4|BEL|-|QEuro|2020|14=Serravalle (San Marino)}} {{Cronopar|9-9-2019|Glasgow|SCO|0|4|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Bruxelles|BEL|9|0|SMR|-|QEuro|2020|14=Bruxelles (comune)}} {{Cronopar|13-10-2019|Astana|KAZ|0|2|BEL|-|QEuro|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|San Pietroburgo|RUS|1|4|BEL|-1|QEuro|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Lovanio|BEL|2|0|ENG|-|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2020|Lovanio|BEL|4|2|DNK|-2|Nations League|2020-2021|1º turno}} {{Cronopar|24-3-2021|Lovanio|BEL|3|1|WAL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Praga|CZE|1|1|BEL|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Bruxelles|BEL|1|0|HRV|-|Amichevole}} {{Cronopar|12-6-2021|San Pietroburgo|BEL|3|0|RUS|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|17-6-2021|Copenaghen|DNK|1|2|BEL|-1|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|21-6-2021|San Pietroburgo|FIN|0|2|BEL|-|Euro|2020|1º turno}} {{Cronopar|27-6-2021|Siviglia|BEL|1|0|PRT|-|Euro|2020|Ottavi di finale}} {{Cronopar|2-7-2021|Monaco di Baviera|BEL|1|2|ITA|-2|Euro|2020|Quarti di finale}} {{Cronopar|2-9-2021|Tallinn|EST|2|5|BEL|-2|QMondiali|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Bruxelles|BEL|3|0|CZE|-|QMondiali|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Torino|BEL|2|3|FRA|-3|Nations League|2020-2021|Semifinale}} {{Cronopar|10-10-2021|Torino|ITA|2|1|BEL|-2|Nations League|2020-2021|Finale 3º posto}} {{Cronopar|13-11-2021|Bruxelles|BEL|3|1|EST|-1|QMondiali|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Bruxelles|BEL|2|1|WAL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|25-9-2022|Amsterdam|NLD|1|0|BEL|-1|Nations League|2022-2023|1º turno}} {{Cronopar|18-11-2022|Madīnat al-Kuwait|BEL|1|2|EGY|-2|Amichevole|14=Al Kuwait}} {{Cronopar|23-11-2022|Al Rayyan|BEL|1|0|CAN|-|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|27-11-2022|Doha|BEL|0|2|MAR|-2|Mondiali|2022|1º turno}} {{Cronopar|1-12-2022|Al Rayyan|HRV|0|0|BEL|-|Mondiali|2022|1º turno|13=<ref>100esima presenza.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Solna|SWE|0|3|BEL|-|QEuro|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Bruxelles|BEL|1|1|AUT|-1|QEuro|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali|Nazionale di calcio del Belgio#Record individuali}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] slhqlg7y7xqpfzkreju9a4inmtwc80t 5196064 5196030 2024-04-25T21:28:47Z Carshalton 30527 /* Хронологија на репрезентативните настапи */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Во претсезоната на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]]]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Рејкјавик|ISL|0|3|BEL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|12-10-2018|Брисел|BEL|2|1|CHE|-1|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|15-11-2018|Брисел|BEL|2|0|ISL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2018|Луцерн|CHE|5|2|BEL|-5|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|21-3-2019|Брисел|BEL|3|1|RUS|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|24-3-2019|Никозија|CYP|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Брисел|BEL|3|0|KAZ|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|11-6-2019|Брисел|BEL|3|0|SCO|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Серавале|SMR|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|9-9-2019|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Брисел|BEL|9|0|SMR|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|13-10-2019|Астана|KAZ|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|Санкт Петерсбург|RUS|1|4|BEL|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Левен|BEL|2|0|ENG|-|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2020|Левен|BEL|4|2|DNK|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|24-3-2021|Левен|BEL|3|1|WAL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Прага|CZE|1|1|BEL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Брисел|BEL|1|0|HRV|-|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2021|Санкт Петерсбург|BEL|3|0|RUS|-|Евро|2020|Прва фза}} {{Cronopar|17-6-2021|Копенхаген|DNK|1|2|BEL|-1|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|21-6-2021|Санкт Петерсбург|FIN|0|2|BEL|-|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|27-6-2021|Севиља|BEL|1|0|PRT|-|Евро|2020|Осминафинале}} {{Cronopar|2-7-2021|Минхен|BEL|1|2|ITA|-2|Евро|2020|Четвртфинале}} {{Cronopar|2-9-2021|Талин|EST|2|5|BEL|-2|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Брисел|BEL|3|0|CZE|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Торино|BEL|2|3|FRA|-3|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Полуфинале}} {{Cronopar|10-10-2021|Торино|ITA|2|1|BEL|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|за 3. место}} {{Cronopar|13-11-2021|Брисел|BEL|3|1|EST|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Брисел|BEL|2|1|WAL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|25-9-2022|Амстердам|NLD|1|0|BEL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2022|Кувајт|BEL|1|2|EGY|-2|Пријателска|14=Кувајт (град)}} {{Cronopar|23-11-2022|Ал Рајан|BEL|1|0|CAN|-|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|27-11-2022|Доха|BEL|0|2|MAR|-2|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|1-12-2022|Ал Рајан|HRV|0|0|BEL|-|Светско првенство|2022|Прва фаза|13=<ref>100-ти настап.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Солна|SWE|0|3|BEL|-|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Брисел|BEL|1|1|AUT|-1|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи|Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] 67py6jc2pzjqagwraqe8x0cdwznoa8i 5196065 5196064 2024-04-25T21:30:10Z Carshalton 30527 /* Реал Мадрид */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Пред почетокот на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]]]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Рејкјавик|ISL|0|3|BEL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|12-10-2018|Брисел|BEL|2|1|CHE|-1|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|15-11-2018|Брисел|BEL|2|0|ISL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2018|Луцерн|CHE|5|2|BEL|-5|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|21-3-2019|Брисел|BEL|3|1|RUS|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|24-3-2019|Никозија|CYP|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Брисел|BEL|3|0|KAZ|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|11-6-2019|Брисел|BEL|3|0|SCO|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Серавале|SMR|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|9-9-2019|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Брисел|BEL|9|0|SMR|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|13-10-2019|Астана|KAZ|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|Санкт Петерсбург|RUS|1|4|BEL|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Левен|BEL|2|0|ENG|-|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2020|Левен|BEL|4|2|DNK|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|24-3-2021|Левен|BEL|3|1|WAL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Прага|CZE|1|1|BEL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Брисел|BEL|1|0|HRV|-|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2021|Санкт Петерсбург|BEL|3|0|RUS|-|Евро|2020|Прва фза}} {{Cronopar|17-6-2021|Копенхаген|DNK|1|2|BEL|-1|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|21-6-2021|Санкт Петерсбург|FIN|0|2|BEL|-|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|27-6-2021|Севиља|BEL|1|0|PRT|-|Евро|2020|Осминафинале}} {{Cronopar|2-7-2021|Минхен|BEL|1|2|ITA|-2|Евро|2020|Четвртфинале}} {{Cronopar|2-9-2021|Талин|EST|2|5|BEL|-2|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Брисел|BEL|3|0|CZE|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Торино|BEL|2|3|FRA|-3|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Полуфинале}} {{Cronopar|10-10-2021|Торино|ITA|2|1|BEL|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|за 3. место}} {{Cronopar|13-11-2021|Брисел|BEL|3|1|EST|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Брисел|BEL|2|1|WAL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|25-9-2022|Амстердам|NLD|1|0|BEL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2022|Кувајт|BEL|1|2|EGY|-2|Пријателска|14=Кувајт (град)}} {{Cronopar|23-11-2022|Ал Рајан|BEL|1|0|CAN|-|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|27-11-2022|Доха|BEL|0|2|MAR|-2|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|1-12-2022|Ал Рајан|HRV|0|0|BEL|-|Светско првенство|2022|Прва фаза|13=<ref>100-ти настап.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Солна|SWE|0|3|BEL|-|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Брисел|BEL|1|1|AUT|-1|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи|Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} * [http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 Профил на мрежното место на Атлетико Мадрид] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140718202827/http://en.clubatleticodemadrid.com/jugadores/thibaut-courtois-2 |date=2014-07-18 }} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] 4yzkd2xiz5ke9cya8e3jnckrwrliokv 5196069 5196065 2024-04-25T21:38:17Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Тибо Куртоа | fullname = Тибо Никола Марк Куртоа<ref>[http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 Acta del Partido celebrado el 28 de август de 2011, en Madrid – Atlético Madrid vs Osasuna] {{Семарх|url=https://archive.today/20120707194803/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=14518 |date=2012-07-07 }}; [[Royal Spanish Football Federation|RFEF]], 28 August 2011 {{es}}</ref> | image = [[Податотека:Courtois aug 2014.jpg|200px]] | birth_date = {{Birth date and age|1992|5|11|df=y}} | birth_place = [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = {{height|m=2.00}}<ref>{{наведени вести|url=http://www.chelseafc.com/teams/first-team/thibaut-courtois.html|title=Player Profile: Thibaut Courtois|publisher=chelseafc.com}}</ref> | position = [[голман]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 1 | youthyears1 = | youthclubs1 = {{симбол2|Flag of None.svg}} Билзен | youthyears2 = | youthclubs2 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2009-2011 | caps1 = 41 | goals1 = 0 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | years2 = 2011-2018 | caps2 = 126 | goals2 = 0 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | years3 = 2011-2014 | caps3 = 111 | goals3 = 0 | clubs3 = →{{Fb team Atletico Madrid}} | years4 = 2018- | caps4 = 166 | goals4 = 0 | clubs4 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2009–2010 | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18 години|Белгија 18]] | nationalyears2 = 2011– | nationalcaps2 = 102 | nationalgoals2 = 0 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] }} '''Тибо Куртоа''' (роден на {{роден на|11|мај|1992}} во [[Бре (Белгија)|Бре]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[голман]] на {{Fb team (N) Real Madrid}} и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Биографија== Роден во [[Провинција Лимбург (Белгија)|Лимбург]]<ref>{{Cite web|language=en|author=Kristof Terreur|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/20/chelsea-thibaut-courtois-profile|title=Chelsea’s Thibaut Courtois: from clumsy boy to top of the world|date=20 септември 2014|access-date=14 ноември 2023}}</ref> од татко Тјери Куртоа, [[Валонци|валонец]] од [[Ене]],<ref>{{Cite news|language=fr|url=https://www.dhnet.be/archive/la-meilleure-formation-51b7e49ae4b0de6db99576cb|title=“La meilleure formation”|publisher=[[La Dernière Heure/Les Sports]]|date=10 февруари 2011|access-date=14 ноември 2023}}</ref> и мајка Гите Ламбрехтс, [[Фламанци|фламанка]] од [[Билзен]], двајцата [[Одбојка|одбојкари]]; благодарение на ова потекло, тој носи презиме од француско говорно подрачје, но во исто време зборува течно и [[холандски јазик]]. Тој е помлад брат на [[Валери Куртоа|Валери]], [[Либеро (одбојка)|либерото]] на [[Женска одбојкарска репрезентација на Белгија|женската одбојкарска репрезентација на Белгија]].<ref>{{cite web |url=http://www.fivb.org/viewPressRelease.asp?No=44886&Language=it#.V3AuKNSLTDc|title=Incontriamo: Valerie Courtois “la Tigre Gialla” belga|date=21 април 2014}}</ref> Од 2023 година, тој е сопственик на автомобилски тим, ТЦ Рејсинг, основан во соработка со шпанскиот возач [[Роберто Мерхи]].<ref>{{Cite web|https://www.italiaracing.net/Courtois-e-Palou-i-nuovi-team-ammessi-per-il-2024/249312/1097|title=Courtois e Palou i nuovi team ammessi per il 2024|author=Massimo Costa|date=15 ноември 2023}}</ref> ==Технички карактеристики== Голман со комплетен репертоар, без посебни слабости,<ref name=liga>{{cite web|url=http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|title=Courtois, experienced youth|date=29 април 2014|access-date=30 gennaio 2016|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205151338/http://usa.laliga.es/en/news/courtois-experienced-youth|archivedate=5 февруари 2016|dead-link=yes}}</ref> се издвојува по чувството за поставеност,<ref name=corsport>{{cite web|url=http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|titolo=Courtois, il Chelsea ha il portiere del futuro|data=2 maggio 2012|author=Stefano Chioffi|access-date=29 јануари 2016|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206112003/http://www.corrieredellosport.it/calcio/talent_scout/2012/05/02-236962/Courtois,+il+Chelsea+ha+il+portiere+del+futuro|archivedate=6 февруари 2016}}</ref><ref name=espn>{{cite web|url=http://www.espnfc.us/barclays-premier-league/23/blog/post/2789948/cech-de-gea-courtois-among-best-premier-league-goalkeepers|title=Cech, De Gea and beyond, Premier League goalkeeping talent is rich|language=en|author=Michael Cox|access-date=30 јануари 2016}}</ref> карактерните квалитети<ref name=corsport/><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/11184558/Chelsea-goalkeeper-Thibaut-Courtois-has-to-improve-to-be-called-the-best-in-the-world-says-Edwin-van-der-Sar.html|title=Chelsea goalkeeper Thibaut Courtois has to improve to be called the best in the world, says Edwin van der Sar|language=en|authore=Matt Law|date=24 октомври 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> и способност за високо излегување од голот, овозможено од неговиот значителен раст.<ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/11260655/David-de-Gea-is-Manchester-Uniteds-most-important-player-right-now.html|title=David de Gea is Manchester United's most important player right now|author=Gary Neville|language=en|date=28 ноември 2014|access-date=30 јануари 2016}}</ref> Извонреден е и на линијата благодарение на одличните рефлекси,<ref name=liga/> способен е да одбрани дури и во ситуации еден на еден со противничкиот напаѓач.<ref name=espn/> ==Клупска кариера== ===Генк=== Својата кариера ја започнал во локалниот клуб Близен,<ref>{{cite web |url=http://www.kbilzersevv.be/ |title=K.Bilzerse-Waltwilder VV |website=kbilzersevv.be}}</ref> како [[Одбрана (фудбал)#Страничен бек|лев бек]]. Набргу потоа, во 1999 година, тој се приклучил на {{Fb team (N) Genk}} на седумгодишна возраст и токму таму бил претворен во голман. Своето деби за Генк го направил на 17 април 2009 година, во домашниот натпревар против {{Fb team (N) Gent}} кој завршил 2-2; на крајот на сезоната, и покрај тоа што бил спореден актер, го освоил својот прв трофеј, националниот куп на Белгија. На 29 јули 2010 година, тој го направил своето деби во европските купови, на гостувањето кај [[Финска|финскиот]] [[ФК Интер Турку|Интер Турку]] во [[УЕФА Лига Европа 2010-2011|Лига Европа]], кој завршил со убедлива победа на белгијците од 1-5.<ref>{{Cite web|url=http://it.uefa.com/uefaeuropaleague/matches/season=2011/round=2000126/match=2002759/index.html|title=Turku 1 - 5 Genk|date=29 јули 2010}}</ref> Во својата трета и последна година во Генк, сезоната 2010-2011, тој бил редовен стартер на голот и протагонист во освојувањето на белгиското првенство. ===Атлетико Мадрид=== [[Податотека:Thibaut Courtois - 02.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Атлетико Мадрид во 2013]] Со ипресивните одбрани во последна сезона во Генк, го привлекол интересот на англискиот {{Fb team (N) Chelsea}}, кој го купил на 26 јули 2011 година и потоа веднаш го позајмил на [[Шпанија|шпанскиот]] клуб {{Fb team (N) Atletico Madrid}}.<ref>{{Cite web|langua=en|url=http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|title=COURTOIS COMPLETED|date=26 luglio 2011|dead-link=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703001510/http://www.chelseafc.com/page/LatestNews/0,,10268~2402319,00.html|archivedate=3 јули 2012}}</ref> Првично натпреварувајќи се да го преземе наследството на [[Давид де Хеа]] со поискусниот [[Серхио Асенхо]], Куртоа го имал своето деби за Атлетико во натпреварот од [[УЕФА Европа Лига|Лига Европа]] против [[Виторија Гимараеш]],<ref>{{Cite web|titolo=Match: Guimaraes v Atlético Madrid - Europa League|url=http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|accesso=28 agosto 2011|dataarchivio=2 novembre 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102053601/http://soccernet.espn.go.com/match/_/id/327646?cc=3888|dead-link=yes}}</ref> додека неговото деби во [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]] дошло на 28 август 2011 против {{Fb team (N) Osasuna}}, кое завршило 0-0. Добрите настапи кои ги понудил на стартот од сезоната дефинитивно му гарантираат стартно место.<ref>{{Cite web |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/134283/thibaut-courtois?cc=5901 |title=Thibaut Courtois Bio, Stats, News |date=11 мај 1992 |access-date=27 април 2012 |dead-link=yes }}</ref> На 26 ноември 2011 година, го добил првиот црвен картон во кариерата за време на [[Мадридски дерби|дербито]] против {{Fb team (N) Real Madrid}}, поради професионален фаул над [[Карим Бензема]].<ref>{{Cite web|title=Atletico Madrid's Gregorio Manzano: Thibaut Courtois' red card in Real Madrid clash was wrong|url=http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2011/11/27/2776507/atletico-madrids-gregorio-manzano-thibaut-courtois-red-card|author=Luis Mira|access-date=27 ноември 2011}}</ref> На 9 мај 2012 година, во [[Букурешт]], со Куртоа на голот, Атлетико ја освоил [[УЕФА Лига Европа 2011-2012|Лига Европа]], победувајќи го {{Fb team (N) Athletic Bilbao}} со 3-0 во финалето.<ref>{{cite web|language=en|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|title=Report: Atlético Madrid v Athletic Bilbao - UEFA Europa League|access-date=10 мај 2012|archivedate=12 мај 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512060222/http://soccernet.espn.go.com/report?id=341106&cc=5901|dead-link=yes}}</ref> Позајмицата на Куртоа во Мадрид била обновена за сезоната 2012-2013. На 31 август, тој го започнал натпреварот од [[Суперкуп на УЕФА 2012|Суперкупот на УЕФА 2012]], во кој популарните ''Атлети'' го победиле Челси со 4-1. Втората сезона во Шпанија, ја завршил со освојување на [[Фудбалски куп на Шпанија 2012-2013|Купот на Шпанија]]. Позајмицата на голманот меѓу Атлетико и Челси била обновена и за следната година: овој пат се вметнува клаузула од 3 милиони евра која шпанците би требало да ја платат на англичаните доколку двата тима повторно се сретнат, а играчот уште еднаш се сретнал против тимот во чија сопственост се наоѓа;<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Champions-League/10-04-2014/champions-clausola-blocca-courtois-contro-chelsea-80418671593.shtml|title=Champions, una clausola blocca Courtois contro il Chelsea|author=Valeria Clari|date=10 aprile 2014}}</ref> сепак, [[УЕФА]] го прогласила договорот за ништовен во април 2014 година, кога Куртоа и ''Колчонеросите'' повторно се нашле против ''Сините'' за полуфиналето на [[УЕФА Лига на шампиони 2013/14|Лигата на шампионите]], бидејќи било оценето дека е штетно за интегритетот и прописите на спортското натпреварување.<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/sport/calcio/champions/2014/04/11/news/champions_uefa_clausola_nulla_courtois_puo_giocare_contro_il_chelsea-83315398/|title=Champions, Uefa: clausola nulla, Courtois può giocare contro il Chelsea|date=11 април 2014}}</ref> Куртоа го напуштил Атлетико на крајот на сезоната, откако играл во [[Финале на УЕФА Лигата на шампионите во 2014 година|финалето]] на Лигата на шампионите во [[Лисабон]], кое тој и неговите соиграчи го загубиле по [[Продолжеток (спорт)|продолженија]] од градскиот ривал Реал Мадрид. Неколку дена претходно, ремизирајќи 1-1 на [[Камп Ноу]] против [[ФК Барселона|Барселона]], Атлетико го освоил шпанското првенство по 18 години. ===Челси=== [[File:Chelsea 2 QPR 1 (15066336874).jpg|thumb|upright|Куртоа со Челси во 2014]] Во летото 2014 Куртоа се вратил во Челси, веднаш добивајќи го стартното место во тимот.<ref>{{cite news |title=Thibaut Courtois: Jose Mourinho says keeper will return to Chelsea And would be the future of Chelsea fc |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/27857265 |access-date=18 June 2014 |website=BBC Sport |date=16 June 2014}}</ref> Дебитирал за ''Сините'' на 18 август 2014, во рамките на првото коло од [[Премиер лига на Англија 2013-2014|Премиер лигата 2013-2014]], против {{Fb team (N) Burnley}} на [[Трф Мор]], натпревар кој Челси го добил со 3-1 и покрај тоа што првиот гол го постигнале домаќините преку [[Скот Арфилд]] кој го совладал Куртоа во 14-тата минута.<ref>{{cite news |title=Burnley 1–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28735901 |access-date=18 August 2014 |website=BBC Sport |date=18 August 2014}}</ref> Во следниот натпревар, тој ја сочувал својата мрежа сува, во победата со 2-0 над {{Fb team (N) Leicester City}}. На 1 март 2015 година, Куртоа го освоил првиот трофеј со Челси, кога ''Сините'' го совладале [[ФК Тотенхем Хотспар|Тотенхем]] со 2–0 во финалето на [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот]], во натпревар во кој Куртоа останал неискористена замена за [[Петр Чех]];<ref>{{cite news |last1=McNulty |first1=Phil |title=Chelsea 2–0 Tottenham |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/31572594 |access-date=2 March 2015 |website=BBC Sport |date=1 March 2015}}</ref> Неколку месеци подоцна, Челси триумфирал и во првенството, за кое Куртоа придонел со 32 настапи и голем број на важни одбрани. Следната сезона, Куртоа бранел во поразот со 1-0 од [[ФК Арсенал|Арсенал]] во [[ФА Комјунити Шилд 2015|ФА Комјунити Шилд]],<ref>{{cite news |last1=Cryer |first1=Andy |title=Arsenal 1–0 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33667216 |access-date=2 August 2015 |website=BBC Sport |date=2 August 2015}}</ref> а шест дена подоцна, на отварањето на кампањата во [[Премиер лига на Англија 2015-2016|Премиер лигата]] во натпреварот на домашен терен против [[АФК Свонзи Сити|Свонзи Сити]], тој добил директен црвен картон за направен прекршок за пенал врз [[Бафетимби Гоми]].<ref>{{cite news |last1=Johnston |first1=Neil |title=Chelsea 2–2 Swansea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33744668 |access-date=8 August 2015 |website=BBC Sport |date=8 August 2015}}</ref> Откако ја отслужил суспензијата, на 23 август, тој му одбранил удар од белата точка на [[Џејмс Морисон (фудбалер)|Џејмс Морисон]], во победата со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) West Bromwich}}.<ref>{{cite news |last1=Magowan |first1=Alistair |title=West Brom 2–3 Chelsea |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/33950789 |access-date=23 August 2015 |website=BBC Sport |date=23 August 2015}}</ref> На 16 април 2016, во натпреаварот на домашен терен против {{Fb team (N) Manchester City}}, тој повторно бил ислучен по прекршокот што го направил над [[Фернандињо (фудбалер)|Фернандињо]], станувајќи шесттиот голман во историјата на Премиер лигата кој двапати бил исклучен во рамките на една сезона.<ref>{{cite news |last1=Reddy |first1=Luke |title=Chelsea 0–3 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36003978 |access-date=16 April 2016 |website=BBC Sport |date=16 April 2016}}</ref> Во сезоната 2016-2017, под водството на новиот тренер, италијанецот [[Антонио Конте]], Куртоа со Челси го освојува својот втор наслов во Премиер лигата. Бранејќи во 36 од 38-те натпревари на клубот, тој успеал да ја сочува својата мрежа во 16 натпревари, што му било доволно да ја освои наградата [[Златна ракавица на Премиер лигата на Англија|Златна ракавица на Премиер лигата]].<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/stats/top/players/clean_sheet |title=Premier League Player Stats – Clean sheets |publisher=Premier League|access-date=7 July 2018}}</ref> Куртоа, исто така, играл во [[Финале на ФА Купот во 2017 година|финалето]] на [[ФА Куп|ФА Купот]], кое Челси го загубил со 2–1 од Арсенал.<ref>{{cite web |url=http://www.thefa.com/news/2017/may/27/arsenal-chelsea-emirates-fa-cup-final-report-270517 |title=Arsenal 2–1 Chelsea |publisher=The Football Association |access-date=8 July 2018}}</ref> ===Реал Мадрид=== [[File:FC RB Salzburg versus Real Madrid (Testspiel, 7. August 2019) 03.jpg|thumb|upright|left|Куртоа со Реал Мадрид во 2019]] На 8 август 2018 година, Куртоа се вратил во Мадрид, овојпат потпишувајќи за [[ФК Реал Мадрид|Реал]],<ref>{{Cite web|language=es|url=https://www.realmadrid.com/cs/Satellite?c=RM_Noticia_FA&cid=1330593624793&pagename=RealMadridResponsive/RM_Noticia_FA/RM_Noticia|title=Comunicado Oficial: Thibaut Courtois|date=8 август 2018|access-date=8 август 2018}}</ref> со што му се исполнила желбата да биде поблиску до својте деца. Своето деби за клубот го направил на 1 септември 2018 година, во победата со 4–1 над [[ФК Леганес|Леганес]]. Во следните години со ''Los Blancos'' тој триумфирал три пати во [[Примера Дивисион (Шпанија)|шпанското првенство]] - изедначувајќи се со [[Хосе Луис Перес-Паѓа]], како единствени играчи што го освоиле шпанското првенство со двата големи мадридски тима<ref>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/18/5f1227e922601d187f8b456f.html|title=Courtois equals a record from 1954|author=Santiago T. Peredo|date=18 јули 2020|language=en}}</ref> но, пред сè, го освоил оној трофеј што му недостасувал во карерата, со освојувањето на [[УЕФА Лига на шампиони 2021/2022|УЕФА Лигата на шампионите 2021-2022]] кога во финалето на 28 мај во [[Париз]] бил победен {{Fb team (N) Liverpool}} (1-0).<ref>{{cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/champions-league/2022/05/29/courtois-liverpool-real-madrid-intervista|title=Real Madrid, Courtois: "Ridevano di me, oggi mi sono preso una rivincita"|date=2022-05-29}}</ref> Пред почетокот на [[Примера Дивисион (Шпанија) 2023-2024|сезоната 2023-2024]], Куртоа доживеал руптура на [[предните вкрстени лигаменти]] на левото колено за време на тренинг, повреда поради која бил принуден да се подложи на операција и да ја пропушти целата сезона.<ref>{{Cite web|url=https://www.realmadrid.com/noticias/2023/08/10/parte-medico-de-courtois|title=Parte médico de Courtois|date=10 август 2023}}</ref> ==Репрезентативна кариера== [[File:Thibaut Courtois WC2022.jpg|thumb|upright|Куртоа со белгиската репрезентација на [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]]]] Својот прв повик во [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] Куртоа го добил на 3 јуни 2011 година, за натпреварот од [[Квалификации за Европско првенство во фудбал 2012|квалификациите]] за [[Европско првенство во фудбал 2012|Европското првенство 2012]] против {{NazNB|FUrep|TUR}}, но не влегол во игра. Во октомври истата година, повторно бил повикан за следните натпревари од квалификациите против {{NazNB|FUrep|KAZ}}<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Kazakhstan|url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=308557&cc=5901|access-date=7 октомври 2011|dead-link=yes}}</ref> и {{NazNB|FUrep|GER}}, но и во двата наврати останал на клупата.<ref>{{Cite web|title=Match Stats: Belgium v Germany|url=http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|access-date=11 ottobre 2011|archivedate=15 октомври 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111015013020/http://soccernet.espn.go.com/report/_/id/308577?cc=5901|dead-link=yes}}</ref> На 15 ноември 2011 година, тој го направил своето деби во пријателскиот натпревар против {{NazNB|FUrep|FRA}} (0-0), со што станал најмладиот играч кој заиграл за националниот тим.<ref>{{Cite web|title=Courtois makes Debut|url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/nov/15/france-belgium-international-friendly?newsfeed=true|access-date=15 ноември 2011}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belgium Draws|url=http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|access-date=16 ноември 2011|archive-date=17 октомври 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017183120/http://www.taiwannews.com.tw/etn/news_content.php?id=1760001|dead-link=yes}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chelsea FC Loan Roundup: 11/20/11|url=http://www.weaintgotnohistory.com/2011/11/20/2576282/chelsea-fc-loan-roundup-11-20-11|author=Stephen Schmidt|access-date=20 ноември 2011}}</ref> Набргу потоа, тој станал редовна "единица" меѓу стативите на голот на Белгија, бранејќи во сите 10 натпревари од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2014|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2014|Светското првенство 2014]], чувајќи ја својата мрежа сува во шест од нив. Давајќи важен придонес за неговата земја да се квалификува, Куртоа бил повикан во тимот и за самиот ''Мундијал'' во Бразил во јуни 2014, каде бил на голот во сите пет натпревари на Белгија на турнирот на патот на репрезентацијата до четвртфиналето каде била елиминирана од {{NazNB|FUrep|ARG}} со 1-0. Кон крајот на деценијата, тој бил повикан за [[Европско првенство во фудбал 2016|Европското првенство 2016]] во Франција,<ref>{{Cite web|url=http://www.belgianfootball.be/nl/selectie-rode-duivels|title=Selectie Rode Duivels|date=31 мај 2016|access-date=31 мај 2016|language=nl}}</ref> кое за Белгијците завршило со нова елиминација во четвртфиналето (овојпат подобар бил {{NazNB|FUrep|WAL}} со 3-1), и за [[Светско првенство во фудбал 2018|Светското првенство 2018]] во Русија,<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2018/6/14/world-cup-brief--part-two|title=World Cup brief: Part two|language=en|access-date=2021-05-22}}</ref> каде со својата репрезентација стигнал до историското трето место, совладувајќи ја {{NazNB|FUrep|ENG}} во утешното финале и последователно бил награден како најдобар голман на турнирот.<ref>{{Cite web|url=https://sport.sky.it/calcio/mondiali/2018/07/15/mondiali-2018-russia-premi-modric-mbappe.html|title=I premi: Modric miglior giocatore, Mbappé giovane|date=15 јули 2018}}</ref> Во 2021 година, тој бил избран да ја претставува Белгија на завршницата на [[Европско првенство во фудбал 2020|Европското првенство 2020]],<ref>{{cite web|url=https://it.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1246554bab17-7945da117886-1000--i-convocati-per-uefa-euro-2020/|title=Tutti i convocati per UEFA EURO 2020|date=2021-06-09}}</ref> одложено за една година поради [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на КОВИД-19]], на кое белгиската репрезентација била елиминирана во четвртфиналето од подоцнежниот шампион {{NazNB|FUrep|ITA}}. Повикан следната година и за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]] во Катар, тука тој го одбележил 100-тиот настап за националниот тим за време на натпреварот против {{NazNB|FUrep|CRO}} (0-0) во групната фаза на 1 декември, кој исто така ја означил и елиминација на ''црвените ѓаволи'' од натпреварувањето.<ref>{{Cite web|url=https://www.sportmediaset.mediaset.it/speciale/mondiali-qatar-2022/mondiali-2022-croazia-belgio-0-0_58117022-202202k.shtml|title=Mondiali 2022, Croazia-Belgio 0-0: Lukaku e compagni eliminati|date=2022-12-01}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BEL}} {{Cronopar|15-11-2011|Сен Дени|FRA|0|0|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|25-5-2012|Брисел|BEL|2|2|MNE|-2|Пријателска|13={{suboff|51}}}} {{Cronopar|15-8-2012|Брисел|BEL|4|2|NLD|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-9-2012|Кардиф|WAL|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-9-2012|Брисел|BEL|1|1|HRV|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|12-10-2012|Белград|SRB|0|3|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|16-10-2012|Брисел|BEL|2|0|SCO|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|22-3-2013|Скопје|MKD|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|26-3-2013|Брисел|BEL|1|0|MKD|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|7-6-2013|Брисел|BEL|2|1|SRB|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|14-8-2013|Брисел|BEL|0|0|FRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-9-2013|Глазгов|SCO|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|11-10-2013|Загреб|HRV|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|15-10-2013|Брисел|BEL|1|1|WAL|-1|Квал. за СП|2014}} {{Cronopar|5-3-2014|Брисел|BEL|2|2|CIV|-2|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2014|Солна|SWE|0|2|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|7-6-2014|Брисел|BEL|1|0|TUN|-|Пријателска}} {{Cronopar|17-6-2014|Бело Хоризонте|BEL|2|1|ALG|-1|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2014|Рио де Жанеиро|BEL|1|0|RUS|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2014|Сао Паоло|KOR|0|1|BEL|-|Светско првенство|2014|Прва фаза}} {{Cronopar|1-7-2014|Салвадор|BEL|2|1|USA|-1|Светско првенство|2014|Осминафинале|dts|14=Салвадор (Бразил)}} {{Cronopar|5-7-2014|Бразилија|ARG|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2014|Четвртфинале}} {{Cronopar|4-9-2014|Лиеж|BEL|2|0|AUS|-|Пријателска}} {{Cronopar|10-10-2014|Брисел|BEL|6|0|AND|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|13-10-2014|Зеница|BIH|1|1|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|12-11-2014|Брисел|BEL|3|1|ISL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|16-11-2014|Брисел|BEL|0|0|WAL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|28-3-2015|Брисел|BEL|5|0|CYP|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|31-3-2015|Ерусалим|ISR|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|7-6-2015|Сен Дени|FRA|3|4|BEL|-3|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2015|Кардиф|WAL|1|0|BEL|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|3-9-2015|Брисел|BEL|3|1|BIH|-1|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|6-9-2015|Никозија|CYP|0|1|BEL|-|Квал. за ЕП|2016}} {{Cronopar|29-3-2016|Леирија|PRT|2|1|BEL|-2|Пријателска}} {{Cronopar|28-5-2016|Женева|CHE|1|2|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|1-6-2016|Брисел|BEL|1|1|FIN|-1|Пријателска}} {{Cronopar|5-6-2016|Брисел|BEL|3|2|NOR|-2|Пријателска}} {{Cronopar|13-6-2016|Лион|BEL|0|2|ITA|-2|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|18-6-2016|Бордо|BEL|3|0|IRL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|22-6-2016|Ница|SWE|0|1|BEL|-|Евро|2016|Прва фаза}} {{Cronopar|26-6-2016|Тулуза|HUN|0|4|BEL|-|Евро|2016|Осминафинале}} {{Cronopar|1-7-2016|Лил|WAL|3|1|BEL|-3|Евро|2016|Четвртфинале}} {{Cronopar|1-9-2016|Брисел|BEL|0|2|ESP|-2|Пријателска}} {{Cronopar|7-10-2016|Брисел|BEL|4|0|BIH|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2016|Фаро|GIB|0|6|BEL|-|Квал. за СП|2018|14=Фаро (Португалија)}} {{Cronopar|9-11-2016|Амстердам|NED|1|1|BEL|-1|Пријателска}} {{Cronopar|13-11-2016|Брисел|BEL|8|1|EST|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|25-3-2017|Брисел|BEL|1|1|GRC|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|5-6-2017|Брисел|BEL|2|1|CZE|-1|Пријателска}} {{Cronopar|9-6-2017|Талин|EST|0|2|BEL|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|31-8-2017|Лиеж|BEL|9|0|GIB|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|3-9-2017|Атина|GRC|1|2|BEL|-1|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|7-10-2017|Сараево|BIH|3|4|BEL|-3|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-10-2017|Брисел|BEL|4|0|CYP|-|Квал. за СП|2018}} {{Cronopar|10-11-2017|Брисел|BEL|3|3|MEX|-3|Пријателска}} {{Cronopar|2-6-2018|Брисел|BEL|0|0|PRT|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2018|Брисел|BEL|3|0|EGY|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-6-2018|Брисел|BEL|4|1|CRI|-1|Пријателска}} {{Cronopar|18-6-2018|Сочи|BEL|3|0|PAN|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|23-6-2018|Москва|BEL|5|2|TUN|-2|Светско првенство|2018|Прва фаза|14=Москва (Русија)}} {{Cronopar|28-6-2018|Калининград|ENG|0|1|BEL|-|Светско првенство|2018|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2018|Ростов на Дон|BEL|3|2|JPN|-2|Светско првенство|2018|Осминафинале}} {{Cronopar|6-7-2018|Казањ|BRA|1|2|BEL|-1|Светско првенство|2018|Четвртфинале}} {{Cronopar|10-7-2018|Санкт Петерсбург|FRA|1|0|BEL|-1|Светско првенство|2018|Полуфинале}} {{Cronopar|14-7-2018|Санкт Петерсбург|BEL|2|0|ENG|-|Светско првенство|2018|за 3. место|13={{Капитен}}}} {{Cronopar|7-9-2018|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Пријателска}} {{Cronopar|11-9-2018|Рејкјавик|ISL|0|3|BEL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|12-10-2018|Брисел|BEL|2|1|CHE|-1|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|15-11-2018|Брисел|BEL|2|0|ISL|-|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2018|Луцерн|CHE|5|2|BEL|-5|УЕФА Лига на нации|2018-2019|Прва фаза}} {{Cronopar|21-3-2019|Брисел|BEL|3|1|RUS|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|24-3-2019|Никозија|CYP|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|8-6-2019|Брисел|BEL|3|0|KAZ|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|11-6-2019|Брисел|BEL|3|0|SCO|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|6-9-2019|Серавале|SMR|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|9-9-2019|Глазгов|SCO|0|4|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|10-10-2019|Брисел|BEL|9|0|SMR|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|13-10-2019|Астана|KAZ|0|2|BEL|-|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|16-11-2019|Санкт Петерсбург|RUS|1|4|BEL|-1|Квал. за ЕП|2020}} {{Cronopar|15-11-2020|Левен|BEL|2|0|ENG|-|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2020|Левен|BEL|4|2|DNK|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Прва фаза}} {{Cronopar|24-3-2021|Левен|BEL|3|1|WAL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|27-3-2021|Прага|CZE|1|1|BEL|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|6-6-2021|Брисел|BEL|1|0|HRV|-|Пријателска}} {{Cronopar|12-6-2021|Санкт Петерсбург|BEL|3|0|RUS|-|Евро|2020|Прва фза}} {{Cronopar|17-6-2021|Копенхаген|DNK|1|2|BEL|-1|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|21-6-2021|Санкт Петерсбург|FIN|0|2|BEL|-|Евро|2020|Прва фаза}} {{Cronopar|27-6-2021|Севиља|BEL|1|0|PRT|-|Евро|2020|Осминафинале}} {{Cronopar|2-7-2021|Минхен|BEL|1|2|ITA|-2|Евро|2020|Четвртфинале}} {{Cronopar|2-9-2021|Талин|EST|2|5|BEL|-2|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|5-9-2021|Брисел|BEL|3|0|CZE|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|7-10-2021|Торино|BEL|2|3|FRA|-3|УЕФА Лига на нации|2020-2021|Полуфинале}} {{Cronopar|10-10-2021|Торино|ITA|2|1|BEL|-2|УЕФА Лига на нации|2020-2021|за 3. место}} {{Cronopar|13-11-2021|Брисел|BEL|3|1|EST|-1|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|22-9-2022|Брисел|BEL|2|1|WAL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|25-9-2022|Амстердам|NLD|1|0|BEL|-1|УЕФА Лига на нации|2022-2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-11-2022|Кувајт|BEL|1|2|EGY|-2|Пријателска|14=Кувајт (град)}} {{Cronopar|23-11-2022|Ал Рајан|BEL|1|0|CAN|-|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|27-11-2022|Доха|BEL|0|2|MAR|-2|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|1-12-2022|Ал Рајан|HRV|0|0|BEL|-|Светско првенство|2022|Прва фаза|13=<ref>100-ти настап.</ref>}} {{Cronopar|24-3-2023|Солна|SWE|0|3|BEL|-|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronopar|17-6-2023|Брисел|BEL|1|1|AUT|-1|Квал. за ЕП|2024}} {{Cronofin|102|-81|7||Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи|Фудбалска репрезентација на Белгија#Играчи со најмногу настапи}} == Титули == [[File:Chelsea 2 Spurs 0 Capital One Cup winners 2015 (16507642678).jpg|thumb|[[Петр Чех]] и Куртоа позираат со пехарот од [[Лига куп на Англија 2014-2015|Лига купот на Англија 2014-2015]] освоен со ''Сините'']] ===Клупски=== {{Тitle style - Genk}} *'''[[Белгиска Про лига|Прва лига на Белгија]]''' : 1 : 2010-2011 *'''[[Фудбалски куп на Белгија|Куп на Белгија]]''' : 1 : 2008-2009 {{Тitle style - Atletico Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 1 : [[Примера Дивисион (Шпанија) 2013-2014|2013-2014]] *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2012-2013 *'''{{Трофеј-Куп на УЕФА}} [[Лига Европа]]''' : 1 : 2011-2012 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА|Суперкуп на Европа]]''' : 1 : 2012 {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]]''' : 1 : [[Премиер лига на Англија 2014-2015|2014-2015]] *'''{{Трофеј-Англија (Лига куп)}} [[Лига куп]]''' : 1 : 2014-2015 {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 3 : 2019-2020, 2021-2022, 2023-2024 *'''{{Трофеј-Куп на Шпанија}} [[Фудбалски куп на Шпанија|Куп на Шпанија]]''' : 1 : 2022-2023 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2020, 2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[УЕФА Лига на шампиони|Лига на шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на УЕФА]]''' : 1 : 2022 *'''{{Трофеј-Светско клупско првенство}} [[Светско клупско првенство во фудбал|Светско клупско првенство]]''' : 1 : 2018 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Thibaut Courtois}} {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Белгија |image3=Flag of Belgium.svg }} * [https://us.soccerway.com/players/thibaut-courtois/77294/ Тибо Куртоа на soccerway] * [https://www.transfermarkt.com/thibaut-courtois/profil/spieler/108390 Тибо Куртоа на transfermarkt] * [https://www.espn.com/soccer/player/_/id/134283/thibaut-courtois Тибо Куртоа на espn] * [https://www.whoscored.com/Players/73798/Show/Thibaut-Courtois Тибо Куртоа на whoscored] {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{Нормативна контрола}} {{DEFAULTSORT:Куртоа, Тибо}} [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалски голмани]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Атлетико Мадрид]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] imnpjsg5dixg28wv9vpcytzgmxpr875 0 1177906 5196028 5158626 2024-04-25T18:56:16Z Golf5plus 108702 /* Историја */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | country = Република Македонија | party_name = Социјалдемократска унија<br />(СДУ) | logo = [[Податотека:sdu.jpg|150п|]] | party_articletitle = СДУ | leader = [[Чедо Николовски]] | secretary_general = | founder = [[Лазар Еленовски]] | colorcode = #3499DF | foundation = [[21 јуни]] [[2008]] | ideology = [[Центар (политика)|Центар]] | international = | european = | colours = сина, бела, црвена | headquarters = [[Скопје]], [[Република Македонија]] | seats1_title = | seats1 = | website = [http://www.sdu.org.mk www.sdu.org.mk] | flag = [[File:sdu_zname.jpg|150px]] }} '''Социјалдемократска унија (СДУ)''' — политичка партија во [[Република Македонија]]. Водач на партијата е Чедо Николовски. == Историја == Партијата настанала по внатрешни поделби во [[Нова социјалдемократска партија|Новата социјалдемократска партија]] поради повлекувањето од коалицијата со [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] по [[Македонски парламентарни избори (2008)|предвремените парламентарни избори во 2008 година]].<ref>[http://www.utrinski.mk/?ItemID=F205171A6BF9484F9829DFE3BEEF3BB9 „Еленовски ја промовира Социјалдемократската унија“, [[Утрински весник]], 22.08.2008]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Лазар Еленовски]], [[Веле Митановски]] и [[Вера Рафајловска]] биле иницијатори за создавање на Социјалдемократскиот сојуз. Лазар Еленовски бил претседател на партијата до Вториот конгрес во јуни 2012 година, кога за негов наследник бил избран Чедо Николовски. [[Македонски парламентарни избори (2011)|парламентарните избори во 2011 година]] партијта настапила самостално и освои околу 2.270 гласови или 0.20% На следните [[Македонски парламентарни избори (2014)|парламентарните избори во 2014 година]] партијата учествува во коалиција со [[ВМРО ДПМНЕ]] и не освоји пратенички мандат. И на [[Македонски парламентарни избори (2016)|парламентарните избори во 2016 година]] во коалиција со [[ВМРО ДПМНЕ]]. На [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори во 2020 година]] партијата настапува со платформата [[Македонски Концепт]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.sdu.org.mk Официјален портал на Социјалдемократската унија] {{Македонски политички партии}} [[Категорија:Политички партии во Македонија]] fh9g6d6qgwd54wkucuba8pwi16ut577 0 1186390 5196090 5047038 2024-04-25T22:52:52Z 77.28.153.207 Бришење приватни работи wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност | наставка = а |име= Милка Такева - Григоријевиќ |портрет= |px=220px |опис= |роден-дата= {{родена на|11|јануари|1935}} |роден-место= {{родена во|Делчево}}, {{знаме|Кралство Југославија}}, денес {{МКД}} |починал-дата= {{починал на|24|декември|2017}} |починал-место= {{починат во|Скопје}}, {{МКД}} |занимање = политиколог }} '''Милка Такева - Григоријевиќ''' ({{родена во|Делчево}}, {{родена на|11|јануари|1935}} - {{починат во|Скопје}}, {{починал на|24|декември|2017}}) — македонски политиколог, една од најмаркатните женски личности во повоениот период на македонската политичка сцена и заслужен лик за развојот на [[Делчево]] во урбана општина. == Животопис == Такева - Григоријевиќ е родена во [[1935]] година во [[Делчево]] и од млади години била активна на политичката сцена. Во Делчево завршила основно училиште, учителска школа во [[Штип]], а дипломирала политички науки на Универзитетот во [[Белград]]. Била една од првите жени политиколози во поранешна [[Југославија]]. Такева-Григоријевиќ била член на градското собрание на [[Град Скопје]], како и на општинските собранија на Центар и Гази Баба. Исто така, била и пратеник на Републичкиот собор на Собранието на Македонија, каде што ги водела Одборот за здравство и социјална политика и Одборот за труд. Од [[1981]] година до своето пензионирање во [[1992]] година била делегат на Сојузниот собор на Собранието на Југославија<ref>[http://www.slvesnik.com.mk/Issues/0CA5942AE4E143B7A05EBFB7EF29C3F4.pdf ''Службен Весник на СРМ, бр. 12, 5 април 1986, стр. 252'']</ref>, а од [[1986]] до [[1988]] година била и претседател на Сојузниот собор на Собранието на Југославија<ref>[http://www.slvesnik.com.mk/Issues/608A657A34D343D0975FF002C7748FFA.pdf ''Службен Лист на СФРЈ, бр. 67, 12 декември 1986, стр. 2011'']</ref>, при што во два мандата била координатор на делегатите од Македонија<ref>[http://www.slvesnik.com.mk/Issues/3EB0F2F0EFF644988594C55B2F2C06BB.pdf ''Службен Весник на СРМ, бр. 14, 1 април 1982, стр. 251'']</ref>, потпретседател на Одборот за здравство и социјална политика и член на Уставната комисија. Активно била вклучена и во сферата на женските права, како претседател на Конференцијата за општествена активност на жените на Македонија, член на претседателството на Сојузната конференција за општествена активност на жените на Југославија, како и како потпретседател на Националниот совет на жените на Македонија ([[СОЖМ]]). За својата активност има добиено бројни признанија и одликувања, меѓу кои: Орден на Републиката со сребрен венец, Орден заслуги за народ, Орден за труд со златен венец, како и Плакета за безбедност и Плакета за цивилна заштита на Владата на Југославија. Починала во Скопје на [[24 декември]] [[2017]] година. == Наводи == {{reflist}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Такева, Милка}} [[Категорија:Македонски политиколози]] [[Категорија:Луѓе од Делчево]] 2592ozrvhogje84fjh3wxoiqcwozvy9 0 1188614 5196073 4351719 2024-04-25T21:52:41Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011–2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016- | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2023- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 5 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] dk2zjiloc8oq1uf2clsn73doisb1e4l 5196074 5196073 2024-04-25T21:53:13Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011–2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016- | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2023- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 55 | nationalgoals2 = 27 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] 50x2f14ut7ck0knl5ihwr94o2jox14j 5196075 5196074 2024-04-25T21:54:03Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011-2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016-2022 | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2023- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 55 | nationalgoals2 = 27 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] kdl0r4nb2y43ytto4o5n33wjobk6zj8 5196076 5196075 2024-04-25T21:54:42Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011-2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016-2022 | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2023- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 55 | nationalgoals2 = 27 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] qry90471pho3wxghvcj56ydc7dnibmn 5196078 5196076 2024-04-25T21:55:05Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011-2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016-2022 | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2023- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 55 | nationalgoals2 = 27 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{наводи}} {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] 38u67prlgwqwc5in667mxbv4w5zlhzf 5196079 5196078 2024-04-25T21:59:57Z Carshalton 30527 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Миши Батшуаји | image = [[File:Michy 2017.jpg|170px|]] | fullname = Миши Батшуаји-Атунга<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |accessdate=9 September 2017}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1993|10|2|df=y}} | birth_place = [[Брисел]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.85 m | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Fenerbahce}} | clubnumber = 23 | youthyears1 = 2003–2005 | youthclubs1 = ФК Евере | youthyears2 = 2005–2006 | youthclubs2 = РУСА Шхарбек | youthyears3 = 2006–2007 | youthclubs3 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears4 = 2007–2008 | youthclubs4 = {{Fb team Anderlecht}} | youthyears5 = 2008–2009 | youthclubs5 = [[ФК Брисел|Брисел]] | youthyears6 = 2008–2011 | youthclubs6 = {{Fb team Standard Liege}} | years1 = 2011-2014 | caps1 = 97 | goals1 = 39 | clubs1 = {{Fb team Standard Liege}} | years2 = 2014-2016 | caps2 = 62 | goals2 = 26 | clubs2 = {{Fb team Olympique Marseille}} | years3 = 2016-2022 | caps3 = 48 | goals3 = 8 | clubs3 = {{Fb team Chelsea}} | years4 = 2018 | caps4 = 10 | goals4 = 7 | clubs4 = →{{Fb team Borussia Dortmund}} | years5 = 2018-2019 | caps5 = 15 | goals5 = 1 | clubs5 = →{{Fb team Valencia}} | years6 = 2019 | caps6 = 11 | goals6 = 5 | clubs6 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years7 = 2020-2021 | caps7 = 18 | goals7 = 2 | clubs7 = →{{Fb team Crystal Palace}} | years8 = 2021-2022 | caps8 = 33 | goals8 = 14 | clubs8 = →{{Fb team Besiktas}} | years9 = 2022- | caps9 = 41 | goals9 = 22 | clubs9 = {{Fb team Fenerbahce}} | nationalyears1 = 2012–2014 | nationalcaps1 = 13 | nationalgoals1 = 7 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 година|Белгија 21]] | nationalyears2 = 2015– | nationalcaps2 = 55 | nationalgoals2 = 27 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | club-update = 20 January 2018 | nationalteam-update = 7 October 2017 }} '''Миши Батшуаји-Атунга''' (роден на 2 октомври 1993 година) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбал]]ер, [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Фенербахче|Фенербахче]], и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. Својата професионална кариера ја започнал во [[ФК Стандард Лиеж|Стандард Лиjеж]] во 2011 година, постигнувајќи 44 гола во 120 натпревари во сите натпреварувања. Со 21 гол во сезоната 2013-2014 во белгиската Про лига бил втор најдобар стрелец во првенството, и ја добил наградата за најдобар фудбалер од африканско потекло, што секоја година се доделува во Белгија. Во 2014 година ја продолжил својата кариера во странство потпишувајќи за францускиот [[ФК Олимпик Марсеј|Олимпик Марсеј]] во трансфер вреден 4,5 милиони евра, помагајќи им да стигнат до финалето на Купот на Франција во 2016 година. Во јули 2016 година, бил купен од страна на Челси за 33 милиони евра, и постигнал гол со кој неговиот клуб математички ја осигурал титулата во [[Премиер лига на Англија|Премиер лигата]] во својата [[Премиер лига на Англија 2016-2017|деби сезона]]. Батшуаји постигнал гол на неговото деби за [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]] против [[Фудбалска репрезентација на Кипар|Кипар]] во март 2015 година и оттогаш редовно добивал повик во националниот тим. Својата земја ја претставувал на две [[Светско првенство во фудбал|Светски првенства]] во [[Светско првенство во фудбал 2018|2018]] и [[Светско првенство во фудбал 2022|2022]] и две [[Европско првенство во фудбал|Европски]] во [[Европско првенство во фудбал|2016]] и [[Европско првенство во фудбал 2020|2020]]. == Титули == {{Тitle style - Chelsea}} *'''{{Трофеј-Англија (Премиер лига)}} [[Премиер лига]]''' : 1 : 2016-2017 ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== * [https://us.soccerway.com/players/michy-batshuayi/177338/ Миши Батшуаји на soccerway] * [https://www.transfermarkt.com/michy-batshuayi/profil/spieler/179184 Миши Батшуаји на transfermarkt] * [https://www.espn.com/soccer/player/_/id/156479/michy-batshuayi Миши Батшуаји на espn] * [https://www.whoscored.com/Players/97803/Show/Michy-Batshuayi Миши Батшуаји на whoscored] {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} }} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Батшуаји, Миши}} [[Категорија:Родени во 1993 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на Стандард]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Олимпик Марсеј]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Борусија Дортмунд]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Валенсија]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Кристал Палас]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Бешикташ]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фенербахче]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] f36gwd2l6tpga1rl1g13v4w986z6sz4 0 1189714 5196053 5187694 2024-04-25T20:39:00Z ГП 23995 /* Детето како мотив во музиката */ дополнување wikitext text/x-wiki Биолошки, '''дете''' (множина: '''деца''') — човечко суштество помеѓу фазите на раѓање и [[пубертет]].<ref name="Child">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thefreedictionary.com/Child|title=Child|publisher=TheFreeDictionary.com|accessdate=5 January 2013}}</ref><ref name="Child 2">{{Наведена мрежна страница|url=http://oxforddictionaries.com/definition/english/child|title=Child|publisher=Oxford University Press|accessdate=5 January 2013|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821064519/http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/child|url-status=dead}}</ref> Правната дефиниција на ''дете'' генерално се однесува на малолетно лице. ''Дете'' исто така може да се користи за опис на односот со родителот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ssa.gov/dibplan/dacpage.shtml|title=For example, the US Social Security department specifically defines an adult child as being over 18|publisher=Ssa.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20131001072300/http://www.ssa.gov/dibplan/dacpage.shtml|archive-date=1 October 2013|url-status=dead|accessdate=9 October 2013}}</ref> или, метафорички, [[Власт|авторитарна фигура]], или за означување на членство во клан, племе или религијата; тоа исто така може да се однесува на некој силно погоден од одредено време, место или околност, како во термините "дете на природата" или "дете на шеесеттите години".<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bartleby.com/61/13/C0291300.html|title=American Heritage Dictionary|date=7 December 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071229155809/http://www.bartleby.com/61/13/C0291300.html|archive-date=29 December 2007|url-status=dead}}</ref> Постојат многу социјални проблеми кои влијаат врз децата, како што се образованието, малтретирањето, сиромаштијата, дисфункционалниите семејства, детскиот труд, [[глад]]от и бездомништвото. Децата можат да бидат одгледани од [[родител]]ите, старателите или делумно во дневен центар. == Правни, биолошки, социјални дефиниции == [[Податотека:Children_games_Louvre_Ma99_n2.jpg|мини|Деца играјќи си со топка, римско дело, 2 век од н.е.]] Законски, терминот "дете" може да се однесува на секој под старосната граница. [[Конвенција за правата на детето|Конвенцијата за правата на детето]] на ОН го дефинира ''детето'' како „човечко суштество под возраста од 18 години, освен ако според [[Право|законот]] кој се применува за детето не е одредено поинаку“.<ref name="un">[http://www.hakani.org/en/convention/Convention_Rights_Child.pdf "Convention on the Rights of the Child"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101031104336/http://www.hakani.org/en/convention/Convention_Rights_Child.pdf |date=2010-10-31 }} The Policy Press, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights</ref> Ова е ратификувано од страна на 192 од 194 земји-членки. Терминот „дете“ исто така може да се однесува на некој под друга законски дефинирана старосна граница неповрзана со возраста на полнолетство. Во [[Сингапур]], на пример, „дете“ е правно дефинирано како некој под 14 години според „Законот за децата и младите личности“, додека границата која ја означува возраста изнесува 21 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;page=0;query=DocId%3A911aba78-1d05-4341-96b7-ee334d4a06f0%20%20Status%3Ainforce%20Depth%3A0;rec=0|title=CHILDREN AND YOUNG PERSONS ACT|accessdate=20 October 2017|archive-date=2018-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20180203075312/http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;page=0;query=DocId:911aba78-1d05-4341-96b7-ee334d4a06f0%20%20Status:inforce%20Depth:0;rec=0|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mlaw.gov.sg/content/minlaw/en/news/public-consultations/proposal-to-lower-the-age-of-contractual-capacity-from-21-years-to-18-years-and-the-civil-law.html|title=Proposal to lower the Age of Contractual Capacity from 21 years to 18 years, and the Civil Law (Amendment) Bill|publisher=Ministry of Law|location=Singapore|accessdate=21 October 2017|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225222951/https://www.mlaw.gov.sg/content/minlaw/en/site-help/404.html|url-status=dead}}</ref> Според Законот за имиграција на САД, зборот „дете“ се однесува на секој човек под 21-годишна возраст.<ref>[https://www.law.cornell.edu/uscode/text/8/1101 8 U.S.C. § 1101(b)(1)]</ref> Биолошки, дете е секој помеѓу раѓањето и [[Пубертет|пубертетот]]. Во многу култури, детето се смета за возрасна личност по извршувањето на обредот за премин, кој обично, но не и секогаш, соодветствува со времето на пубертетот. Децата обично имаат помалку права од возрасните и се класифицирани како неспособни за донесување на сериозни одлуки и законски секогаш мораат да биде под заштита на одговорна возрасна личност, родител или не. Признавањето на детството како состојба различна од возрасноста почна да се појавува во 16 и 17 век. Општеството почна да се однесува кон децата не како минијатурни возрасни личности, туку како личност на пониско ниво на зрелост со потреба од возрасна заштита, љубов и грижа. Оваа промена се забележува во уметничките дела: Во [[Среден век|средниот век]], децата биле прикажани во уметноста како минијатурни возрасни личности без детски одлики. Во 16 век, сликите на децата почнаа да се стекнуваат со посебен детски изглед. Од доцниот 17 век па наваму, децата биле прикажани како си играат со играчки, а литературата за деца исто така почна да се развива во овој период.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.elizabethi.org/contents/essays/childhood.htm|title=Essays on childhood|last=.|publisher=Elizabethi.org|accessdate=9 October 2013}}</ref> == Развој == Секое дете поминува низ повеќе фази на социјален развој. Едно доенче или многу мало дете може да си игра само среќно. Потоа, детето може да си игра со друго дете, постепено учејќи да споделува. Групата расте сè повеќе, на три или четири деца. Пред да влезе во градинка, детето обично може да се приклучи и да ужива во групните искуства.<ref name="Social1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.childdevelopmentinfo.com/parenting/socialization.shtml|title=Socialization stages|publisher=Childdevelopmentinfo.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328233949/http://childdevelopmentinfo.com/parenting/socialization.shtml|archive-date=28 March 2014|url-status=dead|accessdate=9 October 2013}}</ref> Како што децата растат, тие изучуваат како да прават некои нешта по хронолошки редослед. Тие учат како да ги приоризираат нивните цели и активности. Нивното однесување се менува како што тие учат нови перспективи од другите луѓе. Тие учат како да претставуваат некои работи симболично и се учат на нови однесувања.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.scholastic.com/teachers/articles/teaching-content/why-children-need-play-0/|title=Why Children Need Play {{!}} Scholastic|accessdate=2017-11-16}}</ref> == Здравје == На децата со ADHD и попречености при учењето им е потребна дополнителна помош за да развијат социјални вештини. Импулсивните одлики на детето со ADHD можат да доведат до лоши односи со врсниците.<ref name="Social1"/> Здравствените проблеми што влијаат врз децата понекогаш зависат и од полот; на пример, момчиња имаат поголема веројатност да бидат дијагностицирани со аутизам од девојчињата.<ref>Dworzynski, Katharina, et al. "How different are girls and boys above and below the diagnostic threshold for autism spectrum disorders?." Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry 51.8 (2012): 788-797</ref> == Возраст на одговорност == Возраста на која децата се сметаат за одговорни за нивните социјални дејства (на пример бракот, гласањето итн.) исто така се има променето со текот на времето и тоа е рефлектирано во начинот на кој тие се третираат според законот. Во римското време, децата се сметале за неодговорни за кривични дела, позиција подоцна усвоена од страна на Црквата. Во 19 век, се сметало дека децата помлади од 7 години не се способни за криминал. Децата на возраст од 7 нагоре се сметале за одговорни за своите постапки. Затоа, тие би можеле да се соочуваат со кривични пријави, да отидат во затвор и биле казнувале како возрасни со бичевање, брендирање или бесење.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://law.jrank.org/pages/12069/Juvenile-Justice-Changing-social-attitudes-toward-children.html|title=Juvenile courts|last=Fikadu Satena|publisher=Law.jrank.org|accessdate=9 October 2013}}</ref> Денес, во многу земји како Канада и САД, децата на 12 години се сметаат за одговорни за своите постапки. Тие можат да бидат испратени во посебни воспитно-поправни институции. Истражувањата откриле дека најмалку 25 земји ширум светот немаат специфирана возраст за задолжително образование. Минималната возраст за вработување и склучување на брак исто така се разликуваат низ светот. Во најмалку 125 земји, децата на возраст од 7 до 15 можат да одговараат пред суд и ризикуваат казна затвор за кривични дела. Старосната граница за доброволна/задолжителна воена служба исто така е спорна на меѓународно ниво.<ref>{{Наведено списание|last=Yun|first=Seira|date=2014|title=Breaking Imaginary Barriers: Obligations of Armed Non-State Actors Under General Human Rights Law – The Case of the Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child|journal=Journal of International Humanitarian Legal Studies|volume=5|issue=1-2|pages=213–257|ssrn=2556825}}</ref> Во некои земји, децата се законски обврзани да одат на училиште до 14 или 15 години, но можат да работат пред таа возраст. Правото на образование на децата е загрозено од раниот бракот, детскиот труд и затворот.<ref name="Melchiorre">Melchiorre, A. (2004) [http://www.right-to-education.org/node/53 At What Age?...are school-children employed, married and taken to court?]</ref> == Морталитет кај децата == [[Податотека:2012_Infant_mortality_rate_per_1000_live_births,_under-5,_world_map.svg|мини|360x360пкс|Морталитетот на доенчињата во светот во 2012 година.<ref name="unicef2013">[http://www.childmortality.org/files_v16/download/UNICEF%202013%20IGME%20child%20mortality%20Report_Final.pdf Infant Mortality Rates in 2012] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140714153724/http://www.childmortality.org/files_v16/download/UNICEF%202013%20IGME%20child%20mortality%20Report_Final.pdf |date=2014-07-14 }} , [//en.wikipedia.org/wiki/UNICEF UNICEF], 2013.</ref>]] За време на почетокот на 17 век во [[Англија]], животниот век беше само околу 35 години, во голема мера бидејќи две третини од сите деца починале пред возраст од 4 години.<ref>W. J. Rorabaugh, Donald T. Critchlow, Paula C. Baker (2004). "''[https://books.google.com/books?id=VL_6X5zWOokC&pg=PA47&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false America's promise: a concise history of the United States]''". Rowman & Littlefield. p.47. {{ISBN|0-7425-1189-8}}</ref> Во текот на [[Индустриска револуција|индустриската револуција]], животниот век на децата драматично се зголеми.<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/387301/modernization/12022/Population-change Modernization - Population Change]". ''Encyclopædia Britannica''.</ref> Според здравствените експерти, стапката на морталитет кај децата паднала остро од 1990-тите години. Околу 12.6 милиони деца под 5-годишна возраст загинале годишно во светот во 1990 година, а 6.6 милиони во 2012 година. Стапката на морталитет кај доенчињата бележи пад од 90 смртни случаи за секои 1,000 раѓања во 1990 година, на 48 во 2012 година. Највисок просек на стапката на морталитет кај доенчињата има во потсахарска Африка, со 98 смртни случаи за секои 1,000 живородени деца - двојно над светскиот просек од 48. == Образование == Образованието, во општа смисла, се однесува на акт или процес на стекнување на општи знаења, развој на моќта на расудување и резонирање и интелектуална подготовка за возрасниот живот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://dictionary.reference.com/browse/education|title=Education &#124; Define Education at Dictionary.com|publisher=Dictionary.reference.com|accessdate=3 August 2014}}</ref> Формалното образование најчесто се одвива преку [[Училиште|школувањето]]. Правото на образование е признато од страна на некои влади. На глобално ниво, Член 13 од Меѓународниот пакт за економски, социјални и културни права на [[Обединети нации|Обединетите нации]] од 1966 година го признава правото на образование на секое лице.<ref name="ICESCR-art13.1">''ICESCR'', Article 13.1</ref> Образованието е задолжително во повеќето места до одредена возраст, но не и присуството на [[училиште]], со што се дадени алтернативни опции како домашното школување или e-учењето кои се признаваат како валидни форми на образование во одредени јурисдикции. Децата во некои земји (особено во делови од Африка и Азија) често не одат на училиште, или присуствуваат само за кратки периоди. Податоците од [[УНИЦЕФ]] укажуваат на тоа дека во 2011 година, 57 милиони деца не одат на училиште; и повеќе од 20% од африканските деца никогаш не посетувале основно училиште или прекинале да одат на училиште пред завршувањето на основното образование.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unicef.org/education/bege_61659.html|title=Out-of-School Children Initiative &#124; Basic education and gender equality|publisher=UNICEF|accessdate=3 August 2014|archive-date=2014-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140806051617/http://www.unicef.org/education/bege_61659.html|url-status=dead}}</ref> Според извештај на ОН, [[Војна|војните]] спречуваат 28 милиони деца во светот од добивање на образование, поради ризикот од сексуално насилство и напади во училиштата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12606912|title=BBC News - Unesco: Conflict robs 28 million children of education|date=1 March 2011|publisher=Bbc.co.uk|accessdate=3 August 2014}}</ref> Други фактори кои ги држат децата надвор од училиштето вклучуваат сиромаштија, детски труд, социјални ставови и долги растојанија до училиштето.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/education/4896302.stm|title=UK &#124; Education &#124; Barriers to getting an education|date=10 April 2006|publisher=BBC News|accessdate=3 August 2014}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.com/news/business-19870729|title=BBC News - Africa gold rush lures children out of school|last=Melik|first=James|date=11 October 2012|publisher=Bbc.com|accessdate=3 August 2014}}</ref> Во 2017, студија на професорот Андреј Цимпиан укажува дека девојчињата на возраст од 6 години можат од општеството да добијат порака дека "генијот" е поверојатно да се најде меѓу машките. Студијата исто така укажа дека ова води до родови стереотипи.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.bbc.com/news/health-38717926|title=Girls feel 'less talented' by age six|last=Gallagher|first=James|date=2017-01-27|work=BBC News|access-date=2017-01-27|language=en-GB}}</ref> == Ставови кон децата == [[Податотека:Group_of_Breaker_boys._Smallest_is_Sam_Belloma.jpg|мини|Група на момчиња во Питстон, Пенсилванија, 1911 година. Детскиот труд беше многу честа појава во САД и во Европа во доцниот 19-ти и раниот 20 век. Во моментов, стапките на детскиот труд се високи во [[Африка]].]] Социјалните ставови кон децата се разликуваат низ светот во разните култури. Овие ставови се менуваат со текот на времето. Студија од 1988 година за европските ставови за централноста на децата пронајде дека Италија е повеќе дете-центрична а Холандија помалку дете-центрична, со други земји, како што се Австрија, Велика Британија, Ирска и [[Западна Германија]] измеѓу нив.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://popindex.princeton.edu/browse/v63/n3/f.html|title=Rachel K. Jones and April Brayfield, Life's greatest joy?: European attitudes toward the centrality of children. Social Forces, Vol. 75, No. 4, Jun 1997. 1,239-69 pp. Chapel Hill, North Carolina|publisher=Popindex.princeton.edu|accessdate=9 October 2013|archive-date=2013-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20131006174554/http://popindex.princeton.edu/browse/v63/n3/f.html|url-status=dead}}</ref> Во 2013 година, стапките на детскиот брак достигнале 75% во Нигер, 68% во Централноафриканска Република и Чад, 66% во Бангладеш и 47% во [[Индија]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2013/03/08/child-brides-sold/1972905/|title=Child brides around the world sold off like cattle|date=8 March 2013|publisher=USA Today}}</ref> Заштитата на децата од злоупотреба се смета за важна современа цел. Ова ја вклучува и заштитата на децата од експлоатација, како што е детскиот труд, трговијата со деца и продажбата, [[Сексуална злоупотреба на деца|детската сексуална злоупотреба]], вклучувајќи детска проституција и детска порнографија, [[искористување на децата за воени цели]] и нелегалните [[Посвојување|посвојувања]]. Постојат неколку меѓународни инструменти за овие цели, како што се: * Worst Forms of Child Labour Convention * Minimum Age Convention, 1973 * Optional Protocol on the Sale of Children, Child Prostitution and Child Pornography * Council of Europe Convention on the Protection of Children against Sexual Exploitation and Sexual Abuse * Optional Protocol on the Involvement of Children in Armed Conflict * Hague Adoption Convention * ''Directive 2011/92/EU of the European Parliament and of the Council'' од 13 декември 2011 година за борба против сексуалната злоупотреба и сексуалната експлоатација на децата и детската порнографија.<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:335:0001:0014:EN:PDF Official Journal of the European Union]</ref> == Итни случаи и конфликти == Итните случаи и конфликти претставуваат детриментални ризици за здравјето, безбедноста и добросостојбата на децата. Постојат многу различни видови на конфликти и итни случаи, на пример, насилство, вооружен конфликт, [[војна]], [[Природна катастрофа|природни непогоди]] итн. Во 2010 година околу 13 милиони деца биле раселени поради [[Војна|вооружени конфликти]] и насилство ширум светот.<ref name=":0">UNICEF. 2010. ''The State of the World’s Children Report, Special Edition''. New York, UNICEF.</ref> Каде што насилните конфликти се норма, животите на младите деца се значително нарушени и нивните семејства имаат големи тешкотии при понудата на чувствителна и доследна грижа потребна за здравиот развој на детето. Студиите за ефектот на итните случаи и конфликти врз [[Здравје|физичко]]то и менталното здравје на децата од раѓање до 8 години покажуваат дека кога катастрофата е норма, стапката на PTSD е присутна кај 3 до 87 проценти од засегнатите деца.<ref name="Shannon, M. P. 1994. pp. 80-93">Shannon, M. P., Lonigan, C. J., Finch, A. J. and Taylor, C. M. 1994. Children exposed to disaster: I. Epidemiology of post-traumatic symptoms and symptom profiles. ''Journal of American Academy of Child and Adolescent Psychiatry'', Vol. 33, pp. 80-93.</ref> Сепак, стапките на PTSD кај децата кои живеат во хронично конфликтни услови варира од 15 до 50 проценти.<ref>De Jong, J. T. V. M. 2002. ''Trauma, War, and Violence: Public Mental Health in Socio Cultural Context''. New York, Kluwer.</ref><ref name=":1">{{Наведена книга|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002335/233558E.pdf|title=Investing against Evidence: The Global State of Early Childhood Care and Education|last=Marope|first=P.T.M.|last2=Kaga|first2=Y.|publisher=Paris, UNESCO|year=2015|isbn=978-92-3-100113-0|location=|pages=118–125}}</ref> ==Детето како мотив во уметноста и во популарната култура== ===Детето како мотив во книжевноста=== * „Детето што не знаело за страв“ — македонска народна приказна.<ref>Томе Саздов (избор), ''Македонски народни приказни''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 5-9.</ref> * „Царското посмртче“ — македонска народна приказна.<ref>Томе Саздов (избор), ''Македонски народни приказни''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 36-37.</ref> * „Детето и мечката“ — влашка народна приказна.<ref>''Волшебни сказни на балканските народи''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 41-42.</ref> * „Приказна за сирачето“ — турска народна приказна.<ref>''Волшебни сказни на балканските народи''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 77-79.</ref> * „Еден јазик“ — кус расказ на македонскиот писател [[Андреј Ал-Асади]].<ref>Андреј Ал-Асади, ''Утрото на бессоните''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 12-15.</ref> * „Ек на децата“ — песна на македонската поетеса [[Христина Аслимоска]] од 2005 година.<ref>Христина Аслимоска, ''Разделба со детството''. Скопје: Детска радост, 2005, стр. 8.</ref> * „Разделба со детството“ — песна на Христина Аслимоска од 2005 година.<ref>Христина Аслимоска, ''Разделба со детството''. Скопје: Детска радост, 2005, стр. 5.</ref> * „Тагата од моето детство“ — расказ на Христина Аслимоска од 2005 година.<ref>Христина Аслимоска, ''Разделба со детството''. Скопје: Детска радост, 2005, стр. 39-40.</ref> * „[[Деца и цвеќиња и ѕвезди]]“ — збирка [[поезија]] за деца на македонскиот поет [[Јозо Т. Бошковски - Јон|Јозо Т. Бошковски]] од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981.</ref> * „Деца и цвеќиња“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 3.</ref> * „Деца и цвеќиња (второ пеење)“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 4-5.</ref> * „Деца и пеперуги“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 6.</ref> * „Деца и божурики“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 7.</ref> * „Децата и птиците“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 8.</ref> * „Децата и игрите“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 14.</ref> * „Децата и играчките“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 15.</ref> * „Пролетна игра на дете“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 16.</ref> * „Деца и ѕвезди“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 17.</ref> * „Децата и инженерите“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 19.</ref> * „Деца и морнари“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 20.</ref> * „Децата и пилотите“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref name="ReferenceA">Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 22.</ref> * „Деца и космонаути“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref name="ReferenceA"/> * „Деца и војници“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 23.</ref> * „Децата и уметниците“ — песна на Јозо Т. Бошковски од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 24.</ref> * „Како растат децата“ — песна за деца на хрватскиот поет [[Григор Витез]].<ref>Григор Витез, ''Песни''. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 7.</ref> * „Ние децата“ — песна за деца на Григор Витез.<ref>Григор Витез, ''Песни''. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 83.</ref> * „Детска планета“ — песна за деца на Григор Витез.<ref>Григор Витез, ''Песни''. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 89.</ref> * „Песна за сите деца на светот“ — песна за деца на Григор Витез.<ref>Григор Витез, ''Песни''. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 91.</ref> * „Кога ќе се раскажат сите приказни“ — песна за деца на Григор Витез.<ref>Григор Витез, ''Песни''. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 92-93.</ref> * „[[Оливер Твист]]“ — роман на англискиот писател [[Чарлс Дикенс]]. * „Блаже маже“ — расказ за деца на македонскиот писател [[Киро Донев]] од 2013 година.<ref>Киро Донев, ''Приказни од куќичката на дрво''. Скопје: Македоника литера, 2013, стр. 36-37.</ref> * „Малите ловци“ — расказ за деца на Киро Донев од 2013 година.<ref>Киро Донев, ''Приказни од куќичката на дрво''. Скопје: Македоника литера, 2013, стр. 114-115.</ref> * „Лиман“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 78-79.</ref> * „Талкачки ум“ — кус расказ на Ѓоко Здравески од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 82-83.</ref> * „Горанче“ — кус расказ на Ѓоко Здравески од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 84.</ref> * „Не врне, не врне, не дува, не дува“ — кус расказ на Ѓоко Здравески од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 85.</ref> * „[[Децата од нашата улица]]“ — збирка раскази за деца на македонскиот писател [[Неџати Зекерија]]. * „[[Орхан (книга)|Орхан]]“ — збирка раскази за деца на Неџати Зекерија.<ref>Неџати Зекирија, ''Орхан''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004.</ref> * „Кој е смел“ — расказ за деца на Неџати Зекерија.<ref>Неџати Зекирија, ''Орхан''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 7-8.</ref> * „Пајтонџијата и децата“ — расказ за деца на Неџати Зекерија.<ref>Неџати Зекирија, ''Орхан''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 17-19.</ref> * „Мали и големи деца“ — расказ за деца на Неџати Зекерија.<ref>Неџати Зекирија, ''Орхан''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 33.</ref> * „Деца фалбаџии“ — расказ за деца на Неџати Зекерија.<ref>Неџати Зекирија, ''Орхан''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 38-39.</ref> * „[[Пипи Долгиот Чорап (роман за деца)|Пипи Долгиот Чорап]]“ (шведски: ''Pippi Långstrump'') — роман на шведската писателка [[Астрид Линдгрен]], издаден во 1945 година. * „Игра со дете“ — песна на македонскиот поет [[Блаже Конески]].<ref>Блаже Конески, ''Стерна''. Скопје: Мисла, 1966, стр. 22-26.</ref> * „Успивање на болно дете“ — песна на македонскиот поет [[Блаже Конески]].<ref>Блаже Конески, ''Поезија''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2011, стр. 94.</ref> * „Дете заспано крај езеро“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески.<ref>Блаже Конески, 'Везилка''. Скопје: Арс Ламина - публикации, Арс Либрис, 2021, стр. 44.</ref> * „Дете и цвеќе“ — песна на македонскиот поет [[Васил Куноски]].<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 12.</ref> * „Бебенце“ — песна на Васил Куноски.<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 82.</ref> * „За сите деца“ — песна на Васил Куноски.<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 64.</ref> * „Дете и два полжава“ — песна на Васил Куноски.<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 44-45.</ref> * „Дете и полжав“ — песна на Васил Куноски.<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 42.</ref> * „Стани, стани, детенце“ — песна на Васил Куноски.<ref>Васил Куноски, ''Песни''. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 34.</ref> * „Децата што читаа во училишниот двор“ — расказ на македонскиот писател [[Игор Лозаноски]] од 2020 година.<ref>Игор Лозаноски, ''Исповед на еден телевизор', Темплум, Скопје, 2020, стр. 63-64.</ref> * „Врвки“ — краток расказ на македонската писателка [[Калина Малеска]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 224.</ref> * „Чудо“ - краток расказ на македонскиот писател [[Митко Маџунков]].<ref>Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), ''Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ''. Скопје: Темплум, 2022, стр. 84.</ref> * „[[Зоки Поки]]“ — книга на македонската писателка [[Оливера Николова]]. * „Онтологија на детството“ — расказ на рускиот писател [[Виктор Пелевин]] од 1991 година.<ref>Виктор Пелевин, ''Синиот фенер''. Скопје: Бегемот, 2018, стр. 276-288.</ref> * „[[Марта (роман)|Марта]]“ — роман на македонскиот писател [[Горјан Петревски]]. * „Каде е детството“ — песна на македонскиот писател [[Видое Подгорец]].<ref>Видое Подгорец, ''И сончогледите спијат''. Скопје: Македонска книга, Детска радост, Култура, Мисла, Наша книга, 1990, стр. 17.</ref> * „[[Бојан (роман)|Бојан]]“ — [[роман]] на македонскиот писател [[Глигор Поповски]]. * „Новото дете“ — расказ на Глигор Поповски.<ref>Глигор Поповски, ''Маслинови гранчиња''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 20-21.</ref> * „Детето што плачеше“ — расказ на Глигор Поповски.<ref>Глигор Поповски, ''Маслинови гранчиња''. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 22-23.</ref> * „Дете и мравка“ — песна на македонскиот поет [[Живко Ризовски]] од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 9.</ref> * „Јунак дете“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 45.</ref> * „Јунакот наш Ѓошо денес мина лошо“ — песна на македонскиот поет [[Живко Ризовски]] од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 50-51.</ref> * „Вредно дете“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 43.</ref> * „Дете и светулка“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 22.</ref> * „Птицата, морето детето...“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.<ref>Живко Ст. Ризовски, ''Дете и светулка''. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 36.</ref> * „Ветрот и детето“ — кус расказ на македонскиот писател [[Дејан Василевски|Гето Руди]] од 2017 година.<ref>Гето Руди, ''Можеше да биде реми''. Скопје: Темплум, 2017, стр. 42-44.</ref> * „[[Се викам Арам]]“ — збирка раскази на американскиот писател [[Вилијам Саројан]].<ref>Вилијам Саројан, ''Се викам Арам''. Скопје: Македонска книга, 1970.</ref> * „Мојот роднина Дикран, говорник“ — расказ на Вилијам Саројан.<ref>Вилијам Саројан, ''Се викам Арам''. Скопје: Македонска книга, 1970, стр. 67-75.</ref> * „Детето е жива слика“ — песна на македонскиот поет [[Стојан Тарапуза]].<ref>Стојан Тарапуза, ''Сон на тркала'', Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2015, стр. 14.</ref> * „Дете и кловн“ — песна на Стојан Тарапуза.<ref>Стојан Тарапуза, ''Сон на тркала'', Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2015, стр. 15.</ref> * „Ние сме деца“ — песна на Стојан Тарапуза.<ref>Стојан Тарапуза, ''Сон на тркала'', Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2015, стр. 16.</ref> * „[[Авантурите на Том Соер]]“ (англиски: ''The Adventures of Tom Sawyer'') — роман на американскиот писател [[Марк Твен]] од 1876 година. * „[[Авантурите на Хаклбери Фин]]“ (англиски: ''The Adventures of Huckleberry Fin'') — роман на Марк Твен. * „Русокосото дете“ — песна на американскиот поет [[Јуџин Филд]].<ref>''Поетска читанка: Избор од македонската и светската поезија за деца'', Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2005, стр. 51-53.</ref> * „Вонбрачно дете“ — песна на ирскиот поет [[Шејмас Хини]].<ref>Шејмас Хини, ''Песме''. Београд: Цицеро, Земун: Писмо, Нови Сад: Матица српска, 1993, стр. 43-44.</ref> * „[[Хајди (роман)|Хајди]]“ — роман на швајцарската авторка [[Јохана Шпири]] од 1881 година. ===Детето како мотив во музиката=== * „Ги мразам децата“ (англиски: ''I Hate Children'') — песна на американската панк-рок група ''Adolescents'' од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/67113-Adolescents-Adolescents Discogs, Adolescents ‎– Adolescents (пристапено на 3.12.2021)]</ref> * „Дете“ — песна на македонската музичка група [[Анастасија (музичка група)|Анастасија]] од 1998 година.<ref>[https://www.discogs.com/Anastasia-Nocturnal/master/192381 DISCOGS Anastasia (3) ‎– Nocturnal (пристапено на 10.6.2018)]</ref> * „Децата во Америка“ ([[англиски]]: ''Kids in America'') — песна на англиската [[Поп-музика|поп]]-пејачка [[Ким Вајлд]] (''Kim Wilde').<ref>[https://www.discogs.com/release/214024-Kim-Wilde-Kids-In-America Discogs, Kim Wilde – Kids In America (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „Диви деца“ (англиски: ''Wild Children'') — песна на ирскиот рок-музичар [[Ван Морисон]] (''Van Morrison'').<ref>[https://www.discogs.com/master/14584-Van-Morrison-Its-Too-Late-To-Stop-Now Van Morrison – It's Too Late To Stop Now (пристапено на 25.4.2024)]</ref> * „Спасете ги децата“ (англиски: ''Save The Children'') — песна на американскиот [[Соул музика|соул музичар]] [[Марвин Геј]] (''Marvin Gaye'') од 1971 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/66631-Marvin-Gaye-Whats-Going-On Discogs, Marvin Gaye – What's Going On (пристапено на 31.10.2022)]</ref> * „Дете на есента“ (англиски: ''Autumn's Child'') — песна на американската рок-група ''Captain Beefheart And The Magic Band'' од 1972 година.<ref>[https://www.discogs.com/Captain-Beefheart-And-The-Magic-Band-Clear-Spot/master/14778 Discogs, Captain Beefheart And The Magic Band ‎– Clear Spot (пристапено на 26.6.2020)]</ref> * „Убивам деца“ (англиски: ''I Kill Children'') — песна на американската [[панк-рок]] група ''Dead Kennedys'' од 1980 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/31756-Dead-Kennedys-Fresh-Fruit-For-Rotting-Vegetables Discogs, Dead Kennedys – Fresh Fruit For Rotting Vegetables (пристапено на 9.9.2022)]</ref> * „Дете во времето“ (англиски: ''Child In Time'') — песна на англиската [[хард-рок]] група [[Deep Purple]].<ref>[https://www.discogs.com/master/2133-Deep-Purple-Made-In-Japan Deep Purple – Made In Japan (пристапено на 25.6.2022)]</ref> * „Деца“ ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Kids'') — песна на американската хардкор-панк група [[Дисендентс]] (''Descendents'').<ref>[https://www.discogs.com/master/29772-Descendents-Somery Descendents – Somery (пристапено на 3.7.2022)]</ref> * „Прашање: И децата? Одговор: И децата“ (англиски: ''Q: And Children? A: And Children'') — песна на англиската [[хардкор-панк]] група [[Дисчарџ]] (''Discharge'') од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/50683-Discharge-Hear-Nothing-See-Nothing-Say-Nothing Discharge – Hear Nothing See Nothing Say Nothing (пристапено на 25.6.2022)]</ref> * „Вистинско дете од пеколот“ (англиски: ''Real Child Of Hell'') — песна на американската рок-група ''[[X (рок-група)|X]]'' од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/97600-X-Under-The-Big-Black-Sun X (5) – Under The Big Black Sun (пристапено на 16.12.2023)]</ref> * „Момче со проблем“ (англиски: ''Boy With A Problem'') — песна на британскиот [[Рок-музика|рок-музичар]] [[Елвис Костело]] (''Elvis Costello'') од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/42894-Elvis-Costello-And-The-Attractions-Imperial-Bedroom DISCOGS, Elvis Costello And The Attractions* – Imperial Bedroom (пристапено на 13.5.2022)]</ref> * „Возрасно дете“ (англиски: ''Mannish Boy'') — песна на американскиот [[Блуз|блуз-музичар]] [[Мади Вотерс]] (''Muddy Waters'').<ref>[https://www.discogs.com/release/6118020-Muddy-Waters-The-Anthology Muddy Waters – The Anthology (пристапено на 1.4.2023)]</ref> * „Мало дете побеснува“ ([[англиски]]: ''Little Child Running Wild'') — песна на американскиот музичар [[Куртис Мејфилд]] (''Curtis Mayfield') од 1972 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/253843-Curtis-Mayfield-Super-Fly Discogs, Curtis Mayfield – Super Fly (пристапено на 15.4.2022)]</ref> * „Сакајте ги нашите деца засекогаш“ (англиски: ''Love Our Children Forever'') — песна на американската рок-група [[Мит папетс]] (''Meat Puppets'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/29830-Meat-Puppets-Mirage Discogs, Meat Puppets – Mirage (пристапено на 21.3.2023)]</ref> * „Чудно момче“ (англиски: ''A Strange Boy'') — песна на канадската музичарка [[Џони Мичел]] (''Joni Mitchell'') од 1976 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/47775-Joni-Mitchell-Hejira Joni Mitchell – Hejira (пристапено на 26.4.2023)]</ref> * „Мамино детенце“ (англиски: ''Mama's Little Boy'') — песна на канадската рок-група [[Ноуминсноу]] (''Nomeansno'') од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/16570-Nomeansno-Mama Discogs, Nomeansno – Mama (пристапено на 21.5.2023)]</ref> * „Момче“ (англиски: ''Kid'') — песна на англиската рок-група [[Притендерс]] (''The Pretenders'') од 1979 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Vkt_Cmrj1hE YouTube, The Pretenders - Kid (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „Среќно дете“ ([[хрватски]]: ''Sretno dijete'') — песна на хрватската рок-група [[Прљаво казалиште]].<ref>''Novi val osamdesetih'', City records, CD 000 395, 2005.</ref> * „Момче А“ (англиски: ''Kid A'') — песна од истоимениот музички албум на англиската рок-група [[Рејдиохед]] (''Radiohead'') од 2000 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/21501-Radiohead-Kid-A Discogs, Radiohead ‎– Kid A (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „Боже, благослови го детето“ (англиски: ''God Bless The Child'') — композиција на американскиот [[Џез|џез-музичар]] [[Сони Ролинс]] (''Sonny Rollins'') од 1962 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/1245022-Sonny-Rollins-The-Bridge Sonny Rollins – The Bridge (пристапено на 22.2.2024)]</ref> * „Деца“ (англиски: ''The Kids'') — песна на американскиот рок-музичар [[Лу Рид]] од 1973 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=R8rbvXHD5xQ&list=PLiN-7mukU_RGbweUWFyTznmRrFPIg16Zn&index=8 YouTube, Lou Reed - The Kids (audio) (пристапено на 31.3.2020)]</ref> * „Кој не сака деца“ (англиски: ''Who Don't Like Kids'') — песна на американското дуо [[Спаркс]] (''Sparks'') од 1974 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/327546-Sparks-Propaganda Sparks ‎– Propaganda (пристапено на 30.8.2019)]</ref> * „Децата од Рарн“ (англиски: ''The Children Of Rarn'') — песна на британската рок-група [[Т. Рекс]] (''T.Rex'') од 1970 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/72465-T-Rex-T-Rex T. Rex – T. Rex (пристапено на 5.3.2024)]</ref> * „Расипано викторијанско дете“ (англиски: ''Spoilt Victorian Child'') — песна на англиската рок-група [[Фол]] (''The Fall'') од 1985 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/5241-The-Fall-This-Nations-Saving-Grace Discogs, The Fall – This Nation's Saving Grace (пристапено на 7.4.2022)]</ref> * „Децата се во ред“ (англиски: ''The Kids Are Alright'') — песна на англиската рок-група [[Ху]] (''The Who'') од 1967 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/1170031-The-Who-The-Who-Sings-My-Generation Discogs, The Who – The Who Sings My Generation (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „Градски деца“ (англиски: ''Urban Kids'') — песна на англиската [[Панк рок|панк-рок]] група [[Челси (рок-група)|Челси]] (''Chelsea'') од 1978 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/888096-Chelsea-Urban-Kids-No-Flowers Discogs, Chelsea (2) – Urban Kids / No Flowers (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „За сите деца“ — песна на македонскиот композитор [[Александар Џамбазов]].<ref>„Музиката на Александар Џамбазов“, 62 фестивал Охридско лето, 19.8.2022.</ref> * „Десет мали деца“ (англиски: ''Ten Little Kids'') — песна на американската рок-група ''The Jayhawks'' од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/25857-The-Jayhawks-Tomorrow-The-Green-Grass Discogs, The Jayhawks ‎– Tomorrow The Green Grass (пристапено на 15.10.2021)]</ref> * „Саботни деца“ (англиски: ''Saturdays Kids'') — песна на англиската рок-група [[Џем (рок-група)|Џем]] (''The Jam'') од 1980 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Jam-Setting-Sons/release/403169 DISCOGS, The Jam ‎– Setting Sons (пристапено на 4.1.2022)]</ref> * „[[Jerry's Kids|Џериевите деца]]“ (англиски: ''Jerry's Kids'') — американската [[Хардкор-панк|хард-кор]] група, основана во 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/artist/316105-Jerrys-Kids Discogs, Jerry's Kids (пристапено на 25.10.2022)]</ref> * „Внимавајте на децата (I)“ (српски: ''Pazite na decu (I)'') — песна на српската рок-група [[Шарло акробата]] од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/330350-Šarlo-Akrobata-Bistriji-Ili-Tuplji-Čovek-Biva-Kad- Šarlo Akrobata – Bistriji Ili Tuplji Čovek Biva Kad ... (пристапено на 17.2.2024)]</ref> * „Внимавајте на децата (II)“ (српски: ''Pazite na decu (II)'') — песна на Шарло акробата од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/330350-Šarlo-Akrobata-Bistriji-Ili-Tuplji-Čovek-Biva-Kad- Šarlo Akrobata – Bistriji Ili Tuplji Čovek Biva Kad ... (пристапено на 17.2.2024)]</ref> ===Детето како мотив во филмот=== * „[[Детето (филм од 1921)|Детето]]“ (англиски: ''The Kid'') — американски [[филм]] од [[1921]] година, во [[режија]] на [[Чарли Чаплин]].<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0012349/?ref_=nv_sr_3 IMDb, The Kid (1921) (пристапено на 27.2.2016)]</ref> * „[[Чевлички на асфалтот]]“ (српски: ''Ципелице на асфалту'') — [[филм]] на [[режисер]]ите [[Љубомир Радичевиќ]] и [[Здравко Рандиќ]] од 1956 година.<ref>[https://www.rts.rs/page/tv/ci/story/18/rts-2/5090198/cipelice-na-asfaltu.html Ципелице на асфалту (пристапено на 23.1.2023)]</ref> * „Магарешки години“ (српски: ''Магареће године'') — филм на режисерот [[Ненад Диздаревиќ]].<ref>[https://www.rts.rs/tv/rts1/5176007/magarece-godine.html Магареће године (пристапено на 28.4.2023)]</ref> * „[[Децата на рајот (филм од 1997)|Децата на рајот]]“ — ирански [[филм]] од 1997 година, во [[режија]] на [[Маџид Маџиди]].<ref>[https://raspored.hrt.hr/?raspored=1&mreza=4 Djeca raja, iranski film (пристапено на 26.12.2019)]</ref> * „[[Детето (филм од 2005)|Детето]]“ ([[француски]]: ''L'Enfant'') — белгиски [[филм]] од 2005 година, во [[режија]] на [[Жан-Пјер Дарден]] (''Jean-Pierre Dardenne'') и [[Лик Дарден]] (''Luc Dardenne'').<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0456396/awards?ref_=tt_awd IMDb, L'enfant (2005) Awards (пристапено на 28.2.2015)]</ref> * „Детство“ ([[англиски]]: ''Boyhood'') — [[САД|американски]] [[филм]] од 2014 година, во [[режија]] на [[Ричард Линклејтер]].<ref>„Триумф за „Човекот-птица“ со четири оскари“, ''Утрински весник'', година XVI, број 4718, вторник, 24 февруари 2015, стр. 14.</ref> * „Венди“ (''Wendy'') — германски филм од 2017 година, во режија на Дагмар Зојме (''Dagmar Seume'').<ref>[https://raspored.hrt.hr/?mreza=4&datum=2023-12-02 Wendy, njemački film (2017.) (пристапено на 2.12.2023)]</ref> == Поврзано == * [[Сексуална злоупотреба на деца]] * [[Политика на едно дете]] == Наводи == {{Reflist|1}} {{рв|Children}} {{Семејство}} [[Категорија:Детство]] [[Категорија:Човек]] [[Категорија:Деца]] [[Категорија:Човеков развој]] at4s978mm3airefl5012x5vzlaexwvf 0 1190530 5195951 5175455 2024-04-25T15:55:08Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | state = Република Македонија | party_name = Глас за Македонија | logo = [[Податотека:Глас за Македонија.jpg|200п]] | party_articletitle = Глас за Македонија | leader = [[Солза Грчева]]<ref>[https://payouts.payoneer.com/partners/or.aspx?pid=YOYIZC74IO2s4KZQp7tgsw%3d%3d&langid=1&locale=en Солза Грчева ја формираше партијата „Глас за Македонија“, која ќе дејствува опозициски], [[Фокус (списание)|Фокус]], 25.02.2018</ref> | secretary_general = | founder = [[Солза Грчева]] | colorcode = red | foundation = [[25 февруари]] [[2018]] | ideology = | international = | european = | colours = црвена, бела | headquarters = [[Скопје]] |seats1={{Infobox political party/seats|0|120|hex=black}} |seats1_title=[[Собрание на Република Македонија|Собрание]] |seats2={{Infobox political party/seats|0|80|hex=black}} |seats2_title=[[Општини во Македонија]] }} '''Глас за Македонија''' — [[Македонија|македонска]] [[политичка партија]]. Партијата била основана на 25 февруари 2018, а на Основачкото собрание за претседател на партијата била избрана поранешната пратеничка [[Солза Грчева]].<ref>[https://www.slobodenpecat.mk/vesti/solza-grcheva-formirashe-opozitsiska-partija-glas-za-makedonija/ Солза Грчева формираше опозициска партија „Глас за Македонија“]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Слободен печат]], 25.02.2018</ref> == Учество на избори == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори во 2020 година]], учествувале како нова партија и освоиле 8.802 гласови, односно 0.31% од гласовите. На [[Македонски претседателски избори (2024)|претседателските избори во 2024 година]], ја подржале [[Гордана Силјановска-Давкова]], како кандидатка на изборите. На [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори во 2024 година]], учествувале во коалиција предводена од [[ВМРО ДПМНЕ]]. == Наводи == {{наводи}} {{Македонски политички партии}} [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2018 година во Македонија]] 6lsmydttcmk2pfse6h51f7pa95sjmdi 5195952 5195951 2024-04-25T15:55:49Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | state = Република Македонија | party_name = Глас за Македонија | logo = [[Податотека:Глас за Македонија.jpg|200п]] | party_articletitle = Глас за Македонија | leader = [[Солза Грчева]]<ref>[https://payouts.payoneer.com/partners/or.aspx?pid=YOYIZC74IO2s4KZQp7tgsw%3d%3d&langid=1&locale=en Солза Грчева ја формираше партијата „Глас за Македонија“, која ќе дејствува опозициски], [[Фокус (списание)|Фокус]], 25.02.2018</ref> | secretary_general = | founder = [[Солза Грчева]] | colorcode = red | foundation = [[25 февруари]] [[2018]] | ideology = | international = | european = | colours = црвена, бела | headquarters = [[Скопје]] |seats1={{Infobox political party/seats|0|120|hex=black}} |seats1_title=[[Собрание на Република Македонија|Собрание]] |seats2={{Infobox political party/seats|0|80|hex=black}} |seats2_title=[[Општини во Македонија]] }} '''Глас за Македонија''' — [[Македонија|македонска]] [[политичка партија]]. Партијата била основана на 25 февруари 2018, а на Основачкото собрание за претседател на партијата била избрана поранешната пратеничка [[Солза Грчева]].<ref>[https://www.slobodenpecat.mk/vesti/solza-grcheva-formirashe-opozitsiska-partija-glas-za-makedonija/ Солза Грчева формираше опозициска партија „Глас за Македонија“]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Слободен печат]], 25.02.2018</ref> == Учество на избори == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори во 2020 година]], учествувале како нова партија и освоиле 2.802 гласови, односно 0.31% од гласовите. На [[Македонски претседателски избори (2024)|претседателските избори во 2024 година]], ја подржале [[Гордана Силјановска-Давкова]], како кандидатка на изборите. На [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори во 2024 година]], учествувале во коалиција предводена од [[ВМРО ДПМНЕ]]. == Наводи == {{наводи}} {{Македонски политички партии}} [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2018 година во Македонија]] 2al11xaeih1kyqd50bo13e6jwzfrcz3 0 1190695 5196059 5142843 2024-04-25T21:13:35Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Кевин де Бројне]] на [[Кевин Де Бројне]] презапишувајќи врз пренасочување wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Кевин де Бројне | image = [[File:De Bruyne (cropped).jpg|200px|]] | image_size = | fullname = Кевин де Бројне<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.premierleague.com/news/612828 |title=Updated squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=2 February 2018 |access-date=12 February 2018}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1991|6|28|df=y}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://tournament.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |title=2018 FIFA World Cup Russia: List of players: Belgium |publisher=FIFA |format=PDF |page=3 |date=10 June 2018 |access-date=10 June 2018 |archive-date=2018-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180819141848/https://tournament.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |url-status=dead }}</ref> | birth_place = [[Дронген]], [[Гент]], Белгија<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.weltfussball.de/spieler_profil/kevin-de-bruyne/ |title=Kevin De Bruyne |publisher=weltfussball.de |language=de |accessdate=30 August 2015}}</ref> | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.81 m<ref name=DeBruynePremierLeagueOverview>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.premierleague.com/players/4288/Kevin-De-Bruyne/overview |title=Kevin De Bruyne: Overview |publisher=Premier League |access-date=8 July 2018}}</ref> | position = {{Football/MF}} | currentclub = {{Fb team Manchester City}} | clubnumber = 17 | youthyears1 = 1997–1999 | youthclubs1 = Дронген | youthyears2 = 1999–2005 | youthclubs2 = {{Fb team Gent}} | youthyears3 = 2005–2008 | youthclubs3 = {{Fb team Genk}} | years1 = 2008–2012 | clubs1 = {{Fb team Genk}} | caps1 = 97 | goals1 = 16 | years2 = 2012–2014 | clubs2 = {{Fb team Chelsea}} | caps2 = 3 | goals2 = 0 | years3 = 2012–2013 | clubs3 = →{{Fb team Werder Bremen}} | caps3 = 33 | goals3 = 10 | years4 = 2014–2015 | clubs4 = {{Fb team Wolfsburg}} | caps4 = 51 | goals4 = 13 | years5 = 2015– | clubs5 = {{Fb team Manchester City}} | caps5 = 104 | goals5 = 22<!--No in-game updates. Only adapt the number of caps and goals when the match is over. Thank you.--> | nationalyears1 = 2008–2009 | nationalteam1 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 18|Белгија под 18]] | nationalcaps1 = 7 | nationalgoals1 = 1 | nationalyears2 = 2009–2010 | nationalteam2 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 19|Белгија под 19]] | nationalcaps2 = 10 | nationalgoals2 = 1 | nationalyears3 = 2010–2011 | nationalteam3 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21|Белгија под 21]] | nationalcaps3 = 2 | nationalgoals3 = 0 | nationalyears4 = 2010– | nationalteam4 = {{знамеикона|Белгија}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | nationalcaps4 = 68<!--Three of his matches with the Belgium national football team are not official according to FIFA rules. Please also adjust the "ntupdate" parameter below, by typing the time you adapted the number of caps. Thank you.--> | nationalgoals4 = 15 | pcupdate = 6 May 2018 | ntupdate = 22:00, 6 July 2018 (UTC) }} '''Кевин де Бројне''' (р. [[28 јуни]] [[1991]]) — [[Белгија|белгиски]] професионален [[фудбал]]ер, кој игра на позицијата на офанзивен везен играч за [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]] и репрезентацијата на [[фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]]. Професионалната кариера ја започнал во [[ФК Генк|Генк]], со кој освоил [[прва лига на Белгија во фудбал|првенство на Белгија]] во сезоната 2010/2011, а потоа преминал во [[ФК Челси|Челси]], каде играл епизодна улога и пуштен е на позајмица во [[ФК Вердер Бремен|Вердер]]. Годината 2014 преминал во [[ФК Волфсбург|Волфсбург]] за 18 000 000 евра, а после две сезони преминал во [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]] за 65 000 000 евра, што е рекорд на Волфсбург. == Клубска кариера == === Почеток на кариерата === Де Бројне кариерата ја започнал во локалниот клуб Дронген, а после две години мпреминал во Гент. Во Гент не се задржал многу долго и преминал во Генк. Брзо напредувал и после три сезони во сениорската екипа и во 2008 почнал да настапува и за првиот тим. === Генк === За Генк дебитирал 9 мај 2009 во мечот против [[ФК Шарлоа|Шарлоа]], кој Генк го совладал и добил со 3:0. Првиот гол за Генк го постигнал победоносниот а и дебитански на 7 февруари 2010 во победата над [[ФК Стандард Лијеж|Стандард Лијеж]] од 1:0. Во сезоната одиграл 16 натпревари и постигнал 5 голови, а Генк ја освоил третата титула како шампион на Белгија. 29 септември 2011 го постигнал својот прв хет-трик, во победата над [[ФК Клуб Бриж|Клуб Бриж]] од 5:4. Сезоната ја завршил со осум постигнати голови. === Челси === [[Податотека:Kevin De Bruyne Chelsea vs AS-Roma 10AUG2013.jpg|thumb|left|120px|Кевин Де Брујне]] На 31 јануари 2012 во зимскиот преоден рок, Де Бројне потпишал договор на пет и пол години за [[ФК Челси|Челси]], вреден 7 милиони, но останал во Генк до крајот на сезоната. На 18 јули 2012 официјално дебитирал за Челси во пријателски натпревар против тимот од американската МЛС лига, Сијетл Соундерса, во победата од 4:2. Де Бројне играл само прво полувреме од пријателскиот натпревар против [[ФК Пари Сен Жермен|Пари Сен Жермен]]. ==== Позајмица во Вердер Бремен ==== На 2 август 2012 година, Де Бројне преминал во Вердер Бремен на едногодишна позајмица. Првиот гол го постигнач 15 септември во победата од 3:2 против Хановер. Со добрата форма продолжил и во нареднните натпревари, постигнал гол во ремито од 2:2 против [[ФК Штутгарт|Штутгарт]]. Наредниот погодок го постигнал 18 ноември 10-те играчи на Вердер се свртеле и го совладале Фортуна Диселдорф со 2:1, Де Бројне го постигнал победничкиот гол. По два месеца, тој го постигнал единствениот гол во поразот од Баерн Минхен 6:1, 4 мај 2013. Тој постигнал гол против Хофенхајм и ја завршил сезоната во Вердер 10 со 10 гола. ==== Враќање во Челси ==== После добрата сезона во Вердер, за Де Бројне биле заинтересирани големити германски клубови како [[ФК Борусија Дортмунд|Борусија Дортмунд]] и [[ФК Баер Леверкузен|Баер Леверкузен]], но тренерот на Челси [[Жозе Мурињо]], изјавил на пресконфернција дека Де Брујне е иднината на Челси и потоа бил вратен на 1 јули 2013 во тимот на Челси. Првиот гол во дресот на Челси го постигнал во пријателскиот натпревар против екипата од Малезија, во текот на постигнувањето на голот си го повредил коленото, но се опоравил на време и дебитирал во првото коло на [[премиер лига|премиер лиге]], против [[ФК Хал сити|Хал сити]] и асистирал за првиот гол на Челси во победата од 2:0. === Волфсбург === 18 јануари 2014 Де Бројне преминал во Волфсбург за 18 милиони, дебитирал на 25 јануари 2014 во поразот од [[ФК Хановер 96|Хановер]] 3:1. 12 април запишал две асистенции против Нирнберг, а првиот гол во дресот на Волфсбург го постигнал наредната недела, во победата против Хамбург. Тој постигнал гол во последните два натпревари од сезоната, во победата против Штутгарт и Борусија Менхенгабах. [[Податотека:Emirates Cup - Arsenal v Wolfsburg (20011199918).jpg|thumb|right|300px|Де Бројне во дресот на Волфсбург]] Во сезоната 2014/15 првот гол го постигнал 2 октомври 2014 во ремито 1:1 против [[ФК Лил|Лил]] во [[Лига Европа|лига европа]]. Во третото коло на лигата европа, 23 октомври, Де Бројне постигнал два погодоци во победата 4:2 против Краснодара. 30. јануари 2015. Волфсбург го победи Бајерн 4:1 и тако им нанео први пораз у Бундес лиги од априла 2014. Де Бројне је постигао два гола. 1. марта 2015. уписао је три асистенције у победи 5:3 над Вердером. 12. марта 2015. у првом дуелу нокаут фазе Лиге Европе, против [[ФК Интер Милано|Интера]], Де Бројне је постигао два гола у победи од 3:1. Сезоната ја завршил со 10 голови и 21 асистенција во бундеслига, што е рекорд на лигата. Во сите натпреварувања постигнал 16 голови и запишал 27 асистенции. Прогласен е за фудбалер на годината во Германија. Сезоната 2015/16 ја започнал со освојување на суперкупот на Германија=, против Бајерн Минхен. Де Бројне асистирал на [[Никлас Бентнер]] за израмнувачкиот погодок во 89 минута, а потоа и го постигнал победоносниот гол во серијата на пенали. Во првото коло на купот на Германија постигнал гол и запишал две асистенциии во победата од 4:1 против Штутгарт кикерс. Во август, Де Бројне изјавил да не настојува од челникот на Волфсбург да го продава, но признал дека не може да го запоставува интересувањето на Манчестер сити. Манчестер сити 10 август понудил 47 милиони за Де Бројне, а 27 август зголемиле понудата на 58 милиони. === Манчестер сити === [[Податотека:Kevin De Bruyne (24640482031) (cropped).jpg|мини|Кевин Де Бројне]] На 30 август 2015 година, Де Бројне потпишал шестогодишни договор со Манчестер сити. Трансферот изнесувал 55 милиони и бил вториот најголем трансфер во историјата на битанскиот фудбал, после преминувањето на [[Анхел ди Марија|Анхела ди Марија]] во [[ФК Манчестер јунајтед|Манчестер јунајтед]] 2014. За Манчестер сити дебитирал 12 септември против [[ФК Кристал палас|Кристал Палас]], заиграл во 25 минута на местото од [[Серхио Агуеро]]. Првиот гол за Сити го постигнал 19 септември, против [[ФК Вест Хем јунајтед|Вест хем]], во поразот од 2:1. Добрата форма ја продолжил со гол во лига купот против Сандерленд, а го постигнал и единствениот гол во поразот од [[ФК Тотенхем|Тотенхема]] 4:1. На 2 октомври, Де Бројне се нашол на широкиот список за кандидати за [[Фифината Златна топка|Златна топка]], а се нашол и на скратениот список од 23 фудбалери. На 27 јануари 2016 постигнал гол во осмина финалето на лига купот против [[ФК Евертон|Евертон]]. 6 априла постигнал прв гол против Пари Сен Жермен, во ремито од 2:2 на Паркот на принцевите, во рамките на четвртфиналето на [[Лигата на шампионите]]. 12 април, Де Бројне го постигнал победоносниот гол против Пари Сен Жермен, за пласман на Манчестер сити во полуфиналето на лигата на шампионите за првпат во историјата. Наредниот гол го постигнал 8 мај во ремито од 2:2 против [[ФК Арсенал|Арсенал]]. == Репрезентативна кариера == [[Податотека:Kevin De Bruyne vs USA.jpg|мини|Де Бројне во дресот на својата репрезентација]] Де Бројне настапувал за репрезентацијата на Белгија до 18, 19 и 21 година, а за сениорски тим дебитирал на 11 август 2010 во пријателскиот натпревар против Финска. Белгија била поразена 1:0. Де Бројне бил стандарден во квалификациите за светското првенство 2014, постигнал четири гола. Белгија се пласирала на првото големо натпреварување во последните 12 години. Во 2016 година, настапил на [[Европско првенство во фудбал 2016|европско првенство]]. == Трофеи == === Генк === * [[Прва лига на Белгија во фудбал|Првенство на Белгија]] '''(1)''' : 2010-2011. * [[Куп на Белгија во фудбал|Куп на Белгија]] '''(1)''' : 2008-2009. * [[Суперкуп на Белгија во фудбал|Суперкуп на Белгија]] '''(1)''' : 2011. === Волфсбург === * [[Куп на Германија во фудбал|Куп на Германија]] '''(1)''' : 2014-2015. * [[Суперкуп на Германија во фудбал|Суперкуп на Германија]] '''(1)''' : 2015. === Манчестер сити === * [[Премиер лига на Англија|Премиер лига]] '''(1)''' : 2017-2018 * [[Фудбалски Лига куп на Англија|Лига куп на Англија]] '''(1)''' : 2015-2016. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски== {{Ризница-врска|Kevin De Bruyne}} * [http://m.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=358120/index.html Профил на мрежно место на Фифа]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.espnfc.com/player/134947 Профил на мрежно место на ЕСПН] * [http://www.mancity.com/news/first-team Де Бројне потпишал за Манчестер сити] {{Navboxes |bg= #d4071a |fg= #ffce4a |bordercolor= black |title= Состави на Белгија |list1= {{Состав на Белгија на СП фудбал 2014}} {{Состав на Белгија на ЕП фудбал 2016}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2018}} }} {{DEFAULTSORT:Де Бројне, Кели}} [[Категорија:Родени 1991]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Челзи]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Манчестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Волфсбург]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Вердер Бремен]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Генк]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1991 година]] 7u2n5gzgsn8geachuqdcfqhav2wgu0i 1 1190701 5196061 4636291 2024-04-25T21:13:37Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Разговор:Кевин де Бројне]] на [[Разговор:Кевин Де Бројне]] презапишувајќи врз пренасочување wikitext text/x-wiki {{СЗР}} {{Вики Клуб}} fmfd2stxmmu6bqaumz8yml8bh5zjn49 2 1192351 5195924 5195798 2024-04-25T14:27:39Z 79.125.232.255 wikitext text/x-wiki NIKITA NIKITA NIK ocat4goaumucfx9sesq1yjdx85gl83c 0 1225726 5195953 4824536 2024-04-25T16:05:28Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> ==Издание од 2001 година== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државното издателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] hgz4h94bykydvuniwejnter8kz18ro9 5195960 5195953 2024-04-25T16:19:25Z ГП 23995 /* Издание од 2001 година */ дополнување wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> ==Изданија на современ македонкси јазик== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на современ [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година. Притоа, приказната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државното издателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] pwem2bk2spxuufkpv91ilrh1cfh1ip0 5195961 5195960 2024-04-25T16:19:43Z ГП 23995 ситна поправка wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> ==Изданија на современ македонски јазик== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на современ [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година. Притоа, приказната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државно издателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] a00dq3lxv2wco6gjho7x6vfqm1nq4c2 5195962 5195961 2024-04-25T16:20:10Z ГП 23995 wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> ==Изданија на современ македонски јазик== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на современ [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година. Притоа, приказната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] cv22jh489nc6n82abjso4b1z1a36ewn 5195969 5195962 2024-04-25T16:32:12Z ГП 23995 /* Изданија на современ македонски јазик */ ситна поправка wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> ==Изданија на современ македонски јазик== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на современ [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година. Притоа, приказната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] cymvh7db7fhytujok6ry664qw2gwdzh 5195973 5195969 2024-04-25T16:40:58Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот“''' — македонска народна приказна собрана од [[Марко Цепенков]]. ==Содржина== Дејството на приказната се одвива во прилепското село [[Мало Коњари]] во кое живеел селанецот Божин кој имал син Силјан. Силјан бил разгален, мрзелив и непослушен, а татко му постојано го советувал и го молел да се подобри, зашто во спротивно ќе го фати клетва како што им се случило на пилињата Сиве и Чуле. Меѓутоа, Силјан избегал од дома и сретнал еден духовник со кого просел по селата. Потоа, тој заминал на аџилак, но претрпел бродолом. Како единствен преживеан од бродот, Силјан се нашол во некоја непозната земја населена со луѓе-штркови. Од нивниот поглавар Аџи Кљак, Силјан дознал дека тамошните луѓе се претворале во штркови кои потоа оделе во Мало Коњари. Притоа, Аџи Кљак му раскажал на Силјан дека жителите на таа земја биле проколнати, зашто во минатото го отепале еден добар старец. На гробот од старецот се појавиле два извора: водата од едниот [[извор]] ги претворала луѓето во штркови, а [[вода]]та од другиот извор ги претворала штрковите во луѓе. Тамошните луѓе морале да се претворат во штркови, одлетувале во Мало Коњари за да добијат пород и дури потоа се враќале назад. Цело лето Силјан работел на имотот на Аџи Кљак, а есента се претворил во штрк и одлетал дома при што си носел вода за да се претвори во човек. Меѓутоа, водата му се истурила и тој бил осуден да живее на покривот од домашната куќа, но во облик на штрк. Така, тој копнеел неговите да го препознаат, но наместо тоа, син му Велко го удрил со стап по главата, а татко му му ја скршил ногата. Воден од копнежот по своите најблиски, еден ден, Силјан го украл клопчето на сопругата Неда и го оставил во [[гнездо]]то. Потоа, тој повторно се вратил во земјата на штрковите, каде се покажал како вреден човек, а следната година се вратил во Мало Коњари, се измил со чудотворната вода и така пак станал човек. Кога им ги раскажал на домашните своите доживувања, тие не му верувале, но тој ги убедил така што им го покажал клопчето што ѝ го украл на Неда.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Осврт кон делото== „Силјан Штркот“ е најпознатата и најдолгата македонска народна приказна и се смета за врв на народната проза. Според тематиката, делото претставува волшебна народна приказна (сказна), зашто во неа е опишана преобразбата на [[човек]]от (Силјан) во [[штрк]] и неговата повторна преобразба во човек. Во неа, јасно е видлива писателската дарба на Цепенков и многумина критичари сметаат дека „Силјан Штркот“ не е народна творба, туку претставува подолг авторски расказ, а некои го сметаат за првиот краток [[роман]] во [[Македонска книжевност|македонската книжевност]].<ref>Венко Андоновски, „Проколнатиот човек - штркот“, во: Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001, стр. 57.</ref> Во „Силјан Штркот“ на интересен и вешт начин се испреплетува реалистичното со фантастичното, а таа е колку забавна толку и поучна. Според духот и традицијата, таа се надоврзува на средновековната верско-морална литература, а основната идеја е дека децата мора да ги почитуваат непишаните закони на строгиот патријархален [[Морал|морал]] чие кршење води до страшни казни. Во неа Цепенков ни дава класичен, совршен народен јазик и стил, со тоа што таа се одликува и со посложена композиција и со психолошка анализа.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 3.</ref> ==Изданија на современ македонски јазик== „Силјан Штркот“ има доживеано голем број изданија на современ [[македонски јазик]]. * Во 1945 година, приказната била објавена од Државното издателство на Македонија во книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 5-23.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година. Притоа, приказната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 2001 година, приказната била објавена од издавачката куќа „[[Култура (издавачка куќа)|Култура]]“ во рамките на [[библиотека]]та „Срна“. Книгата има 63 страници и ја содржи оригиналната верзија на приказната, како и верзијата на современ [[македонски литературен јазик]] (во редакција на Јасминка Јанева). Исто така, книгата содржи и поговор со наслов „Проколнатиот човек - Штркот“, напишан од [[Венко Андоновски]]. Нацртот на корицата го направил Александар Сотировски, коректурата била дело на Габриела Стојковска, а за компјутерската подготовка бил задолжен Александар Наумоски. [[Книга]]та била испечатена во [[печатница]]та „[[Графички центар]]“ во [[Скопје]], а таа е каталогизирана во [[НУБ „Св. Климент Охридски“]], Скопје и ја носи ознаката ISBN 9989-32-228-7.<ref>Марко Цепенков, ''Силјан штркот''. Скопје: Култура, 2001.</ref> ==Силјан Штркот како мотив во уметноста== * „Силјан“ — кус расказ на македонскиот писател [[Ѓоко Здравески]] од 2019 година.<ref>Ѓоко Здравески, ''Отсечки стварност''. Скопје: Бегемот, 2019, стр. 80-81.</ref> == Надворешни врски == * [http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English "Силјан Штркот"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20201227031527/http://www.childrenslibrary.org/icdl/BookReader?bookid=siljans_00470009&twoPage=false&route=text&size=0&fullscreen=false&pnum1=1&lang=Macedonian&ilang=English |date=2020-12-27 }}, “НИК ЛИСТ – Македонија“, Скопје, 2001 година == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски народни приказни]] [[Категорија:Дела на Марко Цепенков]] [[Категорија:Изданија на Култура]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Мало Коњари]] pbw9bbr85b34dx4hhcjo259gdl7dbot 2 1237650 5195959 5194873 2024-04-25T16:19:14Z Abnormalcy333 82580 wikitext text/x-wiki ;Статии кои ги имам создадено *[[Дупер]] *[[Иселување на Турците од Македонија]] *[[Етничко чистење во Босанската војна]] *[[1000 години Сведок на Светлината]] *[[Самовилското коњче]] *[[Ми заплакало селото Ваташа]] *[[Скопје прајд]] *[[Географска распространетост на македонскиот јазик]] *[[Турнеја „Minut Srca Mog“]] *[[Влијание на српскиот јазик на македонскиот јазик]] ;Gv *''[[Гостивар Прес]]'' ;To-do *[[Ime mi spominje]] *[[Bol]] *[[Briga me]] *[[Sudnji dan]] (по [[Kasno je]]) *[[Bol]] (не е од албум) *[[Prorok]] (по [[Dani su bez broja]]) *[[Da li znaš da te ne volim]] *[[Kad bi bio blizu]] *[[Slatko, ljuto, kiselo]] *[[Lepoglava]] *[[Oprosti mala]] *[[Sve se meni čini]] *[[Roba s greškom]] *[[Vršnjaci moji (Zlatokosa)]] *[[Ne zovi me Marija]] *[[Gori more]] *[[Gospe moja]] *[[Nemam]] *[[Samo simpatija]] *[[Djevica]] *[[Ožiljak]] *[[Svega ima, al' bi još]] *[[Rodit' ću ti 'ćer i sina]] *[[Ima nade]] *[[Bižuterija]] *[[Ona ili ja]] *[[Karantena]] *[[Dalmatinka]] *[[Razmažena]] *[[Grizem]] *[[Sad il' nikad]] *[[Zanemari]] *[[Solo igračica]] *[[Dobitna kombinacija]] *[[Nirvana (песна)]] *[[Obožavam]] *[[Cirkus]] *[[Prsti zapleteni]] *[[Okus mentola]] *[[Život je čudo]] *[[Odo' ja]] *[[Tsunami]] *[[Kraljica]] *[[Otrov]] *[[Udajem se]] *[[Nasljednik]] *[[Pismo-glava]] *[[Moderna žena (песна)]] *[[Žileti]] *[[Ne pijem, ne pušim]] *[[Najbolji dan]] *[[Uzmem koliko mi daš]] *[[Ostani]] *[[Moje proljeće]] *[[Sveto pismo]] *[[Ti i ja]] *''[[Oprosti mala]]'' *''[[Bižuterija]]'' *''[[Moderna žena]]'' *''[[Minut srca mog]]'' *[[Ања Мугерли]] *[[Пчелно семејство]] *[[Демос Шакаријан]] *[[Најсреќните луѓе на земјата]] 5w8xo3wp1r7sep8v8vq81c0g13fagqd 0 1240287 5196139 5092969 2024-04-26T09:04:26Z 194.44.97.3 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Sant_Vasily_cathedral_in_Moscow.JPG|алт=Храм Василия Блаженного|мини| [[Црква Свети Василиј (Москва)|Катедрала Свети Василиј]] во [[Москва]]]] '''[[Туризам|Туризмот]] во [[Русија]]''' — динамички развојна{{Sfn|История российского туризма|2009}} гранка на [[Економија на Русија|економијата]] во [[Русија]], во која се вработени повеќе од 500 илјади луѓе {{Sfn|Атлас инвестиционных проектов в РФ|2017}} . Според [[Светска туристичка организација|Светската организација за туризам]], Русија зазема едно од водечките места во светот во областа на меѓународниот туризам: во 2017 година, Русија примила 24 390 000 меѓународни гости {{Sfn|UNWTO Tourism Highlights|2018}} <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.e-unwto.org/doi/abs/10.5555/unwtotfb0643010020132017201809|title=Russian Federation|last=|date=2018-09-18|work=http://unwto.org|publisher=[[Всемирная туристская организация|ЮНВТО]]|language=en|accessdate=2018-10-13}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} — С. 60.</ref> (9-то место во [[Европа]]). Според [[Федерална служба за статистика на Русија|Федералната служба за статистика на државата]], ова е бројка на патувања на граѓани од странски држави со цел туризам на територијата на Руската Федерација <ref name="Выборочная статистическая информация">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/statistika/statisticheskie-pokazateli-vzaimnykh-poezdok-grazhdan-rossiyskoy-federatsii-i-grazhdan-inostrannykh-gosudarstv/vyborochnaya-statisticheskaya-informatsiya-rasschitannaya-v-sootvetstvii-s-ofitsialnoy-statisticheskoy-metodologiey-otsenki-chisla-vezdnykh-i-vyezdnykh-turistskikh-poezdok/|title=Выборочная статистическая информация, рассчитанная в соответствии с Официальной статистической методологией оценки числа въездных и выездных туристских поездок|last=|date=2016|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713202407/https://www.russiatourism.ru/contents/statistika/statisticheskie-pokazateli-vzaimnykh-poezdok-grazhdan-rossiyskoy-federatsii-i-grazhdan-inostrannykh-gosudarstv/vyborochnaya-statisticheskaya-informatsiya-rasschitannaya-v-sootvetstvii-s-ofitsialnoy-statisticheskoy-metodologiey-otsenki-chisla-vezdnykh-i-vyezdnykh-turistskikh-poezdok/|archive-date=2018-07-13|accessdate=2018-07-13|url-status=dead}}</ref> . Во 2017 година приходот на Русија од меѓународниот туризам изнесувал 8,945 милијарди американски долари {{Sfn|UNWTO Tourism Highlights|2018}} или 3,4% од [[Бруто-домашен производ|БДП на]] земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forumspb.com/news/oficial/35669/?sphrase_id=19594|title=Пункт назначения — Россия: рост популярности внутреннего и въездного туризма|last=|date=2017-06-01|work=https://www.forumspb.com|publisher=[[Петербургский международный экономический форум|ПМЭФ]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-13}}</ref>. Светската туристичка организација (СТО) забележила активно закрепнување на побарувачката за туристички патувања во Русија (+ 27% во 2017 година во однос на претходниот период)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://media.unwto.org/press-release/2017-12-14/southern-and-mediterranean-europe-north-africa-and-middle-east-drive-touris|title=Southern and Mediterranean Europe, North Africa and the Middle East drive tourism growth through October 2017|last=|date=2017-12-14|work=http://unwto.org|publisher=[[Всемирная туристская организация|ЮНВТО]]|language=en|accessdate=2018-07-13|archive-date=2018-07-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713231956/http://media.unwto.org/press-release/2017-12-14/southern-and-mediterranean-europe-north-africa-and-middle-east-drive-touris|url-status=dead}}</ref>. Туристичката индустрија во Русија е регулирана со голем број закони. Сојузен закон бр. 132-ФЗ „''За основите на туризмот''“ ги утврдува концептите, принципите на регулирање и развојните приоритети на индустријата<ref name="ФЗ 132-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=https://rg.ru/1996/12/03/osnovy-turizma-dok.html|title=Федеральный закон от 24 ноября 1996 г. № 132-ФЗ|last=|date=|work=https://rg.ru|publisher=[[Российская газета]]|accessdate=2017-11-24}}</ref>. Богатото културно-историско наследство и природната разновидност на Русија го одредуваат, според [[Светска туристичка организација|Светската туристичка организација]], високиот потенцијален раст на туристичката индустрија во земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ratanews.ru/news/news_20092012_2.stm|title=Форум MITCO обсуждает проблемы индустрии гостеприимства|last=Светлана Ставцева|date=2012|work=http://ratanews.ru|publisher=RATA-News|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-13}}</ref> . Постојат [[Список на светско наследство во Русија|29 објекти на светско наследство на УНЕСКО]] во емјата. 26 одморалишта и здравствени области на Руската Федерација - со федерално значење<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/17226/?page=2|title=О федеральной целевой программе «Развитие курортов федерального значения»|last=|date=|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-06-14}}</ref> . Единствениот државен регистар на места за културно наследство (Споменици на историјата и културата) на народите на Руската Федерација содржи 143.705 идентификувани атракции, од кои 148се особено вредни предмети се регистрирани на територијата на државата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://opendata.mkrf.ru/opendata/7705851331-egrkn/#{%22version%22:%225b22ff360a0f7ac039cc26ea%22,%22tab%22:%22build_table%22}|title=Сведения из Единого государственного реестра объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) народов Российской Федерации|last=|date=|work=http://opendata.mkrf.ru/|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>. Просторниот и територијалниот обем, мултинационалноста (повеќе од 100 народи живеат на територијата на Руската Федерација) и историските специфики на Русија, обединуваат разни етнокултурни региони со руски подетнички групи (дел од [[Козаци]]те, Поморите, сибирските стари тајмери, [[Полехи]] итн.) ) и култури на турски, фино-угорски, абхазиски, дагестански и многу други народи. Во Русија, услужниот сектор и туристичката инфраструктура поминале во период на обновување, во согласност со сојузната целна програма „''Развој на домашен и влезен туризам во Руската Федерација'' (2011-2018)“ <ref name="Постановление 644"/> одобрена од владата. Во живописните и барани региони на Русија се создале и се создаваат туристички специјални економски зони, кои нудат поволни услови за организирање на туристичкиот бизнис. Заклучно со 1 јуни 2017 година, 45 туристичко-рекреативни и авантуристички јата се во фаза на изградба во 35 составни субјекти на Руската Федерација, (ова се повеќе од 688 објекти на туристичка инфраструктура, од кои 223 се нарачани; 202 предмети за поддршка на инфраструктурата {{Sfn|Атлас инвестиционных проектов в РФ|2017}}. Според годишниот извештај на [[Светски економски форум|Светскиот економски форум]] ''Извештај за конкурентност на патувања и туризам'', во 2017 година, индексот на конкурентност на Русија во областа на патувањето и туризмот изнесувал 4,2 бода од 7 можни или 43-та од 136 економии (45-та во 2015 година). Според индикаторите за инфраструктура за туризам ({{lang-en|Tourist service infrastructure}} или <span style="font-style:italic;" lang="en">Инфраструктура за туристички услуги</span> ) земјата го зазема 55-то место (4,5 бода од 7) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/country-profiles/#economy=RUS|title=The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref> . На генералниот ранг „ Индекс на глобална конкурентност 2017-2018“, Русија го зазела 38-то место (53-то место во 2015 година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.weforum.org/reports/the-global-competitiveness-report-2017-2018|title=The Global Competitiveness Report 2017—2018|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref>. [[Податотека:Domestic_tourism_in_Russia.jpg|мини|500x500пкс| Пет водачи - региони на Русија во домашниот туризам (2012)]] == Класификација == [[Податотека:Ural_Metallurgical_Civilisation_Map.svg|мини|Уралска рударска цивилизација (XVIII век - првата половина на XIX век) {{Sfn|История и экология|2008}} како предмет на индустрискиот туризам во Русија]] До крајот на [[19 век]], во [[Русија]] се формирале следниве видови на патувања {{Sfn|История российского туризма|2009}}: *по цели и задачи: ** проучување на природните науки ([[географија]], [[геологија]], [[ботаника]], итн.) ** технички и производни екскурзии ** студиски патувања (за културни и историски знаменитости) * според видот на движењето: ** одење преку прошетка ** користење сообраќај (железница) Присуството на најразлични туристички и рекреативни ресурси на земјата овозможиле развој на скоро сите видови на туризам, вклучително и<ref name="Постановление 644"/><ref name="Стратегия 2020"/>: * рекреативен (на плажа) * културен и образовен * бизнис-туризам * подобрување на здравјето * животната средина * индустриски * етно-културен * рурален * гастрономски * морски и речен (преку крстарење) * религиозен или поклонички Официјалната специјализација на видовите туризам во Русија во [[Федерални окрузи во Русија|сојузните области]], како и на териториите според административната поделба на земјата, се рефлектира во федералната целна програмата „''Развој на домашен и влезен туризам'' (2011-2018)“, придружео со голем број на документи<ref name="Постановление 118">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/110359/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 31 јануари 2017 г. № 118|last=|date=2017-01-31|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-15}}</ref>. На пример, модерната економска структура на [[Уралски федерален округ|Федералниот округ Урал]] има изразена ориентација за индустриски туризам. Ова овозможува во областа да се развие ваков вид на културни и образовни програми за туризам како индустрискиот<ref name="Стратегия 2020"/>. ==Историја== [[Податотека:Пути_первобытного_искусства_1995.jpg|мини|150x150пкс| Пат на [[Старо камено време|палеолитскиот]] културен простор во источната полутопка ]] Патувањето им е познато на луѓето уште од [[античко време]]. Во [[Старо камено време|античкото камено доба]] човекот поминувал низ териториите во текот на целата година преку „''градење на човечки патеки''“, а низ водата, веројатно преку добро поврзаните суви трупци (сплавови) или преку студениот мраз во текот на ладните периоди. Ова го потврдува унифицираниот палеолитски културен простор. Патиштата што се најдолги во [[Источна полутопка|источната полутопка]] на планетата на суво земјиште биле од трајно значење за комуникација не само помеѓу различни рабови на истиот [[континент]], туку и за интерконтинентална комуникација. Обликот на ваквите патеки е одреден од геолошките, географските, зоолошките и ботаничките услови на Земјата. Безбедносните документи за патувања или „''патни сертификати''“, претставувале потврди за плаќање поради пристигнување или поминување преку пристаниште, проверка на платените даночни такси и други писмени дозволи. Пасошот се стекнал со слава во [[средниот век]] како документ. Во ерата на [[Големите географски откритија]] од XV - XVII век, такви странски патници како [[Сигизмунд фон Херберштајн|С. фон Херберштаин]], [[Адам Олеариј|А. Олеари]], [[Августин Мејерберг|А. Мејерберг]] направиле детални описи и дале статистички материјал за Московското Кнежевство {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}. Во овој период, патниците од Русија биле нарекувани истражувачи или откривачи на нови земји {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}. Истражувачите гледаат шест главни периоди во развојот на рускиот туризам {{Sfn|История российского туризма|2009}}: * ''Образовен'' (XVIII век. - почеток на 90-тите години на XIX век).) * ''Претприемнички'' (поврзано со развојот на [[Капитализам|капитализмот]] во Русија од втората половина на XIX век).) * ''Организативно-централизиран'' (од 1920-тите до 1960-тите) или советски туризам (во светот - почеток на ерата на масовниот туризам {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}) * ''Административен и регулаторен'' (1962-1991). ) * ''Преоден'' (90-тите години на XX век) * ''Модерен'', претприемачки === Организационо-централизиран период === Развојот на ''организационо-централизираниот'' туризам во [[СССР]] се одликува со следниве под-периоди {{Sfn|История российского туризма|2009}} : * '''1918-1935 година''' **создавање социо-економски услови; ** појава и организациско формирање на екскурзија и туристичко движење; ** појава на масовен аматерски туризам. Фази: :** 1918-1928 години (формирање и развој на туризам и екскурзиски бизнис) :** 1929-1935 година (обединување и проширување на туристички и екскурзивни организации во СССР) * 1936-1968 година ** трансфер на туристичката и екскурзиската индустрија во спроведувањето на синдикатите; ** создавање туристичка индустрија. Фази: :* 1936-1941 година (развој на туристички и екскурзиски бизнис во предвоениот период) :* 1945-1961 години (обнова на туристички и екскурзиски бизнис во повоениот период) :* 1962-1968 година (реорганизација на индустријата) За развојот на туризмот, во [[1933]] година, ''Државното акционерско друштво за странски туризам во СССР, Интуристист,'' се споило со ''Сојузното аАкционерско друштво „Хотел“'' од [[Холандија]] и добило на располагање ланец од хотели, ресторани и моторни возила <ref>Специальное постановление от 1 ноября 1933 года, Протокол № 58 Заседания [[Центральный Исполнительный Комитет СССР|Президиума ЦИК СССР]]</ref>. Во структурата на [[НКВД]], објавена по нарачка од 29 септември 1938 година, „''Интуристист''“ веќе не била наведена<ref>[http://aleph.rsl.ru/F/9IT7AL1JNAB7INNQELKCN7F92SQCSNV6MK278857Q9K1QY1BLP-00746?func=full-set-set&set_number=015227&set_entry=000003&format=999 «Интурист» — 80 лет вокруг света, 1929—2009.] (специальный выпуск журнала «Интурист» июнь-июль № 7) — Москва :ОАО ВАО «Интурист», 2009. — С.31</ref> . Бројот на странски туристи во предвоениот СССР бил мал. За 1929-1941 година, околу 120 илјади странски туристи го посетиле СССР<ref>Советская культурная дипломатия в условиях Холодной войны. 1945—1989: коллективная монография. — М.: Политическая энциклопедия, 2018. — С. 129—130.</ref>. Бројот на странски туристи во текот на годините во овој период значително се намалил. Значи, во [[1936]] година 20,4 илјади луѓе го посетиле СССР преку линијата ''Интурист''<ref>Советская культурная дипломатия в условиях Холодной войны. 1945—1989: коллективная монография. — М.: Политическая энциклопедия, 2018. — С. 292.</ref>. === Административен период === ''Административниот и нормативниот'' период (1969-1991) се одликува со {{Sfn|История российского туризма|2009}} : *интензивен развој на туризмот и екскурзискиот бизнис; *создавање на најголема монополизирана индустрија што му служела на населението и странските гости на СССР. За време на периодот на интензивен развој на туризмот во СССР, советското население имало можност да патува во странство под контрола односно дозвола на Централниот совет за туризам, [[Државен комитет за туризам на СССР|Државниот комитет за туризам на СССР]], бирото „''Спутник''“, преку препорака на окружните комитети и градските комитети. Пред претпријатијата имало редица луѓе за патување во странство {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}. Во периодот 1988-1991 година, 60-70% од советските граѓани кои патувале во странство ги посетиле социјалистичките земји (околу 24 милиони луѓе, без [[Народна Република Кина|Кина]]) и [[Финска]] {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}} . == Тековна состојба == [[Податотека:Statistic_of_The_Rosstat_and_The_Russiatourism.jpg|мини| Домашен и влезен туризам во Русија за 2014/2015 година - компаративни статистички информации <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/rol-turizma-v-rossiyskoy-ekonomike/|title=Роль туризма в российской экономике|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-06-10|archive-date=2018-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180610150444/https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/rol-turizma-v-rossiyskoy-ekonomike/|url-status=dead}}</ref> ]] По [[1993]] година, според мислењето на С.П. Шпилко, било можно да се создадат управни тела специфични за индустријата во составните субјекти на [[Руската Федерација]], да се воведат лиценци, хотелски и професионални стандарди (одобрени во [[1995]] година), да се направат ослободувања од [[ДДВ]] за дозволите, да се заштити индустријата доколку се воведе овој данок, да се формира систем за обука и мрежа на туристички изложби{{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}. Во руските региони, туризмот станува приоритетна насока за развој: се создаваат меѓурегионални хотелски и туристички здруженија, се формираат униформни програми за стимулирање на инвестициска активност, се одобруваат алгоритми за координација на принципите на интеракција помеѓу туристичките компании, сместувачки капацитети за туристи, превозници и други сектори на туристичката индустрија {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}} . За да се реализира туристичкиот потенцијал на Русија, работата на федералните и регионалните туристички администрации <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/content/5/section/64/detail/3644/|title=Органы исполнительной власти в сфере туризма субъектов РФ|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715151942/https://www.russiatourism.ru/content/5/section/64/detail/3644/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref> се засноваат на договори {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}: * за соработка и делегирање на регионалните права за регулирање на туристичките активности; * за поделбата на моќта во областа на туризмот. Во [[2000]] година, првиот туристички информативен центар во земјата (ТИЦ) бил отворен во [[Санкт Петербург]], потоа во [[Република Карелија]] и [[Велики Новгород]] {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Денес, ваквите центри се создадени скоро во сите составни субјекти на Руската Федерација <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/turism_v_rossii/tour_centres/perechen-i-kontaktnaya-informatsiya-turistsko-informatsionnykh-tsentrov/|title=Перечень и контактная информация туристско-информационных центров|last=|date=2018-06-01|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716165721/https://www.russiatourism.ru/contents/turism_v_rossii/tour_centres/perechen-i-kontaktnaya-informatsiya-turistsko-informatsionnykh-tsentrov/|archive-date=2018-07-16|accessdate=2018-07-16|url-status=dead}}</ref> и се составен дел на системот за управување и местата за раст на туризмот во регионите. ТИЦ ги информира гостите и жителите за висококвалитетни понуди како музеи, хотели, разгледување и прошетка и другите комплексни туристички услуги; ТИЦ спроведува истражување,дистрибуира производи за печатење; учествува на изложби и конференции; во некои случаи обезбедува водичи и преведувачи на водичи кои се акредитирани; комуницира со канцелариите за информации, обезбедува широк спектар на тематски услуги на надомест и бесплатна основа {{Sfn|История российского туризма|2009}} . За да се стимулира туризмот, се спроведуваат голем број законодавни иницијативи и политика на правно регулирање, на пример, олеснување на визниот режим (воведување на електронски визи) и обезбедување на безбедност при патувањето {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Тест работењето на електронскиот систем за визи започнало на 1 август 2017 година во [[Владивосток]]. На 8 август 2017 година било основано специјализирано мрежно место на руското Министерство за надворешни работи за издавање вакви визи <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/press-sluzhba/vystupleniya-doklady-i-intervyu/v-rosturizme-nadeyutsya-chto-elektronnye-vizy-posle-dfo-rasprostranyatsya-na-drugie-regiony/?sphrase_id=420581|title=Электронные визы после ДФО распространятся на другие регионы|last=|date=2017-09-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715110405/https://www.russiatourism.ru/contents/press-sluzhba/vystupleniya-doklady-i-intervyu/v-rosturizme-nadeyutsya-chto-elektronnye-vizy-posle-dfo-rasprostranyatsya-na-drugie-regiony/?sphrase_id=420581|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> . Од 2018 година, странските гости можат да дојдат со електронска виза до територијата на Приморски крај, Камчатка и Сахалин <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tass.ru/pmef-2018/articles/5234623|title=Глава Ростуризма ожидает распространения электронных виз по всей стране|last=|date=2018-05-25|work=http://tass.ru/|publisher=[[ТАСС]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715110839/http://tass.ru/pmef-2018/articles/5234623|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kremlin.ru/acts/news/58068|title=Подписан закон о расширении действия электронных виз на Дальнем Востоке|last=|date=2018-07-19|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-19}}</ref> . Исто така, постои практика за групен безвизен престој во Русија за кинеските туристи <ref name="Развитие круизного туризма">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/10946/|title=Развитие круизного туризма в зоне особого внимания|last=|date=2016-08-16|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715210623/https://www.russiatourism.ru/news/10946/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref>. Носителот на пасош добива и право на повеќекратно безвизен влез во Руската Федерација до крајот на 2018 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rsport.ria.ru/official/20180716/1139423351.html|title=Ростуризм: безвизовый въезд в РФ владельцев FANID увеличит число иностранных туристов|last=Илья Питалев|date=2018-07-16|work=https://rsport.ria.ru|publisher=[[РИА Новости|РИА]] Р-Спорт|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-19}}</ref> . Развојот на туризмот во Русија се одликува со следниве фактори {{Sfn|История российского туризма|2009}} : * присуство на постојана побарувачка, понуда на туристички производи, нивна дистрибуција (на пример, раст на поединечен туризам и продолжување на масовниот интерес за разгледување) * зголемената улога на сегментацијата на пазарот, * зајакнување на координацијата и монополизацијата во туризмот (вертикална и хоризонтална интеграција, глобализација), * јакнење на улогата на [[Масовни медиуми|медиумите]] во туризмот, * развој на стручна структура и образование, унапредување на трудовата организација, * Зајакнување на позицијата на приватниот туристички бизнис. Државната поддршка за индустријата е изразена во имплементација на повеќе од 40 федерални и други државни програми {{Sfn|История российского туризма|2009}}, меѓу нив: * „Зачувување и развој на архитектурата на историските градови (2002–2010)“ <ref name="Постановление 815">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/40505/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 26 ноември 2001 г. № 815|last=|date=2001-11-26|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref> * „Култура на рускиот север“, „Културно наследство на југот на Русија…“ (подпрограми (сложени проекти) во рамките на федералната целна програма „Култура на Русија за 2006–2010“) <ref name="Постановление 740">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/54724/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 8 декември 2005 г. № 740|last=|date=2005-12-08|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>, како и програмата „Култура на рускиот северен дел (2013-2020)“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dvinaland.ru/-cgt6eww3|title=Государственная программа-Культура Русского Севера (2013—2020)|last=|date=2017-12-05|work=https://dvinaland.ru|publisher=Правительство Архангельской области|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715151958/https://dvinaland.ru/-cgt6eww3|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> ) * „Култура на Русија (2012-2018)“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://old.kulturnoe-nasledie.ru/programma/pasport-programmy/|title=Федеральная целевая программа «Культура России (2012–2018 годы)»|last=|date=2012-03-03|work=http://old.kulturnoe-nasledie.ru/|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715125405/http://old.kulturnoe-nasledie.ru/programma/pasport-programmy/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> * „Развој на културата и туризмот“ за 2013-2020 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/programmy-i-proekty/gosudarstvennaya-programma-rossiyskoy-federatsii-razvitie-kultury-i-turizma-na-2013-2020-gody/|title=Государственная программа Российской Федерации «Развитие культуры и туризма» на 2013—2020 годы|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181312/https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/programmy-i-proekty/gosudarstvennaya-programma-rossiyskoy-federatsii-razvitie-kultury-i-turizma-na-2013-2020-gody/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref> * „Развој на домашен и влезен туризам (2011-2018)“ <ref name="Постановление 644">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/78553/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 2 август 2011 г. № 644|last=|date=2011-08-02|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-11-24}}</ref> * „Југот на Русија“ (ветувачко туристичко одредиште <ref name="Постановление 118"/> и федерална целна програма за 2014-2020 година <ref name="Постановление 1297">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/90078/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 26 декември 2013 г. бр. 1297|last=|date=2013-12-26|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref> ) Од 2002 година, во Русија се спроведува Концептот за развој на туризмот за периодот до 2005 година <ref name="Распоряжение 954-р">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/42548/|title=Концепция развития туризма в Российской Федерации на период до 2005 года|last=|date=2002-07-11|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref>. По наредба на Федералната агенција за туризам од 6 мај 2008 година, број 51, била одобрена „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за период до 2015 година''“ и акционен план за негово спроведување {{Sfn|Туризм в Санкт Петербурге|2013}}. Од 2014 година, земјата спроведува програми во согласност со „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за периодот до 2020 година''“ <ref name="Стратегия 2020"/> . Во февруари 2019 година бил формиран оддел за туризам во структурата на Министерството за економски развој. Меѓу клучните задачи на одделот се утврдување на насоките за стратегиски развој на националната туристичка индустрија, развој на пристапи за формирање на сеопфатен национален туристички производ и негово промовирање на домашниот и странскиот пазар, развој на туризмот и сродната инфраструктура на ново ниво <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tourism.interfax.ru/ru/news/articles/56965/|title=Департамент туризма создан в структуре Минэкономразвития|publisher=tourism.interfax.ru|accessdate=2019-02-27}}</ref>. Од федералниот буџет биле издвоени околу 21 милијарди рубли за развој на туризмот во рамките на државната програма „''Култура и туризам 2019-2021''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ria.ru/20190310/1551668443.html|title=На развитие туризма будет выделено порядка 21 млрд рублей из бюджета|date=20190310T1152+0300Z|publisher=РИА Новости|accessdate=2019-03-18}}</ref> == Статистички информации == [[Податотека:Tourism_from_Russia.jpg|мини|Туристичка крива 2008—2014 година]] Во [[2017]] година, домашниот туризам се зголемил за 2% во однос на [[2016]] година и изнесувал 55 милиони патувања. Меѓу 10-те водечки региони: [[Московска област]], [[Москва]], [[Приморски крај]], [[Санкт Петербург]], [[Република Татарстан]], [[Краснодарски Крај]] и [[Алтајски крај]], [[Калининград]], [[Волгоград]], [[Калушка област]]<ref name="Туризм и отдых">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/info/32033/|title=Туризм и отдых: некоторые факты и показатели 2017 года|last=|date=2018-04-12|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-16}}</ref> . Во [[2018]] година, според вицепремиерот [[Олга Голодец]] на рускиот инвестициски форум во [[Сочи]], 60 милиони луѓе ја посетиле односно влегле во Русија, што е за 15% повеќе во однос на [[2017]] година. ''„По отворањето на Кримскиот мост, туристичкиот проток кон Крим се зголеми за 29%''“, изјавила Голодец. „''За првпат видовме дека полуостровот стана петти регион на Русија по бројот на зимски посети, што никогаш не се случило''“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://russian.rt.com/russia/news/602944-turizm-forum-sochi|title=На форуме в Сочи обсудили проблемы туристической отрасли|publisher=RT на русском|accessdate=2019-02-17}}</ref> . Во [[2017]] година, бројот на потрошувачи на спа-услуги во Русија се намалил за 9,5% на 5,59 милиони луѓе. Покрај тоа, заради намалувањето на реалните приходи на населението во 2014-2015 година и растот на цената на странските патувања, се забележува зголемување на интересот на потрошувачите за услугите на руските санаториуми на териториите на [[Република Крим|Крим]], [[Краснодарски Крај|Краснодар]], [[Ставрополски Крај|Ставропол]] и [[Алтајски Крај|Алтај]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://marketing.rbc.ru/articles/10184/|title=В 2017 г численность потребителей санаторно-курортных услуг в России снизилась на 9,5% до 5,59 млн чел.|last=BusinesStat|date=2018-02-26|work=https://marketing.rbc.ru/|publisher=[[РБК]]|accessdate=2018-07-15}}</ref> . И покрај малото намалување на вкупниот влезен туристички тек, туристичкиот проток од [[Кина]] се зголемил за 15% и изнесувал 1289 илјади патувања, од [[Јужна Кореја]] - за 18% (161 илјади патувања), од [[Иран]] - за 63% (67 илјади патувања), од [[Индија]] - 40% (47 илјади патувања), од [[Виетнам]] - 24% (36 илјади) патувања)<ref name="Туризм и отдых"/> . Посети на странски туристи во Русија во 2008-2004 година според Сојузната државна служба за статистика (патувања) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ratanews.ru/news/news_3062009_3.stm|title=Въезд иностранных туристов в Россию в 2008—2004 гг.|last=|date=2009-06-03|work=http://ratanews.ru|publisher=RATA-News|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-17}}</ref>: {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Земја !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2004 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b05_13/IssWWW.exe/Stg/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2004 году|last=|date=2005|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013827/http://www.gks.ru/bgd/regl/b05_13/IssWWW.exe/Stg/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2005 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b06_13/IssWWW.exe/Stg/d01/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2005 году|last=|date=2006|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20171119013523/http://www.gks.ru/bgd/regl/b06_13/IssWWW.exe/Stg/d01/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2006 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2006 году|last=|date=2007|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180223150036/http://www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2007 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2007 году|last=|date=2008|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013902/http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2008 г.<ref name="автоссылка1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b09_13/IssWWW.exe/Stg/html2/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2008 году|last=|date=2009|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013913/http://www.gks.ru/bgd/regl/b09_13/IssWWW.exe/Stg/html2/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{ГЕР}} |351 099 |313 547 |328 583 |345 708 |332 822 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{КИН}} |283 839 |204 192 |157 361 |129 749 |127 155 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{САД}} |181 721 |156 737 |224 970 |172 356 |185 888 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{FIN}} |242 816 |175 557 |148 153 |153 139 |142 017 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{GBR}} |115 622 |118 996 |124 169 |130 608 |142 016 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{ИТА}} |125 397 |125 310 |116 000 |129 950 |143 493 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{ESP}} |51 395 |60 180 |53 943 |79 497 |105 655 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ФРА}} |141 113 |109 305 |102 513 |112 762 |103 223 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{UKR}} |84 320 |62 155 |24 165 |49 131 |80 021 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ТУР}} |~42 000 |~44 000 |~47 000 |49 479 |54 593 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{ИЗР}} |26 924 |30 397 |27 133 |31 250 |32 725 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{KOR}} |44 397 |43 304 |42 951 |48 825 |47 343 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |{{ЈАП}} |56 780 |50 842 |59 581 |45 083 |44 435 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{ХОЛ}} |33 101 |32 696 |29 014 |33 659 |35 376 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{CAN}} |17 432 |13 483 |23 547 |26 660 |44 238 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{LVA}} |50 501 |119 938 |49 396 |64 280 |66 754 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{EST}} |74 165 |64 662 |65 385 |46 602 |45 749 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{ПОЛ}} |353 986 |133 096 |234 073 |42 932 |32 919 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{АВТ}} |32 404 |29 095 |24 370 |29 835 |24 789 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ШВЕ}} |31 892 |45 813 |30 967 |26 000 |24 918 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ШВА}} |24 369 |21 343 |27 415 |27 134 |23 827 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{AUS}} |14 189 |14 684 |19 478 |26 087 |26 087 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{NOR}} |23 672 |21 215 |23 729 |26 136 |34 270 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{LTU}} |40 652 |70 445 |42 662 |47 253 |58 383 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |{{GRC}} |18 735 |17 558 |16 942 |21 742 |23 036 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |{{ДАН}} |21 131 |17 066 |18 731 |20 640 |19 662 |- style="text-align: right" |26 | align="left" |{{БЕЛ}} |17 475 |19 945 |19 263 |22 707 |18 472 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно сите |2 860 802 |2 384 626 |2 433 018 |2 213 597 |2 295 074 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно посетители<br /><br />без учество на земјите од ЗНД |~8 661 000 |~9 398 000 |~8 818 000 |~8 347 000 |~8 551 000 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно посетители | | | |22 908 625 |23 676 140 |} Влегувањето на странски државјани на територијата на [[Руската Федерација]] заради [[туризам]], според Федералната служба за статистика на државата според методологијата до 2014 година (дадена е промена на бројот на странски државјани кои влегуваат во Руската Федерација од година во година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rostourunion.ru/rossijskij_soyuz_turindustrii_-_glavnaya/vezd_inostrannyh_grazhdan_v_rossiyu.html|title=Въезд иностранных граждан в Россию|last=|date=|work=http://www.rostourunion.ru/|publisher=[[Российский союз туриндустрии|РСТ]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716170107/http://www.rostourunion.ru/rossijskij_soyuz_turindustrii_-_glavnaya/vezd_inostrannyh_grazhdan_v_rossiyu.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Российский статистический ежегодник">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1135087342078|title=Российский статистический ежегодник|last=|date=|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160505121430/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1135087342078|archive-date=2016-05-05|accessdate=2018-07-17}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !од земја: !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2008 г.<ref name="автоссылка1"/> !% <br /><br />раст<br /><br />од 2007 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2009 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-27.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2009 году|last=|date=2010|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013918/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-27.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2008 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2010 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b11_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|title=Число поездок иностранных граждан в Россию по целям в 2010 году|last=|date=2011|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20170608065336/http://www.gks.ru/bgd/regl/b11_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2009 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2011 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b12_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|title=Число поездок иностранных граждан в Россию по целям в 2011 году|last=|date=2012|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170504072823/http://www.gks.ru/bgd/regl/b12_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2010 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2012 г. !% <br /><br />раст<br /><br />од 2011 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ во 2013 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b14_13/IssWWW.exe/Stg/d02/09-30.htm|title=Поездки иностранных граждан в Россию по целям в 2013 году|last=|date=2014|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170504062143/http://www.gks.ru/bgd/regl/b14_13/IssWWW.exe/Stg/d02/09-30.htm|url-status=dead}}</ref> !%<br /><br /> Раст ид 2012 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ во 2014 г. !%<br /><br /> Раст од 2013 г. |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{ГЕР}} |332 822 |{{Пад}} −4 |333 892 |0 |347 214 |{{Пораст}} 4 |346 627 |0 |375 285 |{{Пораст}}8 |380 253 |{{Пораст}} 1,3 |349 481 |{{Пад}} −8 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{КИН}} |127 155 |{{Пад}} −2 |115 870 |{{Пад}} −9 |158 061 |{{Пораст}} 36 |234 127 |{{Пораст}} 48 |343 357 |{{Пораст}} 47 |372 314 |{{Пораст}} 8,4 |409 817 |{{Пораст}} 10 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{САД}} |185 888 |{{Пораст}} 8 |183 293 |{{Пад}} −1 |162 383 |{{Пад}} −11 |169 763 |{{Пораст}} 5 |179 763 |{{Пораст}} 6 |197 334 |{{Пораст}} 9,7 |162 102 |{{Пад}} −18 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{FIN}} |142 017 |{{Пад}} −7 |149 884 |{{Пораст}} 6 |139 216 |{{Пад}} −7 |133 630 |{{Пад}} −4 |120 306 |{{Пад}} −10 |93 762 |{{Пад}} −22 |68 618 |{{Пад}} −27 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{GBR}} |142 016 |{{Пораст}} 9 |150 910 |{{Пораст}} 6 |126 454 |{{Пад}} −16 |128 533 |{{Пораст}} 2 |135 949 |6 |157 799 |{{Пораст}} 16 |134 314 |{{Пад}} −15 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{ИТА}} |143 493 |{{Пораст}} 10 |113 495 |{{Пад}} −21 |122 973 |{{Пораст}} 8 |125 062 |{{Пораст}} 2 |118 729 |{{Пад}} −5 |117 927 |{{Пад}} −0,6 |107 072 |{{Пад}} −9,2 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{ESP}} |105 655 |{{Пораст}} 33 |95 070 |{{Пад}} −10 |86 732 |{{Пад}} −9 |100 773 |{{Пораст}} 16 |70 291 |{{Пад}} −30 |70 193 |{{Пад}} −0,1 |60 443 |{{Пад}} −14 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ФРА}} |103 223 |{{Пад}} −8 |94 176 |{{Пад}} −9 |94 282 |0 |94 863 |{{Пораст}} 1 |99 581 |{{Пораст}} 5 |96 947 |{{Пад}} −2,6 |94 941 |{{Пад}} −2 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ТУР}} |54 593 |{{Пораст}} 10 |43 756 |{{Пад}} −20 |56 376 |{{Пораст}} 29 |80 754 |{{Пораст}} 43 |100 918 |{{Пораст}} 25 |122 728 |{{Пораст}} 21 |134 702 |{{Пораст}} 9,7 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{ИЗР}} |32 725 |{{Пораст}} 5 |46 451 |{{Пораст}} 42 |58 694 |26 |75 468 |{{Пораст}} 29 |85 955 |{{Пораст}} 14 |92 478 |{{Пораст}} 7,6 |108 175 |{{Пораст}} 17 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{KOR}} |47 343 |{{Пад}} −3 |35 200 |{{Пад}} −26 |42 573 |{{Пораст}} 21 |46 991 |{{Пораст}} 10 |48 425 |{{Пораст}} 3 |52 114 |{{Пораст}} 7,6 |82 494 |{{Пораст}} 58 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |{{ЈАП}} |44 435 |{{Пад}} −1 |39 269 |{{Пад}} −12 |42 176 |{{Пораст}} 7 |37 985 |{{Пад}} −10 |44 667 |{{Пораст}} 18 |55 092 |{{Пораст}} 23 |54 111 |{{Пад}} −1,8 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{ХОЛ}} |35 376 |{{Пораст}} 5 |31 851 |{{Пад}} −10 |34 907 |{{Пораст}} 10 |37 874 |{{Пораст}} 8 |32 533 |{{Пад}} −14 |30893 |{{Пад}} −5 |28097 |{{Пад}} −9 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{CAN}} |44 238 |{{Пораст}} 66 |43 642 |{{Пад}} −1 |31 536 |{{Пад}} −28 |34 926 |{{Пораст}} 11 |36 260 |{{Пораст}} 4 |41 000 |{{Пораст}} 13 |35 796 |{{Пад}} −13 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{LVA}} |66 754 |{{Пораст}} 4 |33 884 | |33 796 |{{Пад}} −0,3 |33 522 |{{Пад}} −1 |32 125 |{{Пад}} −4 |28 149 |{{Пад}} −12 |29 199 |{{Пораст}} 3,7 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{EST}} |45 749 |{{Пад}} −2 |34 002 | |34 589 |{{Пораст}} 2 |31 255 |{{Пад}} −10 |27 436 |{{Пад}} −12 |26 280 |{{Пад}} −4 |25 936 |{{Пораст}} 13 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{ПОЛ}} |32 919 |{{Пад}} −23 |26 358 |{{Пад}} −20 |25 616 |{{Пад}} −3 |29 908 |{{Пораст}} 17 |30 088 |{{Пораст}} 1 |28 229 |{{Пад}} −6,2 |17 905 |{{Пад}} −37 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{АВТ}} |24 789 |{{Пад}} −17 |31 383 |{{Пораст}} 27 |28 290 |{{Пад}} −10 |28 034 |{{Пад}} −1 |28 076 |{{Пораст}} 0,1 |29 139 |{{Пораст}} 3,8 |23 373 |{{Пад}} −20 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ШВЕ}} |24 918 |{{Пад}} −4 |28 315 |{{Пораст}} 19 |22 061 |{{Пад}} −22 |27 408 |{{Пораст}} 24 |23 862 |{{Пад}} −13 |17 937 |{{Пораст}} 25 |13 468 |{{Пад}} −25 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ШВА}} |23 827 |{{Пад}} −12 |26 247 |{{Пораст}} 10 |23 918 |{{Пад}} −9 |26 277 |{{Пораст}} 10 |28 845 |{{Пораст}} 10 |29099 |{{Пораст}} 0,9 |26 678 |{{Пад}} −8,3 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{AUS}} |26 087 |0 |22 429 |{{Пад}} −14 |21 167 |{{Пад}} −6 |24 775 |{{Пораст}} 17 |33 021 |{{Пораст}} 33 |36 117 |{{Пораст}} 9,4 |36 468 |{{Пораст}} 1 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{NOR}} |34 270 |{{Пораст}} 31 |27 856 |{{Пад}} −19 |22 527 |{{Пад}} −19 |23 338 |{{Пораст}} 4 |20 617 |{{Пад}} −12 |15 634 |{{Пораст}} 24 |12 734 |{{Пад}} −18,5 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{LTU}} |58 383 |{{Пораст}} 24 |33 555 | |22 761 |{{Пад}} −32 |22 114 |{{Пад}} −3 |21 060 |{{Пад}} −5 |21 950 |{{Пораст}} 4,2 |20 081 |{{Пад}} −8,5 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |Всего туристов |2 295 074 |{{Пораст}} 4 |2 100 601 |{{Пад}} −8 |~2 025 000 |{{Пад}} −3 |2 335 977 |{{Пораст}} 9 |2 570 469 |{{Пораст}} 10 |2 664 782 |{{Пораст}} 3,7 |2 583 079 |{{Пад}} −3 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |Вкупно посетители |23 676 140 |{{Пораст}} 3 |21 338 650 |{{Пад}} −10 |22 281 217 |{{Пораст}} 4 |24 932 061 |{{Пораст}} 12 |28 176 502 |{{Пораст}} 13 |30 792 091 |{{Пораст}} 9,3 |32 421 490 |{{Пораст}} 5 |} Од 2014 година, туристичките текови не се мерат според бројот на туристи, туку според бројот на патувања според „''Официјалната статистичка методологија за проценка на бројот на влезни и излезни туристички патувања''“ (доколку истиот странски / руски државјанин патувал надвор од својата земја повеќе од еднаш во текот на извештајниот период, тогаш во податоците на гранична служба, тој се брои онолку пати колку што ја преминал државната граница во еден правец) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/free/meta_2010/IssWWW.exe/Stg/2015/510.doc|title=Приказ Росстата № 510 от 12 август 2014|last=|date=|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716194614/http://www.gks.ru/bgd/free/meta_2010/IssWWW.exe/Stg/2015/510.doc|url-status=dead}}</ref>. Број на влезни туристички патувања (број на патувања на граѓани од странски држави со цел туризам на територијата на Руската Федерација) <ref name="Выборочная статистическая информация"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/business/torg/tur/tab-tur1-1.htm|title=Число въездных туристских поездок|last=|date=2018-06-08|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716224049/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/business/torg/tur/tab-tur1-1.htm|url-status=dead}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Од земја: !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2014 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2013 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2015 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2014 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2016 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2015 г.<br /><br /> !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2017 г. (округл.) !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2016 г. |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{UKR}} |8 435 654 | |8 911 705 | |8 569 264 |{{Пад}} —4 |8 723 000 |{{Пораст}} 1,79 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{KAZ}} |3 733 319 | |4 711 082 | |3 564 152 |{{Пад}} —24 |3 485 000 |{{Пад}} —2,22 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{FIN}} |1 380 179 | |1 415 853 | |1 319 030 |{{Пад}} —7 |1 017 000 |{{Пад}} —22,90 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{КИН}} |873 792 | |1 121 536 | |1 288 720 |{{Пораст}} 15 |1 478 000 |{{Пораст}} 14,69 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{ПОЛ}} |1 772 336 | |1 725 157 | |1 017 462 |{{Пад}} —41 |714 000 |{{Пад}} —29,83 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{АЗЕ}} |818 467 | |856 349 | |898 426 |{{Пораст}} 5 |876 000 |{{Пад}} —2,50 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{UZB}} |874 437 | |797 484 | |596 520 |{{Пад}} —25 |425 000 |{{Пад}} —28,75 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ГЕР}} |583 824 | |553 493 | |566 434 |{{Пораст}} 2 |580 000 |{{Пораст}} 2,39 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ARM}} |601 409 | |552 142 | |596 041 |{{Пораст}} 8 |584 000 |{{Пад}} —2,02 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{MNG}} |157 663 | |378 196 | |522 026 |{{Пораст}} 38 |396 000 |{{Пад}} —24,14 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{EST}} |330 814 | |357 377 | |414 147 |{{Пораст}} 16 |415 000 |{{Пораст}} 0,21 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |Република Абхазија |357 271 | |416 673 | |410 566 |{{Пад}} —1 |432 000 |{{Пораст}} 5,22 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{TJK}} |481 733 | |458 021 | |410 013 |{{Пад}} —10 |360 000 |{{Пад}} —12,20 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{MOL}} |618 453 | |491 196 | |409 194 |{{Пад}} —17 |519 000 |{{Пораст}} 26,89 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{KGZ}} |339 254 | |373 616 | |397 842 |{{Пораст}} 7 |421 000 |{{Пораст}} 5,82 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{LVA}} |295 081 | |278 265 | |288 682 |{{Пораст}} 4 |261 000 |{{Пад}} —9,59 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{LTU}} |425 132 | |~237 000 | |249,095 | |226 000 |{{Пад}} —9,27 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{САД}} |245 184 | |233 379 | |238 633 |{{Пораст}} 2 |282 000 |{{Пораст}} 17,99 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ИТА}} |206 807 | |191 071 | |192 140 |{{Пораст}} 1 |189 000 |{{Пад}} —1,63 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ИЗР}} |149 575 | |162 046 | |178 633 |{{Пораст}} 10 |182 000 |{{Пораст}} 1,88 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{GBR}} |214 909 | |179 674 | |177 080 |{{Пад}} —1 |178 000 |{{Пораст}} 0,56 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{ФРА}} |198 644 | |171 436 | |176 855 |{{Пораст}} 3 |185 000 |{{Пораст}} 4,61 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{KOR}} |114 320 | |136 039 | |161 267 |{{Пораст}} 19 |254 000 |{{Пораст}} 57,76 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |{{БЛР}} |318 958 | |~249 000 | |133 740 | |152 000 |{{Пораст}} 13,65 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |Јужна Осетија |49 170 | |117 707 | |111 370 |{{Пад}} —5 |134 000 |{{Пораст}} 20,32 |- style="text-align: right" |26 | align="left" |{{ESP}} |90 851 | |103 756 | |108 900 |{{Пораст}} 5 |110 000 |{{Пораст}} 1,01 |- style="text-align: right" |27 | align="left" |{{ЈАП}} |97 779 | |86 173 | |84 631 |{{Пад}} —5 |102 000 |{{Пораст}} 20,52 |- style="text-align: right" |28 | align="left" |{{IND}} |48 920 | |50 853 | |70 375 |{{Пораст}} 38 |71 000 |{{Пораст}} 20,34 |- style="text-align: right" |29 | align="left" |{{ИРН}} |25 810 | |41 431 | |67 166 |{{Пораст}} 62 |80 000 |{{Пораст}} 14,29 |- style="text-align: right" |30 | align="left" |{{GEO}} |42 960 | |47 216 | |65 336 |{{Пораст}} 38 |79 000 |{{Пораст}} 20,91 |- style="text-align: right" |31 | align="left" |{{ХОЛ}} |69 888 | |54 808 | |57 408 |{{Пораст}} 5 |60 000 |{{Пораст}} 4,52 |- style="text-align: right" |32 | align="left" |{{СРБ}} |66 550 | |58 070 | |50 498 |{{Пад}} —13 |55 000 |{{Пораст}} 8,92 |- style="text-align: right" |33 | align="left" |{{АВТ}} |59 557 | |50 587 | |49 026 |{{Пад}} —3 |52 000 |{{Пораст}} 6,07 |- style="text-align: right" |34 | align="left" |{{ШВА}} |44 997 | |41 998 | |48 485 |{{Пораст}} 15 |49 000 |{{Пораст}} 1,06 |- style="text-align: right" |35 | align="left" |{{NOR}} |54 573 | |48 248 | |45 135 |{{Пад}} —6 |51 000 |{{Пораст}} 12,99 |- style="text-align: right" |36 | align="left" |{{ТУР}} |262 549 | |238 541 | |42 658 |{{Пад}} —82 |80 000 |{{Пораст}} 87,54 |- style="text-align: right" |37 | align="left" |{{AUS}} |44 182 | |38 044 | |41 882 |{{Пораст}} 10 |47 000 |{{Пораст}} 12,22 |- style="text-align: right" |38 | align="left" |{{CAN}} |50 944 | |41 569 | |40 410 |{{Пад}} —3 |51 000 |{{Пораст}} 26,21 |- style="text-align: right" |39 | align="left" |Лица без државјансво |243 419 | | | | | | | |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно по земја |25 437 893 | |26 851 658 | |24 551 444 |{{Пад}} —9 |24 391 000 |{{Пад}} —0,74 |} == Туристички цели во Русија == === Културен туризам === Традиционално побарувачката насока на рускиот туризам е културна и образовна {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Регионите кои се стратешки важни за развој на културниот туризам вклучуваат: градовите [[Москва]] и [[Санкт Петербург]], [[Ленинградска област]], градот [[Јарослављ|Јарослав]], област [[Владимирска област|Владимир]], како и трасите на златните и сребрените прстени, крстаречките патеки „''Голема Волга''“ и „''Москва околу светот''“. Ветувачки региони од гледна точка на развој на овој вид туризам се регионите на [[северозападен федерален округ]] - [[Република Карелија]], Република Команча, регионите на [[Централен федерален округ|Централниот федерален округ]] - Москва, регион Брјанск, регион Тула, регионите на [[Приволшки федерален округ|Федералниот округ Волга]] - Република Мариј Ел, [[Република Удмуртија]]. Голем потенцијал за развој на културниот туризам има во одредени региони на [[Јужен федерален округ]], [[Приволшки федерален округ|Волга]], [[Сибирски федерален округ|Сибирскиот]] и [[Далекуисточен федерален округ|Далечниот Исток]] <ref name="Постановление 644"/>. Според Росстат, на крајот на 2016 година работеле 2.742 музеи, кои ги посетиле 123,5 милиони луѓе; вкупно предмети од културното наследство - 98,2 илјади, и археолошко наследство - 69,8 илјади <ref name="Российский статистический ежегодник"/> . Постои голем број на мрежни места поврзани со животот и делото [[Александар Сергеевич Пушкин|на Александар Пушкин]] (Пушкинскије Гори, Музеј „Болдино“), [[Лав Николаевич Толстој|Лав Толстој]] ( Јасна Полјана ), [[Фјодор Михајлович Достоевски|Фјодор Достоевски]] (Санкт Петербург), и други. Меѓу популарните одредишта се и патување во татковината на Дедо Мраз ( Велики Устјуг ), речно крстарење по Волга (запознавање со пејзажи и културното наследство на градовите [[Нижни Новгород]], [[Казањ|Казан]], [[Самара]], [[Саратов]], [[Волгоград]], [[Астрахањ|Астрахан]] и др.), разни програми за православна Русија {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Дефиниран е единствен туристички простор помеѓу Москва и Санкт Петербург {{Sfn|Туризм в Санкт Петербурге|2013}}. Во Урал и Сибир, има развиено туристички производи засновани на историски и културни патишта на сибирската рута. [[Музеј|Музеите]] играат значајна улога во туризмот {{Sfn|История российского туризма|2009}}. <center><gallery perrow="7" widths="200" heights="200"> Податотека:За Кремлевской стеной.jpg|[[Благовештенска црква (Москва)|Благовештенската црква]] во [[Московски кремљ|Московскиот Кремљ]] Податотека:RUS-2016-Aerial-SPB-Peter and Paul Fortress 02.jpg|[[Петропавловска тврдина]], [[Санкт Петербург]] Податотека:Mamaev kurgan (ОКН).JPG|[[Родина-мать (Волгоград)|Статуа „Мајка татковина“]] во [[Волгоград]] - највисоката статуа на жена во светот (не сметајќи ги пиедесталите) Податотека:Савкина Горка, Пушкиногорье.jpg|Античка населба [[:en:ru:Савкино (Пушкиногорский район)|Савкина Горка]] Податотека:Маяк Анива.jpg|[[Анива]], Сахалин Податотека:Sunset at Kucherla lake.jpg|Зајдисонце на [[Кучерлинско Езеро]], [[Республика Алтај|Алтај]] </gallery></center> ==== Природни атракции ==== Специјално заштитените природни области (ООПТ) се предмет на националното наследство. До денес, рускиот систем на заштитени подрачја со федерално значење вклучува над 240 специјално заштитени природни области. Во моментов, најпопуларните паркови се Сочи, Остров Елк, [[Курски Провлак]], [[Национален парк Прибајкалски|Прибајкалски]], Руски Арктик, како и резервите на Кавказ и Бајкал-Ленски <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/14895/?sphrase_id=421055|title=Количество экотуристов в России с 2011 года выросло на 50%|last=|date=2018-02-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-18|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718120204/https://www.russiatourism.ru/news/14895/?sphrase_id=421055|url-status=dead}}</ref> . Во [[2017]] година беше промовиран државниот проект „''Дивиот свет на Русија: да се зачува и види''“ со цел развој на екотуризам, зачувување и обновување на популацијата на ретки животни во 22 заштитени подрачја <ref name="Дикая природа России">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/news/27398/|title=Утверждён паспорт приоритетного проекта «Дикая природа России: сохранить и увидеть»|last=|date=2017-04-22|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>. Постапката за посета на заштитени подрачја од туристи е регулирана со федералниот закон „''За специјално заштитени природни области''“ <ref name="33-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/95885/|title=«Об особо охраняемых природных территориях»|last=|date=1995-03-14|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>.<center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> First snow in Krasnaya Polyana.JPG|<nowiki></nowiki>[[Аибга]], [[Национален парк Сочи]] Плато зимой 9.jpg|<nowiki></nowiki>[[Манпупунер]] Река Иркут в районе Шаманского утёса. Вид с левого берега.jpg|<nowiki></nowiki>[[Иркут|Реката Иркут]], Фумаролы вулкана Мутновский.jpg|<nowiki></nowiki>[[Фумарола|Фумароли]] на вулканот [[Мутновский]], природен резерват Вид со склона горы Кивакка.jpg|<nowiki></nowiki>Поглед од планината Кивака на сливот на реката [[Оланга (река)|Оланга]] </gallery></center> ==== Градови ==== Повеќе од 500 руски градови имаат статус на „историски град“, од кои околу 300 се мали и средни провинциски градови со стотици стари имоти од 16 - 19 век {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Оваа разновидност ги одредува големите разлики во природните, историските и економските услови на развојот на регионите и особено во градовите на Русија. На пример, [[Јарослављ|Јарослав]], [[Твер]], Калуга, [[Кострома]], Рјазањ, [[Тула (град)|Тула]], [[Владимир (град)|Владимир]], Вологда, [[Смоленск]] и други можат да се класифицираат како стари провинциски центри со редовен распоред, владини канцеларии, цркви, благородни и трговски куќи, на периферијата со манастири. Брјанск, [[Иваново (Русија)|Иваново]], Липецк, Белгород, Курган, [[Волгоград]], [[Ростов-Дон]] и др., припаѓаат на друга група градови што станале центри во текот на советскиот период благодарение на развојот на индустријата. Во голем број региони и републики се појавијле „''заменици''“ - мултифункционални центри, на пример, Орск, Јелетс, Великије Луки, [[Стари Оскол]], Арзамас, Братск, Комсомолск-на-Амур, Набережне Челни. Старите градски растенија во Урал се исто така карактеристични, со задолжителни атрибути што имаат фабричко езерце, стара фабрика кај браната, куќата на управителот и канцеларијата на фабриките {{Sfn|Города России|1994}}. Ваквиот феномен на карактеристична регионална култура со повеќе од 250 градови-фабрики за сол, металуршки и други видови на производство што се појавил од 18 век, во научната литература е дефиниран како „''урална рударска цивилизација''“ {{Sfn|История и экология|2008}}. Посебен вид се главните градови на националните републики: [[Владикавказ]], [[Грозни]], [[Казањ|Казан]], Петрозаводск, [[Уфа]] (порано провинциски или регионални центри), Елиста и [[Биробиџан]] (нови градови), други растат надвор од окружните градови - сите тие играат улога на центри на националната култура {{Sfn|Города России|1994}} . Според резултатите од Форумот на мали градови и историски населби во 2018 година <ref name="Пр-327">{{Наведена мрежна страница|url=http://kremlin.ru/acts/assignments/orders/56933|title=Поручение Правительству Российской Федерации № Пр-327 (Перечень поручений Президента РФ по итогам встречи с участниками Форума малых городов и исторических поселений)|last=|date=2018-02-23|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref> донесена е одлука за насочена државна поддршка на малите градови во Русија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/115686/|title=Об утверждении Правил предоставления средств государственной поддержки из федерального бюджета бюджетам субъектов Российской Федерации для поощрения муниципальных образований - победителей Всероссийского конкурса лучших проектов создания комфортной городской среды|last=|date=2018-03-07|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Дом Татарская 46 2.jpg|<nowiki> </nowiki>Двоспратна станбена зграда во [[Татарска населба]], 1902 година, град [[Томск]] Башня Цаллаговых 2.jpg|<nowiki> </nowiki>Кула на Цалагов, [[Северна Осетија]] Church in usolye 01.jpg|<nowiki> </nowiki>Црква Свети Никола во [[Усоле]], Перм] Vadimrazumov copter - Abramtsevo 4.jpg|<nowiki> </nowiki> Nizhny Tagil (05).JPG|<nowiki> </nowiki>Експлозивни печки од XIX век, Музеј на историјата на рударската технологија </gallery></center> === Туризам на крстарење и јахти === Во 2015-2016 година, крстарењето станало најпопуларното одредиште за туризам во Русија. Во моментов има 72-часовен безвизен престој на странски туристи за крстарење кои доаѓаат во Русија преку големи пристаништа, како што се Санкт Петербург, [[Владивосток]], итн.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/78553/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 7 мај 2009 г. № 397|last=|date=2009-05-07|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-10-14}}</ref> Овој вид туризам е ограничен сезонски (од мај до октомври) <ref name="Стратегия 2020"/> . Внатрешните патишта на Русија минуваат низ територијата на 60 конститутивни субјекти на Федерацијата, додека за 14 од нив се спроведени државни проекти <ref name="Постановление 644"/> насочени кон развој на водниот туризам во регионите [[Волгоградска Област|Волгоград]], [[Тверска област|Твер]], [[Ивановска област|Иваново]], [[Јарославска област|Јарослав]], [[Костромска област|Кострома]], [[Амурска област|Амур]], [[Вологодска област|Вологда]] и [[Архангелска област|Архангелск]], во републиките [[Татарстан]], [[Удмуртија]], [[Бурјатија]], [[Чувашија]] и [[Република Карелија|Карелија]], во [[Хабаровски крај|територијата Кабаровск]]. За крстаречките јата „''Голема Волга''“ (сите региони сместени на [[Волга|реката Волга]] ), како и во регионот Амур, територијата на Хабаровск, [[Сахалинска област|Сахалин]], [[Камчатски Крај|Камчатка]] и Арктикот, главната насока на развој е патувањето со крстарење во предложената федерална програма која се вика „''Развој на домашен и влезен туризам“ (2019— 2025)'' “ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kruiz-info.ru/novosti/otraslevye-novosti/11-morskie/3261-rosturizm-gotovit-novye-kruiznye-tsentry-v-strane|title=Ростуризм готовит новые круизные центры в стране|last=|date=2017-09-18|work=http://kruiz-info.ru|publisher=Информационный портал Круиз-Инфо|accessdate=2017-11-24}}</ref>. Според инструкциите на [[Претседател на Русија|Претседателот на Русија]] [[Владимир Путин|В.В. Путин]] за обновување на редовното крстарење во регионот на Црното Море <ref name="Пр-2418">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kremlin.ru/acts/assignments/orders/53496|title=Поручение Правительству Российской Федерации № Пр-2418, п.1б|last=|date=2016-12-13|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>, отворена е првата морска линија за крстарење [[Сочи]] - Новоросијск - [[Јалта]] - [[Севастопол]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/13762/|title=На международном туристическом форуме «Отдых» состоялась презентация новой круизной линии Сочи – Новороссийск – Ялта – Севастополь|last=|date=2017-09-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715160503/https://www.russiatourism.ru/news/13762/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref>. За првата сезона од 2017 година, биле направени 18 тури и биле пренесени повеќе од 5.000 патници <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.morflot.ru/lenta/n3279.html|title=За первую навигацию лайнер "Князь Владимир" перевез более 5 тыс пассажиров|last=|date=2017-10-16|work=http://www.morflot.ru|publisher=[[Федеральное агентство морского и речного транспорта|Росморречфлот]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715155516/http://www.morflot.ru/lenta/n3279.html|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> . [[Регата]] и единечни трки за бродови од различни класи се одржуваат годишно. Во Централниот федерален округ од најпопуларните пловење се резервоари за Klyazminskoe, Pestovo, Pyalovskoe, Ivankovo, [[Рибинско Езеро (вештачко)|Rybinsk]] и Горки резервоар, и површина на водата [[Москва (река)|на реката Москва]]. Постојат многу јахти клубови во Московскиот регион, главно на резервоари поврзани со Московскиот канал. Тука е сконцентриран 80% од јахти, чиј понатамошен развој започнува да се ограничува со малата големина на водните тела и метежот на водните патишта <ref name="Стратегия 2020">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/91690/|title=Распоряжение Правительства Российской Федерации от 31 мај 2014 г. № 941-р|last=|date=2014-05-31|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Knyaz Vladimir сruise ship, Sea Port of Sochi.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Князь Владимир (судно)|Крстарење со брод „Принц Владимир“]] и јахта за задоволство во [[Сочинский морской торговый порт|пристаништето Сочи]] Шлюз №1 Дубна и буксир "Речной-87".jpg|<nowiki> </nowiki>Порта број 1 на Московскиот канал, [[Дубна]] Сhildren's Regatta in Kaliningrad 2014.jpg|<nowiki> </nowiki>Регата во класата „Оптимист“ (најпопуларната детска класа јахти во светот), [[Калининград]] </gallery></center> === Поклонички туризам === Верскиот или поклоничкиот туризам активно се развива во Русија. Во Централниот федерален округ, патеките се популарни поради православните манастири во [[Владимир]], Воронеж, Калуж, Кострома, Москва, Рјазањ, Твер, Јарослав и Смоленск <ref name="Стратегия 2020"/>, по Златниот прстен на Русија <ref name="Постановление 644"/>. Поклоненичкиот туризам е развиен во Северен Кавказ и Волга Федералниот округ, Иркутск и Бајкалскиот регион. Здружението на специјалисти за културни рути „''Светилишта на неоткриено христијанство''“ го спроведуваат проектот „''Светилишта на Русија''“ на спомениците на религиозната историја и предметите на духовното наследство на земјата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/15732/|title=Маршрут «Святыни неразделенного христианства» включен в проект «Святыни России»|last=|date=2018-07-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180726113440/https://www.russiatourism.ru/news/15732/|archive-date=2018-07-26|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Yaroslavl ElijahProphetChurchInterior 7302.jpg|<nowiki> </nowiki>Внатрешност на [[Црква Свети Илија (Јарослав)|црквата Свети Илија]], Јарослав Орган в Кафедральном соборе.jpg|<nowiki> </nowiki>Орган во [[Катедрален храм (Калининград)|Катедралата]] во [[Калининград]] Мечеть Санкт Петербурга. Майолика портала.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Џамија Санкт-Петерсбург|Џамијата во Санкт Петербург]] Иволгинский дацан.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Иволгински дацан]] Spb 06-2017 img47 Church on the Blood.jpg|<nowiki> </nowiki>Куполи на црквата на [[Црква Вознесение Христово (Санкт Петербург)|Вознесение Христово]] во Санкт Петербург </gallery></center> === Рекреативен туризам === [[Податотека:Danzig-swetlogorsk02.jpg|мини|250x250пкс| Насип на одморалиштето Светлагорск]] Рекреативниот туризам е еден од најпопуларните видови рекреација кај Русите. Според експертските проценки, 38% од руските туристи претпочитаат да се релаксираат на бреговите на Црното Море и Азов (јужен федерален округ), како и на балтичкиот брег (Северозападен федерален округ) и на плажите [[Јапонско Море|на Јапонското Море]] (Далечниот источен федерален округ). Најперспективните региони од гледна точка на развој на овој вид туризам се регионите на Јужниот федерален округ - територијата Краснодар, Република Крим, регионот Ростов, северозападниот федерален округ - регионот Калининград, Далечниот источен федерален округ - Приморски територија и територијата на Хабаровск, како и Федералниот Северен Кавказ изборните единици - Република Дагестан. Од повеќе од 2.000 километри топло морско крајбрежје во Русија, 1/3 од уредуваните области се удобни и погодни за одмор на плажа <ref name="Стратегия 2020"/> . Меѓународната награда [[Сино знаме]], што укажува дека плажата достапна за сите луѓе ги исполнува највисоките стандарди за квалитет и чистота на животната средина (чистота на морска вода, итн.), се забележува на <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.blueflag.global/beaches2/|title=Blue Flag beaches|last=|date=Jury 2018|work=http://www.blueflag.global|publisher=[[w:en:Foundation for Environmental Education|Foundation for Environmental Education]]|language=en|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184848/http://www.blueflag.global/beaches2/|url-status=dead}}</ref> : зоната на плажа во селото Јантарни, [[Калининградска Oбласт|Калининградска Област]] (од 2016 година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/10670/?sphrase_id=421651|title=Первый в России пляж с «Голубым флагом» открылся в Калининградской области|last=|date=2016-06-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184853/https://www.russiatourism.ru/news/10670/?sphrase_id=421651|url-status=dead}}</ref>, плажа на Крим, Масандровски, сместена во [[Јалта]] (од 2010 година) и од 2018 година 6 плажи во Сочи <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sochi.mk.ru/social/2018/05/21/6-sochinskikh-plyazhey-poluchili-goluboy-flag.html|title=6 сочинских пляжей получили «Голубой флаг»|last=|date=2018-05-21|work=http://sochi.mk.ru|publisher=[[Московский комсомолец|МК]] Сочи|accessdate=2018-07-22}}</ref> : Приморски-1 ( Централна област ), плажа Морис Торез ( ''Центар Пулман Сочи, Меркур и Бревис)'' ), „Галеб“ ( округ Лазаревски ), одморалиште „Имереринка-1“ „Роса Хутор“, „Кадифени сезони“ во Имеритинс Lowlands ( Адлер ) и ''Radisson Blu Paradise Resort и SPA'' . === Спортски (активен) туризам === [[Податотека:Ночь_на_Чегете.jpg|мини|400x400пкс| Вечер на Чегет, национален парк во регионот Елбрус, [[Кабардино-Балкарија]] ]] Спортскиот туризам или спорт и рекреативен туризам (СОТ) се појавува како спорт и како аматерски спорт и има развиена научна и методолошка база во Русија („''Унифицирана спортска класификација на туристички патеки''“, „''Правила за организирање и спроведување натпревари на туристички рути''“) „''Категоризирани пречки и патишта''“ за различни региони во земјата) {{Sfn|История российского туризма|2009}} . Во Русија постои голем потенцијал за развој на разни видови активен туризам - [[Алпско скијање|скијање]], [[Планинарска прошетка- Планинарење|пешачење]], воден туриза, планински туризам, едрење, јавање, [[Велосипедски туризам|велосипедизам]], екстремен туризам, итн. Додека некои региони како Јужниот, Северниот кавкаски, Уралскиот, Сибирскиот, Волшкиот и Далечниот источен федерален округ се големи скијачки центри, други имаат големи изгледи во однос на развивање активен туризам. Територијата Алтај, Република Карелија, Република Јакута (Јакутија), Република Бурјатија, територијата Камчатка и територијата на Приморски се вклучени во групата региони стратешки важни за развој на активен туризам. Ветувачки региони како центри на ски-туризмот, секако, се територијата Краснодар (Сочи), регионот Мурманск ( г. Кировск ) и Кемеровскиот регион ( поз. Шерегеш ). Зголемената побарувачка за активности на отворено ни овозможува да предвидиме понатамошен интензивен развој на скијање и други видови активен туризам <ref name="Стратегия 2020"/> . == Услужна индустрија == Услужниот сектор (култура, рекреација и туризам) според Федералната државна служба за статистика за 2009-2016 година во Русија <ref name="Российский статистический ежегодник"/><ref name="Туризм">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/enterprise/retail/#|title=Розничная торговля, услуги населению, туризм|last=|date=2017-07-25|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-21|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722125830/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/enterprise/retail/|url-status=dead}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Вид: !2009 г.: !2010 г. !2011 г. !2012 г. !2013 г. !2014 г. !2015 г. !2016 г. |- |1 |[[Слика:Android_Emoji_1f3e8.svg|17x17пкс]] [[Хотел]]и и слични сместувачки капацитети | align="right" |7410 | align="right" |7 866 | align="right" |8416 | align="right" |9316 | align="right" |9869 | align="right" |10 714 | align="right" |13 957 | align="right" |14 948 |- |2 |[[Слика:Maki2-commercial-18.svg|18x18пкс]] [[Санаториум]]и и пансиони со третман | align="right" |1294 | align="right" |1273 | align="right" |1283 | align="right" |1250 | align="right" |1210 | align="right" |1289 | align="right" |1287 | align="right" |1277 |- |3 |[[Слика:Maki2-building-18.svg|18x18пкс]] Санаториуми - диспанзери | align="right" |684 | align="right" |656 | align="right" |655 | align="right" |637 | align="right" |612 | align="right" |597 | align="right" |568 | align="right" |529 |- |4 |[[Слика:Maki2-town-18.svg|18x18пкс]] Домови за одмор | align="right" |171 | align="right" |140 | align="right" |104 | align="right" |98 | align="right" |97 | align="right" |96 | align="right" |97 | align="right" |139 |- |5 |[[Слика:Maki2-campsite-18.svg|18x18пкс]] Објекти за рекреација, кампови и други рекреативни организации | align="right" |1687 | align="right" |1636 | align="right" |1600 | align="right" |1589 | align="right" |1513 | align="right" |1563 | align="right" |1515 | align="right" |2640 |- |6 |[[Слика:Maki2-village-18.svg|18x18пкс]] Туристички бази | align="right" |141 | align="right" |132 | align="right" |158 | align="right" |159 | align="right" |154 | align="right" |186 | align="right" |182 | align="right" |452 |- |7 |[[Слика:Maki2-restaurant-18.svg|18x18пкс]] Угостителски организации (ресторани, кафулиња, барови) | align="right" |~45 200 | align="right" |~50 100 | align="right" |63 505 | align="right" |66 462 | align="right" |70 275 | align="right" |76 367 | align="right" |78 661 | align="right" |80 532 |- |8 |[[Слика:Maki2-playground-18.svg|18x18пкс]] Детски здравствени установи | align="right" |51,0 | align="right" |50,2 | align="right" |49,2 | align="right" | | align="right" | | align="right" |46,2 | align="right" |45,2 | align="right" |44,467 |- |9 |[[Слика:Maki2-music-18.svg|18x18пкс]] Институции од културен и забавен тип | align="right" |47,4 | align="right" |46,1 | align="right" |45,0 | align="right" |43,7 | align="right" |42,4 | align="right" |42,1 | align="right" |40,3 | align="right" |41,3 |- |10 |[[Слика:Maki2-museum-18.svg|18x18пкс]] [[Музеј]] | align="right" |2539 | align="right" |2578 | align="right" |2631 | align="right" |2687 | align="right" |2727 | align="right" |2731 | align="right" |2758 | align="right" |2742 |- |11 |[[Слика:Maki2-theatre-18.svg|18x18пкс]] Професионални [[Драмска уметност|театри]] | align="right" |601 | align="right" |604 | align="right" |618 | align="right" |643 | align="right" |658 | align="right" |661 | align="right" |665 | align="right" |651 |- |12 |[[Слика:Thecircuscafe.gif|19x19пкс]] Циркуси | align="right" |66 | align="right" |68 | align="right" |68 | align="right" | | align="right" | | align="right" |63 | align="right" |67 | align="right" |65 |- |13 |[[Слика:Maki2-zoo-18.svg|18x18пкс]] [[Зоолошка градина|Зоо-паркови]] | align="right" |28 | align="right" |29 | align="right" |28 | align="right" | | align="right" | | align="right" |30 | align="right" |31 | align="right" |31 |- |14 |[[Слика:Maki2-monument-18.svg|18x18пкс]] Неподвижни историски и културни споменици | align="right" |142,5 | align="right" |143,4 | align="right" |185,1 | align="right" |175,9 | align="right" |180,1 | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |15 |[[Слика:Maki2-cinema-18.svg|18x18пкс]] [[Кино]] | align="right" |5,6 | align="right" |4,1 | align="right" |4,4 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |16 |[[Слика:Maki2-library-18.svg|18x18пкс]] Јавно достапни [[Библиотека|библиотеки]] | align="right" | | align="right" |46,1 | align="right" |43,2 | align="right" |40,8 | align="right" |39,8 | align="right" |40,1 | align="right" |38,9 | align="right" |38,2 |- |16 |[[Слика:Gfi-set01-stadium.svg|18x18пкс]] [[Стадион]]и со трибини за 1500 места или повеќе | align="right" |2666 | align="right" |1903 | align="right" |1904 | align="right" | | align="right" | | align="right" |1959 | align="right" |1877 | align="right" |1771 |- |17 |[[Слика:Maki2-basketball-18.svg|18x18пкс]] Спортски сали | align="right" |70,0 | align="right" |72,4 | align="right" |74,3 | align="right" | | align="right" | | align="right" |71,8 | align="right" |72,0 | align="right" |72,1 |- |18 |[[Слика:Maki2-swimming-18.svg|18x18пкс]] [[Базен|Пливачки базени]] | align="right" |3990 | align="right" |4237 | align="right" |4467 | align="right" | | align="right" | | align="right" |4956 | align="right" |5196 | align="right" |5441 |- |19 |[[Слика:Maki2-tennis-18.svg|18x18пкс]] Станбени спортски објекти (игралишта) | align="right" |126,4 | align="right" |129,6 | align="right" |133,6 | align="right" | | align="right" | | align="right" |145,6 | align="right" |148,2 | align="right" |154,6 |- |20 |[[Слика:Maki2-park-18.svg|18x18пкс]] Државни природни резервати | align="right" |101 | align="right" |101 | align="right" |102 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |21 |[[Слика:Maki2-garden-18.svg|18x18пкс]] [[Национален парк|Национални паркови]] | align="right" |40 | align="right" |40 | align="right" |41 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |22 |[[Слика:Maki2-telephone-18.svg|18x18пкс]] Туристички компании (крајот на годината) | align="right" |6897 | align="right" |9133 | align="right" |10266 | align="right" |10 773 | align="right" |11 324 | align="right" |11 614 | align="right" |11 893 | align="right" |12 395 |} [[Податотека:Visa_policy_of_Russia_(Russiatourism).jpg|мини| Инфографик „Како да се аплицира за виза во Русија за странски државјани“ <ref name="Правила въезда">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/turistam/informatsiya-dlya-vezzhayushchikh-v-rossiyu/vizovyy-rezhim1/pravila-vezda-v-rossiyu-dlya-inostrannykh-grazhdan/|title=Правила въезда в Россию для иностранных граждан|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721130748/https://www.russiatourism.ru/contents/turistam/informatsiya-dlya-vezzhayushchikh-v-rossiyu/vizovyy-rezhim1/pravila-vezda-v-rossiyu-dlya-inostrannykh-grazhdan/|archive-date=2018-07-21|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref> ]] Според ''Росстат'', на рускиот пазар, за [[2016]] година работеле 12.395 туристички компании<ref name="Туризм"/>, од кои 4.376 компании се во унифициран федерален регистар на тур-оператори <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/operators/|title=Единый Федеральный реестр туроператоров|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716170245/https://www.russiatourism.ru/operators/|archive-date=2018-07-16|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. Повеќето тур-оператори работат во сегментот на меѓународен излезен туризам <ref name="Стратегия 2020"/> . Во моментов, граѓани на 17 странски земји до 90 дена, 2 земји до 30 дена, 7 земји повеќе од 90 дена <ref name="Правила въезда"/> и други можат да го користат правото на влез во земјата без виза, со ограничен број на денови <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kdmid.ru/cons.aspx?lst=cnslfunk&it=%2F%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8F%20%D0%B2%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0%20%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%20%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%20%D0%B2%20%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E%20%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8E.aspx|title=Условия въезда граждан иностранных государств в Российскую Федерацию|last=|date=2018-02|work=http://www.kdmid.ru/|publisher=Консульский департамент [[Министерство иностранных дел Российской Федерации|МИД России]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20170921083204/http://www.kdmid.ru/cons.aspx?lst=cnslfunk&it=%2F%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8F%20%D0%B2%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0%20%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%20%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%20%D0%B2%20%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E%20%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8E.aspx|archive-date=2017-09-21|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. Информации за земји и територии што граѓаните на Руската Федерација можат да ги посетат со безвизен режим ги дава Конзуларното одделение при Министерството за надворешни работи на Руската Федерација <ref name="kdmidtab">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kdmid.ru/info.aspx?lst=info_wiki&it=%2FSpisok_stran_s_uproshchennym_poryadkom_vyezda.aspx|title=Наличие безвизового режима при въезде в иностранные государства для граждан Российской Федерации, являющихся владельцами дипломатических, служебных и общегражданских паспортов|date=2018-03-01|work=|publisher=Консульский департамент [[Министерство иностранных дел Российской Федерации|МИД России]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20200727084029/http://www.kdmid.ru/info.aspx?lst=info_wiki&it=%2FSpisok_stran_s_uproshchennym_poryadkom_vyezda.aspx|archive-date=2020-07-27|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref> . За да помогне во изборот на тур-оператор и итна помош на руските туристи во странство, формирано е „''Здружение на туроператори од областа на излезен туризам„ Турпомош'' “со учество на [[Банка на Русија|Централната банка на Руската Федерација]], Ростуризам, Федералната агенција за воздушен сообраќај, Министерството за надворешни работи на Руската Федерација, Руската унија на туристичката индустрија и голем број туристички агенции <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/Subyektam_turindustrii/assotsiatsiya-turpomoshch/assotsiatsiya-turpomoshch/|title=Ассоциация «Турпомощь»|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=Ростуризм|accessdate=2017-11-24|archive-date=2017-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20171201042850/https://www.russiatourism.ru/contents/Subyektam_turindustrii/assotsiatsiya-turpomoshch/assotsiatsiya-turpomoshch/|url-status=dead}}</ref> === Хотелска индустрија === [[Податотека:St_Isaac's_Square_01.JPG|лево|мини|250x250пкс| Хотел Асторија и [[Исакиевски собор|катедралата Свети Исак]] во Санкт Петербург ]] Хотелската индустрија во Русија е претставена во различни форми на сопственост: општински претпријатија, приватни, во мешана сопственост (без странско учество), одделенски и со руски имот и странско учество {{Sfn|Воронцова М. Г.|2014}}. Во руската економија има зголемување на бројот на хотели ( {{lang-en|Hotel rooms}} или <span style="font-style:italic;" lang="en">Хотелски соби</span> ) (88-то место или 0,3 бода <ref>Количество гостиничных номеров на 100 человек</ref> од максималниот можен 4,27 на Малта) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/ranking/#series=HOTELROOM|title=The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref> . Во 1994 година бил воведен националниот стандард 50645-94 „''Туристички и екскурзивни услуги. Класификација на хотелите'' “за да се координира развојот на гостопримството {{Sfn|Овчаренко Н. П.|2015}}. Во 2005 година, Ростуриз развил систем за класификација на хотелите и другите сместувачки капацитети {{Sfn|Воронцова М. Г.|2014}} <ref>Приказ Федерального агентство по туризму от 21 июля 2005 г. № 86 «Об утверждении системы классификации гостиниц и других средств размещения»</ref>, одобрен во 2014 година од Министерството за култура на Руската Федерација <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_122445/|title=«Об утверждении порядка классификации объектов туристской индустрии, включающих гостиницы и иные средства размещения, горнолыжные трассы и пляжи, осуществляемой аккредитованными организациями»|last=|date=2014-07-11|work=http://www.consultant.ru|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации|Минкультуры России]]|accessdate=2018-07-17}}</ref>. Во 2015 година, нови правила за хотели <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/103740/|title=Об утверждении Правил предоставления гостиничных услуг в Российской Федерации|last=|date=2015-10-09|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-17}}</ref> стапиле во сила во Руската Федерација со цел навремено да ги информираат потрошувачите за хотелот и да ја зголемат атрактивноста на руските хотели за туристите <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/9762/?sphrase_id=421007|title=В России вступили в силу новые гостиничные правила|last=|date=2015-11-23|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718030611/https://www.russiatourism.ru/news/9762/?sphrase_id=421007|url-status=dead}}</ref> . Со цел да се процени квалитетот на услугите во хотелскиот сектор на Русија, годишно се одржуваат наградите ''Руско гостопримство'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/13939/?sphrase_id=421007|title=О IV Премии Russian Hospitality Awards|last=|date=2017-10-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718001527/https://www.russiatourism.ru/news/13939/?sphrase_id=421007|url-status=dead}}</ref> . Системите за автоматизација за хотелскиот и ресторанскиот бизнис во Русија се претставени од руски (Еделвис, ДИП-пензија, итн.) ) и странски решенија, на пример, Фиделио ( {{Lang-en|Fidelio}}, бренд Micros-Fidelio <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.crunchbase.com/organization/micros-systems#section-overview|title=MICROS Systems|date=|publisher=Crunchbase Inc.|language=en|accessdate=2018-07-17}}</ref> кој станал дел од системот за управување со имотот на хотелот Oracle ), Лоџинг Тач ( {{Lang-en|LodgingTouch Property Management System}} <span style="font-style:italic;" lang="en">Систем за управување со недвижнини за сместување</span>, сега Infor Hospitality Suite). {{Sfn|История российского туризма|2009}} . === Бизнис со ресторани === Развој на туризам е можен под услов да се воспостави инфраструктура за јавно угостителство. Новата фаза во развојот на овој пазар започнала во средината на 1990-тите. Во овој период се отвориле голем број ресторани, барови и кафулиња. Руските мрежни форми на деловни ресторани започнале да се развиваат заедно со странските. На пример, од 1995 до 2006 година во Санкт Петербург, мрежата на угостителските претпријатија се зголемила за 6 пати и достигнала 5600 установи {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Ако на почетокот на 2006 година во Русија имало околу 30 000 угостителски претпријатија {{Sfn|История российского туризма|2009}}, тогаш на крајот на 2016 година - повеќе од 80 000 илјади <ref name="Туризм"/> . Повеќе од 3000 претпријатија од прехранбената и угостителската индустрија во Русија (гурмански ресторани и претпријатија за брза храна, угостителски и хотелски компании) се членови на Федерацијата на ресторани и хотелиери (ФРИО) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/11410/?sphrase_id=421650|title=PIR EXPO 2016: Ростуризм и Федерация Рестораторов и Отельеров обсудили планы сотрудничества|last=|date=2016-10-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180723003529/https://www.russiatourism.ru/news/11410/?sphrase_id=421650|url-status=dead}}</ref>. Заедно со ФРИО, Рускиот извозен центар и Националното здружение на кулинарство на Русија, се спроведува федералниот проект „''Гастрономска картичка на Русија''“ со поддршка на националната стратегија „Произведено во Русија“ за промовирање на извозот, бизнисот и културата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/14270/?sphrase_id=414690|title=Международный туристский форум SIFT состоялся в Сочи|last=|date=2017-11-27|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184845/https://www.russiatourism.ru/news/14270/?sphrase_id=414690|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/15641/?sphrase_id=421650|title=28 июня в Калининграде прошел четвертый фестиваль мобильных ресторанов «Гастрономической карты России»|last=|date=2018-06-29|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184904/https://www.russiatourism.ru/news/15641/?sphrase_id=421650|url-status=dead}}</ref> . === Сообраќај === Русија се нашла на второто место во светот во однос на вкупната должина на железниците - 86 илјади км. или 9,5% од светот со 15% од светскиот промет на патници во железничкиот сообраќај (2/5 од патничкиот сообраќај во Русија) . Важноста на воздушниот сообраќај во организација на туристички патувања (52% од меѓународните пристигнувања) и автомобилско или автобуско патување е меѓу режимите за копнен сообраќак што се користат за патување (40% од пристигнувањата со копнен транспорт) <ref name="Стратегия 2020"/> . Русија има најдолги патишта за испорака (второ место на светот) - 102 илјади км. и најголемите пловни реки во светот (должина на пловни делови): [[Лена]] (4.190 км), [[Иртиш]] (3.784 км), [[Об]] (3.650 км), [[Енисеј|Јенисеј]] (3.390 км), Волга (3,256 км), итн. Една од најголемите во светот Поврзувачки вештачки систем е Волга-Балтичкиот канал (372 км) ( Волга-балтички воден пат со должина од 1100 км). Вкупната должина на лентите за вештачко испорака е 13,8 илјади. км. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Сапсан в Санкт Петербург.jpg|<nowiki> </nowiki>Брз електричен воз во Санкт Петербург Поезд на фоне горы Шатрище. Воронежская область.jpg|<nowiki> </nowiki>Електрична локомотива [[ЧС4Т]] со патнички воз на Руски железници NN-Bor Volga Cableway 08-2016 img10.jpg|<nowiki> </nowiki>Жичарница „Нижни Новгород“ </gallery></center> == Специјализирани публикации == Современите руски публикации за туризмот можат да се поделат во три групи {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}} : # Билтени на официјални туристички организации (билтен РАТА на Руската унија за туристичка индустрија, информативни публикации на Федералната агенција за туризам, итн.) ) # Професионални деловни списанија („Пет Ѕвезди“ за хотелски услуги, информации за „ Туризам и рекреација “ и рекламирање на тури (до 2013 година) итн.) ) # Масовни изданија со образовен карактер („Војување“, „Гео“, итн.) ) == Проблеми == Во „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за периодот до 2020 година''“ се наведени мерките потребни за надминување на следниве проблеми на пазарот на патот на раст на туристичкиот проток <ref name="Стратегия 2020"/> : * Високите домашни цени, пред сè, високата цена на транспортните услуги (на пример, цената на патувањето со железница е еднаква или дури и ги надминува трошоците за летот на домашните авиокомпании). * Недоволен број и фрагментација на знаци за туристичка навигација, извори на информации за туристички програми на руските региони. * Слаб распоред за прикажување на многу туристички емисии. * Неиспраќање на претходна резервација и купување билети за музеите преку [[Интернет]]. * Недостаток на достапни хотели и слични сместувачки капацитети. Врз основа на резултатите од мониторингот, направен е список на хотели што ги зголемиле цените за време на [[Светско првенство во фудбал 2018|Светскиот куп]] на [[Светско првенство во фудбал 2018|ФИФА 2018 година]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/urgent/15698/|title=Список отелей, завышающих цены во время проведения Чемпионата мира по футболу FIFA 2018 года|last=|date=2018-07-10|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-21}}{{Мртва_врска|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> . == Безбедност == Безбедноста на туризмот е област за национална безбедност на Руската Федерација. Безбедноста на туризмот се подразбира како безбедност на туристите, безбедноста на нивниот имот, како и неоштетување при патување во околината, материјални и духовни вредности на општеството и безбедноста на државата <ref name="12-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/98351/?page=2|title=Федеральный закон от 5 февруари 2007 г. № 12-ФЗ «О внесении изменений в Федеральный закон "Об основах туристской деятельности в Российской Федерации"»|last=|date=2007-02-05|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-22}}</ref>. Во 2014 година, бил развиен ''Концепт за безбедност на туризмот'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/documenty/monitoring-pravoprimeneniya/kommentarii-zakonodatelstva-i-publikatsii/kontseptsiya-doktriny-bezopasnosti-turizma-v-rossiyskoy-federatsii/?sphrase_id=421653|title=Концепция доктрины безопасности туризма в Российской Федерации|last=Е. Л. Писаревский|date=2014-07-18|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184836/https://www.russiatourism.ru/contents/documenty/monitoring-pravoprimeneniya/kommentarii-zakonodatelstva-i-publikatsii/kontseptsiya-doktriny-bezopasnosti-turizma-v-rossiyskoy-federatsii/?sphrase_id=421653|archive-date=2018-07-22|accessdate=2018-07-22|url-status=dead}}</ref> . Задолжителен услов за влез на туристите на територијата на Руската Федерација е достапноста на полиса за доброволно здравствено осигурување која важи за целиот период на престој во Русија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.insure.travel/countries/r/strahovka-v-rossiyu|title=Требования к полису медицинского страхования для поездки и пребывания в России|date=2024-01-08|work=www.insure.travel|language=ru|accessdate=2024-04-26}}</ref>. Во градовите каде се одржиле натпреварите на Светското првенство 2018 година, се создало туристичка полиција <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax.ru/sport/606399|title=Туристическая полиция появится в городах проведения матчей ЧМ-2018|last=|date=2018-04-02|work=http://www.interfax.ru/|publisher=[[Интерфакс]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-22}}</ref>. Должностите на специјалните единици вклучувале обезбедување на безбедноста на гостите во градот и туристичка помош <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://77.xn--b1aew.xn--p1ai/%D0%B3%D1%83-%D0%BC%D0%B2%D0%B4/%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0-%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%B8/1-%D0%BE%D0%BF%D0%BF/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F|title=Туристическая полиция. 1-й оперативный полк полиции|last=|date=|work=https://мвд.рф|publisher=[[Министерство внутренних дел Российской Федерации|МВД РФ]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181020224128/https://77.xn--b1aew.xn--p1ai/%D0%B3%D1%83-%D0%BC%D0%B2%D0%B4/%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0-%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%B8/1-%D0%BE%D0%BF%D0%BF/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F|archive-date=2018-10-20|accessdate=2018-07-22|url-status=dead}}</ref> . == Наводи == {{наводи}} == Литература == * Атлас инвестиционных проектов в сфере туризма, реализуемых в субъектах РФ. — М.: Министерство культуры Российской Федерации, Ростуризм, 2017. — 270 с. — <nowiki>ISBN 978-5-406-06164-0</nowiki>, УДК 330, ББК 65.236-56. * Баньковский Л. История и экология: очерки об истоках исторической гидрогеографии — Соликамск: 2008. — 356 с. — <nowiki>ISBN 978-5-89469-055-1</nowiki><div style="display:none"><nowiki>https://wikidata.org/wiki/Track:Q196384https://wikidata.org/wiki/Track:Q15064295https://wikidata.org/wiki/Track:Q55523269</nowiki></div> * Березовая Л. Г. История туризма и гостеприимства — М.: Юрайт, 2014. — 500 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-9916-3593-6</nowiki><div style="display:none"><nowiki>https://wikidata.org/wiki/Track:Q42258224https://wikidata.org/wiki/Track:Q42256876https://wikidata.org/wiki/Track:Q42256584</nowiki></div> * Воронцова М. Г. Гостиничный бизнес: теория и практика. — СПб.: СПбГУКИ, 2014. — 168 с. — <nowiki>ISBN 978-5-94708-194-7</nowiki>. * Города России / Гл. ред. Г. М. Лаппо. — энциклопедия. — Москва: Научное издательство «Большая советская энциклопедия», 1994. — 559 с. — 50 000 экз. — <nowiki>ISBN 5-85270-026-6</nowiki>, УДК 908(470)(03). * История российского туризма / Под общ. ред. д.пед.н, проф. Т. И. Власовой. — монография. — СПб.: Изд-во Д.А.Р.К., 2009. — 416 с. — 1000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-98004-030-7</nowiki>. * Макаров А. Д., Бирюков А. Н., Крутик А. Б., Серба В. Я., Никитин Ю. А., Коровин Э. В., Новиков А. В., Гончаров А. А., Макарова В. А., Давыдовский С. Б., Масленников С. В., Пономарёв А. В. Маркетинг, менеджмент, предпринимательство в туризме и в гостиничном деле Санкт Петербурга / Ред. проф. А. Д. Макаров. — Коллективная монография. — СПб.: Копи-Р Групп, 2013. — 460 с. — (Высшее образование). — <nowiki>ISBN 978-5-905064-57-9</nowiki>; УДК 338.46; ББК 65 мај * Багдасарян В. Э., Биржаков М. Б., Бобылев В. Ю., Житенев С. Ю., Орлов И. Б., Федулин А. А. История российского туризма / Ответственный редактор и составитель Ю. С. Путрик; Рецензенты: А. А. Королёв, С. И. Реснянский, К. А. Пшенко, Е. М. Николаев. — монография. — СПб.: Федеральное агентство по туризму, 2014. — 256 с. — 1000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-4365-0131-4</nowiki>, УДК 657+65.0:004, ББК 65.052с51. * Овчаренко Н. П., Руденко Л. Л., Барашок И. В. Организация гостиничного дела. — М.: Издательско-торговая корпорация «Дашков и К°», 2015. — 208 с. — <nowiki>ISBN 978-5-394-02514-3</nowiki>. * Чернышёв А. В. Гостиничная индустрия: проблемы теории и практики технологии управления. — М.: ООО «Агентство рекламы «Товарищ», 2000. — 256 с. — <nowiki>ISBN 5-9251-0002-6</nowiki>. * Ежегодник туристской статистики ЮНВТО (2012—2016) = Yearbook of Tourism Statistics, Data 2012—2016. — годовой отчёт. — Мадрид: ЮНВТО, 2018. — 937 с. — <nowiki>ISBN 978-92-844-1956-2</nowiki>, 978-92-844-1953-1. * UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition. — Мадрид: ЮНВТО, 2018. — 937 с. — <nowiki>ISBN 978-92-844-1987-6</nowiki>, 978-92-844-1986-9. == Надворешни врски == * {{Wikivoyage|Russia}} * {{Матична|russia.travel|о туризме в России Министерства культуры Российской Федерации (Федеральное агентство по туризму)}} * [https://www.russiatourism.ru/operators/ Унифициран федерален регистар на тур-оператори] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180716170245/https://www.russiatourism.ru/operators/ |date=2018-07-16 }} * [http://government.ru/rugovclassifier/500/events/ "Туризам и рекреација"] ("Општество и култура") - насока на работа на [[Влада на Руската Федерација|Владата на Руската Федерација]] * [http://opendata.russiatourism.ru/7708550300-CentryRosturizm Информации за туристичките информативни центри на Русија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170624045345/http://opendata.russiatourism.ru/7708550300-CentryRosturizm |date=2017-06-24 }} на порталот Отворени податоци на Федералната агенција за туризам * [http://www.gks.ru/bgd/regl/b17_13/Main.htm „Култура, рекреација и туризам“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190119235746/http://www.gks.ru/bgd/regl/b17_13/Main.htm |date=2019-01-19 }} - статистички податоци за Русија на Сојузната државна служба за статистика * [http://www.mnr.gov.ru/activity/oopt/ Списокот на специјално заштитени природни територии и предмети на Русија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180928065552/http://www.mnr.gov.ru/activity/oopt/ |date=2018-09-28 }} (СПНА) на мрежната страница на Министерството за природни ресурси на Русија * [http://www.russez.ru/oez/tourism Специјални економски зони со туристичко-рекреативен тип] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20181015002955/http://www.russez.ru/oez/tourism |date=2018-10-15 }} (СЕЗ ТРТ) на официјалното мрежно место на Специјалните економски зони на Оџак [[Категорија:Економија на Русија]] [[Категорија:Одморалишни населби]] [[Категорија:Туризам во Русија| ]] 0efda9u3pu75ivfjpngf63kqxfuto9l 5196178 5196139 2024-04-26T09:25:54Z The Phantom of the Insurance 116560 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Sant_Vasily_cathedral_in_Moscow.JPG|алт=Храм Василия Блаженного|мини| [[Црква Свети Василиј (Москва)|Катедрала Свети Василиј]] во [[Москва]]]] '''[[Туризам|Туризмот]] во [[Русија]]''' — динамички развојна{{Sfn|История российского туризма|2009}} гранка на [[Економија на Русија|економијата]] во [[Русија]], во која се вработени повеќе од 500 илјади луѓе {{Sfn|Атлас инвестиционных проектов в РФ|2017}} . Според [[Светска туристичка организација|Светската организација за туризам]], Русија зазема едно од водечките места во светот во областа на меѓународниот туризам: во 2017 година, Русија примила 24 390 000 меѓународни гости {{Sfn|UNWTO Tourism Highlights|2018}} <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.e-unwto.org/doi/abs/10.5555/unwtotfb0643010020132017201809|title=Russian Federation|last=|date=2018-09-18|work=http://unwto.org|publisher=[[Всемирная туристская организация|ЮНВТО]]|language=en|accessdate=2018-10-13}}{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} — С. 60.</ref> (9-то место во [[Европа]]). Според [[Федерална служба за статистика на Русија|Федералната служба за статистика на државата]], ова е бројка на патувања на граѓани од странски држави со цел туризам на територијата на Руската Федерација <ref name="Выборочная статистическая информация">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/statistika/statisticheskie-pokazateli-vzaimnykh-poezdok-grazhdan-rossiyskoy-federatsii-i-grazhdan-inostrannykh-gosudarstv/vyborochnaya-statisticheskaya-informatsiya-rasschitannaya-v-sootvetstvii-s-ofitsialnoy-statisticheskoy-metodologiey-otsenki-chisla-vezdnykh-i-vyezdnykh-turistskikh-poezdok/|title=Выборочная статистическая информация, рассчитанная в соответствии с Официальной статистической методологией оценки числа въездных и выездных туристских поездок|last=|date=2016|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713202407/https://www.russiatourism.ru/contents/statistika/statisticheskie-pokazateli-vzaimnykh-poezdok-grazhdan-rossiyskoy-federatsii-i-grazhdan-inostrannykh-gosudarstv/vyborochnaya-statisticheskaya-informatsiya-rasschitannaya-v-sootvetstvii-s-ofitsialnoy-statisticheskoy-metodologiey-otsenki-chisla-vezdnykh-i-vyezdnykh-turistskikh-poezdok/|archive-date=2018-07-13|accessdate=2018-07-13|url-status=dead}}</ref> . Во 2017 година приходот на Русија од меѓународниот туризам изнесувал 8,945 милијарди американски долари {{Sfn|UNWTO Tourism Highlights|2018}} или 3,4% од [[Бруто-домашен производ|БДП на]] земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.forumspb.com/news/oficial/35669/?sphrase_id=19594|title=Пункт назначения — Россия: рост популярности внутреннего и въездного туризма|last=|date=2017-06-01|work=https://www.forumspb.com|publisher=[[Петербургский международный экономический форум|ПМЭФ]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-13}}</ref>. Светската туристичка организација (СТО) забележила активно закрепнување на побарувачката за туристички патувања во Русија (+ 27% во 2017 година во однос на претходниот период)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://media.unwto.org/press-release/2017-12-14/southern-and-mediterranean-europe-north-africa-and-middle-east-drive-touris|title=Southern and Mediterranean Europe, North Africa and the Middle East drive tourism growth through October 2017|last=|date=2017-12-14|work=http://unwto.org|publisher=[[Всемирная туристская организация|ЮНВТО]]|language=en|accessdate=2018-07-13|archive-date=2018-07-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713231956/http://media.unwto.org/press-release/2017-12-14/southern-and-mediterranean-europe-north-africa-and-middle-east-drive-touris|url-status=dead}}</ref>. Туристичката индустрија во Русија е регулирана со голем број закони. Сојузен закон бр. 132-ФЗ „''За основите на туризмот''“ ги утврдува концептите, принципите на регулирање и развојните приоритети на индустријата<ref name="ФЗ 132-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=https://rg.ru/1996/12/03/osnovy-turizma-dok.html|title=Федеральный закон от 24 ноября 1996 г. № 132-ФЗ|last=|date=|work=https://rg.ru|publisher=[[Российская газета]]|accessdate=2017-11-24}}</ref>. Богатото културно-историско наследство и природната разновидност на Русија го одредуваат, според [[Светска туристичка организација|Светската туристичка организација]], високиот потенцијален раст на туристичката индустрија во земјата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ratanews.ru/news/news_20092012_2.stm|title=Форум MITCO обсуждает проблемы индустрии гостеприимства|last=Светлана Ставцева|date=2012|work=http://ratanews.ru|publisher=RATA-News|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-13}}</ref> . Постојат [[Список на светско наследство во Русија|29 објекти на светско наследство на УНЕСКО]] во емјата. 26 одморалишта и здравствени области на Руската Федерација - со федерално значење<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/17226/?page=2|title=О федеральной целевой программе «Развитие курортов федерального значения»|last=|date=|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-06-14}}</ref> . Единствениот државен регистар на места за културно наследство (Споменици на историјата и културата) на народите на Руската Федерација содржи 143.705 идентификувани атракции, од кои 148се особено вредни предмети се регистрирани на територијата на државата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://opendata.mkrf.ru/opendata/7705851331-egrkn/#{%22version%22:%225b22ff360a0f7ac039cc26ea%22,%22tab%22:%22build_table%22}|title=Сведения из Единого государственного реестра объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) народов Российской Федерации|last=|date=|work=http://opendata.mkrf.ru/|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>. Просторниот и територијалниот обем, мултинационалноста (повеќе од 100 народи живеат на територијата на Руската Федерација) и историските специфики на Русија, обединуваат разни етнокултурни региони со руски подетнички групи (дел од [[Козаци]]те, Поморите, сибирските стари тајмери, [[Полехи]] итн.) ) и култури на турски, фино-угорски, абхазиски, дагестански и многу други народи. Во Русија, услужниот сектор и туристичката инфраструктура поминале во период на обновување, во согласност со сојузната целна програма „''Развој на домашен и влезен туризам во Руската Федерација'' (2011-2018)“ <ref name="Постановление 644"/> одобрена од владата. Во живописните и барани региони на Русија се создале и се создаваат туристички специјални економски зони, кои нудат поволни услови за организирање на туристичкиот бизнис. Заклучно со 1 јуни 2017 година, 45 туристичко-рекреативни и авантуристички јата се во фаза на изградба во 35 составни субјекти на Руската Федерација, (ова се повеќе од 688 објекти на туристичка инфраструктура, од кои 223 се нарачани; 202 предмети за поддршка на инфраструктурата {{Sfn|Атлас инвестиционных проектов в РФ|2017}}. Според годишниот извештај на [[Светски економски форум|Светскиот економски форум]] ''Извештај за конкурентност на патувања и туризам'', во 2017 година, индексот на конкурентност на Русија во областа на патувањето и туризмот изнесувал 4,2 бода од 7 можни или 43-та од 136 економии (45-та во 2015 година). Според индикаторите за инфраструктура за туризам ({{lang-en|Tourist service infrastructure}} или <span style="font-style:italic;" lang="en">Инфраструктура за туристички услуги</span> ) земјата го зазема 55-то место (4,5 бода од 7) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/country-profiles/#economy=RUS|title=The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref> . На генералниот ранг „ Индекс на глобална конкурентност 2017-2018“, Русија го зазела 38-то место (53-то место во 2015 година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.weforum.org/reports/the-global-competitiveness-report-2017-2018|title=The Global Competitiveness Report 2017—2018|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref>. [[Податотека:Domestic_tourism_in_Russia.jpg|мини|500x500пкс| Пет водачи - региони на Русија во домашниот туризам (2012)]] == Класификација == [[Податотека:Ural_Metallurgical_Civilisation_Map.svg|мини|Уралска рударска цивилизација (XVIII век - првата половина на XIX век) {{Sfn|История и экология|2008}} како предмет на индустрискиот туризам во Русија]] До крајот на [[19 век]], во [[Русија]] се формирале следниве видови на патувања {{Sfn|История российского туризма|2009}}: *по цели и задачи: ** проучување на природните науки ([[географија]], [[геологија]], [[ботаника]], итн.) ** технички и производни екскурзии ** студиски патувања (за културни и историски знаменитости) * според видот на движењето: ** одење преку прошетка ** користење сообраќај (железница) Присуството на најразлични туристички и рекреативни ресурси на земјата овозможиле развој на скоро сите видови на туризам, вклучително и<ref name="Постановление 644"/><ref name="Стратегия 2020"/>: * рекреативен (на плажа) * културен и образовен * бизнис-туризам * подобрување на здравјето * животната средина * индустриски * етно-културен * рурален * гастрономски * морски и речен (преку крстарење) * религиозен или поклонички Официјалната специјализација на видовите туризам во Русија во [[Федерални окрузи во Русија|сојузните области]], како и на териториите според административната поделба на земјата, се рефлектира во федералната целна програмата „''Развој на домашен и влезен туризам'' (2011-2018)“, придружео со голем број на документи<ref name="Постановление 118">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/110359/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 31 јануари 2017 г. № 118|last=|date=2017-01-31|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-15}}</ref>. На пример, модерната економска структура на [[Уралски федерален округ|Федералниот округ Урал]] има изразена ориентација за индустриски туризам. Ова овозможува во областа да се развие ваков вид на културни и образовни програми за туризам како индустрискиот<ref name="Стратегия 2020"/>. ==Историја== [[Податотека:Пути_первобытного_искусства_1995.jpg|мини|150x150пкс| Пат на [[Старо камено време|палеолитскиот]] културен простор во источната полутопка ]] Патувањето им е познато на луѓето уште од [[античко време]]. Во [[Старо камено време|античкото камено доба]] човекот поминувал низ териториите во текот на целата година преку „''градење на човечки патеки''“, а низ водата, веројатно преку добро поврзаните суви трупци (сплавови) или преку студениот мраз во текот на ладните периоди. Ова го потврдува унифицираниот палеолитски културен простор. Патиштата што се најдолги во [[Источна полутопка|источната полутопка]] на планетата на суво земјиште биле од трајно значење за комуникација не само помеѓу различни рабови на истиот [[континент]], туку и за интерконтинентална комуникација. Обликот на ваквите патеки е одреден од геолошките, географските, зоолошките и ботаничките услови на Земјата. Безбедносните документи за патувања или „''патни сертификати''“, претставувале потврди за плаќање поради пристигнување или поминување преку пристаниште, проверка на платените даночни такси и други писмени дозволи. Пасошот се стекнал со слава во [[средниот век]] како документ. Во ерата на [[Големите географски откритија]] од XV - XVII век, такви странски патници како [[Сигизмунд фон Херберштајн|С. фон Херберштаин]], [[Адам Олеариј|А. Олеари]], [[Августин Мејерберг|А. Мејерберг]] направиле детални описи и дале статистички материјал за Московското Кнежевство {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}. Во овој период, патниците од Русија биле нарекувани истражувачи или откривачи на нови земји {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}. Истражувачите гледаат шест главни периоди во развојот на рускиот туризам {{Sfn|История российского туризма|2009}}: * ''Образовен'' (XVIII век. - почеток на 90-тите години на XIX век).) * ''Претприемнички'' (поврзано со развојот на [[Капитализам|капитализмот]] во Русија од втората половина на XIX век).) * ''Организативно-централизиран'' (од 1920-тите до 1960-тите) или советски туризам (во светот - почеток на ерата на масовниот туризам {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}}) * ''Административен и регулаторен'' (1962-1991). ) * ''Преоден'' (90-тите години на XX век) * ''Модерен'', претприемачки === Организационо-централизиран период === Развојот на ''организационо-централизираниот'' туризам во [[СССР]] се одликува со следниве под-периоди {{Sfn|История российского туризма|2009}} : * '''1918-1935 година''' **создавање социо-економски услови; ** појава и организациско формирање на екскурзија и туристичко движење; ** појава на масовен аматерски туризам. Фази: :** 1918-1928 години (формирање и развој на туризам и екскурзиски бизнис) :** 1929-1935 година (обединување и проширување на туристички и екскурзивни организации во СССР) * 1936-1968 година ** трансфер на туристичката и екскурзиската индустрија во спроведувањето на синдикатите; ** создавање туристичка индустрија. Фази: :* 1936-1941 година (развој на туристички и екскурзиски бизнис во предвоениот период) :* 1945-1961 години (обнова на туристички и екскурзиски бизнис во повоениот период) :* 1962-1968 година (реорганизација на индустријата) За развојот на туризмот, во [[1933]] година, ''Државното акционерско друштво за странски туризам во СССР, Интуристист,'' се споило со ''Сојузното аАкционерско друштво „Хотел“'' од [[Холандија]] и добило на располагање ланец од хотели, ресторани и моторни возила <ref>Специальное постановление от 1 ноября 1933 года, Протокол № 58 Заседания [[Центральный Исполнительный Комитет СССР|Президиума ЦИК СССР]]</ref>. Во структурата на [[НКВД]], објавена по нарачка од 29 септември 1938 година, „''Интуристист''“ веќе не била наведена<ref>[http://aleph.rsl.ru/F/9IT7AL1JNAB7INNQELKCN7F92SQCSNV6MK278857Q9K1QY1BLP-00746?func=full-set-set&set_number=015227&set_entry=000003&format=999 «Интурист» — 80 лет вокруг света, 1929—2009.] (специальный выпуск журнала «Интурист» июнь-июль № 7) — Москва :ОАО ВАО «Интурист», 2009. — С.31</ref> . Бројот на странски туристи во предвоениот СССР бил мал. За 1929-1941 година, околу 120 илјади странски туристи го посетиле СССР<ref>Советская культурная дипломатия в условиях Холодной войны. 1945—1989: коллективная монография. — М.: Политическая энциклопедия, 2018. — С. 129—130.</ref>. Бројот на странски туристи во текот на годините во овој период значително се намалил. Значи, во [[1936]] година 20,4 илјади луѓе го посетиле СССР преку линијата ''Интурист''<ref>Советская культурная дипломатия в условиях Холодной войны. 1945—1989: коллективная монография. — М.: Политическая энциклопедия, 2018. — С. 292.</ref>. === Административен период === ''Административниот и нормативниот'' период (1969-1991) се одликува со {{Sfn|История российского туризма|2009}} : *интензивен развој на туризмот и екскурзискиот бизнис; *создавање на најголема монополизирана индустрија што му служела на населението и странските гости на СССР. За време на периодот на интензивен развој на туризмот во СССР, советското население имало можност да патува во странство под контрола односно дозвола на Централниот совет за туризам, [[Државен комитет за туризам на СССР|Државниот комитет за туризам на СССР]], бирото „''Спутник''“, преку препорака на окружните комитети и градските комитети. Пред претпријатијата имало редица луѓе за патување во странство {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}. Во периодот 1988-1991 година, 60-70% од советските граѓани кои патувале во странство ги посетиле социјалистичките земји (околу 24 милиони луѓе, без [[Народна Република Кина|Кина]]) и [[Финска]] {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}} . == Тековна состојба == [[Податотека:Statistic_of_The_Rosstat_and_The_Russiatourism.jpg|мини| Домашен и влезен туризам во Русија за 2014/2015 година - компаративни статистички информации <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/rol-turizma-v-rossiyskoy-ekonomike/|title=Роль туризма в российской экономике|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-06-10|archive-date=2018-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180610150444/https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/rol-turizma-v-rossiyskoy-ekonomike/|url-status=dead}}</ref> ]] По [[1993]] година, според мислењето на С.П. Шпилко, било можно да се создадат управни тела специфични за индустријата во составните субјекти на [[Руската Федерација]], да се воведат лиценци, хотелски и професионални стандарди (одобрени во [[1995]] година), да се направат ослободувања од [[ДДВ]] за дозволите, да се заштити индустријата доколку се воведе овој данок, да се формира систем за обука и мрежа на туристички изложби{{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}. Во руските региони, туризмот станува приоритетна насока за развој: се создаваат меѓурегионални хотелски и туристички здруженија, се формираат униформни програми за стимулирање на инвестициска активност, се одобруваат алгоритми за координација на принципите на интеракција помеѓу туристичките компании, сместувачки капацитети за туристи, превозници и други сектори на туристичката индустрија {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}} . За да се реализира туристичкиот потенцијал на Русија, работата на федералните и регионалните туристички администрации <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/content/5/section/64/detail/3644/|title=Органы исполнительной власти в сфере туризма субъектов РФ|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715151942/https://www.russiatourism.ru/content/5/section/64/detail/3644/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref> се засноваат на договори {{Sfn|Чернышёв А. В.|2000}}: * за соработка и делегирање на регионалните права за регулирање на туристичките активности; * за поделбата на моќта во областа на туризмот. Во [[2000]] година, првиот туристички информативен центар во земјата (ТИЦ) бил отворен во [[Санкт Петербург]], потоа во [[Република Карелија]] и [[Велики Новгород]] {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Денес, ваквите центри се создадени скоро во сите составни субјекти на Руската Федерација <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/turism_v_rossii/tour_centres/perechen-i-kontaktnaya-informatsiya-turistsko-informatsionnykh-tsentrov/|title=Перечень и контактная информация туристско-информационных центров|last=|date=2018-06-01|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716165721/https://www.russiatourism.ru/contents/turism_v_rossii/tour_centres/perechen-i-kontaktnaya-informatsiya-turistsko-informatsionnykh-tsentrov/|archive-date=2018-07-16|accessdate=2018-07-16|url-status=dead}}</ref> и се составен дел на системот за управување и местата за раст на туризмот во регионите. ТИЦ ги информира гостите и жителите за висококвалитетни понуди како музеи, хотели, разгледување и прошетка и другите комплексни туристички услуги; ТИЦ спроведува истражување,дистрибуира производи за печатење; учествува на изложби и конференции; во некои случаи обезбедува водичи и преведувачи на водичи кои се акредитирани; комуницира со канцелариите за информации, обезбедува широк спектар на тематски услуги на надомест и бесплатна основа {{Sfn|История российского туризма|2009}} . За да се стимулира туризмот, се спроведуваат голем број законодавни иницијативи и политика на правно регулирање, на пример, олеснување на визниот режим (воведување на електронски визи) и обезбедување на безбедност при патувањето {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Тест работењето на електронскиот систем за визи започнало на 1 август 2017 година во [[Владивосток]]. На 8 август 2017 година било основано специјализирано мрежно место на руското Министерство за надворешни работи за издавање вакви визи <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/press-sluzhba/vystupleniya-doklady-i-intervyu/v-rosturizme-nadeyutsya-chto-elektronnye-vizy-posle-dfo-rasprostranyatsya-na-drugie-regiony/?sphrase_id=420581|title=Электронные визы после ДФО распространятся на другие регионы|last=|date=2017-09-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715110405/https://www.russiatourism.ru/contents/press-sluzhba/vystupleniya-doklady-i-intervyu/v-rosturizme-nadeyutsya-chto-elektronnye-vizy-posle-dfo-rasprostranyatsya-na-drugie-regiony/?sphrase_id=420581|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> . Од 2018 година, странските гости можат да дојдат со електронска виза до територијата на Приморски крај, Камчатка и Сахалин <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tass.ru/pmef-2018/articles/5234623|title=Глава Ростуризма ожидает распространения электронных виз по всей стране|last=|date=2018-05-25|work=http://tass.ru/|publisher=[[ТАСС]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715110839/http://tass.ru/pmef-2018/articles/5234623|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kremlin.ru/acts/news/58068|title=Подписан закон о расширении действия электронных виз на Дальнем Востоке|last=|date=2018-07-19|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-19}}</ref> . Исто така, постои практика за групен безвизен престој во Русија за кинеските туристи <ref name="Развитие круизного туризма">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/10946/|title=Развитие круизного туризма в зоне особого внимания|last=|date=2016-08-16|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715210623/https://www.russiatourism.ru/news/10946/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref>. Носителот на пасош добива и право на повеќекратно безвизен влез во Руската Федерација до крајот на 2018 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rsport.ria.ru/official/20180716/1139423351.html|title=Ростуризм: безвизовый въезд в РФ владельцев FANID увеличит число иностранных туристов|last=Илья Питалев|date=2018-07-16|work=https://rsport.ria.ru|publisher=[[РИА Новости|РИА]] Р-Спорт|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-19}}</ref> . Развојот на туризмот во Русија се одликува со следниве фактори {{Sfn|История российского туризма|2009}} : * присуство на постојана побарувачка, понуда на туристички производи, нивна дистрибуција (на пример, раст на поединечен туризам и продолжување на масовниот интерес за разгледување) * зголемената улога на сегментацијата на пазарот, * зајакнување на координацијата и монополизацијата во туризмот (вертикална и хоризонтална интеграција, глобализација), * јакнење на улогата на [[Масовни медиуми|медиумите]] во туризмот, * развој на стручна структура и образование, унапредување на трудовата организација, * Зајакнување на позицијата на приватниот туристички бизнис. Државната поддршка за индустријата е изразена во имплементација на повеќе од 40 федерални и други државни програми {{Sfn|История российского туризма|2009}}, меѓу нив: * „Зачувување и развој на архитектурата на историските градови (2002–2010)“ <ref name="Постановление 815">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/40505/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 26 ноември 2001 г. № 815|last=|date=2001-11-26|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref> * „Култура на рускиот север“, „Културно наследство на југот на Русија…“ (подпрограми (сложени проекти) во рамките на федералната целна програма „Култура на Русија за 2006–2010“) <ref name="Постановление 740">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/54724/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 8 декември 2005 г. № 740|last=|date=2005-12-08|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>, како и програмата „Култура на рускиот северен дел (2013-2020)“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dvinaland.ru/-cgt6eww3|title=Государственная программа-Культура Русского Севера (2013—2020)|last=|date=2017-12-05|work=https://dvinaland.ru|publisher=Правительство Архангельской области|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715151958/https://dvinaland.ru/-cgt6eww3|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> ) * „Култура на Русија (2012-2018)“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://old.kulturnoe-nasledie.ru/programma/pasport-programmy/|title=Федеральная целевая программа «Культура России (2012–2018 годы)»|last=|date=2012-03-03|work=http://old.kulturnoe-nasledie.ru/|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715125405/http://old.kulturnoe-nasledie.ru/programma/pasport-programmy/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> * „Развој на културата и туризмот“ за 2013-2020 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/programmy-i-proekty/gosudarstvennaya-programma-rossiyskoy-federatsii-razvitie-kultury-i-turizma-na-2013-2020-gody/|title=Государственная программа Российской Федерации «Развитие культуры и туризма» на 2013—2020 годы|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181312/https://www.russiatourism.ru/contents/deyatelnost/programmy-i-proekty/gosudarstvennaya-programma-rossiyskoy-federatsii-razvitie-kultury-i-turizma-na-2013-2020-gody/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15|url-status=dead}}</ref> * „Развој на домашен и влезен туризам (2011-2018)“ <ref name="Постановление 644">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/78553/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 2 август 2011 г. № 644|last=|date=2011-08-02|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-11-24}}</ref> * „Југот на Русија“ (ветувачко туристичко одредиште <ref name="Постановление 118"/> и федерална целна програма за 2014-2020 година <ref name="Постановление 1297">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/90078/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 26 декември 2013 г. бр. 1297|last=|date=2013-12-26|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref> ) Од 2002 година, во Русија се спроведува Концептот за развој на туризмот за периодот до 2005 година <ref name="Распоряжение 954-р">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/42548/|title=Концепция развития туризма в Российской Федерации на период до 2005 года|last=|date=2002-07-11|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref>. По наредба на Федералната агенција за туризам од 6 мај 2008 година, број 51, била одобрена „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за период до 2015 година''“ и акционен план за негово спроведување {{Sfn|Туризм в Санкт Петербурге|2013}}. Од 2014 година, земјата спроведува програми во согласност со „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за периодот до 2020 година''“ <ref name="Стратегия 2020"/> . Во февруари 2019 година бил формиран оддел за туризам во структурата на Министерството за економски развој. Меѓу клучните задачи на одделот се утврдување на насоките за стратегиски развој на националната туристичка индустрија, развој на пристапи за формирање на сеопфатен национален туристички производ и негово промовирање на домашниот и странскиот пазар, развој на туризмот и сродната инфраструктура на ново ниво <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tourism.interfax.ru/ru/news/articles/56965/|title=Департамент туризма создан в структуре Минэкономразвития|publisher=tourism.interfax.ru|accessdate=2019-02-27}}</ref>. Од федералниот буџет биле издвоени околу 21 милијарди рубли за развој на туризмот во рамките на државната програма „''Култура и туризам 2019-2021''“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ria.ru/20190310/1551668443.html|title=На развитие туризма будет выделено порядка 21 млрд рублей из бюджета|date=20190310T1152+0300Z|publisher=РИА Новости|accessdate=2019-03-18}}</ref> == Статистички информации == [[Податотека:Tourism_from_Russia.jpg|мини|Туристичка крива 2008—2014 година]] Во [[2017]] година, домашниот туризам се зголемил за 2% во однос на [[2016]] година и изнесувал 55 милиони патувања. Меѓу 10-те водечки региони: [[Московска област]], [[Москва]], [[Приморски крај]], [[Санкт Петербург]], [[Република Татарстан]], [[Краснодарски Крај]] и [[Алтајски крај]], [[Калининград]], [[Волгоград]], [[Калушка област]]<ref name="Туризм и отдых">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/info/32033/|title=Туризм и отдых: некоторые факты и показатели 2017 года|last=|date=2018-04-12|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-16}}</ref> . Во [[2018]] година, според вицепремиерот [[Олга Голодец]] на рускиот инвестициски форум во [[Сочи]], 60 милиони луѓе ја посетиле односно влегле во Русија, што е за 15% повеќе во однос на [[2017]] година. ''„По отворањето на Кримскиот мост, туристичкиот проток кон Крим се зголеми за 29%''“, изјавила Голодец. „''За првпат видовме дека полуостровот стана петти регион на Русија по бројот на зимски посети, што никогаш не се случило''“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://russian.rt.com/russia/news/602944-turizm-forum-sochi|title=На форуме в Сочи обсудили проблемы туристической отрасли|publisher=RT на русском|accessdate=2019-02-17}}</ref> . Во [[2017]] година, бројот на потрошувачи на спа-услуги во Русија се намалил за 9,5% на 5,59 милиони луѓе. Покрај тоа, заради намалувањето на реалните приходи на населението во 2014-2015 година и растот на цената на странските патувања, се забележува зголемување на интересот на потрошувачите за услугите на руските санаториуми на териториите на [[Република Крим|Крим]], [[Краснодарски Крај|Краснодар]], [[Ставрополски Крај|Ставропол]] и [[Алтајски Крај|Алтај]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://marketing.rbc.ru/articles/10184/|title=В 2017 г численность потребителей санаторно-курортных услуг в России снизилась на 9,5% до 5,59 млн чел.|last=BusinesStat|date=2018-02-26|work=https://marketing.rbc.ru/|publisher=[[РБК]]|accessdate=2018-07-15}}</ref> . И покрај малото намалување на вкупниот влезен туристички тек, туристичкиот проток од [[Кина]] се зголемил за 15% и изнесувал 1289 илјади патувања, од [[Јужна Кореја]] - за 18% (161 илјади патувања), од [[Иран]] - за 63% (67 илјади патувања), од [[Индија]] - 40% (47 илјади патувања), од [[Виетнам]] - 24% (36 илјади) патувања)<ref name="Туризм и отдых"/> . Посети на странски туристи во Русија во 2008-2004 година според Сојузната државна служба за статистика (патувања) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://ratanews.ru/news/news_3062009_3.stm|title=Въезд иностранных туристов в Россию в 2008—2004 гг.|last=|date=2009-06-03|work=http://ratanews.ru|publisher=RATA-News|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-17}}</ref>: {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Земја !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2004 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b05_13/IssWWW.exe/Stg/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2004 году|last=|date=2005|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013827/http://www.gks.ru/bgd/regl/b05_13/IssWWW.exe/Stg/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2005 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b06_13/IssWWW.exe/Stg/d01/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2005 году|last=|date=2006|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20171119013523/http://www.gks.ru/bgd/regl/b06_13/IssWWW.exe/Stg/d01/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2006 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2006 году|last=|date=2007|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180223150036/http://www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2007 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2007 году|last=|date=2008|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013902/http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> !посети<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2008 г.<ref name="автоссылка1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b09_13/IssWWW.exe/Stg/html2/09-23.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2008 году|last=|date=2009|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013913/http://www.gks.ru/bgd/regl/b09_13/IssWWW.exe/Stg/html2/09-23.htm|url-status=dead}}</ref> |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{ГЕР}} |351 099 |313 547 |328 583 |345 708 |332 822 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{КИН}} |283 839 |204 192 |157 361 |129 749 |127 155 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{САД}} |181 721 |156 737 |224 970 |172 356 |185 888 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{FIN}} |242 816 |175 557 |148 153 |153 139 |142 017 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{GBR}} |115 622 |118 996 |124 169 |130 608 |142 016 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{ИТА}} |125 397 |125 310 |116 000 |129 950 |143 493 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{ESP}} |51 395 |60 180 |53 943 |79 497 |105 655 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ФРА}} |141 113 |109 305 |102 513 |112 762 |103 223 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{UKR}} |84 320 |62 155 |24 165 |49 131 |80 021 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ТУР}} |~42 000 |~44 000 |~47 000 |49 479 |54 593 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{ИЗР}} |26 924 |30 397 |27 133 |31 250 |32 725 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{KOR}} |44 397 |43 304 |42 951 |48 825 |47 343 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |{{ЈАП}} |56 780 |50 842 |59 581 |45 083 |44 435 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{ХОЛ}} |33 101 |32 696 |29 014 |33 659 |35 376 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{CAN}} |17 432 |13 483 |23 547 |26 660 |44 238 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{LVA}} |50 501 |119 938 |49 396 |64 280 |66 754 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{EST}} |74 165 |64 662 |65 385 |46 602 |45 749 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{ПОЛ}} |353 986 |133 096 |234 073 |42 932 |32 919 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{АВТ}} |32 404 |29 095 |24 370 |29 835 |24 789 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ШВЕ}} |31 892 |45 813 |30 967 |26 000 |24 918 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ШВА}} |24 369 |21 343 |27 415 |27 134 |23 827 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{AUS}} |14 189 |14 684 |19 478 |26 087 |26 087 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{NOR}} |23 672 |21 215 |23 729 |26 136 |34 270 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{LTU}} |40 652 |70 445 |42 662 |47 253 |58 383 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |{{GRC}} |18 735 |17 558 |16 942 |21 742 |23 036 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |{{ДАН}} |21 131 |17 066 |18 731 |20 640 |19 662 |- style="text-align: right" |26 | align="left" |{{БЕЛ}} |17 475 |19 945 |19 263 |22 707 |18 472 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно сите |2 860 802 |2 384 626 |2 433 018 |2 213 597 |2 295 074 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно посетители<br /><br />без учество на земјите од ЗНД |~8 661 000 |~9 398 000 |~8 818 000 |~8 347 000 |~8 551 000 |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно посетители | | | |22 908 625 |23 676 140 |} Влегувањето на странски државјани на територијата на [[Руската Федерација]] заради [[туризам]], според Федералната служба за статистика на државата според методологијата до 2014 година (дадена е промена на бројот на странски државјани кои влегуваат во Руската Федерација од година во година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rostourunion.ru/rossijskij_soyuz_turindustrii_-_glavnaya/vezd_inostrannyh_grazhdan_v_rossiyu.html|title=Въезд иностранных граждан в Россию|last=|date=|work=http://www.rostourunion.ru/|publisher=[[Российский союз туриндустрии|РСТ]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716170107/http://www.rostourunion.ru/rossijskij_soyuz_turindustrii_-_glavnaya/vezd_inostrannyh_grazhdan_v_rossiyu.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Российский статистический ежегодник">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1135087342078|title=Российский статистический ежегодник|last=|date=|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160505121430/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1135087342078|archive-date=2016-05-05|accessdate=2018-07-17}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !од земја: !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2008 г.<ref name="автоссылка1"/> !% <br /><br />раст<br /><br />од 2007 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2009 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-27.htm|title=Число прибытий иностранных граждан в Россию по целям поездок в 2009 году|last=|date=2010|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2019-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190319013918/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-27.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2008 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2010 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b11_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|title=Число поездок иностранных граждан в Россию по целям в 2010 году|last=|date=2011|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20170608065336/http://www.gks.ru/bgd/regl/b11_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2009 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2011 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b12_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|title=Число поездок иностранных граждан в Россию по целям в 2011 году|last=|date=2012|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170504072823/http://www.gks.ru/bgd/regl/b12_13/IssWWW.exe/Stg/d2/09-28.htm|url-status=dead}}</ref> !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2010 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2012 г. !% <br /><br />раст<br /><br />од 2011 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ во 2013 г.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b14_13/IssWWW.exe/Stg/d02/09-30.htm|title=Поездки иностранных граждан в Россию по целям в 2013 году|last=|date=2014|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2017-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170504062143/http://www.gks.ru/bgd/regl/b14_13/IssWWW.exe/Stg/d02/09-30.htm|url-status=dead}}</ref> !%<br /><br /> Раст ид 2012 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ во 2014 г. !%<br /><br /> Раст од 2013 г. |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{ГЕР}} |332 822 |{{Пад}} −4 |333 892 |0 |347 214 |{{Пораст}} 4 |346 627 |0 |375 285 |{{Пораст}}8 |380 253 |{{Пораст}} 1,3 |349 481 |{{Пад}} −8 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{КИН}} |127 155 |{{Пад}} −2 |115 870 |{{Пад}} −9 |158 061 |{{Пораст}} 36 |234 127 |{{Пораст}} 48 |343 357 |{{Пораст}} 47 |372 314 |{{Пораст}} 8,4 |409 817 |{{Пораст}} 10 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{САД}} |185 888 |{{Пораст}} 8 |183 293 |{{Пад}} −1 |162 383 |{{Пад}} −11 |169 763 |{{Пораст}} 5 |179 763 |{{Пораст}} 6 |197 334 |{{Пораст}} 9,7 |162 102 |{{Пад}} −18 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{FIN}} |142 017 |{{Пад}} −7 |149 884 |{{Пораст}} 6 |139 216 |{{Пад}} −7 |133 630 |{{Пад}} −4 |120 306 |{{Пад}} −10 |93 762 |{{Пад}} −22 |68 618 |{{Пад}} −27 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{GBR}} |142 016 |{{Пораст}} 9 |150 910 |{{Пораст}} 6 |126 454 |{{Пад}} −16 |128 533 |{{Пораст}} 2 |135 949 |6 |157 799 |{{Пораст}} 16 |134 314 |{{Пад}} −15 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{ИТА}} |143 493 |{{Пораст}} 10 |113 495 |{{Пад}} −21 |122 973 |{{Пораст}} 8 |125 062 |{{Пораст}} 2 |118 729 |{{Пад}} −5 |117 927 |{{Пад}} −0,6 |107 072 |{{Пад}} −9,2 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{ESP}} |105 655 |{{Пораст}} 33 |95 070 |{{Пад}} −10 |86 732 |{{Пад}} −9 |100 773 |{{Пораст}} 16 |70 291 |{{Пад}} −30 |70 193 |{{Пад}} −0,1 |60 443 |{{Пад}} −14 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ФРА}} |103 223 |{{Пад}} −8 |94 176 |{{Пад}} −9 |94 282 |0 |94 863 |{{Пораст}} 1 |99 581 |{{Пораст}} 5 |96 947 |{{Пад}} −2,6 |94 941 |{{Пад}} −2 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ТУР}} |54 593 |{{Пораст}} 10 |43 756 |{{Пад}} −20 |56 376 |{{Пораст}} 29 |80 754 |{{Пораст}} 43 |100 918 |{{Пораст}} 25 |122 728 |{{Пораст}} 21 |134 702 |{{Пораст}} 9,7 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{ИЗР}} |32 725 |{{Пораст}} 5 |46 451 |{{Пораст}} 42 |58 694 |26 |75 468 |{{Пораст}} 29 |85 955 |{{Пораст}} 14 |92 478 |{{Пораст}} 7,6 |108 175 |{{Пораст}} 17 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{KOR}} |47 343 |{{Пад}} −3 |35 200 |{{Пад}} −26 |42 573 |{{Пораст}} 21 |46 991 |{{Пораст}} 10 |48 425 |{{Пораст}} 3 |52 114 |{{Пораст}} 7,6 |82 494 |{{Пораст}} 58 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |{{ЈАП}} |44 435 |{{Пад}} −1 |39 269 |{{Пад}} −12 |42 176 |{{Пораст}} 7 |37 985 |{{Пад}} −10 |44 667 |{{Пораст}} 18 |55 092 |{{Пораст}} 23 |54 111 |{{Пад}} −1,8 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{ХОЛ}} |35 376 |{{Пораст}} 5 |31 851 |{{Пад}} −10 |34 907 |{{Пораст}} 10 |37 874 |{{Пораст}} 8 |32 533 |{{Пад}} −14 |30893 |{{Пад}} −5 |28097 |{{Пад}} −9 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{CAN}} |44 238 |{{Пораст}} 66 |43 642 |{{Пад}} −1 |31 536 |{{Пад}} −28 |34 926 |{{Пораст}} 11 |36 260 |{{Пораст}} 4 |41 000 |{{Пораст}} 13 |35 796 |{{Пад}} −13 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{LVA}} |66 754 |{{Пораст}} 4 |33 884 | |33 796 |{{Пад}} −0,3 |33 522 |{{Пад}} −1 |32 125 |{{Пад}} −4 |28 149 |{{Пад}} −12 |29 199 |{{Пораст}} 3,7 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{EST}} |45 749 |{{Пад}} −2 |34 002 | |34 589 |{{Пораст}} 2 |31 255 |{{Пад}} −10 |27 436 |{{Пад}} −12 |26 280 |{{Пад}} −4 |25 936 |{{Пораст}} 13 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{ПОЛ}} |32 919 |{{Пад}} −23 |26 358 |{{Пад}} −20 |25 616 |{{Пад}} −3 |29 908 |{{Пораст}} 17 |30 088 |{{Пораст}} 1 |28 229 |{{Пад}} −6,2 |17 905 |{{Пад}} −37 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{АВТ}} |24 789 |{{Пад}} −17 |31 383 |{{Пораст}} 27 |28 290 |{{Пад}} −10 |28 034 |{{Пад}} −1 |28 076 |{{Пораст}} 0,1 |29 139 |{{Пораст}} 3,8 |23 373 |{{Пад}} −20 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ШВЕ}} |24 918 |{{Пад}} −4 |28 315 |{{Пораст}} 19 |22 061 |{{Пад}} −22 |27 408 |{{Пораст}} 24 |23 862 |{{Пад}} −13 |17 937 |{{Пораст}} 25 |13 468 |{{Пад}} −25 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ШВА}} |23 827 |{{Пад}} −12 |26 247 |{{Пораст}} 10 |23 918 |{{Пад}} −9 |26 277 |{{Пораст}} 10 |28 845 |{{Пораст}} 10 |29099 |{{Пораст}} 0,9 |26 678 |{{Пад}} −8,3 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{AUS}} |26 087 |0 |22 429 |{{Пад}} −14 |21 167 |{{Пад}} −6 |24 775 |{{Пораст}} 17 |33 021 |{{Пораст}} 33 |36 117 |{{Пораст}} 9,4 |36 468 |{{Пораст}} 1 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{NOR}} |34 270 |{{Пораст}} 31 |27 856 |{{Пад}} −19 |22 527 |{{Пад}} −19 |23 338 |{{Пораст}} 4 |20 617 |{{Пад}} −12 |15 634 |{{Пораст}} 24 |12 734 |{{Пад}} −18,5 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{LTU}} |58 383 |{{Пораст}} 24 |33 555 | |22 761 |{{Пад}} −32 |22 114 |{{Пад}} −3 |21 060 |{{Пад}} −5 |21 950 |{{Пораст}} 4,2 |20 081 |{{Пад}} −8,5 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |Всего туристов |2 295 074 |{{Пораст}} 4 |2 100 601 |{{Пад}} −8 |~2 025 000 |{{Пад}} −3 |2 335 977 |{{Пораст}} 9 |2 570 469 |{{Пораст}} 10 |2 664 782 |{{Пораст}} 3,7 |2 583 079 |{{Пад}} −3 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |Вкупно посетители |23 676 140 |{{Пораст}} 3 |21 338 650 |{{Пад}} −10 |22 281 217 |{{Пораст}} 4 |24 932 061 |{{Пораст}} 12 |28 176 502 |{{Пораст}} 13 |30 792 091 |{{Пораст}} 9,3 |32 421 490 |{{Пораст}} 5 |} Од 2014 година, туристичките текови не се мерат според бројот на туристи, туку според бројот на патувања според „''Официјалната статистичка методологија за проценка на бројот на влезни и излезни туристички патувања''“ (доколку истиот странски / руски државјанин патувал надвор од својата земја повеќе од еднаш во текот на извештајниот период, тогаш во податоците на гранична служба, тој се брои онолку пати колку што ја преминал државната граница во еден правец) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/bgd/free/meta_2010/IssWWW.exe/Stg/2015/510.doc|title=Приказ Росстата № 510 от 12 август 2014|last=|date=|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716194614/http://www.gks.ru/bgd/free/meta_2010/IssWWW.exe/Stg/2015/510.doc|url-status=dead}}</ref>. Број на влезни туристички патувања (број на патувања на граѓани од странски држави со цел туризам на територијата на Руската Федерација) <ref name="Выборочная статистическая информация"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/business/torg/tur/tab-tur1-1.htm|title=Число въездных туристских поездок|last=|date=2018-06-08|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-16|archive-date=2018-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716224049/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/business/torg/tur/tab-tur1-1.htm|url-status=dead}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Од земја: !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2014 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2013 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2015 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2014 г. !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2016 г. !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2015 г.<br /><br /> !Пристигнувања<br /><br /> во РФ<br /><br /> во 2017 г. (округл.) !% <br /><br />на раст<br /><br />од 2016 г. |- style="text-align: right" |1 | align="left" |{{UKR}} |8 435 654 | |8 911 705 | |8 569 264 |{{Пад}} —4 |8 723 000 |{{Пораст}} 1,79 |- style="text-align: right" |2 | align="left" |{{KAZ}} |3 733 319 | |4 711 082 | |3 564 152 |{{Пад}} —24 |3 485 000 |{{Пад}} —2,22 |- style="text-align: right" |3 | align="left" |{{FIN}} |1 380 179 | |1 415 853 | |1 319 030 |{{Пад}} —7 |1 017 000 |{{Пад}} —22,90 |- style="text-align: right" |4 | align="left" |{{КИН}} |873 792 | |1 121 536 | |1 288 720 |{{Пораст}} 15 |1 478 000 |{{Пораст}} 14,69 |- style="text-align: right" |5 | align="left" |{{ПОЛ}} |1 772 336 | |1 725 157 | |1 017 462 |{{Пад}} —41 |714 000 |{{Пад}} —29,83 |- style="text-align: right" |6 | align="left" |{{АЗЕ}} |818 467 | |856 349 | |898 426 |{{Пораст}} 5 |876 000 |{{Пад}} —2,50 |- style="text-align: right" |7 | align="left" |{{UZB}} |874 437 | |797 484 | |596 520 |{{Пад}} —25 |425 000 |{{Пад}} —28,75 |- style="text-align: right" |8 | align="left" |{{ГЕР}} |583 824 | |553 493 | |566 434 |{{Пораст}} 2 |580 000 |{{Пораст}} 2,39 |- style="text-align: right" |9 | align="left" |{{ARM}} |601 409 | |552 142 | |596 041 |{{Пораст}} 8 |584 000 |{{Пад}} —2,02 |- style="text-align: right" |10 | align="left" |{{MNG}} |157 663 | |378 196 | |522 026 |{{Пораст}} 38 |396 000 |{{Пад}} —24,14 |- style="text-align: right" |11 | align="left" |{{EST}} |330 814 | |357 377 | |414 147 |{{Пораст}} 16 |415 000 |{{Пораст}} 0,21 |- style="text-align: right" |12 | align="left" |Република Абхазија |357 271 | |416 673 | |410 566 |{{Пад}} —1 |432 000 |{{Пораст}} 5,22 |- style="text-align: right" |13 | align="left" |{{TJK}} |481 733 | |458 021 | |410 013 |{{Пад}} —10 |360 000 |{{Пад}} —12,20 |- style="text-align: right" |14 | align="left" |{{MOL}} |618 453 | |491 196 | |409 194 |{{Пад}} —17 |519 000 |{{Пораст}} 26,89 |- style="text-align: right" |15 | align="left" |{{KGZ}} |339 254 | |373 616 | |397 842 |{{Пораст}} 7 |421 000 |{{Пораст}} 5,82 |- style="text-align: right" |16 | align="left" |{{LVA}} |295 081 | |278 265 | |288 682 |{{Пораст}} 4 |261 000 |{{Пад}} —9,59 |- style="text-align: right" |17 | align="left" |{{LTU}} |425 132 | |~237 000 | |249,095 | |226 000 |{{Пад}} —9,27 |- style="text-align: right" |18 | align="left" |{{САД}} |245 184 | |233 379 | |238 633 |{{Пораст}} 2 |282 000 |{{Пораст}} 17,99 |- style="text-align: right" |19 | align="left" |{{ИТА}} |206 807 | |191 071 | |192 140 |{{Пораст}} 1 |189 000 |{{Пад}} —1,63 |- style="text-align: right" |20 | align="left" |{{ИЗР}} |149 575 | |162 046 | |178 633 |{{Пораст}} 10 |182 000 |{{Пораст}} 1,88 |- style="text-align: right" |21 | align="left" |{{GBR}} |214 909 | |179 674 | |177 080 |{{Пад}} —1 |178 000 |{{Пораст}} 0,56 |- style="text-align: right" |22 | align="left" |{{ФРА}} |198 644 | |171 436 | |176 855 |{{Пораст}} 3 |185 000 |{{Пораст}} 4,61 |- style="text-align: right" |23 | align="left" |{{KOR}} |114 320 | |136 039 | |161 267 |{{Пораст}} 19 |254 000 |{{Пораст}} 57,76 |- style="text-align: right" |24 | align="left" |{{БЛР}} |318 958 | |~249 000 | |133 740 | |152 000 |{{Пораст}} 13,65 |- style="text-align: right" |25 | align="left" |Јужна Осетија |49 170 | |117 707 | |111 370 |{{Пад}} —5 |134 000 |{{Пораст}} 20,32 |- style="text-align: right" |26 | align="left" |{{ESP}} |90 851 | |103 756 | |108 900 |{{Пораст}} 5 |110 000 |{{Пораст}} 1,01 |- style="text-align: right" |27 | align="left" |{{ЈАП}} |97 779 | |86 173 | |84 631 |{{Пад}} —5 |102 000 |{{Пораст}} 20,52 |- style="text-align: right" |28 | align="left" |{{IND}} |48 920 | |50 853 | |70 375 |{{Пораст}} 38 |71 000 |{{Пораст}} 20,34 |- style="text-align: right" |29 | align="left" |{{ИРН}} |25 810 | |41 431 | |67 166 |{{Пораст}} 62 |80 000 |{{Пораст}} 14,29 |- style="text-align: right" |30 | align="left" |{{GEO}} |42 960 | |47 216 | |65 336 |{{Пораст}} 38 |79 000 |{{Пораст}} 20,91 |- style="text-align: right" |31 | align="left" |{{ХОЛ}} |69 888 | |54 808 | |57 408 |{{Пораст}} 5 |60 000 |{{Пораст}} 4,52 |- style="text-align: right" |32 | align="left" |{{СРБ}} |66 550 | |58 070 | |50 498 |{{Пад}} —13 |55 000 |{{Пораст}} 8,92 |- style="text-align: right" |33 | align="left" |{{АВТ}} |59 557 | |50 587 | |49 026 |{{Пад}} —3 |52 000 |{{Пораст}} 6,07 |- style="text-align: right" |34 | align="left" |{{ШВА}} |44 997 | |41 998 | |48 485 |{{Пораст}} 15 |49 000 |{{Пораст}} 1,06 |- style="text-align: right" |35 | align="left" |{{NOR}} |54 573 | |48 248 | |45 135 |{{Пад}} —6 |51 000 |{{Пораст}} 12,99 |- style="text-align: right" |36 | align="left" |{{ТУР}} |262 549 | |238 541 | |42 658 |{{Пад}} —82 |80 000 |{{Пораст}} 87,54 |- style="text-align: right" |37 | align="left" |{{AUS}} |44 182 | |38 044 | |41 882 |{{Пораст}} 10 |47 000 |{{Пораст}} 12,22 |- style="text-align: right" |38 | align="left" |{{CAN}} |50 944 | |41 569 | |40 410 |{{Пад}} —3 |51 000 |{{Пораст}} 26,21 |- style="text-align: right" |39 | align="left" |Лица без државјансво |243 419 | | | | | | | |- style="text-align: right" | | align="left" |Вкупно по земја |25 437 893 | |26 851 658 | |24 551 444 |{{Пад}} —9 |24 391 000 |{{Пад}} —0,74 |} == Туристички цели во Русија == === Културен туризам === Традиционално побарувачката насока на рускиот туризам е културна и образовна {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Регионите кои се стратешки важни за развој на културниот туризам вклучуваат: градовите [[Москва]] и [[Санкт Петербург]], [[Ленинградска област]], градот [[Јарослављ|Јарослав]], област [[Владимирска област|Владимир]], како и трасите на златните и сребрените прстени, крстаречките патеки „''Голема Волга''“ и „''Москва околу светот''“. Ветувачки региони од гледна точка на развој на овој вид туризам се регионите на [[северозападен федерален округ]] - [[Република Карелија]], Република Команча, регионите на [[Централен федерален округ|Централниот федерален округ]] - Москва, регион Брјанск, регион Тула, регионите на [[Приволшки федерален округ|Федералниот округ Волга]] - Република Мариј Ел, [[Република Удмуртија]]. Голем потенцијал за развој на културниот туризам има во одредени региони на [[Јужен федерален округ]], [[Приволшки федерален округ|Волга]], [[Сибирски федерален округ|Сибирскиот]] и [[Далекуисточен федерален округ|Далечниот Исток]] <ref name="Постановление 644"/>. Според Росстат, на крајот на 2016 година работеле 2.742 музеи, кои ги посетиле 123,5 милиони луѓе; вкупно предмети од културното наследство - 98,2 илјади, и археолошко наследство - 69,8 илјади <ref name="Российский статистический ежегодник"/> . Постои голем број на мрежни места поврзани со животот и делото [[Александар Сергеевич Пушкин|на Александар Пушкин]] (Пушкинскије Гори, Музеј „Болдино“), [[Лав Николаевич Толстој|Лав Толстој]] ( Јасна Полјана ), [[Фјодор Михајлович Достоевски|Фјодор Достоевски]] (Санкт Петербург), и други. Меѓу популарните одредишта се и патување во татковината на Дедо Мраз ( Велики Устјуг ), речно крстарење по Волга (запознавање со пејзажи и културното наследство на градовите [[Нижни Новгород]], [[Казањ|Казан]], [[Самара]], [[Саратов]], [[Волгоград]], [[Астрахањ|Астрахан]] и др.), разни програми за православна Русија {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Дефиниран е единствен туристички простор помеѓу Москва и Санкт Петербург {{Sfn|Туризм в Санкт Петербурге|2013}}. Во Урал и Сибир, има развиено туристички производи засновани на историски и културни патишта на сибирската рута. [[Музеј|Музеите]] играат значајна улога во туризмот {{Sfn|История российского туризма|2009}}. <center><gallery perrow="7" widths="200" heights="200"> Податотека:За Кремлевской стеной.jpg|[[Благовештенска црква (Москва)|Благовештенската црква]] во [[Московски кремљ|Московскиот Кремљ]] Податотека:RUS-2016-Aerial-SPB-Peter and Paul Fortress 02.jpg|[[Петропавловска тврдина]], [[Санкт Петербург]] Податотека:Mamaev kurgan (ОКН).JPG|[[Родина-мать (Волгоград)|Статуа „Мајка татковина“]] во [[Волгоград]] - највисоката статуа на жена во светот (не сметајќи ги пиедесталите) Податотека:Савкина Горка, Пушкиногорье.jpg|Античка населба [[:en:ru:Савкино (Пушкиногорский район)|Савкина Горка]] Податотека:Маяк Анива.jpg|[[Анива]], Сахалин Податотека:Sunset at Kucherla lake.jpg|Зајдисонце на [[Кучерлинско Езеро]], [[Республика Алтај|Алтај]] </gallery></center> ==== Природни атракции ==== Специјално заштитените природни области (ООПТ) се предмет на националното наследство. До денес, рускиот систем на заштитени подрачја со федерално значење вклучува над 240 специјално заштитени природни области. Во моментов, најпопуларните паркови се Сочи, Остров Елк, [[Курски Провлак]], [[Национален парк Прибајкалски|Прибајкалски]], Руски Арктик, како и резервите на Кавказ и Бајкал-Ленски <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/14895/?sphrase_id=421055|title=Количество экотуристов в России с 2011 года выросло на 50%|last=|date=2018-02-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-18|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718120204/https://www.russiatourism.ru/news/14895/?sphrase_id=421055|url-status=dead}}</ref> . Во [[2017]] година беше промовиран државниот проект „''Дивиот свет на Русија: да се зачува и види''“ со цел развој на екотуризам, зачувување и обновување на популацијата на ретки животни во 22 заштитени подрачја <ref name="Дикая природа России">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/news/27398/|title=Утверждён паспорт приоритетного проекта «Дикая природа России: сохранить и увидеть»|last=|date=2017-04-22|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>. Постапката за посета на заштитени подрачја од туристи е регулирана со федералниот закон „''За специјално заштитени природни области''“ <ref name="33-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/95885/|title=«Об особо охраняемых природных территориях»|last=|date=1995-03-14|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>.<center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> First snow in Krasnaya Polyana.JPG|<nowiki></nowiki>[[Аибга]], [[Национален парк Сочи]] Плато зимой 9.jpg|<nowiki></nowiki>[[Манпупунер]] Река Иркут в районе Шаманского утёса. Вид с левого берега.jpg|<nowiki></nowiki>[[Иркут|Реката Иркут]], Фумаролы вулкана Мутновский.jpg|<nowiki></nowiki>[[Фумарола|Фумароли]] на вулканот [[Мутновский]], природен резерват Вид со склона горы Кивакка.jpg|<nowiki></nowiki>Поглед од планината Кивака на сливот на реката [[Оланга (река)|Оланга]] </gallery></center> ==== Градови ==== Повеќе од 500 руски градови имаат статус на „историски град“, од кои околу 300 се мали и средни провинциски градови со стотици стари имоти од 16 - 19 век {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Оваа разновидност ги одредува големите разлики во природните, историските и економските услови на развојот на регионите и особено во градовите на Русија. На пример, [[Јарослављ|Јарослав]], [[Твер]], Калуга, [[Кострома]], Рјазањ, [[Тула (град)|Тула]], [[Владимир (град)|Владимир]], Вологда, [[Смоленск]] и други можат да се класифицираат како стари провинциски центри со редовен распоред, владини канцеларии, цркви, благородни и трговски куќи, на периферијата со манастири. Брјанск, [[Иваново (Русија)|Иваново]], Липецк, Белгород, Курган, [[Волгоград]], [[Ростов-Дон]] и др., припаѓаат на друга група градови што станале центри во текот на советскиот период благодарение на развојот на индустријата. Во голем број региони и републики се појавијле „''заменици''“ - мултифункционални центри, на пример, Орск, Јелетс, Великије Луки, [[Стари Оскол]], Арзамас, Братск, Комсомолск-на-Амур, Набережне Челни. Старите градски растенија во Урал се исто така карактеристични, со задолжителни атрибути што имаат фабричко езерце, стара фабрика кај браната, куќата на управителот и канцеларијата на фабриките {{Sfn|Города России|1994}}. Ваквиот феномен на карактеристична регионална култура со повеќе од 250 градови-фабрики за сол, металуршки и други видови на производство што се појавил од 18 век, во научната литература е дефиниран како „''урална рударска цивилизација''“ {{Sfn|История и экология|2008}}. Посебен вид се главните градови на националните републики: [[Владикавказ]], [[Грозни]], [[Казањ|Казан]], Петрозаводск, [[Уфа]] (порано провинциски или регионални центри), Елиста и [[Биробиџан]] (нови градови), други растат надвор од окружните градови - сите тие играат улога на центри на националната култура {{Sfn|Города России|1994}} . Според резултатите од Форумот на мали градови и историски населби во 2018 година <ref name="Пр-327">{{Наведена мрежна страница|url=http://kremlin.ru/acts/assignments/orders/56933|title=Поручение Правительству Российской Федерации № Пр-327 (Перечень поручений Президента РФ по итогам встречи с участниками Форума малых городов и исторических поселений)|last=|date=2018-02-23|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref> донесена е одлука за насочена државна поддршка на малите градови во Русија <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/115686/|title=Об утверждении Правил предоставления средств государственной поддержки из федерального бюджета бюджетам субъектов Российской Федерации для поощрения муниципальных образований - победителей Всероссийского конкурса лучших проектов создания комфортной городской среды|last=|date=2018-03-07|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-18}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Дом Татарская 46 2.jpg|<nowiki> </nowiki>Двоспратна станбена зграда во [[Татарска населба]], 1902 година, град [[Томск]] Башня Цаллаговых 2.jpg|<nowiki> </nowiki>Кула на Цалагов, [[Северна Осетија]] Church in usolye 01.jpg|<nowiki> </nowiki>Црква Свети Никола во [[Усоле]], Перм] Vadimrazumov copter - Abramtsevo 4.jpg|<nowiki> </nowiki> Nizhny Tagil (05).JPG|<nowiki> </nowiki>Експлозивни печки од XIX век, Музеј на историјата на рударската технологија </gallery></center> === Туризам на крстарење и јахти === Во 2015-2016 година, крстарењето станало најпопуларното одредиште за туризам во Русија. Во моментов има 72-часовен безвизен престој на странски туристи за крстарење кои доаѓаат во Русија преку големи пристаништа, како што се Санкт Петербург, [[Владивосток]], итн.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/78553/|title=Постановление Правительства Российской Федерации от 7 мај 2009 г. № 397|last=|date=2009-05-07|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-10-14}}</ref> Овој вид туризам е ограничен сезонски (од мај до октомври) <ref name="Стратегия 2020"/> . Внатрешните патишта на Русија минуваат низ територијата на 60 конститутивни субјекти на Федерацијата, додека за 14 од нив се спроведени државни проекти <ref name="Постановление 644"/> насочени кон развој на водниот туризам во регионите [[Волгоградска Област|Волгоград]], [[Тверска област|Твер]], [[Ивановска област|Иваново]], [[Јарославска област|Јарослав]], [[Костромска област|Кострома]], [[Амурска област|Амур]], [[Вологодска област|Вологда]] и [[Архангелска област|Архангелск]], во републиките [[Татарстан]], [[Удмуртија]], [[Бурјатија]], [[Чувашија]] и [[Република Карелија|Карелија]], во [[Хабаровски крај|територијата Кабаровск]]. За крстаречките јата „''Голема Волга''“ (сите региони сместени на [[Волга|реката Волга]] ), како и во регионот Амур, територијата на Хабаровск, [[Сахалинска област|Сахалин]], [[Камчатски Крај|Камчатка]] и Арктикот, главната насока на развој е патувањето со крстарење во предложената федерална програма која се вика „''Развој на домашен и влезен туризам“ (2019— 2025)'' “ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kruiz-info.ru/novosti/otraslevye-novosti/11-morskie/3261-rosturizm-gotovit-novye-kruiznye-tsentry-v-strane|title=Ростуризм готовит новые круизные центры в стране|last=|date=2017-09-18|work=http://kruiz-info.ru|publisher=Информационный портал Круиз-Инфо|accessdate=2017-11-24}}</ref>. Според инструкциите на [[Претседател на Русија|Претседателот на Русија]] [[Владимир Путин|В.В. Путин]] за обновување на редовното крстарење во регионот на Црното Море <ref name="Пр-2418">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kremlin.ru/acts/assignments/orders/53496|title=Поручение Правительству Российской Федерации № Пр-2418, п.1б|last=|date=2016-12-13|work=http://www.kremlin.ru|publisher=[[Президент РФ]]|accessdate=2018-07-15}}</ref>, отворена е првата морска линија за крстарење [[Сочи]] - Новоросијск - [[Јалта]] - [[Севастопол]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/13762/|title=На международном туристическом форуме «Отдых» состоялась презентация новой круизной линии Сочи – Новороссийск – Ялта – Севастополь|last=|date=2017-09-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715160503/https://www.russiatourism.ru/news/13762/|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref>. За првата сезона од 2017 година, биле направени 18 тури и биле пренесени повеќе од 5.000 патници <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.morflot.ru/lenta/n3279.html|title=За первую навигацию лайнер "Князь Владимир" перевез более 5 тыс пассажиров|last=|date=2017-10-16|work=http://www.morflot.ru|publisher=[[Федеральное агентство морского и речного транспорта|Росморречфлот]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180715155516/http://www.morflot.ru/lenta/n3279.html|archive-date=2018-07-15|accessdate=2018-07-15}}</ref> . [[Регата]] и единечни трки за бродови од различни класи се одржуваат годишно. Во Централниот федерален округ од најпопуларните пловење се резервоари за Klyazminskoe, Pestovo, Pyalovskoe, Ivankovo, [[Рибинско Езеро (вештачко)|Rybinsk]] и Горки резервоар, и површина на водата [[Москва (река)|на реката Москва]]. Постојат многу јахти клубови во Московскиот регион, главно на резервоари поврзани со Московскиот канал. Тука е сконцентриран 80% од јахти, чиј понатамошен развој започнува да се ограничува со малата големина на водните тела и метежот на водните патишта <ref name="Стратегия 2020">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/91690/|title=Распоряжение Правительства Российской Федерации от 31 мај 2014 г. № 941-р|last=|date=2014-05-31|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2017-07-18}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Knyaz Vladimir сruise ship, Sea Port of Sochi.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Князь Владимир (судно)|Крстарење со брод „Принц Владимир“]] и јахта за задоволство во [[Сочинский морской торговый порт|пристаништето Сочи]] Шлюз №1 Дубна и буксир "Речной-87".jpg|<nowiki> </nowiki>Порта број 1 на Московскиот канал, [[Дубна]] Сhildren's Regatta in Kaliningrad 2014.jpg|<nowiki> </nowiki>Регата во класата „Оптимист“ (најпопуларната детска класа јахти во светот), [[Калининград]] </gallery></center> === Поклонички туризам === Верскиот или поклоничкиот туризам активно се развива во Русија. Во Централниот федерален округ, патеките се популарни поради православните манастири во [[Владимир]], Воронеж, Калуж, Кострома, Москва, Рјазањ, Твер, Јарослав и Смоленск <ref name="Стратегия 2020"/>, по Златниот прстен на Русија <ref name="Постановление 644"/>. Поклоненичкиот туризам е развиен во Северен Кавказ и Волга Федералниот округ, Иркутск и Бајкалскиот регион. Здружението на специјалисти за културни рути „''Светилишта на неоткриено христијанство''“ го спроведуваат проектот „''Светилишта на Русија''“ на спомениците на религиозната историја и предметите на духовното наследство на земјата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/15732/|title=Маршрут «Святыни неразделенного христианства» включен в проект «Святыни России»|last=|date=2018-07-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180726113440/https://www.russiatourism.ru/news/15732/|archive-date=2018-07-26|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Yaroslavl ElijahProphetChurchInterior 7302.jpg|<nowiki> </nowiki>Внатрешност на [[Црква Свети Илија (Јарослав)|црквата Свети Илија]], Јарослав Орган в Кафедральном соборе.jpg|<nowiki> </nowiki>Орган во [[Катедрален храм (Калининград)|Катедралата]] во [[Калининград]] Мечеть Санкт Петербурга. Майолика портала.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Џамија Санкт-Петерсбург|Џамијата во Санкт Петербург]] Иволгинский дацан.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Иволгински дацан]] Spb 06-2017 img47 Church on the Blood.jpg|<nowiki> </nowiki>Куполи на црквата на [[Црква Вознесение Христово (Санкт Петербург)|Вознесение Христово]] во Санкт Петербург </gallery></center> === Рекреативен туризам === [[Податотека:Danzig-swetlogorsk02.jpg|мини|250x250пкс| Насип на одморалиштето Светлагорск]] Рекреативниот туризам е еден од најпопуларните видови рекреација кај Русите. Според експертските проценки, 38% од руските туристи претпочитаат да се релаксираат на бреговите на Црното Море и Азов (јужен федерален округ), како и на балтичкиот брег (Северозападен федерален округ) и на плажите [[Јапонско Море|на Јапонското Море]] (Далечниот источен федерален округ). Најперспективните региони од гледна точка на развој на овој вид туризам се регионите на Јужниот федерален округ - територијата Краснодар, Република Крим, регионот Ростов, северозападниот федерален округ - регионот Калининград, Далечниот источен федерален округ - Приморски територија и територијата на Хабаровск, како и Федералниот Северен Кавказ изборните единици - Република Дагестан. Од повеќе од 2.000 километри топло морско крајбрежје во Русија, 1/3 од уредуваните области се удобни и погодни за одмор на плажа <ref name="Стратегия 2020"/> . Меѓународната награда [[Сино знаме]], што укажува дека плажата достапна за сите луѓе ги исполнува највисоките стандарди за квалитет и чистота на животната средина (чистота на морска вода, итн.), се забележува на <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.blueflag.global/beaches2/|title=Blue Flag beaches|last=|date=Jury 2018|work=http://www.blueflag.global|publisher=[[w:en:Foundation for Environmental Education|Foundation for Environmental Education]]|language=en|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184848/http://www.blueflag.global/beaches2/|url-status=dead}}</ref> : зоната на плажа во селото Јантарни, [[Калининградска Oбласт|Калининградска Област]] (од 2016 година) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/10670/?sphrase_id=421651|title=Первый в России пляж с «Голубым флагом» открылся в Калининградской области|last=|date=2016-06-21|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184853/https://www.russiatourism.ru/news/10670/?sphrase_id=421651|url-status=dead}}</ref>, плажа на Крим, Масандровски, сместена во [[Јалта]] (од 2010 година) и од 2018 година 6 плажи во Сочи <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://sochi.mk.ru/social/2018/05/21/6-sochinskikh-plyazhey-poluchili-goluboy-flag.html|title=6 сочинских пляжей получили «Голубой флаг»|last=|date=2018-05-21|work=http://sochi.mk.ru|publisher=[[Московский комсомолец|МК]] Сочи|accessdate=2018-07-22}}</ref> : Приморски-1 ( Централна област ), плажа Морис Торез ( ''Центар Пулман Сочи, Меркур и Бревис)'' ), „Галеб“ ( округ Лазаревски ), одморалиште „Имереринка-1“ „Роса Хутор“, „Кадифени сезони“ во Имеритинс Lowlands ( Адлер ) и ''Radisson Blu Paradise Resort и SPA'' . === Спортски (активен) туризам === [[Податотека:Ночь_на_Чегете.jpg|мини|400x400пкс| Вечер на Чегет, национален парк во регионот Елбрус, [[Кабардино-Балкарија]] ]] Спортскиот туризам или спорт и рекреативен туризам (СОТ) се појавува како спорт и како аматерски спорт и има развиена научна и методолошка база во Русија („''Унифицирана спортска класификација на туристички патеки''“, „''Правила за организирање и спроведување натпревари на туристички рути''“) „''Категоризирани пречки и патишта''“ за различни региони во земјата) {{Sfn|История российского туризма|2009}} . Во Русија постои голем потенцијал за развој на разни видови активен туризам - [[Алпско скијање|скијање]], [[Планинарска прошетка- Планинарење|пешачење]], воден туриза, планински туризам, едрење, јавање, [[Велосипедски туризам|велосипедизам]], екстремен туризам, итн. Додека некои региони како Јужниот, Северниот кавкаски, Уралскиот, Сибирскиот, Волшкиот и Далечниот источен федерален округ се големи скијачки центри, други имаат големи изгледи во однос на развивање активен туризам. Територијата Алтај, Република Карелија, Република Јакута (Јакутија), Република Бурјатија, територијата Камчатка и територијата на Приморски се вклучени во групата региони стратешки важни за развој на активен туризам. Ветувачки региони како центри на ски-туризмот, секако, се територијата Краснодар (Сочи), регионот Мурманск ( г. Кировск ) и Кемеровскиот регион ( поз. Шерегеш ). Зголемената побарувачка за активности на отворено ни овозможува да предвидиме понатамошен интензивен развој на скијање и други видови активен туризам <ref name="Стратегия 2020"/> . == Услужна индустрија == Услужниот сектор (култура, рекреација и туризам) според Федералната државна служба за статистика за 2009-2016 година во Русија <ref name="Российский статистический ежегодник"/><ref name="Туризм">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/enterprise/retail/#|title=Розничная торговля, услуги населению, туризм|last=|date=2017-07-25|work=http://www.gks.ru|publisher=[[Федеральная служба государственной статистики|Росстат]]|accessdate=2018-07-21|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722125830/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/enterprise/retail/|url-status=dead}}</ref> : {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" !# !Вид: !2009 г.: !2010 г. !2011 г. !2012 г. !2013 г. !2014 г. !2015 г. !2016 г. |- |1 |[[Слика:Android_Emoji_1f3e8.svg|17x17пкс]] [[Хотел]]и и слични сместувачки капацитети | align="right" |7410 | align="right" |7 866 | align="right" |8416 | align="right" |9316 | align="right" |9869 | align="right" |10 714 | align="right" |13 957 | align="right" |14 948 |- |2 |[[Слика:Maki2-commercial-18.svg|18x18пкс]] [[Санаториум]]и и пансиони со третман | align="right" |1294 | align="right" |1273 | align="right" |1283 | align="right" |1250 | align="right" |1210 | align="right" |1289 | align="right" |1287 | align="right" |1277 |- |3 |[[Слика:Maki2-building-18.svg|18x18пкс]] Санаториуми - диспанзери | align="right" |684 | align="right" |656 | align="right" |655 | align="right" |637 | align="right" |612 | align="right" |597 | align="right" |568 | align="right" |529 |- |4 |[[Слика:Maki2-town-18.svg|18x18пкс]] Домови за одмор | align="right" |171 | align="right" |140 | align="right" |104 | align="right" |98 | align="right" |97 | align="right" |96 | align="right" |97 | align="right" |139 |- |5 |[[Слика:Maki2-campsite-18.svg|18x18пкс]] Објекти за рекреација, кампови и други рекреативни организации | align="right" |1687 | align="right" |1636 | align="right" |1600 | align="right" |1589 | align="right" |1513 | align="right" |1563 | align="right" |1515 | align="right" |2640 |- |6 |[[Слика:Maki2-village-18.svg|18x18пкс]] Туристички бази | align="right" |141 | align="right" |132 | align="right" |158 | align="right" |159 | align="right" |154 | align="right" |186 | align="right" |182 | align="right" |452 |- |7 |[[Слика:Maki2-restaurant-18.svg|18x18пкс]] Угостителски организации (ресторани, кафулиња, барови) | align="right" |~45 200 | align="right" |~50 100 | align="right" |63 505 | align="right" |66 462 | align="right" |70 275 | align="right" |76 367 | align="right" |78 661 | align="right" |80 532 |- |8 |[[Слика:Maki2-playground-18.svg|18x18пкс]] Детски здравствени установи | align="right" |51,0 | align="right" |50,2 | align="right" |49,2 | align="right" | | align="right" | | align="right" |46,2 | align="right" |45,2 | align="right" |44,467 |- |9 |[[Слика:Maki2-music-18.svg|18x18пкс]] Институции од културен и забавен тип | align="right" |47,4 | align="right" |46,1 | align="right" |45,0 | align="right" |43,7 | align="right" |42,4 | align="right" |42,1 | align="right" |40,3 | align="right" |41,3 |- |10 |[[Слика:Maki2-museum-18.svg|18x18пкс]] [[Музеј]] | align="right" |2539 | align="right" |2578 | align="right" |2631 | align="right" |2687 | align="right" |2727 | align="right" |2731 | align="right" |2758 | align="right" |2742 |- |11 |[[Слика:Maki2-theatre-18.svg|18x18пкс]] Професионални [[Драмска уметност|театри]] | align="right" |601 | align="right" |604 | align="right" |618 | align="right" |643 | align="right" |658 | align="right" |661 | align="right" |665 | align="right" |651 |- |12 |[[Слика:Thecircuscafe.gif|19x19пкс]] Циркуси | align="right" |66 | align="right" |68 | align="right" |68 | align="right" | | align="right" | | align="right" |63 | align="right" |67 | align="right" |65 |- |13 |[[Слика:Maki2-zoo-18.svg|18x18пкс]] [[Зоолошка градина|Зоо-паркови]] | align="right" |28 | align="right" |29 | align="right" |28 | align="right" | | align="right" | | align="right" |30 | align="right" |31 | align="right" |31 |- |14 |[[Слика:Maki2-monument-18.svg|18x18пкс]] Неподвижни историски и културни споменици | align="right" |142,5 | align="right" |143,4 | align="right" |185,1 | align="right" |175,9 | align="right" |180,1 | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |15 |[[Слика:Maki2-cinema-18.svg|18x18пкс]] [[Кино]] | align="right" |5,6 | align="right" |4,1 | align="right" |4,4 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |16 |[[Слика:Maki2-library-18.svg|18x18пкс]] Јавно достапни [[Библиотека|библиотеки]] | align="right" | | align="right" |46,1 | align="right" |43,2 | align="right" |40,8 | align="right" |39,8 | align="right" |40,1 | align="right" |38,9 | align="right" |38,2 |- |16 |[[Слика:Gfi-set01-stadium.svg|18x18пкс]] [[Стадион]]и со трибини за 1500 места или повеќе | align="right" |2666 | align="right" |1903 | align="right" |1904 | align="right" | | align="right" | | align="right" |1959 | align="right" |1877 | align="right" |1771 |- |17 |[[Слика:Maki2-basketball-18.svg|18x18пкс]] Спортски сали | align="right" |70,0 | align="right" |72,4 | align="right" |74,3 | align="right" | | align="right" | | align="right" |71,8 | align="right" |72,0 | align="right" |72,1 |- |18 |[[Слика:Maki2-swimming-18.svg|18x18пкс]] [[Базен|Пливачки базени]] | align="right" |3990 | align="right" |4237 | align="right" |4467 | align="right" | | align="right" | | align="right" |4956 | align="right" |5196 | align="right" |5441 |- |19 |[[Слика:Maki2-tennis-18.svg|18x18пкс]] Станбени спортски објекти (игралишта) | align="right" |126,4 | align="right" |129,6 | align="right" |133,6 | align="right" | | align="right" | | align="right" |145,6 | align="right" |148,2 | align="right" |154,6 |- |20 |[[Слика:Maki2-park-18.svg|18x18пкс]] Државни природни резервати | align="right" |101 | align="right" |101 | align="right" |102 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |21 |[[Слика:Maki2-garden-18.svg|18x18пкс]] [[Национален парк|Национални паркови]] | align="right" |40 | align="right" |40 | align="right" |41 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- |22 |[[Слика:Maki2-telephone-18.svg|18x18пкс]] Туристички компании (крајот на годината) | align="right" |6897 | align="right" |9133 | align="right" |10266 | align="right" |10 773 | align="right" |11 324 | align="right" |11 614 | align="right" |11 893 | align="right" |12 395 |} [[Податотека:Visa_policy_of_Russia_(Russiatourism).jpg|мини| Инфографик „Како да се аплицира за виза во Русија за странски државјани“ <ref name="Правила въезда">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/turistam/informatsiya-dlya-vezzhayushchikh-v-rossiyu/vizovyy-rezhim1/pravila-vezda-v-rossiyu-dlya-inostrannykh-grazhdan/|title=Правила въезда в Россию для иностранных граждан|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721130748/https://www.russiatourism.ru/contents/turistam/informatsiya-dlya-vezzhayushchikh-v-rossiyu/vizovyy-rezhim1/pravila-vezda-v-rossiyu-dlya-inostrannykh-grazhdan/|archive-date=2018-07-21|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref> ]] Според ''Росстат'', на рускиот пазар, за [[2016]] година работеле 12.395 туристички компании<ref name="Туризм"/>, од кои 4.376 компании се во унифициран федерален регистар на тур-оператори <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/operators/|title=Единый Федеральный реестр туроператоров|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180716170245/https://www.russiatourism.ru/operators/|archive-date=2018-07-16|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. Повеќето тур-оператори работат во сегментот на меѓународен излезен туризам <ref name="Стратегия 2020"/> . Во моментов, граѓани на 17 странски земји до 90 дена, 2 земји до 30 дена, 7 земји повеќе од 90 дена <ref name="Правила въезда"/> и други можат да го користат правото на влез во земјата без виза, со ограничен број на денови <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kdmid.ru/cons.aspx?lst=cnslfunk&it=%2F%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8F%20%D0%B2%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0%20%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%20%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%20%D0%B2%20%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E%20%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8E.aspx|title=Условия въезда граждан иностранных государств в Российскую Федерацию|last=|date=2018-02|work=http://www.kdmid.ru/|publisher=Консульский департамент [[Министерство иностранных дел Российской Федерации|МИД России]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20170921083204/http://www.kdmid.ru/cons.aspx?lst=cnslfunk&it=%2F%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8F%20%D0%B2%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0%20%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%20%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%20%D0%B2%20%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E%20%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8E.aspx|archive-date=2017-09-21|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref>. Информации за земји и територии што граѓаните на Руската Федерација можат да ги посетат со безвизен режим ги дава Конзуларното одделение при Министерството за надворешни работи на Руската Федерација <ref name="kdmidtab">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.kdmid.ru/info.aspx?lst=info_wiki&it=%2FSpisok_stran_s_uproshchennym_poryadkom_vyezda.aspx|title=Наличие безвизового режима при въезде в иностранные государства для граждан Российской Федерации, являющихся владельцами дипломатических, служебных и общегражданских паспортов|date=2018-03-01|work=|publisher=Консульский департамент [[Министерство иностранных дел Российской Федерации|МИД России]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20200727084029/http://www.kdmid.ru/info.aspx?lst=info_wiki&it=%2FSpisok_stran_s_uproshchennym_poryadkom_vyezda.aspx|archive-date=2020-07-27|accessdate=2018-07-21|url-status=dead}}</ref> . За да помогне во изборот на тур-оператор и итна помош на руските туристи во странство, формирано е „''Здружение на туроператори од областа на излезен туризам„ Турпомош'' “со учество на [[Банка на Русија|Централната банка на Руската Федерација]], Ростуризам, Федералната агенција за воздушен сообраќај, Министерството за надворешни работи на Руската Федерација, Руската унија на туристичката индустрија и голем број туристички агенции <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/Subyektam_turindustrii/assotsiatsiya-turpomoshch/assotsiatsiya-turpomoshch/|title=Ассоциация «Турпомощь»|last=|date=|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=Ростуризм|accessdate=2017-11-24|archive-date=2017-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20171201042850/https://www.russiatourism.ru/contents/Subyektam_turindustrii/assotsiatsiya-turpomoshch/assotsiatsiya-turpomoshch/|url-status=dead}}</ref> === Хотелска индустрија === [[Податотека:St_Isaac's_Square_01.JPG|лево|мини|250x250пкс| Хотел Асторија и [[Исакиевски собор|катедралата Свети Исак]] во Санкт Петербург ]] Хотелската индустрија во Русија е претставена во различни форми на сопственост: општински претпријатија, приватни, во мешана сопственост (без странско учество), одделенски и со руски имот и странско учество {{Sfn|Воронцова М. Г.|2014}}. Во руската економија има зголемување на бројот на хотели ( {{lang-en|Hotel rooms}} или <span style="font-style:italic;" lang="en">Хотелски соби</span> ) (88-то место или 0,3 бода <ref>Количество гостиничных номеров на 100 человек</ref> од максималниот можен 4,27 на Малта) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/ranking/#series=HOTELROOM|title=The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017|last=|date=2017|work=http://reports.weforum.org|publisher=[[Всемирный экономический форум]]|language=en|accessdate=2018-07-22}}</ref> . Во 1994 година бил воведен националниот стандард 50645-94 „''Туристички и екскурзивни услуги. Класификација на хотелите'' “за да се координира развојот на гостопримството {{Sfn|Овчаренко Н. П.|2015}}. Во 2005 година, Ростуриз развил систем за класификација на хотелите и другите сместувачки капацитети {{Sfn|Воронцова М. Г.|2014}} <ref>Приказ Федерального агентство по туризму от 21 июля 2005 г. № 86 «Об утверждении системы классификации гостиниц и других средств размещения»</ref>, одобрен во 2014 година од Министерството за култура на Руската Федерација <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_122445/|title=«Об утверждении порядка классификации объектов туристской индустрии, включающих гостиницы и иные средства размещения, горнолыжные трассы и пляжи, осуществляемой аккредитованными организациями»|last=|date=2014-07-11|work=http://www.consultant.ru|publisher=[[Министерство культуры Российской Федерации|Минкультуры России]]|accessdate=2018-07-17}}</ref>. Во 2015 година, нови правила за хотели <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/103740/|title=Об утверждении Правил предоставления гостиничных услуг в Российской Федерации|last=|date=2015-10-09|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-17}}</ref> стапиле во сила во Руската Федерација со цел навремено да ги информираат потрошувачите за хотелот и да ја зголемат атрактивноста на руските хотели за туристите <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/9762/?sphrase_id=421007|title=В России вступили в силу новые гостиничные правила|last=|date=2015-11-23|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718030611/https://www.russiatourism.ru/news/9762/?sphrase_id=421007|url-status=dead}}</ref> . Со цел да се процени квалитетот на услугите во хотелскиот сектор на Русија, годишно се одржуваат наградите ''Руско гостопримство'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/13939/?sphrase_id=421007|title=О IV Премии Russian Hospitality Awards|last=|date=2017-10-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-17|archive-date=2018-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180718001527/https://www.russiatourism.ru/news/13939/?sphrase_id=421007|url-status=dead}}</ref> . Системите за автоматизација за хотелскиот и ресторанскиот бизнис во Русија се претставени од руски (Еделвис, ДИП-пензија, итн.) ) и странски решенија, на пример, Фиделио ( {{Lang-en|Fidelio}}, бренд Micros-Fidelio <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.crunchbase.com/organization/micros-systems#section-overview|title=MICROS Systems|date=|publisher=Crunchbase Inc.|language=en|accessdate=2018-07-17}}</ref> кој станал дел од системот за управување со имотот на хотелот Oracle ), Лоџинг Тач ( {{Lang-en|LodgingTouch Property Management System}} <span style="font-style:italic;" lang="en">Систем за управување со недвижнини за сместување</span>, сега Infor Hospitality Suite). {{Sfn|История российского туризма|2009}} . === Бизнис со ресторани === Развој на туризам е можен под услов да се воспостави инфраструктура за јавно угостителство. Новата фаза во развојот на овој пазар започнала во средината на 1990-тите. Во овој период се отвориле голем број ресторани, барови и кафулиња. Руските мрежни форми на деловни ресторани започнале да се развиваат заедно со странските. На пример, од 1995 до 2006 година во Санкт Петербург, мрежата на угостителските претпријатија се зголемила за 6 пати и достигнала 5600 установи {{Sfn|История российского туризма|2009}}. Ако на почетокот на 2006 година во Русија имало околу 30 000 угостителски претпријатија {{Sfn|История российского туризма|2009}}, тогаш на крајот на 2016 година - повеќе од 80 000 илјади <ref name="Туризм"/> . Повеќе од 3000 претпријатија од прехранбената и угостителската индустрија во Русија (гурмански ресторани и претпријатија за брза храна, угостителски и хотелски компании) се членови на Федерацијата на ресторани и хотелиери (ФРИО) <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/11410/?sphrase_id=421650|title=PIR EXPO 2016: Ростуризм и Федерация Рестораторов и Отельеров обсудили планы сотрудничества|last=|date=2016-10-17|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180723003529/https://www.russiatourism.ru/news/11410/?sphrase_id=421650|url-status=dead}}</ref>. Заедно со ФРИО, Рускиот извозен центар и Националното здружение на кулинарство на Русија, се спроведува федералниот проект „''Гастрономска картичка на Русија''“ со поддршка на националната стратегија „Произведено во Русија“ за промовирање на извозот, бизнисот и културата <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/14270/?sphrase_id=414690|title=Международный туристский форум SIFT состоялся в Сочи|last=|date=2017-11-27|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184845/https://www.russiatourism.ru/news/14270/?sphrase_id=414690|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/news/15641/?sphrase_id=421650|title=28 июня в Калининграде прошел четвертый фестиваль мобильных ресторанов «Гастрономической карты России»|last=|date=2018-06-29|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|accessdate=2018-07-22|archive-date=2018-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184904/https://www.russiatourism.ru/news/15641/?sphrase_id=421650|url-status=dead}}</ref> . === Сообраќај === Русија се нашла на второто место во светот во однос на вкупната должина на железниците - 86 илјади км. или 9,5% од светот со 15% од светскиот промет на патници во железничкиот сообраќај (2/5 од патничкиот сообраќај во Русија) . Важноста на воздушниот сообраќај во организација на туристички патувања (52% од меѓународните пристигнувања) и автомобилско или автобуско патување е меѓу режимите за копнен сообраќак што се користат за патување (40% од пристигнувањата со копнен транспорт) <ref name="Стратегия 2020"/> . Русија има најдолги патишта за испорака (второ место на светот) - 102 илјади км. и најголемите пловни реки во светот (должина на пловни делови): [[Лена]] (4.190 км), [[Иртиш]] (3.784 км), [[Об]] (3.650 км), [[Енисеј|Јенисеј]] (3.390 км), Волга (3,256 км), итн. Една од најголемите во светот Поврзувачки вештачки систем е Волга-Балтичкиот канал (372 км) ( Волга-балтички воден пат со должина од 1100 км). Вкупната должина на лентите за вештачко испорака е 13,8 илјади. км. <center><gallery perrow="7" widths="200px" heights="200px"> Сапсан в Санкт Петербург.jpg|<nowiki> </nowiki>Брз електричен воз во Санкт Петербург Поезд на фоне горы Шатрище. Воронежская область.jpg|<nowiki> </nowiki>Електрична локомотива [[ЧС4Т]] со патнички воз на Руски железници NN-Bor Volga Cableway 08-2016 img10.jpg|<nowiki> </nowiki>Жичарница „Нижни Новгород“ </gallery></center> == Специјализирани публикации == Современите руски публикации за туризмот можат да се поделат во три групи {{Sfn|Березовая Л. Г.|2014}} : # Билтени на официјални туристички организации (билтен РАТА на Руската унија за туристичка индустрија, информативни публикации на Федералната агенција за туризам, итн.) ) # Професионални деловни списанија („Пет Ѕвезди“ за хотелски услуги, информации за „ Туризам и рекреација “ и рекламирање на тури (до 2013 година) итн.) ) # Масовни изданија со образовен карактер („Војување“, „Гео“, итн.) ) == Проблеми == Во „''Стратегијата за развој на туризмот во Руската Федерација за периодот до 2020 година''“ се наведени мерките потребни за надминување на следниве проблеми на пазарот на патот на раст на туристичкиот проток <ref name="Стратегия 2020"/> : * Високите домашни цени, пред сè, високата цена на транспортните услуги (на пример, цената на патувањето со железница е еднаква или дури и ги надминува трошоците за летот на домашните авиокомпании). * Недоволен број и фрагментација на знаци за туристичка навигација, извори на информации за туристички програми на руските региони. * Слаб распоред за прикажување на многу туристички емисии. * Неиспраќање на претходна резервација и купување билети за музеите преку [[Интернет]]. * Недостаток на достапни хотели и слични сместувачки капацитети. Врз основа на резултатите од мониторингот, направен е список на хотели што ги зголемиле цените за време на [[Светско првенство во фудбал 2018|Светскиот куп]] на [[Светско првенство во фудбал 2018|ФИФА 2018 година]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/urgent/15698/|title=Список отелей, завышающих цены во время проведения Чемпионата мира по футболу FIFA 2018 года|last=|date=2018-07-10|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-21}}{{Мртва_врска|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> . == Безбедност == Безбедноста на туризмот е област за национална безбедност на Руската Федерација. Безбедноста на туризмот се подразбира како безбедност на туристите, безбедноста на нивниот имот, како и неоштетување при патување во околината, материјални и духовни вредности на општеството и безбедноста на државата <ref name="12-ФЗ">{{Наведена мрежна страница|url=http://government.ru/docs/all/98351/?page=2|title=Федеральный закон от 5 февруари 2007 г. № 12-ФЗ «О внесении изменений в Федеральный закон "Об основах туристской деятельности в Российской Федерации"»|last=|date=2007-02-05|work=http://government.ru|publisher=[[Правительство Российской Федерации|Правительство РФ]]|accessdate=2018-07-22}}</ref>. Во 2014 година, бил развиен ''Концепт за безбедност на туризмот'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.russiatourism.ru/contents/documenty/monitoring-pravoprimeneniya/kommentarii-zakonodatelstva-i-publikatsii/kontseptsiya-doktriny-bezopasnosti-turizma-v-rossiyskoy-federatsii/?sphrase_id=421653|title=Концепция доктрины безопасности туризма в Российской Федерации|last=Е. Л. Писаревский|date=2014-07-18|work=https://www.russiatourism.ru|publisher=[[Федеральное агентство по туризму|Ростуризм]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20180722184836/https://www.russiatourism.ru/contents/documenty/monitoring-pravoprimeneniya/kommentarii-zakonodatelstva-i-publikatsii/kontseptsiya-doktriny-bezopasnosti-turizma-v-rossiyskoy-federatsii/?sphrase_id=421653|archive-date=2018-07-22|accessdate=2018-07-22|url-status=dead}}</ref> . Во градовите каде се одржиле натпреварите на Светското првенство 2018 година, се создало туристичка полиција <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.interfax.ru/sport/606399|title=Туристическая полиция появится в городах проведения матчей ЧМ-2018|last=|date=2018-04-02|work=http://www.interfax.ru/|publisher=[[Интерфакс]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-07-22}}</ref>. Должностите на специјалните единици вклучувале обезбедување на безбедноста на гостите во градот и туристичка помош <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://77.xn--b1aew.xn--p1ai/%D0%B3%D1%83-%D0%BC%D0%B2%D0%B4/%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0-%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%B8/1-%D0%BE%D0%BF%D0%BF/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F|title=Туристическая полиция. 1-й оперативный полк полиции|last=|date=|work=https://мвд.рф|publisher=[[Министерство внутренних дел Российской Федерации|МВД РФ]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20181020224128/https://77.xn--b1aew.xn--p1ai/%D0%B3%D1%83-%D0%BC%D0%B2%D0%B4/%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0-%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%B8/1-%D0%BE%D0%BF%D0%BF/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F|archive-date=2018-10-20|accessdate=2018-07-22|url-status=dead}}</ref> . Задолжителен услов за влез на туристите на територијата на Руската Федерација е достапноста на полиса за доброволно здравствено осигурување која важи за целиот период на престој во Русија<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.insure.travel/countries/r/strahovka-v-rossiyu|title=Требования к полису медицинского страхования для поездки и пребывания в России|date=2024-01-08|work=www.insure.travel|language=ru|accessdate=2024-04-26}}</ref>. == Наводи == {{наводи}} == Литература == * Атлас инвестиционных проектов в сфере туризма, реализуемых в субъектах РФ. — М.: Министерство культуры Российской Федерации, Ростуризм, 2017. — 270 с. — <nowiki>ISBN 978-5-406-06164-0</nowiki>, УДК 330, ББК 65.236-56. * Баньковский Л. История и экология: очерки об истоках исторической гидрогеографии — Соликамск: 2008. — 356 с. — <nowiki>ISBN 978-5-89469-055-1</nowiki><div style="display:none"><nowiki>https://wikidata.org/wiki/Track:Q196384https://wikidata.org/wiki/Track:Q15064295https://wikidata.org/wiki/Track:Q55523269</nowiki></div> * Березовая Л. Г. История туризма и гостеприимства — М.: Юрайт, 2014. — 500 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-9916-3593-6</nowiki><div style="display:none"><nowiki>https://wikidata.org/wiki/Track:Q42258224https://wikidata.org/wiki/Track:Q42256876https://wikidata.org/wiki/Track:Q42256584</nowiki></div> * Воронцова М. Г. Гостиничный бизнес: теория и практика. — СПб.: СПбГУКИ, 2014. — 168 с. — <nowiki>ISBN 978-5-94708-194-7</nowiki>. * Города России / Гл. ред. Г. М. Лаппо. — энциклопедия. — Москва: Научное издательство «Большая советская энциклопедия», 1994. — 559 с. — 50 000 экз. — <nowiki>ISBN 5-85270-026-6</nowiki>, УДК 908(470)(03). * История российского туризма / Под общ. ред. д.пед.н, проф. Т. И. Власовой. — монография. — СПб.: Изд-во Д.А.Р.К., 2009. — 416 с. — 1000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-98004-030-7</nowiki>. * Макаров А. Д., Бирюков А. Н., Крутик А. Б., Серба В. Я., Никитин Ю. А., Коровин Э. В., Новиков А. В., Гончаров А. А., Макарова В. А., Давыдовский С. Б., Масленников С. В., Пономарёв А. В. Маркетинг, менеджмент, предпринимательство в туризме и в гостиничном деле Санкт Петербурга / Ред. проф. А. Д. Макаров. — Коллективная монография. — СПб.: Копи-Р Групп, 2013. — 460 с. — (Высшее образование). — <nowiki>ISBN 978-5-905064-57-9</nowiki>; УДК 338.46; ББК 65 мај * Багдасарян В. Э., Биржаков М. Б., Бобылев В. Ю., Житенев С. Ю., Орлов И. Б., Федулин А. А. История российского туризма / Ответственный редактор и составитель Ю. С. Путрик; Рецензенты: А. А. Королёв, С. И. Реснянский, К. А. Пшенко, Е. М. Николаев. — монография. — СПб.: Федеральное агентство по туризму, 2014. — 256 с. — 1000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-4365-0131-4</nowiki>, УДК 657+65.0:004, ББК 65.052с51. * Овчаренко Н. П., Руденко Л. Л., Барашок И. В. Организация гостиничного дела. — М.: Издательско-торговая корпорация «Дашков и К°», 2015. — 208 с. — <nowiki>ISBN 978-5-394-02514-3</nowiki>. * Чернышёв А. В. Гостиничная индустрия: проблемы теории и практики технологии управления. — М.: ООО «Агентство рекламы «Товарищ», 2000. — 256 с. — <nowiki>ISBN 5-9251-0002-6</nowiki>. * Ежегодник туристской статистики ЮНВТО (2012—2016) = Yearbook of Tourism Statistics, Data 2012—2016. — годовой отчёт. — Мадрид: ЮНВТО, 2018. — 937 с. — <nowiki>ISBN 978-92-844-1956-2</nowiki>, 978-92-844-1953-1. * UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition. — Мадрид: ЮНВТО, 2018. — 937 с. — <nowiki>ISBN 978-92-844-1987-6</nowiki>, 978-92-844-1986-9. == Надворешни врски == * {{Wikivoyage|Russia}} * {{Матична|russia.travel|о туризме в России Министерства культуры Российской Федерации (Федеральное агентство по туризму)}} * [https://www.russiatourism.ru/operators/ Унифициран федерален регистар на тур-оператори] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180716170245/https://www.russiatourism.ru/operators/ |date=2018-07-16 }} * [http://government.ru/rugovclassifier/500/events/ "Туризам и рекреација"] ("Општество и култура") - насока на работа на [[Влада на Руската Федерација|Владата на Руската Федерација]] * [http://opendata.russiatourism.ru/7708550300-CentryRosturizm Информации за туристичките информативни центри на Русија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170624045345/http://opendata.russiatourism.ru/7708550300-CentryRosturizm |date=2017-06-24 }} на порталот Отворени податоци на Федералната агенција за туризам * [http://www.gks.ru/bgd/regl/b17_13/Main.htm „Култура, рекреација и туризам“] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190119235746/http://www.gks.ru/bgd/regl/b17_13/Main.htm |date=2019-01-19 }} - статистички податоци за Русија на Сојузната државна служба за статистика * [http://www.mnr.gov.ru/activity/oopt/ Списокот на специјално заштитени природни територии и предмети на Русија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180928065552/http://www.mnr.gov.ru/activity/oopt/ |date=2018-09-28 }} (СПНА) на мрежната страница на Министерството за природни ресурси на Русија * [http://www.russez.ru/oez/tourism Специјални економски зони со туристичко-рекреативен тип] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20181015002955/http://www.russez.ru/oez/tourism |date=2018-10-15 }} (СЕЗ ТРТ) на официјалното мрежно место на Специјалните економски зони на Оџак [[Категорија:Економија на Русија]] [[Категорија:Одморалишни населби]] [[Категорија:Туризам во Русија| ]] sip1ua3mt3p7uj0548d8dptfqz3tluy 0 1246558 5195956 4669650 2024-04-25T16:16:05Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki „Кузман капидан“ или '''„Кузман Кареман“''' или '''„Кузман Кариман“''' — македонска [[Епска народна поезија|епска народна песна]], посветена на вистински историски лик од [[19 век]] - [[Кузман Капидан (лик)|Кузман Капидан]]. Песната е составена од 1 142 [[стих]]а, со што е најдолга македонска народна песна.<ref>Томе Саздов, „Предговор“, во: Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 6.</ref> ==Содржина== [[Охрид]]ските кметови и чорбаџии се жалат кај Џеладин-[[бег]] поради злосторствата на [[ајдук]]от Мурат и бараат Кузман да ги чува охридските села. Џеладин го повикува Кузман кај себе, а Кузман се нафаќа на задачата при што бара од бегот да даде гаранција дека нема да го убие. Бегот се колеба, но неговата сопруга изјавува дека таа и нејзиното машко дете ќе бидат гаранција за животот на Кузман. Потоа, Кузман ги повикува Митре од селото [[Трново]] и Трајче од [[Бучино]] да му бидат помошници, а во Бучино собира 20 [[сејмени]]. Во тоа време пристигнува веста дека Мурат го опустошил селото Врбјани при што заробил 30 луѓе, вклучувајќи го и попот. Кузман набрзина ја собира дружината и поаѓа во потера по Мурат. Тој испраќа двајца сејмени во Ѓурчиновото бачило кои дознаваат дека наскоро Мурат треба да се пристигне во бачилото. Кузман поставува заседа и почнува борба со [[ајдуци]]те, но ранетиот Мурат успева да побегне кон селото Сливјани. Кузман, Митре и уште десет сејмени заминуваат во потера по Мурат и го убиваат. Откако дознава за смртта на Мурат, Џеладин-бег испраќа двајца гавази со задача да го убијат Кузман, но Кузман и Митре ги пресретнуваат и ги убиваат гавазите. Потоа, Кузман и Митре одат кај бегот, носејќи ги главите на убиените, а Џеладин им наредува на сејмените да го убијат Кузман. Тогаш, Митре им се заканува со сабјата и сејмените го пропуштаат Кузман кај бегот, а беговата сопруга му поклонува [[оружје]].<ref>Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 92-102.</ref> ==Изданија== * Првото издание на песната на современ [[Македонски јазик|македонски јазик]] потекнува од 1945 година, кога таа била објавена од Државното издателство на Македонија како дел од книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 25-50.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот“ на [[Кузман Шапкарев]] (част I, оддел III, книга III, стр. 163), објавен во 1891 година. Притоа, песната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот и со поголеми измени во редот не зборовите во стиховите со цел да се добие поправилен ритам кој е нарушен во песната или од пејачот (Ристо Гроздин, внукот на Кузман Шапкарев) или од запишувачот (Шапкарев). Освен тоа, првите четири стиха се земени од една друга песна за Кузман Капидан, објавена во „Зборникот“ на Шапкарев на стр. 337.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски ајдучки песни]] [[Категорија:Изданија на Државното книгоиздателство на Македонија]] kbuhdj0nyvs4xsr3lrfpjesmhlvu4ot 5195957 5195956 2024-04-25T16:16:31Z ГП 23995 ситна поправка wikitext text/x-wiki „Кузман капидан“ или '''„Кузман Кареман“''' или '''„Кузман Кариман“''' — македонска [[Епска народна поезија|епска народна песна]], посветена на вистински историски лик од [[19 век]] - [[Кузман Капидан (лик)|Кузман Капидан]]. Песната е составена од 1 142 [[стих]]а, со што е најдолга македонска народна песна.<ref>Томе Саздов, „Предговор“, во: Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 6.</ref> ==Содржина== [[Охрид]]ските кметови и чорбаџии се жалат кај Џеладин-[[бег]] поради злосторствата на [[ајдук]]от Мурат и бараат Кузман да ги чува охридските села. Џеладин го повикува Кузман кај себе, а Кузман се нафаќа на задачата при што бара од бегот да даде гаранција дека нема да го убие. Бегот се колеба, но неговата сопруга изјавува дека таа и нејзиното машко дете ќе бидат гаранција за животот на Кузман. Потоа, Кузман ги повикува Митре од селото [[Трново]] и Трајче од [[Бучино]] да му бидат помошници, а во Бучино собира 20 [[сејмени]]. Во тоа време пристигнува веста дека Мурат го опустошил селото Врбјани при што заробил 30 луѓе, вклучувајќи го и попот. Кузман набрзина ја собира дружината и поаѓа во потера по Мурат. Тој испраќа двајца сејмени во Ѓурчиновото бачило кои дознаваат дека наскоро Мурат треба да се пристигне во бачилото. Кузман поставува заседа и почнува борба со [[ајдуци]]те, но ранетиот Мурат успева да побегне кон селото Сливјани. Кузман, Митре и уште десет сејмени заминуваат во потера по Мурат и го убиваат. Откако дознава за смртта на Мурат, Џеладин-бег испраќа двајца гавази со задача да го убијат Кузман, но Кузман и Митре ги пресретнуваат и ги убиваат гавазите. Потоа, Кузман и Митре одат кај бегот, носејќи ги главите на убиените, а Џеладин им наредува на сејмените да го убијат Кузман. Тогаш, Митре им се заканува со сабјата и сејмените го пропуштаат Кузман кај бегот, а беговата сопруга му поклонува [[оружје]].<ref>Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 92-102.</ref> ==Изданија== * Првото издание на песната на современ [[Македонски јазик|македонски јазик]] потекнува од 1945 година, кога таа била објавена од Државното издателство на Македонија како дел од книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 25-50.</ref> Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот“ на [[Кузман Шапкарев]] (част I, оддел III, книга III, стр. 163), објавен во 1891 година. Притоа, песната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот и со поголеми измени во редот не зборовите во стиховите со цел да се добие поправилен ритам кој е нарушен во песната или од пејачот (Ристо Гроздин, внукот на Кузман Шапкарев) или од запишувачот (Шапкарев). Освен тоа, првите четири стиха се земени од една друга песна за Кузман Капидан, објавена во „Зборникот“ на Шапкарев на стр. 337.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски ајдучки песни]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] 6xse9a0nlmvl3fuaafx5muw3q9gwf49 5195965 5195957 2024-04-25T16:23:45Z ГП 23995 дополнување wikitext text/x-wiki '''„Кузман капидан“''' или '''„Кузман Кареман“''' или '''„Кузман Кариман“''' — македонска [[Епска народна поезија|епска народна песна]], посветена на вистински историски лик од [[19 век]] - [[Кузман Капидан (лик)|Кузман Капидан]]. Песната е составена од 1 142 [[стих]]а, со што е најдолга македонска народна песна.<ref>Томе Саздов, „Предговор“, во: Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 6.</ref> ==Содржина== [[Охрид]]ските кметови и чорбаџии се жалат кај Џеладин-[[бег]] поради злосторствата на [[ајдук]]от Мурат и бараат Кузман да ги чува охридските села. Џеладин го повикува Кузман кај себе, а Кузман се нафаќа на задачата при што бара од бегот да даде гаранција дека нема да го убие. Бегот се колеба, но неговата сопруга изјавува дека таа и нејзиното машко дете ќе бидат гаранција за животот на Кузман. Потоа, Кузман ги повикува Митре од селото [[Трново]] и Трајче од [[Бучино]] да му бидат помошници, а во Бучино собира 20 [[сејмени]]. Во тоа време пристигнува веста дека Мурат го опустошил селото Врбјани при што заробил 30 луѓе, вклучувајќи го и попот. Кузман набрзина ја собира дружината и поаѓа во потера по Мурат. Тој испраќа двајца сејмени во Ѓурчиновото бачило кои дознаваат дека наскоро Мурат треба да се пристигне во бачилото. Кузман поставува заседа и почнува борба со [[ајдуци]]те, но ранетиот Мурат успева да побегне кон селото Сливјани. Кузман, Митре и уште десет сејмени заминуваат во потера по Мурат и го убиваат. Откако дознава за смртта на Мурат, Џеладин-бег испраќа двајца гавази со задача да го убијат Кузман, но Кузман и Митре ги пресретнуваат и ги убиваат гавазите. Потоа, Кузман и Митре одат кај бегот, носејќи ги главите на убиените, а Џеладин им наредува на сејмените да го убијат Кузман. Тогаш, Митре им се заканува со сабјата и сејмените го пропуштаат Кузман кај бегот, а беговата сопруга му поклонува [[оружје]].<ref>Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 92-102.</ref> ==Изданија== * Првото издание на песната на современ [[Македонски јазик|македонски јазик]] потекнува од 1945 година, кога таа била објавена од Државното издателство на Македонија како дел од книгата „[[Силјан Штркот и Кузман Капидан|Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 25-50.</ref> Книгата не е каталогизирана и не ја поседува меѓународната ознака [[ISBN]]. Во предговорот е наведено дека таа е преземена од „Зборникот“ на [[Кузман Шапкарев]] (част I, оддел III, книга III, стр. 163), објавен во 1891 година. Притоа, песната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот и со поголеми измени во редот не зборовите во стиховите со цел да се добие поправилен ритам кој е нарушен во песната или од пејачот (Ристо Гроздин, внукот на Кузман Шапкарев) или од запишувачот (Шапкарев). Освен тоа, првите четири стиха се земени од една друга песна за Кузман Капидан, објавена во „Зборникот“ на Шапкарев на стр. 337.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> * Во 1970 година, песната била објавена во книгата „[[Грива тресе, бисер рони]]“ — збирка со македонска народна [[Епска народна поезија|епска поезија]], во избор и редакција на [[Томе Саздов]], кој е автор и на предговорот. Книгата е објавена од страна на новинско-издавачката установа „Заштита“ од [[Скопје]], а била испечатена во печатницата „Наша книга“ во тираж од 6 000 примероци. Книгата не е каталогизирана и не ја поседува меѓународната ознака ISBN.<ref name="ReferenceA">Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Македонски ајдучки песни]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Појавено во 1945 година во Македонија]] 15758cu4an6sbmgcdle05ox05v70sa2 0 1246842 5195963 4669646 2024-04-25T16:21:31Z ГП 23995 wikitext text/x-wiki '''„Грива тресе, бисер рони“''' — збирка со македонска народна [[Епска народна поезија|епска поезија]], во избор и редакција на [[Томе Саздов]], кој е автор и на предговорот. Книгата е објавена од страна на новинско-издавачката установа „Заштита“ од [[Скопје]], во 1970 година, а била испечатена во печатницата „Наша книга“ во тираж од 6 000 примероци. Книгата не е каталогизирана и не ја поседува меѓународната ознака ISBN.<ref name="ReferenceA">Томе Саздов, ''Грива тресе, бисер рони'' (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970.</ref> ==Содржина== Збирката содржи 66 песни, поделени во шест циклуси:<ref name="ReferenceA"/> * ''Митолошко-религиозни песн''и ** [[Свети Петар и неговата мајка]] ** [[Стана самовила]] * ''Историски песни'' ** [[Војник Огнен]] ** Девет браќа јунаци ** Турчин низ гора врвеше ** [[Бела Јана се дави од Турци]] ** [[Мома војник го одменува татка си]] ** Неда и три синџири робје ** [[Ајрадин-паша во село Галешник]] * ''Јуначки песни'' ** Косово поле ** [[Момчула војвода]] ** [[Марко и три наречници|Кралевиќ Марко и три наречници]] ** [[Крале Марко ја губи силата|Марко Кралевиќ ја губи силата]] ** [[Марко Крале и црна Арапина (втора верзија)|Марко Крале и црна Арапина]] ** [[Крали Марко и мајстор Ѓуро|Крале Марко и мајстор Ѓуро]] ** [[Марко и цар Мурат|Марко и Мурат-бег]] ** [[Болен Дојчин]] ** [[Марко ја одменува свадбарината|Марко Крале го укинува свадбениот данок]] ** [[Огнен и латински крал]] * ''Ајдутски песни'' ** [[Јане Плетикоса]] ** [[Сирма Војвотка (песна)|Сирма војвода]] ** [[Чавдар војвода и Лалуш]] ** [[Иљо војвода]] ** [[Ранет јунак]] ** [[Страил страшен војвода]] ** [[Стојане, сину море, Стојане]] ** [[Џемаил ага и Иванчо војвода]] ** [[Тодор и земски сејмени]] ** [[Кузман Кареман (песна)|Кузман Кареман]] ** [[Стојан и сестра му Проја]] ** Арамија куќа нема ** [[Датунџо војвода]] * ''Револуционерно-комитски песни'' ** Ранет јунак и црна орлица ** Песна за Гоце Делчев ** Ранет Делчев војвода ** [[Заплакало е Мариово]] ** Славни комити, сè Македонци ** Млад загинал за слобода ** Мануш војвода ** Станиш војвода ** Песна за Питу Гулев ** Петре Михов и дервиш Полиц ** Џемо и Мицко комита ** Што ми е мило ем драго ** Стојан комита ** [[Низ Петлец идат трима војводи]] ** [[Малина мома и Гоце Делчев]] ** [[Спиро Црне и Ќучук Сулејман]] ** Болен ми лежи Миле Поп-Орданов ** Битката при Мечкин Камен ** Дека ќе одеш, Апостоле? ** Селим ага и Ѓорѓија Лажот ** [[Црна се чума зададе]] ** Кољо Капидан * ''Партизански песни'' ** Листај се, горо, шумај се ** Силна ми војска идеше ** Таму горе во планина ** Гледај ме, мило либе ** Ајде ќе те прашам ** Абер дојде од Тетово ** Таму ле, мајко, близу Битола ** Што ми е мило ем драго ** А бре Македонче ** Затвореничка песна ** Сите се писае, мамо ** Темен се облак зададе == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Дела на Томе Саздов]] [[Категорија:Книги од 1970 година]] [[Категорија:Македонски епски песни]] 65np1ilduph9hppkjgwbp19kpi28rla 0 1265664 5195901 5192440 2024-04-25T12:02:33Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Azerbaijanoil.jpg|мини|Нафтени полиња во Азербејџан]] [[Податотека:Oil_Rocks_near_Baku.jpg|мини|Нафтени полиња во Азербејџан]] '''Нафтената индустрија во Азербејџан''' произведува околу 873,260 [[барел]]и [[нафта]] на ден и 29 милијарди кубни метри [[гас]] годишно, според податоци од [[2013]] година.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://socar.az/socar/az/economics-and-statistics/economics-and-statistics/gas-production |title=SOCAR, Azerbaijan's oil and gas production |accessdate=2021-04-10 |archive-date=2019-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191007132933/http://www.socar.az/socar/az/economics-and-statistics/economics-and-statistics/gas-production |url-status=dead }}</ref> [[Азербејџан]] е едно од родните места на нафтената индустрија. == Прв бум на нафта == [[Податотека:102_329_nobel_oilwells.jpg|десно|мини| Нафтените извори на „Браќа Нобел“ во Балахани, предградие на Баку.]] Во [[1871]] година, [[Иван Мирзоев]], етнички [[Ерменци|Ерменец]], кој тогаш бил [[монопол]]ист, го изградил првиот дрвен [[нафтовод]] проследен со друг следната година.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=sZVN2MwWZVAC&q=mirzoev+baku&pg=PA21|title=The Azerbaijani Turks|last=Altstadt|first=Audrey L.|publisher=Hoover Inst. Press|year=1992|isbn=9780817991821|edition=1. print.|location=Stanford, Ca|page=21|access-date=23 November 2012}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=g1G52SwFjeQC&q=mirzoev+baku&pg=PA157|title=Finders keepers?: how the law of capture shaped the world oil industry|last=Daintith|first=Terence|publisher=RFF Press|year=2010|isbn=9781933115849|edition=1. publ.|location=Washington, DC|page=157|access-date=23 November 2012}}</ref> Дупчењето се спроведувало примитивно и рачно. == Рана историја == [[Податотека:Bundesarchiv_Bild_183-R00738,_Baku,_Erdöl-Tanks.jpg|мини|Рафинерија за нафта во Баку околу 1912 година]] Постојат докази дека се користила нафта во трговијата уште во III и IV век.<ref>"As far back as 1877 [[Charles Thomas Marvin|Charles Marvin]] wrote that there was irrefutable proof that 2500 years ago oil was exported from the Apsheron peninsula, where Baku is located, to Iran, Iraq, India and other countries. This was reported by such well known historians and travelers as Prisk of Pontus (5th century), Abu-Istakhri (8th century), Ahmed Balazuri (9th century), Masudi (10th century), Marco Polo (13th–14th centuries) and O'Learius (17th century)." AZERBAIJANI OIL: GLIMPSES OF A LONG HISTORY, SABIT BAGIROV</ref> Информации за производство на нафта на полуостровот [[Апшерон (округ)|Апшерон]] може да се најдат во ракописите на повеќето [[Арапи|арапски]] и персиски автори. Следниот став од извештаите на познатиот патник [[Марко Поло]] „''[[Ил Милионе]]''“ се верува дека е упатување на нафтата од [[Баку]]: „''Во близина на грузиската граница има извор од кој избувнува поток нафта, во толкаво изобилство што сто бродови може да се сместаат таму одеднаш. Ова масло не е добро за јадење; но добро е за горење и како мирис за мажите или за камилите погодени од чешање или краста. Мажите доаѓаат од голема далечина да го земат ова масло и во целото соседство не е изгорено друго масло освен ова''“.<ref>The Travels of Marco Polo. {{ISBN|978-0-14-044057-7}}</ref>'' Натписот од [[1593]] година во Балаксани наведува дека бил рачно ископан и бил длабок 35 метри.<ref name="Smil"/> [[File:Oil_production_az.gif|десно|мини|Историско производство]] [[Турци|Турскиот]] научник и патник од вториот дел на XVII век, [[Евлија Челебија]], известува дека „''тврдината Баку била опкружена со 500 бунари, од кои се произведувало рафинирано масло од бела и црна киселина''“. Во [[1636]] година, Адам Олеари Елшлегер (1603-1671), германски дипломат и патник, дал опис на 30 нафтени извори во [[Баку]]. Првиот детален опис на нафтената индустрија во Баку е направен од Енгелберт Кампфер, секретар на Шведската амбасада во [[Иран|Персија]] ( [[Иран]] ) во 1683 година. Во своите белешки тој го потврдува постоењето на места каде природниот гас се испушта на површината. Кампфер ја опишува „пламената степа“ на следниов начин: таа „... ''претставува чудна и прекрасна глетка, бидејќи некои од пукнатините пламнаа од големината, други со доста пламен и им дозволуваа на сите да излезат; трети испуштаа чад или во секој случај минимално забележливо испарување што испраќаше тежок и смрдлив вкус на масло.'' ''Ја зафаќаше територијата со 88 чекори во должина и 26 во ширина “.'' Голем број европски извештаи од XVII и XIX век за Кавказ се однесуваат на [[Огнен храм (Баку)|Огнениот храм во Баку]] во Сураханскиот регион, каде пожарот се напојувал со природен гас од пештера под местото. == Предреволуционен период == [[Податотека:Oldbaku2.jpg|десно|мини|Први нафтени полиња во Бибихејбат во периферијата на Баку]] [[Хаџи Касимбеј Мансурбеков]], во [[1803]] година за прв пат во светот, започнува со вадење на морско масло во заливот [[Биби-Хејбат]] од два бунара на 18м и 30м оддалеченост од крајбрежната линија. Првата оф-шор екстракција на нафта била напуштена кога силното невреме во [[1825]] година ги уништило бунарите. Во [[1806]] година, [[Руското Царство]] го окупирал [[Баку]] и презел монополска контрола врз производството на нафта.<ref name="Smil"/> Подоцна, ексклузивните права за производство на нафта им биле дадени на физички лица, со што се создал персискиот ''систем'' за закуп. Во тој период, сите извори на нафта на Апшерон, Губа и Салјан кои припаѓаат на Баку биле реквизирани и прогласени за државни средства на [[Русија]]; а исто така, до времето на приклучување на Баку кон Русија, околу 120 бунари биле поставени во областа; годишното вадење од овие бунари сочинувало околу 200 илјади пуди нафта. Во 1837 година, [[Руси]]те изградиле фабрика за дестилација на нафта во Балахани.<ref name="Smil">{{Наведена книга|title=Energy and Civilization: A History|last=Smil|first=Vaclav|date=2017|publisher=The MIT Press|isbn=9780262035774|location=Cambridge|page=246}}</ref> Методите за вадење нафта во тие времиња биле многу примитивни&nbsp;- главно рачно ископани бунари, со многу плитки длабочини. За обемот на производството од тие години може да се процени од податоците дадени во 1842 година од Касписката комора на Одделот за Министерство за државен имот. Се однесува на 136 бунари околу [[Апшерон (округ)|Апшерон]], кои произведувале 3,760 кубни метри годишно, и ова масло се извезувало во [[Иран|Персија]], каде што се користело за осветлување, како и за масти и други традиционални лекови. Како резултат на монополот и отсуството на зголемена побарувачка, годишното производство на нафта во првата половина на [[XIX век]] останало непроменето на 250-300 пуди (4-5 илјади тони). Во [[1813]] година, бројот на бунари за производство бил 116, потоа 125 во 1825, 120 во 1850 и само 218 во 1860 година. ''Системот Откупшина'' значел дека производството на нафта е монополизирано од збир на поединци кои не гледаат поттик за зголемување на производството или подобрување на методите за дупчење. Во 1844 година од Василиј Семионов (1801-1863) бил презентиран на руската влада на Кавказ (регионот на Баку) извештај со детали за идеите развиени од Николај Воскобојников (1801-1860) за дупчење за нафта, наместо за копање јами. Во 1845 година, големиот војвода [[Михаил Воронцов]] (1782-1856), гувернер на [[Кавказ]] одобрил средства за дупчење нафта со оглед на идеите на Н.И. Воскобојников. Во 1846 година, под надзор на државниот советник В.Н. Семијонов, инженер Алексеев дупчил бунар длабок 21 м, користејќи примитивен механизам за дупчење, добивајќи позитивни резултати. Повеќе од една деценија подоцна, на [[27 август]] [[1859]] година, „полковникот“ Едвин Л. Дрејк за прв пат извадил масло на американско тло.<ref name="Smil"/><ref>Ian Cummins, John Beasant. Shell shock: the secrets and spin of an oil giant. Mainstream, 2005. {{ISBN|184018941X}}, 9781840189414, p. 50</ref><ref>Д. А. Катренко. Черное золото. Научно-популярная библиотека (Москва, Гос. изд-во технико-теорет. лит-ры) вып. 52, 1953, p.8</ref> Мала петрохемиска индустрија се издигнала околу Баку, бидејќи побарувачката за керозин се зголемила на локално ниво. Василиј Кокорев, Питер Губонин и германскиот барон Н.Е. Торноу ја изградиле првата фабрика за [[керозин]] во Сурахани. Фабриката била искористена за производство на керозин од „кир“, супстанца слична на асфалт. Во 1859 година, фармацевт од Тбилиси ја изградил втората фабрика. До 1870-тите години, [[Русија]] поседувала државен монопол за нафта околу Баку, врз основа на договори од 3-4 години. Производството било ограничено на истекување на капиталот од плитки бунари рачно ископани. Маслото потоа се пренесувало со ''арбос'' (коњски вагони со 2 буриња) на брегот на заливот Баку. Таму, керозинот се дестилирал, а потоа се пренесувал на руските пазари, особено во [[Санкт Петербург]], преку брод преку [[Касписко Езеро|Каспиското Море]] и [[Волга|реката Волга]]. Во 1873 година, новиот закон го заменил договорот-монопол со систем на долгорочен закуп и ја отстранил [[Акцизи|акцизата]] на керозин во 1877 година.<ref name="Blau"/> [[Роберт Нобел]] пристигнал во Баку во март [[1873]] година, каде што купил рафинерија за нафта, а во 1875 година, купил голем дел од нафтеното поле Балахани, каде што изградил нова рафинерија. Компанијата за производство на нафта „''Браќа Нобел''“ била основана во [[1877]] година, следена од [[Бранобел]] во 1879 година. Тие кон проектор додале инфраструктура, вклучувајќи го и првиот руски гасоводен систем во 1877 година, пумпни станици, складишта, магацини со железнички резервоари и првиот успешен [[нафтен танкер]] што работи на океанот, „ ''Зороастер“''. Во 1881 година, тие вовеле континуирана мулти-мирна дестилација и го ангажирале Стен Андерс Јалмар Сјогрен како геолог на компанијата во 1885 година. Браќата ја изградиле Вила Петролеа како градско претпријатие кое опфаќало станови, куќи, училишта и библиотеки, додека на вработените им се давало профит и бесплатно образование.<ref name="Blau"/> Здружението на нафта од Баку било формирано во [[1884]] година, со цел да се спречи извозот на сурова нафта. Наместо тоа, бил изграден голем цевковод со керозин помеѓу [[1897]] и [[1907]] година, кој го поврзува Баку со [[Батуми|Батум]].<ref name="Blau">{{Наведена книга|title=Baku: Oil and Urbanism|last=Blau|first=Eve|last2=Rupnik|first2=Ivan|date=2019|publisher=Park Books|isbn=9783038600763|pages=34–43}}</ref> {{Rp|46-47}} Нафтените барони во Баку основале своја организација, Конгресен совет за извлекување нафта за дискусија за нафтениот бизнис. Тие создале свое списание „ ''Нефтјаное Дело“'' (Деловен бизнис), библиотека, училиште, болница и аптека. За шест години, Конгресот на Советот на извлекувачи на нафта бил во режија на Лудвиг Нобел. Нафтената индустрија во голема мера влијаела на архитектонскиот изглед на [[Баку]] како модерен град. Биле воспоставени административни, социјални и општински институции кои, пак, донесувале одлуки за осветлувањето на градот, патиштата, улиците, зградите, телефонските станици и количките со коњи. Биле поставени градини и паркови и биле изградени хотели, казина и прекрасни продавници. Прво, ексклузивните права за развој на [[Баку|нафтените полиња во Баку]] биле во рацете на деловно регистрирани во Русија поединци, но во [[1898]] година странските компании добиле права да ги истражуваат и развиваат нафтените полиња, како и да учествуваат во годишниот процес на наддавање. Помеѓу 1898 и 1903 година британските нафтени фирми инвестирале 60 милиони рубли во нафтените полиња [[Баку|во Баку]]. Етничките [[Ерменци]] исто така придонеле за производство на нафта и дупчење околу Баку. Тие, наводно, управувале со скоро една третина од нафтената индустрија во регионот до 1900 година.<ref name="Eastern Armenians under Tsarist Rule">[[Ronald Suny|Suny, Ronald Grigor]]. "Eastern Armenians Under Tsarist Rule" in ''[https://books.google.com/books?id=s2ByErk19DAC&pg=PA125 The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century]''</ref> === Производство на нафта === [[Податотека:Oil_wells_in_Baku,_Azerbaijan_b10154140_016_tif_t435gf27m.tiff|десно|мини| Нафтени извори во Баку, Азербејџан, „Каде врне нафта“, околу 1909 година]] Помеѓу 1898 и 1901 година, Баку произведувал повеќе нафта отколку САД. До 1901 година, половина од светската нафта се произведувала од 1900 бунари, сместени на 6 квадратни милји.<ref name="Blau"/> {{Rp|25,56}} Главните региони за производство на нафта се наоѓале во близина на Баку кај [[Сабунчи]], [[Сурахани]] и [[Биби-Хејбат]]. До почетокот на XX век, регионот Сабунчи произведувал 35% од нафтата на Баку, а регионот Биби-Хејбат произведувал 28%, по што следувале Рамана и Балахни. Најголем дел од производството на нафта доаѓало од нафтените гасови во раните денови, иако ова било многу неекономичен и еколошки штетен процес. Во 1887 година, експлозиите достигнале 42% од наплатата на нафтата, но до 1890 година нивната распространетост се намалила на 10,5%. Странскиот капитал доминирал во нафтената индустрија во предреволуционерната Русија. Во пресрет на [[Првата светска војна]], три компании („Руска генерална нафтена компанија“, „Ројал Дач Шел“ и „Партнерство на браќа Нобел“) држеле 86% од целиот основен капитал и контролирале 60% од [[производство]]то на нафта. Во 1903 година, 12 англиски компании со капитал од 60 милиони рубли функционирале во регионот на Баку. Во 1912 година, англо-холандската Шел добила 80% од акциите на касписко-црноморското друштво „Мазут“, кое му припаѓало на Де Ротшилд Фререс. Други британски фирми купиле операции со нафта од Хаџи Зејналабдин Тагијев. Во 1898 година, руската нафтена индустрија произвела повеќе од нивото на производство на нафта во САД. Во тоа време се произведувале приближно 8 милиони тони. До 1901 година, Баку произведувал повеќе од половина од светската нафта (11 милиони тони и 55% од целото руско масло. Приближно 1,2 милиони тони керозин од Баку се продавале и во странство. === Локални нафтени барони и странски нафтени компании === * [[Оперативна компанија „Бранабел“]] - најголем единствен производител на нафта во [[Азербејџан]] со 25.000 bop/d во 1914 година. Најголем рафинирач и транспортер на нафта, како и малопродажба на керозин во [[Европа]]. Пазарите на [[Франција]], [[Турција]], [[Грција]] и [[Германија]] биле целосно испорачувани од керозин произведен од Нобел и други производи. * [[Де Ротшилд Фререс]] - трговија и испорака во соработка со [[Шел]]. После Нобел поседувал најголема флота танкери во [[Каспиското Море]]. * [[Александар Манташев]] - ерменски нафтен тајкун, сопственик на третата по големина нафтена компанија во Баку, АИ Манташев и Ко, до 1904 година. * [[Шел|Ројал Дач Шел - Шел]] дејствувал преку следниве здружени компании: ''Каспиското црноморско друштво'', ''Кавказ'', С.М. Шибајев и конзорциумот предводен од Шел произведувале петтина од руското производство до 1914 година. Излезот на ''Royal Dutch Shell'' од нафтените полиња во Баку изнесувал 15.000 bppd во 1914 година. * [[Зејналабдин Тагијев]] - нафта, текстил и риболов. Неговата фирма произведувала 1900 барели на ден во 1887 година и го зазимал 4-тото место во рафинирање на деловна активност“ <ref>Mir-Babayev</ref> * [[Ага Муса Нагијев]] - нафта и недвижен имот. Тој бил втор по големина производител на нафта и најголем домашен производител * [[Муртуза Мухтаров]] - услуги за дупчење нафта. * [[Шамси Асадулаев]] - испорака на нафта, најголем домашен индустријалец. * Џејмс Вишау и англо-руската нафтена компанија * Трговска куќа Бенкендорф - производство на нафта. * Руската генерална корпорација за нафта - основана во [[Лондон]] во 1912 година од најважните руски и странски банки, која обединувала 20 компании. Произведувала повеќе од 30% од руската нафта до 1916 година. Имало и други претприемачи со понизок ранг, кои исто така давале придонес во индустрискиот развој на Азербејџан, како Хаџи Баба Алекперов, Агасибек Ашурбејов, Али Бала Зарбалиев, Кербалај Зарбалиев, Хусеин Меликов, Г. Багиров, Г. Алиев, С. Зминов, Амир Асланов и други. === Подповршина и дупчење === Кон крајот на 1890-тите, големите компании започнале да вработуваат геолози за да ги опишат и мапираат потенцијалните структури. Геологот и специјалист за нафта Дмитриј Голубјатников започнал систематско испитување на Апшерон и ја предвидел достапноста на нафтените депозити во областа Сурахани. Во 1901 година било откриено и пуштено во производство нафтеното поле Пиралахи. Научници како Иван Гувкин, Голубјатников и Ускин ги опишале продуктивните сериски депозити на Азербејџан и процесот на генерирање за прв пат во 1916 година. До почетокот на XX век, иновациите започнале да ги подобруваат досега заостанатите практики на дупчење. Квалификувани инженери (од кои Фатула Рустамбејов е прв азербејџански државјанин) придонеселе за подобрување на проектирањето на бунарите. До почетокот на 1913 година следните промени се случиле кај некои од најголемите производители како што е Бранобел. * Премин од дупчење со алати за ударни кабли до вртежно дупчење со употреба на електричен погон. * Употреба на цевка за обвивка на навој наместо на вентилски жици при дупчење. * Замена на дрвени деривати со метални. * Процесот на подигнување на гас бил испробан за првпат во 1915 година во Романи. * Компресијата при транспорт на нафта и гас била воведена во 1911 година. === Складирање и транспорт === Во 1858 година, била основана една од најголемите бродски компании на [[Касписко Езеро|Каспиското Море]]&nbsp;- „''Кавказ и Меркјуриј''“ и служел како прв излез за испорака на нафта. Големи промени биле воведени во областа на складирање на нафта од Нобел. За да се спротивстави на отпадот од земјата, пловни објекти и езера каде што испарувале големи количини на нафта или едноставно продирале назад во земјата, компанијата започнала да користи резервоари за железо за складирање на масло. [[Податотека:Azerbaijani_film_1898.jpg|лево|мини|''Маслото од нафта во Балахани'', еден од најраните филмови некогаш произведени во режија на пионерот на киното во Азербејџан, Александар Мишон]] Првиот успешен танкер со нафта во светот&nbsp;- обновен метален брод наречен ''Зороастр''&nbsp;- бил изграден во [[1877]] година во [[Шведска]] од страна на Нобел. До [[1890]] година, на Каспиското Море пловеле 345 цистерни, вклучително и 133 парни и 212 едрилици. На пример, ''Mazut Trading Co'', создаден од Ротшилд Фререс во 1898 година, поседувал 13 цистерни само во Каспиското Море. За време на овие години, се појавиле азербејџански сопственици на бродови, од кои најголемата флота му припаѓала на Шамси Асадулајев. Во [[1877]] година, завршила изградбата на првиот нафтовод што ги поврзува нафтеното поле Сурахани и рафинеријата во Баку. До 1890 година имало повеќе од 25 цевководи, вкупно 286&nbsp;км. Браќата Нобел први вовеле железнички цистерни за транспорт на нафта, кога била изградена железничката врска помеѓу Баку и [[Тифлис]] во 1883 година. Ситуацијата со ограничени опции за извоз била решена со изградбата на гасоводот Баку-Батум. По 1936 година, Батум се преименувал во Батуми. Изградбата започнала во 1897 година и завршила 10 години подоцна под надзор на професорот Н.Л. Шукин.<ref>Mir-Babayev 16</ref> == Револуција и Советска Република == Неколку нафтени кризи ја потресиле [[Русија]] околу [[1903]] година, кога постојаните штрајкови, насилства и етнички судири за време на [[Руската револуција]] од 1905 година довеле до пад на производството на нафта од 212.000 барели на ден. Релативната смиреност на раните 1910-ти била нарушена од [[Првата светска војна]], кога производството на нафта стабилно се намалувало за да достигне најниско ниво од само 65.000 барели на ден до [[1918]] година, а потоа паднало уште покатастрофално до 1920 година. Како резултат на граѓанските немири, не бил можен извоз на нафта, објектите за складирање нафта биле оштетени, а бунарите останале во мирување. Владата на [[Азербејџанска Демократска Република|Демократска Република Азербејџан]] не била во можност да ја врати штетата направена на нафтената индустрија за време на нејзиното постоење меѓу 1918 и 1920 година. Од [[1918]] година, повеќе од 5 милиони тони нафта се акумулирале во [[Азербејџан]]. По окупацијата на [[Азербејџан]] од страна на [[болшевици]]те, сите набавки на нафта биле насочени кон Русија. Сите нафтени средства во земјата биле национализирани и била формирана државна компанија Азнефт. Во 1920 година, [[Александар П. Серебровски]], наскоро познат како „''Советски Рокфелер''“, бил именуван за шеф на Азнефт.<ref>http://www.mining-enc.ru/s/serebrovskij/</ref> Во 1920 година, само 1800 квалификувани специјалисти работеле во руската нафтена индустрија од кои 1232 биле во [[Азербејџан]]. На индустријата итно и била потребна технологија, образование и специјалисти. Научната размена започнала со [[САД]], каде што посетителите од Баку биле испратени на нафтените полиња во [[Пенсилванија]], [[Оклахома]], [[Калифорнија]], [[Тексас]], научиле нови методи на продлабочување и експлоатација на бунари. Азербејџанската државна академија за нафта била основана во [[1920]] година за да обучува специјалисти за нафта. До крајот на 1920-тите, производството се стабилизирало. Во 1928–29 година, производството на нафта во [[СССР]] изнесувало 13,5 милиони тони, вклучувајќи го и Азербејџан од 8,7 милиони тони. До 1940 година, вкупното производство на Азербејџан&nbsp;- 23,5 милиони тони (475.000 барели на ден)&nbsp;- бил историски рекорд кој не бил соборен до 2005 година. === Напредок во практиките за дупчење === За прв пат во Русија во [[1925]] година, инженерот од Баку, М.М. Скворцов, направил уред за автоматско движење, што станало познато како „автоматски дупчалка“. До 1930 година, електричните алатки за сечење биле користени во бунарот од Шлумбергер во нафтеното поле Сурахани. Во Баку била воведена нова технологија при дупчење: електричните агрегати со точна контрола на бројот на вртења влегле во широка употреба. До раните 30-ти години на минатиот век, околу третина од резервите на бунари работеле со пумпи користејќи лифт за гас. === Втора светска војна === Помеѓу [[1939]] и [[1940]] година, кога [[Советскиот Сојуз]] ја снабдувал со нафта [[Нацистичка Германија]], [[Велика Британија]] и [[Франција]] планирале голема офанзива за стратешко бомбардирање, наречена [[Операција „Пике“]] за уништување на капацитетите за производство на нафта во [[Баку]]. Во текот на таа прва година од војната, Азербејџан произвел 25,4 милиони тони нафта&nbsp;- рекорд. Со декрет на Врховниот совет на СССР во февруари 1942 година, обврската на повеќе од 500 работници и вработени во нафтената индустрија на [[Азербејџан]] била признаена со давање наредби и медали на СССР. До крајот на годината, толку многу инженери и нафтени работници заминале на воениот фронт, така што позициите требало да ги пополнат жени. До летото 1942 година, повеќе од 25.000 жени или 33% од сите работници работеле 18-часовни смени во нафтената индустрија. Во рафинериите и хемиските постројки, процентот на жени бил уште поголем, проценет на 38%. До 1944 година, учеството на жените се зголемило на 60%. Ветераните и пензионерите исто така се вратиле на нафтените полиња за да помогнат. Не било невообичаено за работната сила на малите градовицелосно и брзо да се претвори во зависност од нафтената индустрија во овој период. [[Адолф Хитлер|Хитлер]] бил решен да ги заземе нафтените полиња на [[Кавказ]], особено Баку, бидејќи ќе обезбедил многу потребни набавки на нафта за германската војска, која страдала од блокади. Германската офанзива со кодно име „[[Операција „Сино“|Кејз Блу]]“ од [[1942]] година, доживеала решителен обид за запленување на нафтените полиња во голем обем во областа. Планот бил да се нападне Баку на [[25 септември]] [[1942]] година. Предвидувајќи ја претстојната победа, генералите на Хитлер му подариле торта од регионот, каде што парчето што го покажува [[Баку]] било подарено на Хитлер. Но, силите на Оската биле опколени и на крајот поразени кај [[Сталинградска битка|Сталинград]] принудувајќи ги да се повлечат од регионот. За време на [[Втората светска војна]] (1939-1945) - контролата врз снабдувањето со нафта од Баку и [[Близок Исток|Блискиот Исток]] одиграла голема улога во настаните од војната и крајната победа на [[Сојузници во Втората светска војна|Сојузниците]]. Прекинувањето на снабдувањето со нафта значително ја ослабнала [[Јапонија]] во последниот дел од Тихоокеанското поприште. == Повоен период == === Почеток на странско истражување === Производството на нафта од постојните полиња започнало да опаѓа по [[Втората светска војна]], како резултат на катастрофалното прекумерно производство и недоволни инвестиции. Сепак, се чувствувал вистински потенцијал за нови откритија преку странска помош. Уште во [[1864]] година, [[Германија|германскиот]] минералог и [[Геологија|геолог]] Ото фон Абих ги испитал и пријавил структурите присутни на [[Океанско дно|морското дно]] на Каспиското Море. Во раните 30-ти години на минатиот век, инженерите предложиле изградба на крајбрежни бунари од купови од дрво, поврзани со автопат. Првиот ваков бунар бил поставен на отворено море на длабочина од 6&nbsp;м на исток од исполнетиот залив Биби-Хејбет. Во [[1945]] година, инженерите за нафта С.А. Орујев и Ј. Сафаров предложиле метод на тубуларни склопувачки конструкции за крајбрежни бази. Оваа конструкција овозможила брза инсталација под платформа за масло. Во [[1947]] година, група нафтени компании развиле метод на треска за поврзување на развојни платформи и капацитети за обработка. Просечната висина на подот над морското ниво бил 5-7&nbsp;м, а ширината на патеката околу 3,5&nbsp;м Во 1948 година започнала изградбата на други патишта на Пиралахи и Нефт Дашлари. [[Податотека:Wooden_trestle.jpg|мини| ]] === Сага со масни карпи === Еден од највпечатливите примери за развој на нафтени депозити во странство е „''[[Нефт Дашлари]]''“. Сместено е југоисточно од архипелагот Апшерон. Во „Нефт Дашлари“ длабочината на морето се движи од 10 до 25&nbsp;м, иако дел од базенот за масло достигнува 60&nbsp;метри длабочина. Истражувањето на нафтата со геолошко истражување, дупчење на структури, сеизмичко истражување и прелиминарно дупчење започнало во 1945 година. На [[24 август]] [[1949]] година, првиот бунар за истражување во морето кај Нефт Дашлари бил отворен по изградбата на автопатот. Во ноември, на длабочина од 1.000&nbsp;метри, бунарот Н-1 тестирал масло со стапка од 700 барели на ден. Нефт Дашлари се нарекува „Остров од седум бродови“ затоа што за време на изградбата на мостот, биле потонати неискористени бродови за да се обезбеди цврста основа за патиштата. Интензивниот развој започнал во 1950 година. Развојот од повеќе места бил поврзан со мостови, кои користеле отстапни дупки. Во 1953 година, за да се одржи притисокот на резервоарот, била нанесена поплава од вода. Теренот сè уште доставува околу 15.000 барели на ден, по 50 години експлоатација. === Истражување во странство во 60-тите и 70-тите години на минатиот век === Како резултат на интензивно [[Геологија|геолошко]] и [[Геофизика|геофизичко]] мапирање во периодот 1950–1960 година, биле утврдени структурите што носат нафта и гас. Откритијата вклучувале полиња како што се ''[[Дарвин банка]]'', ''[[Гум Дениз]]'' „''Кануб''“, „''Гургани-есе''“, „[[Чилов|Остров Чилов]]“, „''Хази Асланов''“, „''Сангачали-море''“, „''Дувани-море''“, „''Остров Була''“ и ''Пешани''. Едно од најголемите офшор полиња, „Сангачал-дениз“, со дупчење започнал неколку пати од 1959 година, но успехот дошол дури во [[1965]] година. Бунарот за откривање на „Полето Дувани-Дениз“ бил тестиран во мај 1963 година со излез од 700 барели на ден. Ова поле има 700 милиони барели како резерви на нафта. Неколку големи полиња на нафта и гас биле откриени и пуштени во производство помеѓу 1968 и 1975 година: Бахар (1968), Сангачали-Дувани (1969), Була Дениз (1975). Производството го достигнал својот врв во 1967 година со 414.000 барели на ден по кое следел пад во производството. Производството на гас се зголемувало стабилно сè до 90-тите години на минатиот век, сè додека не се случил падот на полињата на гас Бахар и Була. Како резултат на користењето на современи методи на истражување, биле отворени четири нови полиња со повеќе резервоари во Каспискиот простор на длабочина од 200 метри: Гунашли (1979), Чирак (1985), Азери (1988) и Капаз (1989). Каспиското подрачје било опфатено со обемна 2Д [[Сеизмологија|сеизмичка]] мрежа и се обидувало да биде воведн 3D сеизмички, но безуспешно. Откривањето на теренскиот комплекс Азери-Чираг-Гунешли било последното, но значајно достигнување на азербејџанските советски истражувачи. Плиткиот дел од Гунешли, каде длабочината на водата дозволува развој на нафта, бил пуштен во производство до 1989 година и сега испорачува 120.000 барели на ден. Во Чираг дупчењето се одвивало преку полупотопна опрема за дупчење на длабочина од 200 метри&nbsp;- офшор рекорд за [[СССР]]. Комплексот Азери-Чираг-Гунешли содржи повеќе од 16 милиони масло. == „Договор на векот“ и следните години == По стекнувањето на независност, Азербејџан започнал да привлекува многу потребни странски инвестиции во земјата. Спроведувањето на 20 договори за ПСА (за кои се потребни инвестиции од 60 милијарди долари) што се склучени досега е составен дел од стратегијата за нафта на Азербејџан. [[Азери - Чираг - Ѓунешли]] (АЧЃ) - Меѓународен договор број 1 го потпишале претседателот [[Хејдар Алиев]] и меѓународните компании учеснички на [[20 септември]] [[1994]] година, ратификуван од Парламентот на 2 декември и стапил на сила на 12 декември. Поради своите потенцијални резерви, овој проект честопати се нарекува „Договор на векот“. Предвидената инвестиција за овој проект е 13 милијарди долари. [[Податотека:1000 manat 2001, Azerbaijan (obverse).jpg|десно|мини| Нафтата како природно богатство на Азербејџан, прикажана на [[Азербејџански манат|банкно од 1000]] манати (2001)]] Неколку месеци подоцна во 1995 година, бил организиран конзорциум, познат како [[Азербејџанска меѓународна оперативна компанија]]. Првично, тој бил составен од единаесет големи меѓународни компании: БП ([[Велика Британија]]), [[Амоко]] ([[САД]]), [[Лукоил]] ([[Русија]]), [[Пензоил]], (сега Девон од САД), [[УНОКАЛ]] (САД), [[Статоил]] (сега [[Еквинор]] од [[Норвешка]]), [[МекДермот]] (САД)), [[Рамко]] ([[Шкотска]]), [[ТПАО]] ([[Турција]]), [[Делта Нимир]] (сега [[Амерада Хес]] од САД) и [[СОКАР]] ([[Азербејџан]]). Подоцна се приклучиле и Exxon, сега ExxonMobil (САД); ITOCHU (Јапонија); и INPEX (Јапонија), а McDermott, Ramco и LUKoil ги продале своите акции. Прв претседател на бил Тери Адамс (Велика Британија) од Бритиш Петролеум (БП), компанијата што управува со оф-шор платформите за нафта и на копниот терминал Сангачал. Сепак, постоел проблемот како да се достави нафтата на европските пазари. Овој проблем бил решен со договорот за изградба на гасоводот Баку-Тбилиси-Џејхан помеѓу [[Азербејџан]], [[Грузија]] и [[Турција]] во 1998 година. Гасоводот [[Баку – Тбилиси – Џејхан]] официјално бил отворен на [[13 јули]] [[2006]] година и сега превезува сурова нафта во должина од 1760 километри од нафтеното поле [[Азери – Чирак – Ѓунешли]] на [[Каспиското Море]] до [[Средоземното Море]]. Нафтата се пумпа од терминалот Сангачал близу [[Баку]], преку [[Тбилиси]], главниот град на Грузија, до гасоводот Баку-Тбилиси-ЏејханЏејхан, пристаниште на југоисточниот средоземен брег на Турција. Тој е втор најдолг нафтовод во светот. (Најдолгиот е [[гасовод Дружба|гасоводот Дружба]] од Русија до [[Средна Европа]]). Повеќе од 1,9 милиони тони азербејџанска нафта од пристаништето Џејхан биле извезени на светските пазари во септември 2017 година (1 милион 204 илјади 943 тони од овој волумен биле направени од Државниот фонд за нафта на Азербејџан ). Обемот на извоз на нафта од пристаништето Џејхан изнесува 19 милиони 140 илјади 954 тони во периодот јануари – септември 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.socar.az/socar/az/news-and-media/news-archives/news-archives/id/11093|title=Xəbərlər arxivi · SOCAR|work=www.socar.az|language=en|accessdate=2018-03-12|archive-date=2017-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20171009024309/http://www.socar.az/socar/az/news-and-media/news-archives/news-archives/id/11093|url-status=dead}}</ref> 2 милиони 268 илјади 672 тони азербејџанска нафта биле пренесени преку главниот извозен гасовод БТК во октомври 2017 година.<ref name=":1">{{Наведени вести|url=https://report.az/en/energy/22-6-mln-tons-azerbaijani-oil-transported-via-btc-in-2017|title=22,6 mln tons Azerbaijani oil transported via BTC in 2017|work=Report News Agency|access-date=2018-03-12|language=en}}</ref> Целосно, 344 133 525 тони азербејџанска нафта биле транспортирани преку гасоводот БТЦ од јуни 2006 година до 1 ноември 2017 година.<ref name=":1"/> [[Податотека:Baku_pipelines.svg|десно|мини| Гасоводот Баку – Тбилиси – Џејхан (зелено) е еден од неколкуте цевководи што минуваат од Баку.]] Гасоводот БТЦ се очекува да даде голем придонес во светското снабдување со енергија со својот капацитет од над 1 милиони барели на ден. Благодарение на овој проект, [[Турција]] исто така се очекува да заработува околу 300 милиони долари годишно. Околу 15.000 луѓе биле вработени за време на изградбата на гасоводот, што чинел 3 милијарди долари. Гасното поле [[Шах Дениз (гасно поле)|Шах Дениз]], откриено во [[1999]] година, е едно од најголемите наоѓалишта на гас во БП во последните децении. Фабриката за гас Шах Дениз на терминалот Сангачал започнал во [[2007]] година и го трансформирал Азербејџан во голем производител на гас. Фазата 1 на проектот Шах Дениз сега е завршена и ги снабдува Грузија и Турција со 8 мл природен гас преку гасоводот Јужен Кавказ. Во декември 2013 година, Фазата 2 од проектот Шах Дениз е одобрена и се дизајнира. Јаглеводородите на Фазата 2 на Шах Дениз се планираат да бидат пренесени во [[Турција]] и [[Европа]] преку извозните цевководи ТАНАП и ТАП. На [[9 септември]] [[2011]] година, францускиот енергетски гигант „Тотал СА“, кој работи во Азербејџан од 1996 година, објавил големо откритие на гас во гасното поле „Апшерон“ на100&nbsp;км југоисточно од главниот град Баку.<ref> {{Наведени вести|url=http://www.total.com/en/about-total/news/news-940500.html&idActu=2636|title=Azerbaijan: Total makes a major gas discovery in the Caspian Sea|last=Press Release|date=2011-09-09|access-date=2011-09-15|publisher=[[Total S.A.]]}}</ref> Полето се проценува дека има околу 300 милијарди <ref> {{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/2011-09-09/total-claims-major-gas-discovery-in-azeri-caspian-sea-1-.html|title=Total Makes 'Major' Natural-Gas Discovery in Caspian Sea Off Azerbaijan|last=Zulfugar Agayev|date=2011-09-09|access-date=2011-09-15|publisher=[[Bloomberg L.P.|Bloomberg]]}} </ref><ref>{{Наведени вести|url=https://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL5E7KC2F320110912|title=Total's discovery boosts Azerbaijan's gas reserves|date=2011-09-12|access-date=2011-09-15|publisher=[[Reuters]]|archive-date=2012-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120928112106/http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL5E7KC2F320110912|url-status=dead}}</ref> Азербејџанската влада го продолжила „Договорот на векот“ до 2050 година со конзорциумот предводен од БП (Азербејџанска меѓународна оперативна компанија ) врз основа на изменетиот договор за продолжување на Договорот за споделување на производството (ПСА) за развој на блокот нафтени и гасни полиња Азербејџан-Чирак-Гунашли до 2050 година. Новиот договор бил потпишан на 14 септември 2017 година <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bp.com/en/global/corporate/media/press-releases/the-azerbaijan-government-and-co-venturers-sign-amended-and-restated-azeri-chirag-deepwater-gunashli-psa.html|title=The Azerbaijan government and co-venturers sign amended and restated Azeri-Chirag-Deepwater Gunashli PSA {{!}} Press releases {{!}} Media {{!}} BP|work=bp.com|language=en|accessdate=2017-09-20}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://resourceglobalnetwork.com/2017/09/14/bp-and-partners-sign-azerbaijan-oil-field-extension-deal/|title=Resource Global Network {{!}} BP and partners sign Azerbaijan oil field extension deal|work=resourceglobalnetwork.com|language=en-US|accessdate=2017-09-20|archive-date=2020-11-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20201101160127/http://resourceglobalnetwork.com/2017/09/14/bp-and-partners-sign-azerbaijan-oil-field-extension-deal/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/bp-azerbaijan-agreement/bp-led-group-signs-azerbaijan-oilfield-extension-deal-idUSL5N1LS3R0|title=BP-led group signs Azerbaijan oilfield extension deal|date=2017-09-14|work=Reuters|access-date=2017-09-20}}</ref> откако на 23 декември 2016 година било потпишано писмо со намери за иден развој на оваа област.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bp.com/az_az/caspian/press/pressreleases/SOCAR-BP-sign-principles-of-agreement.html|title=SOCAR və ABƏŞ AÇG yatağının 2050-ci ilədək gələcək işlənməsinə dair razılaşmanın prinsiplərini imzaladılar {{!}} Press relizlər {{!}} Xəbərlər {{!}} BP Xəzər|work=bp.com|language=az|accessdate=2017-09-20}}</ref> Извршниот директор на групата на БП, Боб Дадли изјавил: „Во текот на изминатите 23 години, Договорот на столетието навистина го трансформираше Азербејџан, снабдувањето со енергија во Европа и сите нас кои работевме напорно за да успееме во тоа. Денешниот договор е можеби уште поважна пресвртница во историјата на [[Азербејџан]] бидејќи гарантира дека во наредните 32 години ќе продолжиме да работиме заедно за отклучување на долгорочниот развој на потенцијалот на АЧГ преку нови инвестиции, нови технологии и нови заеднички напори. Во светло на тоа, мислам дека е фер ова да се нарече ''Договор на новиот век'' “.<ref name=":0"/> [[Податотека:TANAP_OPEN_2018-06-12_(2).jpg|мини| Претседателите на [[Турција]], [[Азербејџан]] и [[Украина]] на церемонијата на отворање на транс-анадолскиот гасовод, 12 јуни 2018 година]] Меморандум за разбирање бил потпишан помеѓу СОКАР Апшерон Гас и Бангладеш Петролеум Експлор и БАПЕКС на 20 февруари 2018 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.azernews.az/oil_and_gas/127557.html|title=SOCAR AQŞ, Bangladeshi BAPEX sign Memorandum of Understanding|date=2018-02-21|work=AzerNews.az|access-date=2018-03-12|language=en-US}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.pipelineoilandgasnews.com/regionalinternational-news/international-news/2018/february/socar-aqs-and-bangladesh-bapex-sign-mou|title=SOCAR AQS and Bangladesh Bapex sign MoU|work=www.pipelineoilandgasnews.com|accessdate=2018-03-12}}</ref> На 19 април 2019 година, претседателот на СОКАР, Ровнаг Абдулајев и регионалниот претседател на БП [[Грузија|за Азербејџан, Грузија]] и [[Турција]], Гери Џонс потпишале договор вреден 6 милијарди долари. Конечната одлука за инвестиции на платформата Азери Централен Исток (АЦЕ), која се планира да се гради на блокот Азери-Чираг-Гунашли (АЦГ), е усвоена на церемонијата на потпишување Изградбата била предвидена да започне во 2019 година, а завршувањето е закажано за средината на 2022 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/reuters/2019/04/19/business/19reuters-bp-azerbaijan-acg.html|title=BP, SOCAR Sign Deal to Build New Azeri Oil Exploration Platform|last=Reuters|date=2019-04-19|work=The New York Times|access-date=2019-04-24|language=en-US|issn=0362-4331|archive-date=2019-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20190423103912/https://www.nytimes.com/reuters/2019/04/19/business/19reuters-bp-azerbaijan-acg.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/article/us-bp-azerbaijan-acg-idUSKCN1RV0G0|title=BP, SOCAR sign deal to build new Azeri oil exploration platform|date=2019-04-19|work=Reuters|access-date=2019-04-24|language=en}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ft.com/content/6647ece0-6291-11e9-a27a-fdd51850994c|title=Subscribe to read|work=Financial Times|language=en-GB|accessdate=2019-04-24}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.arabnews.com/node/1485046/business-economy|title=BP and SOCAR sign new Azeri oil deal|date=2019-04-19|work=Arab News|language=en|accessdate=2019-04-24}}</ref> Во мај 2019 година, [[Полска|полскиот]] претседател Анджеј Дуда го посетил [[Азербејџан]]. Тој изјавил дека „гасот и нафтата ќе течат исто така... од Азербејџан, исто така, во Полска. Тие ќе течат преку Азербејџан, каде што се транспортните коридори што се во тек и ги сочинуваат елементите на „ [[Народна Република Кина|Кинеската]] иницијатива за појаси и патишта“.<ref>{{Наведени вести|url=https://polandin.com/42899719/i-hope-gas-and-oil-will-flow-from-azerbaijan-to-poland-president-duda|title=I hope gas and oil will flow from Azerbaijan to Poland: President Duda|date=1 June 2019|work=Poland In|access-date=2021-04-10|archive-date=2021-07-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726205721/https://polandin.com/42899719/i-hope-gas-and-oil-will-flow-from-azerbaijan-to-poland-president-duda|url-status=dead}}</ref> Во април 2020 година, среде [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата КОВИД-19]], Баку го поддржал историскиот договор меѓу [[Организација на земји извознички на нафта|Организацијата на земјите извознички на нафта (ОПЕК)]] и другите земји што не произведуваат нафта од ОПЕК за намалување на производството во обид да се стабилизира болниот пазар на нафта. Во соопштението објавено од азербејџанското Министерство за енергетика се открива дека според новиот договор Азербејџан се очекува да го намали своето производство за 164,000 барели дневно во наредните два месеци. Во овој период, Азербејџан ќе го задржи просечното дневно производство на сурова нафта на ниво што не надминува 554.000 барели и земјата ќе мора да го одржува дневното производство на нафта на ниво од 587.000 барели за време на периодот јули-декември и 620.000 барели помеѓу јануари 2021 и април 2022 година.<ref>[https://caspiannews.com/news-detail/azerbaijan-backs-opec-deal-to-cut-oil-production-2020-4-12-0/ Azerbaijan Backs OPEC+ Deal To Cut Oil Production], Caspian News, 12 April 2020</ref> Во октомври 2020 година, Азербејџан изјавил дека гасоводот [[Баку - Тбилиси - Џејхан]] бил цел на напад за време на војната во [[Нагорно-Карабах]] меѓу [[Ерменија]] и Азербејџан.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.aa.com.tr/en/azerbaijan-front-line/armenia-reportedly-attacks-baku-tbilisi-ceyhan-pipeline/1998053|title=Armenia reportedly attacks Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline|date=6 October 2020|work=[[Anadolu Agency]]}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.euractiv.com/section/azerbaijan/news/azerbaijan-warns-over-pipelines-as-nagorno-karabakh-tensions-rise/|title=Azerbaijan warns over pipelines as Nagorno-Karabakh tensions rise|date=15 October 2020|work=[[EURACTIV]]}}</ref> Ерменија ги отфрлила обвинувањата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/azerbaijan-says-pipeline-targeted-in-fighting-armenia-rejects-accusation/30879737.html|title=Azerbaijan Says Pipeline Targeted In Fighting; Armenia Rejects Accusation|date=7 October 2020|work=Radio Free Europe/Radio Liberty}}</ref> == Државен фонд за нафта на Азербејџан == Државниот фонд за нафта на Азербејџан е основан со декрет на поранешниот претседател Хејдар Алиев на 29 декември 1999 година и започнал со работа во 2001 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.oilfund.az/en_US/about_found/history/uemumi-melumat.asp|title=ARDNF - Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu - General information|work=www.oilfund.az|language=en|accessdate=2017-08-15|archive-date=2012-05-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20120525005553/http://www.oilfund.az/en_US/about_found/history/uemumi-melumat.asp|url-status=dead}}</ref> Тоа е суверен фонд за богатство каде се заштедуваат вишок приходи на нафтената индустрија.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.investopedia.com/terms/s/state-oil-fund.asp|title=State Oil Fund (Azerbaijan)|last=Staff|first=Investopedia|date=2010-05-30|work=Investopedia|access-date=2017-08-15|language=en-US}}</ref> Главните цели на Фондот се одржување на макроекономската стабилност и преку намалување на зависноста од приходите од нафта и гас и поттикнување на развојот на ненафтениот сектор, заштеда на приходи за идните генерации и финансирање на главните проекти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://resourcegovernance.org/sites/default/files/NRF_Azerbaijan_September2013.pdf|title=Resource Governance report}}</ref> Приближната сума на финансиските резерви на Фондот е 34,7 милијарди долари. Средствата на Фондот можат да се користат за стратешки важни инфраструктурни проекти, но не и за задолжување на државата. Строгата алокација на целните средства на Фондот ги намалува инвестициските ризици. Средствата течат главно од Државната нафтена компанија на Азербејџан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://resourcegovernance.org/sites/default/files/NRF_Azerbaijan_September2013.pdf|title=Resource Governance report}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Литература== # Дела собрани од Кавкаската археографска комисија; Тифлис, 1884 година, т. IX, стр. & Nbsp; 650-651. # Азербејџан Интернационал Шерман Оукс, Калифорнија (САД), 1993–2003. Пребарувајте на AZER.com. # Нафтена индустрија во Азербејџан (списание). Баку, 1995–2002 година. # Нафтена индустрија (списание). Москва, 1995–2002 година. # Територија на Нефтегас (списание). Москва, 2001–2002 година. ===Книги=== # Балајев С.Г. „Масло на земјата на вечниот оган. Баку: Издавачка куќа Азернашир“, 1969, 160 стр. # Лисичкин С.М. „Истакнати луѓе со наука и техника на мајчиното масло“. Москва: Издавачка куќа „Недра“, 1967 година. # Мир-Бабаев М.Ф. „Концизна историја на азербејџанската нафта“. Баку: Азернешр, 2007 година, 288 стр. # Василиу, Мариус. „Историски речник на нафтената индустрија„; 2-то издание. САД, Ланхам М.Д.: Роуман и Литлфилд-Стракроу Прес, 2018, 593 стр. ===Написи=== # Мир-Бабаев М.Ф. „Историја на нафтата во Азербејџан: Хронологија што води до советската ера Дел 1“ - Списание „Азербејџан Интернешнл“, Шерман Оукс, Калифорнија (САД) AI 10.2 (лето 2002 година), стр. & Nbsp; 34–41. Пребарувајте на AZER.com # Мир-Бабаев М.Ф. „Историја на нафтата во Азербејџан: Кратка хронологија на нафтата од 1920 година Дел 2“ - Списание „Азербејџан Интернешнл“, Шерман Оукс, Калифорнија (САД) AI 10.2 (лето 2002 година), стр. & Nbsp; 34–41. Пребарувајте на AZER.com # Бати Алум. „Правниот статус на договорите за делење на производството во Азербејџан“ - „Journal of Energy & Natural Resources Law“, V. 21, No. 2, 2003, стр. & Nbsp; 153–167 # Мир-Бабаев М.Ф. „Нафтени карпи: првиот град на Каспиското Море“ - „Резервоар“, Канада, 2012, V. 39, број 4, април, стр. & Nbsp; 33-36. # Мир-Бабаев М.Ф. „Основање на првиот институт за нафта во Транскавкаски јазик“ - „Резервоар“, Канада, 2011, V. 38, број 8, септември, стр. & Nbsp; 31–37. # Мир-Бабаев М.Ф. „Улогата на Азербејџан во нафтената индустрија во светот“ - „Историја на нафтената индустрија“, САД, 2011 година, V. 12, No 1, стр. & Nbsp; 109-123. # Мир-Бабаев М.Ф. „Кратка историја на дупчење бунари на нафта и гас“ - „Визии на Азербејџан“, 2012 година, јануари – февруари, стр. & Nbsp; 62-65. # Мир-Бабаев М.Ф., „Атабејли Б. Непозната Нобелова награда во Баку“ - „Историја на нафтената индустрија“, САД, 2013 година, V. 14, No 1, стр. & Nbsp; 117-124. # Мир-Бабаев М.Ф. „Кратка историја на првиот дупчат бунар нафта„ - „Историја на нафтената индустрија“, САД, 2017, V. 18, No 1, стр. & nbsp; 25-34. # Висата, Мајк. „Историјат на нафтената хроника во Азербејџан“, Резервоар, (САД-Канада), 2017, април – јуни, т.20, бр. 2, стр. & Nbsp; 10-12. # Мир-Бабаев М.Ф. „Страниците на Ротшилд од историјата на нафтата во Азербејџан“ (Одбележување на 135-годишнината од нафтената индустрија Касписко-црно море и трговска компанија) - „Визии на Азербејџан“, 2018, пролет, стр. & Nbsp; 34-38. == Надворешни врски == {{commons category|Petroleum production in Azerbaijan}} * [https://web.archive.org/web/20160101051159/https://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552643 Caspian Pipeline Controversy] from the [https://web.archive.org/web/20160115205405/https://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552494 Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives] * [https://web.archive.org/web/20071215013831/http://www.vetennamine.com/ Free Political Journal] * [http://www.preslib.az/eres1.html?f2 Contract of the Century&nbsp;– 15 years] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190227170711/http://www.preslib.az/eres1.html?f2 |date=2019-02-27 }} * [http://www.oilandgasinfrastructure.com/home/oilandgasasia/azerbaijan Interactive map of the oil and gas infrastructure in Azerbaijan] * [http://www.petroleumworld.com/lagniappe18043001.htm] [[Категорија:Нафтена индустрија во Азербејџан| ]] [[Категорија:Економска историја на Азербејџан]] l4rhis0xsl05g4wy9yerfu2p356n06j 0 1280073 5196055 5194588 2024-04-25T20:45:43Z ГП 23995 /* Познати обработки на песни */ дополнување wikitext text/x-wiki Во [[Поп-музика|популарната музика]], '''преработка на песна''' претставува нова верзија на претходно објавена песна, но овојпат од друг изведувач. ==Историја== Изразот „преработка“ првобитно се употребувал за да означи соперничка верзија на некоја песна која оригинално била објавена пред кратко време. На пример, во 1949 година била обработена познатат песна „The Hucklebuck“ на [[саксофон]]истот [[Пол Вилијамс (саксофонист)|Пол Вилијамс]], а во 1952 година се појавила обработка на песната „Jambalaya“ на [[Хенк Вилијамс]].<ref>{{cite web|url=http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |title=Архивиран примерок |access-date=2009-02-14 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121185725/http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |archive-date=2008-11-21 }}</ref> Овие две песни доживеале неколку преработки кои доживеале голема популарност. Притоа, до средината на 20 век, оригиналните верзии на песните често биле преработувани од други музичари, зашто тоа претставувало едне начин за зголемување на нивната популарност. ==Видови преработки== Најраспространетата форма на преработка на песна е кога оригиналната песна подоцна ја изведува некој друг изведувач, без значителни промени во мелодијата или ритамот. Друга форма на преработка е кога оригиналната песна е изведена во различен аранжман: на пример, песната „The Model“ на германската електронска група [[Крафтверк]] оригинално е отсвирена со електронски инструменти ([[синтисајзер]]и);<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KFq2pU21cNU YouTube, Kraftwerk - The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> во 1987 година се појавила нејзината преработка од американската група ''[[Big Black (рок-група)|Big Black]]'' како рок-песна, отсвирена со електрични [[Гитара|гитари]];<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jtPFzBLDSPk YouTube, The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> додека во 1992 година се појавила нејзината камерна верзија, во изведба на британскиот гудачки квартет, [[Balanescu Quartet]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGLrRakfoUI YouTube, Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Посебен вид преработка е кога музиката од оригиналната песна се задржува иста или со мали измени, а оригиналниот текст се преведува на друг јазик или пак во новата верзија песната има сосема поинаков текст. Таков е случајот со преработката на песната „Прекрасен живот“ (''Wonderful Life'') на британскиот музичар ''[[Black (музичар)|Black]]'' која во преработената верзија на македонската рок-група [[Архангел (музичка група)|Архангел]] има поинаков текст, напишан од [[Ристо Вртев]].<ref>Архангел, ''Архангел 2''. Litium Records 002, 2000.</ref> Друг таков пример е песната „The last train to Clarksville“ на британската рок-група [[Манкис (рок-група)|Манкис]] (''The Monkees'') од 1966 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZcXpKiY2MXE YouTube, The Monkees - Last Train To Clarksville 1966 (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1987 година била преработена од српската рок-група [[Рибља чорба]] со насловот „ПОследниот воз за Чачак“ (''Задњи воз за Чачак'') за која текстот го напишал [[Бора Ѓорѓевиќ]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pmqNc47EdWQ YouTube, Riblja Čorba Zadnji voz za Čačak 1987 PGP RTB (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Во продолжение, во определени случаи, некоја песна првично е снимена од друг изведувач, а дури подоцна, нејзинот автор снимил сопствена верзија. На пример, песната „China Girl“ на [[Дејвид Боуви]] најпрвин ја снимил Иги Поп во 1977 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9iTNrtU15Xk YouTube, Iggy Pop - China Girl (пристапено на 17.11.2021)]</ref> а дури подоцна, во 1983 година, Боуви ја вклучил на неговиот албум „Let's Dance“.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_YC3sTbAPcU YouTube, David Bowie - China Girl (Official Video) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Таков е и примерот со песната „Demolition Man“, компонирана од [[Стинг]], која првобитно била изведена од [[Грејс Џоунс]] во 1981 година, а неколку месеци подоцна песната била снимена од групата [[The Police|Полис]]. Во некои случаи, преработената верзија значително или целосно се разликува од оригиналната песна така што е тешко да се препознае дека станува збор за истата песна. Таков е примерот со песната „Black Steel In The Hour Of Chaos“ (1988) на американската [[Хип-хоп музика|хип-хоп]] група [[Паблик енеми]] (''Public Enemy'')<ref>[https://www.discogs.com/master/30296-Public-Enemy-It-Takes-A-Nation-Of-Millions-To-Hold-Us-Back Discogs, Public Enemy ‎– It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1995 година била преработена од британскиот музичар [[Трики (музичар)|Трики]] (''Tricky'') со изменетиот наслов „Black Steel“.<ref>[https://www.discogs.com/release/55161-Tricky-Maxinquaye Discogs, Tricky – Maxinquaye (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Слично, песната „In the Deathcar“ од албумот со музиката од филмот „[[Arizona Dream]]“ од 1993 година (компонирана од [[Горан Бреговиќ]], а во изведба на [[Иги Поп]])<ref>[https://www.discogs.com/master/121947-Goran-Bregovi%C4%87-Arizona-Dream-Original-Motion-Picture-Soundtracks Discogs, Goran Bregović ‎– Arizona Dream (Original Motion Picture Soundtrack) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> оригинално се наоѓа на албумот на југословенската рок-група [[Бијело дугме]], „[[Плукни и запеј моја Југославијо]]“ од 1986 година, но со насловот „Ајде на планина“ (''Hajdemo u planine'')<ref>[https://www.discogs.com/master/44498-Bijelo-Dugme-Pljuni-I-Zapjevaj-Moja-Jugoslavijo Discogs, Bijelo Dugme ‎– Pljuni I Zapjevaj Moja Jugoslavijo (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Најпосле, постојат цели музички албуми кои се состојат од преработки на туѓи песни. Таков се музичките албуми: „[[Les Chansones Populaires]]“ на српската рок-група [[Електрични оргазам]] од 1983 година,<ref>[https://www.discogs.com/master/351496-Električni-Orgazam-Les-Chansones-Populaires Električni Orgazam – Les Chansones Populaires (пристапено на 12.2.2024)]</ref> „Through The Looking Glass“ на британската рок-група [[Siouxsie & The Banshees]] од 1987 година<ref>[https://www.discogs.com/master/42439-Siouxsie-The-Banshees-Through-The-Looking-Glass Discogs, Siouxsie & The Banshees ‎– Through The Looking Glass (пристапено на 17.11.2021)]</ref> и „NATO“ на словенечката група [[Laibach (музичка група)|Laibach]] од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/162937-Laibach-NATO Discogs, Laibach – NATO (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Сличен пример претставува музичкиот албум „Possessed“ на Balanescu Quartet од 1992 година на кој, од вкупно девет песни, дури седум се преработки.<ref>[https://www.discogs.com/master/92993-The-Balanescu-Quartet-Possessed Discogs, The Balanescu Quartet ‎– Possessed (пристапено на 17.11.2021)]</ref> ==Познати обработки на песни== Неофицијално, како најмногу обработувана песна во популарната музика се смета „Вчера“ ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Yesterday'') на [[Пол Макартни]], оригинално изведена од [[Битлси]]. {| class="wikitable" |+ Список на преработки на познати песни |- ! Наслов на песната !! Оригинален изведувач !! Преработена од |- | The House of the Rising Sun || традиционална фолк песна || [[Енималс]] (1964), [[Доли Партон]] (1980), [[Гари Глитер]] (1996) |- | The Great Pretender || [[The Platters]] (1955) || [[Рој Орбисон]] (1962), Доли Партон (1984), [[Фреди Меркјури]] (1987), Ан-Маргрет (2023) |- | Blue Suede Shoes || [[Карл Перкинс]] (1955) || [[Елвис Пресли]] (1956) |- | Tutti Frutti || [[Литл Ричард]] (1955) || [[MC5]] (1970) |- | Heartbreak Hotel || Елвис Пресли](1956) || [[The Vandals]] (1982) |- | Dizzy Miss Lizzy || Larry Williams (1958) || [[Битлси]] (1965) |- | Do You Want to Dance || Bobby Freeman (1958) || Клиф Ричард анд Шедоус (1962), [[Бич бојс]] (1965), Мамас анд папас (1966), Бет Мидлер (1972), [[Џон Ленон]] (1975) |- | Let's Dance || Chris Montez (1962) || [[Рамоунс]] (1976), Mud (1982), Slade (1985) |- | Wherever I Lay My Hat (That's My Home) || [[Марвин Геј]] (1962) || [[Пол Јанг]] (1983) |- | Locomotion || Гери Гофин и [[Керол Кинг]] (1962) || [[Grand Funk Railroad]] (1974), [[Кајли Миног]] (1988) |- | Don't Let Me Be Misunderstood || Nina Simone (1964) || The Animals (1965), [[Елвис Костело]] (1986) |- | Gloria || Them (1964) || [[Пати Смит]] (1975) |- | Here comes the night || Them (1964) || The Fabulous Thunderbirds (1995) |- | Amsterdam || [[Жак Брел]] (1964) || Скот Вокер (1967) |- | Under the Boardwalk || The Drifters (1964) || Ролинг Стоунс (1965), Billy Joe Royal (1978), The Undertones (1980), Tom Tom Club (1982), Rickie Lee Jones (1983), John Mellencamp (1985), [[Брус Вилис]] (1987), Lynn Anderson (1988), Bette Midler (1989) |- | Tainted Love || Gloria Jones (1964) || Soft Cell (1981) |- |- In the Midnight Hour || [[Вилсон Пикет]] (1965) || [[The Jam]] (1977) |- | Mr. Tambourine Man || [[Боб Дилан]] (1965) || The Byrds (1965) |- | I Got You Babe || Sonny and Cher (1965) || Etta James (1968), UB 40 (1985) |- | (I Can't Get No) Satisfaction || [[Ролинг стоунс]] (1965) || [[Отис Рединг]] (1965), The Residents (1976), Devo (1977) |- | Respect || Отис Рединг (1965) || [[Арета Френклин]] (1967) |- | The Lady Came from Baltimore || [[Тим Хардин]] (1967) || [[Скот Вокер]] (1967), [[Џоан Баез]] (1967) |- | Mathilde || [[Жак Брел]] (1966) || [[Скот Вокер]] (1967) |- | Femme Fatale || [[Velvet Underground]] (1966) || [[Биг стар]] (1978) |- | Pain It Black || [[Ролинг стоунс]] (1966) || [[Flamin' Groovies]] (1978) |- | The End || [[The Doors]] (1967) || [[Нико]] (1974) |- | David Watts || [[The Kinks]] (1967) || [[The Jam]] (1978) |- | With a Little Help from My Friends || [[Битлси]] (1967) || [[Џо Кокер|Joe Cocker]] (1968), Wet Wet Wet (1988) |- | All Along the Watchtower || Боб Дилан (1967) || The Jimi Hendrix Experience (1968), XTC (1978), U2 (1988) |- | Mrs. Robinson || Simon & Garfunkel (1968) || [[Френк Синатра]] (1969), Lemonheads (1992) |- | Across the Universe || Битлси (1969) || [[Дејвид Боуви]] (1975), Laibach (1988) |- | 1969 || The Stooges (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Spirit in the Sky || Norman Greenbaum (1969) || Doctor and the Medics (1986) |- | Venus || Shocking Blue (1969) || Bananarama (1986) |- | In the Ghetto || [[Елвис Пресли]] (1969) || The Cranberries (2001) |- | Gimmie Shelter || Ролинг стоунс (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Wild World || [[Cat Stevens]] (1970) || Maxi Priest (1988) |- | The Man Who Sold the World || Дејвид Боуви (1970) || Lulu (1974), [[Нирвана (музичка група)]] (1993) |- | I Feel the Earth Move || Carole King (1971) || Martika (1989), Nirvana (1993) |- | Killing Me Softly with His Song || Roberta Flack (1971) || Fugees (1996) |- | What's Going On || Марвин Геј (1971) || [[Синди Лопер]] (1986) |- | Mercy, Mercy Me || Марвин Геј (1971) || Роберт Палмер (1990), The Strokes (2006) |- | Always on My Mind || Gwen McCrae (1972) || Brenda Lee (1972), Elvis Presley (1972), Willie Nelson (1982), [[Pet Shop Boys]] (1987) |- | Angie || Ролинг стоунс (1973) || Womack & Womack (1983), Stereophonics (1999) |- | Čudna šuma || Yu Grupa (1973) || [[Дисциплина кичме]] (1986) |- | Black Diamond || [[Kiss (музичка група)|Kiss]] (1974) || [[The Replacements]] (1984) |- | I Will Always Love You || [[Доли Партон|Dolly Parton]] (1974) || [[Витни Хјустон]] (1992) |- | Don't Leave Me This Way || Harold Melvin & the Blue Notes (1975) || Thelma Houston (1976), The Communards (1986), Sheena Easton (2000) |- | Walk This Way || [[Aerosmith]] (1975) || [[Run-D.M.C.]] (1986) |- | How Deep Is Your Love || [[Bee Gees]] (1977) || [[Take That]] (1996) |- | I Feel Love || [[Дона Самер]] (1977) || [[Bronski Beat]] (1984), Messiah (1992), [[Ванеса-Меи]] (1997), Сем Смит (2019) |- | Das Model (The Model) || [[Крафтверк]] (1978) || Big Black (1987), [[Rammstein]] (1997) |- | Da Ya Think I'm Sexy? || [[Род Стјуарт]] (1978) || Revolting Cocks (1993) |- | Heaven || [[Talking Heads]] (1979) || [[Simply Red (музичка група)|Simply Red]] (1985) |- | Only You || Yazoo (1982) || The Flying Pickets (1984), Joshua Radin (2006) |- | Uptown Girl || [[Били Џоел]] (1983) || Westlife (2001) |- | 99 Red Ballons || Nena (1984) || 7 Seconds (1985) |- | Hallelujah || Leonard Cohen (1984) || John Cale (1991), Jeff Buckley (1994) |- | Time After Time || [[Синди Лопер]] (1983) || [[Мајлс Дејвис]] (1985), Sarge (1997), Distant Soundz (2002), Javier Colon (2011) |- | Halloween || [[Sonic Youth]] (1985) || Mudhoney (1988) |- | Nothing Compares 2 U || The Family (1985) || Sinéad O'Connor (1990) |- | Kiss || [[Принс]] (1986) || Age of Chance (1986), Art of Noise (1988) |- | Wicked Game || Chris Isaak (1989) || HIM (1998) |- | Valerie || The Zutons (2006) || Mark Ronson & Amy Winehouse (2015) |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Поп-музика]] 8tamdoopkislpydq7x3cp5wy64mwxpp 5196056 5196055 2024-04-25T20:52:33Z ГП 23995 /* Видови преработки */ дополнување wikitext text/x-wiki Во [[Поп-музика|популарната музика]], '''преработка на песна''' претставува нова верзија на претходно објавена песна, но овојпат од друг изведувач. ==Историја== Изразот „преработка“ првобитно се употребувал за да означи соперничка верзија на некоја песна која оригинално била објавена пред кратко време. На пример, во 1949 година била обработена познатат песна „The Hucklebuck“ на [[саксофон]]истот [[Пол Вилијамс (саксофонист)|Пол Вилијамс]], а во 1952 година се појавила обработка на песната „Jambalaya“ на [[Хенк Вилијамс]].<ref>{{cite web|url=http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |title=Архивиран примерок |access-date=2009-02-14 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121185725/http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |archive-date=2008-11-21 }}</ref> Овие две песни доживеале неколку преработки кои доживеале голема популарност. Притоа, до средината на 20 век, оригиналните верзии на песните често биле преработувани од други музичари, зашто тоа претставувало едне начин за зголемување на нивната популарност. ==Видови преработки== Најраспространетата форма на преработка на песна е кога оригиналната песна подоцна ја изведува некој друг изведувач, без значителни промени во мелодијата или ритамот. Друга форма на преработка е кога оригиналната песна е изведена во различен аранжман: на пример, песната „The Model“ на германската електронска група [[Крафтверк]] оригинално е отсвирена со електронски инструменти ([[синтисајзер]]и);<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KFq2pU21cNU YouTube, Kraftwerk - The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> во 1987 година се појавила нејзината преработка од американската група ''[[Big Black (рок-група)|Big Black]]'' како рок-песна, отсвирена со електрични [[Гитара|гитари]];<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jtPFzBLDSPk YouTube, The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> додека во 1992 година се појавила нејзината камерна верзија, во изведба на британскиот гудачки квартет, [[Balanescu Quartet]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGLrRakfoUI YouTube, Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Посебен вид преработка е кога музиката од оригиналната песна се задржува иста или со мали измени, а оригиналниот текст се преведува на друг јазик или пак во новата верзија песната има сосема поинаков текст. Таков е случајот со преработката на песната „Прекрасен живот“ (''Wonderful Life'') на британскиот музичар ''[[Black (музичар)|Black]]'' која во преработената верзија на македонската рок-група [[Архангел (музичка група)|Архангел]] има поинаков текст, напишан од [[Ристо Вртев]].<ref>Архангел, ''Архангел 2''. Litium Records 002, 2000.</ref> Друг таков пример е песната „The last train to Clarksville“ на британската рок-група [[Манкис (рок-група)|Манкис]] (''The Monkees'') од 1966 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZcXpKiY2MXE YouTube, The Monkees - Last Train To Clarksville 1966 (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1987 година била преработена од српската рок-група [[Рибља чорба]] со насловот „ПОследниот воз за Чачак“ (''Задњи воз за Чачак'') за која текстот го напишал [[Бора Ѓорѓевиќ]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pmqNc47EdWQ YouTube, Riblja Čorba Zadnji voz za Čačak 1987 PGP RTB (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Во продолжение, во определени случаи, некоја песна првично е снимена од друг изведувач, а дури подоцна, нејзинот автор снимил сопствена верзија. На пример, песната „China Girl“ на [[Дејвид Боуви]] најпрвин ја снимил Иги Поп во 1977 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9iTNrtU15Xk YouTube, Iggy Pop - China Girl (пристапено на 17.11.2021)]</ref> а дури подоцна, во 1983 година, Боуви ја вклучил на неговиот албум „Let's Dance“.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_YC3sTbAPcU YouTube, David Bowie - China Girl (Official Video) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Таков е и примерот со песната „Demolition Man“, компонирана од [[Стинг]], која првобитно била изведена од [[Грејс Џоунс]] во 1981 година, а неколку месеци подоцна песната била снимена од групата [[The Police|Полис]]. Во некои случаи, преработената верзија значително или целосно се разликува од оригиналната песна така што е тешко да се препознае дека станува збор за истата песна. Таков е примерот со песната „Black Steel In The Hour Of Chaos“ (1988) на американската [[Хип-хоп музика|хип-хоп]] група [[Паблик енеми]] (''Public Enemy'')<ref>[https://www.discogs.com/master/30296-Public-Enemy-It-Takes-A-Nation-Of-Millions-To-Hold-Us-Back Discogs, Public Enemy ‎– It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1995 година била преработена од британскиот музичар [[Трики (музичар)|Трики]] (''Tricky'') со изменетиот наслов „Black Steel“.<ref>[https://www.discogs.com/release/55161-Tricky-Maxinquaye Discogs, Tricky – Maxinquaye (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Слично, песната „In the Deathcar“ од албумот со музиката од филмот „[[Arizona Dream]]“ од 1993 година (компонирана од [[Горан Бреговиќ]], а во изведба на [[Иги Поп]])<ref>[https://www.discogs.com/master/121947-Goran-Bregovi%C4%87-Arizona-Dream-Original-Motion-Picture-Soundtracks Discogs, Goran Bregović ‎– Arizona Dream (Original Motion Picture Soundtrack) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> оригинално се наоѓа на албумот на југословенската рок-група [[Бијело дугме]], „[[Плукни и запеј моја Југославијо]]“ од 1986 година, но со насловот „Ајде на планина“ (''Hajdemo u planine'')<ref>[https://www.discogs.com/master/44498-Bijelo-Dugme-Pljuni-I-Zapjevaj-Moja-Jugoslavijo Discogs, Bijelo Dugme ‎– Pljuni I Zapjevaj Moja Jugoslavijo (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Најпосле, постојат цели музички албуми кои се состојат од преработки на туѓи песни. Таков се музичките албуми: „Pin Ups“ на [[Дејвид Боуви]] од 1973 година,<ref>[https://www.discogs.com/release/440664-Bowie-Pinups Discogs, Bowie* – Pinups (пристапено на 25.4.2024)]</ref> „[[Les Chansones Populaires]]“ на српската рок-група [[Електрични оргазам]] од 1983 година,<ref>[https://www.discogs.com/master/351496-Električni-Orgazam-Les-Chansones-Populaires Električni Orgazam – Les Chansones Populaires (пристапено на 12.2.2024)]</ref> „Through The Looking Glass“ на британската рок-група [[Siouxsie & The Banshees]] од 1987 година<ref>[https://www.discogs.com/master/42439-Siouxsie-The-Banshees-Through-The-Looking-Glass Discogs, Siouxsie & The Banshees ‎– Through The Looking Glass (пристапено на 17.11.2021)]</ref> „NATO“ на словенечката група [[Laibach (музичка група)|Laibach]] од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/162937-Laibach-NATO Discogs, Laibach – NATO (пристапено на 17.11.2021)]</ref> „Under the Covers“ на Двајт Јоакам (Dwight Yoakam) од 1997 година итн.<ref>[https://www.discogs.com/master/264860-Dwight-Yoakam-Under-The-Covers Discogs, Dwight Yoakam – Under The Covers (пристапено на 25.4.2024)]</ref>Сличен пример претставува музичкиот албум „Possessed“ на Balanescu Quartet од 1992 година на кој, од вкупно девет песни, дури седум се преработки.<ref>[https://www.discogs.com/master/92993-The-Balanescu-Quartet-Possessed Discogs, The Balanescu Quartet ‎– Possessed (пристапено на 17.11.2021)]</ref> ==Познати обработки на песни== Неофицијално, како најмногу обработувана песна во популарната музика се смета „Вчера“ ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Yesterday'') на [[Пол Макартни]], оригинално изведена од [[Битлси]]. {| class="wikitable" |+ Список на преработки на познати песни |- ! Наслов на песната !! Оригинален изведувач !! Преработена од |- | The House of the Rising Sun || традиционална фолк песна || [[Енималс]] (1964), [[Доли Партон]] (1980), [[Гари Глитер]] (1996) |- | The Great Pretender || [[The Platters]] (1955) || [[Рој Орбисон]] (1962), Доли Партон (1984), [[Фреди Меркјури]] (1987), Ан-Маргрет (2023) |- | Blue Suede Shoes || [[Карл Перкинс]] (1955) || [[Елвис Пресли]] (1956) |- | Tutti Frutti || [[Литл Ричард]] (1955) || [[MC5]] (1970) |- | Heartbreak Hotel || Елвис Пресли](1956) || [[The Vandals]] (1982) |- | Dizzy Miss Lizzy || Larry Williams (1958) || [[Битлси]] (1965) |- | Do You Want to Dance || Bobby Freeman (1958) || Клиф Ричард анд Шедоус (1962), [[Бич бојс]] (1965), Мамас анд папас (1966), Бет Мидлер (1972), [[Џон Ленон]] (1975) |- | Let's Dance || Chris Montez (1962) || [[Рамоунс]] (1976), Mud (1982), Slade (1985) |- | Wherever I Lay My Hat (That's My Home) || [[Марвин Геј]] (1962) || [[Пол Јанг]] (1983) |- | Locomotion || Гери Гофин и [[Керол Кинг]] (1962) || [[Grand Funk Railroad]] (1974), [[Кајли Миног]] (1988) |- | Don't Let Me Be Misunderstood || Nina Simone (1964) || The Animals (1965), [[Елвис Костело]] (1986) |- | Gloria || Them (1964) || [[Пати Смит]] (1975) |- | Here comes the night || Them (1964) || The Fabulous Thunderbirds (1995) |- | Amsterdam || [[Жак Брел]] (1964) || Скот Вокер (1967) |- | Under the Boardwalk || The Drifters (1964) || Ролинг Стоунс (1965), Billy Joe Royal (1978), The Undertones (1980), Tom Tom Club (1982), Rickie Lee Jones (1983), John Mellencamp (1985), [[Брус Вилис]] (1987), Lynn Anderson (1988), Bette Midler (1989) |- | Tainted Love || Gloria Jones (1964) || Soft Cell (1981) |- |- In the Midnight Hour || [[Вилсон Пикет]] (1965) || [[The Jam]] (1977) |- | Mr. Tambourine Man || [[Боб Дилан]] (1965) || The Byrds (1965) |- | I Got You Babe || Sonny and Cher (1965) || Etta James (1968), UB 40 (1985) |- | (I Can't Get No) Satisfaction || [[Ролинг стоунс]] (1965) || [[Отис Рединг]] (1965), The Residents (1976), Devo (1977) |- | Respect || Отис Рединг (1965) || [[Арета Френклин]] (1967) |- | The Lady Came from Baltimore || [[Тим Хардин]] (1967) || [[Скот Вокер]] (1967), [[Џоан Баез]] (1967) |- | Mathilde || [[Жак Брел]] (1966) || [[Скот Вокер]] (1967) |- | Femme Fatale || [[Velvet Underground]] (1966) || [[Биг стар]] (1978) |- | Pain It Black || [[Ролинг стоунс]] (1966) || [[Flamin' Groovies]] (1978) |- | The End || [[The Doors]] (1967) || [[Нико]] (1974) |- | David Watts || [[The Kinks]] (1967) || [[The Jam]] (1978) |- | With a Little Help from My Friends || [[Битлси]] (1967) || [[Џо Кокер|Joe Cocker]] (1968), Wet Wet Wet (1988) |- | All Along the Watchtower || Боб Дилан (1967) || The Jimi Hendrix Experience (1968), XTC (1978), U2 (1988) |- | Mrs. Robinson || Simon & Garfunkel (1968) || [[Френк Синатра]] (1969), Lemonheads (1992) |- | Across the Universe || Битлси (1969) || [[Дејвид Боуви]] (1975), Laibach (1988) |- | 1969 || The Stooges (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Spirit in the Sky || Norman Greenbaum (1969) || Doctor and the Medics (1986) |- | Venus || Shocking Blue (1969) || Bananarama (1986) |- | In the Ghetto || [[Елвис Пресли]] (1969) || The Cranberries (2001) |- | Gimmie Shelter || Ролинг стоунс (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Wild World || [[Cat Stevens]] (1970) || Maxi Priest (1988) |- | The Man Who Sold the World || Дејвид Боуви (1970) || Lulu (1974), [[Нирвана (музичка група)]] (1993) |- | I Feel the Earth Move || Carole King (1971) || Martika (1989), Nirvana (1993) |- | Killing Me Softly with His Song || Roberta Flack (1971) || Fugees (1996) |- | What's Going On || Марвин Геј (1971) || [[Синди Лопер]] (1986) |- | Mercy, Mercy Me || Марвин Геј (1971) || Роберт Палмер (1990), The Strokes (2006) |- | Always on My Mind || Gwen McCrae (1972) || Brenda Lee (1972), Elvis Presley (1972), Willie Nelson (1982), [[Pet Shop Boys]] (1987) |- | Angie || Ролинг стоунс (1973) || Womack & Womack (1983), Stereophonics (1999) |- | Čudna šuma || Yu Grupa (1973) || [[Дисциплина кичме]] (1986) |- | Black Diamond || [[Kiss (музичка група)|Kiss]] (1974) || [[The Replacements]] (1984) |- | I Will Always Love You || [[Доли Партон|Dolly Parton]] (1974) || [[Витни Хјустон]] (1992) |- | Don't Leave Me This Way || Harold Melvin & the Blue Notes (1975) || Thelma Houston (1976), The Communards (1986), Sheena Easton (2000) |- | Walk This Way || [[Aerosmith]] (1975) || [[Run-D.M.C.]] (1986) |- | How Deep Is Your Love || [[Bee Gees]] (1977) || [[Take That]] (1996) |- | I Feel Love || [[Дона Самер]] (1977) || [[Bronski Beat]] (1984), Messiah (1992), [[Ванеса-Меи]] (1997), Сем Смит (2019) |- | Das Model (The Model) || [[Крафтверк]] (1978) || Big Black (1987), [[Rammstein]] (1997) |- | Da Ya Think I'm Sexy? || [[Род Стјуарт]] (1978) || Revolting Cocks (1993) |- | Heaven || [[Talking Heads]] (1979) || [[Simply Red (музичка група)|Simply Red]] (1985) |- | Only You || Yazoo (1982) || The Flying Pickets (1984), Joshua Radin (2006) |- | Uptown Girl || [[Били Џоел]] (1983) || Westlife (2001) |- | 99 Red Ballons || Nena (1984) || 7 Seconds (1985) |- | Hallelujah || Leonard Cohen (1984) || John Cale (1991), Jeff Buckley (1994) |- | Time After Time || [[Синди Лопер]] (1983) || [[Мајлс Дејвис]] (1985), Sarge (1997), Distant Soundz (2002), Javier Colon (2011) |- | Halloween || [[Sonic Youth]] (1985) || Mudhoney (1988) |- | Nothing Compares 2 U || The Family (1985) || Sinéad O'Connor (1990) |- | Kiss || [[Принс]] (1986) || Age of Chance (1986), Art of Noise (1988) |- | Wicked Game || Chris Isaak (1989) || HIM (1998) |- | Valerie || The Zutons (2006) || Mark Ronson & Amy Winehouse (2015) |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Поп-музика]] oi49vr8pv17snk45gk26sclixfql1px 5196057 5196056 2024-04-25T21:02:05Z ГП 23995 /* Познати обработки на песни */ дополнување wikitext text/x-wiki Во [[Поп-музика|популарната музика]], '''преработка на песна''' претставува нова верзија на претходно објавена песна, но овојпат од друг изведувач. ==Историја== Изразот „преработка“ првобитно се употребувал за да означи соперничка верзија на некоја песна која оригинално била објавена пред кратко време. На пример, во 1949 година била обработена познатат песна „The Hucklebuck“ на [[саксофон]]истот [[Пол Вилијамс (саксофонист)|Пол Вилијамс]], а во 1952 година се појавила обработка на песната „Jambalaya“ на [[Хенк Вилијамс]].<ref>{{cite web|url=http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |title=Архивиран примерок |access-date=2009-02-14 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121185725/http://www.cashboxmagazine.com/archives/50s_files/19521011.html |archive-date=2008-11-21 }}</ref> Овие две песни доживеале неколку преработки кои доживеале голема популарност. Притоа, до средината на 20 век, оригиналните верзии на песните често биле преработувани од други музичари, зашто тоа претставувало едне начин за зголемување на нивната популарност. ==Видови преработки== Најраспространетата форма на преработка на песна е кога оригиналната песна подоцна ја изведува некој друг изведувач, без значителни промени во мелодијата или ритамот. Друга форма на преработка е кога оригиналната песна е изведена во различен аранжман: на пример, песната „The Model“ на германската електронска група [[Крафтверк]] оригинално е отсвирена со електронски инструменти ([[синтисајзер]]и);<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KFq2pU21cNU YouTube, Kraftwerk - The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> во 1987 година се појавила нејзината преработка од американската група ''[[Big Black (рок-група)|Big Black]]'' како рок-песна, отсвирена со електрични [[Гитара|гитари]];<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jtPFzBLDSPk YouTube, The Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> додека во 1992 година се појавила нејзината камерна верзија, во изведба на британскиот гудачки квартет, [[Balanescu Quartet]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGLrRakfoUI YouTube, Model (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Посебен вид преработка е кога музиката од оригиналната песна се задржува иста или со мали измени, а оригиналниот текст се преведува на друг јазик или пак во новата верзија песната има сосема поинаков текст. Таков е случајот со преработката на песната „Прекрасен живот“ (''Wonderful Life'') на британскиот музичар ''[[Black (музичар)|Black]]'' која во преработената верзија на македонската рок-група [[Архангел (музичка група)|Архангел]] има поинаков текст, напишан од [[Ристо Вртев]].<ref>Архангел, ''Архангел 2''. Litium Records 002, 2000.</ref> Друг таков пример е песната „The last train to Clarksville“ на британската рок-група [[Манкис (рок-група)|Манкис]] (''The Monkees'') од 1966 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZcXpKiY2MXE YouTube, The Monkees - Last Train To Clarksville 1966 (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1987 година била преработена од српската рок-група [[Рибља чорба]] со насловот „ПОследниот воз за Чачак“ (''Задњи воз за Чачак'') за која текстот го напишал [[Бора Ѓорѓевиќ]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pmqNc47EdWQ YouTube, Riblja Čorba Zadnji voz za Čačak 1987 PGP RTB (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Во продолжение, во определени случаи, некоја песна првично е снимена од друг изведувач, а дури подоцна, нејзинот автор снимил сопствена верзија. На пример, песната „China Girl“ на [[Дејвид Боуви]] најпрвин ја снимил Иги Поп во 1977 година,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9iTNrtU15Xk YouTube, Iggy Pop - China Girl (пристапено на 17.11.2021)]</ref> а дури подоцна, во 1983 година, Боуви ја вклучил на неговиот албум „Let's Dance“.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_YC3sTbAPcU YouTube, David Bowie - China Girl (Official Video) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Таков е и примерот со песната „Demolition Man“, компонирана од [[Стинг]], која првобитно била изведена од [[Грејс Џоунс]] во 1981 година, а неколку месеци подоцна песната била снимена од групата [[The Police|Полис]]. Во некои случаи, преработената верзија значително или целосно се разликува од оригиналната песна така што е тешко да се препознае дека станува збор за истата песна. Таков е примерот со песната „Black Steel In The Hour Of Chaos“ (1988) на американската [[Хип-хоп музика|хип-хоп]] група [[Паблик енеми]] (''Public Enemy'')<ref>[https://www.discogs.com/master/30296-Public-Enemy-It-Takes-A-Nation-Of-Millions-To-Hold-Us-Back Discogs, Public Enemy ‎– It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back (пристапено на 17.11.2021)]</ref> која во 1995 година била преработена од британскиот музичар [[Трики (музичар)|Трики]] (''Tricky'') со изменетиот наслов „Black Steel“.<ref>[https://www.discogs.com/release/55161-Tricky-Maxinquaye Discogs, Tricky – Maxinquaye (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Слично, песната „In the Deathcar“ од албумот со музиката од филмот „[[Arizona Dream]]“ од 1993 година (компонирана од [[Горан Бреговиќ]], а во изведба на [[Иги Поп]])<ref>[https://www.discogs.com/master/121947-Goran-Bregovi%C4%87-Arizona-Dream-Original-Motion-Picture-Soundtracks Discogs, Goran Bregović ‎– Arizona Dream (Original Motion Picture Soundtrack) (пристапено на 17.11.2021)]</ref> оригинално се наоѓа на албумот на југословенската рок-група [[Бијело дугме]], „[[Плукни и запеј моја Југославијо]]“ од 1986 година, но со насловот „Ајде на планина“ (''Hajdemo u planine'')<ref>[https://www.discogs.com/master/44498-Bijelo-Dugme-Pljuni-I-Zapjevaj-Moja-Jugoslavijo Discogs, Bijelo Dugme ‎– Pljuni I Zapjevaj Moja Jugoslavijo (пристапено на 17.11.2021)]</ref> Најпосле, постојат цели музички албуми кои се состојат од преработки на туѓи песни. Таков се музичките албуми: „Pin Ups“ на [[Дејвид Боуви]] од 1973 година,<ref>[https://www.discogs.com/release/440664-Bowie-Pinups Discogs, Bowie* – Pinups (пристапено на 25.4.2024)]</ref> „[[Les Chansones Populaires]]“ на српската рок-група [[Електрични оргазам]] од 1983 година,<ref>[https://www.discogs.com/master/351496-Električni-Orgazam-Les-Chansones-Populaires Električni Orgazam – Les Chansones Populaires (пристапено на 12.2.2024)]</ref> „Through The Looking Glass“ на британската рок-група [[Siouxsie & The Banshees]] од 1987 година<ref>[https://www.discogs.com/master/42439-Siouxsie-The-Banshees-Through-The-Looking-Glass Discogs, Siouxsie & The Banshees ‎– Through The Looking Glass (пристапено на 17.11.2021)]</ref> „NATO“ на словенечката група [[Laibach (музичка група)|Laibach]] од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/162937-Laibach-NATO Discogs, Laibach – NATO (пристапено на 17.11.2021)]</ref> „Under the Covers“ на Двајт Јоакам (Dwight Yoakam) од 1997 година итн.<ref>[https://www.discogs.com/master/264860-Dwight-Yoakam-Under-The-Covers Discogs, Dwight Yoakam – Under The Covers (пристапено на 25.4.2024)]</ref>Сличен пример претставува музичкиот албум „Possessed“ на Balanescu Quartet од 1992 година на кој, од вкупно девет песни, дури седум се преработки.<ref>[https://www.discogs.com/master/92993-The-Balanescu-Quartet-Possessed Discogs, The Balanescu Quartet ‎– Possessed (пристапено на 17.11.2021)]</ref> ==Познати обработки на песни== Неофицијално, како најмногу обработувана песна во популарната музика се смета „Вчера“ ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Yesterday'') на [[Пол Макартни]], оригинално изведена од [[Битлси]]. {| class="wikitable" |+ Список на преработки на познати песни |- ! Наслов на песната !! Оригинален изведувач !! Преработена од |- | The House of the Rising Sun || традиционална фолк песна || [[Енималс]] (1964), [[Доли Партон]] (1980), [[Гари Глитер]] (1996) |- | The Great Pretender || [[The Platters]] (1955) || [[Рој Орбисон]] (1962), Доли Партон (1984), [[Фреди Меркјури]] (1987), Ан-Маргрет (2023) |- | Blue Suede Shoes || [[Карл Перкинс]] (1955) || [[Елвис Пресли]] (1956) |- | Tutti Frutti || [[Литл Ричард]] (1955) || [[MC5]] (1970) |- | Heartbreak Hotel || Елвис Пресли](1956) || [[The Vandals]] (1982) |- | Dizzy Miss Lizzy || Larry Williams (1958) || [[Битлси]] (1965) |- | Do You Want to Dance || Bobby Freeman (1958) || Клиф Ричард анд Шедоус (1962), [[Бич бојс]] (1965), Мамас анд папас (1966), Бет Мидлер (1972), [[Џон Ленон]] (1975) |- | Let's Dance || Chris Montez (1962) || [[Рамоунс]] (1976), Mud (1982), Slade (1985) |- | Wherever I Lay My Hat (That's My Home) || [[Марвин Геј]] (1962) || [[Пол Јанг]] (1983) |- | Locomotion || Гери Гофин и [[Керол Кинг]] (1962) || [[Grand Funk Railroad]] (1974), [[Кајли Миног]] (1988) |- | Don't Let Me Be Misunderstood || Nina Simone (1964) || The Animals (1965), [[Елвис Костело]] (1986) |- | Gloria || Them (1964) || [[Пати Смит]] (1975) |- | Here comes the night || Them (1964) || The Fabulous Thunderbirds (1995) |- | Amsterdam || [[Жак Брел]] (1964) || Скот Вокер (1967) |- | Under the Boardwalk || The Drifters (1964) || Ролинг Стоунс (1965), Billy Joe Royal (1978), The Undertones (1980), Tom Tom Club (1982), Rickie Lee Jones (1983), John Mellencamp (1985), [[Брус Вилис]] (1987), Lynn Anderson (1988), Bette Midler (1989) |- | Tainted Love || Gloria Jones (1964) || Soft Cell (1981) |- |- In the Midnight Hour || [[Вилсон Пикет]] (1965) || [[The Jam]] (1977) |- | Mr. Tambourine Man || [[Боб Дилан]] (1965) || The Byrds (1965) |- | I Got You Babe || Sonny and Cher (1965) || Etta James (1968), UB 40 (1985) |- | (I Can't Get No) Satisfaction || [[Ролинг стоунс]] (1965) || [[Отис Рединг]] (1965), The Residents (1976), Devo (1977) |- | Respect || Отис Рединг (1965) || [[Арета Френклин]] (1967) |- | The Lady Came from Baltimore || [[Тим Хардин]] (1967) || [[Скот Вокер]] (1967), [[Џоан Баез]] (1967) |- | Mathilde || [[Жак Брел]] (1966) || [[Скот Вокер]] (1967) |- | Femme Fatale || [[Velvet Underground]] (1966) || [[Биг стар]] (1978) |- | Pain It Black || [[Ролинг стоунс]] (1966) || [[Flamin' Groovies]] (1978) |- | To Love Somebody || [[ Bee Gees]] (1967) || [[Нина Симон]] (1968), [[Џенис Џоплин]] (1969), Jimmy Somerville (1990), Рита Марли (1991), [[Мајкл Болтон]] (1992), Били Корган (2005), Michael Bublé (2013) |- | The End || [[The Doors]] (1967) || [[Нико]] (1974) |- | David Watts || [[The Kinks]] (1967) || [[The Jam]] (1978) |- | With a Little Help from My Friends || [[Битлси]] (1967) || [[Џо Кокер|Joe Cocker]] (1968), Wet Wet Wet (1988) |- | All Along the Watchtower || Боб Дилан (1967) || The Jimi Hendrix Experience (1968), XTC (1978), U2 (1988) |- | Mrs. Robinson || Simon & Garfunkel (1968) || [[Френк Синатра]] (1969), Lemonheads (1992) |- | Across the Universe || Битлси (1969) || [[Дејвид Боуви]] (1975), Laibach (1988) |- | 1969 || The Stooges (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Spirit in the Sky || Norman Greenbaum (1969) || Doctor and the Medics (1986) |- | Venus || Shocking Blue (1969) || Bananarama (1986) |- | In the Ghetto || [[Елвис Пресли]] (1969) || The Cranberries (2001) |- | Gimmie Shelter || Ролинг стоунс (1969) || The Sisters of Mercy (1984) |- | Wild World || [[Cat Stevens]] (1970) || Maxi Priest (1988) |- | The Man Who Sold the World || Дејвид Боуви (1970) || Lulu (1974), [[Нирвана (музичка група)]] (1993) |- | I Feel the Earth Move || Carole King (1971) || Martika (1989), Nirvana (1993) |- | Killing Me Softly with His Song || Roberta Flack (1971) || Fugees (1996) |- | What's Going On || Марвин Геј (1971) || [[Синди Лопер]] (1986) |- | Mercy, Mercy Me || Марвин Геј (1971) || Роберт Палмер (1990), The Strokes (2006) |- | Always on My Mind || Gwen McCrae (1972) || Brenda Lee (1972), Elvis Presley (1972), Willie Nelson (1982), [[Pet Shop Boys]] (1987) |- | Angie || Ролинг стоунс (1973) || Womack & Womack (1983), Stereophonics (1999) |- | Čudna šuma || Yu Grupa (1973) || [[Дисциплина кичме]] (1986) |- | Black Diamond || [[Kiss (музичка група)|Kiss]] (1974) || [[The Replacements]] (1984) |- | I Will Always Love You || [[Доли Партон|Dolly Parton]] (1974) || [[Витни Хјустон]] (1992) |- | Don't Leave Me This Way || Harold Melvin & the Blue Notes (1975) || Thelma Houston (1976), The Communards (1986), Sheena Easton (2000) |- | Walk This Way || [[Aerosmith]] (1975) || [[Run-D.M.C.]] (1986) |- | How Deep Is Your Love || [[Bee Gees]] (1977) || [[Take That]] (1996) |- | I Feel Love || [[Дона Самер]] (1977) || [[Bronski Beat]] (1984), Messiah (1992), [[Ванеса-Меи]] (1997), Сем Смит (2019) |- | Das Model (The Model) || [[Крафтверк]] (1978) || Big Black (1987), [[Rammstein]] (1997) |- | Da Ya Think I'm Sexy? || [[Род Стјуарт]] (1978) || Revolting Cocks (1993) |- | Heaven || [[Talking Heads]] (1979) || [[Simply Red (музичка група)|Simply Red]] (1985) |- | Only You || Yazoo (1982) || The Flying Pickets (1984), Joshua Radin (2006) |- | Uptown Girl || [[Били Џоел]] (1983) || Westlife (2001) |- | 99 Red Ballons || Nena (1984) || 7 Seconds (1985) |- | Hallelujah || Leonard Cohen (1984) || John Cale (1991), Jeff Buckley (1994) |- | Time After Time || [[Синди Лопер]] (1983) || [[Мајлс Дејвис]] (1985), Sarge (1997), Distant Soundz (2002), Javier Colon (2011) |- | Halloween || [[Sonic Youth]] (1985) || Mudhoney (1988) |- | Nothing Compares 2 U || The Family (1985) || Sinéad O'Connor (1990) |- | Kiss || [[Принс]] (1986) || Age of Chance (1986), Art of Noise (1988) |- | Wicked Game || Chris Isaak (1989) || HIM (1998) |- | Valerie || The Zutons (2006) || Mark Ronson & Amy Winehouse (2015) |} == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Поп-музика]] p8y8y0ux90ak9bjc7z9ik654zw7mrxo 0 1282141 5196099 5158792 2024-04-26T05:37:03Z Kwamikagami 4967 wikitext text/x-wiki {{Infobox planet | minorplanet = yes | background = #D6D6D6 | name = 10 Хигија | symbol = [[File:Hygiea symbol (bold).svg|24px|Современиот астролошки симбол за 10 Хигија|alt=⯚]] ([[File:Hygiea symbol (original, bold).svg|24px|Традиционалниот астролошки симбол за 10 Хигија|alt=A zeta-shaped serpent crowned with a star]]) | image = SPHERE image of Hygiea.jpg | image_size = 265 | caption = Слика направена од [[VLT-SPHERE]] | discovery_ref = <ref name="jpldata">{{cite web |type=2019-08-18 last obs. |title=JPL Small-Body Database Browser: 10 Hygiea |url=https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=10 |publisher=Jet Propulsion Laboratory |access-date=2019-10-28}}</ref> | discoverer = [[Анибале де Гаспарис]] | discovery_site = [[Астрономска опсерваторија Каподимонте|Каподимонте]] | discovered = 12 април 1849 | pronounced = {{IPAc-en|h|aɪ|ˈ|dʒ|iː|ə}}<ref>{{OED|Hygeia}}</ref> | adjectives = Hygiean {{IPAc-en|h|aɪ|ˈ|dʒ|iː|ə|n}}<ref>{{OED|hygeian}}</ref> | mpc_name = (10) Хигија | alt_names = A900 GA | named_after = [[Хигија]]<ref name="springer">{{cite book |title=Dictionary of Minor Planet Names – (10) Hygiea |last=Schmadel |first=L. D. |publisher=Springer Berlin Heidelberg |page=16 |year=2007 |isbn=978-3-540-29925-7 |doi=10.1007/978-3-540-29925-7_11 |chapter = (10) Hygiea}}</ref> | mp_category = [[Астероиден појас|Главен појас]] ([[Хигиско семејство]]) | orbit_ref = <ref name="jpldata" /> | epoch = 27 април 2019 ([[јулијански ден|јд]] 2458600,5) | uncertainty = 0 | observation_arc = {{nowrap|170.23 yr (62,175 days)}} | aphelion = 3.4948 [[Астрономска единица|ае]] | perihelion = 2.7882 ае | semimajor = 3.1415 ае | eccentricity = 0.1125 | period = 5.57 [[јулијанска година (астрономија)|a]] (2033.8 days) | mean_anomaly = 152.18[[degree (angle)|°]] | inclination = 3.8316° | asc_node = 283.20° | arg_peri = 312.32° | surface_area = | avg_speed = 16.76 km/s | p_orbit_ref = <ref name=Hygiea-POE>{{cite web |title=AstDyS-2 Hygiea Synthetic Proper Orbital Elements |publisher=Department of Mathematics, University of Pisa, Italy |url=https://newton.spacedys.com/astdys/index.php?pc=1.1.6&n=10 |access-date=2019-04-28}}</ref> | p_semimajor = 3.14178 | p_eccentricity = 0.1356 | p_inclination = 5.1039° | p_mean_motion = 64.6218 | perihelion_rate = 128.544 | node_rate = −96.9024 | dimensions = c/a = {{val|.94|.05}}<ref name=VLT/><br>{{val|450|x|430|x|424|u=km}}<br>{{small|± {{val|10|x|10|x|20|u=km}}}} | mean_diameter = {{val|433|8|u=km}}<br>{{val|434|14|u=km}}<ref name=Vernazza2019/> | mass = {{val|87.4|6.9|e=18|u=kg}}<ref name=VLT/><br>{{val|83.2|8.0|e=18|u=kg}} (representative)<ref name=Vernazza2019b>{{cite journal |display-authors=etal |last1=Vernazza |first1=P. |last2=Jorda |first2=L. |last3=Ševeček |first3=P. |last4=Brož |first4=M. |last5=Viikinkoski |first5=M. |last6=Hanuš |first6=J. |journal=Nature Astronomy |doi=10.1038/s41550-019-0915-8 |hdl=10045/103308 |date=2019-10-28 |url=https://static-content.springer.com/esm/art%3A10.1038%2Fs41550-019-0915-8/MediaObjects/41550_2019_915_MOESM1_ESM.pdf |title=A basin-free spherical shape as an outcome of a giant impact on asteroid Hygiea, Supplementary Information |s2cid=209938346 |access-date=2019-10-30|hdl-access=free }}</ref> | density={{val|2.06|.20|u=g/cm3}}<ref name=VLT/><br>{{val|1.94|0.19|u=g/cm3}}<ref name=Vernazza2019b>{{cite journal |display-authors=etal |last1=Vernazza |first1=P. |last2=Jorda |first2=L. |last3=Ševeček |first3=P. |last4=Brož |first4=M. |last5=Viikinkoski |first5=M. |last6=Hanuš |first6=J. |journal=Nature Astronomy |doi=10.1038/s41550-019-0915-8 |hdl=10045/103308 |date=2019-10-28 |url=https://static-content.springer.com/esm/art%3A10.1038%2Fs41550-019-0915-8/MediaObjects/41550_2019_915_MOESM1_ESM.pdf |title=A basin-free spherical shape as an outcome of a giant impact on asteroid Hygiea, Supplementary Information |s2cid=209938346 |access-date=2019-10-30|hdl-access=free }}</ref> | surface_grav= | escape_velocity= | rotation={{val|13.82559|0.00005}} h<ref name=Vernazza2019/><br>27.623 h (1.15 d)<ref name=jpldata/> (dated) | spectral_type=[[C-type asteroid|C-type]]<ref name=jpldata/> | magnitude=9.0<ref name=AstDys-Hygiea>{{cite web |title=AstDys (10) Hygiea Ephemerides |publisher=Department of Mathematics, University of Pisa, Italy |url=https://newton.spacedys.com/astdys/index.php?pc=1.1.3.1&n=10&oc=500&y0=2095&m0=6&d0=27&h0=00&mi0=00&y1=2095&m1=6&d1=28&h1=00&mi1=00&ti=1.0&tiu=days |access-date=2010-06-26}}</ref> <!-- Horizons 2011-May-14 --> to 11.97 | abs_magnitude=5.43<ref name=jpldata/> | albedo=0.063<ref name=VLT/><br>0.0717&nbsp;<ref name=jpldata/> | angular_size = 0.321″ <!-- Horizons 2078-May-20 --> to 0.133″ | single_temperature=≈164 [[kelvin|K]]<br>''max:'' 247 K (−26°C)<ref name="Lim2005">{{cite journal |title=Thermal infrared (8–13 μm) spectra of 29 asteroids: the Cornell Mid-Infrared Asteroid Spectroscopy (MIDAS) Survey |last1=Lim |first1=L. F. |last2=McConnochie |first2=T. |last3=Belliii |first3=J. |last4=Hayward |first4=T. |journal= Icarus |volume= 173 |issue=2 |page= 385 |date=2005 |doi=10.1016/j.icarus.2004.08.005 |bibcode=2005Icar..173..385L}}</ref> }} '''Хигија''' ([[Привремени ознаки во астрономијата|привремена ознака]]: '''10 Хигија'''<ref name=VLT>P. Vernazza et al. (2021) VLT/SPHERE imaging survey of the largest main-belt asteroids: Final results and synthesis. ''Astronomy & Astrophysics'' 54, A56</ref>) — главен [[астероид]] и можна [[џуџеста планета]] сместена во [[Астероиден појас|главниот Астероиден појас]]. Со пречник од 434 километри и маса која се проценува на 3% од вкупната маса на појасот, тој е четвртиот по големина астероид во [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]] и по волумен и по маса. Во некои спектрални класификации тој е најголемиот од темните [[Астероид од типот C|астероиди од типот C]] со [[јаглерод]]на површина, додека во други е втор по [[Церера (џуџеста планета)|1 Церера]] . Набљудувањата направени на [[Многу голем телескоп]] во 2017 и 2018 година, а објавени кон крајот на 2019 година, откриле дека Хигија е речиси сферична и е блиску до форма на хидростатска рамнотежа. Затоа, авторите на студијата ја сметаат за можна [[џуџеста планета]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.space.com/asteroid-hygiea-may-be-smallest-dwarf-planet.html|title=Asteroid Hygiea May be the Smallest Dwarf Planet in the Solar System|date=28 October 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencenews.org/article/hygiea-may-be-solar-system-smallest-dwarf-planet|title=The solar system may have a new smallest dwarf planet: Hygiea|date=28 October 2019}}</ref> Сепак, се претпоставува дека Хигија е нарушена од удар, при што последователните остатоци повторно се акумулираат, наместо да бидат доволно масивни за да бидат пластични.<ref name="Yang2020">{{Наведување|arxiv=2007.08059|last6=Vachier|bibcode=2020A&A...641A..80Y|pages=A80|volume=641|journal=Astronomy & Astrophysics|first9=O.|last9=Chrenko|first8=M.|last8=Marsset|first7=N.|last7=Rambaux|first6=F.|first5=M.|title=Binary asteroid (31) Euphrosyne: Ice-rich and nearly spherical|last5=Brož|first4=P.|last4=Vernazza|first3=B.|last3=Carry|first2=J.|last2=Hanuš|first=B.|last=Yang|doi=10.1051/0004-6361/202038372|year=2020|display-authors=29}}</ref> Нарушувачкиот удар го произвел најголемото познато [[судирно семејство]] . == Набљудување == [[Податотека:10_Hygiea_2MASS.jpg|лево|мини| Слика од 10 Хигија направена од истражувањето [[2MASS]]]] И покрај неговата големина, Хигија изгледа многу слабо кога се набљудува од [[Земја (планета)|Земјата]]. Ова се должи на неговата темна површина и положба во [[Астероиден појас|надворешниот главен појас]]. Поради оваа причина, шест помали астероиди биле забележани пред Анибале де Гаспарис да ја открие Хигија на [[12 април]] [[1849]] година. Во повеќето противположби, Хигија има [[Привидна ѕвездена величина|магнитуда]] која е за четири степени потемна од онаа на [[4 Веста|Веста]], и за нејзино набљудување обично се потребни најмалку 100 милиметарски [[телескоп]]. Меѓутоа, додека е во [[Апсида (астрономија)|перихелична спротивставеност]], може да се набљудува само со [[двоглед]] од 10x50 бидејќи Хигија би имала светлинска величина +9,1. == Откритие и име == [[File:hygiea symbol (planetary color).svg|frameless|upright=0.35|left]] На [[12 април]] [[1849]] година, во [[Неапол]], [[Италија]], астрономот Анибале де Гаспарис ја открил Хигија. Тоа било првото од неговите девет откритија на астероиди. Директорот на опсерваторијата во Неапол, Ернесто Капочи, го именувал астероидот. Тој избра да ја нарече ''Игеа Борбоника'' („[[Бурбонци|Бурбонска]] хигија“), по [[Хигија|грчката божица на здравјето]], ќерката на [[Асклепиј]], и во чест на владејачкото семејство на [[Кралство на двете Сицилии|Кралството на Двете Сицилии]] каде што се наоѓал Неапол. Во 1852 година, [[Џон Расел Хајнд]] напишал дека „универзално се нарекува ''Хигија'', а непотребниот додаток „Борбоника“ се исфрла“. === Симбол === Оригиналниот астрономски симбол за Хигија бил змија во форма на ''ζ'' крунисана со ѕвезда,{{Безпрелом|[[File:Hygiea symbol (original, fixed width).svg|24px|The traditional planetary symbol for 10 Hygiea|alt=A zeta-shaped serpent crowned with a star]].}} Почесто во подоцнежните години била стапот на Асклепиј,{{Безпрелом|[[File:Rod of Asclepius (fixed width).svg|24px|rod of Asclepius]]}}(U+2695 ⚕) &ndash; змија испреплетена околу стап, што ја одразува поврзаноста на Хигија со медицината. Овие симболи се во голема мера застарени. Во моментов, заеднички астролошки симбол е [[кадуцеј]],[[File:Hygiea_symbol_(fixed_width).svg|24x24пкс|Астролошки симбол за Hygiea]](U+2BDA ⯚), кој во САД долго време се меша со стапот на Асклепиј. == Физички одлики == [[Податотека:The_Four_Largest_Asteroids.jpg|лево|мини| Релативни големини на четирите најголеми астероиди. Хигија е најдесно.]] [[Податотека:Hygiea_imaging_SPHERE.png|лево|мини| Слики од астероидот, направени во јуни/јули 2017 година. Светла површинска одлика и неколку темни кратери се видливи на површината. Во тоа време, јужната полутопка на Хигија била свртена кон Земјата.]] [[Податотека:Iau_dozen.jpg|лево|мини| Нацрт-предлогот на Меѓународниот астрономски сојуз од 2006 година ја навел Хигија како потенцијална планета.]] Врз основа на спектралните докази, се смета дека површината на Хигија се состои од примитивни [[јаглерод]]ни материјали слични на оние кои се наоѓаат во [[јаглероден хондрит|јаглеродните хондритни]] [[метеорит]]и. На неговата површина се откриени [[Воден раствор|водени]] производи, што може да укаже на присуство на воден мраз во минатото кој бил доволно загреан за да се стопи. Примитивниот сегашен состав на површината би покажал дека Хигија не била стопена за време на раниот период на [[Настанок и развој на Сончевиот Систем|формирањето]] на [[Сончевиот Систем]], за разлика од другите големи [[планетезимал]]и како [[4 Веста]] . Сепак, набљудувањата во 2019 година сугерираат дека Хигија претрпела директен судир што ја нарушило, при што нејзиното повторно натрупување резултирало во сегашната сферична форма. На сликите на VLT не се видливи длабоки базени, што укажува на тоа дека сите големи кратери мора да имаат рамни подови, во согласност со ледениот состав од типот C. На снимките направени со [[Многу голем телескоп|Многу големиот телескоп]] во 2017 година, видлива е одлика на светла површина, како и најмалку два темни кратери, кои неформално {{Efn|Pending approval by the [[International Astronomical Union|IAU]].}} наречени Змија и Каликс по латинските зборови за змија и чаша, соодветно. ''Змија'' има големина од 180&nbsp;км, ''Каликс'' е околу 90&nbsp;km во пречник. Хигија е најголемиот од класата темни [[Астероид од типот C|астероиди од типот C]] кои се доминантни во надворешниот астероиден појас, надвор од Кирквудската Зона на 2,82 ае. Хигија има просечен пречник од 434 ± 14&nbsp;км. Додека раните студии (Рагацони, 2000) пронашле забележливо заоблена форма со сооднос на голема полуоска од 1,11 (многу повеќе отколку за другите објекти во „големата четворка“ - [[2 Палада]], [[4 Веста]] и [[Џуџеста планета|џуџестата планета]] [[Церера (џуџеста планета)|Церера]]), неодамнешните резултати покажуваат дека Хигија е повеќе сферична, со сооднос на оската од 1,06, соглносМеклоринскиот елипсоидт Освен што е најмала од „големата четворка“Хигијаea, како и Церера, има релативно мала густина, што е повеќе споредливо со ледените сателити на [[Јупитер]] или [[Сатурн (планета)|Сатурн]] отколку со [[Земјовидна планета|копнените планети]] или камените астероиди. Иако е најголемото тело во својот регион, поради неговата темна површина и подалеку од просечното растојание од Сонцето, Хигија изгледа многу слабо кога се набљудува од Земјата. Всушност, тој е трет најмрачен од првите дваесет и три откриени астероиди, при што само [[13 Егерија]] и [[17 Тетида|17 Тетда]] имаат помали средни спротивставени магнитуди. Во повеќето опозиции, Хигија има [[Привидна ѕвездена величина|магнитуда]] од околу +10,2, што е дури четири реда послабо од Веста, а набљудувањето бара најмалку 100 милиметарски [[телескоп]] за разрешување. Сепак, на перихил, Хигија може да достигне 9,1 степени и може да биде само решлива со 10x50 двогледи, за разлика од следните две најголемиот астероиди во астероидниот појас, [[704 Интерамнија]] и [[511 Давида|511Давида]]. Вкупно 17 [[Ѕвезда|ѕвездени]] прикривања од Хигија биле следени од астрономи од Земјата, вклучувајќи две (во 2002 и 2014 година) кои биле видени од голем број набљудувачи. Набљудувањата се користени за ограничување на големината, обликот и оската на вртење на Хигија. [[Хабл (вселенски телескоп)|Вселенскиот телескоп Хабл]] го отфрлил присуството на придружници кои орбитираат поголеми од околу 16 километри во пречник. == Орбита и ротација == [[Податотека:AnimatedOrbitOf10Hygiea.gif|мини|Анимирана орбита на Хигија во однос на орбитите на копнените планети и Јупитер.]] Орбитирајќи во просек од 3,14 ае од [[Сонцето]], Хигија е најоддалечениот од „големите четири“ астероиди. Лежи поблиску и до [[еклиптика]]та, со орбитална наклонетост од 4°. Неговата орбита е помалку кружна од оние на Церера или Веста, со ексцентричност од околу 0,12. Неговиот [[Апсида (астрономија)|перихел]] е на сосема слична географска должина со оние на Веста и Церера, иако неговите растечки и опаѓачки јазли се спротивни на соодветните за тие објекти. Иако неговиот [[перихел]] е исклучително блиску до средното растојание на Церера и Палада, судирот помеѓу Хигија и неговите поголеми придружници е невозможен бидејќи на тоа растојание тие се секогаш на спротивните страни на еклиптиката. Во 2056 година, Хигија ќе помине 0,025&nbsp;AU од Церера, а потоа во 2063 година, Хигија ќе помине 0,020 од Палада. Кај [[Апсида (астрономија)|афелионот]] Хигија допира до крајниот раб на астероидниот појас во перихелијата на семејството Хилда, што е во орбитална резонанца 3:2 со Јупитер. Како еден од најмасивните астероиди, Хигија се користи од Центарот за [[Центар за мали планети|мали планети]] за пресметување на [[Растројување (астрономија)|растројувањето]] . Хигија е во нестабилна резонанца на средно движење со три тела со Јупитер и Сатурн. Пресметаното Љапуново време за овој астероид е 30.000 години, што покажува дека тој зафаќа хаотична орбита што ќе се менува случајно со текот на времето поради [[Растројување (астрономија)|гравитациските пертурбации]] од планетите. Тој е најнискиот нумериран астероид во таква резонанца. Хигија има вртежен период од околу 13,8256 часа, утврден од набљудувањата со [[VLT]] во 2017 и 2018 година Нејзината светлинска крива со еден врв има [[амплитуда]] од 0,27 mag, што во голема мера се припишува на варијациите на [[Албедо|албедото.]] Од септември 2019 година, насоката на ротацијата на Хигија не е позната, поради двојната двосмисленост во податоците за светлинската крива што се влошува со нејзиниот долг вртежен период - што прави набљудувањата на телескопот од една ноќ да опфаќаат во најдобар случај само дел од целосното свртување - но се верува дека е [[Повратно движење|повратна]]. Анализата на светлинската крива покажува дека полот на Хигија покажува или кон еклиптичките координати (β, λ) = (30°, 115°) или (30°, 300°) со неизвесност од 10°. Ова дава [[осен наклон]] од околу 60° во двата случаи. == Семејство Хигија == [[Податотека:Hygiea_family.png|мини|280x280пкс| Местоположба и структура на семејството Хигија.]] Хигија е главниот член на [[Астероидно семејство|семејството на астероиди]] што сочинува околу 1% од астероидите во главниот појас. Семејството е формирано кога објект со пречник од околу 100километри се судрил со прото-Хигија пред околу 2 милијарди години. Бидејќи ударните кратери на Хигија денес се премали за да го содржат волуменот на исфрлен материјал, се смета дека Хигија била целосно нарушена од ударот и дека поголемиот дел од остатоците повторно се акумулирале откако парчињата што го формирале остатокот од семејството избегале. Хигија ја содржи речиси целата маса (над 98%) од семејството. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.myminifactory.com/object/3d-print-10-hygiea-3d-model-103912 3D модел на астероидот Hygiea] * [http://orbitsimulator.com/gravity/articles/ceres.html Симулација на орбитата на Hygiea] * [https://www.youtube.com/watch?v=C-6s1LBaTsE Ѕвездено прикривање на 11 август 2013 година (видео)] * {{Наведена мрежна страница|url=http://scully.cfa.harvard.edu/cgi-bin/returnprepeph.cgi?d=b2011&o=00010|title=Elements and Ephemeris for (10) Hygiea|publisher=Minor Planet Center|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304112311/http://scully.cfa.harvard.edu/cgi-bin/returnprepeph.cgi?d=b2011&o=00010|archive-date=4 March 2016|accessdate=26 May 2011 <!--Added by DASHBot-->}} (го прикажува [[Издолжување (астрономија)|Елонг]] од Сонце и [[Привидна ѕвездена величина|V маг]] за 2011 година) * {{AstDys|10}} * {{JPL small body}} [[Категорија:Астрономски тела откриени во 1849 година]] [[Категорија:Астероиди од типот C]] [[Категорија:Можни џуџести планети]] [[Категорија:Астероиди наречени по ликови од старогрчката митологија]] [[Категорија:Хигиски астероиди]] [[Категорија:CS1: јулијанско-грегоријанска датумска несигурност]] quzdtq9lloc4e0xbnltvmblnm6l7lc0 0 1305471 5196080 5195760 2024-04-25T22:04:14Z Carshalton 30527 /* Клуб Бриж */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | name = Шарл Де Кeтеларе | image = [[Податотека:Charles De Ketelaere 2022 Salzburg vs AC Milan 2022-09-06.jpg|200px]] | caption = | fullname = Шарл Де Кетеларе | birth_date = {{birth date and age|2001|3|10|df=yes}} | birth_place = [[Бриж]], [[Белгија]] | nationality = {{flagsport|BEL}} [[Белгија]] | height = 1.92 м<ref>{{cite web |title=Charles De Ketelaere |url=https://www.clubbrugge.be/fr/charles-de-ketelaere |website=Club Brugge |access-date=6 December 2021 |language=fr |archive-date=4 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211104152105/https://www.clubbrugge.be/fr/charles-de-ketelaere |url-status=live }}</ref> | position = [[Среден ред (фудбал)|среден ред]] | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 17 | youthyears1 = 2008–2019 | youthclubs1 = {{Fb team Club Brugge}} | years1 = 2019–2022 | clubs1 = {{Fb team Club Brugge}} | caps1 = 90 | goals1 = 19 | years2 = 2022– | clubs2 = {{Fb team Milan}} | caps2 = 32 | goals2 = 0 | years3 = 2023– | clubs3 = →{{Fb team Atalanta}} | caps3 = 29 | goals3 = 7 | nationalyears1 = 2017 | nationalteam1 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 16 години|Белгија 16]] | nationalcaps1 = 4 | nationalgoals1 = 1 | nationalyears2 = 2018 | nationalteam2 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 17 години|Белгија 17]] | nationalcaps2 = 1 | nationalgoals2 = 0 | nationalyears3 = 2019 | nationalteam3 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 19 години|Белгија 19]] | nationalcaps3 = 6 | nationalgoals3 = 3 | nationalyears4 = 2020– | nationalteam4 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија под 21 години|Белгија 21]] | nationalcaps4 = 6 | nationalgoals4 = 1 | nationalyears5 = 2020– | nationalteam5 = {{flagsport|BEL}} [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] | nationalcaps5 = 14 | nationalgoals5 = 2 | club-update = 4 јуни 2023 | nationalteam-update = 27 јуни 2023 }} '''Шарл Де Кетеларе''' (роден на {{роден на|10|март|2001}} во [[Бриж]], [[Белгија]]) — [[Белгија|белгиски]] [[фудбалер]], [[Среден ред (фудбал)|играч од средниот ред]] или [[Напад (фудбал)|напаѓач]] на [[ФК Аталанта|Аталанта]] и на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|белгиската репрезентација]]. ==Клупска кариера== ===Клуб Бриж=== Шарл Де Кетеларе ја започнал својата кариера во [[ФК Клуб Бриж|Клуб Бриж]], на кој му се приклучил на 7-годишна возраст. Тој, исто така, играл тенис како млад, но избрал да се занимава со фудбал.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58916176|title=Is De Ketelaere Belgium's new De Bruyne?|via=www.bbc.co.uk|access-date=19 October 2021|archive-date=19 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211019113518/https://www.bbc.co.uk/sport/football/58916176|url-status=live}}</ref> Своето деби го направил на 25 септември 2019 година, играјќи против екипата на Франс Боренс во [[Фудбалски куп на Белгија 2019-2020|Купот на Белгија]].<ref>{{cite web|publisher=Soccerway|url=https://int.soccerway.com/matches/2019/09/25/belgium/beker-van-belgie/boussu-dour-borinage/club-brugge-kv/3155220/|title=Francs Borains v Club Brugge game report|date=25 September 2019|access-date=30 October 2019|archive-date=30 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030032427/https://int.soccerway.com/matches/2019/09/25/belgium/beker-van-belgie/boussu-dour-borinage/club-brugge-kv/3155220/|url-status=live}}</ref> На [[22 октомври]] [[2010|2019]] година, тој го направил своето деби во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] против [[ФК Париз Сен Жермен|Париз Сен Жермен]]. Тој го започнал натпреварот и бил заменет во 57-мата минута при резултат од 1–0 за французите, за на крајот истиот да заврши со пораз на Клуб Бриж од 5–0.<ref>{{cite web|publisher=Soccerway|url=https://int.soccerway.com/matches/2019/10/22/europe/uefa-champions-league/club-brugge-kv/paris-saint-germain-fc/3160563/|title=Club Brugge v PSG game report|date=22 October 2019|access-date=30 October 2019|archive-date=29 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429163742/https://int.soccerway.com/matches/2019/10/22/europe/uefa-champions-league/club-brugge-kv/paris-saint-germain-fc/3160563/|url-status=live}}</ref>. На 5 февруари 2020 година, го постигнал првиот гол во кариерата во победата со 2–1 против {{Fb team (N) Zulte Waregem}}.<ref>{{cite web |url=https://sporza.be/nl/matches/voetbal/croky-cup/2019-2020/halve-finale/02/club-staat-in-de-bekerfinale-met-dank-aan-gouden-invaller-de-ketelaere~1566819483069/ |title=Club staat in de bekerfinale met dank aan gouden invaller De Ketelaere |website=sporza.be |language=Dutch |date=5 February 2020 |access-date=20 October 2020 |archive-date=22 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201022160540/https://sporza.be/nl/matches/voetbal/croky-cup/2019-2020/halve-finale/02/club-staat-in-de-bekerfinale-met-dank-aan-gouden-invaller-de-ketelaere~1566819483069/ |url-status=live }}</ref>. На [[20 октомври]] [[2020]] година, Де Кетеларе го постигнал победничкиот гол за Бриж во 93-тата минута, во победата со 2–1 над [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит Санкт Петербург]] во групната фаза на Лигата на шампионите.<ref>{{cite web |url=https://www.espn.com/soccer/report?gameId=585853 |title=Club Brugge stun wasteful Zenit with late winner. |website=ESPN |date=20 October 2020 |access-date=20 October 2020 |archive-date=16 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210916024442/https://www.espn.com/soccer/report?gameId=585853 |url-status=live }}</ref> ===Милан=== На 2 август 2022 година, Де Кетеларе му се приклучил на клубот од Серија А, [[ФК Милан|Милан]] со договор до [[30 јуни]] [[2027]] година<ref>{{Cite web |title=Charles De Ketelaere joins AC Milan: official statement |url=http://www.acmilan.com/en/news/articles/media/2022-08-02/official-statement-charles-de-ketelaere |access-date=2022-08-02 |website=AC Milan |language=en}}</ref>. ===Аталанта=== На 16 август 2023 година, Де Кетеларе се преселил во {{Fb team (N) Atalanta}} на позајмица со право на откуп.<ref>{{cite web |publisher=Atalanta BC |date=16 August 2023 |accessdate=16 August 2023 |url=https://www.atalanta.it/en/news/charles-de-ketelaere-is-an-atalanta-player/ |title=CHARLES DE KETELAERE IS AN ATALANTA PLAYER!}}</ref> На 20 август 2023 година, Де Кетеларе влегол од клупата за резерви за време на натпреварот на Аталанта против [[УС Сасуоло Калчо|Сасуоло]], погодувајќи ја пречката пред конечно да го одбележи својот деби гол во Серија А со прецизен удар со глава;<ref>{{Cite web |date=2023-08-20 |title=De Ketelaere scores less than 40 minutes into his Atalanta debut |url=https://onefootball.com/en/news/watch-de-ketelaere-scores-less-than-40-minutes-into-his-atalanta-debut-38071595 |access-date=2023-09-22 |website=OneFootball |language=en}}</ref> Натпреварот завршил 2–0 за ''Ла Деа''.<ref>{{Cite web |date=2023-08-20 |title=De Ketelaere and Zortea seal victory over Sassuolo – Atalanta |url=https://www.atalanta.it/en/news/de-ketelaere-and-zortea-seal-0-2-victory-over-sassuolo/ |access-date=2023-09-22 |website=Atalanta BC |language=en-US}}</ref> ==Репрезентативна кариера== Шарл де Кателаре своето деби за репрезентацијата на [[Фудбалска репрезентација на Белгија|Белгија]] го направил во ноември 2020 година, во поразот од [[Фудбалска репрезентација на Швајцарија|Швајцарија]]<ref>{{cite news|title=Belgium 2-1 Switzerland|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/54892033|publisher=BBC|accessdate=11 November 2020|archive-date=25 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125032243/https://www.bbc.co.uk/sport/football/54892033|url-status=live}}</ref>. На 10 октомври 2021 година, тој го постигнал својот деби репрезентативен гол во поразот за третото место на Белгија од [[Фудбалска репрезентација на Италија|Италија]] за Лигата на нации со резултат од 2–1. ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 21 април 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || 2019-2020 || rowspan=3|{{flagsport|BEL}} {{Fb team (N) Club Brugge}} || [[Белгиска Про лига 2019-2020|ПЛ]] || 13 || 1 || [[Фудбалски куп на Белгија 2019-2020|КБ]] || 6 || 1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2019-2020|ЛЕ]] || 4+2 || 0 || - || - || - || 25 || 2 |- || 2020-2021 || [[Белгиска Про лига 2020-2021|ПЛ]] || 32+6<ref name=":2">Во плејофот.</ref>|| 3+0 || [[Фудбалски куп на Белгија 2020-2021|КБ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2020-2021|ЛШ]]+[[УЕФА Лига Европа 2020-2021|ЛЕ]] || 6+1 || 2+0 || - || - || - || 46 || 5 |- || 2021-2022 || [[Белгиска Про лига 2021-2022|ПЛ]] || 33+6<ref name=":2" /> || 14+0 || [[Фудбалски куп на Белгија 2021-2022|КБ]] || 3 || 4 || [[УЕФА Лига на шампиони 2021-2022|ЛШ]] || 6 || 0 || [[Суперкуп на Белгија 2021|СБ]] || 1 || 0 || 49 || 18 |- !colspan="3"|Вкупно Клуб Бриж || 78+12 || 18 || || 10 || 5 || || 19 || 2 || || 1 || 0 || 120 || 25 |- || [[ФК Милан сезона 2022-2023| 2022-2023]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Milan}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 32 || 0 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022-2023|ЛШ]] || 6 || 0 || [[Суперкуп на Италија 2022|СИ]] || 1 || 0 || 40 || 0 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || {{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2023-2024|А]] || 29 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 2 || 2 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 8 || 2 || - || - || - || 39 || 11 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 151 || 25 || || 13 || 7 || || 33 || 4 || || 2 || 0 || 199 || 36 |} == Титули == ===Клупски=== ===={{flagsport|BEL}} Клуб Бриж==== *'''[[Белгиска Про лига|Белгиско првенство]]''' : 3 : 2019–2020, 2020–2021, 2021–2022 *'''[[Суперкуп на Белгија]]''' : 1 : 2021 == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Soccerway|charles-de-ketelaere/571897}} {{Состав на Белгија на СП фудбал 2022}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кателаре, Шарл де}} [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Фудбалери на Милан]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Клуб Бриж]] [[Категорија:Белгиски фудбалери]] [[Категорија:Живи луѓе]] 3xwtg5z8u3nxh9iuv9rp05dv9whfpwg 0 1311271 5196044 5193803 2024-04-25T19:52:39Z Carshalton 30527 /* Клупски */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Едер Милитао | fullname = Едер Габриел Милитао<ref>{{cite web |url=http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=57650 |title=Acta del Partido celebrado el 17 de agosto de 2019, en Vigo |trans-title=Minutes of the Match held on 17 August 2019, in Vigo |publisher=[[Royal Spanish Football Federation]] |accessdate=17 August 2019 |language=Spanish |archive-date=2021-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115011432/http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpActa1?cod_primaria=1000144&CodActa=57650 |url-status=dead }}</ref> | image = [[Податотека:Eder Militao 2021.jpg|200px]] | height = {{height|m=1.86}} | dateofbirth = {{birth date and age|df=yes|1998|1|18}} | cityofbirth = [[Сертанзињо]], [[Саун Пауло]] | countryofbirth = [[Бразил]] | nationality = {{flagsport|BRA}} [[Бразил]] | currentclub = {{Fb team Real Madrid}} | clubnumber = 3 | position = [[Одбрана (фудбал)|одбрана]] | youthyears1 = 2010–2017 | youthclubs1 = {{Fb team Sao Paulo}} | years1 = 2017-2018 | caps1 = 49 | goals1 = 5 | clubs1 = {{Fb team Sao Paulo}} | years2 = 2018-2019 | caps2 = 29 | goals2 = 3 | clubs2 = {{Fb team Porto}} | years3 = 2019- | caps3 = 75 | goals3 = 5 | clubs3 = {{Fb team Real Madrid}} | nationalyears1 = 2015 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил под 17 години|Бразил 17]] | nationalyears2 = 2018- |nationalcaps2 = 27 |nationalgoals2 = 1 |nationalteam2 = {{flagsport|BRA}} [[Фудбалска репрезентација на Бразил|Бразил]] | pcupdate = 20 јуни 2014 | ntupdate = 1 септември 2014 }} '''Едер Милитао''' (роден на [[18 јануари]] [[1998]] година, во [[Сертанзињо]]) — [[бразил]]ски [[фудбалер]], [[Одбрана (фудбал)|играч од одбраната]] на [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] и на [[Фудбалска репрезентација на Бразил|бразилската репрезентација]]. ==Технички одлики== Централен дефанзивец<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ultimouomo.com/top-xi-primeira-liga-2018-19/|title=Top XI: Primeira Liga 2018/19|website=L'Ultimo Uomo|date=2019-06-12|language=it-IT|access-date=2020-01-04}}</ref> надарен со одлични физички предиспозиции, игра во воздухот, техника и брзина.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.ultimouomo.com/40-giovani-da-seguire-nel-2019/2/|title=40 giovani da seguire nel 2019|website=L'Ultimo Uomo|date=2019-01-08|language=it-IT|access-date=2020-01-04}}</ref> Благодарение на својата тактичка еластичност<ref name=":0" />, исто така, може да игра и странично, како десен бек.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Тој е добар во давањето на вертикални додавања и во промените на насоката на нападите на својот тим.<ref name=":1" /> ==Клупска кариера== ===Саун Пауло=== Роден во [[Сертанзињо]] во државата [[Саун Пауло (сојузна држава)|Саун Пауло]], Милитао започнал да игра фудбал во младинските категории на [[ФК Саун Пауло|Саун Пауло]] во 2010 година. Своето деби за првиот тим го имал на 14 мај 2017 година, во поразот со 1–0 на гостувањето кај [[ФК Крузеиро|Крузеиро]], во воведниот натпревар на [[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2017]].<ref name=pro_debut>{{cite web|url=http://www.espn.com.br/noticia/695661_polivalente-eder-militao-comemora-estreia-pelo-sao-paulo|title=Polivalente, Éder Militão comemora estreia pelo São Paulo|trans-title=Versatile Eder Militão celebrates his debut for São Paulo |publisher=ESPN Brasil|language=Portuguese|date=17 May 2017|accessdate=25 July 2018}}</ref> На 12 ноември 2017, тој добил црвен картон во ремито 1-1 со [[ФК Васко да Гама|Васко да Гама]].<ref>{{cite news |title=São Paulo e Vasco da Gama ficam no 1 a 1 em empate ruim para ambos |trans-title=São Paulo and Vasco da Gama end 1–1 in a disappointing draw for both |url=https://esporte.uol.com.br/futebol/campeonatos/brasileiro/serie-a/ultimas-noticias/2017/11/12/vasco-da-gama-x-sao-paulo.htm |accessdate=16 October 2018 |publisher=UOL |date=12 November 2017 |language=Portuguese |archive-date=2019-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403133754/https://esporte.uol.com.br/futebol/campeonatos/brasileiro/serie-a/ultimas-noticias/2017/11/12/vasco-da-gama-x-sao-paulo.htm |url-status=dead }}</ref> Во текот на сезоната во која клубот завршил на 13-тото место, Милитао забележил 22 настапи и постигнал два гола; првиот од неговите голови бил во победата со 2–1 против [[ФК Виторија|Виторија]] на 17 септември. ===Порто=== [[File:Éder_Militão.jpg|thumb|left|upright|Милитао играјќи за [[ФК Порто|Порто]] во октомври 2018]] На 7 август 2018 година, Милитао потпишал петгодишен договор со португалскиот шампион [[ФК Порто|Порто]].<ref>{{cite web|url=https://www.dn.pt/desportos/interior/fc-porto-oficializa-militao-que-admite-estar-feliz-por-estar-num-clube-vencedor-9691668.html|title=Militão feliz por estar "num clube vencedor"|trans-title=Militão happy to be "in a winning club"|work=[[Diário de Notícias]]|language=Portuguese|date=7 August 2018|accessdate=7 August 2018}}</ref> Тој го направи своето деби во португалската [[Примеира лига]] на 2 септември, започнувајќи во победата со 3–0 на домашен терен против [[ФК Мореиренсе|Мореиренсе]] во која тој асистирал за првиот гол на Порто, кој го постигнал капитенот [[Ектор Ерера]].<ref>{{cite news|url=https://www.dn.pt/desportos/interior/eder-militao-em-estreia-no-fc-porto-frente-ao-moreirense-9793185.html|last1=Nogueira|first1=Carlos|title=Dragões marcaram cedo e depois tiveram medo dos seus fantasmas|trans-title=Dragons scored early and then were afraid of the ghosts of their past|work=Diário de Notícias|language=Portuguese|date=2 September 2018|accessdate=16 October 2018}}</ref> Во текот на следните натпревари, Милитао го зацврстил своето место како [[Одбрана (фудбал)#Централен одбранбен играч|централен одбранбен играч]] во почетните единаесет на Порто, формирајќи партнерство во срцето на одбраната со сонародникот [[Фелипе Аугусто де Алмеида Монтеиро|Фелипе]].<ref>{{cite news|url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/fc-porto/detalhe/felipe-militao-absorve-tudo-muito-rapido|title=Felipe: «Militão absorve tudo muito rápido»|trans-title=Felipe: "Militão absorbs everything very fast"|work=[[Record (newspaper)|Record]]|language=Portuguese|date=26 October 2018|accessdate=20 December 2018}}</ref> На 28 ноември, Милитао го постигнал својот прв гол за клубот во победата на домашен терен со 3–1 против [[ФК Шалке 04|Шалке 04]] во групната фаза од [[УЕФА Лига на шампиони 2018/19|Лигата на шампионите]], со удар со глава по центаршутот на [[Оливер Торес]].<ref>{{cite news|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2584624.html|last1=Tavares|first1=Nuno|title=Porto brilha e sela apuramento|trans-title=Porto shines and seals clearance|publisher=[[UEFA]]|language=Portuguese|date=28 November 2018|accessdate=20 December 2018}}</ref> На 3 јануари 2019 година, Милитао го постигнал својот прв гол во португалското првенство, во натпревар против [[КД Авеш|Авеш]].<ref>{{cite news|url=https://www.tsf.pt/desporto/interior/soares-regressa-ao-onze-do-fc-porto-na-visita-ao-desportivo-das-aves-10393298.html|last1=Teles|first1=Gonçalo|title=Valeu, Militão. FC Porto isola-se ainda mais no primeiro lugar do campeonato|trans-title=Thanks, Militão. FC Porto isolates even more in the first place of the championship|publisher=[[TSF (radio station)|TSF]]|language=Portuguese|date=3 January 2019|accessdate=4 January 2019}}</ref> Својата единствена сезона во дресот на Порто ја завршил со 47 настапи и 5 голови во сите конкуренции и бил избран во Тимот на годината на Примеира лига.<ref name="SAPO">{{cite web|url=https://desporto.sapo.pt/futebol/primeira-liga/artigos/fc-porto-domina-no-onze-do-ano-da-primeira-liga|title=FC Porto domina Onze do Ano da Primeira Liga|trans-title=FC Porto dominates the Primeira Liga Team of the Year|publisher=[[SAPO (company)|SAPO]]|language=Portuguese|date=5 July 2019|accessdate=8 July 2019}}</ref> ===Реал Мадрид=== На 14 март 2019 година, бил објавен неговиот трансфер во [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]], кој стапил на сила на 1 јули 2019 година.<ref>{{cite web |url=https://www.realmadrid.com/en/news/2019/03/official-announcement-militao|title=Official Announcement: Militão|publisher=Real Madrid C.F.|date=14 March 2019|accessdate=14 March 2019}}</ref> За доведувањето на Милитао во својте редови, Реал му платил на Порто 50&nbsp;милиони евра, а играчот потпишал шестгодишен договор со ''Кралевите''. Тој го направил своето деби на 14 септември, влегувајќи како замена за [[Серхио Рамос]] во последниот половина час од победата со 3–2 на домашен терен над [[ФК Леванте|Леванте]].<ref>{{Cite news|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2019/09/14/5d7cfe19268e3e1f5c8b45da.html|title=Militao makes his debut with Real Madrid's backs against the wall|work=Marca|date=14 September 2019|access-date=14 September 2019}}</ref> Тој забележал 15 настапи во лигата во текот на сезоната 2019-2020, во која Реал Мадрид ја освоил [[Примера Дивисион (Шпанија) 2019-2020|титулата]].<ref name=Liga>{{cite web|url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2020/07/17/5f10db2146163f3c2c8b45d7.html|title=Real Madrid win the longest LaLiga Santander season|date=17 July 2020|accessdate=17 July 2020|website=Marca}}</ref> Милитао го постигнал својот прв гол за Реал Мадрид против третологашот [[ФК Алкојано|Алкојано]] во шеснаесттинафиналето на [[Фудбалски куп на Шпанија|Купот на Шпанија]] на 20 јануари 2021 година; тој го отворил резултатот со удар со глава по центаршутот на [[Марсело Вијеира|Марсело]], но неговиот тим на крајот изненадувачки загубил со 2–1 по продолженија.<ref>{{cite news |title=Real Madrid stunned by Alcoyano in Copa Del Rey - European round-up |url=https://www.skysports.com/football/alcoyano-vs-r-madrid/440545 |access-date=22 January 2021 |publisher=Sky Sports |date=21 January 2021}}</ref> Истата година, на 1 мај, Милитао го постигнал својот прв првенствен гол за Реал во победата со 2–0 над [[ФК Осасуна|Осасуна]].<ref>{{cite web|url=https://www.espn.in/football/report/_/gameId/581870|title=Real Madrid win to keep pace in La Liga race|publisher=ESPN|date=2 May 2021|access-date=23 May 2022}}</ref> ==Репрезентативна кариера== На 12 септември 2018 година, Милитао го направил своето деби за [[Фудбалска репрезентација на Бразил|сениорската репрезентација на Бразил]] во победата со 5-0 во пријателски натпревар против [[Фудбалска репрезентација на Ел Салвадор|Ел Салвадор]].<ref>{{Cite web|url=https://desporto.sapo.pt/futebol/amigaveis-selecoes/artigos/brasil-goleia-el-salvador-na-estreia-de-felipe-e-eder-militao|title=Brasil goleia El Salvador na estreia de Felipe e Éder Militão|language=pt|access-date=2020-01-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.revide.com.br/noticias/esporte/da-regiao-eder-militao-estreia-na-selecao-brasileira/|title=Da região, Éder Militão estreia na Seleção Brasileira|data=2018-09-12|language=pt|access-date=2020-01-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/balanco-das-novidades-richarlison-arthur-e-militao-se-destacam-no-inicio-da-renovacao.ghtml|title=Balanço das novidades: Richarlison, Arthur e Militão se destacam no início da renovação|website=Globoesporte|language=pt-br|access-date=2020-01-04}}</ref> Тој бил повикан за [[Копа Америка 2019]],<ref>{{Cite web|url=https://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/tite-divulga-lista-de-convocados-da-selecao-brasileira-para-a-copa-america.ghtml|title=Tite divulga convocação do Brasil para a Copa América com Neres e Fernandinho: "Lista mais difícil"|website=Globoesporte|language=pt-br|access-date=2020-01-05}}</ref> каде играл малку (меѓудругото поради повреда, иако и не бил највисоко рангиран во хиерархијата на селекторот [[Тите (фудбалски тренер)|Тите]])<ref>{{Cite web|url=https://www.marca.com/en/football/international-football/2019/06/15/5d0559dfca47414b0d8b45ac.html|title=Militao leaves Brazil training after feeling a pain in his hip|date=2019-06-15|language=en|access-date=2020-01-05}}</ref> само во последните 15-тина минути од [[Финале на Копа Америка 2019|финалето]] против [[Фудбалска репрезентација на Перу|Перу]] кое завршило со победа на ''Кариоките'' од 3-1 за нивна деветта континентална титула.<ref>{{Cite web|url=https://it.eurosport.com/calcio/copa-america/2019/le-pagelle-di-brasile-peru-3-1-everton-e-dominante_sto7360871/story.shtml|title=Le pagelle di Brasile-Perù 3-1: Everton è dominante|website=Eurosport|date=2019-07-08|access-date=2020-01-05}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|BRA}} {{Cronopar|12-9-2018|Вашингтон|BRA|5|0|SLV|-|Пријателска}} {{Cronopar|23-3-2019|Порто|BRA|1|1|PAN|-|Пријателска}} {{Cronopar|6-6-2019|Бразилија|BRA|2|0|QAT|-|Пријателска|13={{subon|81}}}} {{Cronopar|9-6-2019|Порто Алегре|BRA|7|0|HON (1949-2022)|-|Пријателска|13={{subon|46}}}} {{Cronopar|7-7-2019|Рио де Жанеиро|BRA|3|1|PER|-|Копа Америка|2019|Финале|13={{subon|77}}|15=[[Финале на Копа Америка 2019#Натпреварот|дет.]]}} {{Cronopar|10-9-2019|Лос Анџелес|BRA|0|1|PER|-|Пријателска}} {{Cronopar|15-11-2019|Ријад|BRA|0|1|ARG|-|Пријателска|13={{yel|64}}}} {{Cronopar|19-11-2019|Абу Даби|BRA|3|0|KOR|-|Пријателска}} {{Cronopar|3-6-2021|Порто Алегре|BRA|2|0|ECU|-|Квал. за СП|2022|13={{yel|47}}}} {{Cronopar|8-6-2021|Асунсион|PAR|0|2|BRA|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|13-6-2021|Бразилија|BRA|3|0|VEN|-|Копа Америка|2021|Прва фаза}} {{Cronopar|17-6-2021|Рио де Жанеиро|BRA|4|0|PER|-|Копа Америка|2021|Прва фаза}} {{Cronopar|27-6-2021|Гојанија|BRA|1|1|ECU|1|Копа Америка|2021|Прва фаза}} {{Cronopar|2-7-2021|Рио де Жанеиро|BRA|1|0|CHL|-|Копа Америка|2021|Четвртфинале|13={{subon|90+1}}}} {{Cronopar|5-7-2021|Рио де Жанеиро|BRA|1|0|PER|-|Копа Америка|2021|Полуфинале|13={{subon|85}}}} {{Cronopar|2-9-2021|Сантјаго|CHL|0|1|BRA|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|9-9-2021|Ресифе|BRA|2|0|PER|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|10-10-2021|Баранкиља|COL|0|0|BRA|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|16-11-2021|Сан Хуан|ARG|0|0|BRA|-|Квал. за СП|2022|14=Сан Хуан (Аргентина)}} {{Cronopar|27-1-2022|Кито|ECU|1|1|BRA|-|Квал. за СП|2022|13={{yel|45+2}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Ла Пас|BOL|0|4|BRA|-|Квал. за СП|2022}} {{Cronopar|6-6-2022|Токио|JPN|0|1|BRA|-|Пријателска}} {{Cronopar|23-9-2022|Ле Авр|BRA|3|0|GHA|-|Пријателска}} {{Cronopar|28-11-2022|Доха|BRA|1|0|SUI|-|Светско првенство|2022|Прва фаза}} {{Cronopar|2-12-2022|Лусаил|CMR|1|0|BRA|-|Светско првенство|2022|Прва фаза|13={{yel|7}}}} {{Cronopar|5-12-2022|Доха|BRA|4|1|KOR|-|Светско првенство|2022|Осминафинале|13={{suboff|63}}|15=[[Светско првенство во фудбал 2022 - нокаут фаза#Бразил - Јужна Кореја|дет.]]}} {{Cronopar|9-12-2022|Ал Рајан|CRO|1|1|BRA|-|Светско првенство|2022|Четвртфинале|dts|4 – 2|13={{suboff|106}}|14=Ал Рајан (град)|15=[[Светско првенство во фудбал 2022 - нокаут фаза#Хрватска - Бразил|дет.]]}} {{Cronofin|27|1}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 2 ноември 2022''. {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:99%;text-align:center;" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- || [[ФК Саун Пауло сезона 2017|2017]] || rowspan=2|{{flagsport|BRA}} [[ФК Саун Пауло|Саун Пауло]] || [[Кампеонато Паулиста 2017|А1/СП]]+[[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2017|А]] || 0+22 || 2 || [[Фудбалски куп на Бразил 2017|КБ]] || 0 || 0 || [[Копа Судамерикана 2017|КС]] || 0 || 0 || - || - || - || 22 || 2 |- || [[ФК Саун Пауло сезона 2018|2018]] || [[Кампеонато Паулиста 2018|А1/СП]]+[[Кампеонато Бразилеиро Серија А 2018|А]] || 14+13 || 0+1 || [[Фудбалски куп на Бразил 2018|КБ]] || 6 || 1 || [[Копа Судамерикана 2018|КС]] || 2 || 0 || - || - || - || 35 || 2 |- !colspan="3"|Вкупно Саун Пауло || 14+35 || 3 || || 6 || 1 || || 2 || 0 || || - || - || 57 || 4 |- || [[ФК Порто сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|POR}} {{Fb team (N) Porto}} || [[Примеира лига 2018-2019|ПЛ]] || 29 || 3 || [[Фудбалски куп на Португалија 2018-2019|КП]]+[[Лига куп на Португалија 2018-2019|ЛК]] || 6+3 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2018/19|ЛШ]] || 9 || 2 || [[Суперкуп на Португалија 2018|СП]] || 0 || 0 || 47 || 5 |- | [[ФК Реал Мадрид сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=4|{{flagsport|ESP}} [[ФК Реал Мадрид|Реал Мадрид]] || [[Примера Дивисион (Шпанија) 2019-2020|ПД]] || 15 || 0 || [[Фудбалски куп на Шпанија 2019-2020|КШ]] || 2 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019/20|ЛШ]] || 3 || 0 || [[Суперкуп на Шпанија 2019|СШ]]|| 0 || 0 || 20 || 0 |- | [[ФК Реал Мадрид сезона 2020-2021|2020-2021]] || [[Примера Дивисион (Шпанија) 2020-2021|ПД]] || 14 || 1 ||[[Фудбалски куп на Шпанија 2020-2021|КШ]] || 1 || 1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2020/21|ЛШ]] || 6 || 0 ||[[Суперкуп на Шпанија 2021|СШ]] || 0 || 0 || 21 || 2 |- | [[ФК Реал Мадрид сезона 2021-2022|2021-2022]] || [[Примера Дивисион (Шпанија) 2021-2022|ПД]] || 34 || 1 || [[Фудбалски куп на Шпанија 2021-2022|КШ]] || 2 || 1 || [[УЕФА Лига на шампиони 2021/22|ЛШ]] || 12 || 0 || [[Суперкуп на Шпанија 2022|СШ]] || 2 || 0 || 50 || 2 |- | [[ФК Реал Мадрид сезона 2022-2023|2022-2023]] || [[Примера Дивисион (Шпанија) 2022-2023|ПД]] || 11 || 2 || [[Фудбалски куп на Шпанија 2022-2023|КШ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2022/23|ЛШ]] || 4 || 0 || [[Суперкуп на Шпанија 2023|СШ]]+[[Суперкуп на УЕФА 2022|СУ]]+[[Светско клупско првенство во фудбал 2022|Скп]] || 0+1+0 || 0 || 16 || 2 |- ! colspan="3"|Вкупно Реал Мадрид || 74 || 4 || || 5 || 2 || || 25 || 0 || || 3 || 0 || 107 || 6 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 152 || 10 || || 20 || 3 || || 36 || 2 || || 3 || 0 || 211 || 15 |} ==Титули== ===Клупски=== {{Тitle style - Real Madrid}} *'''{{Трофеј-Шпанија (Примера Дивисион)}} [[Примера Дивисион (Шпанија)|Примера Дивисион]]''' : 2 : 2019-2020, 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Шпанија}} [[Суперкуп на Шпанија]]''' : 2 : 2019-2020, 2021-2022 *'''{{Трофеј-Лига на шампиони}} [[Лига на Шампиони]]''' : 1 : 2021-2022 *'''{{Трофеј-Суперкуп на Европа}} [[Суперкуп на Европа|Суперкуп на УЕФА]]''' : 3 : 2022 ===Репрезентативни=== *'''{{Трофеј-Копа Америка}} [[Копа Америка]]''' : 1 : [[Копа Америка 2019|2019]] ===Индивидуални=== *Примеира лига одбранбен играч на месецот: септември 2018,<ref>{{cite web|url=https://ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/geral/premios/melhores-de-setembro-phellype-e-shoya-em-destaque/#|title=Melhores de setembro: Phellype e Shoya em destaque|trans-title=Best of September: Phellype and Shoya highlighted|publisher=[[Liga Portuguesa de Futebol Profissional|Liga Portugal]]|language=Portuguese|date=19 October 2018|accessdate=19 October 2018}}</ref> октомври 2018,<ref>{{cite web|url=https://ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/institucional/melhores-de-outubro-e-novembro-bas-dost-e-luiz-phellype-em-destaque/#|title=Melhores de outubro e novembro: Bas Dost e Luiz Phellype em destaque|trans-title=Best of October and November: Bas Dost and Luiz Phellype highlighted|publisher=Liga Portugal|language=Portuguese|date=12 December 2018|accessdate=12 December 2018}}</ref> ноември 2018, декември 2018,<ref>{{cite web|url=https://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/geral/premios/melhores-de-dezembro-bruno-fernandes-e-luiz-phellype-em-destaque/|title=Melhores de dezembro: Bruno Fernandes e Luiz Phellype em destaque|trans-title=Best of December: Bruno Fernandes and Luiz Phellype highlighted|publisher=Liga Portugal|language=portuguese|date=9 January 2019|accessdate=9 January 2019}}</ref> јануари 2019<ref name=fourth>{{cite web|url=https://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/geral/premios/melhores-de-janeiro-joao-felix-e-pedro-henrique-em-destaque/|title=Melhores de janeiro: João Félix e Pedro Henrique em destaque|trans-title=Best of January: João Félix and Pedro Henrique highlighted|publisher=Liga Portugal|language=Portuguese|date=12 February 2019|accessdate=28 February 2019}}</ref> *Примеира лига Тим на годината: 2018–2019<ref name="SAPO"/> *Примеира лига Ферплеј играч: 2018–2019<ref>{{Cite web|url=https://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20192020/noticias/geral/kick-off-2019-20/vencedores-dos-premios-oficiais-da-liga-portugal-2018-2019/|title=Vencedores dos Prémios Oficiais da Liga Portugal 2018–19|trans-title=Liga Portugal Official Awards Winners 2018–19|publisher=Liga Portugal|language=Portuguese|date=5 July 2019|accessdate=23 July 2019}}</ref> * Ла Лига Тим на годината: 2021–2022<ref>{{cite web|url=https://www.ea.com/games/fifa/fifa-22/ultimate-team/tots/laliga-santander|title=LaLiga Santader Team of the Season|website=EA|date=19 May 2022|accessdate=21 August 2022}}</ref> == Наводи == {{наводи}} ==Надворешни врски== {{рв|Eder Militao}} {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Бразил |image3=Flag of Brazil.svg }} *[https://int.soccerway.com/players/eder-gabriel-militao/425510/ Едер Милитао на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/eder-militao/profil/spieler/401530 Едер Милитао на transfermarkt] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/228402/eder-militao Едер Милитао на espn] *[https://www.whoscored.com/Players/337879/Show/%C3%89der-Milit%C3%A3o Едер Милитао на whoscored] {{Состав на Бразил на Копа Америка 2019}} {{Состав на Бразил на СП фудбал 2022}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Милитао, Едер}} [[Категорија:Бразилски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери од Премиер Лига]] [[Категорија:Фудбалери во Серија А]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Саун Пауло]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Порто]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Реал Мадрид]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1998 година]] 7ce746mw7lajxosae9hnbt8nq3bmeuz 0 1318491 5196097 5181169 2024-04-26T00:43:26Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Група Маестро | image = Група Маестро 2023.jpg | image_size = 350 | origin = [[Скопје]], {{МКД}} | genre = [[народна музика]], [[поп-фолк]] [[музика]] | years_active = [[2012]] - сè уште | website = {{URL|https://grupamaestro.mk}} }} '''Група МАЕСТРО''' е музички состав од [[Скопје]], основан во [[2012]] година, кој настапува на сите видови свечености и прослави: свадби, крштевки, родендени, веридби, матурски и апсолвентски вечери, деловни прослави и сл. == За Маестро == '''Група МАЕСТРО''' интепретира македонски народни и новокомпонирани песни и ора, балканска народна и популарна музика, светски популарни хитови, како и класична и евергрин музика и е една од ретките во Македонија кои можат да ги задоволат сите музички вкусови со богатиот и разновиден репертоар. '''Група МАЕСТРО''' е редовен учесник на фестивалите за новокомпонирана македонска фолк-музика: [[Фолк Фест Валандово]], Цветници, Фолк Фест Роса, Охрид Фест и др. како и дел од концертите на најпознатите музички имиња. == Членови == Членови на овој музички состав се: * '''[[Илија Филиповски]]''' (виолина) * '''Александар Тренкоски''' (кларинет) * '''Војче Петрушев''' (хармоника) * '''Кирил Митоски''' (вокал) * '''Љупче Ѓоргиев''' (клавијатури, кавал и зурла) * '''Трајче Ристов''' (ударни инструменти и тапан) Настапуваат и имааат одлична соработка со: * '''Мирослав Илиќ''' * '''[[Виолета Томовска]]''' * '''[[Ефто Пупиновски]]''' * '''[[Зуица Лазова]]''' * '''[[Милан Завков]]''' * '''[[Наум Петрески]]''' * '''Елена Андоновска''' * '''[[Блага Петреска]]''' * '''[[Миле Кузмановски]]''' * '''[[Сузана Спасовска]]''' * '''[[Елена Велевска]]''' * '''[[Круме Спасовски]]''' * '''[[Анета Мицевска]]''' * '''[[Марјан Коцев]]''' * '''Анастасија Петреска''' * '''[[Ѓоко Јовиќ]]''' * '''[[Јовица Наумчевски]]''' == Дискографија == Авторска музика и настапи на фестивали: * '''Отвори Јано пенџери''' Фолк Фест Роса 2012 * '''Отров ти се усните''' Охрид Фест 2013 * '''Горчи''' Фолк Фест Валандово 2015 * '''Верувај ми''' Цветници 2016 * '''Една наша''' Прилеп Фест 2022 == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/@GrupaMaestro Група Маестро] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com/GrupaMaestro Група Маестро] на [[Facebook]] - Фан страна * [http://www.instagram.com/grupamaestro Група Маестро] на [[Instagram]] [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] [[Категорија:Македонски фолк пејачи]] 0bcz6gdztxlfke0xmuu7aawqfw02aay 0 1318528 5196096 5171189 2024-04-26T00:41:29Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Група Молика | image = Gr.Molika.jpg | image_size = 350 | origin = [[Битола]], {{МКД}} | years_active = [[1995]] - се уште | genre = Народна музика, Фолк музика | current_members = [[Анета Мицевска]]<br>[[Јовица Наумчевски]]<br>Џими Мицевски<br>Зизо Пуровски<br>Рубин Размовски<br>Александар Талевски | label = Сенатор Мјузик Битола }} '''Група Молика''' е музичка група формирана во [[1995]] година, во [[Битола]], [[Македонија]]. Низ годините '''Група Молика''', [[Анета Мицевска]] и [[Јовица Наумчевски]] издадоа 8 наградени албуми. Тие патувале и одржале повеќе концерти низ светот и забележале голем успех во земји како: [[Австралија]], [[Америка]], [[Канада]], [[Германија]], [[Швајцарија]], [[Франција]], [[Австрија]], [[Италија]], [[Словенија]], [[Босна и Херцеговина]] и [[Србија]]. == Членови == * '''[[Анета Мицевска]]''' (вокал) * '''[[Јовица Наумчевски]]''' (вокал) * '''Џими Мицевски''' (клавијатура) * '''Зизо Пуровски''' (хармоника и клавијатура) * '''Рубин Размовски''' (кларинет/сах) * '''Александар Талевски''' (тапани) == Надворешни врски == * [http://www.youtube.com/results?search_query=Grupa+Molika&searc Група Молика] на [[YouTube]] * [http://www.facebook.com./profile.php?id=100044224909701 Група Молика] на [[Facebook]] - Фан страна [[Категорија:Македонски поп-групи]] [[Категорија:Македонски музичари]] [[Категорија:Македонски фолк пејачи]] ee77vdhav98y6nwfrd3tfir41jxcbnb 0 1330921 5196045 5195647 2024-04-25T20:00:24Z Buli 2648 /* 1942 */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Милитантна организација|име=Велешката контрачета|датуми=октомври 1942 — 1944|водач=[[Милан Панов Завков]] (1942 — 1943)<br /> [[Пано Манев|Пано Николов Манев]] (1943 — 1944)|цели=Ширењето на бугарската пропаганда и спречување на партизански одреди|идеологија=[[Фашизам]] и [[Нацизам]]|дела=Убиството на [[Невена Георгиева-Дуња]]|лого=Dokument-Kontracheta (Veleshka).png|опис=Слика од документ што содржи список на членовите на Велешката контрачета во октомври 1942}} '''Велешката контрачета''' — фашистичка и нацистичка чета создадена во [[Велес]], дел од [[Михајловистички контрачети во Вардарска Македонија|Михајловистичките контрачети во Македонија]] којшто биле создадени од страна на [[Бугарија во Втората светска војна|фашистичката власт на Бугарија]] во време на [[Втора светска војна|втората светска војна]]. Била создадена во октомври 1942 година и била првата контрачета во Македонија,<ref name=":0">''[https://revolucionerot.blogspot.com/2017/05/blog-post_10.html Контрачети на ВМРО]'' (2017) од Револуционерот</ref> но според тогашните бугарски документи почнала да дејствува околу декември 1942.<ref name=gjorgji>{{Наведена книга|title=Велес во Втората светска војна|last=[[Ѓорѓи Малковски|Малковски, Ѓорѓи]]|publisher=Европа 92|year=2021|isbn=9786082456706}}</ref>{{Rp|101}} Основачот и првиот водач на контрачетата бил Милан Панов Завков но после [[Пано Манев]] станал главен. Организацијата редовно се судираше со [[Велешки партизански одред „Димитар Влахов“|велешкиот партизански одред „Димитар Влахов“]]. После [[Завршни операции за ослободување на Вардарска Македонија|народнотоослободувањето на Македонија]] голем број на поранешни членови на контрачетата биле [[Масакр во Велес|стрелани]], заедно со нивниот водачот. == Историја == === Основање === {{Quote|text=''Во ноември 1941 година ме назначија за кметски намесник во селата [[Ветерско]], [[Лугунци]] и [[Рудник (Велешко)|Рудник]], сѐ до есента 1942 кога ме викна полицискиот началник во Велес, кој ми кажа дека се појавиле српски чети во [[Азот (област)|Азот]], што треба да гониме, оттука отидовме во [[Скопје]], таму ни дадоа оружје и шинели и не вратија назад, на акција.''|sign=[[Пано Манев]]|source=<ref name=gjorgji></ref>{{Rp|103}}}} Со почетокот на [[Македонија во Втората светска војна|народнатаослободителна борба во Македонија]] почнале да се формираат повеќе воени единици против бугарската фашистичката окупација, заради тоа владата на Бугарија сфати дека за да може успешно да дејствува против партизанските одреди морале да имаат луѓе од родното место што повеќе го знаеле теренот, народот и состојбата на околината, за да може непречено да го контролира движењето на партизанските единици, да ги открива нивните бази.<ref name=":2">{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/02/IST-2019.1.04-Malkovski-Gj.-Organizacionata-postavenost-i-dejstvuvanjeto-na-Kontracetnicite-vo-Velesko-vo-Vtorata-svetska-vojna-1942-1944.pdf|title=Организациона поставеност и дејствувањето на контрачетниците во Велешко во втората светска војна (1942-1944)|last=[[Ѓорѓи Малковски|Малковски, Ѓорѓи]]|publisher=[[ЗИРМ|Здружение на Историчари во Република Македонија]]|year=2019}}</ref>{{Rp|56}} Заради тоа од наредба на окупаторската фашистичка влада на Бугарија била формирана велешката контрачета и членовите биле приклучени спротив нивната волја, таа била првата чета во [[Вардарска Македонија]], дел од [[Михајловистички контрачети во Вардарска Македонија|Михајловистички контрачети во Македонија]].<ref name=":0" /> Главниот иницијатор на формирање на контрачетна беше [[Стефан Симеонов]], еден од по-истакнатите водачи на [[Бугарска армија|армијата на Бугарија]] и поранешен деец на [[Внатрешна добруџанска револуционерна организација|ВДРО]], Симеонов после [[Бабунска акција|бабунската акција]] сметаал дека со контрачетата бугарската фашистичка окупација би била повеќе едноставна.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5_%D0%B8_%D0%BA%D0%BE%D0%BB/9rPiAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B0+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&dq=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B0+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&printsec=frontcover|title=Профашистичките и колаборационистичките организации и групи во Македонија 1941-1944 година|last=Малковски|first=Ѓорѓи|publisher=Институт за национална историја|year=2009|isbn=9789989624117|pages=70}}</ref> [[Бабунска акција|Бабунската акција]] имало големо влијание на окупаторите за формирањето на контрачетата, заради тоа што во ноември имало народен бунт во [[Велес|градот]], тие почнале да уапсуваат многумина луѓе, истовремено убивајќи неколку.<ref>''[https://www.expres.mk/protestot-na-makedonkite-protiv-bugarskata-fashistichka-vlast-na-11-5-1942-vo-veles-edna-od-tvrdinite-na-makedonskata-samosvest/ Протестот на Македонките против бугарската фашистичка власт на 11.5.1942 во Велес, една од тврдините на македонската самосвест]'' (2023) од Експрес</ref> Кога беше формирана четата за прв пат била составена од 23 членови и тие биле: {| class="wikitable mw-collapsible" ! colspan="6" |Членови на Велешката контрачета (Октомври 1942) |- !Бр. !Име и презиме !Дата на постапување !Дата на напуштање !Колку денови бил во четата !Плата (дневна) |- |1. |Лазар Андрев Стојков | rowspan="2" |24.10. 1942 |29.10. 1942 |6 | rowspan="23" |116 [[Бугарски лев|лева]] |- |2. |Димитар Ил. Сребров | rowspan="20" |30.10. 1942 |7 |- |3. |Димитар Ник. Манасев | rowspan="2" |30.10. 1942 | rowspan="2" |1 |- |4. |Панче Иванов Гулев |- |5. |Милан Панов Завков | rowspan="5" |24.10. 1942 | rowspan="5" |7 |- |6. |Георги Павлов Петров |- |7. |Лазар Илиев Андрев |- |8. |Илија Ангелов Трајков |- |9. |Петар Стојанов Костов |- |10. |Никола Панов Тошев |30.10. 1942 |1 |- |11. |Кимо Петров Матев | rowspan="6" |24.10. 1942 | rowspan="6" |7 |- |12. |Темелко Матев Костов |- |13. |Петруш Георгиев Лесов |- |14. |Иван Петров Божинов |- |15. |Борис Андреев Мирчев |- |16. |Петар Димев Давчев |- |17. |Апостол Христов Георгиев | rowspan="3" |29.10. 1942 | rowspan="3" |2 |- |18. |Иван Настов Теов |- |19. |Владо Стоилков Андрев |- |20. |Пане Николов Манев | rowspan="2" |30.10. 1942 | rowspan="2" |1 |- |21. |Христо Димев Дурчев |- |22. |Иван Илиев Андов | colspan="3" rowspan="2" |''Непознато''<ref name=":1">Некој од учесници во Велешката контрачета биле неписмени, заради тоа некој наместо да се потпишаат со име, се потпишале со палец и не го потпишале датумот на нивното приклучување.</ref> |- |23. |Георги Димев Чалаков |- ! colspan="6" |Извор<ref name=":2" />{{Rp|60-61}} |} === Структура === [[Податотека:Тела од Бабунската акција.jpg|мини|287x287пкс|Телата од тие убиени од бугарската фашистичка власт со помош на Велешката контрачета]]Кога бил прифатен предологот за формирање на велешка контрачета од [[Софија]] почнало брза организација за формирање на четата, заради тоа имало многу проблеми при почетокот на нејзиното дејство. Кога била формирана добила буџет од 3.000 [[Бугарски лев|лева]] со неколку оружја од [[Скопје]], но голем дел на четниците кој се приклучиле немале претходно искуство во војни или битки.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Narode_strpi_se/lNxKAAAAMAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%22%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B0%22+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&dq=%22%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B0%22+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&printsec=frontcover|title=Narode, strpi se!|last=Поповски|first=Коста|publisher=Studentski zbor|year=1986|pages=90}}</ref> За водач [[Трајко Чундев]] предложил кон фашистичката влада војводата [[Пано Манев|Пано Николов Манев]], според мемоари на Пано Манев, бил првиот водач и единствениот водач на четата, но поранешни документи задржани во архивски центри го именуваат [[Милан Панов Завков]], многу малку е познато за него освен дека бил роден во 1898 во селото [[Чашка]], [[Македонија]]. Во 1943 Завков исчезнал и никогаш не бил пак најден, според неколку теории тој бил уапсан и стрелан од страна на [[Одделение за заштита на народот|Одделението за заштита на народот]].<ref name="gjorgji" />{{Rp|103}} Сепак Пано Манев бил секретар на Милан Завков пред неговото исчезнување. Според [[Ѓорѓи Малковски]], тој открил поранешни документи од фашистичката влада на Бугарија каде што помеѓу периодот на исчезнувањето на Милан Завков биле именувани двајца заменици, тие биле [[Данчо Зафиров Јондолски]] и [[Ангел Панов Филипов]], но тие биле водачи за краток период. Во 26 јуни е прв пат именуван Пано Манев како главниот водач на контрачетата.<ref name="gjorgji" />{{Rp|108}} Освен водач понекогаш имале секретар или заменик за водачот на четата. Голем број од војниците во контрачетата добиле многу малко за одбрана или за нивното учество, секој член добил само еден [[Карабин]] со најмногу 50 куршуми за одбрана, што било ниско, секој месец ќе добиле 50 куршуми додаток, и можеле да одлучат дали да ги штедат или не. Тие добиле исто така и капа, вид на црни чизми, немале униформа но носиле пелерина за да можат да се препознаат. Но главниот водач имал неколку додатоци што другите членови немале, наместо 50 куршуми имал 100, наместо карабин имал [[шмајзер]], нивната пелерина беше поразлична во дизајн од другите војници во четата. Платата била еднака на сите, водачот и војниците добиле 116 лева дневно но ако биле отсутни немале да бидат платени за тој ден. Вкупното 116 лева означуваше 3.480 лева месечно за секој војник, тоа беше еден од највисоките плати во градот Велес, началници на полицајци порано во тоа време имале просечна месечна плата на 3.800 лева.<ref name=":2" />{{Rp|66}} Тоа докажало дека фашистичката влада на Бугарија би потрошила многу пари само за да продолжи ширејќи шовонистичката пропаганда во тој период. === Воени дејства === ==== 1942 ==== [[Податотека:Nevena Georgieva - Dunja.jpg|мини|Слика од [[Невена Георгиева-Дуња|Невена Георгиева - Дуња]], еден од најпознатите македонски партизанки|лево]] Контрачетата била формирана според државни документи во октомври 1942 но ги почнале нивните воени дејства во декември 1942, нивната прва битка била во 13 ноември 1942, против [[Велешки партизански одред „Димитар Влахов“|велешкиот партизански одред „Димитар Влахов“]] во селото [[’Рлевци|'Рлевци]], [[Општина Велес|Велешко]]. Контрачетниците биле силно поразени и заробени, но биле пуштени заради тоа што ветувале на водачите на партизанскиот одред дека немале да учествуваат како контрачетници. Следниот голем судир беше во 4 декември 1942 каде што откриле мала база на партизански војници во [[Солунска Глава|Солунска глава]], ги следиле војници во различни села, партизанот Ристе Најдовски го убиле кога тој евакуирал од солунска глава до [[Папрадиште (Велешко)|Папрадиште]], Јован Басаров бил фатен во [[Отиштино]] и осуден во затвор па после обесен без правилна судска пресуда. Во овој напад била брутално убиена македонската партизанка [[Невена Георгиева-Дуња|Невена Георгиева - Дуња]] од страна на бугарските фашистички војници кој што добиле информации за нејзината местоположба од контрачетниците.<ref name="gjorgji" />{{Rp|111}} Во 16 декември 1942 нападнале партизанска база во село [[Војница]], [[Општина Чашка|Чашка]], било пораз за македонските партизани, неколку биле заробени и 7 партизани биле убиени.<ref>Според документација откриено од [[Ѓорѓи Малковски]] седумте убиени се: [[Анде Кошулчев]] (1923 - 1943), [[Благој Јанушев]] (1920 - 1943), [[Благородна Ивева]] (1923 - 1943), [[Стојан Трајков]] (1910 - 1943), [[Трајче Панов]] (1921 - 1943), [[Миле Милевски]] (1921 - 1943) и [[Нада Бутникошарева]] (1919 - 1943)</ref> ==== 1943 ==== Нивните воени дејства станале повеќе редовни, во 3-ти јануари 1943 откриле партизани во [[Дејковец]], [[Општина Зелениково|Зелениково]] но сите избегале освен еден партизани со името [[Владо Кошулчето]] (1912 - 1943). Заради нивните успеси тие почнале повеќе брутално да ги казнуваат и мачаат сите заробени партизани, учествувале во мачењето на [[Маца Овчарова]] каде што бугарската фашистичка полиција одлучила да се закопа Овчарова во 7-ми јануари, 1943 иако уште била жива. После тоа имале долг мирен период којшто траел за првата половина на годината и пак станале повеќе редовни покрај крајот на мај.<ref name="gjorgji" />{{Rp|113}} Во 21 мај се судриле со партизанска база во [[Ораов Дол]], [[Општина Чашка|Чашка]], но никој не бил заробен ниту убиен и двете страни се повлекле. Во 6-ти август истата година поразиле партизански војници покрај [[Азот (област)|Азот]], [[Општина Чашка|Чашка]] и ги убиле еден од водачите.<ref name=":2" />{{Rp|71-72}} Покрај есента во 1943 годината неколку партизански единици се организирале да патуваат од [[Општина Прилеп|Прилепско]] кон [[Општина Велес|велешката територија]] со голем марш. Заради тоа од паника Асен Богданов, кој што бил Скопскиот областен полициски началник формирал полициска единица која што патувала од [[Скопје]] до Велес. При тоа ќе се вклучило во велешката полициска сила под водство на Константин Добрев, која што во тоа време била во блиска соработка и контакт со велешката контрачета. Биле успешни и партизанските сили се привлекле во [[Прилеп]]. ==== 1944 ==== {{Видете исто така|Масакр во Велес}}[[Податотека:Fevruarski pohod.jpg|мини|302x302пкс|Мапа од [[Февруарски поход|февруарскиот поход]], контрачетата учествувала со фашистичката бугарска држава против походот.]] Во 1944 година вооружената активноста продолжила но сепак била во многу послаба состојба, многумина војници во четата почнале да веруваат дека немале надеж за победата на партизаните, и заради тоа бројот на војници почна да се намалува. Заради тоа четата како обид за сите членови да преживеат почнале да се пасифицираат. Тие учествувале против [[Февруарски поход|февруарскиот поход]] заедно со [[Љубен Апостолов]] којшто бил водач на велешкиот полк на бугарската фашистичка армија,<ref name=":2" />{{Rp|73}} Но немале успех. После [[Пролетна офанзива|Пролетната офанзива]] контрачетата била поразена. Покрај декември 1944 година после [[Ослободување на Велес|народното ослободување на Велес]] главната база на контрачетата била откриена и сите биле уапсани, во јануари 1945 како дел од [[Масакр во Велес|масакрот во Велес]] голем број стрелани биле членови или поранешни членови на контрачетата, заедно со нивниот водач. [[Категорија:Соработници во Втората светска војна]] [[Категорија:Македонија во Втората светска војна]] == Наводи == <references /> [[Категорија:Историја на Велес]] huhcntizw07e582us0k04vm0beuozfo 0 1336626 5196067 5194705 2024-04-25T21:36:25Z Bojan9Spasovski 91316 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Влен“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Влен“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | | |{{yes|x}} |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Влен |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врскс] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Храбро за Македонија !Европски Фронт |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје, Велес |Врапчиште |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април | |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Карпош | |- |23 април | align="center" | | | | |- |24 април | colspan="4" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Влен ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар | |- |22 април | |Скопје | |- |23 април | | | |- |24 април | colspan="3" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Влен“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Влен{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Влен“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 4woqtyci029zlfxnqtdxtzuv0tm0kht 5196068 5196067 2024-04-25T21:37:48Z Bojan9Spasovski 91316 /* ИЕ3 */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Влен“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Влен“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | | |{{yes|x}} |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Влен |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врскс] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Храбро за Македонија !Европски Фронт |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје, Велес |Врапчиште |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април | |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Карпош | |- |23 април | align="center" | | | | |- |24 април | colspan="4" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Влен ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар | |- |22 април | |Скопје | |- |23 април | | | |- |24 април | colspan="3" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Влен“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Влен{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Влен“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] tf89kkrj50249g54szaxa4s68mlif8t 5196070 5196068 2024-04-25T21:47:07Z Bojan9Spasovski 91316 /* Митинзи и средби со граѓани */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Вреди“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | | |{{yes|x}} |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Вреди |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врскс] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Европски Фронт ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Вреди ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#344b9b" | | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Скопје, Куманово |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Врапчиште |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Тетово |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Свети Николе, Велес |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Чаир |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" |— |Богданци, Валандово, Гевгелија | align="center" colspan="4" |— |- |24 април | colspan="6" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |- |25 април | | | | | | |- |26 април | | | | | | |- |27 април | | | | | | |- |28 април | | | | | | |- |29 април | | | | | | |- |30 април | | | | | | |- |1 мај | | | | | | |- |2 мај | | | | | | |- |3 мај | | | | | | |- |4 мај | | | | | | |- |5 мај | | | | | | |- |6 мај | | | | | | |- |7 мај | align="center" colspan="6" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="6" |Изборен ден |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Вреди“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Вреди{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 3ezoqcj05wp0fagqv73vfmbof10azqa 5196071 5196070 2024-04-25T21:48:24Z Bojan9Spasovski 91316 /* Митинзи и средби со граѓани */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Вреди“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | | |{{yes|x}} |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Вреди |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врскс] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Европски Фронт ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Вреди ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#344b9b" | | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Скопје, Куманово |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Врапчиште |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Тетово |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Свети Николе, Велес |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Чаир |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" |— |Богданци, Валандово, Гевгелија | align="center" colspan="4" |— |- |24 април | colspan="6" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |- |25 април | |Охрид, Струга, Кичево | | | | |- |26 април | | | | | | |- |27 април | | | | | | |- |28 април | | | | | | |- |29 април | | | | | | |- |30 април | | | | | | |- |1 мај | | | | | | |- |2 мај | | | | | | |- |3 мај | | | | | | |- |4 мај | | | | | | |- |5 мај | | | | | | |- |6 мај | | | | | | |- |7 мај | align="center" colspan="6" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="6" |Изборен ден |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Вреди“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Вреди{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] deg8q1ilgr30hrvr6sy9txp3e7h030u 5196077 5196071 2024-04-25T21:54:57Z Bojan9Spasovski 91316 /* ИЕ3 */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Вреди“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | | |{{yes|x}} |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Вреди |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |25 април |Само Вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=xhVwXvhddUM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел еден]<br/>[https://www.youtube.com/watch?v=RuhrDVHwiew&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел два] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Европски Фронт ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Вреди ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#344b9b" | | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Скопје, Куманово |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Врапчиште |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Тетово |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Свети Николе, Велес |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Чаир |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" |— |Богданци, Валандово, Гевгелија | align="center" colspan="4" |— |- |24 април | colspan="6" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |- |25 април | |Охрид, Струга, Кичево | | | | |- |26 април | | | | | | |- |27 април | | | | | | |- |28 април | | | | | | |- |29 април | | | | | | |- |30 април | | | | | | |- |1 мај | | | | | | |- |2 мај | | | | | | |- |3 мај | | | | | | |- |4 мај | | | | | | |- |5 мај | | | | | | |- |6 мај | | | | | | |- |7 мај | align="center" colspan="6" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="6" |Изборен ден |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Вреди“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Вреди{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] ksjp8su74pxf6mscv2js2njswywm4js 5196123 5196077 2024-04-26T08:47:42Z BORNinOHRIDmacedonia 47910 /* Изборни листи по изборни единици */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Избори |country=Македонија |type=parliamentary |ongoing=yes |previous_election=Македонски парламентарни избори (2020) |previous_year=2020 |next_election=Следни македонски парламентарни избори |election_date=8 мај 2024 |next_year=''2028'' |elected_members=Список на пратеници избрани на македонските парламентарни избори (2024) |seats_for_election=120 места во [[Собрание на Македонија|Собранието]] |majority_seats=61 |alliance1=Твоја Македонија |party1=ВМРО-ДПМНЕ |leader1=[[Христијан Мицкоски]] |image1={{CSS image crop|Image = Христијан Мицкоски во 2019 година.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color1=FFA500 |leader_since1=2017 |last_election1=44 места |alliance2=За европска иднина |party2=СДСМ |leader2=[[Димитар Ковачевски]] |image2={{CSS image crop|Image = Dimitar Kovachevski 02.11.2023 (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |leader_since2=2021 |last_election2=46 места |alliance3=Европски Фронт |party3=[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |leader3=[[Али Ахмети]] |image3={{CSS image crop|Image = Ali Ahmeti.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color3=344b9b |leader_since3=2002 |last_election3=15 места |party4=[[Левица (политичка партија)|Левица]] |leader4=[[Димитар Апасиев]] |image4={{CSS image crop|Image =Димитар Апасиев.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color4=FF0000 |leader_since4=2020 |last_election4=2 места |alliance5=Вреди |party5=[[Движење Беса|Беса]]/[[Алијанса за Албанците|АА]]/[[Алтернатива (политичка партија)|А]]/[[Демократско движење|ДД]] |leader5=[[Биљал Касами]] |image5={{CSS image crop|Image = Bilal Kasami (cropped).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color5=6EC1E4 |leader_since5=2023 |last_election5=7 места |party6=[[ЗНАМ]] |leader6=[[Максим Димитриевски]] |image6={{CSS image crop|Image = Максим Димитриевски2024.jpg|bSize = 100|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |color6=669ddf |leader_since6=2023 |last_election6=нова |map_image=Македонски парламентарни избори (2024).png |map_size= |title=[[Премиер на Македонија|премиер]] <!-- со мало „п“ --> |before_election=[[Талат Џафери]] |before_party=ДУИ }}{{Тековно збиднување}}'''Македонски парламентарни избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|единаесетти]] по ред парламентарни избори во [[Македонија]]. Парламентарните избори ќе се одржат на 8 мај 2024 година заедно со вториот круг на [[Македонски претседателски избори (2024)|Претседателските избори]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.rferl.org/a/north-macedonia-kovachevski-new-government/31631998.html|title=North Macedonia's President Asks Kovachevski To Form New Government|date=30 December 2021|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|access-date=2022-02-23|language=en}}</ref> == Заднина == На [[Македонски парламентарни избори (2020)|Македонските парламентарни избори во 2020 година]] победила коалицијата „Можеме“, формирана околу [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|Социјалдемократскиот сојуз на Македонија]] и [[Движење Беса|Движењето Беса]]. Ова било првпат од 2002 година социјалдемократите да излезат на врвот на ваков тип на избори. Овој настап сепак е оквалификуван како тесна победа поради малата разлика во гласовите и местата што ја делат коалицијата од онаа на „Обнова на Македонија“ предводена од [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]]. Поразот на вторите, сепак, на меѓународно ниво бил дочекан со олеснување, при што економските и дипломатските кругови стравувале дека нивното доаѓање на власт би предизвикало нова тензија во регионот и би го довело во прашање почетокот на пристапните преговори со [[Европска Унија|Европската унија]], поради противењето на [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] кон [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за добрососедство со Бугарија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lemonde.fr/international/article/2020/07/16/en-macedoine-du-nord-maigre-avance-electorale-des-sociodemocrates_6046316_3210.html|title=En Macédoine du Nord, les sociaux-démocrates au défi de former un nouveau gouvernement|date=2020-07-16|work=Le Monde.fr|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|title=Législatives en Macédoine du Nord: courte victoire des sociaux-démocrates sur les nationalistes|date=2020-07-15|work=TV5MONDE|language=fr|accessdate=2024-04-06|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716012157/https://information.tv5monde.com/info/legislatives-en-macedoine-du-nord-courte-victoire-des-sociaux-democrates-sur-les-nationalistes|url-status=dead}}</ref> Бидејќи ниту една партија немала апсолутно мнозинство, требало да се преговара за формирање на коалициска влада. [[Демократска унија за интеграција|Демократската унија за интеграција]], која се наоѓала на третото место, се нашла на позицијата на креатор на владата, а со тоа туркала да го потврди своето барање во кампањата за добивање на функцијата претседател на владата или „Албанец премиер“, нешто што и [[Зоран Заев]] и [[Христијан Мицкоски]] го оцениле како неприфатливо.<ref name=":0" /> Првата седница на новиот законодавен дом заседавала на 4 август, со примена на бројни конкретни здравствени мерки поради пандемијата на [[КОВИД-19|Ковид-19]]. Оваа прва собраниска седница отворила дваесетдневен период на кој лидерот на победничката партија на изборите, Зоран Заев, преговарал за добивање на апсолутното мнозинство пратеници. По овој рок задачата да ги води овие преговори би паднела на Христијан Мицкоски. СДСМ и ДУИ биле блиску до договор за коалиција, претседателот [[Стево Пендаровски]] го задолжил Зоран Заев да формира влада.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.intellinews.com/north-macedonia-s-ruling-sdsm-and-dui-close-to-agreement-on-new-government-189270/|title=North Macedonia’s ruling SDSM and DUI close to agreement on new government|date=2020-08-09|work=www.intellinews.com|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://seenews.com/news/n-macedonias-president-hands-zaev-mandate-to-form-new-govt-709837|title=N. Macedonia's president hands Zaev mandate to form new govt|work=SeeNews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Конечно на 18 август бил постигнат договор меѓу двете партии за повторно именување на Зоран Заев за шеф на владата. На тој начин, ДУИ се откажувал од своето изборно ветување дека ќе назначи претседател на владата од албанското малцинство, но за возврат добила гаранција дека следниот претседател на преодната влада задолжен за тековните работи во текот на 100-те дена пред следните избори би дошол од оваа етничка група.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lefigaro.fr/flash-actu/macedoine-du-nord-zoran-zaev-de-nouveau-premier-ministre-20200818|title=Macédoine du Nord: Zoran Zaev de nouveau premier ministre|date=2020-08-18|work=Le Figaro|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> Коалициската влада ја добила поддршката и од [[Демократска партија на Албанците|Демократската партија на Албанците]] и изгласала доверба во парламентот на 30 август 2020 година. По тешкиот пораз на Социјалдемократскиот сојуз на [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори]], на 31 октомври 2021 година, Зоран Заев најавил намера да поднесе оставка од раководството на партијата и владата. Една недела подоцна, лидерот на најголемата опозициска партија Христијан Мицкоски најавил дека ќе поднесе предлог за гласање на недоверба со поддршка на [[Движење Беса|Движењето Беса]], досега член на парламентарното мнозинство, но не успеал со еден глас на гласањето во 11-ти ноември.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/11/11/north-macedonia-government-facing-no-confidence-vote-in-parliament|title=North Macedonia coalition blocks no confidence vote in parliament|date=2021-11-11|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> На 6 декември, Зоран Заев склучил договор со албанската [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] за замена на Беса во парламентарното мнозинство, со што обезбедил стабилност на владината коалиција. [[Димитар Ковачевски]] бил избран во декември за претседател на СДСМ со комфорно мнозинство, а на 29 декември му бил доверен мандатот за состав на нова влада откако Заев и формално поднел оставка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/2021/12/30/social-democrat-leader-dimitar-kovacevski-elected-as-new-north-macedonia-pm|title=North Macedonia's Dimitar Kovacevski elected as new Prime Minister|date=2021-12-30|work=euronews|language=en|accessdate=2024-04-06}}</ref> Тој ја презентирал својата програма и неговиот тим пред пратениците на 16 јануари 2022 година, кои му ја дале довербата со 62 гласа „за“. На 28 јануари 2024 година, [[Талат Џафери]] станува претседател на владата на Македонија, првиот албанец во земјата што стигнал до оваа функција. Тој бил избран од Собранието со 65 гласа за, 3 против и ниту еден воздржан. Џафери бил на чело на техничка влада која ќе ја води сто дена, до парламентарните избори на 8 мај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.koha.net/fr/arboretum/407433/Talat-Xhaferi-devient-aujourd%27hui-Premier-ministre-de-la-Mac%C3%A9doine-du-Nord|title=Talat Xhaferi prend aujourd'hui ses fonctions de Premier ministre de la Macédoine du Nord|date=2024-01-29|work=KOHA.net|language=fr|accessdate=2024-04-06}}</ref> == Изборен систем == [[Податотека:Constituencies_of_North_Macedonia.svg|десно|мини| Шесте изборни единици во Македонија|320x320пкс]] Од 123 пратенички места во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]], 120 се избираат од шест изборни единици со 20 пратенички места во Македонија со [[пропорционална застапеност]] [[Затворена листа|од затворена листа]], при што местата се доделуваат по [[Донтов метод|Донтовиот метод]]. Преостанатите три места ги избираат Македонците кои живеат во странство,<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_B.htm Electoral system] IPU</ref> но на овие избори нема да има тројца пратеници избрани од дијаспората, бидејќи за гласање во дипломатско конзуларните претсавништва на Македонија во странство не се пријавиле доволно гласачи, државјани на Македонија. == Политички партии == Табелата подолу ги наведува партиските групи претставени во [[Собрание на Македонија|Собранието на Републиката]] како резултат на [[Македонски парламентарни избори (2020)|изборите од 2020 година]]. {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Име ![[Политичка идеологија|Идеологија]] !'''[[Политички спектар|Политичка ориентација]]''' !Лидер !2020 !Сега !Статус |- ! style="background-color: #bf1e24" | |'''СДСМ''' |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија]] |[[Социјалдемократија]], [[Социјален либерализам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], [[Прогресивизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Димитар Ковачевски]] |{{Composition bar|46|120|#bf1e24}} |{{Composition bar|39|120|#bf1e24}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #FFA500" | |'''ВМРО-ДПМНЕ''' |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство]] |[[Македонска преродба|Македонски национализам]], [[Конзерватизам]], [[Демохристијанство]], [[Економски либерализам]], [[Антикомунизам]], [[Десен популизам]] |Центар-десно накај [[Десница (политика)|десно крило]] |[[Христијан Мицкоски]] |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{Composition bar|44|120|#FFA500}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #344b9b" | |'''ДУИ''' |[[Демократска унија за интеграција]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Али Ахмети]] |{{Composition bar|15|120|#344b9b}} |{{Composition bar|13|120|#344b9b}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: purple" | |'''AA''' |[[Алијанса за Албанците]] |[[Конзерватизам]], [[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Зијадин Села]] |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Composition bar|8|120|purple}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: orange" | |'''ААА''' |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Африм Гаши]] |{{Composition bar|4|120|orange}} |{{Composition bar|2|120|orange}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: #ED1C24" | |'''Левица''' |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |[[Демократски социјализам]], [[Национализам|Левичарски Национализам]], [[НАТО|Анти-НАТО]] |[[Левица (политика)|Лево крило]] |[[Димитар Апасиев]] |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{Composition bar|2|120|#ED1C24}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: black" | |'''ДПА''' |[[Демократска партија на Албанците]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Мендух Тачи]] |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Composition bar|1|120|black}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: #0DA8E5" | |'''ДД''' |[[Демократско движење (политичка партија)|Демократско движење]] |Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Изет Меџити]] |''одвоени од ДУИ'' |{{Composition bar|3|120|#0DA8E5}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: red" | |'''Беса''' |[[Движење Беса]] |[[Социјален конзервативизам]], Албански малцински интереси |[[Десница (политика)|Центар-десно]] |[[Биљал Касами]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|red}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: yellow" | |'''ЛДП''' |[[Либерално-демократска партија]] |[[Либерализам]] |[[Центар (политика)|Центар]] |[[Моника Зајкова]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|2|120|yellow}} |{{Yes2|Власт}} |- ! style="background-color: #33cc33" | |'''ДОМ''' |[[Демократска обнова на Македонија]] |[[Зелена идеологија]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Маја Морачанин]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|#33cc33}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: blue" | |'''ДС''' |[[Демократски сојуз]] |[[Европска Унија|Проевропеизам]] |[[Левица (политика)|Центар-лево]] |[[Павле Трајанов]] |''одвоени од СДСМ'' |{{Composition bar|1|120|blue}} |{{No2|Опозиција}} |- ! style="background-color: grey" | |'''НД''' |Народно движење |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Скендер Реџепи |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | |'''ЕДП''' |Европска демократска партија |[[Европска Унија|Проевропеизам]], Албански малцински интереси |[[Центар (политика)|Центар]] |Бастри Бајрами |''одвоени од Беса'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |- ! style="background-color: grey" | | colspan="4" |Независен пратеник |Хусни Исмаили |''одвоени од Алтернатива'' |{{Composition bar|1|120|grey}} |{{Maybe|Поддршка}} |} == Изборни листи == Поднесени биле 17 кандидатски листи, од кои 16 на политички партии и коалиции и една од група избирачи. Севкупно, на изборите учествувала 61 партија. Од нив, 11 настапиле самостојно, а 50 во пет коалиции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://candidatelist.sec.mk/CandidateList|title=Листа на кандидати по политичка партија|work=candidatelist.sec.mk|accessdate=2024-04-05}}</ref> # Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|'''СДСМ''']], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Демократски сојуз на власите|ДСВМ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Странка на демократска акција на Македонија]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Десница (политичка партија)|Десница]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Партија за општествен и екомоски напредок|ПОЕН]] и [[Српска странка во Македонија|ССМ]]) # Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|'''ВМРО-ДПМНЕ''']], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Демократски сојуз|ДС]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Бошњачка народна партија|БНП]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Партија на Власите од Македонија]], [[Глас за Македонија|ГЛАС за Македонија]], [[Нова либерална партија|НЛП]], [[Социјалдемократска унија|СДУ]], [[Роми обединети од Македонија|РОМ]], [[Демократска партија на Ромите|ДПР]], [[Работничко Земјоделска Партија на Македонија|РЗПРМ]], [[Обединета Партија за еднаквост на Ромите|ОПЕР]], [[Достоинство (политичка партија)|Достоинство]], [[Трајно македонско радикално обединување|ТМРО]], [[Обединети за Македонија]] и [[Македонски Концепт]]) # Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|'''ГРОМ''']], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) # Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|'''ДУИ''']], [[Алијанса за Албанците]]{{efn|Фракцијата на [[Зијадин Села]] од [[Алијанса за Албанците]]}}, [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]], [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]) # [[Левица (политичка партија)|Левица]] # Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|'''Беса''']], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]], [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]){{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} # [[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] # [[Единствена Македонија]] # [[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] # Аваја # Група избирачи Џула Челику # [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] # [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] # [[Родина Македонија|Родина]] # [[Десна (политичка партија)|Десна]] # [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] # [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] === Изборни листи по изборни единици === {| class="wikitable" !Бр. !Партија/Коалиција ! width="21" |I ! width="21" |II ! width="21" |III ! width="21" |IV ! width="21" |V ! width="21" |VI |- |1 |Коалиција „За европска иднина“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |2 |Коалиција „Твоја Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |3 |Коалиција „Храбро за Македонија“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |4 |Коалиција „Европски Фронт“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |5 |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |6 |Коалиција „Вреди“ |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |7 |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |8 |[[Единствена Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | |- |9 |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |10 |Аваја | | |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |11 |Група избирачи Џула Челику | | | | | |{{yes|x}} |- |12 |[[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |13 |[[Твоја (политичка партија)|Твоја]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |14 |[[Родина Македонија]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |15 |[[Десна (политичка партија)|Десна]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} | | |- |16 |[[Демократи (политичка партија)|Демократи]] |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |{{yes|x}} |- |17 |[[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] |{{yes|x}} | | | |{{yes|x}} | |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] |„Нема откажување од иднината“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |„Македонија повторно твоја“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Храбро за Македонија |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Европски Фронт |„Искуство, искреност, посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција Вреди |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Лидери на политички партии и коалиции |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Али Ахмети|Ахмети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Биљал Касами|Касами]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |3 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DUEynxHTmdg&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=1XvlISnUxvk&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=Mj4zCadtoMM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 трет дел] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ1 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 1 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Димитар Ковачевски|Ковачевски]]}} !{{vert header|[[Христијан Мицкоски|Мицкоски]]}} !{{vert header|[[Добрила Андоновска|Андоновска]]}} !{{vert header|[[Блерим Беџети|Беџети]]}} !{{vert header|[[Димитар Апасиев|Апасиев]]}} !{{vert header|[[Изет Меџити|Меџити]]}} !{{vert header|[[Бобан Карапејовски|Карапејовски]]}} !{{vert header|[[Емилија Гелева|Гелева]]}} !{{vert header|[[Данела Арсовска|Арсовска]]}} !{{vert header|[[Владимир Трајковски|Трајковски]]}} !{{vert header|[[Мирјана Најчевска|Најчевска]]}} !{{vert header|[[Томче Ширков|Ширков]]}} !{{vert header|[[Тони Алексовски|Алексовски]]}} !{{vert header|[[Јорго Огненовски|Огненовски]]}} !{{vert header|[[Ана Бобинкова Мијаковска|Бобинкова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | |- |18 април |Само вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=VYmKYg2z5VU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел]<br />[https://www.youtube.com/watch?v=E02VUJ3qzQ4&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 втор дел] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{maybe|'''О'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |20 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-mkyHFraG1E&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Сител |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=T1qOa8C8V0A&t=773s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ2 === {| class="wikitable" |- ! colspan="13" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 2 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="9" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- ! !{{vert header|[[Владо Мисајловски|Мисајловски]]}} ! ! ! ! ! ! ! |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | |- |19 април |[[Сител]] |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1jrIVEAjGCk&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 прв дел] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} === ИЕ3 === {| class="wikitable" |- ! colspan="19" style="background:#B0C4DE" | Дебати за парламентарни избори (2024)<br>Изборна единица 3 |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="15" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#FF8|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Сања Лукаревска|Лукаревска]]}} !{{vert header|[[Драган Ковачки|Ковачки]]}} !{{vert header|Николов}} !{{vert header|[[Сулејман Баки|Баки]]}} !{{vert header|[[Борислав Крмов|Крмов]]}} !{{vert header|[[Шенер Биљали|Биљали]]}} !{{vert header|[[Павле Арсоски|Арсоски]]}} !{{vert header|[[Драган Угриновски|Угриновски]]}} !{{vert header|[[Ирена Витина|Витина]]}} !{{vert header|[[Идрис Зејнелов|Зејнелов]]}} !{{vert header|[[Владо Павлов|Павлов]]}} !{{vert header|[[Трајко Ајтов|Ајтов]]}} !{{vert header|[[Александар Стефаноски|Стефаноски]]}} !{{vert header|[[Зорица Цветковска|Цветковска]]}} !{{vert header|[[Виолета Спасова|Спасова]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | ! style="background:blue;" width="30px;" | ! style="background:#1c69e3;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#22dd22;" width="30px;" | ! style="background:red;" width="30px;" | ! style="background:#ffcc00;" width="30px;" | ! style="background:yellow;" width="30px;" | |- |25 април |Телевизија 24 |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/292508317235190/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |25 април |Само Вистина |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=xhVwXvhddUM&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел еден]<br/>[https://www.youtube.com/watch?v=RuhrDVHwiew&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел два] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], заедно со своите коалициони партнери, своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите помали партии и коалиции тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Политичките партии од албанскиот политички блок своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Партија/Коалиција ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] !Европски Фронт ![[Левица (политичка партија)|Левица]] !Вреди ![[ЗНАМ]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#344b9b" | | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација !Локација |- |18 април |Демир Капија, Гевгелија |Охрид |Скопје, Куманово |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Струга, Охрид |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Врапчиште |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Тетово |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Тетово |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Свети Николе, Велес |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Чаир |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" |— |Богданци, Валандово, Гевгелија | align="center" colspan="4" |— |- |24 април | colspan="6" align="center" |Изборен ден (прв круг претседателски избори) |- |25 април | |Охрид, Струга, Кичево | | | | |- |26 април | | | | | | |- |27 април | | | | | | |- |28 април | | | | | | |- |29 април | | | | | | |- |30 април | | | | | | |- |1 мај | | | | | | |- |2 мај | | | | | | |- |3 мај | | | | | | |- |4 мај | | | | | | |- |5 мај | | | | | | |- |6 мај | | | | | | |- |7 мај | align="center" colspan="6" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="6" |Изборен ден |} == Анкети на јавното мислење == [[Податотека:Izbori2024.png|центар|мини|900x900пкс|Движечки просек на главните политички партии во годините пред изборите во 2024 година.]] {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="3" |Анкета ! rowspan="3" |Период ! rowspan="3" |Големина на<br>примерок ! colspan="2" |СДСМ и коалиција ! colspan="3" |Коалиција „Вреди“ ! colspan="3" |Коалиција „Европски Фронт“ ! rowspan="2" |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ! rowspan="2" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] ! rowspan="2" |[[ЗНАМ]] ! rowspan="3" |Други ! rowspan="3" |Водство |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Либерално-демократска партија|ЛДП]]/[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] ![[Движење Беса|Беса]] ![[Демократско Движење (политичка партија)|ДД]] ![[Алтернатива (политичка партија)|А]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Демократска партија на Албанците|ДПА]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#33cc33;" | ! style="background:red;" | ! style="background:#0DA8E5;" | ! style="background:#F58220;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:black;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |8–13 април 2024 |1200 | colspan="2" |22.8 | colspan="3" |9.9 | colspan="3" |12.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''41.2''' |6.5 |6.1 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.4 |- | [https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 | colspan="2" |16.0 | colspan="3" |11.5{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} |1.6 |13.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''40.8''' |7.9 |8.2 |0.7 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|24.8 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS] |20 февруари 2024 |1212 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.6 |4.1 |11.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.6''' |6.0 |5.0 |2.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|18.8 |- |[https://kanal5.com.mk/anketa-na-institutot-za-istrazhuvanje-na-politiki-i-dobro-vladeenje/a610822 IPDV] |5–9 ноември 2023 |1050 |23.0 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |3.3 |1.6 |8.2 |9.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.6''' |5.9 |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|12.6 |- |[https://netpress.com.mk/anketa-na-ipis-mickoski-uzhiva-tro-no-pogolema-doverba-od-kovachevski/ IPIS] |29 октомври 2023 |1055 |21.8 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |1.9 |3.5 |3.9 |10.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''36.2''' |6.8 |5.6 |2.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17.4 |- |[https://360stepeni.mk/za-sdsm-anketata-na-ipis-so-vodstvo-na-vmro-dpmne-e-lazhna/ IPIS] |23–26 мај 2023 |1112 |21.6 |style="background:#e6e6e6;|— |4.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |5 |12.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38.2''' |12.3 |5.7 |0.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.6 |- |[https://fokus.mk/anketa-na-iri-vmro-so-8-otsto-povisok-rejting-od-sdsm-rast-kaj-dui-za-1-protsent/ IRI] |8 април – 4 мај 2023 |1204 |17 |style="background:#e6e6e6;|— |7 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |8 |14 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''32''' |11 |style="background:#e6e6e6;|— |7{{efn|[[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТМ]] 2%}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|15 |- |[https://emagazin.mk/golema-razlika-pome-u-vmro-dpmne-i-sdsm-vo-anketata-na-ndi/ NDI] |13–14 април 2023 |1003 |23.6 |style="background:#e6e6e6;|— |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.3 |11.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.6''' |10.3 |3.1 |2 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16 |- |[https://republika.mk/vesti/makedonija/anketa-na-ipis-vmro-dpmne-ima-25-pogolem-rejting-od-sdsm-i-dui-zaedno/ IPIS] |март 2023 |1114 |27.1 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" |8.5 |4.9 |27.1{{efn|ДУИ и СДСМ се заедно}} |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |10.1 |9.2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.1 |- |[https://vecer.mk/makedonija/vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gragjanite-imaat-niska-doverba-vo-drzhavnite-institucii/ IDSCS] |22 февруари – 9 март 2023 |1002 |24 |style="background:#e6e6e6;|— |2 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7 |18 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''38''' |9 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|14 |- |[https://mkd.mk/node/506262 МКД.мк] |6–16 февруари 2023 |1200 |22.3 |0.2 |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |6.7 |14.7 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.2''' |8.1 |style="background:#e6e6e6;|— |3.4 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|16.9 |- |[https://24.mk/details/anketa-iri-vmro-dpmne-vodi-pred-sdsm-gruevski-najpopularen-politichar IRI] |19 декември 2022 |1200 |16.3 |style="background:#e6e6e6;|— |7.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |7.8 |13.3 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''33.3''' |12.3 |style="background:#e6e6e6;|— |8.8 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|17 |- |[https://www.mkd.mk/makedonija/politika/anketa-dvojna-prednost-na-vmro-dpmne-pred-sdsm МКД.мк] |7–13 ноември 2022 |1200 |20.3 |0.9 |7.3 |style="background:#e6e6e6;|— |3.5 |3.9 |13.6 |0.7 |style="background:#FFE8BF;"|'''40.9''' |8.9 |style="background:#e6e6e6;|— |1.1 |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|20.6 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02P449a66nn21wfSq6J8YqGRZNjbNDY9eD7Dpxa98pHG5y5J6jhcisxqvYuuYziNv2l IPIS] |4–6 мај 2022 |1111 |30.1 |style="background:#e6e6e6;|— |2.8 |style="background:#e6e6e6;|— |1.9 |7.1 |13.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''39.4''' |5.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|9.3 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02xyurKxfo4jUHSj1kiwq3GurD3vi9CzqnzTGFWQvP2Eb1uMfpfHNunaXgFB7oqs38l IPIS] |19–22 октомври 2021 |1102 |28.9 |2.8 |2.6 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.0 |11.0 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''37.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|8.8 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Локални избори во Македонија (2021) — Град Скопје|Локални избори — Град Скопје]] |style="background:#e6e6e6;|17 октомври 2021 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|24.04 |style="background:#e6e6e6;|4.20 |style="background:#e6e6e6;|1.00 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6; |5.17 |style="background:#e6e6e6;|11.91 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|9.19 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|4.17{{efn|[[Зелен хуман град]]}} |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|11.9 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |27 август – 9 септември 2021 |1201 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''30.8''' |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |9.5 |11.4 |1.7 |27.6 |7.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|3.2 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid024UN9mTdpADBUz7ob7tsf5h7i5LP93syGVSWCbYP6NVKRHkq2KHoy1XBaWRH8KC3l Kantar TNS Brima] |28 мај – 16 јуни 2021 |1194 | colspan="2" style="background:#F2D2D4; |'''33.0''' |6.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |10.3 |11.0 |2.8 |28.5 |7.5 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|4.5 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02rLjBB9ightNk5DNvDkRCU1LWCjYfnBjSGyU3wqxcT8iiukg2ADVACUBdqwCYuCd7l Kantar TNS Brima] |4–6 април 2021 |1222 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''27.9''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |8.2 |11.5 |1.6 |style="background:#FFE8BF;"|'''27.9''' |9.8 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |0.0 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid032AhJ2sgTsDhw8m6MjNAdf4dvCCrMDJtv6eDY4eqcc1TtHcpn1CjZ4beqHY6oSd2Ul IPIS] |1–4 март 2021 |1109 | colspan="2" |31.9 |1.7 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" |8.9 |10.4 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFE8BF;"|'''34.7''' |6.6 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;"|2.8 |- |[https://www.facebook.com/EuropeElects/posts/pfbid02trxekXJunx1BxW6Hq4MascdzNWkgN1zEUx5QUtDSLkqKbyCaYXUVBAzSQepm7Vkdl M-Prospect] |16–24 декември 2020 |1000 | colspan="2" style="background:#F2D2D4;|'''31.7''' |4.1 |style="background:#e6e6e6;|— |0.9 |7.8 |11.4 |2.4 |30.8 |10.6 |style="background:#e6e6e6;|— |0.3{{efn|[[Интегра]]}} |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|0.9 |- |style="background:#e6e6e6;|[[Македонски парламентарни избори (2020)|Парламентарни избори]] |style="background:#e6e6e6;|15 јули 2020 |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="3" style="background:#F2D2D4;|'''35.89''' |style="background:#e6e6e6;|— | colspan="2" style="background:#e6e6e6;|8.95 |style="background:#e6e6e6;|11.48 |style="background:#e6e6e6;|1.53 |style="background:#e6e6e6;|34.57 |style="background:#e6e6e6;|4.10 |style="background:#e6e6e6;|— |style="background:#e6e6e6;|3.49 |style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;"|1.3 |} === Предвидување на пратенички места === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="2" |Анкета ! rowspan="2" |Период ! rowspan="2" |Изборни единици !СДСМ и коалиција !Вреди{{efn|Ја вклучува и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]}} ![[Алијанса за Албанците|АА]] !Европски Фронт ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] и коалиција ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[ЗНАМ]] ! rowspan="2" |Водство |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:purple;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#669ddf;" | |- | rowspan="7" |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] | rowspan="7" |април 2024 |'''Вкупно''' |'''30''' |'''12''' | colspan="2" |'''15''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''5''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''23''' |- |ИЕ I |5 |2 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 | colspan="2" |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |6 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6 |- |ИЕ IV |7 |— | colspan="2" |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 | colspan="2" |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |3 |- |ИЕ VI |2 |7 | style="background:#c2c2f0;" colspan="2" |8 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |- | rowspan="7" |[https://mkd.mk/vmro-dpmne-i-liderot-na-partijata-mickoski-vo-ubedlivo-vodstvo/ МКД.мк] | rowspan="7" |15–24 март 2024 |'''Вкупно''' |'''28''' |'''11''' |'''3''' |'''14''' | style="background:#FFE8BF;" |'''53''' |'''6''' |'''5''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |'''25''' |- |ИЕ I |4 |2 |— |2 | style="background:#FFE8BF;" |9 |2 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ II |4 |2 |— |3 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |4 |- |ИЕ III |5 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |13 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |8 |- |ИЕ IV |7 |— |— |— | style="background:#FFE8BF;" |12 |1 |— | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |5 |- |ИЕ V |6 |1 |1 |2 | style="background:#FFE8BF;" |8 |1 |1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |2 |- |ИЕ VI |2 |6 |2 | style="background:#c2c2f0;" |7 |3 |— |— | style="background:#344b9b;color:#FFFFFF;" |1 |} == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Партија !Гласови !% !Мандати !+/– |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |Коалиција „Твоја Македонија“ ([[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]], [[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |Коалиција „За европска иднина“ ([[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[ВМРО-НП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |Коалиција „Европски Фронт“ ([[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], [[Алијанса за Албанците]], [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Демократска партија на Турците|ДПТ]] и останати) | | | | |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |Коалиција „Вреди“ ([[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]]) | | | | |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Левица (политичка партија)|Левица]] | | | | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[ЗНАМ|Движење ЗНАМ - За наша Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |Коалиција „Храбро за Македонија“ ([[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]]) | | | | |- | bgcolor="blue" | | align="left" | [[Единствена Македонија]] | | | | |- | bgcolor="#1c69e3" | | align="left" |[[Нова алтернатива|Нова Алтернатива]] | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Аваја | | | | |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" | Група избирачи Џула Челику | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска Ера Трета (политичка партија)|Македонска Ера Трета]] | | | | |- | bgcolor="#22dd22" | | align="left" | [[Твоја (политичка партија)|Твоја]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Родина Македонија|Родина]] | | | | |- | bgcolor="yellow" | | align="left" | [[Демократи (политичка партија)|Демократи]] | | | | |- | bgcolor="#ffcc00" | | align="left" | [[Десна (политичка партија)|Десна]] | | | | |- | bgcolor="red" | | align="left" | [[Македонска обновителна реформска опција - Работничка партија|Работничка партија]] | | | | |- | colspan="2" align="left" |Неважечки гласови | | |– |– |- | colspan="2" align="left" |'''Вкупно''' | |'''100''' |'''120''' |– |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи | | |– |– |- | colspan="6" align="left" |Извор: |} == Белешки == <references group="б" responsive="1"></references> == Наводи == {{Наводи}}{{Македонски избори}} [[Категорија:Избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] mc3duh4d8lxwsp04othuun929wge9qs 0 1337072 5195994 5111418 2024-04-25T17:25:55Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=Училиште на стравот|image=The Faculty movie poster.jpg|alt=|caption=Филмскиот плакат|director=[[Роберт Родригес]]|producer=[[Елизабет Авелон]]|screenplay=[[Kevin Williamson (screenwriter)|Kevin Williamson]]|story={{plainlist| * David Wechter * Bruce Kimmel }}|starring={{plainlist| * [[Џордана Брустер]] * [[Клеа Дувал]] * [[Лора Харис]] * [[Џош Хартнет]] * [[Шон Хетоси]] * [[Фамке Јансен]] * [[Пајпер Лори]] * [[Биби Њувирт]] * [[Роберт Патрик]] * [[Ашер|Ашер Рејмонд]] * [[Џон Стјуарт]] * [[Елајџа Вуд]]}}|music=[[Марко Белтрами]]|cinematography=[[Енрике Чедак]]|editing=Роберт Родригес|studio={{plainlist| * [[Dimension Films]] * [[Los Hooligans Productions]] }}|distributor=[[Miramax|Miramax Films]]|released=[[25 декември]] [[1998]] г.|runtime=104 минути|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=15{{nbsp}}милиони долари|gross=63,2{{nbsp}}милиони долари}}{{Закосен наслов}}'''Училиште на стравот''' ({{lang-en|The Faculty}}, буквално: ''Факултетот'') — американски [[Научна фантастика|научнофантастичен]] [[Комедија|комичен]] [[Хорор (филм)|филм на ужасите]] во режија на [[Роберт Родригес]]. Филмот бил предложен за наградата „Сатурн“ во категориите „Најдобар филм на ужасите“ и „Најдобар млад глумец“ за изведбата на [[Џош Хартнет]]. Филмот се нашол на 432. место на списокот на 500 најдобри филма на ужасите според корисниците на [[Семрежна филмска база на податоци|IMDb]].<ref name="JPBO">{{cite web|url=https://jpbox-office.com/fichfilm.php?id=3058|title=The Faculty (1998)|work=JP's Box Office|archive-url=https://web.archive.org/web/20190726032850/http://www.jpbox-office.com/fichfilm.php?id=3058|archive-date=July 26, 2019|access-date=November 23, 2019}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imdb.com/list/ls003119232/|title=Top 500 Horror Movies (IMDb Horror Board)|work=IMDb|accessdate=2023-11-26}}</ref> == Содржина == {{Разоткривање}}Дејството на филмот се одвива во средното училиште Харингтон во [[Охајо]]. Главните ликови се учениците: фотографот Кејси, капитенот на училишната фудбалска екипа Стен, неговата девојка и капитенка на навивачката група Дилајла, наркодилерот Зик, готката Стокли и новата девојка по име Мерибет. На фудбалскиот терен Кејси наоѓа чудна [[ларва]]. На час по [[биологија]], момчето му го покажува своето откритие на својот професор, г. Ферлонг. Тој одлучува дека паразитов е нов вид и ќе го испрати на универзитетот, но организмот му го гризе прстот. Под туш, Стен наидува на постара професорка, г-цата Брамел, која се однесува крајно несоодветно. Кејси и Дилајла слушаат разговор помеѓу г-ѓа Олсон и тренерот во професорската просторија; тие зборуваат за неизбежноста на смртта на г-ца Брамел кога ќе влезе медицинската сестра Харпер. Двајцата ја напаѓаат, а Кејси и Дилајла го откриваат трупот на Брамел во плакарот. Потоа бегаат и се среќаваат со професорката по историја и директорката г-ца Дрејк. Кога медицинската сестра мирно ја напушта професорската просторија со напаѓачите, Кејси сфаќа дека сите тие се во ова заедно. Таа вечер, Кејси се враќа на училиште со своите родители и двајца полицајци. Го прегледуваат плакарот, но телото не го наоѓаат. Г-цата Дрејк го кани полицаецот во канцеларијата, се слуша врева од борба, но тие ја напуштаат канцеларијата како ништо да не се случило. Родителите се сомневаат дека нивниот син е наркоман, а Кејси одбива да се врати на училиште. Во утринските часови, учениците се поканети еден по еден да ја видат директорката. Кејси забележува дека многу од однесувањето на учениците се променило. Тој предлага дека ова е секташтво. Дилајла и Кејси одлучуваат да побараат помош и да им кажат сѐ на Стокли и Стен. Четворицата одлучуваат да одат во кабинетот по биологија за да го проверат организмот сместен во аквариумот. Во меѓувреме, Зик ја носи Мерибет во складиштето за да набави хемикалии за неговата дрога. Случајно ги слушаат четворицата како зборуваат за можните причини за сегашната збунетост. Учениците не го откриваат новооткриениот организам, а во кабинетот влегува г. Ферлонг. Групата ги споделува со него своите претпоставки за упадот на вонземјаните. Ферлонг напаѓа, Зик го оневозможува професорот со тоа што му става пенкало со дрога во окото. Учениците брзо го напуштаат кабинетот и одат кај Зик. Зик ја покажува својата нарколабораторија. Експериментирајќи со ларвата, тој ја става во кафезот на лабораторискиот стаорец Оскар. Ларвата го зазема Оскар, а Зик го убива стаорецот и го разрежува. Опитот покажува дека [[Диуретик|диуретичната]] дрога ги суши ларвите и е погодна за борба со вонземјаните, кои, како што се покажува, главно се состојат од вода. За да утврдат кои се „странци“ меѓу своите, учениците одлучуваат да земат една доза истовремено. Дилајла излегува дека е вонземјанин; ја уништува опремата и бега. Учениците разбираат дека вонземјаните мораат да имаат водач; тие се согласуваат да ја убијат „кралицата“ за да ги ослободат луѓето од ларвите. Групата се согласува дека „кралицата“ не е никој друг освен директорката г-ца Дрејк. Учениците стигнуваат до училишната сала. Ненадејно се појавува г-ца Дрејк, а Кејси и Стен сакаат да ја принудат да го вдиши правот. Директорката одбива, Зик ја убива со револвер. Но по истрелот, г-цата Дрејк оживува, а Мерибет ја истура целата дрога врз неа. Друштвото снемува од дрогата — единствените остатоци се во колата на Зик. Тој и Кејси одлучуваат да одат во напад. Излегува дека вистинската „кралица“ не е г-ца Дрејк, туку Мерибет. Таа ја напаѓа Стокли, а таа и Кејси бегаат во базенот. Мерибет ја влече Стокли во водата и ја заразува. Зик се враќа и ја наоѓа Мерибет гола по нејзината [[метаморфоза]]. Проверката со правот ја поминала со итрина: ги затворила ноздрите со мембрани. Зик е зашеметен во борбата, а Кејси, со залихи дрога, ја намамува Мерибет, која сега е чудовиште, во стапица, вклучувајќи го механизмот за преклопување на платформата за публиката. Тој ги забива сите преостанати пенкала со дрога во нејзиното око. „Кралицата“ умира, како и сите ларви со кои биле заразени жртвите. Еден месец подоцна во училиштето сѐ си доаѓа на свое место. Кејси станува познат и почнува да се забавува со Дилајла, Стокли, која го напуштила готскиот стил, излегува со Стен. Зик се пријавува за фудбалската екипа. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}}{{mojo title}}{{IMDb title}} [[Категорија:Филмови]] [[Категорија:Филмови од 1998 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Американски филмови]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ el8l08g5qh4ipmsfv1bzd26xb0cb56v 0 1337356 5196015 5114760 2024-04-25T18:16:12Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=30 дена темнина|image=30 Days of Night poster.jpg|alt=|caption=Плакатот на филмот|director=[[Дејвид Слејд]]|screenplay={{Plainlist| * [[Стив Најлс]] * [[Стјуарт Бити]] * Брајан Нелсон }}|based_on={{Based on|''[[30 Days of Night]]''|Steve Niles<br />[[Ben Templesmith]]}}|producer={{Plainlist| * [[Сем Рејми]] * [[Роберт Таперт]] }}|starring={{Plainlist| * [[Џош Хартнет]] * [[Мелиса Џорџ]] * [[Дени Хјустон]] * [[Бен Фостер (глумец)|Бен Фостер]] * [[Марк Бун Помладиот]] }}|cinematography=[[Џо Вилемс]]|editing=Арт Џонс|music=[[Брајан Рејтцел]]|production_companies={{Plainlist| * [[Columbia Pictures]] * [[Ghost House Pictures]] * [[Dark Horse Entertainment]] }}|distributor=[[Sony Pictures Releasing]]|released=[[19 октомври]] [[2007]] г.|runtime=114 минути<!--Theatrical runtime: 112:50--><ref>{{cite web | url=https://www.bbfc.co.uk/releases/30-days-night-film | title=''30 Days of Night'' (15) | work=[[British Board of Film Classification]] | date=September 21, 2007 | access-date=February 12, 2016}}</ref>|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=30 милиони долари|gross=75,5 милиони долари}}{{Закосен наслов}}'''30 дена темнина''' ({{lang-en|30 Days Of Night}}, буквално: ''30 ноќни дена'') — американски [[Хорор (филм)|филм на ужасите]] заснован на истоимената серија [[Стрип|стрипови]]. Режисер на филмот е Дејвид Слејд, а главните улоги ги толкуваат [[Џош Хартнет]], Мелиса Џорџ и Дени Хјустон. Дејството се одвива во мал град во [[Алјаска]], кој на почетокот на 30-дневната [[поларна ноќ]] е нападнат од банда крвожедни [[Вампир|вампири]].<ref>{{cite news|url=http://www.scifi.com/scifiwire/index.php?category=3&id=42890|title=30 Days grabbed Raimi's Eye|author=SCI FI Wire|date=2007-07-30|access-date=2007-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011135029/http://scifi.com/scifiwire/index.php?category=3&id=42890|archive-date=October 11, 2007|website=[[Sci Fi Wire]]|url-status=live|df=mdy}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.scifi.com/sfw/issue274/news.html|title=Raimi Mulls ''30 Days''|date=2002-07-15|access-date=2006-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20060824035206/http://www.scifi.com/sfw/issue274/news.html|archive-date=August 24, 2006|website=[[Sci Fi Wire]]|url-status=live|df=mdy}}</ref> Филмот, со буџет од 30 милиони долари, бил прикажан на [[19 октомври]] [[2007]] г. во [[Соединети Американски Држави|САД]] и на [[1 ноември]] во [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]]. За шест недели од прикажувањето, трилерот заработил 75 милиони долари. На [[5 октомври]] [[2010]] г., продолжението на филмот, „30 дена темнина: Мрачни времиња“, било објавено, а минисерија со наслов „30 дена темнина: Крвави траги“ била објавена во 2007 г. на FEARnet.com. == Содржина == {{Разоткривање}}Ебен Олесон е шериф во градот Бароу во [[Алјаска]] и поминува низ тешки времиња со неговата [[сопруга]] Стела. Двајцата се на работ на развод по бројните несогласувања и Стела се подготвува да го напушти Бароу, пред почетокот на периодот од 30-дневната [[поларна ноќ]] во кои ќе бидат прекинати сите врски со градот. Но поради сообраќајка таа не се качува во последниот [[авион]] и е принудена да го чека следниот, за 30 дена. Истата вечер во градот почнуваат да се случуваат морничави работи. Сите кучиња се убиени, а таинствен странец се заканува дека „тие“ ќе дојдат и ќе ги убијат сите мештани на градот. Наскоро нападот навистина започнува и чудовишни убиства се случуваат на секој агол од градот. Додека Ебен сфаќа дека всушност се работи за вампири, со него ќе останат само Стела, неговиот помал брат Џејк и група од околу 10 други луѓе, кои се и единствените преживеани од градот. Во обид да најдат подобро засолниште, вампирите ги напаѓаат и убиваат еден по еден. Преполовената група успева да стигне до 30-тиот ден, но кога Стела е во опасност, Ебен си вбризгува крв од друг вампир за да ја спаси. Џејк, Стела, Гејл Робинс (малото девојче што Стела го спасила) и уште 2 мештани на градот, Луси Ајкос и Дениз, остануваат единствените преживеани од колежот во Бароу, додека Ебен, на изгрејсонце, се претвора во пепел во рацете на Стела. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|}}{{IMDb title|0389722|30 Days of Night}} * [https://web.archive.org/web/20071011195908/http://www.sonypictures.com/movies/30daysofnight/game/index.html Official multiplayer game for the film] * {{Rotten Tomatoes|30_days_of_night|30 Days of Night}} * {{cite web|url=http://ghosthousepictures.comingsoon.net/latest_news.php?viewby=13|title=Production video journals|archive-url=https://web.archive.org/web/20061012101935/http://ghosthousepictures.comingsoon.net/latest_news.php?viewby=13|archive-date=October 12, 2006|access-date=2006-12-09|url-status=dead|df=mdy}}{{Metacritic film|title=30 Days of Night}} [[Категорија:Филмови]] [[Категорија:Филмови од 2007 година]] [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] [[Категорија:Ужаси]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 8h17tvszd9a28dihiu37x9070m5d0gq 0 1338234 5195955 5195857 2024-04-25T16:11:57Z Bojan9Spasovski 91316 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 гласови 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=99.91|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_17_часот.png|last_update=25.4.2024 (18 часот)|map2_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] r2qs6qx77cahkbiw1vm2mnzrcuy1nfs 5195981 5195955 2024-04-25T16:59:14Z Bojan9Spasovski 91316 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 гласови 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=99.91|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024 (18 часот)|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 76tqfbdmh2pgm7n25zfgd9rgbxtx688 5195984 5195981 2024-04-25T17:08:10Z Bojan9Spasovski 91316 /* Изборен ден */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 гласови 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=99.91|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024 (18 часот)|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. === Прв круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} === Втор круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | |- !Датум !Локација !Локација |- |25 април | | |- |26 април | | |- |27 април | | |- |28 април | | |- |29 април | | |- |30 април | | |- |1 мај | | |- |2 мај | | |- |3 мај | | |- |4 мај | | |- |5 мај | | |- |6 мај | | |- |7 мај | align="center" colspan="2" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="2" |Изборен ден (втор круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), а најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> Излезноста на крајот на изборниот ден била 49.93%, односно 905.958 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (74.06%), а најмала во [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (17.36%). Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста била за 8% поголема.<ref name=":14" /> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 0sh5druhkvoawhlq1tilohakalyxua0 5195992 5195984 2024-04-25T17:23:51Z Bojan9Spasovski 91316 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 гласови 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=100|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024 (20 часот)|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. === Прв круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} === Втор круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | |- !Датум !Локација !Локација |- |25 април | | |- |26 април | | |- |27 април | | |- |28 април | | |- |29 април | | |- |30 април | | |- |1 мај | | |- |2 мај | | |- |3 мај | | |- |4 мај | | |- |5 мај | | |- |6 мај | | |- |7 мај | align="center" colspan="2" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="2" |Изборен ден (втор круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), а најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> Излезноста на крајот на изборниот ден била 49.93%, односно 905.958 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (74.06%), а најмала во [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (17.36%). Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста била за 8% поголема.<ref name=":14" /> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. На 3 места во Куманово гласањето било прекинато поради технички проблеми, но затоа што станувало збор за мал број на гласови кои немале влијание врз крајниот исход, [[Државна изборна комисија|ДИК]] го поништило гласањето и соопштило дека нема да има прегласување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/25/dik-nema-da-ima-preglasuvane-na-trite-glasachki-mesta-vo-kumanovo/|title=ДИК: Нема да има прегласување на трите гласачки места во Куманово|last=Дејан|first=Дејан|date=2024-04-25|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2024-04-25}}</ref> === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] jp5u2xi9bf8oh01bpj33x7vknm5xnsb 5195993 5195992 2024-04-25T17:24:25Z Bojan9Spasovski 91316 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 гласови 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=100|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. === Прв круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} === Втор круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | |- !Датум !Локација !Локација |- |25 април | | |- |26 април | | |- |27 април | | |- |28 април | | |- |29 април | | |- |30 април | | |- |1 мај | | |- |2 мај | | |- |3 мај | | |- |4 мај | | |- |5 мај | | |- |6 мај | | |- |7 мај | align="center" colspan="2" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="2" |Изборен ден (втор круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), а најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> Излезноста на крајот на изборниот ден била 49.93%, односно 905.958 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (74.06%), а најмала во [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (17.36%). Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста била за 8% поголема.<ref name=":14" /> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. На 3 места во Куманово гласањето било прекинато поради технички проблеми, но затоа што станувало збор за мал број на гласови кои немале влијание врз крајниот исход, [[Државна изборна комисија|ДИК]] го поништило гласањето и соопштило дека нема да има прегласување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/25/dik-nema-da-ima-preglasuvane-na-trite-glasachki-mesta-vo-kumanovo/|title=ДИК: Нема да има прегласување на трите гласачки места во Куманово|last=Дејан|first=Дејан|date=2024-04-25|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2024-04-25}}</ref> === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 6p7po8l0hk9cgcwiszb330cj97r3h1x 5196011 5195993 2024-04-25T18:11:42Z Kiril Simeonovski 3243 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 глас 49.93%|registered=1.814.317|votes_counted=100|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. === Прв круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} === Втор круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | |- !Датум !Локација !Локација |- |25 април | | |- |26 април | | |- |27 април | | |- |28 април | | |- |29 април | | |- |30 април | | |- |1 мај | | |- |2 мај | | |- |3 мај | | |- |4 мај | | |- |5 мај | | |- |6 мај | | |- |7 мај | align="center" colspan="2" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="2" |Изборен ден (втор круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), а најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> Излезноста на крајот на изборниот ден била 49.93%, односно 905.958 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (74.06%), а најмала во [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (17.36%). Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста била за 8% поголема.<ref name=":14" /> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. На 3 места во Куманово гласањето било прекинато поради технички проблеми, но затоа што станувало збор за мал број на гласови кои немале влијание врз крајниот исход, [[Државна изборна комисија|ДИК]] го поништило гласањето и соопштило дека нема да има прегласување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/25/dik-nema-da-ima-preglasuvane-na-trite-glasachki-mesta-vo-kumanovo/|title=ДИК: Нема да има прегласување на трите гласачки места во Куманово|last=Дејан|first=Дејан|date=2024-04-25|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2024-04-25}}</ref> === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 61xoqvve9ls6w0j3n576sqlaw42ssaf 5196012 5196011 2024-04-25T18:12:08Z Kiril Simeonovski 3243 wikitext text/x-wiki {{Infobox Election |election_name = Македонски претседателски избори (2024) | country = Република Македонија | type = presidential <!-- шаблонот подобро функционира со англискиот параметар --> | ongoing = yes | previous_election = Македонски претседателски избори (2019) | previous_year = 2019 | next_election = | next_year = ''2029'' | election_date = 24 април (прв круг)<br>8 мај (втор круг) |image1 = {{CSS image crop|Image = Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee1 = [[Стево Пендаровски]] |party1 = СДСМ |popular_vote1 =0 |percentage1 =0 |image2 = {{CSS image crop|Image = GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|bSize = 120|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 10}} |nominee2 = [[Гордана Силјановска-Давкова]] |party2 = ВМРО-ДПМНЕ |popular_vote2 =0 |percentage2 =0 |color2 = FFA500 |image3 = {{CSS image crop|Image = Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee3 = [[Стевчо Јакимовски]] |alliance3 =Храбро за Македонија |party3 = [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] |color3 = 5C625C |popular_vote3 =1644 |percentage3 =0.88 |image4 = {{CSS image crop|Image = Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee4 = [[Бујар Османи]] |alliance4 =Европски Фронт |party4 = [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |color4 = 344b9b |popular_vote4 =0 |percentage4 =0 |image5 = {{CSS image crop|Image = BiljanaVankovskalevica.jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee5 = [[Билјана Ванковска]] |party5 = [[Левица (политичка партија)|Левица]] |color5 = FF0000 |popular_vote5 =0 |percentage5 =0 |image6 = {{CSS image crop|Image = Arben Taravari (2023).jpg|bSize = 90|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 0}} |nominee6 = [[Арбен Таравари]] |alliance6 = Вреди |party6 = [[Алијанса за Албанците|АА]] |color6 = 6EC1E4 |popular_vote6 =0 |percentage6 =0 |image7 = {{CSS image crop|Image = Максим_Димитриевски2024.jpg |bSize = 200|cWidth = 90|cHeight = 120|oTop = 0|oLeft = 50}} |nominee7 = [[Максим Димитриевски]] |alliance7 = |party7 = [[ЗНАМ]] |color7 = 669ddf |popular_vote7 =0 |percentage7 =0 |map_image=Претседателски_избори_2024_втор_круг.png |map_size=400px |map_caption= |title=[[Претседател на Македонија|претседател]] |before_election=[[Стево Пендаровски]] |before_party=СДСМ |after_election= |after_party= |alliance1=За европска иднина|alliance2=Твоја Македонија|turnout=905.971 глас (49,93%)|registered=1.814.317|votes_counted=100|map2_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг.png|last_update=25.4.2024|map2_size=400px|map3_image=Претседателски_избори_2024_прв_круг_19_часот.png|map3_size=400px}}{{Тековно збиднување}}{{Политика на Македонија}}'''Македонски претседателски избори (2024)''' — [[Избори во Македонија|седми]] по ред претседателски избори во [[Македонија]]. Претседателските избори се најавени за на 24 април, среда (прв круг) и 8 мај, среда (втор круг) 2024 година заедно со [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodnaevropa.mk/a/na-8-maj-kje-se-glasa-na-dvojni-izbori-padna-dogovor-na-liderskata/32713325.html|title= На 8 мај ќе се гласа на двојни избори – падна договор на лидерската |work=Радио Слободна Европа |date=2023-12-04 |access-date=2024-02-07}}</ref> Гласачите ќе избираат претседател со мандат од пет години. Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]], поддржан од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], се кандидирал за реизбор. Неговиот противкандидат на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]], професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]], повторно се кандидирала за позицијата претседател. Ова ќе биде првиот претседателски реванш во македонската историја, а [[Стево Пендаровски]] ќе стане прв кој се кандидрал за претседател на три последователни изборни циклуси (изборите во [[Македонски претседателски избори (2014)|2014]] и [[Македонски претседателски избори (2019)|2019]]). Заедно со [[Македонски претседателски избори (2009)|претседателските избори во 2009 година]], на овие избори ќе има најголем број на кандидати во првиот круг, вкупно седум. [[Европска Унија|ЕУ]] интеграциите, надворешната политика, Францускиот предлог и уставните измени, владеењето на правото, одбраната и безбедноста на државата, како и изборот на претседател да се одвива во Собранието се очекува да бидат водечки теми во кампањата. == Изборен систем == Според македонските закони, кандидатот за претседател можел да победи во прв круг доколку освоел над 50% од гласовите на сите регистрирани гласачи во избирачкиот список. Доколку ова не се случи, се одржува втор круг на избори, во кој се натпреваруваат двата кандидати со најмногу гласови од првиот круг. Одзивот во вториот круг треба да биде над 40% за гласањето да се смета за важечко.<ref name=":13">{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0|title=Устав на Република Северна Македонија - Викиизвор|work=mk.wikisource.org|language=mk|accessdate=2024-04-22}}</ref> Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.<ref name=":13" /> Според [[Устав на Македонија|Уставот]], претседателскиот кандидат треба да има над 40 години и да биде жител на државата најмалку 10 од последните 15 години. Еден мандат на претседателот трае 5 години, а најмногу еден претседател може да биде на должноста два мандати.<ref name=":13" /> Карактеристично за овие избори е што тие наместо во недела, се спроведиле во среда, ден што Владата го прогласил како неработен. Исто така, овие избори се поклопиле со изборите за пратеници, а идентификацијата на гласачите повторно била со апарати за биометриска идентификација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://24.mk/details/od-polnokj-pochnuva-molkot-za-pretsedatelskite-izbori-na-24-april|title=Од полноќ почнува молкот за претседателските избори на 24 април|work=24.mk|language=en|accessdate=2024-04-22}}</ref> За изборите за претседател во Избирачкиот список биле запишани 1.814.317 избирачи. Дијаспората, затворениците, лицата во старските домови, болните и изнемоштените лица гласале ден пред изборите односно во вторник на 23 април. Во дијаспората се спровело гласање во дипломатските претставништва и конзуларни канцеларии во Абу Даби, Белград, Берлин, Берн, Бон, Брисел, Вашингтон, Венеција, Виена, Детроит, Загреб, Канбера, Копехаген, Лондон, Љубљана, Минхен, Мелбурн, Њујорк, Осло, Париз, Прага, Рим, Стокхолм, Торонто, Хаг, Чикаго, Анкара, Варшава, Мадрид, Пекинг и Софија. == Кандидати == Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници. [[ВМРО-ДПМНЕ]] на партиската конвенција во [[Скопје]] за свој претседателски кандидат ја избрале професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. Таа ја добила довербата на 444 од присутните 448 делегати, друг кандидат немало. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на претходните [[Македонски претседателски избори (2019)|избори во 2019 година]]. [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] на свој конгрес ја потврдиле кандидатурата за втор мандат за претседател на [[Стево Пендаровски]]. === Кандидати во прв круг === {| class="wikitable" |+ ! colspan="3" |Кандидат, години, политичка партија ! colspan="2" |Поддржан од !Бр. !Политички позиции !Објавена кандидатура !Начин на кандидатура |- | rowspan="8" |[[Стево Пендаровски|Стево Пендаровски]] ({{age|1963|4|3|df=y}}) Независен | rowspan="8" bgcolor="bf1e24" | | rowspan="8" |[[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|144x144пкс]] | bgcolor="bf1e24" | |[[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] | rowspan="8" |'''1''' | rowspan="8" | * Советник за национална безбедност {{small|{{nowrap|(2001–2004)}}}} * Претседател на [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]] {{small|{{nowrap|(2004–2005)}}}} * Советник за национална безбедност и надворешна политика {{small|{{nowrap|(2005–2009)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2019)}}}} * Претседател на РМ {{small|{{nowrap|(2019–2024)}}}} | rowspan="8" |28 февруари<ref name=":1">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="8" |10.000 потписи |- | bgcolor="ffff00" | |[[Либерално-демократска партија|ЛДП]] |- | bgcolor="33cc33" | |[[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]] |- | bgcolor="0039e6" | |[[Нова социјалдемократска партија|НСДП]] |- | bgcolor="red" | |[[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]] |- | bgcolor="red" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]] |- | bgcolor="884dff" | |[[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]] |- | bgcolor="ac00e6" | |[[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]] |- | rowspan="2" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] ({{age|1953|5|11|df=y}}) Независна | rowspan="2" bgcolor="#FFA500" | | rowspan="2" |[[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|125x125пкс]] | bgcolor="#FFA500" | |[[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] | rowspan="2" |'''2''' | rowspan="2" | * Член на Уставна комисија на Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(1990–1992)}}}} * [[Министер без ресор]] {{small|{{nowrap|(1992–1994)}}}} * Пратеничка во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} | rowspan="2" |22 февруари<ref name=":0">{{cite web|url=https://telma.com.mk/2024/02/21/pretsedatelski-izbori-pendarovski-protiv-siljanovska-po-vtorpat-stevche-jakimovski-objavi-kandidatura-bujar-osmani-ke-istrcha-utre-na-listata-na-koja-veke-gi-cheka-vankovska/|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[Телма]]}}</ref> | rowspan="2" |30 пратеници |- | bgcolor="red" | |[[Социјалистичка партија на Македонија|СПМ]] |- | rowspan="2" |[[Стевчо Јакимовски]] ({{age|1960|8|27|df=y}}) [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" bgcolor="5C625C" | | rowspan="2" |[[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|134x134px]] | bgcolor="5C625C" | |[[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] | rowspan="2" |'''3''' | rowspan="2" | * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2000–2003)}}}} * [[Министер за економија на Македонија|Министер за економија]] {{small|{{nowrap|(2004–2004)}}}} * [[Министер за труд и социјална политика на Македонија|Министер за труд и социјална политика]] {{small|{{nowrap|(2004–2006)}}}} * Градоначалник на [[Општина Карпош]] {{small|{{nowrap|(2009–2017; 2021–денес)}}}} | rowspan="2" |21 февруари<ref name=":6">{{cite web|url=https://24.mk/details/stevcho-jakimovski-kandidat-za-pretsedatel-na-grom|title=Стевчо Јакимовски, кандидат за претседател на ГРОМ|date=21 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> | rowspan="2" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff8000" | |[[Интегра]] |- |[[Бујар Османи]] ({{age|1979|9|11|df=y}}) [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] | bgcolor="344b9b" | |[[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|133x133пкс]] | bgcolor="344b9b" | |[[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] |'''4''' | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2008–2011)}}}} * Вицепремиер задолжен за европски прашања {{small|{{nowrap|(2017–2020)}}}} * [[Министер за надворешни работи на Македонија|Министер за надворешни работи]] {{small|{{nowrap|(2020–2024)}}}} |22 февруари<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.evropaelire.org/a/zgjedhjet-maqedoni-bujar-osmani-kandidat-president-bdi/32830735.html|title=}}</ref> |10.000 потписи |- |[[Билјана Ванковска]] ({{age|1959|11|14|df=y}}) Независна | bgcolor="FF0000" | |[[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|150x150пкс]] | bgcolor="FF0000" | |[[Левица (политичка партија)|Левица]] |'''5''' | * ''Нема (професорка на [[Филозофскиот факултет во Скопје]])'' |7 февруари<ref name=":5">{{cite web|url=https://24.mk/details/levica-ja-odbra-profesorkata-biljana-vankovska-za-kandidat-za-pretsedatel|title=Левица ја одбра професорката Билјана Ванковска за кандидат за претседател|date=7 февруари 2024|language=mk|website=[[Телевизија 24]]}}</ref> |10.000 потписи |- | rowspan="4" |[[Арбен Таравари]] ({{age|1973|4|9|df=y}}) [[Алијанса за Албанците]] | rowspan="4" bgcolor="#6EC1E4" | | rowspan="4" |[[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|133x133пкс]] | bgcolor="purple" | |[[Алијанса за Албанците|АА]] | rowspan="4" |'''6''' | rowspan="4" | * [[Министер за здравство на Македонија|Министер за здравство]] {{small|{{nowrap|(2017–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Гостивар]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} | rowspan="4" |15 февруари<ref name=":3">{{cite web|url=https://www.dw.com/mk/esp-i-frla-rakavica-na-dui-arben-taravari-ke-bide-pretsedatelski-kandidat/a-68261119|title=ЕСП ѝ фрла ракавица на ДУИ|date=15 февруари 2024|language=mk|website=[[Дојче Веле]]}}</ref> | rowspan="4" |10.000 потписи |- | bgcolor="ff0000" | |[[Движење Беса|Беса]] |- | bgcolor="ff9933" | |[[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] |- | bgcolor="0066ff" | |[[Демократско движење]] |- |[[Максим Димитриевски]] ({{age|1975|11|29|df=y}}) [[За наша Македонија|ЗНАМ]] | bgcolor="669ddf" | |[[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|120x120пкс]] | bgcolor="669ddf" | |[[За наша Македонија|ЗНАМ]] |'''7''' | * Претседател на совет на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2012–2016)}}}} * Пратеник во Собранието на РМ {{small|{{nowrap|(2016–2017)}}}} * Градоначалник на [[Општина Куманово]] {{small|{{nowrap|(2017–денес)}}}} |22 февруари<ref name=":4">{{Наведена мрежна страница|url=https://360stepeni.mk/maksim-dimitrievski-e-kandidat-za-pretsedatel-na-znam-vreme-e-za-promena-na-politichkata-stsena-vo-makedonija/|title=}}</ref> |10.000 потписи |} === Кандидати кои не успеале да ги соберат потребните потписи === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Собрани потписи |- |Вело Марковски | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |19 октомври 2023<ref>{{cite web|url=https://360stepeni.mk/velo-markovski-najavi-nezavisen-nastap-na-pretsedatelskite-izbori-no-veli-oti-ochekuva-poddrshka-od-vmro-dpmne/|title=Вело Марковски најави независен настап на претседателските избори, но вели оти очекува поддршка од ВМРО-ДПМНЕ|date=19 октомври 2023|language=mk-MK|website=360 степени}}</ref> |1.668 |- |Господин Попоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |15 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid02Vy55m45wSFznVakEvqDgN4hUJAiAfUK59CF6MtNdTrxk5MdN4Lw83KSifa18QvCul&id=100072601965158|title=}}</ref> |147 |- |Ѓорѓи Манасков | bgcolor="c7cccc" | |Независен{{efn|Член на [[ВМРО-ДПМНЕ]] кој се кандидирал без поддршка од неговата партија}} |16 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid07ywBbvhZE1sETecnaRQq4QWV7NJJHhq522vZ3qGWUZc3tqbC2MnJpd1ErPHXHKbsl&id=100076836254667|title=}}</ref> |496 |- |[[Мерсиха Смаиловиќ]] | bgcolor="00cc00" | |[[Бошњачки демократски сојуз]] |21 февруари<ref>{{cite web|url=https://mk.tv21.tv/prv-pat-vo-istorijata-boshnatsite-ke-imaat-svoj-kandidat-za-pretsedatel-na-makedonija-mersiha-smailovik/|title=Прв пат во историјата Бошњаците ќе имаат свој кандидат за претседател на Македонија – Мерсиха Смаиловиќ|date=21 февруари 2024|language=mk-MK|website=[[ТВ 21]]}}</ref> |3.246 |- |Зорица Цветковска | bgcolor="ffcc00" | |Десна |24 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122113549142211383&id=61556341516987&substory_index=371709315634942|title=}}</ref> |293 |- |Гоце Ристов | bgcolor="c7cccc" | |Независен |4 март 2024 |6 |- |Драган Николовски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |6 март 2024 |8 |} === Кандидати кои се повлекле од претседателската трка === {| class="wikitable" !Кандидат ! colspan="2" |Партија/Коалиција !Објавена кандидатура !Повлечена кандидатура !Собрани потписи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/makedonija/%d0%b4%d0%b8%d0%ba-%d0%ba%d0%b0%d0%ba%d0%be-%d1%81%d1%82%d0%be%d1%98%d0%b0%d1%82-%d0%bf%d0%be%d1%82%d0%b5%d0%bd%d1%86%d0%b8%d1%98%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b8%d1%82%d0%b5-%d0%ba%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b8/|title=Над 1000 потписи имаат Османи, Ванковска и Димитриевски, ДИК од утре еднаш дневно ќе известува за собраните потписи|last=Макфакс|first=А. П. /|date=2024-02-24|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2024-03-01}}</ref> |- |Томе Николоски | bgcolor="c7cccc" | |Независен |22 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0aG562MnFYyDWRScyzqD3WjudcnGRtVniJ3UjyFJeeAV773dLLsek3BZwCtVfm5wol&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |23 февруари<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=pfbid0vsNjPKiSibaQCynBR6sw8YZEoSKtnbamWYtS6z39JCk6eWuVvZnPofm6E5TNaiJ5l&id=100092789373145|title=Томе Николовски Facebook}}</ref> |0 |} == Партиски слогани == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Кандидат !Слоган |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |„Нашиот претседател Стево“ |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |„Македонија повторно горда“ |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |„Храбро за Македонија“ |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |„Искуство, искреност и посветеност“ |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |„Го враќаме достоинството на нацијата“ |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |„Промената е важна“ |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |„Максимум за Македонија“ |} == Дебати == {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/2121718524850902 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |21 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://play.mrt.com.mk/play/572614 врска] |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |{{да|'''П'''}} |} === Интервјуа и емисии === {| class="wikitable" |- ! colspan="11" style="background:#B0C4DE" | Претседателски избори (2024) |- ! rowspan="3" | {{small|Датум}} ! rowspan="3" | {{small|Организатор}} ! rowspan="3" | {{small|Канал}} ! rowspan="3" | {{small|Видео запис}} ! colspan="7" | {{small|&nbsp;&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#90ff90|&nbsp;П&nbsp;}} {{small|Присутен &nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;O&nbsp;}} {{small|Поканет, но отсутен&nbsp;}} {{боја на фонт|black|#ff9090|&nbsp;НП&nbsp;}} {{small|Непоканет&nbsp;}} |- !{{vert header|[[Стево Пендаровски|Пендаровски]]}} !{{vert header|[[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]]}} !{{vert header|[[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]]}} !{{vert header|[[Бујар Османи|Османи]]}} !{{vert header|[[Билјана Ванковска|Ванковска]]}} !{{vert header|[[Арбен Таравари|Таравари]]}} !{{vert header|[[Максим Димитриевски|Димитриевски]]}} |- ! style="background:#bf1e24;" width="30px;" | ! style="background:#FFA500;" width="30px;" | ! style="background:#5C625C;" width="30px;" | ! style="background:#344b9b;" width="30px;" | ! style="background:#ED1C24;" width="30px;" | ! style="background:#6EC1E4;" width="30px;" | ! style="background:#669ddf;" width="30px;" | |- |4 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=wgTPr0BFVz0&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |5 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ZcbBvnMZrM8&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=ytNg-1CAqSw&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |6 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=jrJNSi6DZ7E&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=WEATRMTfZdc&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=yqE0kI6magc&t=224s&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/SPendarovski/videos/392720797017685/ врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=ZKpdF4ul6E8&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |8 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=HWQjAjmtqP0&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |8 април |360 степени |[[Македонска радио-телевизија|МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=2HHRV21_BPs&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=D5rOuW5n3rg&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |9 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=akl1Iv-C858&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Z680G5v05CM&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |10 април |Ја сакам Македонија |[[Сител]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GNTxn6Wcd5g&ab_channel=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Зум анализа |Телевизија M |[https://www.facebook.com/mnethd/videos/298927696579124 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |10 април |Клик плус |ТВ 21 |[https://www.facebook.com/tv21.mk/videos/449759460953168 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.youtube.com/watch?v=WFhCSjpIcYQ&ab_channel=%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%A2%D0%92%2FTelmaTV врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |11 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.facebook.com/arbentaravari.mk/videos/1098993391368922 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Алсат |[[Алсат]] |[https://www.facebook.com/alsatnmk/videos/437064388702694 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |11 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/447000631325234 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/1144569870294805 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |12 април |МИА |МИА |[https://www.youtube.com/watch?v=qPXB96CFAYQ&ab_channel=MIAMediaInformationAgencyVIDEO врска] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.facebook.com/PartijaLevica/videos/978694969773331 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |Аргумент плус |[[Телевизија 24]] |[https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/1442994693289551 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |15 април |360 степени |[[МРТ]] |[https://www.youtube.com/watch?v=0zWCPEXCcns&ab_channel=360Stepeni врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Зум |[[ТВМ2]] |[https://www.facebook.com/61556216793619/videos/3854143451483104 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |- |17 април |Топ тема |[[Телма]] |[https://www.facebook.com/TVTelma/videos/389957457271668 врска] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |17 април |Радио Лидер |[[Радио Лидер]] |[https://www.youtube.com/watch?v=EfkNsFwBYYE&ab_channel=%D0%A0%D0%90%D0%94%D0%98%D0%9E%D0%9B%D0%98%D0%94%D0%95%D0%A0 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Инфомакс |[[Инфомакс]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7L3sQL-3TRM&ab_channel=%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81 врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Jluqya1pLRc&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=7YFGAzGEeZ0&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Само интервју |[[Канал 5]] |[https://www.youtube.com/watch?v=41RkB_PMqIU&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 1] <br /> [https://www.youtube.com/watch?v=mXatPGJTvD8&ab_channel=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB5%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0 дел 2] |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |- |22 април |Аргумент плус |[[Телвизија 24]] |[https://www.youtube.com/watch?v=tT8nNcD4has&ab_channel=Televizija24Vesti врска] |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{не|'''НП'''}} |{{да|'''П'''}} |{{не|'''НП'''}} |} == Митинзи и средби со граѓани == Актуелниот претседател [[Стево Пендаровски]] и професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]] своите програми ги претставувале на поголеми митинзи и средби со граѓани во големите градови и центри на општини, додека другите кандидати тоа го правеле на помали настани и средби, учествувале на отворени дискусии, конвенции, семинари и оддржувале голем број на прес-конференции. Кандидатите од албанската националност своите средби ги воделе најчесто во општините и населени места со значително албанско население. === Прв круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски]] ![[Бујар Османи]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | | bgcolor="#5C625C" | | bgcolor="#344b9b" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Кривогаштани, Крушево, Прилеп |Скопје |Тетово |Липково |- |5 април |Пробиштип, Штип |Вевчани, Струга, Ресен |Гостивар, Кичево |Студеничани, Шуто Оризари |- |6 април |Македонски Брод, Кичево |Демир Капија, Неготино, Кавадарци |Крушево |Брвеница, Боговиње, Гостивар |- |7 април |Белчишта, Вевчани, Струга, Охрид |Зрновци, Виница, Кочани |Ѓорче Петров |Скопје, Теарце, Шемшево |- |8 април |Кисела Вода, Аеродром |Новаци, Демир Хисар, Битола |Кичево |Шуто Оризари |- |9 април |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Теарце, Јегуновце, Брвеница, Ѓорче Петров, Куманово |Неготино, Кавадарци, Прилеп |Чаир |- |10 април |Демир Капија, Градско, Росоман, Неготино, Кавадарци |Босилово, Василево, Радовиш, Струмица | style="text-align:center" |— | style="text-align:center" |— |- |11 април |Дојран, Богданци, Валандово, Гевгелија |Долнени, Македонски Брод, Кичево | style="text-align:center" |— |Радовиш, Штип |- |12 април |Илинден, Петровец, Карпош, Центар |Дебар, Гостивар, Тетово |Карпош |Скопје |- |13 април |Желино, Јегуновце, Теарце, Брвеница, Тетово |Зелениково, Бутел, Карпош |Крива Паланка |Охрид |- |14 април |Старо Нагоричане, Кратово, Ранковце, Крива Паланка, Куманово |Петровец, Центар, Кисела Вода |Прилеп |Долнени, Крушево |- |15 април |Сарај, Чаир, Ѓорче Петров, Гази Баба |Кривогаштани, Крушево, Прилеп | style="text-align:center" |— |Дебар, Центар Жупа |- |16 април |Чашка, Свети Николе, Велес |Дојран, Валандово, Гевгелија |Скопје |Дебар |- |17 април |Дебар, Ростуше, Гостивар |Чашка, Свети Николе, Велес |Струга, Охрид, Битола |Пласница, Кичево |- |18 април |Чешиново-Облешево, Виница, Кочани |Охрид |Гевгелија, Ново Село, Струмица |Скопје, Куманово |- |19 април |Чучер-Сандево, Шуто Оризари, Бутел |Ранковце, Кратово, Крива Паланка |Скопје |Врапчиште |- |20 април |Ново Село, Босилово, Василево, Радовиш, Струмица |Македонска Каменица, Пехчево, Берово, Делчево |Карпош |Тетово |- |21 април |Скопје |Сарај, Чаир, Аеродром, Гази Баба |Скопје |Скопје |- |22 април |Демир Хисар, Ресен, Битола |Лозово, Карбинци, Пробиштип, Штип |Ѓорче Петров, Карпош |Чаир |- |23 април | align="center" colspan="4" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="4" |Изборен ден (прв круг) |} {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Билјана Ванковска]] ![[Арбен Таравари]] ![[Максим Димитриевски]] |- | bgcolor="#ED1C24" | | bgcolor="#6EC1E4" | | bgcolor="#669ddf" | |- !Датум !Локација !Локација !Локација |- |4 април |Струмица | rowspan="2" |Дебар |Крушево |- |5 април |Штип |Берово, Делчево, Македонска Каменица, Виница, Кочани |- |6 април |Прилеп, Демир Хисар |Скопје, Куманово |Валандово, Богданци, Дојран, Гевгелија |- |7 април |Волково, Тетово |Тетово, Попова шапка |Вевчани, Струга, Охрид |- |8 април |Богданци, Гевгелија |Тетово |Охрид, Дебрца, Велмеј, Лешани |- |9 април |Гази Баба |Скопје |Јегуновце, Брвеница, Теарце, Тетово |- |10 април |Карпош, Лисиче | style="text-align:center" |— |Лозово, Свети Николе, Штип |- |11 април |Гази Баба, Куманово |Чаир | style="text-align:center" |— |- |12 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Тетово |Демир Капија, Неготино, Росоман, Кавадарци |- |13 април |Струга, Охрид |Сарај, Куманово |Кичево, Демир Хисар, Кривогаштани, Прилеп |- |14 април |Кавадарци | style="text-align:center" |— |Скопје |- |15 април |Центар, Кисела Вода |Велес, Желино |Скопје, Гостивар |- |16 април |Виница, Кочани |Струга, Дебар |Скопје |- |17 април | style="text-align:center" |— |Чаир, Липково |Чучер-Сандево, Бутел |- |18 април |Велес |Скопје, Струга |Куманово |- |19 април |Берово |Берлин (Германија) |Велес, Скопје |- |20 април |Битола |Цирих (Швајцарија) |Ресен, Новаци, Могила, Битола |- |21 април |Скопје |Приштина (Косово), Гостивар |Илинден |- |22 април |Кичево, Гостивар |Скопје |Радовиш, Василево, Ново Село, Босилово, Струмица |- |23 април | align="center" colspan="3" |Изборен молк |- |24 април | align="center" colspan="3" |Изборен ден (прв круг) |} === Втор круг === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Кандидат ![[Стево Пендаровски]] ![[Гордана Силјановска-Давкова]] |- | bgcolor="#bf1e24" | | bgcolor="#FFA500" | |- !Датум !Локација !Локација |- |25 април | | |- |26 април | | |- |27 април | | |- |28 април | | |- |29 април | | |- |30 април | | |- |1 мај | | |- |2 мај | | |- |3 мај | | |- |4 мај | | |- |5 мај | | |- |6 мај | | |- |7 мај | align="center" colspan="2" |Изборен молк |- |8 мај | align="center" colspan="2" |Изборен ден (втор круг) |} == Претседателска кампања == === Стево Пендаровски === [[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|мини|289x289пкс|[[Стево Пендаровски]]]] ==== Програма ==== Програмата на кандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] била составена од пет клучни столба, односно Глас на граѓаните – заштитник на правата и слободите; Промотор на младите ранливите и маргинализираните заедници; Заштитник на демократијата и соработката меѓу заедниците во македонското општество; Борба за правна држава ослободена од кнаџите на организираниот криминал и корупција; Европска интеграција како двигател на целосната трансформација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nashiotpretsedatel.mk/|title=Нашиот Претседател - Стево|work=Нашиот Претседател - Стево|language=mk-MK|accessdate=2024-04-22}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за овие претседателските избори, во главно го содржела неговиот силен став и посветеност за патот кон евроинтеграцијата во секој аспект, како и ветувањето дека тој и понатаму би бил претседател кој својот мандат ќе го завршува без дамка, и дека доколку граѓаните го изберат повторно, тој и понатаму би бил претседател на сите граѓани, без исклучок.<ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> За разлика од минатите претседателски избори, оваа кампања ја водел со посмирена динамика. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] за главен противкандидат ја сметал професорката [[Гордана Силјановска-Давкова]], па со тоа и кампањата била насочена најмногу пртоив неа.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Република Македонија нема друг пат, да не си прави никој илузии, освен европскиот интегративен и затоа, со сите наши ресурси, мораме да се движиме забрзано натаму. * Не се согласувам претседателот на државата да се избира во собранието затоа што со сегашните надлежности кои извираат од директниот избор од граѓаните, тој има многу поголема морална сила и поткрепа. ==== Поддржувачи ==== [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан од својата матична партија [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], министрите, пратениците и градоначалниците од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] како и поранешните премиери на Македонија од редовите на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], [[Зоран Заев]] и [[Владо Бучковски]], но не и основачот на [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] и поранешен претседател на Република Македонија, [[Бранко Црвенковски]], кој останал неутрален. [[Стево Пендаровски|Пендаровски]] бил поддржан и од партиите кои биле дел од коалицијата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]], како [[Либерално-демократска партија|ЛДП]], [[Нова социјалдемократска партија|НСДП]], [[Внатрешна македонска револуционерна организација - Народна партија|ВМРО-НП]], [[Партија за движење на Турците во Македонија|ПДТ]], [[Сојуз на Ромите од Македонија|СРМ]], [[Демократска обнова на Македонија|ДОМ]], [[Партија на обединети пензионери и граѓани на Македонија|ПОПГМ]], [[Партија за демократски просперитет на Ромите|ПДПР]], [[Српска странка во Македонија|ССМ]] и други. Пендаровски не ја добил поддршката од политичката партија [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] во првиот круг, кого го поддржале во [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите во 2019 година]] и биле дел од владата предводена од [[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]]. === Гордана Силјановска-Давкова === [[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|мини|250x250пкс|[[Гордана Силјановска-Давкова]]]] ==== Програма ==== [[Гордана Силјановска-Давкова]] својата кампања ја водела под мотото „да ја направиме Македонија повторно горда“, па и програмата се насочила кон таа тематика. [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] својата програма ја поделила на неколку подтеми, а најмногу внимание посветила на владеење на правото, надворешната политика и односи со соседните држави, дипломатијата, безбедноста и одбраната на државата, животната средина, дијаспората и културата.<ref name=":11">{{Наведена мрежна страница|url=https://drive.google.com/file/d/1D6cfO_TyHrLtSr7PEss4a-gHgEpm9Cnj/view?usp=embed_facebook|title=programa GSD 2024.pdf|work=Google Docs|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во делот за владеење на правото, професорката предложила враќање на практиката на отворени канцеларии и директен контакт со граѓаните, вклучително и можност за поднесување на граѓански иницијативи и петиции. Повеќе обраќања пред пратениците, со цел градење на национален консензус за важни прашања. Предложила употреба на вето за подобрување на квалитетот на законите, не како израз на претседателска сила, туку за заштита на Уставот и правата на граѓаните. Ја истакнала важноста на консултации и сигурни гаранции пред давање на мандат за формирање на влада, како и конструктивни односи со владата и реакција во случај на кршење на Уставот.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила создавање на експертски тим за обезбедување на транспарентност и отчетност во преговорите со [[Европска Унија|Европската Унија]], како и барање за влез во единствениот пазар. Покрај тоа се залага за иницирање постапки за пристап до европските фондови и усогласување со стандардите на Организацијата за економска соработка и развој. Во однос на европската интеграција ја нагласува потребата за заштита на македонскиот идентитет и интегритет, како и за спроведување на промени според копенхагенските критериуми, без измени на Уставот.<ref name=":11" /> Во однос на безбедноста, се залагала за проактивната улога на Советот за безбедност, потребата за центар за извонредност за жени, мир и безбедност, како и соработка со НАТО за промоција на улогата на жените во безбедносните и одбранбените системи, прецизирање на условите за промоција во АРМ и обезбедување на тренинзи за реинтеграција на војниците во цивилната служба, како и поставувањето на воени аташе во македонските дипломатско-конзуларни претставништва.<ref name=":11" /> Во однос на дипломатијата, [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила целосна професионализација на дипломатската служба, како и влез на македонските дипломати во меѓународните организации, потоа разработка на централен конзуларен центар за координирање на конзуларните активности и заштита на интересите на македонските граѓани низ светот и кампања за лобирање за непостојан член во Советот за безбедност.<ref name=":11" /> [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] најавила на подобрување на односот кон ромската заедница и лицата со попреченост, воведување на позиција во Кабинетот – советник за млади, формирање Форум за млади под покровителство на претседателот и формирање на меѓународна школа за лидери.<ref name=":11" /> Во однос на дијаспората, Гордана најавила формирање на национален совет за соработка со дијаспората, македонски бизнис хаб, како и годишна меѓународна конференција и инвестициски форум.<ref name=":11" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на кандидатката [[Гордана Силјановска-Давкова|Силјановска-Давкова]] помалку наликува на кампања за парламентарни избори, на која најчесто, наместо кандидатката за претседателка на државата, на собирите и средбите со граѓаните, главен промотор на нејзината кампања бил претседателот на партијата, [[Христијан Мицкоски]]. И кампањата на кандидатката Силјановска Давкова се водела против, или во натпревар со противкандидатот [[Стево Пендаровски|Пендаровски]], како и на претходните избори, и покрај другите кандидати.<ref name=":10" /> ==== Клучни изјави ==== * Уставните измени не се гаранција за брзо чекорење кон ЕУ, ниту за почит, а уште помалку за самопочит. * Ќе дојде одговорен претседател, ќе дојде одговорен парламент што ќе ја почитува опозицијата и државнички ќе се однесува, ќе дојде нов состав на Уставен суд што ќе го брани уставот. Тогаш ние еден ден со една уставна промена, важна, ќе го заштитиме името со клаузула за непроменливост. ==== Поддржувачи ==== Сите пратеници и градоначалници од редовите на [[ВМРО-ДПМНЕ]], како и голем број на поранешни функционери, меѓу нив и четвртиот претседател на Македонија, [[Ѓорге Иванов]], веднаш ја поддржале кандидатурата на [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]], додека поранешниот премиер и претседател на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Никола Груевски]] останал неутрален. Од друга страна пак, првиот претседател и основач на [[ВМРО-ДПМНЕ]], [[Љупчо Георгиевски]] му дал поддршка на [[Стево Пендаровски]]. Голем број на помали политички партии како [[Социјалистичка партија на Македонија]], [[Демократска партија на Србите во Македонија|ДПСМ]], [[Движење за национално единство на Турците во Македонија|ДНЕТ]], [[Партија на обединети демократи на Македонија|ПОДЕМ]], [[Нова либерална партија]], [[Демократски сојуз]], [[Глас за Македонија]], [[МААК - Конзервативна партија|МААК]], [[Српска напредна странка во Македонија|СНСМ]], [[Демократски сили на Ромите|ДСР]], [[Роми обединети од Македонија]] и други, кои биле во коалиција со [[ВМРО-ДПМНЕ]], дале поддршка на професорката [[Гордана Силјановска|Гордана Силјановска-Давкова]]. [[Гордана Силјановска|Силјановска-Давкова]] била поддржана и од голем број пратеници и функционери од десничарско ориентирани партии во Европа, членови на [[Европска народна партија|Европската народна партија]], како [[Маргарета Седерфелт]], пратеник на шведскиот [[Риксдаг]], која учествувала на некои од митинзите организирани од [[ВМРО-ДПМНЕ]]. === Стевчо Јакимовски === [[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|мини|266x266пкс|[[Стевчо Јакимовски]]]] ==== Програма ==== Како претседател на Република Македонија, [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] би инсистирал на јакнење на позициите на државата во [[НАТО]] и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО, како и стратешките партнери [[Соединети Американски Држави|САД]] и [[Европска Унија|ЕУ]].<ref name=":9">{{Наведување|title=🇲🇰 Како претседател на Република Македонија ќе инсистирам на јакнење на нашите позиции во НАТО и почит кон македонските граѓани од страна на НАТО,... {{!}} By Stevco JakimovskiFacebook|url=https://www.facebook.com/jakimovskis/videos/-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB-%D0%BD%D0%B0-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D1%9C%D0%B5-%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D1%98%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%B5%D1%9A%D0%B5-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8%D1%82%D0%B5-%D0%BF%D0%BE%D0%B7/735368872110088/|accessdate=2024-04-08|language=mk}}</ref><ref name=":12">{{Наведена мрежна страница|url=https://grom.mk/wp-content/uploads/2024/04/jakimovski_programa_compressed-1.pdf|title=jakimovski_programa_compressed}}</ref> [[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] јасно би ставил до знаење дека за влезот во Европската унија би биле подготвени да чекаме најкасно до 2030 година, би ги направиле сите реформи кои се потребни, а доколку по 2030 година не би биле примени во ЕУ, не би се откажале од европскиот пат, но би барале сопствен пат за развој на Републиката, а пред сѐ за носење на инвестиции и за отворање на работни места.<ref name=":9" /><ref name=":12" /> Тој исто така би се залагал за јакнење на економската дипломатија, а во исто време би инсистирал Македонија да подготви проекти за најмалку 50 милијарди евра со коишто би се побарале директни странски инвестиции и нашите компании би се подготвиле да учестуваат во обновата на [[Украина]].<ref name=":9" /><ref name=":12" /> ==== Кампања ==== Кандидатот за претседател од редовите на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], [[Стевчо Јакимовски]], кој е и единствениот кандидат кој е на американската црна листа за корупција, водел кампања дека Македонија треба да има и други алтернативи, а не само [[Европската Унија]]. ==== Клучни изјави ==== * „СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ водат ноевска политика, односно главата им е ставена во песок и на заканите и уцените од Османи и Таравари никако не одговараат. Јас јавно ги прашувам дали ќе се одважат еднаш на овие уцени да одговорите со ваш одговор, а одговорот е дека ако има уцени за состав на Влада, ние ќе направиме широка коалиција меѓу ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и сите останати што сакаат да влезат во Влада. * Ние треба да им кажеме, подготвени сме да чекаме до 2030-та година да чекаме влез во Европска Унија, нели влеземе до 2030-та година. Вие нема да бидете наш приоритет. Ние ќе тераме од тој пат нема да се откажуваме, но ние мораме да си бараме пат за развој на државата. ==== Поддржувачи ==== [[Стевчо Јакимовски]] како кандидат на [[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]], покрај од својата партија бил поддржан и од партиите [[Интегра]] и [[Партија за целосна еманципација на Ромите|ПЦЕР]] со кој бил заедно во коалицијата „Храбро за Македонија“. === Бујар Османи === [[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|мини|266x266пкс|[[Бујар Османи]]]] ==== Програма ==== Кандидатот на Европскиот фронт, [[Бујар Османи]] се залагал за еднаква држава за сите, каде што и покрај ограничената моќ, како иден претседател би станес авторитет кој би ги обединил различните политички и етнички наративи и активен адвокат на правата на граѓаните, во борба против било која форма на дискриминација.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lider.mk/bujar-osmani-veli-deka-kje-se-zalaga-za-ednakva-drzava-za-site/|title=Бујар Османи вели дека ќе се залага за еднаква држава за сите|work=Радио Лидер|language=mk-MK|accessdate=2024-04-08}}</ref> [[Бујар Османи|Османи]] се залагал изборот на претседател да се одвива во Собранието со двојно мнозинство, за партнерство и стратешки дијалог со [[Соединети Американски Држави|САД]], формирање на меѓународен одбор со САД, [[Европска Унија|ЕУ]] и [[НАТО]] за сертифицирање на сите носители на јавни функции, зајакнување на Армијата согласно стандардите на НАТО, соодветното меѓународно етаблирање преку надворешната политика, задржувањето на младите, образованието и иновациите и зелената агенда.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://mk.tv21.tv/10-zalozhbi-na-bujar-osmani-gi-pretstavi-pred-liderite-na-evropskiot-front/|title=10-заложби на Бујар Османи – ги претстави пред лидерите на Европскиот фронт|date=2024-03-31|work=mk.tv21.tv|language=en|accessdate=2024-04-08}}</ref> ==== Кампања ==== Кампањата на Османи за овие претседателски избори главно се состела од тоа што земјата немала друга алтернатива освен членството во [[Европска Унија|Европската Унија]] и силно партнерство со [[Соединети Американски Држави|САД]]. Според него, членството би се случило само со неговата политичка коалиција промовирајќи ја мултиетничноста на коалицијата,каде што биле застапени сите етнички заедници освен македонската. Кампањата ја водел главно во албанските средини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://civilmedia.mk/politichki-katalog-site-pretsedatelski-kandidat-k-i/|title=ПОЛИТИЧКИ КАТАЛОГ: Сите претседателски кандидат(к)и|last=Tahiri|first=Diana|date=2024-04-22|work=CivilMedia|language=en-US|accessdate=2024-04-22}}</ref> Во јавните настапи настапувал со мотото „искуство, чесност и посветеност“, бидејќи, според него, додека ги вршел и врши државните функции, секогаш се придржува до овие постулати. ==== Клучни изјави ==== * За неколку дена ќе одлучите дали сме за интеграција или за изолација. вашиот глас не е само еднократен избор. Туку е инвестиција за иднината. Инвестиција која ќе изгради ѕид против овој одмаздољубив национализам, кој може да се постави кај нас за неколку дена * Останува уште една последна тврдина на етничкиот монопол. Тврдината која нè загрижува сите и секогаш ни го дава тој сигнал дека се уште не е сè како што треба, сè уште нема еднакви можности за сите, таа е тврдината на првиот претседател ==== Поддржувачи ==== [[Бујар Османи]] како член на [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] бил поддржан од коалицијата „Европски Фронт“ предводена од [[Демократска унија за интеграција|ДУИ]], која ги вклучувала и партиите [[Алијанса за Албанците]] (фракцијата на [[Зијадин Села]]), [[Демократска партија на Албанците|ДПА]], [[Европска демократска партија|ЕДП]], [[Народно движење|НД]], [[Демократска партија на Турците на Македонија|ДПТ]], [[Унија на Ромите (политичка партија)|Унија на Ромите]] и [[Бошњачки демократски сојуз (политичка партија)|БДС]]. === Билјана Ванковска === [[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|мини|300x300пкс|[[Билјана Ванковска]]]] ==== Програма ==== Најважните насоки во кои [[Билјана Ванковска|Ванковска]] би била ангажирана за време на вршењето на претседателската функција би биле: иницијативата за создавање ''Македонска платформа'' за обединување околу националните интереси, иницијатива за донесување на граѓански устав заснован на принципите на социјална правда, за ставање на крај на бинационалната држава и процсот на федерализација како и раскинувања на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":7">{{Наведена мрежна страница|url=https://levica.mk/izborna-programa-2024/|title=ИЗБОРНА ПРОГРАМА 2024}}</ref> Во однос на надворешната политика, Ванковска била главен поборник за напуштање на членството во [[НАТО]] и преиспитување на политиката на асоцијација во [[Европска Унија|ЕУ]] по секоја цена и прогласување воена неутралност и одржување на сопствен систем за самоодбрана согласно со повелбата на [[Обединети нации|ОН]]. Од друга страна била главен застапник за приближување до земјите на [[БРИКС]] заради поголема економска соработка, барање на посматрачки статус во [[Движење на неврзаните|Движењето на неврзаните]], поголема економска агилност во рамки на иницијативата Појас и пат, како и вклучување во глобалните еколошки иницијативи за заштита на животот на планетата.<ref name=":7" /> [[Билјана Ванковска|Ванковска]] имала и иницијатива за поголемо вклучување на дијаспората во реализација на националните проекти за економски и технолошки развој како и мерки за јакнење на соработката со македонското и другите малцинства во соседните држави.<ref name=":7" /> Како нов проект, [[Билјана Ванковска|Ванковска]] се залагала за доделување на посебни награди и признанија за најдобрите во повеќе области и категории на годишно ниво (најдобри студенти, научници, иноватори, земјоделци, уметници, спортисти), доделување на признанија на професионални групи и организации, како и посебно признание за борбата против корупцијата.<ref name=":7" /> ==== Кампања ==== Кандидатката [[Билјана Ванковска]] во својата изборна програма наведува дека доколку би била избрана за претседател на Република Македонија, ќе се води од неколку фундаментални принципи, кои произлегувале од заедничката нишка во која се преплетуваат патриотизмот и левата идеологија. ==== Клучни изјави ==== * Во државава сме доведени до ситуација на политика на уцена во која македонскиот народ и Македонецот се уценети од сите страни – од надвор го уценуваат и соседи и ЕУ и Америка, а дома Албанците. * Прво што би направила е раскинување на договорот со Бугарија, како и отворање на уставна дебата и процедура за промена на целиот Устав, не „овде ќе закрпиме, овде ќе залепиме или ќе додадеме“, туку комплетно нов Устав. ==== Поддржувачи ==== Профсорката [[Билјана Ванковска]] како независен кандидат била поддржана од политичката партија Левица. [[Билјана Ванковска|Ванковска]] добила поддршка и од ирските европратеници Клер Дејли и Мик Волас. === Арбен Таравари === [[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|мини|266x266пкс|[[Арбен Таравари]]]] ==== Програма ==== Изборната програма на [[Арбен Таравари|Таравари]] се темелела на четири главни столба: интеграција со [[Европска Унија|Европската Унија]], безбедност, владеење на правото и консезуалната демократија.<ref name=":8">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.arbentaravari.mk/wp-content/uploads/2024/04/TaravariPresident_Programi_MK-2.pdf|title=Арбен Таравари Програма}}</ref> Надборешната политика би се засновала на европски и прозападни вредности и стремеж кон зачленување на Македонија во Европската Унија најкасно до 2030 година. [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за излегување од иницијативата Отворен Балкан, а бил застапник на имплементација на [[Преспански договор|Преспанскиот договор]] и договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.<ref name=":8" /> [[Арбен Таравари|Таравари]] се залагал за обезбедување на стабилен буџет за одбрана на ниво од 2% од БДП, како и развој на нови капацитети и модернизација на силите во согласност со критериумите на НАТО. Бил застапник за зголемување на придонесот на Македонија во мировните мисии и операции на ЕУ во светот, јакнење на улогата на земјата во регионалните безбедносни структури, како и ставање на крај на енергетската зависност од [[Русија]].<ref name=":8" /> Како претседател на државата, [[Арбен Таравари|Таравари]] би се борел против корупцијата на политичкиот систем, би превзел конкретни чекори за враќање на довербата на граѓаните во правосудниот систем и би ја заштитил консензуалната демократија, слободата на изразување и владеењето на правото во сите ситуации.<ref name=":8" /> ==== Кампања ==== Предизборната кампања на Таравари била насочена на силната поддршка на евроинтеграциите на Република Македонија, јасна определеност и поддршка на членството во НАТО, со ветувања за уредување на правниот систем, Таравари ветил дека доколку стане претседател, би работел на излегување од иницијативата Отворен Балкан и на избирање претседател на државата во Собранието. Забележително во кампањата на Таравари било дека се натпреварувал со кандидатот на ДУИ и коалицијата „Европски фронт“, [[Бујар Османи]]. ==== Клучни изјави ==== * Европската интеграција останува главната работа за државата во овој период, а улогата на претседателот е да тежнее тој процес да се заврши побрзо'''.''' * Останувам на ставот претседателот на државата да се избира во собранието, а не како досега на непосредни избори. ==== Поддржувачи ==== [[Арбен Таравари]] бил поддржан од коалицијата „Вреди“, која била составена од партиите [[Движење Беса|Беса]], [[Алтернатива (политичка партија)|Алтернатива]] и [[Демократско Движење (политичка партија)|Демократско Движење]] како и фракцијата на [[Арбен Таравари]] од [[Алијанса за Албанците]]. [[Арбен Таравари|Таравари]] добил поддршка и од премиерот на [[Република Косово|Косово]], [[Албин Курти]] и неговата партија Движење за самоопределување, кои активно се вклучиле во кампањата на [[Арбен Таравари|Таравари]]. === Максим Димитриевски === [[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|мини|240x240пкс|[[Максим Димитриевски]]]] ==== Програма ==== [[Максим Димитриевски|Димитриевски]] поддршката и довербата од граѓаните ја побарал со својата програма наречена Манифест за Македонија. Во неа биле наведени пет стратешки начела и на пет, приоритети во првите 200 дена од преземањето на претседателската функција. Начело број 1 – Единствени во надворешната политика, зајакнување на улогата на претседателот во надворешните односи, влез во ЕУ само со заштита и почитување на националните интереси, развивање на односи со сите соседни држави и со државите од регионот, засновани на спроведување на договорите на база на реципроцитет и интензивирање и зајакнување на улогата на Македонија на глобалната сцена. Начело број 2 – Глас на разумот и обединувањето, поттикнување и одржување редовен, конструктивен и аргументиран дијалог со политичките субјекти за да постигнеме разбирање и согласност за клучните цели на државата – во надворешната и внатрешната политика, развој на меѓуетничките односи и реален соживот во Македонија и залагање за солидарно општество,со почитување на слободите и правата, без дискриминација, со развиена демократија и владеење на правото. Начело број 3 – Поцврсти во одбраната и безбедноста, зајакнување на капацитетите на македонската армија и вложување напори за да се валоризира членството во НАТО. Начело број 4 – Силни институции за заштита на граѓанинот и државата. Начело број 5 – Вклученост и одговорност, транспарентност и јавност на своето дејствување како Претседател на Републиката, како и отчетност и одговорност на носителите на јавните функции, како основа за искоренувањето на корупцијата. ==== Клучни изјави ==== * Со сите имам принципиелни односи, но во било каков момент исклучувам било каква соработка со ова актуелно раководство на СДСМ, бидејќи тоа ја сноси најголемата одговорност зошто една државотворна партија се трансформираше во партија каква што е денеска, партија која се откажа од Крушевските и АСНОМ-ските принципи, тоа е недозволиво. * Јас го ЗНАМ вистинскиот пат, затоа ги повикувам граѓаните по Илинден и АСНОМ да се вклучат во Изборното востание. ==== Поддржувачи ==== [[Максим Димитриевски]] како лидер и основач на партијата [[За наша Македонија|ЗНАМ]], најголемата поддршка ја добил од својата партија. == Анкети на јавното мислење == === Прв круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ![[Податотека:Stevco Profuilna slika za Wikipedia.JPG|алт=Stevco Jakimovski|93x93px]] ![[Податотека:Bujar Osmani official portrait 2020 (cropped 1).jpg|алт=Bujar Osmani|93x93px]] ![[Податотека:BiljanaVankovskalevica.jpg|алт=BiljanaVankovskalevica|98x98px]] ![[Податотека:Arben Taravari (2023).jpg|алт=Arben Taravari|93x93px]] ![[Податотека:Максим Димитриевски2024.jpg|алт=Максим Димитриевски|96x96px]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] ![[Стевчо Јакимовски|Јакимовски]] ![[Бујар Османи|'''Османи''']] ![[Билјана Ванковска|Ванковска]] ![[Арбен Таравари|Таравари]] ![[Максим Димитриевски|Димитриевски]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] ![[Граѓанска опција за Македонија|ГРОМ]] ![[Демократска унија за интеграција|ДУИ]] ![[Левица (политичка партија)|Левица]] ![[Алијанса за Албанците|АА]] ![[ЗНАМ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | ! style="background:#5C625C;" | ! style="background:#344b9b;" | ! style="background:#ED1C24;" | ! style="background:#6EC1E4;" | ! style="background:#669ddf;" | |- |[https://www.facebook.com/photo?fbid=926432709179397&set=a.577860554036616 CRPC] |8–13април 2024 |1210 |28.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.0''' |2.1 |11.5 |4.5 |13.6 |4.6 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/572444 МКД.мк] |април 2024 |1200 |16 | style="background:#FFE8BF;" |'''26.2''' |1.1 |7.7 |3.7 |7.2 |5.2 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |10.2 |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |19.8 | style="background:#FFE8BF;" |'''36.5''' |1.5 |14.3 |4.9 |10.5 |12.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.7 |- |[https://twitter.com/EuropeElects/status/1772056759902875714 CRPC] |4–7 март 2024 |1085 |29.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''35.5''' |2.0 |9.6 |4.3 |14.3 |5.1 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |6.2 |- |[https://play.mrt.com.mk/play/570506 IPIS]{{efn|Анкетата била спроведена пред некој од кандидатите да се квалификува да биде на гласачкото ливче}} |20 февруари 2024 |1212 |22.3 | style="background:#FFE8BF;" |'''39.2''' |– |12.2 |6.4 |13.4 |5.8 | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |16.9 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |21 април 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''44.8''' | style="background:#e6e6e6;" |44.2 | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#e6e6e6;" |11.1{{efn|Различен кандидат ([[Блерим Река]]), поддржан од сите партии од коалицијата Вреди, освен од Демократско движење, која не постоела во 2019 година}} | style="background:#e6e6e6;" |– | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |0.6 |} === Втор круг === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! rowspan="4" |Анкета ! rowspan="4" |Период ! rowspan="4" |Големина на примерок ![[Податотека:Stevo Pendarovski (29-10-2023).jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94px]] ![[Податотека:GordanaSiljanovskaDavkovka1.jpg|алт=Stevo Pendarovski|94x94пкс]] ! rowspan="4" |Водство |- ![[Стево Пендаровски|Пендаровски]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|Силјановска-Давкова]] |- ![[Социјалдемократски сојуз на Македонија|СДСМ]] ![[Внатрешна македонска револуционерна организација - Демократска партија за македонско национално единство|ВМРО-ДПМНЕ]] |- ! style="background:#bf1e24;" | ! style="background:#FFA500;" | |- |[https://mkd.mk/davkova-ubedlivo-pred-pendarovski-osmani-tesno-pred-taravari/ МКД.мк] |15–24 март 2024 |1200 |44.2 | style="background:#FFE8BF;" |'''55.8''' | style="background:#FFA500;color:#FFFFFF;" |11.6 |- | style="background:#e6e6e6;" |[[Македонски претседателски избори (2019)|Претседателски избори]] | style="background:#e6e6e6;" |5 мај 2019 | style="background:#e6e6e6;" |— | style="background:#F2D2D4;" |'''53.6''' | style="background:#e6e6e6;" |46.4 | style="background:#bf1e24;color:#FFFFFF;" |7.2 |} == Изборен ден == === Прв круг === ==== Набљудувачи ==== Вкупно 942 набљудувачи, странски новинари и преведувачи се акредитирале за следење на Претседателските избори. Според [[Државна изборна комисија|ДИК]], заклучно до 19 април биле акредитирани 342 домашни и 568 странски набљудувачи и преведувачи, од кои најбројни биле од [[Организација за безбедност и соработка на Европа|ОБСЕ]]/[[ОДИХР]] – 375. Од домашните најбројни биле набљудувачите на Здружението за развој на опшествено – социјални иновации „ВАКЕ УП“ – Скопје со 182 набљудувачи. ==== Излезеност ==== <gallery mode="nolines" widths="250"> Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 9 часот.png|Излезеност во 9 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 11 часот.png|Излезеност во 11 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 13 часот.png|Излезеност во 13 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 15 часот.png|Излезеност во 15 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 17 часот.png|Излезеност во 17 часот Податотека:Претседателски избори 2024 прв круг 19 часот.png|Излезеност во 19 часот </gallery>Излезноста до 9 часот на претседателските избори била 4.06%, односно 70.997 гласачи, според податоците од [[Државна изборна комисија|Државната изборна комисија]], по обработени 95.15% од изборните места.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t1|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 11 часот била 12.76%, односно 229.417 гласачи, пресметана врз основа на 97.43% од обработените избирачки места. Најголема излезност според податоците имало во [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] каде гласале 24.5% од избирачите, односно 4.016 луѓе. Во апсолутни бројки, најмногу луѓе гласале во [[Општина Битола|Битола]], 12.450. Најмалку излезност имало во општините [[Општина Студеничани|Студеничани]] (3.82%) и [[Општина Пласница|Пласница]] (3.97%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t2|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 13 часот била 24.65%, односно 438.840 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (42.87%) и [[Општина Крива Паланка|Крива Паланка]] (42.00%), најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (8.27%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (9.12%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t3|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Излезноста до 15 часот на претседателските избори била 34.59%, односно 614.053 гласачи, по обработени 96.61% од изборните места. [[Општина Новаци]] имала најголема излезност од 57.69%, а во апсолутни бројки најмногу гласале во [[Општина Аеродром|Аеродром]] – 29.852. Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 15 часот била за 6% поголема.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.radiomof.mk/izleznosta-na-pretsedatelskite-izbori-do-15-chasot-e-za-6-3-pogolema-od-izborite-vo-2019-godina/|title=Излезноста на претседателските избори до 15 часот е за 6% поголема од изборите во 2019 година|date=2024-04-24|work=Радио МОФ|language=en-US|accessdate=2024-04-24}}</ref> Најмала излесност имало во [[Општина Пласница|Пласница]] (12.57%) каде правото на глас го искористиле само 661 гласач. Излезноста до 17 часот била 42.38%, односно 747.059 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (67.19%), а најмала во [[Општина Пласница|Пласница]] (15.35%) и [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (15.57%).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk/pres/t5|title=iVote Demokra|work=rezultati.sec.mk|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста во 17 часот била за 9% поголема.<ref name=":14">{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/24/dik-izleznosta-do-17-chasot-e-4418-otsto-ili-devet-otsto-poveke-od-pretsedatelskite-izbori-vo-2019-godina/|title=telma.com.mk}}</ref> Излезноста на крајот на изборниот ден била 49.93%, односно 905.958 гласачи. Најголема излесност имало во [[Општина Новаци|Новаци]] (74.06%), а најмала во [[Општина Центар Жупа|Центар Жупа]] (17.36%). Во однос на [[Македонски претседателски избори (2019)|изборите од 2019 година]] излезеноста била за 8% поголема.<ref name=":14" /> ==== Неправилности ==== Гласањето не било започнато на неколку места во предвиденото време, а на неколку било почнато со задоцнување или прекинато, на различни подрачја, сите поради технички проблем со читачот на отпечаток на прст.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.slobodenpecat.mk/vo-zhivo-pretsedatelski-izbori-vo-makedonija/|title=ВО ЖИВО {{!}} Претседателски избори во Македонија|last=Ивановска|first=Кристина|date=2024-04-24|work=Слободен печат|language=mk-MK|accessdate=2024-04-24}}</ref> Во општина [[Општина Чаир|Чаир]] била пронајдена испукана димна бомба, која од страна на тим за антитероризам била отстранета. Биле забележани и помали инциденти, како фотографирање на гласачки ливчиња, организирано гласање, како и кршење на предизборниот молк. На 3 места во Куманово гласањето било прекинато поради технички проблеми, но затоа што станувало збор за мал број на гласови кои немале влијание врз крајниот исход, [[Државна изборна комисија|ДИК]] го поништило гласањето и соопштило дека нема да има прегласување.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://telma.com.mk/2024/04/25/dik-nema-da-ima-preglasuvane-na-trite-glasachki-mesta-vo-kumanovo/|title=ДИК: Нема да има прегласување на трите гласачки места во Куманово|last=Дејан|first=Дејан|date=2024-04-25|work=telma.com.mk|language=mk-MK|accessdate=2024-04-25}}</ref> === Втор круг === == Резултати == {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Кандидат ! colspan="2" |Прв круг ! colspan="2" |Втор круг |- !Бр. на гласови !% !Бр. на гласови !% |- | bgcolor="#FFA500" | | align="left" |[[Гордана Силјановска-Давкова]] |363.086 |40.08% | | |- | bgcolor="#bf1e24" | | align="left" |[[Стево Пендаровски]] |180.500 |19.92% | | |- | bgcolor="#344b9b" | | align="left" |[[Бујар Османи]] |121.088 |13.37% | colspan="2" rowspan="5" | |- | bgcolor="#669ddf" | | align="left" |[[Максим Димитриевски]] |83.856 |9.26% |- | bgcolor="#6EC1E4" | | align="left" |[[Арбен Таравари]] |83.393 |9.20% |- | bgcolor="#ED1C24" | | align="left" |[[Билјана Ванковска]] |41.331 |4.56% |- | bgcolor="#5C625C" | | align="left" |[[Стевчо Јакимовски]] |8.121 |0.90% |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно''' |'''905.971''' |'''100''' | |'''100''' |- | style="background:#e6e6e6;" colspan="6" | |- | align="left" colspan="2" |Важечки гласови |881.376 |97.28 | | |- | align="left" colspan="2" |Неважечки гласови |24.562 |2.72 | | |- | align="left" colspan="2" |'''Вкупно / Излезност''' |'''905.971''' |'''49.93''' | |'''100''' |- | colspan="2" align="left" |Регистрирани гласачи |1.814.317 |100 | |100 |- | align="left" colspan="6" |Извор |} == Поврзано == * [[Претседател на Македонија]] == Белешки == {{notelist}} == Наводи == {{наводи}} {{Македонски избори}} [[Категорија:Претседателски избори во Македонија]] [[Категорија:Македонија во 2024 година]] 96oirylw973k8d4ix9sepnt1hhfxvuz 0 1338866 5196007 5125386 2024-04-25T18:01:59Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox television|image=Рик и Морти плакат.png|caption=|genre={{Plainlist| * [[научна фантастика]] * [[авантура]] * [[комедија]] * [[сатира]]<ref name="Chand">{{Cite news| url= https://movieweb.com/rick-and-morty-cancelled-end-changes/| title= Why Rick and Morty Needs to Either End or Have Major Changes| first= Neeraj| last= Chand| date= January 27, 2023| website= movieweb.com| access-date= March 23, 2023| archive-date= September 27, 2023| archive-url= https://web.archive.org/web/20230927140512/https://movieweb.com/rick-and-morty-cancelled-end-changes/| url-status= live}}</ref> }}|creator={{Plainlist| * [[Џастин Ројланд]] * [[Ден Хармон]] }}|developer=|voices=|composer=Рајан Елдер|country={{САД}}|language=[[англиски]]|num_seasons=7|num_episodes=70|list_episodes=Список на епизоди на „Рик и Морти“|executive_producer=|producer=|runtime=22 минути|company={{plainlist| * [[Williams Street]] * Harmonious Claptrap * Starburns Industries <small>(сезони 1–2)</small> * [[Justin Roiland's Solo Vanity Card Productions]] <small>(сезони 1–7)</small> * Rick and Morty, LLC. <small>(сезони 2–3)</small><ref>{{cite web|url=https://www.cartoonbrew.com/artist-rights/rick-and-morty-co-creator-justin-roiland-fuck-the-union-103723.html|title=Rick and Morty co-creator Justin Roiland: "F*** the union"|website=CartoonBrew.com|date=2014-09-15|access-date=March 24, 2018|archive-date=March 24, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180324102500/https://www.cartoonbrew.com/artist-rights/rick-and-morty-co-creator-justin-roiland-fuck-the-union-103723.html|url-status=live}}</ref> * Green Portal Productions <small>(сезони 4–5)</small> }}|network=[[Adult Swim]]|first_aired=2 декември 2013|last_aired=сѐ уште|related=}} {{Закосен наслов}}'''Рик и Морти''' ({{lang-en|Rick and Morty}}) — американска [[Комедија|комична]] [[Научна фантастика|научнофантастична]] [[Анимација|анимирана серија]] за возрасни создадена од Ден Хармон и Џастин Ројланд. Премиерата била на [[2 декември]] [[2013]] г. во [[Соединети Американски Држави|САД]] како дел од ноќниот блок [[Adult Swim]] на [[Cartoon Network]], а подоцна била додадена и на [[Netflix|Нетфликс]]. Серијата ја има и на сервисот HBO Max со [[Македонски јазик|македонски]] превод.<ref>{{Cite tweet|number=772269394084802560|user=JustinRoiland|title=Washington state- outside of Seattle|first=Justin|last=Roiland|date=September 4, 2016|access-date=September 30, 2017}}</ref> Серијата е посветена на несреќите на циничниот луд научник Рик Санчес и неговиот наивен, непостојан и тромав внук Морти. Серијата, која произлегла од бурна анимирана пародија на франшизата „[[Враќање во иднината (филм од 1985)|Враќање во иднината]]“, добила исклучително високи оценки од критичарите, кои особено ја пофалиле нејзината посебност, творечки пристап и смисла за [[хумор]]. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [https://www.adultswim.com/videos/rick-and-morty/ Матична страница] * {{Metacritic television}} * {{Rotten Tomatoes|tv/rick_and_morty}} {{IMDb title|tt2861424}} [[Категорија:Цртани филмови]] [[Категорија:Анимирани серии]] [[Категорија:Рик и Морти]] [[Категорија:Американски анимирани телевизиски серии]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ j2r21lf7lypl3gm9xyqws0b8220phn5 4 1339547 5196086 5195010 2024-04-25T22:13:52Z Jtasevski123 69538 дополнување wikitext text/x-wiki Во текот на 2024 година се одредени уредувачки денови на следните теми: # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Воени слики|Воени слики]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Пошта|Пошта]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Гимнастика|Гимнастика]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Бошњаци|Бошњаци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Цркви во Албанија|Цркви во Албанија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Лов|Лов]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Скијање|Скијање]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Министерства на Турција|Министерства на Турција]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Ванила|Ванила]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Поморски слики|Поморски слики]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Зеленчуци|Зеленчуци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Марионети|Марионети]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Хрвати|Хрвати]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Чевли|Чевли]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Цркви во Романија|Цркви во Романија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Банкарство|Банкарство]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Министерства на Холандија|Министерства на Холандија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Џинови|Џинови]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Радиологија|Радиологија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Мостови|Мостови]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Црногорци|Црногорци]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Урагани|Урагани]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Цркви во Бугарија|Цркви во Бугарија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Злато|Злато]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Министерства на Русија|Министерства на Русија]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Членови на кралски семејства|Членови на кралски семејства]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Едрење|Едрење]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Црвен крст и Црвена полумесечина|Црвен крст и Црвена полумесечина]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Роми|Роми]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Вакцини|Вакцини]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Танц|Танц]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Цркви во Хрватска|Цркви во Хрватска]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Кафе|Кафе]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Министерства на Полска|Министерства на Полска]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Историски книги|Историски книги]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Митолошки слики|Митолошки слики]]; # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Семејства|Семејства]]; и # [[Википедија:Уредувачки денови 2024#Луѓе од Србија|Луѓе од Србија]]. ;Учесници {| class=wikitable |- ! Број !! Ден !! Учесници |- | 1. || Воени слики || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] (2) |- | 2. || Пошта || [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Chnitke|Chnitke]], [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] (4) |- | 3. || Гимнастика || [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:Ivka20|Ivka20]], [[Корисник:Banja147|Banja147]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Baek147|Baek147]], [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] (6) |- | 4. || Бошњаци || [[Корисник:Banja147|Banja147]], [[Корисник:Doni12345|Doni12345]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (4) |- | 5. || Цркви во Албанија || [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:Banja147|Banja147]], [[Корисник:Ivka20|Ivka20]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Doni12345|Doni12345]], [[Корисник:Kostovska|Kostovska]], [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] (8) |- | 6. || Лов || [[Корисник:Ivka20|Ivka20]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Kostovska|Kostovska]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] (5) |- | 7. || Скијање || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 8. || Министерства на Турција || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] (2) |- | 9. || Ванила || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Banja147|Banja147]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (4) |- | 10. || Поморски слики || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Banja147|Banja147]] (3) |- | 11. || Зеленчуци || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] (3) |- | 12. || Марионети || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (2) |- | 13. || Хрвати || [[Корисник:GeceVicius|GeceVicius]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 14. || Чевли || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (2) |- | 15. || Цркви во Романија || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 16. || Банкарство || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 17. || Министерства на Холандија || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 18. || Џинови || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (1) |- | 19. || Радиологија || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 20. || Мостови || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] (3) |- | 21. || Црногорци ||[[Корисник:Chnitke|Chnitke]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] (4) |- | 22. || Урагани || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (2) |- | 23. || Цркви во Бугарија || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 24. || Злато || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (2) |- | 25. || Министерства на Русија || [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (2) |- | 26. || Членови на кралски семејства || [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], (2) |- | 27. || Едрење || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], (2) |- | 28. || Црвен крст и Црвена полумесечина || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 29. || Роми || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Kostovska|Kostovska]], [[Корисник:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (5) |- | 30. || Вакцини || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 31. || Танц || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] (3) |- | 32. || Цркви во Хрватска || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (3) |- | 33. || Кафе || [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] (2) |- | 34. || Министерства на Полска || [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]], [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]], [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] (3) |- | 35. || Историски книги || |- | 36. || Митолошки слики || |- | 37. || Семејства || |- | 38. || Луѓе од Србија || |- |} ;Статистика {| class="wikitable" |- ! Мерка !! Опис !! Ден !! Резултат |- |rowspan="39"| '''Создадени статии''' ||rowspan="39"| вкупен број на создадени статии на Википедија || Воени слики || 5 |- | Пошта || 6 |- | Гимнастика || 36 |- | Бошњаци || 34 |- | Цркви во Албанија || 29 |- | Лов || 15 |- | Скијање || 17 |- | Министерства на Турција || 10 |- | Ванила || 26 |- | Поморски слики || 12 |- | Зеленчуци || 12 |- | Марионети || 4 |- | Хрвати || 14 |- | Чевли || 6 |- | Цркви во Романија || 8 |- | Банкарство || 5 |- | Министерства на Холандија || 1 |- | Џинови || 1 |- | Радиологија || 9 |- | Мостови || 15 |- | Црногорци || 10 |- | Урагани || 2 |- | Цркви во Бугарија || 19 |- | Злато || 11 |- | Министерства на Русија || 6 |- | Членови на кралски семејства || 2 |- | Едрење || 5 |- | Црвен крст и Црвена полумесечина || 10 |- | Роми || 5 |- | Вакцини || 6 |- | Танц || 3 |- | Цркви во Хрватска ||5 |- | Кафе || 6 |- | Министерства на Полска || 5 |- | Историски книги || |- | Митолошки слики || |- | Семејства || |- | Луѓе од Србија || |- | '''Вкупно''' || '''360''' |- |rowspan="39"| '''Подобрени статии''' ||rowspan="39"| вкупен број на подобрени статии на Википедија || Воени слики || 0 |- | Пошта || 0 |- | Гимнастика || 1 |- | Бошњаци || 2 |- | Цркви во Албанија || 1 |- | Лов || 0 |- | Скијање || 0 |- | Министерства на Турција || 0 |- | Ванила || 0 |- | Поморски слики || 0 |- | Зеленчуци || 0 |- | Марионети || 0 |- | Хрвати || 0 |- | Чевли || 0 |- | Цркви во Романија || 0 |- | Банкарство || 0 |- | Министерства на Холандија || 0 |- | Џинови || 0 |- | Радиологија || 0 |- | Мостови || 0 |- | Црногорци || 0 |- | Урагани || 0 |- | Цркви во Бугарија || 0 |- | Злато || 0 |- | Министерства на Русија || 0 |- | Членови на кралски семејства || 0 |- | Едрење || 0 |- | Црвен крст и Црвена полумесечина || 0 |- | Роми || 0 |- | Вакцини || 0 |- | Танц || 0 |- | Цркви во Хрватска || 0 |- | Кафе || 0 |- | Министерства на Полска || 0 |- | Историски книги || |- | Митолошки слики || |- | Семејства || |- | Луѓе од Србија || |- | '''Вкупно''' || '''4''' |- | '''Вклученост на заедницата''' || вкупен број на различни учесници во деновите || '''Вкупно''' || '''14''' |} == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2024]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2024|Статистика 2024]] nl95kdo2fkyk49axt7lpza3d8wxr4km 4 1339548 5196002 5195008 2024-04-25T17:50:43Z Lili Arsova 86688 /* Список на учесници */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2024 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2024|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони за книги или техничка опрема, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Воени слики === [[Податотека:Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Воени слики“]] На 2 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Воени слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за воените слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Битката на Александар кај Ис]] (Н)|[[Наполеон на бојното поле кај Ајлау]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Генерални офицери од Првата светска војна]] (Н)|[[Државници од Првата светска војна]] (Н)|[[Поморски офицери од Првата светска војна]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пошта === [[Податотека:USMailbox1909.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Пошта“]] На 4 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Пошта“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поштата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Postal systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Германски пошти]] (Н)|[[Бугарски пошти]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пост-рестант]] (Н)|[[Поштенско сандаче]] (Н)}} |- | 3 | | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Список на членки во Светскиот поштенски сојуз]] (Н)}} |- | 4 | |[[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Центар за пошта во Кардиф]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Гимнастика === [[Податотека:Gymnastics brokenchopstick.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Гимнастика“]] На 9 јануари 2024 година ќе биде одржан уредувачки ден на тема „Гимнастика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за гимнастиката може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gymnastics]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Татјана Ананко]] (Н)|[[Олесја Бабушкина]] (Н)|[[Татјана Белан]] (Н)|[[Александар Белановски]] (Н)|[[Јенија Бурло]] (Н)|[[Кајли Диксон]] (Н)|[[Хана Дудзјанкова]] (Н)|[[Ана Глазкова]] (Н)|[[Татјана Григоренко]] (Н)|[[Андреј Кан]] (Н)|[[Наталија Карпенкова]] (Н)|[[Марија Кацјак]] (Н)|[[Игар Казлоу]] (Н)|[[Александр Кружилов]] (Н)|[[Марија Лазук]] (Н)|[[Андреј Лихавицки]] (Н)|[[Зинаида Лунина]] (Н)|[[Настасја Марачкоускаја]] (Н)|[[Глафира Мартинович]] (Н)|[[Ана Мејсак]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Лост наназад]] (Н)|[[Железен крст (гимнастика)]] (Н)|[[Легнато Г]] (Н)|[[Салто наназад]] (Н)|[[Гингер]] (Н)|[[Машка репрезентација во уметничка гимнастика на Ерменија]] (Н)|[[Александра Аристотели]] (Н)|[[Алана Метјус]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Хелена Ракочи]] (Н)|[[Јарослава Бајерова]] (Н)|[[Казухито Танака]] (Н)|[[Сандра Избаша]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Коњ со рачки]] (Н)|[[Мирослав Церар]] (П)}} |- | 5 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — кругови за мажи]] (Н)|[[ Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — вратило за мажи]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Фара Буфаден]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Бошњаци === [[Податотека:Bosnian dance.png|десно|240п|Уредувачки ден „Бошњаци“]] На 11 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Бошњаци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Бошњаци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на босански јазик: ** [[:bs:Kategorija:Bošnjaci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Елвира Рахиќ]] (Н)|[[Шеки Бихорац]] (Н)|[[Амела Шеховиќ]] (Н)|[[Бошњаци во Србија]] (Н)|[[Златко Топчиќ]] (Н)|[[Македонски Бошњаци]] (П)|[[Косовски Бошњаци]] (П)|[[Осман Хаџиќ]] (Н)|[[Дина Џанковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Битка на Монте Мелети]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Владимир Врањеш]] (Н)|[[Ален Овчина]] (Н)|[[Марин Вегар]] (Н)|[[Бењамин Буриќ]] (Н)|[[Сењамин Буриќ]] (Н)|[[Мирко Херцег]] (Н)|[[Јосип Периќ]] (Н)|[[Дино Хамидовиќ]] (Н)|[[Ибрахим Хасељиќ]] (Н)|[[Дејан Малиновиќ]] (Н)|[[Марко Тарабокија]] (Н)|[[Енид Тахировиќ]] (Н)|[[Мирсад Терзиќ]] (Н)|[[Мухамед Торомановиќ]] (Н)|[[Марко Паниќ]] (Н)|[[Срѓан Предраговиќ]] (Н)|[[Мухамед Мустафиќ]] (Н)|[[Мирко Микиќ]] (Н)|[[Елдар Мемишевиќ]] (Н)|[[Дарко Мартиновиќ]] (Н)|[[Мухамед Мемиќ]] (Н)|[[Фарук Вражалиќ]] (Н)|[[Мухамед Зулфиќ]] (Н)|[[Билал Шуман]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Абдулах Сидран]] (Н)|[[Смаил-ага Ченгиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Албанија === [[Податотека:Qyteti Fier.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Албанија“]] На 16 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Албанија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Албанија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Albania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Црква „Света Богородица Влахернска“ - Берат]] (Н)|[[Црква „Света Троица“ - Берат]] (Н)|[[Манастир „Света Богородица“ - Звернец]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (П)|[[Црква Света Богородица (Елбасан)]] (Н)|[[Црква Свети Стефан, Блиниш]] (Н)|[[Црква Света Богородица (Леуса)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (Н)|[[Црквата Мармирои]] (Н)|[[Црквата Свето срце (Тирана)]] (Н)|[[Манастир Свети Јован Крстител, Москополе]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Никола“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Атанасиј“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Михаил“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Илија“ - Москополе]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Света Марија, Сиња]] (Н)|[[Црква Свети Михаил (Белград)]] (Н)|[[Црква Свети Теодор (Белград)]] (Н)|[[ Катедрала Успение на Света Богородица (Белград) ]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Никола (Шелчан)]] (Н) }} |- | 7 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Манастир Дувјан]] (Н)|[[Катедралата Воскресението, Тирана]] (Н)|[[Катедралата Свети Стефан, Скадар]] (Н)|[[Византиска црква, Лин]] (Н)|[[Црквата Света Троица, Лавдар]] (Н)|[[Црква на Успение на Богородица, Лабове е Криќит]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Димитриј“ - Туминец]] (Н)|[[Црква „Св. Варвара“ - Лин]] (Н)|[[Црква „Св. Панталејмон“ - Тушемишта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лов === [[Податотека:Paul Childerley driven hunt Finland 06.png|десно|240п|Уредувачки ден „Лов“]] На 18 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лов“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со ловот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Hunting]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Ловечка торба]] (Н)|[[Џорџ Џон Нобл]] (Н)|[[Ловечки кучиња]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Замок Валдемар]] (Н)|[[Плажа Ложа и галерија]] (Н)|[[Замок Монпупон]] (Н)|[[Замок Бриген]] (Н)|[[Копје од свиња]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Лов на Максимилијан]] (Н)|[[Речен пејзаж со лов на свињи]] (Н)|[[Лов на лавови (Делакроа)]] (Н)|[[Домот на ловците]] (Н)|[[Каменолом (слика)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бамби ефект]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Партија на грчки ловци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лизгање === [[Податотека:Le Supreme Bon Ton 9 Ice Skating.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Лизгање“]] На 23 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лизгање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со лизгањето можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Skating]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] |{{подреден список|[[Џојс Коутс]] (Н)|[[Зденек Паздирек]] (Н)|[[Карена Ричардсон]] (Н)|[[Сара Арнолд]] (Н)|[[Пол Аскам]] (Н)|[[Кеј Барсдел]] (Н)|[[Ендрју Нејлор]] (Н)|[[Линда Бернард]] (Н)|[[Брајан Покар]] (Н)|[[Лиза Кушли]] (Н)|[[Нил Кушли]] (Н)|[[Ерика Рисеу]] (Н)|[[Роберт Пакстон (уметничко лизгање)]] (Н)|[[Бриџит Адамс]] (Н)|[[Никол Орфорд]] (Н)|[[Ерика Батчелор]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Лизгалки]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Турција === [[Податотека:Flag of Turkey.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Турција“]] На 25 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Турција“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Турција можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Turkey]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина, урбанизација и климатски промени]] (Н)|[[Министерство за труд и социјално осигурување (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трезор и финансии]] (Н)|[[Министерство за царина и монополи (Турција)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Турција)]] (Н)|[[Министерство за индустрија и технологија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за млади и спорт (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трговија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за земјоделство и шумарство (Турција)]] (Н)|[[Министерство за култура и туризам (Турција)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Ванила === [[Податотека:Vanilla 6beans.JPG|десно|130п|Уредувачки ден „Ванила“]] На 30 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Ванила“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за ванилата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vanilla]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ванилин шеќер]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Колачиња и крем]] (Н)|[[Кока-кола црна цреша ванила]] (Н)|[[Ванила моонии]] (Н)|[[Ванила рошери]] (Н)|[[Ванила раабии]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Наван (ликер)]] (Н)|[[Ликор 43]] (Н)|[[Галијано (ликер)]] (Н)|[[Ванила шенженица]] (Н)|[[Ванила сомае]] (Н)|[[Ванила андина]] (Н)|[[Ванила сијаменсис]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ванила афила]] (Н)|[[Ванила бахиана]] (Н)|[[Хамер (коктел)]] (Н)|[[Месечина од ванила]] (Н)|[[Праска Мелба]] (Н)|[[Путер пекан]] (Н)|[[Туака]] (Н)|[[А&В крем сода]] (Н)|[[ТониКол]] (Н)|[[Пакола]] (Н)|[[Бран од малина]] (Н)|[[Ликер 43]] (Н)|[[Торта со крем од портокал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Поморски слики === [[Податотека:1893 chromolithograph - Nature in Descending Regions.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Поморски слики“]] На 1 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Поморски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за поморските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maritime paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Сена кај Руан]] (Н)|[[Сена во Порт-Марли, купишта песок]] (Н)|[[Морско пристаниште на зајдисонце]] (Н)|[[Сена во Аргентеј (Сизлеј)]] (Н)|[[Речен пејзаж со ферибот]] (Н)|[[Мировен - погреб на море]] (Н)|[[Ленук (Тријк)]] (Н)|[[Сонот на архитектот]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аржантејскиот басен со една едрилица]] (Н)|[[Риболовци на Сена кај Поаси]] (Н)|[[На кајче (Мане)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Рибарски чамци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Зеленчуци === [[Податотека:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Зеленчуци“]] На 6 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Зеленчуци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за зеленчуци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vegetables]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Зелка со кадрави лисја]] (Н)|[[Ендивија]] (Н)|[[Кинеска зелка]] (Н)|[[Пипер Сандија]] (Н)|[[Гало]] (Н)|[[Масло од памучно семе]] (Н)|[[Голема кокцинија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвена зелка]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Ванкаи]] (Н)|[[Тајландски модар патлиџан]] (Н)|[[Миога]] (Н)|[[Хмељ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Марионети === [[Податотека:150 Yrs Old Puppets restored by Ramdas Padhye.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Марионети“]] На 8 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Марионети“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за марионети можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Puppets]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гињола]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рамен Ерик]] (Н)|[[Петрушка (лик)]] (Н)|[[Марота]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Хрвати === [[Податотека:Croats.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Хрвати“]] На 13 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Хрвати“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Хрвати можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Hrvati]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:GeceVicius|GeceVicius]] | {{подреден список|[[Мирослав Беговиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Маглов]] (Н)|[[Дориќ]] (Н)|[[Параќ]] (Н)|[[Дошен]] (Н)|[[Шепиќ]] (Н)|[[Мајиќ]] (Н)|[[Леко]] (Н)|[[Паури]] (Н)|[[Маричиќ]] (Н)|[[Дадиќ]] (Н)|[[Магаш]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Павао Вук-Павловиќ]] (Н)|[[Љубо Јелчиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Чевли === [[Податотека:Mens' ballroom shoes, Eurodance CZ.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Чевли“]] На 15 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Чевли“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за чевлите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Shoes]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Балетанка]] (Н)|[[Потпетица]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Балетанки]] (Н)|[[Фламенко чевли]] (Н)|[[Чевли за палуба]] (Н)|[[Џез чевли]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Романија === [[Податотека:Biserica de Rit Vechi.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Романија“]] На 20 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Романија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Романија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Romania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓорѓи, Карансебеш]] (Н)|[[Катедрала Успение на Богородица, Сату Маре]] (Н)|[[Реформирана црква со синџири во Сату Маре]] (Н)|[[Црква Стаматинска]] (Н)|[[Катедрала Успение на Марија, Баја Маре]] (Н)|[[Црква Сапиенсеи]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Романска соборна црква во Темишвар]] (Н))|[[Српска соборна црква во Темишвар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Банкарство === [[Податотека:Emojione 1F3E6.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Банкарство“]] На 22 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Банкарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за банкарството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Banking]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[ICA Банка]] (Н)|[[S-Банка]] (Н)|[[Теско Банка]] (Н)|[[Банка на Сенсбери]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дигитален паричник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Холандија === [[Податотека:Rijkswapen der Nederlanden.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Министерства на Холандија“]] На 27 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Холандија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Холандија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Netherlands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за финансии (Холандија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Џинови === [[Податотека:The Giant by Goya.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Џинови“]] На 29 февруари 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Џинови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за џинови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Giants]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пангу]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Радиологија === [[Податотека:Medical X-Ray imaging TIN07 nevit.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Радиологија“]] На 5 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Радиологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии поврзани со радиологијата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Radiology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Гадодијамид]] (Н) |[[VGT-309]] (Н)|[[Јопромид]] (Н)|[[Јопентол]] (Н)|[[Суперпарамагнетни железни платински честички]] (Н)|[[Релмапиразин]] (Н)|[[Јотролан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Иригографија]] (Н)|[[Миелографија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мостови === [[Податотека:The ´Friendship Bridge´ between Paraguay and Brazil2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Мостови“]] На 7 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Мостови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за мостови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bridges]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Горенички мост]] (Н)|[[Камен мост (Богомила)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Беласица)]] (Н)|[[Висечки мост]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ангелов мост (Тарту)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Тарту)]] (Н) }} |- | 3 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Мостови на Венетик]] (П)|[[Белкаменски мост]] (Н)|[[Елешки мост]] (Н)|[[Шејтан-мост]] (Н)|[[Крушевски мост]] (Н)|[[Хасанов мост]] (Н)|[[Правишки мост]] (Н)|[[Влахов мост]] (Н)|[[Горгиев мост]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црногорци === [[Податотека:Montenegrin Officials, Wyon, 1904.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Црногорци“]] На 12 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црногорци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Црногорци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на српскохрватски јазик: ** [[:sh:Kategorija:Crnogorci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Сретен Асановиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Огњен Спахиќ]] (Н|[[Ќамил Сијариќ]] (Н)|[[Чедо Вуковиќ]] (Н)|[[Вук Врчевиќ]] (Н)|[[Воислава Латковиќ]] (Н)|[[Мартин Сегон]] (Н)|[[Душан Ѓуришиќ]] (Н))}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вуко Борозан]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Хрватски Црногорци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урагани === [[Податотека:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210).jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Урагани“]] На 14 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Урагани“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урагани може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Tropical cyclones]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тајфун Хаијан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ураган Бејкер (1950)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Бугарија === [[Податотека:Vidin St Demetrius Cathedral 2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Бугарија“]] На 19 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Бугарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии за црквите во Бугарија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на бугарски јазик: ** [[:bg:Категория:Църкви в България]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Свети Илија, Бобошево]] (Н)|[[Црква Света Богородица, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Теодор, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Атанасиј, Бобошево]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Цркви во Несебар]] (Н)|[[Предлошка:Епархии на БПЦ]] (Н)|[[Црква „Св. Стефан“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица Елеуса“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Теодор“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Климент“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Димитриј“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Воведение на Пресвета Богородица“ - Самоков]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Претеча“ - Јаново]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Рилски“ – Малки Цалим]] (Н)|[[Црква „Св. Марина“ – Белица]] (Н)|[[Црква „Св. Антониј“ – Мелник]] (Н)|[[Црква „Св. Никола“ – Пирин]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тркалезна црква]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злато === [[Податотека:Gold-crystals.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Злато“]] На 21 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злато“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии во врска со златото може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gold]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Варк]] (Н)|[[Златно мочуриште на Кален]] (Н)|[[Кинебар]] (Н)|[[Музеј на злато Калима]] (Н)|[[Музеј на златна земја]] (Н)|[[Тои музеј на злато]] (Н)|[[Музеј на злато во Астурија]] (Н)|[[Музеј на злато во Далонега историски локалитет]] (Н)|[[Нов музеј на злато во градот Тајпеј]] (Н)|[[Музеј на злато, Богота]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Златофилност]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Русија === [[Податотека:Flag of Russia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Русија“]] На 26 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата во Русија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Федеральные министерства Российской Федерации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руската Федерација]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Документарен центар за наследство]] (Н)|[[Аишат Магомедовна Магомедова]] (Н)|[[Семјон Илич Михајловски]] (Н)|[[Глеб Сергеевич Лебедев]] (Н)|[[Серафима Евгениевна Никитина]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Членови на кралски семејства === [[Податотека:Heraldic Royal Crown (Common).svg|десно|200п|Уредувачки ден „Членови на кралски семејства“]] На 28 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Членови на кралски семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за членови на кралски семејства може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Royalty]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Хусеин, престолонаследник на Јордан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Луј IV Прекуморски]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Едрење === [[Податотека:420 Class Dinghies with spinnakers.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Едрење“]] На 2 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Едрење“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со едрењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Sailing]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ансис Дејл]] (Н)|[[Талиб Салим Ал-Мајвали]] (Н)|[[Ширахама Кенки]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Марина]] (Н)|[[Глисер]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црвен крст и Црвена полумесечина === [[Податотека:Red Cross, Red Crescent, Red Crystal logo.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Црвен крст и Црвена полумесечина“]] На 4 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црвен крст и Црвена полумесечина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Црвениот крст и Црвената полумесечина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:International Red Cross and Red Crescent Movement]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Боцвана]](Н) | [[Црвена полумесечина во Јемен]] (Н) | [[Црвен крст на Демократска Република Конго]] (Н)| [[Црвен крст на Мали]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Словенија]] (Н)|[[Црвен крст на Хрватска]] (Н)|[[Црвен крст на Естонија]] (Н)|[[Меѓународен музеј на Црвен крст и Црвена полумесечина]] (Н)|[[Сиви дами]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гијом Анри Дифур]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === {{главна|Википедија:Меѓународен ден на Ромите 2024}} [[Податотека:Emil Volkers Zigeunerlager vor Düsseldorf.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Роми“]] На 9 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот ќе биде дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2024 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите се препорачува да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2024/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2024“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Јохан Тролман]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Анели Сари]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]] | {{подреден список|[[Маноло Каракол]] (Н)}} |- | 4 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лавовите на Бреда Солини]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фински Роми]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вакцини === [[Податотека:Smallpox vaccine.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Вакцини“]] На 11 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Вакцини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со вакцините може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vaccines]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Светски ден на вакцината против СИДА]] (Н) | [[Соработка за откривање вакцина против СИДА]] (Н) | [[Јужноафриканска иницијатива за вакцина против СИДА]] (Н) }} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[IIBR-100]] (Н)}} {{подреден список|[[Вакцина против лајшманиоза]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вакцина против грип]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Танц === [[Податотека:Two dancers.jpg|десно|170п|Уредувачки ден „Танц“]] На 16 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Танц“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со танцот може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dance]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Силвина Фабарс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски балет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џера (танц)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Хрватска === [[Податотека:Crkva sv. Križa u Ninu 2010.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Хрватска“]] На 18 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Хрватска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Хрватска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Crkve u Hrvatskoj]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Осиек]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бјеловарска катедрала]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Св. Таткото на Никола во Липница]] (Н)|[[Црква Св. Никола во Риека]] (Н)| [[Црквата Св. Петка во Бановци]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кафе === [[Податотека:Roasted coffee beans.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Кафе“]] На 23 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Кафе“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите на теми во врска со кафето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coffee]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Кафе Маракатура]] (Н)|[[Кона (кафе)]] (Н)|[[Либериско кафе]] (Н)|[[Пибери]] (Н)|[[Чај од листови од кафе]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Е-61]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Полска === [[Податотека:Flag of Poland.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Полска“]] На 25 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Полска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Полска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на полски јазик: ** [[:pl:Kategoria:Polskie ministerstwa]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Марта Боберска]] (Н)}} |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски книги === [[Податотека:Books at the Bisbee Historical Museum, Arizona.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Историски книги“]] На 30 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Историски книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за историски книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:History books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки слики === [[Податотека:Peter Paul Rubens - The Fall of Phaeton (National Gallery of Art).jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Митолошки слики“]] На 2 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Митолошки слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошки слики може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythological paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Семејства === [[Податотека:Paus family portrait NFB-18645.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Семејства“]] На 7 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со семејствата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Families]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Луѓе од Србија=== [[Податотека:Flag of Serbia (Pantone).svg|десно|180п|Уредувачки ден „Луѓе од Србија“]] На 9 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Луѓе од Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со Луѓе од Србија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Serbian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Известувања]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2024| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2024 година|Уредувачки денови]] k94epvu57gg99imh176k2ammozqdtrm 5196020 5196002 2024-04-25T18:28:48Z Jtasevski123 69538 /* Список на учесници */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2024 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2024|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони за книги или техничка опрема, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Воени слики === [[Податотека:Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Воени слики“]] На 2 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Воени слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за воените слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Битката на Александар кај Ис]] (Н)|[[Наполеон на бојното поле кај Ајлау]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Генерални офицери од Првата светска војна]] (Н)|[[Државници од Првата светска војна]] (Н)|[[Поморски офицери од Првата светска војна]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пошта === [[Податотека:USMailbox1909.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Пошта“]] На 4 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Пошта“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поштата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Postal systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Германски пошти]] (Н)|[[Бугарски пошти]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пост-рестант]] (Н)|[[Поштенско сандаче]] (Н)}} |- | 3 | | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Список на членки во Светскиот поштенски сојуз]] (Н)}} |- | 4 | |[[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Центар за пошта во Кардиф]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Гимнастика === [[Податотека:Gymnastics brokenchopstick.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Гимнастика“]] На 9 јануари 2024 година ќе биде одржан уредувачки ден на тема „Гимнастика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за гимнастиката може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gymnastics]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Татјана Ананко]] (Н)|[[Олесја Бабушкина]] (Н)|[[Татјана Белан]] (Н)|[[Александар Белановски]] (Н)|[[Јенија Бурло]] (Н)|[[Кајли Диксон]] (Н)|[[Хана Дудзјанкова]] (Н)|[[Ана Глазкова]] (Н)|[[Татјана Григоренко]] (Н)|[[Андреј Кан]] (Н)|[[Наталија Карпенкова]] (Н)|[[Марија Кацјак]] (Н)|[[Игар Казлоу]] (Н)|[[Александр Кружилов]] (Н)|[[Марија Лазук]] (Н)|[[Андреј Лихавицки]] (Н)|[[Зинаида Лунина]] (Н)|[[Настасја Марачкоускаја]] (Н)|[[Глафира Мартинович]] (Н)|[[Ана Мејсак]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Лост наназад]] (Н)|[[Железен крст (гимнастика)]] (Н)|[[Легнато Г]] (Н)|[[Салто наназад]] (Н)|[[Гингер]] (Н)|[[Машка репрезентација во уметничка гимнастика на Ерменија]] (Н)|[[Александра Аристотели]] (Н)|[[Алана Метјус]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Хелена Ракочи]] (Н)|[[Јарослава Бајерова]] (Н)|[[Казухито Танака]] (Н)|[[Сандра Избаша]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Коњ со рачки]] (Н)|[[Мирослав Церар]] (П)}} |- | 5 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — кругови за мажи]] (Н)|[[ Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — вратило за мажи]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Фара Буфаден]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Бошњаци === [[Податотека:Bosnian dance.png|десно|240п|Уредувачки ден „Бошњаци“]] На 11 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Бошњаци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Бошњаци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на босански јазик: ** [[:bs:Kategorija:Bošnjaci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Елвира Рахиќ]] (Н)|[[Шеки Бихорац]] (Н)|[[Амела Шеховиќ]] (Н)|[[Бошњаци во Србија]] (Н)|[[Златко Топчиќ]] (Н)|[[Македонски Бошњаци]] (П)|[[Косовски Бошњаци]] (П)|[[Осман Хаџиќ]] (Н)|[[Дина Џанковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Битка на Монте Мелети]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Владимир Врањеш]] (Н)|[[Ален Овчина]] (Н)|[[Марин Вегар]] (Н)|[[Бењамин Буриќ]] (Н)|[[Сењамин Буриќ]] (Н)|[[Мирко Херцег]] (Н)|[[Јосип Периќ]] (Н)|[[Дино Хамидовиќ]] (Н)|[[Ибрахим Хасељиќ]] (Н)|[[Дејан Малиновиќ]] (Н)|[[Марко Тарабокија]] (Н)|[[Енид Тахировиќ]] (Н)|[[Мирсад Терзиќ]] (Н)|[[Мухамед Торомановиќ]] (Н)|[[Марко Паниќ]] (Н)|[[Срѓан Предраговиќ]] (Н)|[[Мухамед Мустафиќ]] (Н)|[[Мирко Микиќ]] (Н)|[[Елдар Мемишевиќ]] (Н)|[[Дарко Мартиновиќ]] (Н)|[[Мухамед Мемиќ]] (Н)|[[Фарук Вражалиќ]] (Н)|[[Мухамед Зулфиќ]] (Н)|[[Билал Шуман]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Абдулах Сидран]] (Н)|[[Смаил-ага Ченгиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Албанија === [[Податотека:Qyteti Fier.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Албанија“]] На 16 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Албанија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Албанија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Albania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Црква „Света Богородица Влахернска“ - Берат]] (Н)|[[Црква „Света Троица“ - Берат]] (Н)|[[Манастир „Света Богородица“ - Звернец]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (П)|[[Црква Света Богородица (Елбасан)]] (Н)|[[Црква Свети Стефан, Блиниш]] (Н)|[[Црква Света Богородица (Леуса)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (Н)|[[Црквата Мармирои]] (Н)|[[Црквата Свето срце (Тирана)]] (Н)|[[Манастир Свети Јован Крстител, Москополе]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Никола“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Атанасиј“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Михаил“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Илија“ - Москополе]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Света Марија, Сиња]] (Н)|[[Црква Свети Михаил (Белград)]] (Н)|[[Црква Свети Теодор (Белград)]] (Н)|[[ Катедрала Успение на Света Богородица (Белград) ]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Никола (Шелчан)]] (Н) }} |- | 7 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Манастир Дувјан]] (Н)|[[Катедралата Воскресението, Тирана]] (Н)|[[Катедралата Свети Стефан, Скадар]] (Н)|[[Византиска црква, Лин]] (Н)|[[Црквата Света Троица, Лавдар]] (Н)|[[Црква на Успение на Богородица, Лабове е Криќит]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Димитриј“ - Туминец]] (Н)|[[Црква „Св. Варвара“ - Лин]] (Н)|[[Црква „Св. Панталејмон“ - Тушемишта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лов === [[Податотека:Paul Childerley driven hunt Finland 06.png|десно|240п|Уредувачки ден „Лов“]] На 18 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лов“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со ловот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Hunting]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Ловечка торба]] (Н)|[[Џорџ Џон Нобл]] (Н)|[[Ловечки кучиња]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Замок Валдемар]] (Н)|[[Плажа Ложа и галерија]] (Н)|[[Замок Монпупон]] (Н)|[[Замок Бриген]] (Н)|[[Копје од свиња]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Лов на Максимилијан]] (Н)|[[Речен пејзаж со лов на свињи]] (Н)|[[Лов на лавови (Делакроа)]] (Н)|[[Домот на ловците]] (Н)|[[Каменолом (слика)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бамби ефект]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Партија на грчки ловци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лизгање === [[Податотека:Le Supreme Bon Ton 9 Ice Skating.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Лизгање“]] На 23 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лизгање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со лизгањето можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Skating]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] |{{подреден список|[[Џојс Коутс]] (Н)|[[Зденек Паздирек]] (Н)|[[Карена Ричардсон]] (Н)|[[Сара Арнолд]] (Н)|[[Пол Аскам]] (Н)|[[Кеј Барсдел]] (Н)|[[Ендрју Нејлор]] (Н)|[[Линда Бернард]] (Н)|[[Брајан Покар]] (Н)|[[Лиза Кушли]] (Н)|[[Нил Кушли]] (Н)|[[Ерика Рисеу]] (Н)|[[Роберт Пакстон (уметничко лизгање)]] (Н)|[[Бриџит Адамс]] (Н)|[[Никол Орфорд]] (Н)|[[Ерика Батчелор]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Лизгалки]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Турција === [[Податотека:Flag of Turkey.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Турција“]] На 25 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Турција“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Турција можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Turkey]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина, урбанизација и климатски промени]] (Н)|[[Министерство за труд и социјално осигурување (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трезор и финансии]] (Н)|[[Министерство за царина и монополи (Турција)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Турција)]] (Н)|[[Министерство за индустрија и технологија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за млади и спорт (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трговија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за земјоделство и шумарство (Турција)]] (Н)|[[Министерство за култура и туризам (Турција)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Ванила === [[Податотека:Vanilla 6beans.JPG|десно|130п|Уредувачки ден „Ванила“]] На 30 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Ванила“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за ванилата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vanilla]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ванилин шеќер]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Колачиња и крем]] (Н)|[[Кока-кола црна цреша ванила]] (Н)|[[Ванила моонии]] (Н)|[[Ванила рошери]] (Н)|[[Ванила раабии]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Наван (ликер)]] (Н)|[[Ликор 43]] (Н)|[[Галијано (ликер)]] (Н)|[[Ванила шенженица]] (Н)|[[Ванила сомае]] (Н)|[[Ванила андина]] (Н)|[[Ванила сијаменсис]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ванила афила]] (Н)|[[Ванила бахиана]] (Н)|[[Хамер (коктел)]] (Н)|[[Месечина од ванила]] (Н)|[[Праска Мелба]] (Н)|[[Путер пекан]] (Н)|[[Туака]] (Н)|[[А&В крем сода]] (Н)|[[ТониКол]] (Н)|[[Пакола]] (Н)|[[Бран од малина]] (Н)|[[Ликер 43]] (Н)|[[Торта со крем од портокал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Поморски слики === [[Податотека:1893 chromolithograph - Nature in Descending Regions.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Поморски слики“]] На 1 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Поморски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за поморските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maritime paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Сена кај Руан]] (Н)|[[Сена во Порт-Марли, купишта песок]] (Н)|[[Морско пристаниште на зајдисонце]] (Н)|[[Сена во Аргентеј (Сизлеј)]] (Н)|[[Речен пејзаж со ферибот]] (Н)|[[Мировен - погреб на море]] (Н)|[[Ленук (Тријк)]] (Н)|[[Сонот на архитектот]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аржантејскиот басен со една едрилица]] (Н)|[[Риболовци на Сена кај Поаси]] (Н)|[[На кајче (Мане)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Рибарски чамци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Зеленчуци === [[Податотека:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Зеленчуци“]] На 6 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Зеленчуци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за зеленчуци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vegetables]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Зелка со кадрави лисја]] (Н)|[[Ендивија]] (Н)|[[Кинеска зелка]] (Н)|[[Пипер Сандија]] (Н)|[[Гало]] (Н)|[[Масло од памучно семе]] (Н)|[[Голема кокцинија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвена зелка]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Ванкаи]] (Н)|[[Тајландски модар патлиџан]] (Н)|[[Миога]] (Н)|[[Хмељ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Марионети === [[Податотека:150 Yrs Old Puppets restored by Ramdas Padhye.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Марионети“]] На 8 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Марионети“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за марионети можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Puppets]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гињола]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рамен Ерик]] (Н)|[[Петрушка (лик)]] (Н)|[[Марота]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Хрвати === [[Податотека:Croats.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Хрвати“]] На 13 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Хрвати“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Хрвати можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Hrvati]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:GeceVicius|GeceVicius]] | {{подреден список|[[Мирослав Беговиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Маглов]] (Н)|[[Дориќ]] (Н)|[[Параќ]] (Н)|[[Дошен]] (Н)|[[Шепиќ]] (Н)|[[Мајиќ]] (Н)|[[Леко]] (Н)|[[Паури]] (Н)|[[Маричиќ]] (Н)|[[Дадиќ]] (Н)|[[Магаш]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Павао Вук-Павловиќ]] (Н)|[[Љубо Јелчиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Чевли === [[Податотека:Mens' ballroom shoes, Eurodance CZ.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Чевли“]] На 15 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Чевли“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за чевлите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Shoes]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Балетанка]] (Н)|[[Потпетица]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Балетанки]] (Н)|[[Фламенко чевли]] (Н)|[[Чевли за палуба]] (Н)|[[Џез чевли]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Романија === [[Податотека:Biserica de Rit Vechi.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Романија“]] На 20 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Романија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Романија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Romania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓорѓи, Карансебеш]] (Н)|[[Катедрала Успение на Богородица, Сату Маре]] (Н)|[[Реформирана црква со синџири во Сату Маре]] (Н)|[[Црква Стаматинска]] (Н)|[[Катедрала Успение на Марија, Баја Маре]] (Н)|[[Црква Сапиенсеи]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Романска соборна црква во Темишвар]] (Н))|[[Српска соборна црква во Темишвар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Банкарство === [[Податотека:Emojione 1F3E6.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Банкарство“]] На 22 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Банкарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за банкарството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Banking]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[ICA Банка]] (Н)|[[S-Банка]] (Н)|[[Теско Банка]] (Н)|[[Банка на Сенсбери]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дигитален паричник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Холандија === [[Податотека:Rijkswapen der Nederlanden.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Министерства на Холандија“]] На 27 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Холандија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Холандија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Netherlands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за финансии (Холандија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Џинови === [[Податотека:The Giant by Goya.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Џинови“]] На 29 февруари 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Џинови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за џинови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Giants]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пангу]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Радиологија === [[Податотека:Medical X-Ray imaging TIN07 nevit.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Радиологија“]] На 5 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Радиологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии поврзани со радиологијата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Radiology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Гадодијамид]] (Н) |[[VGT-309]] (Н)|[[Јопромид]] (Н)|[[Јопентол]] (Н)|[[Суперпарамагнетни железни платински честички]] (Н)|[[Релмапиразин]] (Н)|[[Јотролан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Иригографија]] (Н)|[[Миелографија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мостови === [[Податотека:The ´Friendship Bridge´ between Paraguay and Brazil2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Мостови“]] На 7 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Мостови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за мостови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bridges]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Горенички мост]] (Н)|[[Камен мост (Богомила)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Беласица)]] (Н)|[[Висечки мост]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ангелов мост (Тарту)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Тарту)]] (Н) }} |- | 3 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Мостови на Венетик]] (П)|[[Белкаменски мост]] (Н)|[[Елешки мост]] (Н)|[[Шејтан-мост]] (Н)|[[Крушевски мост]] (Н)|[[Хасанов мост]] (Н)|[[Правишки мост]] (Н)|[[Влахов мост]] (Н)|[[Горгиев мост]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црногорци === [[Податотека:Montenegrin Officials, Wyon, 1904.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Црногорци“]] На 12 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црногорци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Црногорци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на српскохрватски јазик: ** [[:sh:Kategorija:Crnogorci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Сретен Асановиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Огњен Спахиќ]] (Н|[[Ќамил Сијариќ]] (Н)|[[Чедо Вуковиќ]] (Н)|[[Вук Врчевиќ]] (Н)|[[Воислава Латковиќ]] (Н)|[[Мартин Сегон]] (Н)|[[Душан Ѓуришиќ]] (Н))}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вуко Борозан]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Хрватски Црногорци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урагани === [[Податотека:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210).jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Урагани“]] На 14 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Урагани“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урагани може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Tropical cyclones]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тајфун Хаијан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ураган Бејкер (1950)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Бугарија === [[Податотека:Vidin St Demetrius Cathedral 2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Бугарија“]] На 19 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Бугарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии за црквите во Бугарија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на бугарски јазик: ** [[:bg:Категория:Църкви в България]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Свети Илија, Бобошево]] (Н)|[[Црква Света Богородица, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Теодор, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Атанасиј, Бобошево]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Цркви во Несебар]] (Н)|[[Предлошка:Епархии на БПЦ]] (Н)|[[Црква „Св. Стефан“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица Елеуса“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Теодор“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Климент“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Димитриј“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Воведение на Пресвета Богородица“ - Самоков]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Претеча“ - Јаново]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Рилски“ – Малки Цалим]] (Н)|[[Црква „Св. Марина“ – Белица]] (Н)|[[Црква „Св. Антониј“ – Мелник]] (Н)|[[Црква „Св. Никола“ – Пирин]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тркалезна црква]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злато === [[Податотека:Gold-crystals.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Злато“]] На 21 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злато“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии во врска со златото може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gold]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Варк]] (Н)|[[Златно мочуриште на Кален]] (Н)|[[Кинебар]] (Н)|[[Музеј на злато Калима]] (Н)|[[Музеј на златна земја]] (Н)|[[Тои музеј на злато]] (Н)|[[Музеј на злато во Астурија]] (Н)|[[Музеј на злато во Далонега историски локалитет]] (Н)|[[Нов музеј на злато во градот Тајпеј]] (Н)|[[Музеј на злато, Богота]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Златофилност]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Русија === [[Податотека:Flag of Russia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Русија“]] На 26 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата во Русија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Федеральные министерства Российской Федерации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руската Федерација]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Документарен центар за наследство]] (Н)|[[Аишат Магомедовна Магомедова]] (Н)|[[Семјон Илич Михајловски]] (Н)|[[Глеб Сергеевич Лебедев]] (Н)|[[Серафима Евгениевна Никитина]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Членови на кралски семејства === [[Податотека:Heraldic Royal Crown (Common).svg|десно|200п|Уредувачки ден „Членови на кралски семејства“]] На 28 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Членови на кралски семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за членови на кралски семејства може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Royalty]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Хусеин, престолонаследник на Јордан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Луј IV Прекуморски]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Едрење === [[Податотека:420 Class Dinghies with spinnakers.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Едрење“]] На 2 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Едрење“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со едрењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Sailing]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ансис Дејл]] (Н)|[[Талиб Салим Ал-Мајвали]] (Н)|[[Ширахама Кенки]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Марина]] (Н)|[[Глисер]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црвен крст и Црвена полумесечина === [[Податотека:Red Cross, Red Crescent, Red Crystal logo.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Црвен крст и Црвена полумесечина“]] На 4 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црвен крст и Црвена полумесечина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Црвениот крст и Црвената полумесечина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:International Red Cross and Red Crescent Movement]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Боцвана]](Н) | [[Црвена полумесечина во Јемен]] (Н) | [[Црвен крст на Демократска Република Конго]] (Н)| [[Црвен крст на Мали]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Словенија]] (Н)|[[Црвен крст на Хрватска]] (Н)|[[Црвен крст на Естонија]] (Н)|[[Меѓународен музеј на Црвен крст и Црвена полумесечина]] (Н)|[[Сиви дами]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гијом Анри Дифур]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === {{главна|Википедија:Меѓународен ден на Ромите 2024}} [[Податотека:Emil Volkers Zigeunerlager vor Düsseldorf.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Роми“]] На 9 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот ќе биде дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2024 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите се препорачува да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2024/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2024“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Јохан Тролман]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Анели Сари]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]] | {{подреден список|[[Маноло Каракол]] (Н)}} |- | 4 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лавовите на Бреда Солини]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фински Роми]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вакцини === [[Податотека:Smallpox vaccine.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Вакцини“]] На 11 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Вакцини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со вакцините може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vaccines]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Светски ден на вакцината против СИДА]] (Н) | [[Соработка за откривање вакцина против СИДА]] (Н) | [[Јужноафриканска иницијатива за вакцина против СИДА]] (Н) }} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[IIBR-100]] (Н)}} {{подреден список|[[Вакцина против лајшманиоза]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вакцина против грип]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Танц === [[Податотека:Two dancers.jpg|десно|170п|Уредувачки ден „Танц“]] На 16 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Танц“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со танцот може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dance]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Силвина Фабарс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски балет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џера (танц)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Хрватска === [[Податотека:Crkva sv. Križa u Ninu 2010.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Хрватска“]] На 18 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Хрватска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Хрватска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Crkve u Hrvatskoj]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Осиек]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бјеловарска катедрала]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Св. Таткото на Никола во Липница]] (Н)|[[Црква Св. Никола во Риека]] (Н)| [[Црквата Св. Петка во Бановци]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кафе === [[Податотека:Roasted coffee beans.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Кафе“]] На 23 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Кафе“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите на теми во врска со кафето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coffee]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Кафе Маракатура]] (Н)|[[Кона (кафе)]] (Н)|[[Либериско кафе]] (Н)|[[Пибери]] (Н)|[[Чај од листови од кафе]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Е-61]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Полска === [[Податотека:Flag of Poland.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Полска“]] На 25 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Полска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Полска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на полски јазик: ** [[:pl:Kategoria:Polskie ministerstwa]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Марта Боберска]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Славомир Новак]] (Н)| [[Збигњев Ринасиевич]] (Н)}} |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски книги === [[Податотека:Books at the Bisbee Historical Museum, Arizona.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Историски книги“]] На 30 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Историски книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за историски книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:History books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки слики === [[Податотека:Peter Paul Rubens - The Fall of Phaeton (National Gallery of Art).jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Митолошки слики“]] На 2 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Митолошки слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошки слики може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythological paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Семејства === [[Податотека:Paus family portrait NFB-18645.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Семејства“]] На 7 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со семејствата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Families]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Луѓе од Србија=== [[Податотека:Flag of Serbia (Pantone).svg|десно|180п|Уредувачки ден „Луѓе од Србија“]] На 9 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Луѓе од Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со Луѓе од Србија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Serbian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Известувања]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2024| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2024 година|Уредувачки денови]] hyl0lcatiiihtuux983xj2feebujlja 5196051 5196020 2024-04-25T20:22:51Z P.Nedelkovski 47736 /* Список на учесници */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2024 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2024|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони за книги или техничка опрема, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Воени слики === [[Податотека:Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Воени слики“]] На 2 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Воени слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за воените слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Битката на Александар кај Ис]] (Н)|[[Наполеон на бојното поле кај Ајлау]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Генерални офицери од Првата светска војна]] (Н)|[[Државници од Првата светска војна]] (Н)|[[Поморски офицери од Првата светска војна]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пошта === [[Податотека:USMailbox1909.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Пошта“]] На 4 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Пошта“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поштата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Postal systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Германски пошти]] (Н)|[[Бугарски пошти]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пост-рестант]] (Н)|[[Поштенско сандаче]] (Н)}} |- | 3 | | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Список на членки во Светскиот поштенски сојуз]] (Н)}} |- | 4 | |[[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Центар за пошта во Кардиф]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Гимнастика === [[Податотека:Gymnastics brokenchopstick.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Гимнастика“]] На 9 јануари 2024 година ќе биде одржан уредувачки ден на тема „Гимнастика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за гимнастиката може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gymnastics]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Татјана Ананко]] (Н)|[[Олесја Бабушкина]] (Н)|[[Татјана Белан]] (Н)|[[Александар Белановски]] (Н)|[[Јенија Бурло]] (Н)|[[Кајли Диксон]] (Н)|[[Хана Дудзјанкова]] (Н)|[[Ана Глазкова]] (Н)|[[Татјана Григоренко]] (Н)|[[Андреј Кан]] (Н)|[[Наталија Карпенкова]] (Н)|[[Марија Кацјак]] (Н)|[[Игар Казлоу]] (Н)|[[Александр Кружилов]] (Н)|[[Марија Лазук]] (Н)|[[Андреј Лихавицки]] (Н)|[[Зинаида Лунина]] (Н)|[[Настасја Марачкоускаја]] (Н)|[[Глафира Мартинович]] (Н)|[[Ана Мејсак]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Лост наназад]] (Н)|[[Железен крст (гимнастика)]] (Н)|[[Легнато Г]] (Н)|[[Салто наназад]] (Н)|[[Гингер]] (Н)|[[Машка репрезентација во уметничка гимнастика на Ерменија]] (Н)|[[Александра Аристотели]] (Н)|[[Алана Метјус]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Хелена Ракочи]] (Н)|[[Јарослава Бајерова]] (Н)|[[Казухито Танака]] (Н)|[[Сандра Избаша]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Коњ со рачки]] (Н)|[[Мирослав Церар]] (П)}} |- | 5 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — кругови за мажи]] (Н)|[[ Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — вратило за мажи]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Фара Буфаден]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Бошњаци === [[Податотека:Bosnian dance.png|десно|240п|Уредувачки ден „Бошњаци“]] На 11 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Бошњаци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Бошњаци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на босански јазик: ** [[:bs:Kategorija:Bošnjaci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Елвира Рахиќ]] (Н)|[[Шеки Бихорац]] (Н)|[[Амела Шеховиќ]] (Н)|[[Бошњаци во Србија]] (Н)|[[Златко Топчиќ]] (Н)|[[Македонски Бошњаци]] (П)|[[Косовски Бошњаци]] (П)|[[Осман Хаџиќ]] (Н)|[[Дина Џанковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Битка на Монте Мелети]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Владимир Врањеш]] (Н)|[[Ален Овчина]] (Н)|[[Марин Вегар]] (Н)|[[Бењамин Буриќ]] (Н)|[[Сењамин Буриќ]] (Н)|[[Мирко Херцег]] (Н)|[[Јосип Периќ]] (Н)|[[Дино Хамидовиќ]] (Н)|[[Ибрахим Хасељиќ]] (Н)|[[Дејан Малиновиќ]] (Н)|[[Марко Тарабокија]] (Н)|[[Енид Тахировиќ]] (Н)|[[Мирсад Терзиќ]] (Н)|[[Мухамед Торомановиќ]] (Н)|[[Марко Паниќ]] (Н)|[[Срѓан Предраговиќ]] (Н)|[[Мухамед Мустафиќ]] (Н)|[[Мирко Микиќ]] (Н)|[[Елдар Мемишевиќ]] (Н)|[[Дарко Мартиновиќ]] (Н)|[[Мухамед Мемиќ]] (Н)|[[Фарук Вражалиќ]] (Н)|[[Мухамед Зулфиќ]] (Н)|[[Билал Шуман]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Абдулах Сидран]] (Н)|[[Смаил-ага Ченгиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Албанија === [[Податотека:Qyteti Fier.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Албанија“]] На 16 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Албанија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Албанија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Albania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Црква „Света Богородица Влахернска“ - Берат]] (Н)|[[Црква „Света Троица“ - Берат]] (Н)|[[Манастир „Света Богородица“ - Звернец]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (П)|[[Црква Света Богородица (Елбасан)]] (Н)|[[Црква Свети Стефан, Блиниш]] (Н)|[[Црква Света Богородица (Леуса)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (Н)|[[Црквата Мармирои]] (Н)|[[Црквата Свето срце (Тирана)]] (Н)|[[Манастир Свети Јован Крстител, Москополе]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Никола“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Атанасиј“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Михаил“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Илија“ - Москополе]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Света Марија, Сиња]] (Н)|[[Црква Свети Михаил (Белград)]] (Н)|[[Црква Свети Теодор (Белград)]] (Н)|[[ Катедрала Успение на Света Богородица (Белград) ]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Никола (Шелчан)]] (Н) }} |- | 7 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Манастир Дувјан]] (Н)|[[Катедралата Воскресението, Тирана]] (Н)|[[Катедралата Свети Стефан, Скадар]] (Н)|[[Византиска црква, Лин]] (Н)|[[Црквата Света Троица, Лавдар]] (Н)|[[Црква на Успение на Богородица, Лабове е Криќит]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Димитриј“ - Туминец]] (Н)|[[Црква „Св. Варвара“ - Лин]] (Н)|[[Црква „Св. Панталејмон“ - Тушемишта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лов === [[Податотека:Paul Childerley driven hunt Finland 06.png|десно|240п|Уредувачки ден „Лов“]] На 18 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лов“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со ловот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Hunting]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Ловечка торба]] (Н)|[[Џорџ Џон Нобл]] (Н)|[[Ловечки кучиња]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Замок Валдемар]] (Н)|[[Плажа Ложа и галерија]] (Н)|[[Замок Монпупон]] (Н)|[[Замок Бриген]] (Н)|[[Копје од свиња]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Лов на Максимилијан]] (Н)|[[Речен пејзаж со лов на свињи]] (Н)|[[Лов на лавови (Делакроа)]] (Н)|[[Домот на ловците]] (Н)|[[Каменолом (слика)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бамби ефект]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Партија на грчки ловци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лизгање === [[Податотека:Le Supreme Bon Ton 9 Ice Skating.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Лизгање“]] На 23 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лизгање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со лизгањето можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Skating]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] |{{подреден список|[[Џојс Коутс]] (Н)|[[Зденек Паздирек]] (Н)|[[Карена Ричардсон]] (Н)|[[Сара Арнолд]] (Н)|[[Пол Аскам]] (Н)|[[Кеј Барсдел]] (Н)|[[Ендрју Нејлор]] (Н)|[[Линда Бернард]] (Н)|[[Брајан Покар]] (Н)|[[Лиза Кушли]] (Н)|[[Нил Кушли]] (Н)|[[Ерика Рисеу]] (Н)|[[Роберт Пакстон (уметничко лизгање)]] (Н)|[[Бриџит Адамс]] (Н)|[[Никол Орфорд]] (Н)|[[Ерика Батчелор]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Лизгалки]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Турција === [[Податотека:Flag of Turkey.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Турција“]] На 25 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Турција“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Турција можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Turkey]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина, урбанизација и климатски промени]] (Н)|[[Министерство за труд и социјално осигурување (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трезор и финансии]] (Н)|[[Министерство за царина и монополи (Турција)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Турција)]] (Н)|[[Министерство за индустрија и технологија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за млади и спорт (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трговија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за земјоделство и шумарство (Турција)]] (Н)|[[Министерство за култура и туризам (Турција)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Ванила === [[Податотека:Vanilla 6beans.JPG|десно|130п|Уредувачки ден „Ванила“]] На 30 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Ванила“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за ванилата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vanilla]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ванилин шеќер]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Колачиња и крем]] (Н)|[[Кока-кола црна цреша ванила]] (Н)|[[Ванила моонии]] (Н)|[[Ванила рошери]] (Н)|[[Ванила раабии]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Наван (ликер)]] (Н)|[[Ликор 43]] (Н)|[[Галијано (ликер)]] (Н)|[[Ванила шенженица]] (Н)|[[Ванила сомае]] (Н)|[[Ванила андина]] (Н)|[[Ванила сијаменсис]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ванила афила]] (Н)|[[Ванила бахиана]] (Н)|[[Хамер (коктел)]] (Н)|[[Месечина од ванила]] (Н)|[[Праска Мелба]] (Н)|[[Путер пекан]] (Н)|[[Туака]] (Н)|[[А&В крем сода]] (Н)|[[ТониКол]] (Н)|[[Пакола]] (Н)|[[Бран од малина]] (Н)|[[Ликер 43]] (Н)|[[Торта со крем од портокал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Поморски слики === [[Податотека:1893 chromolithograph - Nature in Descending Regions.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Поморски слики“]] На 1 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Поморски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за поморските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maritime paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Сена кај Руан]] (Н)|[[Сена во Порт-Марли, купишта песок]] (Н)|[[Морско пристаниште на зајдисонце]] (Н)|[[Сена во Аргентеј (Сизлеј)]] (Н)|[[Речен пејзаж со ферибот]] (Н)|[[Мировен - погреб на море]] (Н)|[[Ленук (Тријк)]] (Н)|[[Сонот на архитектот]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аржантејскиот басен со една едрилица]] (Н)|[[Риболовци на Сена кај Поаси]] (Н)|[[На кајче (Мане)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Рибарски чамци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Зеленчуци === [[Податотека:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Зеленчуци“]] На 6 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Зеленчуци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за зеленчуци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vegetables]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Зелка со кадрави лисја]] (Н)|[[Ендивија]] (Н)|[[Кинеска зелка]] (Н)|[[Пипер Сандија]] (Н)|[[Гало]] (Н)|[[Масло од памучно семе]] (Н)|[[Голема кокцинија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвена зелка]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Ванкаи]] (Н)|[[Тајландски модар патлиџан]] (Н)|[[Миога]] (Н)|[[Хмељ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Марионети === [[Податотека:150 Yrs Old Puppets restored by Ramdas Padhye.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Марионети“]] На 8 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Марионети“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за марионети можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Puppets]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гињола]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рамен Ерик]] (Н)|[[Петрушка (лик)]] (Н)|[[Марота]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Хрвати === [[Податотека:Croats.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Хрвати“]] На 13 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Хрвати“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Хрвати можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Hrvati]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:GeceVicius|GeceVicius]] | {{подреден список|[[Мирослав Беговиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Маглов]] (Н)|[[Дориќ]] (Н)|[[Параќ]] (Н)|[[Дошен]] (Н)|[[Шепиќ]] (Н)|[[Мајиќ]] (Н)|[[Леко]] (Н)|[[Паури]] (Н)|[[Маричиќ]] (Н)|[[Дадиќ]] (Н)|[[Магаш]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Павао Вук-Павловиќ]] (Н)|[[Љубо Јелчиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Чевли === [[Податотека:Mens' ballroom shoes, Eurodance CZ.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Чевли“]] На 15 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Чевли“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за чевлите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Shoes]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Балетанка]] (Н)|[[Потпетица]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Балетанки]] (Н)|[[Фламенко чевли]] (Н)|[[Чевли за палуба]] (Н)|[[Џез чевли]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Романија === [[Податотека:Biserica de Rit Vechi.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Романија“]] На 20 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Романија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Романија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Romania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓорѓи, Карансебеш]] (Н)|[[Катедрала Успение на Богородица, Сату Маре]] (Н)|[[Реформирана црква со синџири во Сату Маре]] (Н)|[[Црква Стаматинска]] (Н)|[[Катедрала Успение на Марија, Баја Маре]] (Н)|[[Црква Сапиенсеи]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Романска соборна црква во Темишвар]] (Н))|[[Српска соборна црква во Темишвар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Банкарство === [[Податотека:Emojione 1F3E6.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Банкарство“]] На 22 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Банкарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за банкарството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Banking]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[ICA Банка]] (Н)|[[S-Банка]] (Н)|[[Теско Банка]] (Н)|[[Банка на Сенсбери]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дигитален паричник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Холандија === [[Податотека:Rijkswapen der Nederlanden.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Министерства на Холандија“]] На 27 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Холандија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Холандија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Netherlands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за финансии (Холандија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Џинови === [[Податотека:The Giant by Goya.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Џинови“]] На 29 февруари 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Џинови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за џинови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Giants]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пангу]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Радиологија === [[Податотека:Medical X-Ray imaging TIN07 nevit.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Радиологија“]] На 5 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Радиологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии поврзани со радиологијата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Radiology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Гадодијамид]] (Н) |[[VGT-309]] (Н)|[[Јопромид]] (Н)|[[Јопентол]] (Н)|[[Суперпарамагнетни железни платински честички]] (Н)|[[Релмапиразин]] (Н)|[[Јотролан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Иригографија]] (Н)|[[Миелографија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мостови === [[Податотека:The ´Friendship Bridge´ between Paraguay and Brazil2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Мостови“]] На 7 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Мостови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за мостови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bridges]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Горенички мост]] (Н)|[[Камен мост (Богомила)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Беласица)]] (Н)|[[Висечки мост]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ангелов мост (Тарту)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Тарту)]] (Н) }} |- | 3 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Мостови на Венетик]] (П)|[[Белкаменски мост]] (Н)|[[Елешки мост]] (Н)|[[Шејтан-мост]] (Н)|[[Крушевски мост]] (Н)|[[Хасанов мост]] (Н)|[[Правишки мост]] (Н)|[[Влахов мост]] (Н)|[[Горгиев мост]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црногорци === [[Податотека:Montenegrin Officials, Wyon, 1904.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Црногорци“]] На 12 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црногорци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Црногорци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на српскохрватски јазик: ** [[:sh:Kategorija:Crnogorci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Сретен Асановиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Огњен Спахиќ]] (Н|[[Ќамил Сијариќ]] (Н)|[[Чедо Вуковиќ]] (Н)|[[Вук Врчевиќ]] (Н)|[[Воислава Латковиќ]] (Н)|[[Мартин Сегон]] (Н)|[[Душан Ѓуришиќ]] (Н))}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вуко Борозан]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Хрватски Црногорци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урагани === [[Податотека:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210).jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Урагани“]] На 14 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Урагани“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урагани може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Tropical cyclones]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тајфун Хаијан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ураган Бејкер (1950)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Бугарија === [[Податотека:Vidin St Demetrius Cathedral 2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Бугарија“]] На 19 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Бугарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии за црквите во Бугарија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на бугарски јазик: ** [[:bg:Категория:Църкви в България]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Свети Илија, Бобошево]] (Н)|[[Црква Света Богородица, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Теодор, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Атанасиј, Бобошево]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Цркви во Несебар]] (Н)|[[Предлошка:Епархии на БПЦ]] (Н)|[[Црква „Св. Стефан“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица Елеуса“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Теодор“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Климент“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Димитриј“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Воведение на Пресвета Богородица“ - Самоков]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Претеча“ - Јаново]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Рилски“ – Малки Цалим]] (Н)|[[Црква „Св. Марина“ – Белица]] (Н)|[[Црква „Св. Антониј“ – Мелник]] (Н)|[[Црква „Св. Никола“ – Пирин]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тркалезна црква]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злато === [[Податотека:Gold-crystals.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Злато“]] На 21 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злато“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии во врска со златото може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gold]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Варк]] (Н)|[[Златно мочуриште на Кален]] (Н)|[[Кинебар]] (Н)|[[Музеј на злато Калима]] (Н)|[[Музеј на златна земја]] (Н)|[[Тои музеј на злато]] (Н)|[[Музеј на злато во Астурија]] (Н)|[[Музеј на злато во Далонега историски локалитет]] (Н)|[[Нов музеј на злато во градот Тајпеј]] (Н)|[[Музеј на злато, Богота]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Златофилност]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Русија === [[Податотека:Flag of Russia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Русија“]] На 26 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата во Русија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Федеральные министерства Российской Федерации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руската Федерација]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Документарен центар за наследство]] (Н)|[[Аишат Магомедовна Магомедова]] (Н)|[[Семјон Илич Михајловски]] (Н)|[[Глеб Сергеевич Лебедев]] (Н)|[[Серафима Евгениевна Никитина]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Членови на кралски семејства === [[Податотека:Heraldic Royal Crown (Common).svg|десно|200п|Уредувачки ден „Членови на кралски семејства“]] На 28 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Членови на кралски семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за членови на кралски семејства може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Royalty]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Хусеин, престолонаследник на Јордан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Луј IV Прекуморски]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Едрење === [[Податотека:420 Class Dinghies with spinnakers.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Едрење“]] На 2 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Едрење“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со едрењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Sailing]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ансис Дејл]] (Н)|[[Талиб Салим Ал-Мајвали]] (Н)|[[Ширахама Кенки]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Марина]] (Н)|[[Глисер]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црвен крст и Црвена полумесечина === [[Податотека:Red Cross, Red Crescent, Red Crystal logo.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Црвен крст и Црвена полумесечина“]] На 4 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црвен крст и Црвена полумесечина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Црвениот крст и Црвената полумесечина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:International Red Cross and Red Crescent Movement]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Боцвана]](Н) | [[Црвена полумесечина во Јемен]] (Н) | [[Црвен крст на Демократска Република Конго]] (Н)| [[Црвен крст на Мали]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Словенија]] (Н)|[[Црвен крст на Хрватска]] (Н)|[[Црвен крст на Естонија]] (Н)|[[Меѓународен музеј на Црвен крст и Црвена полумесечина]] (Н)|[[Сиви дами]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гијом Анри Дифур]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === {{главна|Википедија:Меѓународен ден на Ромите 2024}} [[Податотека:Emil Volkers Zigeunerlager vor Düsseldorf.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Роми“]] На 9 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот ќе биде дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2024 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите се препорачува да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2024/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2024“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Јохан Тролман]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Анели Сари]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]] | {{подреден список|[[Маноло Каракол]] (Н)}} |- | 4 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лавовите на Бреда Солини]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фински Роми]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вакцини === [[Податотека:Smallpox vaccine.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Вакцини“]] На 11 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Вакцини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со вакцините може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vaccines]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Светски ден на вакцината против СИДА]] (Н) | [[Соработка за откривање вакцина против СИДА]] (Н) | [[Јужноафриканска иницијатива за вакцина против СИДА]] (Н) }} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[IIBR-100]] (Н)}} {{подреден список|[[Вакцина против лајшманиоза]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вакцина против грип]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Танц === [[Податотека:Two dancers.jpg|десно|170п|Уредувачки ден „Танц“]] На 16 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Танц“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со танцот може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dance]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Силвина Фабарс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски балет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џера (танц)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Хрватска === [[Податотека:Crkva sv. Križa u Ninu 2010.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Хрватска“]] На 18 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Хрватска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Хрватска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Crkve u Hrvatskoj]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Осиек]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бјеловарска катедрала]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Св. Таткото на Никола во Липница]] (Н)|[[Црква Св. Никола во Риека]] (Н)| [[Црквата Св. Петка во Бановци]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кафе === [[Податотека:Roasted coffee beans.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Кафе“]] На 23 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Кафе“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите на теми во врска со кафето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coffee]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Кафе Маракатура]] (Н)|[[Кона (кафе)]] (Н)|[[Либериско кафе]] (Н)|[[Пибери]] (Н)|[[Чај од листови од кафе]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Е-61]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Полска === [[Податотека:Flag of Poland.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Полска“]] На 25 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Полска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Полска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на полски јазик: ** [[:pl:Kategoria:Polskie ministerstwa]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Марта Боберска]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Славомир Новак]] (Н)| [[Збигњев Ринасиевич]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Кажимјеж Соснковски]] (Н)|[[Министерство за правда (Полска)]] (Н)}} |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски книги === [[Податотека:Books at the Bisbee Historical Museum, Arizona.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Историски книги“]] На 30 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Историски книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за историски книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:History books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки слики === [[Податотека:Peter Paul Rubens - The Fall of Phaeton (National Gallery of Art).jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Митолошки слики“]] На 2 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Митолошки слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошки слики може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythological paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Семејства === [[Податотека:Paus family portrait NFB-18645.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Семејства“]] На 7 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со семејствата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Families]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Луѓе од Србија=== [[Податотека:Flag of Serbia (Pantone).svg|десно|180п|Уредувачки ден „Луѓе од Србија“]] На 9 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Луѓе од Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со Луѓе од Србија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Serbian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Известувања]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2024| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2024 година|Уредувачки денови]] in9ef4ku6mnjbx88e11iuuoswhilaj0 5196085 5196051 2024-04-25T22:13:15Z Jtasevski123 69538 /* Список на учесници */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD mk.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки денови.svg|150п]] |} {{Кратенка|ВП:УД}} Во текот на 2024 година е планирано да се одржуваат '''[[Википедија:Уредувачки денови|уредувачки денови]]'''. Уредувачките денови се изведуваат во текот на еден ден од 24 часа, со почеток во 00:00&nbsp;ч. и крај во 23:59&nbsp;ч. истиот ден. Предвид се земаат сите создадени или подобрени статии и предлошки на зададената тема од корисници на Википедија на македонски јазик кои ги пријавиле во уредувачкиот ден. '''Напомена:''' Заради избегнување на спротивставени уредувања и пишување на иста статија од двајца или повеќе корисници на Википедија на македонски јазик, секој заинтересиран учесник е пожелно да го пријави своето учество и да избере кои статии ќе ги уредува! == Признанија == Награди ќе им бидат доделени на тројцата најплодотворни учесници кои ќе имаат највисок успех при заедничкото и споено бодување од Уредувачките денови и [[Википедија:Уредувачки викенди 2024|Уредувачките викенди]]. Наградите се во облик на вредносни купони за книги или техничка опрема, и тоа: * Прва награда: купон во вредност од 15.000 денари. * Втора награда: купон во вредност од 9.000 денари. * Трета награда: купон во вредност од 6.000 денари. '''Важно''': За да се освои која било награда, потребно е да се исполнат следните критериуми: * да се учествува во најмалку 100 изданија на уредувачките денови и/или викенди; * да се учествува во барем 10 од 12-те календарски месеци; и * да се создадат или подобрат најмалку 150 статии, предлошки или модули. == Одржани денови == === Воени слики === [[Податотека:Peter Paul Ruben's copy of the lost Battle of Anghiari.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Воени слики“]] На 2 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Воени слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за воените слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:War paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Битката на Александар кај Ис]] (Н)|[[Наполеон на бојното поле кај Ајлау]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Генерални офицери од Првата светска војна]] (Н)|[[Државници од Првата светска војна]] (Н)|[[Поморски офицери од Првата светска војна]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Пошта === [[Податотека:USMailbox1909.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Пошта“]] На 4 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Пошта“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со поштата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Postal systems]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Германски пошти]] (Н)|[[Бугарски пошти]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пост-рестант]] (Н)|[[Поштенско сандаче]] (Н)}} |- | 3 | | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Список на членки во Светскиот поштенски сојуз]] (Н)}} |- | 4 | |[[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Центар за пошта во Кардиф]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Гимнастика === [[Податотека:Gymnastics brokenchopstick.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Гимнастика“]] На 9 јануари 2024 година ќе биде одржан уредувачки ден на тема „Гимнастика“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за гимнастиката може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gymnastics]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Татјана Ананко]] (Н)|[[Олесја Бабушкина]] (Н)|[[Татјана Белан]] (Н)|[[Александар Белановски]] (Н)|[[Јенија Бурло]] (Н)|[[Кајли Диксон]] (Н)|[[Хана Дудзјанкова]] (Н)|[[Ана Глазкова]] (Н)|[[Татјана Григоренко]] (Н)|[[Андреј Кан]] (Н)|[[Наталија Карпенкова]] (Н)|[[Марија Кацјак]] (Н)|[[Игар Казлоу]] (Н)|[[Александр Кружилов]] (Н)|[[Марија Лазук]] (Н)|[[Андреј Лихавицки]] (Н)|[[Зинаида Лунина]] (Н)|[[Настасја Марачкоускаја]] (Н)|[[Глафира Мартинович]] (Н)|[[Ана Мејсак]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Лост наназад]] (Н)|[[Железен крст (гимнастика)]] (Н)|[[Легнато Г]] (Н)|[[Салто наназад]] (Н)|[[Гингер]] (Н)|[[Машка репрезентација во уметничка гимнастика на Ерменија]] (Н)|[[Александра Аристотели]] (Н)|[[Алана Метјус]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Хелена Ракочи]] (Н)|[[Јарослава Бајерова]] (Н)|[[Казухито Танака]] (Н)|[[Сандра Избаша]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Коњ со рачки]] (Н)|[[Мирослав Церар]] (П)}} |- | 5 | [[Корисник:Baek147|Baek147]] | {{подреден список|[[Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — кругови за мажи]] (Н)|[[ Гимнастика на Летните олимписки игри во 1896 година — вратило за мажи]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Фара Буфаден]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Бошњаци === [[Податотека:Bosnian dance.png|десно|240п|Уредувачки ден „Бошњаци“]] На 11 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Бошњаци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Бошњаци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на босански јазик: ** [[:bs:Kategorija:Bošnjaci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Елвира Рахиќ]] (Н)|[[Шеки Бихорац]] (Н)|[[Амела Шеховиќ]] (Н)|[[Бошњаци во Србија]] (Н)|[[Златко Топчиќ]] (Н)|[[Македонски Бошњаци]] (П)|[[Косовски Бошњаци]] (П)|[[Осман Хаџиќ]] (Н)|[[Дина Џанковиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Битка на Монте Мелети]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Владимир Врањеш]] (Н)|[[Ален Овчина]] (Н)|[[Марин Вегар]] (Н)|[[Бењамин Буриќ]] (Н)|[[Сењамин Буриќ]] (Н)|[[Мирко Херцег]] (Н)|[[Јосип Периќ]] (Н)|[[Дино Хамидовиќ]] (Н)|[[Ибрахим Хасељиќ]] (Н)|[[Дејан Малиновиќ]] (Н)|[[Марко Тарабокија]] (Н)|[[Енид Тахировиќ]] (Н)|[[Мирсад Терзиќ]] (Н)|[[Мухамед Торомановиќ]] (Н)|[[Марко Паниќ]] (Н)|[[Срѓан Предраговиќ]] (Н)|[[Мухамед Мустафиќ]] (Н)|[[Мирко Микиќ]] (Н)|[[Елдар Мемишевиќ]] (Н)|[[Дарко Мартиновиќ]] (Н)|[[Мухамед Мемиќ]] (Н)|[[Фарук Вражалиќ]] (Н)|[[Мухамед Зулфиќ]] (Н)|[[Билал Шуман]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Абдулах Сидран]] (Н)|[[Смаил-ага Ченгиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Албанија === [[Податотека:Qyteti Fier.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Албанија“]] На 16 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Албанија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Албанија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Albania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Црква „Света Богородица Влахернска“ - Берат]] (Н)|[[Црква „Света Троица“ - Берат]] (Н)|[[Манастир „Света Богородица“ - Звернец]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (П)|[[Црква Света Богородица (Елбасан)]] (Н)|[[Црква Свети Стефан, Блиниш]] (Н)|[[Црква Света Богородица (Леуса)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓон Владимир]] (Н)|[[Црквата Мармирои]] (Н)|[[Црквата Свето срце (Тирана)]] (Н)|[[Манастир Свети Јован Крстител, Москополе]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Никола“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Атанасиј“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Михаил“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица“ - Москополе]] (Н)|[[Црква „Св. Илија“ - Москополе]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Света Марија, Сиња]] (Н)|[[Црква Свети Михаил (Белград)]] (Н)|[[Црква Свети Теодор (Белград)]] (Н)|[[ Катедрала Успение на Света Богородица (Белград) ]] (Н)}} |- | 6 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Никола (Шелчан)]] (Н) }} |- | 7 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Манастир Дувјан]] (Н)|[[Катедралата Воскресението, Тирана]] (Н)|[[Катедралата Свети Стефан, Скадар]] (Н)|[[Византиска црква, Лин]] (Н)|[[Црквата Света Троица, Лавдар]] (Н)|[[Црква на Успение на Богородица, Лабове е Криќит]] (Н)}} |- | 8 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Димитриј“ - Туминец]] (Н)|[[Црква „Св. Варвара“ - Лин]] (Н)|[[Црква „Св. Панталејмон“ - Тушемишта]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лов === [[Податотека:Paul Childerley driven hunt Finland 06.png|десно|240п|Уредувачки ден „Лов“]] На 18 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лов“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со ловот можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Hunting]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Ivka20|Ivka20]] | {{подреден список|[[Ловечка торба]] (Н)|[[Џорџ Џон Нобл]] (Н)|[[Ловечки кучиња]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Замок Валдемар]] (Н)|[[Плажа Ложа и галерија]] (Н)|[[Замок Монпупон]] (Н)|[[Замок Бриген]] (Н)|[[Копје од свиња]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Лов на Максимилијан]] (Н)|[[Речен пејзаж со лов на свињи]] (Н)|[[Лов на лавови (Делакроа)]] (Н)|[[Домот на ловците]] (Н)|[[Каменолом (слика)]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бамби ефект]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:Doni12345|Doni12345]] | {{подреден список|[[Партија на грчки ловци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Лизгање === [[Податотека:Le Supreme Bon Ton 9 Ice Skating.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Лизгање“]] На 23 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Лизгање“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со лизгањето можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Skating]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] |{{подреден список|[[Џојс Коутс]] (Н)|[[Зденек Паздирек]] (Н)|[[Карена Ричардсон]] (Н)|[[Сара Арнолд]] (Н)|[[Пол Аскам]] (Н)|[[Кеј Барсдел]] (Н)|[[Ендрју Нејлор]] (Н)|[[Линда Бернард]] (Н)|[[Брајан Покар]] (Н)|[[Лиза Кушли]] (Н)|[[Нил Кушли]] (Н)|[[Ерика Рисеу]] (Н)|[[Роберт Пакстон (уметничко лизгање)]] (Н)|[[Бриџит Адамс]] (Н)|[[Никол Орфорд]] (Н)|[[Ерика Батчелор]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Лизгалки]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Турција === [[Податотека:Flag of Turkey.svg|десно|240п|Уредувачки ден „Министерства на Турција“]] На 25 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Турција“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Турција можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of Turkey]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Министерство за животна средина, урбанизација и климатски промени]] (Н)|[[Министерство за труд и социјално осигурување (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трезор и финансии]] (Н)|[[Министерство за царина и монополи (Турција)]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Министерство за правда (Турција)]] (Н)|[[Министерство за индустрија и технологија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за млади и спорт (Турција)]] (Н)|[[Министерство за трговија (Турција)]] (Н)|[[Министерство за земјоделство и шумарство (Турција)]] (Н)|[[Министерство за култура и туризам (Турција)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Ванила === [[Податотека:Vanilla 6beans.JPG|десно|130п|Уредувачки ден „Ванила“]] На 30 јануари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Ванила“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за ванилата можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vanilla]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Ванилин шеќер]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Колачиња и крем]] (Н)|[[Кока-кола црна цреша ванила]] (Н)|[[Ванила моонии]] (Н)|[[Ванила рошери]] (Н)|[[Ванила раабии]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Наван (ликер)]] (Н)|[[Ликор 43]] (Н)|[[Галијано (ликер)]] (Н)|[[Ванила шенженица]] (Н)|[[Ванила сомае]] (Н)|[[Ванила андина]] (Н)|[[Ванила сијаменсис]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ванила афила]] (Н)|[[Ванила бахиана]] (Н)|[[Хамер (коктел)]] (Н)|[[Месечина од ванила]] (Н)|[[Праска Мелба]] (Н)|[[Путер пекан]] (Н)|[[Туака]] (Н)|[[А&В крем сода]] (Н)|[[ТониКол]] (Н)|[[Пакола]] (Н)|[[Бран од малина]] (Н)|[[Ликер 43]] (Н)|[[Торта со крем од портокал]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Поморски слики === [[Податотека:1893 chromolithograph - Nature in Descending Regions.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Поморски слики“]] На 1 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Поморски слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за поморските слики можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Maritime paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Сена кај Руан]] (Н)|[[Сена во Порт-Марли, купишта песок]] (Н)|[[Морско пристаниште на зајдисонце]] (Н)|[[Сена во Аргентеј (Сизлеј)]] (Н)|[[Речен пејзаж со ферибот]] (Н)|[[Мировен - погреб на море]] (Н)|[[Ленук (Тријк)]] (Н)|[[Сонот на архитектот]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Аржантејскиот басен со една едрилица]] (Н)|[[Риболовци на Сена кај Поаси]] (Н)|[[На кајче (Мане)]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Banja147|Banja147]] | {{подреден список|[[Рибарски чамци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Зеленчуци === [[Податотека:Kleinmarkthalle Frankfurt Gemüsestand.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Зеленчуци“]] На 6 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Зеленчуци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за зеленчуци можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vegetables]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Зелка со кадрави лисја]] (Н)|[[Ендивија]] (Н)|[[Кинеска зелка]] (Н)|[[Пипер Сандија]] (Н)|[[Гало]] (Н)|[[Масло од памучно семе]] (Н)|[[Голема кокцинија]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Црвена зелка]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Bojan9Spasovski|Bojan9Spasovski]] | {{подреден список|[[Ванкаи]] (Н)|[[Тајландски модар патлиџан]] (Н)|[[Миога]] (Н)|[[Хмељ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Марионети === [[Податотека:150 Yrs Old Puppets restored by Ramdas Padhye.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Марионети“]] На 8 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Марионети“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за марионети можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Puppets]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гињола]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Рамен Ерик]] (Н)|[[Петрушка (лик)]] (Н)|[[Марота]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Хрвати === [[Податотека:Croats.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Хрвати“]] На 13 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Хрвати“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Хрвати можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Hrvati]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:GeceVicius|GeceVicius]] | {{подреден список|[[Мирослав Беговиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Маглов]] (Н)|[[Дориќ]] (Н)|[[Параќ]] (Н)|[[Дошен]] (Н)|[[Шепиќ]] (Н)|[[Мајиќ]] (Н)|[[Леко]] (Н)|[[Паури]] (Н)|[[Маричиќ]] (Н)|[[Дадиќ]] (Н)|[[Магаш]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Павао Вук-Павловиќ]] (Н)|[[Љубо Јелчиќ]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Чевли === [[Податотека:Mens' ballroom shoes, Eurodance CZ.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Чевли“]] На 15 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Чевли“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за чевлите можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Shoes]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Балетанка]] (Н)|[[Потпетица]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Балетанки]] (Н)|[[Фламенко чевли]] (Н)|[[Чевли за палуба]] (Н)|[[Џез чевли]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Романија === [[Податотека:Biserica de Rit Vechi.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Цркви во Романија“]] На 20 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Цркви во Романија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Романија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Churches in Romania]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црквата Свети Ѓорѓи, Карансебеш]] (Н)|[[Катедрала Успение на Богородица, Сату Маре]] (Н)|[[Реформирана црква со синџири во Сату Маре]] (Н)|[[Црква Стаматинска]] (Н)|[[Катедрала Успение на Марија, Баја Маре]] (Н)|[[Црква Сапиенсеи]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Романска соборна црква во Темишвар]] (Н))|[[Српска соборна црква во Темишвар]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Банкарство === [[Податотека:Emojione 1F3E6.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Банкарство“]] На 22 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Банкарство“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за банкарството можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Banking]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[ICA Банка]] (Н)|[[S-Банка]] (Н)|[[Теско Банка]] (Н)|[[Банка на Сенсбери]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Дигитален паричник]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Холандија === [[Податотека:Rijkswapen der Nederlanden.svg|десно|200п|Уредувачки ден „Министерства на Холандија“]] На 27 февруари 2024 година е одржан уредувачки ден на тема „Министерства на Холандија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Холандија можело да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Government ministries of the Netherlands]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за финансии (Холандија)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Претстојни денови == === Џинови === [[Податотека:The Giant by Goya.jpg|десно|200п|Уредувачки ден „Џинови“]] На 29 февруари 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Џинови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за џинови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Giants]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Пангу]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Радиологија === [[Податотека:Medical X-Ray imaging TIN07 nevit.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Радиологија“]] На 5 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Радиологија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии поврзани со радиологијата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Radiology]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Гадодијамид]] (Н) |[[VGT-309]] (Н)|[[Јопромид]] (Н)|[[Јопентол]] (Н)|[[Суперпарамагнетни железни платински честички]] (Н)|[[Релмапиразин]] (Н)|[[Јотролан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Иригографија]] (Н)|[[Миелографија]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Мостови === [[Податотека:The ´Friendship Bridge´ between Paraguay and Brazil2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Мостови“]] На 7 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Мостови“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за мостови може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Bridges]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Горенички мост]] (Н)|[[Камен мост (Богомила)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Беласица)]] (Н)|[[Висечки мост]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ангелов мост (Тарту)]] (Н)|[[Ѓаволски мост (Тарту)]] (Н) }} |- | 3 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Мостови на Венетик]] (П)|[[Белкаменски мост]] (Н)|[[Елешки мост]] (Н)|[[Шејтан-мост]] (Н)|[[Крушевски мост]] (Н)|[[Хасанов мост]] (Н)|[[Правишки мост]] (Н)|[[Влахов мост]] (Н)|[[Горгиев мост]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црногорци === [[Податотека:Montenegrin Officials, Wyon, 1904.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Црногорци“]] На 12 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црногорци“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за Црногорци може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на српскохрватски јазик: ** [[:sh:Kategorija:Crnogorci]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Chnitke|Chnitke]] | {{подреден список|[[Сретен Асановиќ]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Огњен Спахиќ]] (Н|[[Ќамил Сијариќ]] (Н)|[[Чедо Вуковиќ]] (Н)|[[Вук Врчевиќ]] (Н)|[[Воислава Латковиќ]] (Н)|[[Мартин Сегон]] (Н)|[[Душан Ѓуришиќ]] (Н))}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вуко Борозан]] (Н)}} |- | 4 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Хрватски Црногорци]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Урагани === [[Податотека:Dramatic Views of Hurricane Florence from the International Space Station From 9 12 (42828603210).jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Урагани“]] На 14 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Урагани“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за урагани може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Tropical cyclones]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тајфун Хаијан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Ураган Бејкер (1950)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Бугарија === [[Податотека:Vidin St Demetrius Cathedral 2.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Бугарија“]] На 19 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Бугарија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии за црквите во Бугарија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на бугарски јазик: ** [[:bg:Категория:Църкви в България]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Свети Илија, Бобошево]] (Н)|[[Црква Света Богородица, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Теодор, Бобошево]] (Н)|[[Црква Свети Атанасиј, Бобошево]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:SpectralWiz|SpectralWiz]] | {{подреден список|[[Предлошка:Цркви во Несебар]] (Н)|[[Предлошка:Епархии на БПЦ]] (Н)|[[Црква „Св. Стефан“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Пресвета Богородица Елеуса“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Теодор“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Климент“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Успение на Пресвета Богородица“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Св. Димитриј“ - Несебар]] (Н)|[[Црква „Воведение на Пресвета Богородица“ - Самоков]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Претеча“ - Јаново]] (Н)|[[Црква „Св. Јован Рилски“ – Малки Цалим]] (Н)|[[Црква „Св. Марина“ – Белица]] (Н)|[[Црква „Св. Антониј“ – Мелник]] (Н)|[[Црква „Св. Никола“ – Пирин]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Тркалезна црква]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Злато === [[Податотека:Gold-crystals.jpg|десно|240п|Уредувачки ден „Злато“]] На 21 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Злато“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статии во врска со златото може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Gold]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Варк]] (Н)|[[Златно мочуриште на Кален]] (Н)|[[Кинебар]] (Н)|[[Музеј на злато Калима]] (Н)|[[Музеј на златна земја]] (Н)|[[Тои музеј на злато]] (Н)|[[Музеј на злато во Астурија]] (Н)|[[Музеј на злато во Далонега историски локалитет]] (Н)|[[Нов музеј на злато во градот Тајпеј]] (Н)|[[Музеј на злато, Богота]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Златофилност]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Русија === [[Податотека:Flag of Russia.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Русија“]] На 26 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Русија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата во Русија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на руски јазик: ** [[:ru:Категория:Федеральные министерства Российской Федерации]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Министерство за надворешни работи на Руската Федерација]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Документарен центар за наследство]] (Н)|[[Аишат Магомедовна Магомедова]] (Н)|[[Семјон Илич Михајловски]] (Н)|[[Глеб Сергеевич Лебедев]] (Н)|[[Серафима Евгениевна Никитина]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Членови на кралски семејства === [[Податотека:Heraldic Royal Crown (Common).svg|десно|200п|Уредувачки ден „Членови на кралски семејства“]] На 28 март 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Членови на кралски семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за членови на кралски семејства може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Royalty]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]] | {{подреден список|[[Хусеин, престолонаследник на Јордан]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Луј IV Прекуморски]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Едрење === [[Податотека:420 Class Dinghies with spinnakers.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Едрење“]] На 2 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Едрење“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со едрењето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Sailing]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Ансис Дејл]] (Н)|[[Талиб Салим Ал-Мајвали]] (Н)|[[Ширахама Кенки]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Марина]] (Н)|[[Глисер]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Црвен крст и Црвена полумесечина === [[Податотека:Red Cross, Red Crescent, Red Crystal logo.svg|десно|230п|Уредувачки ден „Црвен крст и Црвена полумесечина“]] На 4 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Црвен крст и Црвена полумесечина“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со Црвениот крст и Црвената полумесечина може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:International Red Cross and Red Crescent Movement]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Боцвана]](Н) | [[Црвена полумесечина во Јемен]] (Н) | [[Црвен крст на Демократска Република Конго]] (Н)| [[Црвен крст на Мали]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црвен крст на Словенија]] (Н)|[[Црвен крст на Хрватска]] (Н)|[[Црвен крст на Естонија]] (Н)|[[Меѓународен музеј на Црвен крст и Црвена полумесечина]] (Н)|[[Сиви дами]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Гијом Анри Дифур]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Роми === {{главна|Википедија:Меѓународен ден на Ромите 2024}} [[Податотека:Emil Volkers Zigeunerlager vor Düsseldorf.jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Роми“]] На 9 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Роми“. Потфатот ќе биде дел од иницијативата за одбележување на Меѓународниот ден на Ромите во 2024 година во повеќе земји во светот, поттикната од страна на Викимедија Србија, којашто има за цел создавање содржини за поголема покриеност на темите поврзани со Ромите и ромската култура на Википедија. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за и во врска со Ромите се препорачува да се користи [[meta:International Roma Day Edit-a-thon 2024/Article lists#People|потсписокот на предложени личности]] во рамки на глобалната иницијатива „Меѓународен ден на Ромите 2024“. ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Јохан Тролман]] (Н)}} |- | 2 |[[Корисник:Kostovska|Kostovska]] | {{подреден список|[[Анели Сари]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]] | {{подреден список|[[Маноло Каракол]] (Н)}} |- | 4 |[[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Лавовите на Бреда Солини]] (Н)}} |- | 5 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Фински Роми]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Вакцини === [[Податотека:Smallpox vaccine.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Вакцини“]] На 11 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Вакцини“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со вакцините може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Vaccines]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Светски ден на вакцината против СИДА]] (Н) | [[Соработка за откривање вакцина против СИДА]] (Н) | [[Јужноафриканска иницијатива за вакцина против СИДА]] (Н) }} |- | 2 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[IIBR-100]] (Н)}} {{подреден список|[[Вакцина против лајшманиоза]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Вакцина против грип]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Танц === [[Податотека:Two dancers.jpg|десно|170п|Уредувачки ден „Танц“]] На 16 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Танц“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите поврзани со танцот може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Dance]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Силвина Фабарс]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Руски балет]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Џера (танц)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Цркви во Хрватска === [[Податотека:Crkva sv. Križa u Ninu 2010.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Цркви во Хрватска“]] На 18 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Цркви во Хрватска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за црквите во Хрватска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на хрватски јазик: ** [[:hr:Kategorija:Crkve u Hrvatskoj]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Црква „Св. Архангел Михаил“ - Осиек]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Бјеловарска катедрала]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Црква Св. Таткото на Никола во Липница]] (Н)|[[Црква Св. Никола во Риека]] (Н)| [[Црквата Св. Петка во Бановци]] (Н) }} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Кафе === [[Податотека:Roasted coffee beans.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Кафе“]] На 23 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Кафе“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите на теми во врска со кафето може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Coffee]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Кафе Маракатура]] (Н)|[[Кона (кафе)]] (Н)|[[Либериско кафе]] (Н)|[[Пибери]] (Н)|[[Чај од листови од кафе]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Е-61]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Министерства на Полска === [[Податотека:Flag of Poland.svg|десно|220п|Уредувачки ден „Министерства на Полска“]] На 25 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Министерства на Полска“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за министерствата на Полска може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на полски јазик: ** [[:pl:Kategoria:Polskie ministerstwa]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | [[Корисник:Lili Arsova|Lili Arsova]] | {{подреден список|[[Марта Боберска]] (Н)}} |- | 2 | [[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] | {{подреден список|[[Славомир Новак]] (Н)| [[Збигњев Ринасиевич]] (Н)}} |- | 3 | [[Корисник:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] | {{подреден список|[[Кажимјеж Соснковски]] (Н)|[[Министерство за правда (Полска)]] (Н)}} |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Историски книги === [[Податотека:Books at the Bisbee Historical Museum, Arizona.jpg|десно|220п|Уредувачки ден „Историски книги“]] На 30 април 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Историски книги“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за историски книги може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:History books]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Митолошки слики === [[Податотека:Peter Paul Rubens - The Fall of Phaeton (National Gallery of Art).jpg|десно|230п|Уредувачки ден „Митолошки слики“]] На 2 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Митолошки слики“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите за митолошки слики може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Mythological paintings]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија === Семејства === [[Податотека:Paus family portrait NFB-18645.jpg|десно|180п|Уредувачки ден „Семејства“]] На 7 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Семејства“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со семејствата може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Families]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија ===Луѓе од Србија=== [[Податотека:Flag of Serbia (Pantone).svg|десно|180п|Уредувачки ден „Луѓе од Србија“]] На 9 мај 2024 година ќе се одржи уредувачки ден на тема „Луѓе од Србија“. ==== Материјали ==== За создавање или подобрување на статиите во врска со Луѓе од Србија може да се користат другите јазични изданија на Википедија, дигитализирани и други материјали. * од Википедија на англиски јазик: ** [[:en:Category:Serbian people]] ==== Список на учесници ==== {| class="wikitable" |- ! Бр. !! Корисник !! Придонеси |- | 1 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 2 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 3 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 4 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 5 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 6 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 7 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 8 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 9 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |- | 10 | <!--[[Корисник:|]]--> | <!--{{подреден список|[[]] ()}}--> |} * (Н) — новосоздадена статија * (П) — подобрена статија == Поврзано == * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Известувања]] * [[Википедија:Уредувачки денови 2024/Статистика]] [[Категорија:Википедија:Уредувачки денови 2024| ]] [[Категорија:Википедија:Викимедија МКД во 2024 година|Уредувачки денови]] 4t6y70nha8z582obbqk2u046qpl2f2q 0 1340479 5196013 5144483 2024-04-25T18:13:35Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=Неоткриено: Богатството на Дрејк|image=Uncharted Official Poster.jpg|alt=<!-- WP:ALT -->|caption=Филмскиот плакат|director=[[Рубен Флејшер]]|screenplay={{Plainlist| * [[Rafe Judkins|Rafe Lee Judkins]] * [[Art Marcum and Matt Holloway|Art Marcum<br>Matt Holloway]] }}|story=|based_on=|producer={{Plainlist| * [[Ави Арад]] * Ари Арад<!-- двајца Арад --> * [[Чарлс Ровен]] * [[Алекс Гартнер]] }}|starring={{Plainlist|<!-- ПО РЕДОСЛЕД СПОРЕД ОВАА СТРАНИЦА https://www.unchartedmovie.com/ --> * [[Том Холанд]] * [[Марк Волберг]] * [[Софија Али]] * [[Тати Габриеле]] * [[Антонио Бандерас]] }}|cinematography=|editing={{Plainlist| * [[Крис Лебензон]] * [[Ричард Пирсон]] }}|music=[[Рамин Џавади]]|studio={{Plainlist| * [[Columbia Pictures]] * [[PlayStation Productions]] * [[Atlas Entertainment]] * Arad Productions }}|distributor=[[Sony Pictures Releasing]]|released=7 февруари 2022 г. (Барселона)<br>16 февруари 2022 г. (САД)<br>17 февруари 2022 г. (Македонија)|runtime=116 минути|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=120 милиони долари|gross=407,1 милиони долари<ref name="BOM">{{Cite Box Office Mojo |title=Uncharted |id=1464335 |access-date=June 29, 2022 }}</ref><ref name="NUM">{{cite The Numbers |title=Uncharted |id=Uncharted-(2022) |access-date=June 21, 2022 }}</ref>}}{{Закосен наслов}}'''Неоткриено: Богатството на Дрејк''', може да се сретне и како '''Немапирано''' ({{lang-en|Uncharted}}, превод: ''Необележано'', ''некартографирано'') и '''Анчартед''' — американски акционо-авантуристички [[филм]] во режија на Рубен Флејшер по приказна на Раф Џадкинс, Џон Розенберг и Марк Вокер и сценарио на Раф Џадкинс, Арт Макром и Мет Холовеј. Филмот ја раскажува приказната за потеклото на [[Нејтан Дрејк]], главниот јунак на серијата видеоигри „[[Uncharted]]“ создадена од Naughty Dog. Во филмот играат [[Том Холанд]], [[Марк Волберг]], [[Софија Али|Софија Тејлор Али]], Тати Габриеле и [[Антонио Бандерас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kotaku.com/the-man-behind-marvel-movie-magic-hopes-to-do-the-same-5057159|title=The Man Behind Marvel Movie Magic Hopes To Do the Same For Gaming|date=2008-10-02|work=Kotaku|language=en|accessdate=2024-01-11}}</ref> Премиерата во [[Соединети Американски Држави|САД]] била на 16 февруари 2022 г., а во [[Македонија]] на 17 февруари истата година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cineplexx.mk/movie/Uncharted/|title=Немапирано {{!}} Cineplexx MK|work=www.cineplexx.mk|language=mk|accessdate=2024-01-11}}</ref> == Содржина == {{Разоткривање}}[[Нејтан Дрејк]] ([[Том Холанд]]) и неговиот постар брат Сем, ученици на католичко сиропиталиште во [[Бостон]], се маѓепсани од приказните за богатства на патниците и гусарите и се сметаат себеси за веројатни потомци на англискиот капетан [[Френсис Дрејк]]. Двајцата влегуваат во изложбата каде што се чува картата на првото обиколување на [[Фернандо Магелан|Магелан]]. Сем му кажува на Нејт дека Магелан всушност не го завршил обиколувањето. Додека се обидуваат да ја украдат картата, браќата се фатени од полицијата. Тие се подготвуваат да го уапсат Сем, но тој успеа да се збогува со Нејт и ветува дека еден ден ќе го изнесе од сиропиталиштето, и бега за да не оди во затвор. 10 години подоцна, Нејт работи како шанкер, крадејќи накит од богати клиенти. Сем, пак, никогаш не воспоставил контакт во живо со Нејт. Единствената врска на Нејт со него се разгледниците што Сем повремено му ги испраќа на својот брат. Во барот го пречекува ловецот на богатства Виктор „Сали“ Саливан ([[Марк Волберг]]). Тој му ја дава на Нејтан својата [[посетница]], ветувајќи интересна зделка. Нејт доаѓа на адресата и Сали го воведува во неговиот план: Магелан починал на [[Филипини|Филипините]] пред да го заврши патувањето низ целиот свет и тоа го продолжил неговиот следбеник, а златото од експедицијата се изгубило. Прво Нејт одбива да му помогне на Сали да го најде изгубеното злато, но подоцна, откако размислува за можноста да го најде својот брат заедно со златото, се предомислува. За да се најдат трагите, потребни се два клуча, од кои едниот Сали веќе го поседува, а вториот ќе се најде на аукција во Бостон. Клучот го бара и Сантјаго Монкада ([[Антонио Бандерас]]), наследникот на богатото шпанско семејство што некогаш ја финансирало експедицијата на Магелан, и платеничката што тој ја најмил, Џо Бредок (Тати Габриеле), која работела со Сали во минатото. Сали му признава на Нејт дека го избрал за овој случај затоа што го познавал неговиот брат Сем, а на Нејт му оставил траги како да го најде богатството, а тој самиот умрел од рацете на Бредок. За време на операцијата, Нејт и Сали успеваат да го извадат клучот и одат во [[Барселона]], каде што им се придружува Клои Фрејзер, помошничката на Сали во потрага по злато. Трагите на Магелан укажуваат на тоа дека златото се наоѓа во Барселона под катедралата Санта Марија дел Пи, но триото наоѓа само буриња со сол. Меѓутоа, во еден од нив е пронајдена карта што покажува на филипински остров, кој Клои го краде, му се заканува на Нејт со пиштол и го онесвестува, а со тоа ги предава двајцата. Подоцна се покажува дека Клои работи и за Монкада: тие летаат на Филипините, но Бредок му забива нож во грбот и го убива Монкада, намамувајќи ги неговите луѓе да работат за неа. Клои е принудена да побегне и ѝ помага Нејт, кој се прикрадува со Сали во авионот на Монкада. Сали рано скока од авионот, а Нејт и Клои стигнуваат до брегот, каде што ги испитуваат разгледниците што Сем ги испраќал на Нејт 10 години. Нејт наоѓа трага и вистинските координати на богатството, и ѝ остава лажни координати на Клои, бидејќи му се видело дека не треба да ѝ се верува. Нејт ја наоѓа местоположбата на бродовите на експедицијата на Магелан и во процесот на потрага по златото, Сали му се придружува. Тие го наоѓаат тоа што го бараат, но се следени од Бредок. Сали успева да го наполни својот ранец со злато и да украде еден од товарните [[Вртолет|вртолети]] „Бредок“ што ги презеле бродовите на експедицијата на Магелан, но самата Бредок нема намера да се откаже. Сали мора да го жртвува својот ранец, фрлајќи го на Бредок, за да го извлече Нејт. Бредок паѓа во вода и брод се урива токму над неа. Додека летаат, Нејт и Сали ја гледаат Клои како управува брод. Таа сфаќа дека Нејт ја измамил. Сали вознемирено вели дека богатствата во ранецот и во самиот брод сега припаѓаат на филипинската влада, но Нејт го развеселува својот пријател покажувајќи го златото што го криел во џебовите. Последната сцена пред одјавата е Сали и Нејт како летаат на зајдисонцето со бродот што тоне во заднината. Во првата сцена по одјавата, маж во затвор му пишува на Нејт уште една разгледница, слична на оние што ги испратил неговиот брат Сем. Во втората сцена по одјавата, Нејт е во бар и се обидува да преговара со Гејџ (Пилу Асбек) за да го замени неговиот семеен прстен за стара нацистичка карта. Гејџ го мами со тоа што го зема прстенот и не се откажува од картата, а вооружените лица на Гејџ вперуваат пиштоли во Нејт, но Нејт во последен миг е спасен од Сали, наредувајќи им да го спуштат оружјето. На излегување од барот повторно ги престигнува местенка. Во овој миг сцената завршува. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Том Холанд]] |[[Нејтан Дрејк|Нејтан „Нејт“ Дрејк]] |- |[[Марк Волберг]] |Виктор „Сали” Саливан |- |[[Антонио Бандерас]] |Сантијаго Монкада |- |Софија Али |Клои Фрејзер |- |Тати Габриеле |Џо Бредок |- |Руди Панкоу |Семјуел „Сем” Дрејк |- |[[Пилу Асбек]] |Гејџ |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * {{Official website|https://www.sonypictures.com/movies/uncharted}} {{IMDb title}} [[Категорија:Филмови од 2022 година]] [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ s16pcsoo2fkj3b5xipgd66op466nbp6 5196014 5196013 2024-04-25T18:13:47Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=Неоткриено: Богатството на Дрејк|image=Uncharted Official Poster.jpg|alt=<!-- WP:ALT -->|caption=Филмскиот плакат|director=[[Рубен Флејшер]]|screenplay={{Plainlist| * [[Rafe Judkins|Rafe Lee Judkins]] * [[Art Marcum and Matt Holloway|Art Marcum<br>Matt Holloway]] }}|story=|based_on=|producer={{Plainlist| * [[Ави Арад]] * Ари Арад<!-- двајца Арад --> * [[Чарлс Ровен]] * [[Алекс Гартнер]] }}|starring={{Plainlist|<!-- ПО РЕДОСЛЕД СПОРЕД ОВАА СТРАНИЦА https://www.unchartedmovie.com/ --> * [[Том Холанд]] * [[Марк Волберг]] * [[Софија Али]] * [[Тати Габриеле]] * [[Антонио Бандерас]] }}|cinematography=|editing={{Plainlist| * [[Крис Лебензон]] * [[Ричард Пирсон]] }}|music=[[Рамин Џавади]]|studio={{Plainlist| * [[Columbia Pictures]] * [[PlayStation Productions]] * [[Atlas Entertainment]] * Arad Productions }}|distributor=[[Sony Pictures Releasing]]|released=7 февруари 2022 г. (Барселона)<br>16 февруари 2022 г. (САД)<br>17 февруари 2022 г. (Македонија)|runtime=116 минути|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=120 милиони долари|gross=407,1 милиони долари<ref name="BOM">{{Cite Box Office Mojo |title=Uncharted |id=1464335 |access-date=June 29, 2022 }}</ref><ref name="NUM">{{cite The Numbers |title=Uncharted |id=Uncharted-(2022) |access-date=June 21, 2022 }}</ref>}}{{Закосен наслов}}'''Неоткриено: Богатството на Дрејк''', може да се сретне и како '''Немапирано''' ({{lang-en|Uncharted}}, превод: ''Необележано'', ''некартографирано'') и '''Анчартед''' — американски акционо-авантуристички [[филм]] во режија на Рубен Флејшер по приказна на Раф Џадкинс, Џон Розенберг и Марк Вокер и сценарио на Раф Џадкинс, Арт Макром и Мет Холовеј. Филмот ја раскажува приказната за потеклото на [[Нејтан Дрејк]], главниот јунак на серијата видеоигри „[[Uncharted]]“ создадена од Naughty Dog. Во филмот играат [[Том Холанд]], [[Марк Волберг]], [[Софија Али|Софија Тејлор Али]], Тати Габриеле и [[Антонио Бандерас]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kotaku.com/the-man-behind-marvel-movie-magic-hopes-to-do-the-same-5057159|title=The Man Behind Marvel Movie Magic Hopes To Do the Same For Gaming|date=2008-10-02|work=Kotaku|language=en|accessdate=2024-01-11}}</ref> Премиерата во [[Соединети Американски Држави|САД]] била на 16 февруари 2022 г., а во [[Македонија]] на 17 февруари истата година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cineplexx.mk/movie/Uncharted/|title=Немапирано {{!}} Cineplexx MK|work=www.cineplexx.mk|language=mk|accessdate=2024-01-11}}</ref> == Содржина == {{Разоткривање}}[[Нејтан Дрејк]] ([[Том Холанд]]) и неговиот постар брат Сем, ученици на католичко сиропиталиште во [[Бостон]], се маѓепсани од приказните за богатства на патниците и гусарите и се сметаат себеси за веројатни потомци на англискиот капетан [[Френсис Дрејк]]. Двајцата влегуваат во изложбата каде што се чува картата на првото обиколување на [[Фернандо Магелан|Магелан]]. Сем му кажува на Нејт дека Магелан всушност не го завршил обиколувањето. Додека се обидуваат да ја украдат картата, браќата се фатени од полицијата. Тие се подготвуваат да го уапсат Сем, но тој успеа да се збогува со Нејт и ветува дека еден ден ќе го изнесе од сиропиталиштето, и бега за да не оди во затвор. 10 години подоцна, Нејт работи како шанкер, крадејќи накит од богати клиенти. Сем, пак, никогаш не воспоставил контакт во живо со Нејт. Единствената врска на Нејт со него се разгледниците што Сем повремено му ги испраќа на својот брат. Во барот го пречекува ловецот на богатства Виктор „Сали“ Саливан ([[Марк Волберг]]). Тој му ја дава на Нејтан својата [[посетница]], ветувајќи интересна зделка. Нејт доаѓа на адресата и Сали го воведува во неговиот план: Магелан починал на [[Филипини|Филипините]] пред да го заврши патувањето низ целиот свет и тоа го продолжил неговиот следбеник, а златото од експедицијата се изгубило. Прво Нејт одбива да му помогне на Сали да го најде изгубеното злато, но подоцна, откако размислува за можноста да го најде својот брат заедно со златото, се предомислува. За да се најдат трагите, потребни се два клуча, од кои едниот Сали веќе го поседува, а вториот ќе се најде на аукција во Бостон. Клучот го бара и Сантјаго Монкада ([[Антонио Бандерас]]), наследникот на богатото шпанско семејство што некогаш ја финансирало експедицијата на Магелан, и платеничката што тој ја најмил, Џо Бредок (Тати Габриеле), која работела со Сали во минатото. Сали му признава на Нејт дека го избрал за овој случај затоа што го познавал неговиот брат Сем, а на Нејт му оставил траги како да го најде богатството, а тој самиот умрел од рацете на Бредок. За време на операцијата, Нејт и Сали успеваат да го извадат клучот и одат во [[Барселона]], каде што им се придружува Клои Фрејзер, помошничката на Сали во потрага по злато. Трагите на Магелан укажуваат на тоа дека златото се наоѓа во Барселона под катедралата Санта Марија дел Пи, но триото наоѓа само буриња со сол. Меѓутоа, во еден од нив е пронајдена карта што покажува на филипински остров, кој Клои го краде, му се заканува на Нејт со пиштол и го онесвестува, а со тоа ги предава двајцата. Подоцна се покажува дека Клои работи и за Монкада: тие летаат на Филипините, но Бредок му забива нож во грбот и го убива Монкада, намамувајќи ги неговите луѓе да работат за неа. Клои е принудена да побегне и ѝ помага Нејт, кој се прикрадува со Сали во авионот на Монкада. Сали рано скока од авионот, а Нејт и Клои стигнуваат до брегот, каде што ги испитуваат разгледниците што Сем ги испраќал на Нејт 10 години. Нејт наоѓа трага и вистинските координати на богатството, и ѝ остава лажни координати на Клои, бидејќи му се видело дека не треба да ѝ се верува. Нејт ја наоѓа местоположбата на бродовите на експедицијата на Магелан и во процесот на потрага по златото, Сали му се придружува. Тие го наоѓаат тоа што го бараат, но се следени од Бредок. Сали успева да го наполни својот ранец со злато и да украде еден од товарните [[Вртолет|вртолети]] „Бредок“ што ги презеле бродовите на експедицијата на Магелан, но самата Бредок нема намера да се откаже. Сали мора да го жртвува својот ранец, фрлајќи го на Бредок, за да го извлече Нејт. Бредок паѓа во вода и брод се урива токму над неа. Додека летаат, Нејт и Сали ја гледаат Клои како управува брод. Таа сфаќа дека Нејт ја измамил. Сали вознемирено вели дека богатствата во ранецот и во самиот брод сега припаѓаат на филипинската влада, но Нејт го развеселува својот пријател покажувајќи го златото што го криел во џебовите. Последната сцена пред одјавата е Сали и Нејт како летаат на зајдисонцето со бродот што тоне во заднината. Во првата сцена по одјавата, маж во затвор му пишува на Нејт уште една разгледница, слична на оние што ги испратил неговиот брат Сем. Во втората сцена по одјавата, Нејт е во бар и се обидува да преговара со Гејџ (Пилу Асбек) за да го замени неговиот семеен прстен за стара нацистичка карта. Гејџ го мами со тоа што го зема прстенот и не се откажува од картата, а вооружените лица на Гејџ вперуваат пиштоли во Нејт, но Нејт во последен миг е спасен од Сали, наредувајќи им да го спуштат оружјето. На излегување од барот повторно ги престигнува местенка. Во овој миг сцената завршува. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Том Холанд]] |[[Нејтан Дрејк|Нејтан „Нејт“ Дрејк]] |- |[[Марк Волберг]] |Виктор „Сали” Саливан |- |[[Антонио Бандерас]] |Сантјаго Монкада |- |Софија Али |Клои Фрејзер |- |Тати Габриеле |Џо Бредок |- |Руди Панкоу |Семјуел „Сем” Дрејк |- |[[Пилу Асбек]] |Гејџ |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * {{Official website|https://www.sonypictures.com/movies/uncharted}} {{IMDb title}} [[Категорија:Филмови од 2022 година]] [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ srh6bg083ylsgj3cq3rzfjx42qrd7ny 0 1340556 5196008 5144691 2024-04-25T18:06:31Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Закосен наслов}}{{Infobox film|name=Затура: Вселенска авантура|image=ZathuraPoster.jpg|caption=Филмскиот плакат|alt=|director=[[Џон Фавро]]|producer={{Plainlist| * Вилијам Тајтлер * [[Скот Крупф]] * [[Мајкл де Лука]] }}|screenplay=|based_on={{Based on|''[[Затура]]''|[[Крис ван Олсбург]]}}|starring={{Plainlist| * [[Џош Хачерсон]] * [[Џона Бобо]] * [[Дакс Шепард]] * [[Кристен Стјуарт]] * [[Тим Робинс]] }}|music=[[Џон Деби]]|cinematography=[[Гиљермо Наваро]]|editing=|production_companies={{plainlist| * [[Columbia Pictures]] * [[Radar Pictures]] * Teitler Film * [[Michael De Luca Productions]] }}|distributor=[[Sony Pictures Releasing]]|released=11 ноември 2005 г. (САД)|runtime=101 минута|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=65 милиони долари|gross=65,1 милиони долари}}'''Затура: Вселенска авантура''' ({{lang-en|Zathura: A Space Adventure}}) — семеен авантуристички филм во режија на Џон Фавро. Филмот е заснован на книгата „[[Затура]]“ од Крис ван Олсбург, која станала продолжение на книгата „[[Џуманџи (книга)|Џуманџи]]“.<ref name="Savlov">{{cite web|url=https://www.austinchronicle.com/screens/2005-11-11/anything-can-happen-jon-favreau-and-dax-shepard-on-zathura/|title=Anything Can Happen: Jon Favreau and Dax Shepard on Zathura|last=Savlov|first=Marc|date=November 11, 2005|website=Austin Chronicle}}</ref><ref>{{cite web|url=http://boardgamegeek.com/boardgame/19560/zathura-adventure-is-waiting|title=Zathura: Adventure is Waiting|work=Board Game Geeks|access-date=July 3, 2020}}</ref> == Содржина == {{Разоткривање}}Браќата Волтер и Дени не се согласуваат ниту еден со друг, ниту со нивната постара сестра Лиса. Нивните родители се разведени и сите тројца секоја недела ја поминуваат или со мајка им или со татко им. Еден ден кога неговиот татко заминува на работа, а Лиса спие, Дени наоѓа стара друштвена игра со вселенска тематика, „Затура“, во подрумот. Почнуваат да играат, целта е први да стигнат до крајот под истото име. За време на секој свиок, играта дава карта со задачи, но браќата брзо сфаќаат дека картите влијаат на стварноста. Наскоро откриваат дека куќата сега е во вселената. Во меѓувреме, Лиса гледа низ прозорецот и, искрено верувајќи дека надвор е само ноќ, оди под туш за да се подготви за средбата. Момчињата се обидуваат да ја предупредат Лиса, но таа се смрзнува поради друга карта. Ги читаат упатствата, кои укажуваат дека единствениот начин за враќање дома е да се стигне до Затура, односно да се заврши играта докрај. Додека браќата продолжуваат да играат, тие избегнуваат разни опасности, како што се неисправен робот, напад на зоргони (вонземјани) и доближување до една ѕвезда. Следната карта го носи [[Космонаут|космонаутот]] во куќата, кој советува да ги исклучат светлата и сите извори на топлина, а потоа го пали диванот и го праќа во вселената, а со тоа им го одвлекува вниманието на зоргоните. Напнатоста меѓу браќата се зголемува додека Волтер го обвинува Дени дека мами и ја придвижува својата фигура напред, но кога Волтер ја враќа назад, играта реагира како Волтер да мами и го турка надвор од куќата и во вселената. Космонаутот го спасува. За време на следниот пресврт на Волтер, тој добива карта што му овозможува да посака желба. Космонаутот се обидува да го одврати, но Волтер сепак посакува нешто и добива фудбалска топка со автограм. Космонаутот вели дека тој и неговиот брат одамна ја играле истата игра, а ја добил и оваа карта. Посакал да го снема својот брат бидејќи често се карал со него и го мразел, а на крајот заглавил во играта, бидејќи е наменета за двајца. Волтер и Дени се согласуваат да работат како екипа за побрзо да ја завршат играта. Лиса се одмрзнува и, несвесна за тековните настани, случајно ги намамува зоргоните назад. Сите трчаат на вториот кат, но сфаќаат дека играта е долу. Дени успева да ја најде, но зоргоните го бркаат. Волтер ја користи картата „Промена на програмата“ за да го принуди неисправниот робот од пред тоа да ги нападне зоргоните, а вонземјаните се повлекуваат. Додека браќата продолжуваат да ја играат играта, Волтер добива уште една карта „Замисли си желба“. Тој му посакува на космонаутот да го врати својот брат, и, на негово изненадување, братот излегува дека е копија на Дени. Излегува дека космонаутот е Волтер, само од иднината. Момчињата ги допираат своите двојници, по што космонаутот и другиот Дени исчезнуваат. Случката ги тера да размислуваат за нивната врска. Зоргоните се враќаат во куќата со голема флота, со намера да ги уништат. Дени го прави својот последен потег и стигнува до Затура. Се појавува црна дупка што ги вшмукува зоргонските бродови и куќата. Сите тројца се наоѓаат на Земјата како ништо да не се случило. Татко им доаѓа дома и ги гледа Волтер и Дени како се согласуваат и си играат заедно. Лиса оди на средба и им кажува на своите браќа да не кажуваат никому што се случило. На крајот од филмот, велосипедот, кој цело време се вртел во просторот околу куќата, паѓа на тревникот пред нив. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Џош Хачерсон]] |Волтер |- |[[Џона Бобо]] |Дени |- |[[Дакс Шепард]] |астронаутот |- |[[Кристен Стјуарт]] |Лиса |- |[[Тим Робинс]] |таткото |- |Френк Оз |роботот |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.sonypictures.com/movies/zathura Матична страница] {{IMDb title|0406375}}{{Commons category}}{{Wikiquote|Cube}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2005 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ hstig0357nv9cniwy79lw0i6nybn3w2 5196009 5196008 2024-04-25T18:06:43Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Закосен наслов}}{{Infobox film|name=Затура: Вселенска авантура|image=ZathuraPoster.jpg|caption=Филмскиот плакат|alt=|director=[[Џон Фавро]]|producer={{Plainlist| * Вилијам Тајтлер * [[Скот Крупф]] * [[Мајкл де Лука]] }}|screenplay=|based_on={{Based on|''[[Затура]]''|[[Крис ван Олсбург]]}}|starring={{Plainlist| * [[Џош Хачерсон]] * [[Џона Бобо]] * [[Дакс Шепард]] * [[Кристен Стјуарт]] * [[Тим Робинс]] }}|music=[[Џон Деби]]|cinematography=[[Гиљермо Наваро]]|editing=|production_companies={{plainlist| * [[Columbia Pictures]] * [[Radar Pictures]] * Teitler Film * [[Michael De Luca Productions]] }}|distributor=[[Sony Pictures Releasing]]|released=11 ноември 2005 г. (САД)|runtime=101 минута|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=65 милиони долари|gross=65,1 милиони долари}}'''Затура: Вселенска авантура''' ({{lang-en|Zathura: A Space Adventure}}) — семеен авантуристички филм во режија на Џон Фавро. Филмот е заснован на книгата „[[Затура]]“ од Крис ван Олсбург, која станала продолжение на книгата „[[Џуманџи (книга)|Џуманџи]]“.<ref name="Savlov">{{cite web|url=https://www.austinchronicle.com/screens/2005-11-11/anything-can-happen-jon-favreau-and-dax-shepard-on-zathura/|title=Anything Can Happen: Jon Favreau and Dax Shepard on Zathura|last=Savlov|first=Marc|date=November 11, 2005|website=Austin Chronicle}}</ref><ref>{{cite web|url=http://boardgamegeek.com/boardgame/19560/zathura-adventure-is-waiting|title=Zathura: Adventure is Waiting|work=Board Game Geeks|access-date=July 3, 2020}}</ref> == Содржина == {{Разоткривање}}Браќата Волтер и Дени не се согласуваат ниту еден со друг, ниту со нивната постара сестра Лиса. Нивните родители се разведени и сите тројца секоја недела ја поминуваат или со мајка им или со татко им. Еден ден кога неговиот татко заминува на работа, а Лиса спие, Дени наоѓа стара друштвена игра со вселенска тематика, „Затура“, во подрумот. Почнуваат да играат, целта е први да стигнат до крајот под истото име. За време на секој свиок, играта дава карта со задачи, но браќата брзо сфаќаат дека картите влијаат на стварноста. Наскоро откриваат дека куќата сега е во вселената. Во меѓувреме, Лиса гледа низ прозорецот и, искрено верувајќи дека надвор е само ноќ, оди под туш за да се подготви за средбата. Момчињата се обидуваат да ја предупредат Лиса, но таа се смрзнува поради друга карта. Ги читаат упатствата, кои укажуваат дека единствениот начин за враќање дома е да се стигне до Затура, односно да се заврши играта докрај. Додека браќата продолжуваат да играат, тие избегнуваат разни опасности, како што се неисправен робот, напад на зоргони (вонземјани) и доближување до една ѕвезда. Следната карта го носи [[Космонаут|космонаутот]] во куќата, кој советува да ги исклучат светлата и сите извори на топлина, а потоа го пали диванот и го праќа во вселената, а со тоа им го одвлекува вниманието на зоргоните. Напнатоста меѓу браќата се зголемува додека Волтер го обвинува Дени дека мами и ја придвижува својата фигура напред, но кога Волтер ја враќа назад, играта реагира како Волтер да мами и го турка надвор од куќата и во вселената. Космонаутот го спасува. За време на следниот пресврт на Волтер, тој добива карта што му овозможува да посака желба. Космонаутот се обидува да го одврати, но Волтер сепак посакува нешто и добива фудбалска топка со автограм. Космонаутот вели дека тој и неговиот брат одамна ја играле истата игра, а ја добил и оваа карта. Посакал да го снема својот брат бидејќи често се карал со него и го мразел, а на крајот заглавил во играта, бидејќи е наменета за двајца. Волтер и Дени се согласуваат да работат како екипа за побрзо да ја завршат играта. Лиса се одмрзнува и, несвесна за тековните настани, случајно ги намамува зоргоните назад. Сите трчаат на вториот кат, но сфаќаат дека играта е долу. Дени успева да ја најде, но зоргоните го бркаат. Волтер ја користи картата „Промена на програмата“ за да го принуди неисправниот робот од пред тоа да ги нападне зоргоните, а вонземјаните се повлекуваат. Додека браќата продолжуваат да ја играат играта, Волтер добива уште една карта „Замисли си желба“. Тој му посакува на космонаутот да го врати својот брат, и, на негово изненадување, братот излегува дека е копија на Дени. Излегува дека космонаутот е Волтер, само од иднината. Момчињата ги допираат своите двојници, по што космонаутот и другиот Дени исчезнуваат. Случката ги тера да размислуваат за нивната врска. Зоргоните се враќаат во куќата со голема флота, со намера да ги уништат. Дени го прави својот последен потег и стигнува до Затура. Се појавува црна дупка што ги вшмукува зоргонските бродови и куќата. Сите тројца се наоѓаат на Земјата како ништо да не се случило. Татко им доаѓа дома и ги гледа Волтер и Дени како се согласуваат и си играат заедно. Лиса оди на средба и им кажува на своите браќа да не кажуваат никому што се случило. На крајот од филмот, велосипедот, кој цело време се вртел во просторот околу куќата, паѓа на тревникот пред нив. == Улоги == {| class="wikitable" !Глумец !Улога |- |[[Џош Хачерсон]] |Волтер |- |[[Џона Бобо]] |Дени |- |[[Дакс Шепард]] |космонаутот |- |[[Кристен Стјуарт]] |Лиса |- |[[Тим Робинс]] |таткото |- |Френк Оз |роботот |} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://www.sonypictures.com/movies/zathura Матична страница] {{IMDb title|0406375}}{{Commons category}}{{Wikiquote|Cube}} [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови од 2005 година]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 4nzqtagm8i33mlgo0kvgxhv91thnqe8 0 1341848 5196081 5162340 2024-04-25T22:09:16Z Carshalton 30527 /* Аталанта */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Адемола Лукман | image = [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2586 by Stepro.jpg|220px]] | fullname = Адемола Лукман Олаџаде Аладе<br>Ајола Лукман<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |access-date=24 October 2020}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|1997|10|20|df=yes}} | cityofbirth = [[Вандсворт]] | countryofbirth = [[Англија]] | height = {{height|m=1.74}}<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/13278/Ademola-Lookman/overview |title=Ademola Lookman: Overview |publisher=Premier League |access-date=17 September 2023}}</ref> | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|NGA}} [[Нигерија]] <small>(од 2022)</small> | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 11 | youthyears1 = 2013-2015 | youthclubs1 = {{Fb team Charlton}} | years1 = 2015-2017 |caps1 = 45 |goals1 = 10 |clubs1 = {{Fb team Charlton}} | years2 = 2017-2019 |caps2 = 36 |goals2 = 1 |clubs2 = {{Fb team Everton}} | years3 = 2018 |caps3 = 11 |goals3 = 5 |clubs3 = →{{Fb team RB Leipzig}} | years4 = 2019-2022 |caps4 = 11 |goals4 = 0 |clubs4 = {{Fb team RB Leipzig}} | years5 = 2020-2021 |caps5 = 34 |goals5 = 4 |clubs5 = →{{Fb team Fulham}} | years6 = 2021-2022 |caps6 = 26 |goals6 = 6 |clubs6 = →{{Fb team Leicester City}} | years7 = 2022- |caps7 = 49 |goals7 = 20 |clubs7 = {{Fb team Atalanta}} | nationalyears1 = 2016 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|Англија 19]] | nationalyears2 = 2016-2017 |nationalcaps2 = 15 |nationalgoals2 = 4 |nationalteam2 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|Англија 20]] | nationalyears3 = 2017-2019 |nationalcaps3 = 11 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|Англија 21]] | nationalyears4 = 2022- |nationalcaps4 = 17 |nationalgoals4 = 6 |nationalteam4 = {{flagsport|NGA}} [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|Нигерија]] | pcupdate = 23 април 2021 | ntupdate = 23 април 2021 }} '''Адемола Лукман''' (роден на [[20 октомври]] [[1997]] година, во [[Вандсворт]]) — [[Нигерија|нигериски]] [[фудбал]]ер со [[Англичани|англиско]] потекло, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Atalanta}} и на [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|нигериската репрезентација]]. ==Технички карактеристики== Крило, втор напаѓач или офанзивен играч за врска, Лукман е играч со одлични физички предиспозиции и добри технички вештини. Се издвојува по брзината и дриблингот, како и по добрата завршница. ==Кариера== {{dx|[[File:Ademola Lookman, Charlton (cropped).jpg|thumb|upright|Лукман играјќи за [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]] во 2016]]}} ===Чарлтон Атлетик=== Лукман израснал во академијата на [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]].<ref>{{cite news |url=http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |title=Charlton keen to secure teenage prospect Ademola Lookman to new contract |first=Richard |last=Cawley |newspaper=South London Press |date=27 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208170257/http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |archive-date=8 December 2015}}</ref> Своето деби за првиот тим го направил на 3 ноември 2015 во натпревар од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|Чемпионшип]] против [[ФК Милтон Кинс Донс|Милтон Кинс Донс]],<ref name=CAFCdebut>{{cite web |url=http://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |title=Match report: MK Dons 1–0 Charlton |first=George |last=Jones |publisher=Charlton Athletic F.C. |date=3 November 2015 |access-date=15 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117015323/https://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |archive-date=17 November 2015}}</ref> а првиот гол го постигнал на 5 декември истата година во поразот со 3-2 на гостувањето кај [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон енд Хоув Албион]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34951482 |title=Brighton 3–2 Charlton |website=BBC Sport |date=5 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Десет дена подоцна, тој постигнал два гола во ремито 2-2 на домашен терен против [[ФК Болтон Вондерерс|Болтон Вондерерс]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35036029 |title=Charlton 2–2 Bolton |website=BBC Sport |date=15 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Првата сезона како професионален фудбалер ја завршил со одлична статистика од 24 настапи и 5 гола, но сепак не успеал да му помогне на клубот да избегне испаѓање во понизок ранг на крајот од сезоната. Во сезоната 2016-2017 во [[Фудбалска лига на Англија Еден|Лига Еден]], Лукман го потврдил своето место во стартната постава на клубот и продолжил со добрата форма, постигнувајќи 7 гола во 25 настапи во првите четири и пол месеци од сезоната. Младата возраст и добрите игри набргу го прават интересен за поголемите клубови поради што тој во јануари 2017 година се разделил со Чарлтон. ===Евертон=== На 5 јануари 2017, Лукман потпишал четири и пол годишен договор со [[ФК Евертон|Евертон]] за непозната сума.<ref>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/10718733/everton-sign-ademola-lookman-from-charlton-for-7-5m |title=Everton sign Ademola Lookman from Charlton for £7.5m |first=Paul |last=Vinnell |website=Sky Sports |date=5 January 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38520520 |title=Ademola Lookman: Everton sign Charlton forward for £11m |website=BBC Sport |date=5 January 2017|access-date=5 January 2017}}</ref> Тој го направил своето деби за клубот десет дена подоцна во победата со 4-0 над [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]], заменувајќи го [[Рос Баркли]] во 90-тата минута и постигнувајќи го четвртиот гол на тимот.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38545988 |title=Everton 4–0 Manchester City |first=Luke |last=Reddy |website=BBC Sport |date=15 January 2017|access-date=4 September 2017}}</ref> На 27 јули 2017, Лукман го направи својот прв настап во [[Европски фудбалски натпреварувања|европските натпреварувања]], играјќи во победата на Евертон со 1–0 над [[Словачка|словачкиот]] клуб [[МФК Ружомберок]] во првиот натпревар од третото квалификациско коло за [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|Лига Европа]].<ref name=EuroDebut>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40724022 |title=Baines gives Everton Europa lead on Rooney return |date=27 July 2017 |website=BBC Sport |first=Tom |last=Rostance |access-date=27 July 2017}}</ref> На 7 декември 2017, во рамките на последниот натпревар од групата фаза во истото натпреварување, Лукман постигнал два гола во победата со 3-0 на гостувањето кај [[Кипар|кипарскиот]] претставник [[ФК Аполон Лимасол|Аполон Лимасон]], што биле негови први голови во евро-турнирите. Во меѓувреме, тој имал проблем да се избори за поголема минутажа за Евертон во натпреварите од [[Премиер лига на Англија 2017-2018|Премиер лигата]], излегувајќи на теренот само 7 пати во првиот дел од сезоната и сите освен еднаш појавувајќи се од клупата за резерви, што довело до тоа во јануари 2018 да замине на позајмица до крајот на сезоната во германскиот [[РБ Лајпциг]].<ref>{{cite news |url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/transfer-news/everton-wanted-ademola-lookman-stay-14232472 |title=Everton wanted Ademola Lookman to stay in England with Championship club |first=Phil |last=Kirkbride |newspaper=Liverpool Echo |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=https://www.si.com/soccer/2018/02/01/everton-boss-sam-allardyce-claims-ademola-lookmans-stubbornness-took-him-rb-leipzig-over-derby |title=Everton boss Sam Allardyce claims Ademola Lookman's 'stubbornness' took him to RB Leipzig over Derby |website=Sports Illustrated |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/11231037/ademola-lookman-joins-rb-leipzig-on-loan-from-everton |title=Ademola Lookman joins RB Leipzig on loan from Everton |first=Rory |last=O'Callaghan |website=Sky Sports |date=31 January 2018 |access-date=2 February 2018}}</ref> На своето деби во [[Прва Бундеслига 2017-2018|Бундеслигата]], Лукман го постигнал својот прв гол за Лајпциг за победата со 1-0 на гостувањето кај [[ФК Борусија Менхенгладбах|Борусија Менхенгладбах]], само десеттина минути подоцна откако се појавил во игра од клупата за резерви.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/football/blog/2018/feb/05/ademola-lookman-slips-slides-from-everton-into-leipzig-affections |title=Ademola Lookman slips and slides from Everton into Leipzig's affections |first=Andy |last=Brassell |date=5 February 2018 |newspaper=The Guardian |access-date=21 July 2019}}</ref> Тој уживал во славен престој во Лајпциг каде на 11 натпревари во Бундеслигата постигнал 5 гола и имал особено силен крај на сезоната постигнувајќи три гола во последните два натпревари, победите над {{Fb team (N) Wolfsburg}} и [[ФК Херта Берлин|Херта]]. По успешниот период во Германија, Лукман се вратил во Евертон каде добил повеќе шанса во текот на сезоната 2018-2019. Тој одиграл вкупно 24 натпревари за ''карамелите'' (21 во Премиер лигата) и постигнал еден гол во победата со 2-1 на домашен терен над [[ФК Линколн Сити|Линколн Сити]] во третото коло од [[ФА Куп 2018-2019|ФА Купот]]. ===РБ Лајпциг=== [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2641 by Stepro.jpg|thumb|170px|Лукман во дресот на РБ&nbsp;Лајпциг во 2019.]] На 25 јули 2019 година, Лукман се вратил во РБ Лајпциг, овојпат трајно во трансфер кој чинел 18 милиони евра.<ref>{{Cite web |url=https://www.evertonfc.com/news/1293095/lookman-moves-to-rb-leipzig|title=Lookman Moves To RB Leipzig |language=en |access-date=2022-08-05}}</ref> Сепак, за разлика од претходниот престој во клубот, овојпат Лукман не можел да се наметне кај новиот тренер [[Јулијан Нагелсман]] играјќи само 13 натпревари. На 23 октомври 2019, дебитирал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во победата со 2-1 над рускиот [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит]]. На 30 септември 2020, Лукман бил позајмен до крајот на сезоната на [[ФК Фулам|Фулам]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/54349929 |title=Ademola Lookman: Fulham sign RB Leipzig winger on loan |website=BBC Sport |date=30 September 2020|access-date=30 September 2020}}</ref> Одиграл 34 натпревари во [[Премиер лига на Англија 2020-2021|Премиер лигата]] и постигнал 4 гола. На 31 август 2021 година, Лукман бил позајмен на [[ФК Лестер Сити|Лестер Сити]].<ref>{{Cite web |url=https://www.lcfc.com/news/2240350/leicester-city-sign-winger-ademola-lookman-on-loan |title=Leicester City Sign Winger Ademola Lookman On Loan |publisher=Leicester City F.C. |date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}</ref> На 11 септември 2021 година, го направил своето деби за Лестер влегувајќи како замена во 73-тата минута во поразот од Манчестер Сити со 1-0.<ref>{{cite web |title=Leicester City 0–1 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58436996 |access-date=11 September 2021 |website=BBC Sport |date=11 September 2021}}</ref> На 28 декември 2021 година, Лукман го постигнал единствениот гол во победата на Лестер со 1–0 над Ливерпул.<ref>{{Cite news |last=Butler |first=Michael |date=28 December 2021 |title=Leicester City 1–0 Liverpool: Premier League – as it happened |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/football/live/2021/dec/28/leicester-city-v-liverpool-premier-league-live|access-date=31 December 2021 |issn=0261-3077}}</ref> ===Аталанта=== На 4 август 2022 година, Лукман потпишал четиригодишен договор со клубот од [[Италија|италијанската]] [[Серија А]], [[ФК Аталанта|Аталанта]], во трансфер кој чинел 15&nbsp;милиони евра.<ref>{{cite news |url=https://www.atalanta.it/en/news/welcome-lookman/ |title=Welcome, Lookman! |publisher=Atalanta BC |date=4 August 2022 |access-date=4 August 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://football-italia.net/official-atalanta-sign-lookman-from-rb-leipzig/ |title=Official: Atalanta sign Lookman from RB Leipzig |last=Campanale |first=Susy |date=4 August 2022 |website=Football Italia |access-date=4 August 2022}}</ref> Тој го имал своето деби за клубот од [[Бергамо]] на 13 август, во натпреварот со кој било отворено првенството [[Серија А 2022-2023]] одигран на гости против {{Fb team (N) Sampdoria}}, постигнувајќи го притоа вториот гол во победата со 0-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Atalanta/13-08-2022/sampdoria-atalanta-0-2-segno-toloi-lookman-4401862901123.shtml|title=L'Atalanta inizia col piede giusto a Marassi: 2-0 alla Samp, decidono Toloi e Lookman|accesso=2022-08-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.atalanta.it/news/esordio-con-gol-per-lookman/|title=Esordio con goal per Lookman|date=16 август 2022 |access-date=2022-08-17}}</ref> На 15 јануари 2023, тој постигнал гол и забележал асистенција во победата со 8-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Salernitana}}. Тој, исто така, бил прецизен и на своето деби во [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола против во осминафиналето против {{Fb team (N) Spezia}}, одиграно на 19 јануари 2023 година, кое Аталанта го добила со 5-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|title=COPPA ITALIA - ATALANTA-SPEZIA 5-2: LA DEA VOLA CON SUPER LOOKMAN, HOJLUND DEVASTANTE. GASPERINI TROVA L'INTER AI QUARTI|date=19 јануари 2023 |access-date=19 јануари 2023}}</ref> На 22 јануари, тој постигнал уште два гола и имал уште една асистенција во ремито 3-3 на гостувањето кај {{Fb team (N) Juventus}}. Првата сезона во Аталанта ја завршил со 13 гола и 6 асистенции, иако последниот гол го постигнал уште на 1 април 2023. Својот прв гол за сезоната 2023-2024, Лукман го постигнал на 17 септември 2023, во поразот со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) Fiorentina}} во [[Серија А 2023-2024|првенството]]. На 9 декември, тој постигнал два гола во победата со 3-2 на домашен терен над {{Fb team (N) Milan}}.<ref>{{cite news|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2023/12/10/un-tacco-bello38.html|title=Un tacco bello|author=Enrico Currò|publisher=la Repubblica|date=10 декември 2023|page=38}}</ref> На 24 април 2024, Лукман го постигнал третиот гол за Аталанта во петтата минута од судиското продолжение во реванш полуфиналниот натпревар од [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|Купот на Италија]] против {{Fb team (N) Fiorentina}}, со кој и овозможил на својата екипа да се пласира во финалето. ==Репрезентативна кариера== Роден во [[Англија]] од [[Нигерија|нигериски]] родители, Лукман бил подобен да игра и за двете земји.<ref>{{Cite web|language=en|author=Oluwashina Okeleji|url=https://www.bbc.com/sport/football/38680392|title=Nigeria keen on England U20 striker Ademola Lookman |date=19 јануари 2017|access-date=23 јануари 2017}}</ref> На 16 мај 2016 година, тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|англиската репрезентација под 19 години]] за натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Мексико под 19 години|Мексико]].<ref>{{Cite web|author=Nicholas Veevers |url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/may/england-under-19s-squad-named-for-mexico-150516 |title=England Under-19s squad named for double-header with Mexico |language=en |date=16 мај 2016 |access-date=15 јануари 2017}}</ref> За истата репрезентација во 2016 година, тој бил повикан да учествува на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 19 години 2016|Европското првенство под 19 години]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/jul/under-19s-euro-squad-named-060716|title=The England Under-19s squad has been named for the 2016 Euro Finals in Germany - England|language=en}}</ref>, a една година подоцна бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|репрезентацијата под 20 години]] за [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светското првенство 2017]] во [[Јужна Кореја]]; на второто првенство, тој постигнал три гола на патот на ''Гордиот Албион'' до титулата,<ref>{{cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/how-evertons-england-world-cup-13169997 |title=How Everton's England World Cup heroes fared in South Korea – and what the future holds for them at Goodison |first=Kristian |last=Walsh |newspaper=Liverpool Echo |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> што било прво славје за Англичаните на некое фудбалско првенство уште од [[Светско првенство во фудбал 1966|Светското првенство 1966]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40237981 |title=Under-20 World Cup: England beat Venezuela in final |website=BBC Sport |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> Тој, исто така, има одиграно и 11 натпревари и еден гол за [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|англиската репрезентацијата под 21 година]]. Во јануари 2020 година, тој го изразил интерес на сениорско ниво да игра за [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|репрезентацијата на Нигерија]],<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-ng/news/lookman-moves-to-switch-allegiance-from-england-to-nigeria/1iehvu1fw8dsw11wn9rc7o5so7|title=Lookman moves to switch allegiance from England to Nigeria|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> која неколку пати претходно ја одбивал надевајќи се дека ќе добие повик да игра за {{NazNB|FUrep|ENG}}. Дури откако поднел барање за промена на репрезентативното државјанство тој дал изјава во која вели: „Не го сменив мислењето дека сакам да ја претставувам Англија“.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-za/news/lookman-wants-the-super-eagles-but-should-nigeria-want-him/1voj1ezhyf5jr1m4uxwv3lxcut|title=Lookman open to Super Eagles, but should Nigeria want him?|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> Сепак, откако во февруари 2022 година неговото барање било прифатено од [[ФИФА]], тој дефинитивно се одлучил да ја претставува {{NazNB|FUrep|NGA}},<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-10498949/England-U20-World-Cup-winner-Ademola-Lookman-switches-allegiance-Nigeria.html|title=England U21 star Ademola Lookman switches allegiance to Nigeria|date=2022-02-10|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> правејќи го своето деби на 25 март истата година во ремито 0-0 на гостувањето кај {{NazNB|FUrep|GHA}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2022|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].<ref>{{Cite web|url=https://www.lcfc.com/news/2549819|title=Seven Foxes In International Action On Friday|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> На 13 јуни 2022 година, тој го постигнал својот прв гол за Нигерија во победата со 0-10 над {{NazNB|CA|STP}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/ademola-lookman-celebrates-1st-goal-for-super-eagles-of-nigeria/pvkn7jp|title=Ademola Lookman celebrates 1st goal for Nigeria|author=Tosin Abayomi|data=2022-06-15|language=en|access-date=2022-07-09}}</ref> Во јануари 2024, бил повикан во составот на Нигерија за [[Африкански куп на нации 2023|Африканскиот куп на нации 2023]]. На 27 јануари 2024 година, во осминафиналето против [[Фудбалска репрезентација на Камерун|Камерун]] (2-0), тој ги постигнал двата гола за Нигерија со кои и помогнал на репрезентацијата да се пласира во четвртфиналето,<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/afcon-live_sto9955345/story.shtml|title=NIGERIA 2-0 CAMEROON: ADEMOLA LOOKMAN FIRES SUPER EAGLES INTO AFRICA CUP OF NATIONS QUARTER-FINALS|date=28 January 2024|website=Eurosport}}</ref> каде пак одново бил одлучувачки постигнувајќи го единствниот погодок во успехот со 1-0 над [[Фудбалска репрезентација на Ангола|Ангола]].<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/nigeria-v-angola-afcon-quarter-final-live_sto10000110/story.shtml|title= NIGERIA 1-0 ANGOLA: FIRST HALF ADEMOLA LOOKMAN GOAL BOOKS AFRICA CUP OF NATIONS SEMI-FINAL SPOT FOR SUPER EAGLES|date=2 February 2024|website=Eurosport}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|NGA}} {{Cronopar|25-3-2022|Кумаси|GHA|0|0|NGA|-|Квал. за СП|2022|13={{subon|74}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Абуџа|NGA|1|1|GHA|-|Квал. за СП|2022|13={{suboff|61}}}} {{Cronopar|9-6-2022|Абуџа|NGA|2|1|SLE|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{subon|82}}}} {{Cronopar|13-6-2022|Агадир|STP|0|10|NGA|1|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|71}}}} {{Cronopar|27-9-2022|Бир Ел Џир|ALG|2|1|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|65}}}} {{Cronopar|17-11-2022|Лисабон|PRT|4|0|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|24-3-2023|Абуџа|NGA|0|1|GNB|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|10-9-2023|Ујо|NGA|6|0|STP|1|Квал. за АФКОН|2023}} {{Cronopar|13-10-2023|Портимао|RSA|2|2|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|66}}}} {{Cronopar|16-10-2023|Албуфеира|MOZ|2|3|NGA|-|Пријателска|13={{subon|61}}}} {{Cronopar|16-11-2023|Ујо|NGA|1|1|LES|-|Квал. за СП|2026|13={{suboff|59}}}} {{Cronopar|8-1-2024|Абу Даби|GUI|2|0|NGA|-|Пријателска|13={{subon|83}}}} {{Cronopar|14-1-2024|Абиџан|NGA|1|1|EQG|-|АФКОН|2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-1-2024|Абиџан|CIV|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{suboff|79}}}} {{Cronopar|22-1-2024|Абиџан|GNB|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{subon|80}}}} {{Cronopar|27-1-2024|Абиџан|NGA|2|0|CMR|2|АФКОН|2023|Осминафинале}} {{Cronopar|2-2-2024|Абиџан|NGA|1|0|ANG|1|АФКОН|2023|Чевтртфинале|13={{suboff|90+5}}}} {{Cronofin|17|5}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 4 февруари 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- | 2015-2016 || rowspan="2"|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Charlton}} || [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|ФЛЧ]] || 24 || 5 || [[ФА Куп 2015-2016|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2015-2016|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 5 |- | 2016-јан. 2017 || [[Фудбалска лига на Англија Еден 2016-2017|ФЛ1]] || 21 || 5 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 3+1 || 2+0 || - || - || - || - || - || - || 25 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Чарлтон Атлетик || 45 || 10 || || 4 || 2 || || - || - || || - || - || 49 || 12 |- | [[ФК Евертон сезона 2016-2017|јан.-јун. 2017]] || rowspan=2|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2016-2017|ПЛ]] || 8 || 1 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 8 || 1 |- | [[ФК Евертон сезона 2017-2018|2017-јан. 2018]] || [[Премиер лига на Англија 2017-2018|ПЛ]] || 7 || 0 || [[ФА Куп 2017-2018|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2017-2018|ЛК]]|| 1+2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|ЛЕ]] || 6<ref>3 настапи во квалификациските кола.</ref>|| 2 || - || - || - || 16 || 2 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2017-2018|јан.-јун. 2018]] || {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2017-2018|БЛ]] || 11 || 5 || [[Фудбалски куп на Германија 2017-2018|КГ]] || - || - || - || - || - || - || - || - || 11 || 5 |- | [[ФК Евертон сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2018-2019|ПЛ]] || 21 || 0 || [[ФА Куп 2018-2019|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2018-2019|ЛК]]|| 2+1 || 1+0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Евертон || 36 || 1 || || 6 || 1 || || 6 || 2 || || - || - || 48 || 4 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=1|{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2019-2020|БЛ]] || 11 || 0 || [[Фудбалски куп на Германија 2019-2020|КГ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 13 || 0 |- || [[ФК Фулам сезона 2020-2021|2020-2021]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Fulham}} || [[Премиер лига на Англија 2020-2021|ПЛ]] || 34 || 4 || [[ФА Куп 2020-2021|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2020-2021|ЛК]] || 0+1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 4 |- || [[ФК Лестер Сити сезона 2021-2022|2021-2022]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Leicester City}} || [[Премиер лига на Англија 2021-2022|ПЛ]] || 26 || 6 || [[ФА Куп 2021-2022|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2021-2022|ЛК]] || 2+2 || 0+2 || [[УЕФА Лига Европа 2021-2022|ЛЕ]]+[[УЕФА Лига на конференции 2021-2022|ЛК]] || 4+8 || 0 || - || - || - || 42 || 8 |- || [[ФК Аталанта сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=2|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 31 || 13 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 2 || 2 || - || - || - || - || - || - || 33 || 15 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 18 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 5 || 0 || - || - || - || 23 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Аталанта || 49 || 20 || || 2 || 2 || || 5 || 0 || || - || - || 56 || 22 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 212 || 46 || || 18 || 7 || || 24 || 2 || || - || - || 254 || 55 |} ===Репрезентативна статистика=== {{updated|2 февруари 2024}}<ref name="wfnat">{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/ademola-lookman/4/ |title=Ademola Lookman: Internationals |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=4 November 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="3"|{{Fb|NGA}} |2022||6||1 |- |2023||5||1 |- |2024||6||3 |- !colspan="2"|Вкупно!!17!!5 |} ==Титули== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал У20}} [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светско првенство за играчи под 20 години]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години 2017|Јужна Кореја 2017]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Нигерија |image3=Flag of Nigeria.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/ademola-lookman/428612/ Адемола Лукман на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/ademola-lookman/profil/spieler/406040 Адемола Лукман на transfermerkt] *[https://www.whoscored.com/Players/299451/Show/Ademola-Lookman Адемола Лукман на whoscored] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/229645/ademola-lookman Адемола Лукман на espn] {{Состав на Нигерија на АКН 2023}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лукман, Адемола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Нигериски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Чарлтон Атлетик]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Евертон]] [[Категорија:Фудбалери на РБ Лајпциг]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фулам]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] 5ycqpv4qe7jtebejfh85v1g909nzp7t 5196082 5196081 2024-04-25T22:10:26Z Carshalton 30527 /* Аталанта */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Адемола Лукман | image = [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2586 by Stepro.jpg|220px]] | fullname = Адемола Лукман Олаџаде Аладе<br>Ајола Лукман<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |access-date=24 October 2020}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|1997|10|20|df=yes}} | cityofbirth = [[Вандсворт]] | countryofbirth = [[Англија]] | height = {{height|m=1.74}}<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/13278/Ademola-Lookman/overview |title=Ademola Lookman: Overview |publisher=Premier League |access-date=17 September 2023}}</ref> | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|NGA}} [[Нигерија]] <small>(од 2022)</small> | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 11 | youthyears1 = 2013-2015 | youthclubs1 = {{Fb team Charlton}} | years1 = 2015-2017 |caps1 = 45 |goals1 = 10 |clubs1 = {{Fb team Charlton}} | years2 = 2017-2019 |caps2 = 36 |goals2 = 1 |clubs2 = {{Fb team Everton}} | years3 = 2018 |caps3 = 11 |goals3 = 5 |clubs3 = →{{Fb team RB Leipzig}} | years4 = 2019-2022 |caps4 = 11 |goals4 = 0 |clubs4 = {{Fb team RB Leipzig}} | years5 = 2020-2021 |caps5 = 34 |goals5 = 4 |clubs5 = →{{Fb team Fulham}} | years6 = 2021-2022 |caps6 = 26 |goals6 = 6 |clubs6 = →{{Fb team Leicester City}} | years7 = 2022- |caps7 = 49 |goals7 = 20 |clubs7 = {{Fb team Atalanta}} | nationalyears1 = 2016 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|Англија 19]] | nationalyears2 = 2016-2017 |nationalcaps2 = 15 |nationalgoals2 = 4 |nationalteam2 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|Англија 20]] | nationalyears3 = 2017-2019 |nationalcaps3 = 11 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|Англија 21]] | nationalyears4 = 2022- |nationalcaps4 = 17 |nationalgoals4 = 6 |nationalteam4 = {{flagsport|NGA}} [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|Нигерија]] | pcupdate = 23 април 2021 | ntupdate = 23 април 2021 }} '''Адемола Лукман''' (роден на [[20 октомври]] [[1997]] година, во [[Вандсворт]]) — [[Нигерија|нигериски]] [[фудбал]]ер со [[Англичани|англиско]] потекло, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Atalanta}} и на [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|нигериската репрезентација]]. ==Технички карактеристики== Крило, втор напаѓач или офанзивен играч за врска, Лукман е играч со одлични физички предиспозиции и добри технички вештини. Се издвојува по брзината и дриблингот, како и по добрата завршница. ==Кариера== {{dx|[[File:Ademola Lookman, Charlton (cropped).jpg|thumb|upright|Лукман играјќи за [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]] во 2016]]}} ===Чарлтон Атлетик=== Лукман израснал во академијата на [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]].<ref>{{cite news |url=http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |title=Charlton keen to secure teenage prospect Ademola Lookman to new contract |first=Richard |last=Cawley |newspaper=South London Press |date=27 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208170257/http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |archive-date=8 December 2015}}</ref> Своето деби за првиот тим го направил на 3 ноември 2015 во натпревар од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|Чемпионшип]] против [[ФК Милтон Кинс Донс|Милтон Кинс Донс]],<ref name=CAFCdebut>{{cite web |url=http://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |title=Match report: MK Dons 1–0 Charlton |first=George |last=Jones |publisher=Charlton Athletic F.C. |date=3 November 2015 |access-date=15 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117015323/https://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |archive-date=17 November 2015}}</ref> а првиот гол го постигнал на 5 декември истата година во поразот со 3-2 на гостувањето кај [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон енд Хоув Албион]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34951482 |title=Brighton 3–2 Charlton |website=BBC Sport |date=5 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Десет дена подоцна, тој постигнал два гола во ремито 2-2 на домашен терен против [[ФК Болтон Вондерерс|Болтон Вондерерс]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35036029 |title=Charlton 2–2 Bolton |website=BBC Sport |date=15 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Првата сезона како професионален фудбалер ја завршил со одлична статистика од 24 настапи и 5 гола, но сепак не успеал да му помогне на клубот да избегне испаѓање во понизок ранг на крајот од сезоната. Во сезоната 2016-2017 во [[Фудбалска лига на Англија Еден|Лига Еден]], Лукман го потврдил своето место во стартната постава на клубот и продолжил со добрата форма, постигнувајќи 7 гола во 25 настапи во првите четири и пол месеци од сезоната. Младата возраст и добрите игри набргу го прават интересен за поголемите клубови поради што тој во јануари 2017 година се разделил со Чарлтон. ===Евертон=== На 5 јануари 2017, Лукман потпишал четири и пол годишен договор со [[ФК Евертон|Евертон]] за непозната сума.<ref>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/10718733/everton-sign-ademola-lookman-from-charlton-for-7-5m |title=Everton sign Ademola Lookman from Charlton for £7.5m |first=Paul |last=Vinnell |website=Sky Sports |date=5 January 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38520520 |title=Ademola Lookman: Everton sign Charlton forward for £11m |website=BBC Sport |date=5 January 2017|access-date=5 January 2017}}</ref> Тој го направил своето деби за клубот десет дена подоцна во победата со 4-0 над [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]], заменувајќи го [[Рос Баркли]] во 90-тата минута и постигнувајќи го четвртиот гол на тимот.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38545988 |title=Everton 4–0 Manchester City |first=Luke |last=Reddy |website=BBC Sport |date=15 January 2017|access-date=4 September 2017}}</ref> На 27 јули 2017, Лукман го направи својот прв настап во [[Европски фудбалски натпреварувања|европските натпреварувања]], играјќи во победата на Евертон со 1–0 над [[Словачка|словачкиот]] клуб [[МФК Ружомберок]] во првиот натпревар од третото квалификациско коло за [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|Лига Европа]].<ref name=EuroDebut>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40724022 |title=Baines gives Everton Europa lead on Rooney return |date=27 July 2017 |website=BBC Sport |first=Tom |last=Rostance |access-date=27 July 2017}}</ref> На 7 декември 2017, во рамките на последниот натпревар од групата фаза во истото натпреварување, Лукман постигнал два гола во победата со 3-0 на гостувањето кај [[Кипар|кипарскиот]] претставник [[ФК Аполон Лимасол|Аполон Лимасон]], што биле негови први голови во евро-турнирите. Во меѓувреме, тој имал проблем да се избори за поголема минутажа за Евертон во натпреварите од [[Премиер лига на Англија 2017-2018|Премиер лигата]], излегувајќи на теренот само 7 пати во првиот дел од сезоната и сите освен еднаш појавувајќи се од клупата за резерви, што довело до тоа во јануари 2018 да замине на позајмица до крајот на сезоната во германскиот [[РБ Лајпциг]].<ref>{{cite news |url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/transfer-news/everton-wanted-ademola-lookman-stay-14232472 |title=Everton wanted Ademola Lookman to stay in England with Championship club |first=Phil |last=Kirkbride |newspaper=Liverpool Echo |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=https://www.si.com/soccer/2018/02/01/everton-boss-sam-allardyce-claims-ademola-lookmans-stubbornness-took-him-rb-leipzig-over-derby |title=Everton boss Sam Allardyce claims Ademola Lookman's 'stubbornness' took him to RB Leipzig over Derby |website=Sports Illustrated |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/11231037/ademola-lookman-joins-rb-leipzig-on-loan-from-everton |title=Ademola Lookman joins RB Leipzig on loan from Everton |first=Rory |last=O'Callaghan |website=Sky Sports |date=31 January 2018 |access-date=2 February 2018}}</ref> На своето деби во [[Прва Бундеслига 2017-2018|Бундеслигата]], Лукман го постигнал својот прв гол за Лајпциг за победата со 1-0 на гостувањето кај [[ФК Борусија Менхенгладбах|Борусија Менхенгладбах]], само десеттина минути подоцна откако се појавил во игра од клупата за резерви.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/football/blog/2018/feb/05/ademola-lookman-slips-slides-from-everton-into-leipzig-affections |title=Ademola Lookman slips and slides from Everton into Leipzig's affections |first=Andy |last=Brassell |date=5 February 2018 |newspaper=The Guardian |access-date=21 July 2019}}</ref> Тој уживал во славен престој во Лајпциг каде на 11 натпревари во Бундеслигата постигнал 5 гола и имал особено силен крај на сезоната постигнувајќи три гола во последните два натпревари, победите над {{Fb team (N) Wolfsburg}} и [[ФК Херта Берлин|Херта]]. По успешниот период во Германија, Лукман се вратил во Евертон каде добил повеќе шанса во текот на сезоната 2018-2019. Тој одиграл вкупно 24 натпревари за ''карамелите'' (21 во Премиер лигата) и постигнал еден гол во победата со 2-1 на домашен терен над [[ФК Линколн Сити|Линколн Сити]] во третото коло од [[ФА Куп 2018-2019|ФА Купот]]. ===РБ Лајпциг=== [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2641 by Stepro.jpg|thumb|170px|Лукман во дресот на РБ&nbsp;Лајпциг во 2019.]] На 25 јули 2019 година, Лукман се вратил во РБ Лајпциг, овојпат трајно во трансфер кој чинел 18 милиони евра.<ref>{{Cite web |url=https://www.evertonfc.com/news/1293095/lookman-moves-to-rb-leipzig|title=Lookman Moves To RB Leipzig |language=en |access-date=2022-08-05}}</ref> Сепак, за разлика од претходниот престој во клубот, овојпат Лукман не можел да се наметне кај новиот тренер [[Јулијан Нагелсман]] играјќи само 13 натпревари. На 23 октомври 2019, дебитирал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во победата со 2-1 над рускиот [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит]]. На 30 септември 2020, Лукман бил позајмен до крајот на сезоната на [[ФК Фулам|Фулам]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/54349929 |title=Ademola Lookman: Fulham sign RB Leipzig winger on loan |website=BBC Sport |date=30 September 2020|access-date=30 September 2020}}</ref> Одиграл 34 натпревари во [[Премиер лига на Англија 2020-2021|Премиер лигата]] и постигнал 4 гола. На 31 август 2021 година, Лукман бил позајмен на [[ФК Лестер Сити|Лестер Сити]].<ref>{{Cite web |url=https://www.lcfc.com/news/2240350/leicester-city-sign-winger-ademola-lookman-on-loan |title=Leicester City Sign Winger Ademola Lookman On Loan |publisher=Leicester City F.C. |date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}</ref> На 11 септември 2021 година, го направил своето деби за Лестер влегувајќи како замена во 73-тата минута во поразот од Манчестер Сити со 1-0.<ref>{{cite web |title=Leicester City 0–1 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58436996 |access-date=11 September 2021 |website=BBC Sport |date=11 September 2021}}</ref> На 28 декември 2021 година, Лукман го постигнал единствениот гол во победата на Лестер со 1–0 над Ливерпул.<ref>{{Cite news |last=Butler |first=Michael |date=28 December 2021 |title=Leicester City 1–0 Liverpool: Premier League – as it happened |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/football/live/2021/dec/28/leicester-city-v-liverpool-premier-league-live|access-date=31 December 2021 |issn=0261-3077}}</ref> ===Аталанта=== На 4 август 2022 година, Лукман потпишал четиригодишен договор со клубот од [[Италија|италијанската]] [[Серија А]], [[ФК Аталанта|Аталанта]], во трансфер кој чинел 15&nbsp;милиони евра.<ref>{{cite news |url=https://www.atalanta.it/en/news/welcome-lookman/ |title=Welcome, Lookman! |publisher=Atalanta BC |date=4 August 2022 |access-date=4 August 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://football-italia.net/official-atalanta-sign-lookman-from-rb-leipzig/ |title=Official: Atalanta sign Lookman from RB Leipzig |last=Campanale |first=Susy |date=4 August 2022 |website=Football Italia |access-date=4 August 2022}}</ref> Тој го имал своето деби за клубот од [[Бергамо]] на 13 август, во натпреварот со кој било отворено првенството [[Серија А 2022-2023]] одигран на гости против {{Fb team (N) Sampdoria}}, постигнувајќи го притоа вториот гол во победата со 0-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Atalanta/13-08-2022/sampdoria-atalanta-0-2-segno-toloi-lookman-4401862901123.shtml|title=L'Atalanta inizia col piede giusto a Marassi: 2-0 alla Samp, decidono Toloi e Lookman|accesso=2022-08-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.atalanta.it/news/esordio-con-gol-per-lookman/|title=Esordio con goal per Lookman|date=16 август 2022 |access-date=2022-08-17}}</ref> На 15 јануари 2023, тој постигнал гол и забележал асистенција во победата со 8-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Salernitana}}. Тој, исто така, бил прецизен и на своето деби во [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола против во осминафиналето против {{Fb team (N) Spezia}}, одиграно на 19 јануари 2023 година, кое Аталанта го добила со 5-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|title=COPPA ITALIA - ATALANTA-SPEZIA 5-2: LA DEA VOLA CON SUPER LOOKMAN, HOJLUND DEVASTANTE. GASPERINI TROVA L'INTER AI QUARTI|date=19 јануари 2023 |access-date=19 јануари 2023}}</ref> На 22 јануари, тој постигнал уште два гола и имал уште една асистенција во ремито 3-3 на гостувањето кај {{Fb team (N) Juventus}}. Првата сезона во Аталанта ја завршил со 13 гола и 6 асистенции, иако последниот гол го постигнал уште на 1 април 2023. Својот прв гол за сезоната 2023-2024, Лукман го постигнал на 17 септември 2023, во поразот со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) Fiorentina}} во [[Серија А 2023-2024|првенството]]. На 9 декември, тој постигнал два гола во победата со 3-2 на домашен терен над {{Fb team (N) Milan}}.<ref>{{cite news|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2023/12/10/un-tacco-bello38.html|title=Un tacco bello|author=Enrico Currò|publisher=la Repubblica|date=10 декември 2023|page=38}}</ref> На 24 април 2024, Лукман го постигнал третиот гол за Аталанта во петтата минута од судиското продолжение во реванш полуфиналниот натпревар од [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|Купот на Италија]] против {{Fb team (N) Fiorentina}}, со кој и овозможил на својата екипа да се пласира во финалето; натпреварот завршил 4-1 за Аталанта. ==Репрезентативна кариера== Роден во [[Англија]] од [[Нигерија|нигериски]] родители, Лукман бил подобен да игра и за двете земји.<ref>{{Cite web|language=en|author=Oluwashina Okeleji|url=https://www.bbc.com/sport/football/38680392|title=Nigeria keen on England U20 striker Ademola Lookman |date=19 јануари 2017|access-date=23 јануари 2017}}</ref> На 16 мај 2016 година, тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|англиската репрезентација под 19 години]] за натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Мексико под 19 години|Мексико]].<ref>{{Cite web|author=Nicholas Veevers |url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/may/england-under-19s-squad-named-for-mexico-150516 |title=England Under-19s squad named for double-header with Mexico |language=en |date=16 мај 2016 |access-date=15 јануари 2017}}</ref> За истата репрезентација во 2016 година, тој бил повикан да учествува на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 19 години 2016|Европското првенство под 19 години]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/jul/under-19s-euro-squad-named-060716|title=The England Under-19s squad has been named for the 2016 Euro Finals in Germany - England|language=en}}</ref>, a една година подоцна бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|репрезентацијата под 20 години]] за [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светското првенство 2017]] во [[Јужна Кореја]]; на второто првенство, тој постигнал три гола на патот на ''Гордиот Албион'' до титулата,<ref>{{cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/how-evertons-england-world-cup-13169997 |title=How Everton's England World Cup heroes fared in South Korea – and what the future holds for them at Goodison |first=Kristian |last=Walsh |newspaper=Liverpool Echo |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> што било прво славје за Англичаните на некое фудбалско првенство уште од [[Светско првенство во фудбал 1966|Светското првенство 1966]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40237981 |title=Under-20 World Cup: England beat Venezuela in final |website=BBC Sport |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> Тој, исто така, има одиграно и 11 натпревари и еден гол за [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|англиската репрезентацијата под 21 година]]. Во јануари 2020 година, тој го изразил интерес на сениорско ниво да игра за [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|репрезентацијата на Нигерија]],<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-ng/news/lookman-moves-to-switch-allegiance-from-england-to-nigeria/1iehvu1fw8dsw11wn9rc7o5so7|title=Lookman moves to switch allegiance from England to Nigeria|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> која неколку пати претходно ја одбивал надевајќи се дека ќе добие повик да игра за {{NazNB|FUrep|ENG}}. Дури откако поднел барање за промена на репрезентативното државјанство тој дал изјава во која вели: „Не го сменив мислењето дека сакам да ја претставувам Англија“.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-za/news/lookman-wants-the-super-eagles-but-should-nigeria-want-him/1voj1ezhyf5jr1m4uxwv3lxcut|title=Lookman open to Super Eagles, but should Nigeria want him?|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> Сепак, откако во февруари 2022 година неговото барање било прифатено од [[ФИФА]], тој дефинитивно се одлучил да ја претставува {{NazNB|FUrep|NGA}},<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-10498949/England-U20-World-Cup-winner-Ademola-Lookman-switches-allegiance-Nigeria.html|title=England U21 star Ademola Lookman switches allegiance to Nigeria|date=2022-02-10|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> правејќи го своето деби на 25 март истата година во ремито 0-0 на гостувањето кај {{NazNB|FUrep|GHA}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2022|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].<ref>{{Cite web|url=https://www.lcfc.com/news/2549819|title=Seven Foxes In International Action On Friday|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> На 13 јуни 2022 година, тој го постигнал својот прв гол за Нигерија во победата со 0-10 над {{NazNB|CA|STP}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/ademola-lookman-celebrates-1st-goal-for-super-eagles-of-nigeria/pvkn7jp|title=Ademola Lookman celebrates 1st goal for Nigeria|author=Tosin Abayomi|data=2022-06-15|language=en|access-date=2022-07-09}}</ref> Во јануари 2024, бил повикан во составот на Нигерија за [[Африкански куп на нации 2023|Африканскиот куп на нации 2023]]. На 27 јануари 2024 година, во осминафиналето против [[Фудбалска репрезентација на Камерун|Камерун]] (2-0), тој ги постигнал двата гола за Нигерија со кои и помогнал на репрезентацијата да се пласира во четвртфиналето,<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/afcon-live_sto9955345/story.shtml|title=NIGERIA 2-0 CAMEROON: ADEMOLA LOOKMAN FIRES SUPER EAGLES INTO AFRICA CUP OF NATIONS QUARTER-FINALS|date=28 January 2024|website=Eurosport}}</ref> каде пак одново бил одлучувачки постигнувајќи го единствниот погодок во успехот со 1-0 над [[Фудбалска репрезентација на Ангола|Ангола]].<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/nigeria-v-angola-afcon-quarter-final-live_sto10000110/story.shtml|title= NIGERIA 1-0 ANGOLA: FIRST HALF ADEMOLA LOOKMAN GOAL BOOKS AFRICA CUP OF NATIONS SEMI-FINAL SPOT FOR SUPER EAGLES|date=2 February 2024|website=Eurosport}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|NGA}} {{Cronopar|25-3-2022|Кумаси|GHA|0|0|NGA|-|Квал. за СП|2022|13={{subon|74}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Абуџа|NGA|1|1|GHA|-|Квал. за СП|2022|13={{suboff|61}}}} {{Cronopar|9-6-2022|Абуџа|NGA|2|1|SLE|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{subon|82}}}} {{Cronopar|13-6-2022|Агадир|STP|0|10|NGA|1|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|71}}}} {{Cronopar|27-9-2022|Бир Ел Џир|ALG|2|1|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|65}}}} {{Cronopar|17-11-2022|Лисабон|PRT|4|0|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|24-3-2023|Абуџа|NGA|0|1|GNB|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|10-9-2023|Ујо|NGA|6|0|STP|1|Квал. за АФКОН|2023}} {{Cronopar|13-10-2023|Портимао|RSA|2|2|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|66}}}} {{Cronopar|16-10-2023|Албуфеира|MOZ|2|3|NGA|-|Пријателска|13={{subon|61}}}} {{Cronopar|16-11-2023|Ујо|NGA|1|1|LES|-|Квал. за СП|2026|13={{suboff|59}}}} {{Cronopar|8-1-2024|Абу Даби|GUI|2|0|NGA|-|Пријателска|13={{subon|83}}}} {{Cronopar|14-1-2024|Абиџан|NGA|1|1|EQG|-|АФКОН|2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-1-2024|Абиџан|CIV|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{suboff|79}}}} {{Cronopar|22-1-2024|Абиџан|GNB|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{subon|80}}}} {{Cronopar|27-1-2024|Абиџан|NGA|2|0|CMR|2|АФКОН|2023|Осминафинале}} {{Cronopar|2-2-2024|Абиџан|NGA|1|0|ANG|1|АФКОН|2023|Чевтртфинале|13={{suboff|90+5}}}} {{Cronofin|17|5}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 4 февруари 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- | 2015-2016 || rowspan="2"|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Charlton}} || [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|ФЛЧ]] || 24 || 5 || [[ФА Куп 2015-2016|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2015-2016|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 5 |- | 2016-јан. 2017 || [[Фудбалска лига на Англија Еден 2016-2017|ФЛ1]] || 21 || 5 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 3+1 || 2+0 || - || - || - || - || - || - || 25 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Чарлтон Атлетик || 45 || 10 || || 4 || 2 || || - || - || || - || - || 49 || 12 |- | [[ФК Евертон сезона 2016-2017|јан.-јун. 2017]] || rowspan=2|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2016-2017|ПЛ]] || 8 || 1 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 8 || 1 |- | [[ФК Евертон сезона 2017-2018|2017-јан. 2018]] || [[Премиер лига на Англија 2017-2018|ПЛ]] || 7 || 0 || [[ФА Куп 2017-2018|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2017-2018|ЛК]]|| 1+2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|ЛЕ]] || 6<ref>3 настапи во квалификациските кола.</ref>|| 2 || - || - || - || 16 || 2 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2017-2018|јан.-јун. 2018]] || {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2017-2018|БЛ]] || 11 || 5 || [[Фудбалски куп на Германија 2017-2018|КГ]] || - || - || - || - || - || - || - || - || 11 || 5 |- | [[ФК Евертон сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2018-2019|ПЛ]] || 21 || 0 || [[ФА Куп 2018-2019|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2018-2019|ЛК]]|| 2+1 || 1+0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Евертон || 36 || 1 || || 6 || 1 || || 6 || 2 || || - || - || 48 || 4 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=1|{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2019-2020|БЛ]] || 11 || 0 || [[Фудбалски куп на Германија 2019-2020|КГ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 13 || 0 |- || [[ФК Фулам сезона 2020-2021|2020-2021]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Fulham}} || [[Премиер лига на Англија 2020-2021|ПЛ]] || 34 || 4 || [[ФА Куп 2020-2021|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2020-2021|ЛК]] || 0+1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 4 |- || [[ФК Лестер Сити сезона 2021-2022|2021-2022]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Leicester City}} || [[Премиер лига на Англија 2021-2022|ПЛ]] || 26 || 6 || [[ФА Куп 2021-2022|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2021-2022|ЛК]] || 2+2 || 0+2 || [[УЕФА Лига Европа 2021-2022|ЛЕ]]+[[УЕФА Лига на конференции 2021-2022|ЛК]] || 4+8 || 0 || - || - || - || 42 || 8 |- || [[ФК Аталанта сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=2|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 31 || 13 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 2 || 2 || - || - || - || - || - || - || 33 || 15 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 18 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 5 || 0 || - || - || - || 23 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Аталанта || 49 || 20 || || 2 || 2 || || 5 || 0 || || - || - || 56 || 22 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 212 || 46 || || 18 || 7 || || 24 || 2 || || - || - || 254 || 55 |} ===Репрезентативна статистика=== {{updated|2 февруари 2024}}<ref name="wfnat">{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/ademola-lookman/4/ |title=Ademola Lookman: Internationals |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=4 November 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="3"|{{Fb|NGA}} |2022||6||1 |- |2023||5||1 |- |2024||6||3 |- !colspan="2"|Вкупно!!17!!5 |} ==Титули== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал У20}} [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светско првенство за играчи под 20 години]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години 2017|Јужна Кореја 2017]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Нигерија |image3=Flag of Nigeria.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/ademola-lookman/428612/ Адемола Лукман на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/ademola-lookman/profil/spieler/406040 Адемола Лукман на transfermerkt] *[https://www.whoscored.com/Players/299451/Show/Ademola-Lookman Адемола Лукман на whoscored] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/229645/ademola-lookman Адемола Лукман на espn] {{Состав на Нигерија на АКН 2023}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лукман, Адемола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Нигериски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Чарлтон Атлетик]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Евертон]] [[Категорија:Фудбалери на РБ Лајпциг]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фулам]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] n5c90fvycb0n6hw432jd08cxueulavk 5196083 5196082 2024-04-25T22:12:12Z Carshalton 30527 /* Аталанта */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Адемола Лукман | image = [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2586 by Stepro.jpg|220px]] | fullname = Адемола Лукман Олаџаде Аладе<br>Ајола Лукман<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |access-date=24 October 2020}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|1997|10|20|df=yes}} | cityofbirth = [[Вандсворт]] | countryofbirth = [[Англија]] | height = {{height|m=1.74}}<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/13278/Ademola-Lookman/overview |title=Ademola Lookman: Overview |publisher=Premier League |access-date=17 September 2023}}</ref> | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|NGA}} [[Нигерија]] <small>(од 2022)</small> | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 11 | youthyears1 = 2013-2015 | youthclubs1 = {{Fb team Charlton}} | years1 = 2015-2017 |caps1 = 45 |goals1 = 10 |clubs1 = {{Fb team Charlton}} | years2 = 2017-2019 |caps2 = 36 |goals2 = 1 |clubs2 = {{Fb team Everton}} | years3 = 2018 |caps3 = 11 |goals3 = 5 |clubs3 = →{{Fb team RB Leipzig}} | years4 = 2019-2022 |caps4 = 11 |goals4 = 0 |clubs4 = {{Fb team RB Leipzig}} | years5 = 2020-2021 |caps5 = 34 |goals5 = 4 |clubs5 = →{{Fb team Fulham}} | years6 = 2021-2022 |caps6 = 26 |goals6 = 6 |clubs6 = →{{Fb team Leicester City}} | years7 = 2022- |caps7 = 49 |goals7 = 20 |clubs7 = {{Fb team Atalanta}} | nationalyears1 = 2016 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|Англија 19]] | nationalyears2 = 2016-2017 |nationalcaps2 = 15 |nationalgoals2 = 4 |nationalteam2 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|Англија 20]] | nationalyears3 = 2017-2019 |nationalcaps3 = 11 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|Англија 21]] | nationalyears4 = 2022- |nationalcaps4 = 17 |nationalgoals4 = 6 |nationalteam4 = {{flagsport|NGA}} [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|Нигерија]] | pcupdate = 23 април 2021 | ntupdate = 23 април 2021 }} '''Адемола Лукман''' (роден на [[20 октомври]] [[1997]] година, во [[Вандсворт]]) — [[Нигерија|нигериски]] [[фудбал]]ер со [[Англичани|англиско]] потекло, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Atalanta}} и на [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|нигериската репрезентација]]. ==Технички карактеристики== Крило, втор напаѓач или офанзивен играч за врска, Лукман е играч со одлични физички предиспозиции и добри технички вештини. Се издвојува по брзината и дриблингот, како и по добрата завршница. ==Кариера== {{dx|[[File:Ademola Lookman, Charlton (cropped).jpg|thumb|upright|Лукман играјќи за [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]] во 2016]]}} ===Чарлтон Атлетик=== Лукман израснал во академијата на [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]].<ref>{{cite news |url=http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |title=Charlton keen to secure teenage prospect Ademola Lookman to new contract |first=Richard |last=Cawley |newspaper=South London Press |date=27 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208170257/http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |archive-date=8 December 2015}}</ref> Своето деби за првиот тим го направил на 3 ноември 2015 во натпревар од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|Чемпионшип]] против [[ФК Милтон Кинс Донс|Милтон Кинс Донс]],<ref name=CAFCdebut>{{cite web |url=http://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |title=Match report: MK Dons 1–0 Charlton |first=George |last=Jones |publisher=Charlton Athletic F.C. |date=3 November 2015 |access-date=15 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117015323/https://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |archive-date=17 November 2015}}</ref> а првиот гол го постигнал на 5 декември истата година во поразот со 3-2 на гостувањето кај [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон енд Хоув Албион]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34951482 |title=Brighton 3–2 Charlton |website=BBC Sport |date=5 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Десет дена подоцна, тој постигнал два гола во ремито 2-2 на домашен терен против [[ФК Болтон Вондерерс|Болтон Вондерерс]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35036029 |title=Charlton 2–2 Bolton |website=BBC Sport |date=15 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Првата сезона како професионален фудбалер ја завршил со одлична статистика од 24 настапи и 5 гола, но сепак не успеал да му помогне на клубот да избегне испаѓање во понизок ранг на крајот од сезоната. Во сезоната 2016-2017 во [[Фудбалска лига на Англија Еден|Лига Еден]], Лукман го потврдил своето место во стартната постава на клубот и продолжил со добрата форма, постигнувајќи 7 гола во 25 настапи во првите четири и пол месеци од сезоната. Младата возраст и добрите игри набргу го прават интересен за поголемите клубови поради што тој во јануари 2017 година се разделил со Чарлтон. ===Евертон=== На 5 јануари 2017, Лукман потпишал четири и пол годишен договор со [[ФК Евертон|Евертон]] за непозната сума.<ref>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/10718733/everton-sign-ademola-lookman-from-charlton-for-7-5m |title=Everton sign Ademola Lookman from Charlton for £7.5m |first=Paul |last=Vinnell |website=Sky Sports |date=5 January 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38520520 |title=Ademola Lookman: Everton sign Charlton forward for £11m |website=BBC Sport |date=5 January 2017|access-date=5 January 2017}}</ref> Тој го направил своето деби за клубот десет дена подоцна во победата со 4-0 над [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]], заменувајќи го [[Рос Баркли]] во 90-тата минута и постигнувајќи го четвртиот гол на тимот.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38545988 |title=Everton 4–0 Manchester City |first=Luke |last=Reddy |website=BBC Sport |date=15 January 2017|access-date=4 September 2017}}</ref> На 27 јули 2017, Лукман го направи својот прв настап во [[Европски фудбалски натпреварувања|европските натпреварувања]], играјќи во победата на Евертон со 1–0 над [[Словачка|словачкиот]] клуб [[МФК Ружомберок]] во првиот натпревар од третото квалификациско коло за [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|Лига Европа]].<ref name=EuroDebut>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40724022 |title=Baines gives Everton Europa lead on Rooney return |date=27 July 2017 |website=BBC Sport |first=Tom |last=Rostance |access-date=27 July 2017}}</ref> На 7 декември 2017, во рамките на последниот натпревар од групата фаза во истото натпреварување, Лукман постигнал два гола во победата со 3-0 на гостувањето кај [[Кипар|кипарскиот]] претставник [[ФК Аполон Лимасол|Аполон Лимасон]], што биле негови први голови во евро-турнирите. Во меѓувреме, тој имал проблем да се избори за поголема минутажа за Евертон во натпреварите од [[Премиер лига на Англија 2017-2018|Премиер лигата]], излегувајќи на теренот само 7 пати во првиот дел од сезоната и сите освен еднаш појавувајќи се од клупата за резерви, што довело до тоа во јануари 2018 да замине на позајмица до крајот на сезоната во германскиот [[РБ Лајпциг]].<ref>{{cite news |url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/transfer-news/everton-wanted-ademola-lookman-stay-14232472 |title=Everton wanted Ademola Lookman to stay in England with Championship club |first=Phil |last=Kirkbride |newspaper=Liverpool Echo |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=https://www.si.com/soccer/2018/02/01/everton-boss-sam-allardyce-claims-ademola-lookmans-stubbornness-took-him-rb-leipzig-over-derby |title=Everton boss Sam Allardyce claims Ademola Lookman's 'stubbornness' took him to RB Leipzig over Derby |website=Sports Illustrated |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/11231037/ademola-lookman-joins-rb-leipzig-on-loan-from-everton |title=Ademola Lookman joins RB Leipzig on loan from Everton |first=Rory |last=O'Callaghan |website=Sky Sports |date=31 January 2018 |access-date=2 February 2018}}</ref> На своето деби во [[Прва Бундеслига 2017-2018|Бундеслигата]], Лукман го постигнал својот прв гол за Лајпциг за победата со 1-0 на гостувањето кај [[ФК Борусија Менхенгладбах|Борусија Менхенгладбах]], само десеттина минути подоцна откако се појавил во игра од клупата за резерви.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/football/blog/2018/feb/05/ademola-lookman-slips-slides-from-everton-into-leipzig-affections |title=Ademola Lookman slips and slides from Everton into Leipzig's affections |first=Andy |last=Brassell |date=5 February 2018 |newspaper=The Guardian |access-date=21 July 2019}}</ref> Тој уживал во славен престој во Лајпциг каде на 11 натпревари во Бундеслигата постигнал 5 гола и имал особено силен крај на сезоната постигнувајќи три гола во последните два натпревари, победите над {{Fb team (N) Wolfsburg}} и [[ФК Херта Берлин|Херта]]. По успешниот период во Германија, Лукман се вратил во Евертон каде добил повеќе шанса во текот на сезоната 2018-2019. Тој одиграл вкупно 24 натпревари за ''карамелите'' (21 во Премиер лигата) и постигнал еден гол во победата со 2-1 на домашен терен над [[ФК Линколн Сити|Линколн Сити]] во третото коло од [[ФА Куп 2018-2019|ФА Купот]]. ===РБ Лајпциг=== [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2641 by Stepro.jpg|thumb|170px|Лукман во дресот на РБ&nbsp;Лајпциг во 2019.]] На 25 јули 2019 година, Лукман се вратил во РБ Лајпциг, овојпат трајно во трансфер кој чинел 18 милиони евра.<ref>{{Cite web |url=https://www.evertonfc.com/news/1293095/lookman-moves-to-rb-leipzig|title=Lookman Moves To RB Leipzig |language=en |access-date=2022-08-05}}</ref> Сепак, за разлика од претходниот престој во клубот, овојпат Лукман не можел да се наметне кај новиот тренер [[Јулијан Нагелсман]] играјќи само 13 натпревари. На 23 октомври 2019, дебитирал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во победата со 2-1 над рускиот [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит]]. На 30 септември 2020, Лукман бил позајмен до крајот на сезоната на [[ФК Фулам|Фулам]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/54349929 |title=Ademola Lookman: Fulham sign RB Leipzig winger on loan |website=BBC Sport |date=30 September 2020|access-date=30 September 2020}}</ref> Одиграл 34 натпревари во [[Премиер лига на Англија 2020-2021|Премиер лигата]] и постигнал 4 гола. На 31 август 2021 година, Лукман бил позајмен на [[ФК Лестер Сити|Лестер Сити]].<ref>{{Cite web |url=https://www.lcfc.com/news/2240350/leicester-city-sign-winger-ademola-lookman-on-loan |title=Leicester City Sign Winger Ademola Lookman On Loan |publisher=Leicester City F.C. |date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}</ref> На 11 септември 2021 година, го направил своето деби за Лестер влегувајќи како замена во 73-тата минута во поразот од Манчестер Сити со 1-0.<ref>{{cite web |title=Leicester City 0–1 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58436996 |access-date=11 September 2021 |website=BBC Sport |date=11 September 2021}}</ref> На 28 декември 2021 година, Лукман го постигнал единствениот гол во победата на Лестер со 1–0 над Ливерпул.<ref>{{Cite news |last=Butler |first=Michael |date=28 December 2021 |title=Leicester City 1–0 Liverpool: Premier League – as it happened |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/football/live/2021/dec/28/leicester-city-v-liverpool-premier-league-live|access-date=31 December 2021 |issn=0261-3077}}</ref> ===Аталанта=== На 4 август 2022 година, Лукман потпишал четиригодишен договор со клубот од [[Италија|италијанската]] [[Серија А]], [[ФК Аталанта|Аталанта]], во трансфер кој чинел 15&nbsp;милиони евра.<ref>{{cite news |url=https://www.atalanta.it/en/news/welcome-lookman/ |title=Welcome, Lookman! |publisher=Atalanta BC |date=4 August 2022 |access-date=4 August 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://football-italia.net/official-atalanta-sign-lookman-from-rb-leipzig/ |title=Official: Atalanta sign Lookman from RB Leipzig |last=Campanale |first=Susy |date=4 August 2022 |website=Football Italia |access-date=4 August 2022}}</ref> Тој го имал своето деби за клубот од [[Бергамо]] на 13 август, во натпреварот со кој било отворено првенството [[Серија А 2022-2023]] одигран на гости против {{Fb team (N) Sampdoria}}, постигнувајќи го притоа вториот гол во победата со 0-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Atalanta/13-08-2022/sampdoria-atalanta-0-2-segno-toloi-lookman-4401862901123.shtml|title=L'Atalanta inizia col piede giusto a Marassi: 2-0 alla Samp, decidono Toloi e Lookman|accesso=2022-08-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.atalanta.it/news/esordio-con-gol-per-lookman/|title=Esordio con goal per Lookman|date=16 август 2022 |access-date=2022-08-17}}</ref> На 15 јануари 2023, тој постигнал гол и забележал асистенција во победата со 8-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Salernitana}}. Тој, исто така, бил прецизен и на своето деби во [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола против во осминафиналето против {{Fb team (N) Spezia}}, одиграно на 19 јануари 2023 година, кое Аталанта го добила со 5-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|title=COPPA ITALIA - ATALANTA-SPEZIA 5-2: LA DEA VOLA CON SUPER LOOKMAN, HOJLUND DEVASTANTE. GASPERINI TROVA L'INTER AI QUARTI|date=19 јануари 2023 |access-date=19 јануари 2023}}</ref> На 22 јануари, тој постигнал уште два гола и имал уште една асистенција во ремито 3-3 на гостувањето кај {{Fb team (N) Juventus}}. Првата сезона во Аталанта ја завршил со 13 гола и 6 асистенции, иако последниот гол го постигнал уште на 1 април 2023. Својот прв гол за сезоната 2023-2024, Лукман го постигнал на 17 септември 2023, во поразот со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) Fiorentina}} во [[Серија А 2023-2024|првенството]]. На 9 декември, тој постигнал два гола во победата со 3-2 на домашен терен над {{Fb team (N) Milan}}.<ref>{{cite news|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2023/12/10/un-tacco-bello38.html|title=Un tacco bello|author=Enrico Currò|publisher=la Repubblica|date=10 декември 2023|page=38}}</ref> На 24 април 2024, Лукман постигнал гол во петтата минута од судиското продолжение во реванш полуфиналниот натпревар од [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|Купот на Италија]] против {{Fb team (N) Fiorentina}}, со кој ја одвел Аталанта во финалето. ==Репрезентативна кариера== Роден во [[Англија]] од [[Нигерија|нигериски]] родители, Лукман бил подобен да игра и за двете земји.<ref>{{Cite web|language=en|author=Oluwashina Okeleji|url=https://www.bbc.com/sport/football/38680392|title=Nigeria keen on England U20 striker Ademola Lookman |date=19 јануари 2017|access-date=23 јануари 2017}}</ref> На 16 мај 2016 година, тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|англиската репрезентација под 19 години]] за натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Мексико под 19 години|Мексико]].<ref>{{Cite web|author=Nicholas Veevers |url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/may/england-under-19s-squad-named-for-mexico-150516 |title=England Under-19s squad named for double-header with Mexico |language=en |date=16 мај 2016 |access-date=15 јануари 2017}}</ref> За истата репрезентација во 2016 година, тој бил повикан да учествува на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 19 години 2016|Европското првенство под 19 години]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/jul/under-19s-euro-squad-named-060716|title=The England Under-19s squad has been named for the 2016 Euro Finals in Germany - England|language=en}}</ref>, a една година подоцна бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|репрезентацијата под 20 години]] за [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светското првенство 2017]] во [[Јужна Кореја]]; на второто првенство, тој постигнал три гола на патот на ''Гордиот Албион'' до титулата,<ref>{{cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/how-evertons-england-world-cup-13169997 |title=How Everton's England World Cup heroes fared in South Korea – and what the future holds for them at Goodison |first=Kristian |last=Walsh |newspaper=Liverpool Echo |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> што било прво славје за Англичаните на некое фудбалско првенство уште од [[Светско првенство во фудбал 1966|Светското првенство 1966]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40237981 |title=Under-20 World Cup: England beat Venezuela in final |website=BBC Sport |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> Тој, исто така, има одиграно и 11 натпревари и еден гол за [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|англиската репрезентацијата под 21 година]]. Во јануари 2020 година, тој го изразил интерес на сениорско ниво да игра за [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|репрезентацијата на Нигерија]],<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-ng/news/lookman-moves-to-switch-allegiance-from-england-to-nigeria/1iehvu1fw8dsw11wn9rc7o5so7|title=Lookman moves to switch allegiance from England to Nigeria|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> која неколку пати претходно ја одбивал надевајќи се дека ќе добие повик да игра за {{NazNB|FUrep|ENG}}. Дури откако поднел барање за промена на репрезентативното државјанство тој дал изјава во која вели: „Не го сменив мислењето дека сакам да ја претставувам Англија“.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-za/news/lookman-wants-the-super-eagles-but-should-nigeria-want-him/1voj1ezhyf5jr1m4uxwv3lxcut|title=Lookman open to Super Eagles, but should Nigeria want him?|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> Сепак, откако во февруари 2022 година неговото барање било прифатено од [[ФИФА]], тој дефинитивно се одлучил да ја претставува {{NazNB|FUrep|NGA}},<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-10498949/England-U20-World-Cup-winner-Ademola-Lookman-switches-allegiance-Nigeria.html|title=England U21 star Ademola Lookman switches allegiance to Nigeria|date=2022-02-10|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> правејќи го своето деби на 25 март истата година во ремито 0-0 на гостувањето кај {{NazNB|FUrep|GHA}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2022|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].<ref>{{Cite web|url=https://www.lcfc.com/news/2549819|title=Seven Foxes In International Action On Friday|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> На 13 јуни 2022 година, тој го постигнал својот прв гол за Нигерија во победата со 0-10 над {{NazNB|CA|STP}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/ademola-lookman-celebrates-1st-goal-for-super-eagles-of-nigeria/pvkn7jp|title=Ademola Lookman celebrates 1st goal for Nigeria|author=Tosin Abayomi|data=2022-06-15|language=en|access-date=2022-07-09}}</ref> Во јануари 2024, бил повикан во составот на Нигерија за [[Африкански куп на нации 2023|Африканскиот куп на нации 2023]]. На 27 јануари 2024 година, во осминафиналето против [[Фудбалска репрезентација на Камерун|Камерун]] (2-0), тој ги постигнал двата гола за Нигерија со кои и помогнал на репрезентацијата да се пласира во четвртфиналето,<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/afcon-live_sto9955345/story.shtml|title=NIGERIA 2-0 CAMEROON: ADEMOLA LOOKMAN FIRES SUPER EAGLES INTO AFRICA CUP OF NATIONS QUARTER-FINALS|date=28 January 2024|website=Eurosport}}</ref> каде пак одново бил одлучувачки постигнувајќи го единствниот погодок во успехот со 1-0 над [[Фудбалска репрезентација на Ангола|Ангола]].<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/nigeria-v-angola-afcon-quarter-final-live_sto10000110/story.shtml|title= NIGERIA 1-0 ANGOLA: FIRST HALF ADEMOLA LOOKMAN GOAL BOOKS AFRICA CUP OF NATIONS SEMI-FINAL SPOT FOR SUPER EAGLES|date=2 February 2024|website=Eurosport}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|NGA}} {{Cronopar|25-3-2022|Кумаси|GHA|0|0|NGA|-|Квал. за СП|2022|13={{subon|74}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Абуџа|NGA|1|1|GHA|-|Квал. за СП|2022|13={{suboff|61}}}} {{Cronopar|9-6-2022|Абуџа|NGA|2|1|SLE|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{subon|82}}}} {{Cronopar|13-6-2022|Агадир|STP|0|10|NGA|1|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|71}}}} {{Cronopar|27-9-2022|Бир Ел Џир|ALG|2|1|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|65}}}} {{Cronopar|17-11-2022|Лисабон|PRT|4|0|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|24-3-2023|Абуџа|NGA|0|1|GNB|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|10-9-2023|Ујо|NGA|6|0|STP|1|Квал. за АФКОН|2023}} {{Cronopar|13-10-2023|Портимао|RSA|2|2|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|66}}}} {{Cronopar|16-10-2023|Албуфеира|MOZ|2|3|NGA|-|Пријателска|13={{subon|61}}}} {{Cronopar|16-11-2023|Ујо|NGA|1|1|LES|-|Квал. за СП|2026|13={{suboff|59}}}} {{Cronopar|8-1-2024|Абу Даби|GUI|2|0|NGA|-|Пријателска|13={{subon|83}}}} {{Cronopar|14-1-2024|Абиџан|NGA|1|1|EQG|-|АФКОН|2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-1-2024|Абиџан|CIV|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{suboff|79}}}} {{Cronopar|22-1-2024|Абиџан|GNB|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{subon|80}}}} {{Cronopar|27-1-2024|Абиџан|NGA|2|0|CMR|2|АФКОН|2023|Осминафинале}} {{Cronopar|2-2-2024|Абиџан|NGA|1|0|ANG|1|АФКОН|2023|Чевтртфинале|13={{suboff|90+5}}}} {{Cronofin|17|5}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 4 февруари 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- | 2015-2016 || rowspan="2"|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Charlton}} || [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|ФЛЧ]] || 24 || 5 || [[ФА Куп 2015-2016|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2015-2016|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 5 |- | 2016-јан. 2017 || [[Фудбалска лига на Англија Еден 2016-2017|ФЛ1]] || 21 || 5 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 3+1 || 2+0 || - || - || - || - || - || - || 25 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Чарлтон Атлетик || 45 || 10 || || 4 || 2 || || - || - || || - || - || 49 || 12 |- | [[ФК Евертон сезона 2016-2017|јан.-јун. 2017]] || rowspan=2|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2016-2017|ПЛ]] || 8 || 1 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 8 || 1 |- | [[ФК Евертон сезона 2017-2018|2017-јан. 2018]] || [[Премиер лига на Англија 2017-2018|ПЛ]] || 7 || 0 || [[ФА Куп 2017-2018|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2017-2018|ЛК]]|| 1+2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|ЛЕ]] || 6<ref>3 настапи во квалификациските кола.</ref>|| 2 || - || - || - || 16 || 2 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2017-2018|јан.-јун. 2018]] || {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2017-2018|БЛ]] || 11 || 5 || [[Фудбалски куп на Германија 2017-2018|КГ]] || - || - || - || - || - || - || - || - || 11 || 5 |- | [[ФК Евертон сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2018-2019|ПЛ]] || 21 || 0 || [[ФА Куп 2018-2019|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2018-2019|ЛК]]|| 2+1 || 1+0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Евертон || 36 || 1 || || 6 || 1 || || 6 || 2 || || - || - || 48 || 4 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=1|{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2019-2020|БЛ]] || 11 || 0 || [[Фудбалски куп на Германија 2019-2020|КГ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 13 || 0 |- || [[ФК Фулам сезона 2020-2021|2020-2021]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Fulham}} || [[Премиер лига на Англија 2020-2021|ПЛ]] || 34 || 4 || [[ФА Куп 2020-2021|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2020-2021|ЛК]] || 0+1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 4 |- || [[ФК Лестер Сити сезона 2021-2022|2021-2022]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Leicester City}} || [[Премиер лига на Англија 2021-2022|ПЛ]] || 26 || 6 || [[ФА Куп 2021-2022|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2021-2022|ЛК]] || 2+2 || 0+2 || [[УЕФА Лига Европа 2021-2022|ЛЕ]]+[[УЕФА Лига на конференции 2021-2022|ЛК]] || 4+8 || 0 || - || - || - || 42 || 8 |- || [[ФК Аталанта сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=2|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 31 || 13 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 2 || 2 || - || - || - || - || - || - || 33 || 15 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 18 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 5 || 0 || - || - || - || 23 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Аталанта || 49 || 20 || || 2 || 2 || || 5 || 0 || || - || - || 56 || 22 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 212 || 46 || || 18 || 7 || || 24 || 2 || || - || - || 254 || 55 |} ===Репрезентативна статистика=== {{updated|2 февруари 2024}}<ref name="wfnat">{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/ademola-lookman/4/ |title=Ademola Lookman: Internationals |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=4 November 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="3"|{{Fb|NGA}} |2022||6||1 |- |2023||5||1 |- |2024||6||3 |- !colspan="2"|Вкупно!!17!!5 |} ==Титули== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал У20}} [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светско првенство за играчи под 20 години]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години 2017|Јужна Кореја 2017]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Нигерија |image3=Flag of Nigeria.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/ademola-lookman/428612/ Адемола Лукман на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/ademola-lookman/profil/spieler/406040 Адемола Лукман на transfermerkt] *[https://www.whoscored.com/Players/299451/Show/Ademola-Lookman Адемола Лукман на whoscored] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/229645/ademola-lookman Адемола Лукман на espn] {{Состав на Нигерија на АКН 2023}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лукман, Адемола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Нигериски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Чарлтон Атлетик]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Евертон]] [[Категорија:Фудбалери на РБ Лајпциг]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фулам]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] ij7qkmcvym2uyg5gm46tv6j9ghvb6or 5196084 5196083 2024-04-25T22:13:01Z Carshalton 30527 /* РБ Лајпциг */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Адемола Лукман | image = [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2586 by Stepro.jpg|220px]] | fullname = Адемола Лукман Олаџаде Аладе<br>Ајола Лукман<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |access-date=24 October 2020}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|1997|10|20|df=yes}} | cityofbirth = [[Вандсворт]] | countryofbirth = [[Англија]] | height = {{height|m=1.74}}<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/13278/Ademola-Lookman/overview |title=Ademola Lookman: Overview |publisher=Premier League |access-date=17 September 2023}}</ref> | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|NGA}} [[Нигерија]] <small>(од 2022)</small> | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 11 | youthyears1 = 2013-2015 | youthclubs1 = {{Fb team Charlton}} | years1 = 2015-2017 |caps1 = 45 |goals1 = 10 |clubs1 = {{Fb team Charlton}} | years2 = 2017-2019 |caps2 = 36 |goals2 = 1 |clubs2 = {{Fb team Everton}} | years3 = 2018 |caps3 = 11 |goals3 = 5 |clubs3 = →{{Fb team RB Leipzig}} | years4 = 2019-2022 |caps4 = 11 |goals4 = 0 |clubs4 = {{Fb team RB Leipzig}} | years5 = 2020-2021 |caps5 = 34 |goals5 = 4 |clubs5 = →{{Fb team Fulham}} | years6 = 2021-2022 |caps6 = 26 |goals6 = 6 |clubs6 = →{{Fb team Leicester City}} | years7 = 2022- |caps7 = 49 |goals7 = 20 |clubs7 = {{Fb team Atalanta}} | nationalyears1 = 2016 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|Англија 19]] | nationalyears2 = 2016-2017 |nationalcaps2 = 15 |nationalgoals2 = 4 |nationalteam2 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|Англија 20]] | nationalyears3 = 2017-2019 |nationalcaps3 = 11 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|Англија 21]] | nationalyears4 = 2022- |nationalcaps4 = 17 |nationalgoals4 = 6 |nationalteam4 = {{flagsport|NGA}} [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|Нигерија]] | pcupdate = 23 април 2021 | ntupdate = 23 април 2021 }} '''Адемола Лукман''' (роден на [[20 октомври]] [[1997]] година, во [[Вандсворт]]) — [[Нигерија|нигериски]] [[фудбал]]ер со [[Англичани|англиско]] потекло, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Atalanta}} и на [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|нигериската репрезентација]]. ==Технички карактеристики== Крило, втор напаѓач или офанзивен играч за врска, Лукман е играч со одлични физички предиспозиции и добри технички вештини. Се издвојува по брзината и дриблингот, како и по добрата завршница. ==Кариера== {{dx|[[File:Ademola Lookman, Charlton (cropped).jpg|thumb|upright|Лукман играјќи за [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]] во 2016]]}} ===Чарлтон Атлетик=== Лукман израснал во академијата на [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]].<ref>{{cite news |url=http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |title=Charlton keen to secure teenage prospect Ademola Lookman to new contract |first=Richard |last=Cawley |newspaper=South London Press |date=27 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208170257/http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |archive-date=8 December 2015}}</ref> Своето деби за првиот тим го направил на 3 ноември 2015 во натпревар од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|Чемпионшип]] против [[ФК Милтон Кинс Донс|Милтон Кинс Донс]],<ref name=CAFCdebut>{{cite web |url=http://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |title=Match report: MK Dons 1–0 Charlton |first=George |last=Jones |publisher=Charlton Athletic F.C. |date=3 November 2015 |access-date=15 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117015323/https://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |archive-date=17 November 2015}}</ref> а првиот гол го постигнал на 5 декември истата година во поразот со 3-2 на гостувањето кај [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон енд Хоув Албион]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34951482 |title=Brighton 3–2 Charlton |website=BBC Sport |date=5 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Десет дена подоцна, тој постигнал два гола во ремито 2-2 на домашен терен против [[ФК Болтон Вондерерс|Болтон Вондерерс]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35036029 |title=Charlton 2–2 Bolton |website=BBC Sport |date=15 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Првата сезона како професионален фудбалер ја завршил со одлична статистика од 24 настапи и 5 гола, но сепак не успеал да му помогне на клубот да избегне испаѓање во понизок ранг на крајот од сезоната. Во сезоната 2016-2017 во [[Фудбалска лига на Англија Еден|Лига Еден]], Лукман го потврдил своето место во стартната постава на клубот и продолжил со добрата форма, постигнувајќи 7 гола во 25 настапи во првите четири и пол месеци од сезоната. Младата возраст и добрите игри набргу го прават интересен за поголемите клубови поради што тој во јануари 2017 година се разделил со Чарлтон. ===Евертон=== На 5 јануари 2017, Лукман потпишал четири и пол годишен договор со [[ФК Евертон|Евертон]] за непозната сума.<ref>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/10718733/everton-sign-ademola-lookman-from-charlton-for-7-5m |title=Everton sign Ademola Lookman from Charlton for £7.5m |first=Paul |last=Vinnell |website=Sky Sports |date=5 January 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38520520 |title=Ademola Lookman: Everton sign Charlton forward for £11m |website=BBC Sport |date=5 January 2017|access-date=5 January 2017}}</ref> Тој го направил своето деби за клубот десет дена подоцна во победата со 4-0 над [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]], заменувајќи го [[Рос Баркли]] во 90-тата минута и постигнувајќи го четвртиот гол на тимот.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38545988 |title=Everton 4–0 Manchester City |first=Luke |last=Reddy |website=BBC Sport |date=15 January 2017|access-date=4 September 2017}}</ref> На 27 јули 2017, Лукман го направи својот прв настап во [[Европски фудбалски натпреварувања|европските натпреварувања]], играјќи во победата на Евертон со 1–0 над [[Словачка|словачкиот]] клуб [[МФК Ружомберок]] во првиот натпревар од третото квалификациско коло за [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|Лига Европа]].<ref name=EuroDebut>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40724022 |title=Baines gives Everton Europa lead on Rooney return |date=27 July 2017 |website=BBC Sport |first=Tom |last=Rostance |access-date=27 July 2017}}</ref> На 7 декември 2017, во рамките на последниот натпревар од групата фаза во истото натпреварување, Лукман постигнал два гола во победата со 3-0 на гостувањето кај [[Кипар|кипарскиот]] претставник [[ФК Аполон Лимасол|Аполон Лимасон]], што биле негови први голови во евро-турнирите. Во меѓувреме, тој имал проблем да се избори за поголема минутажа за Евертон во натпреварите од [[Премиер лига на Англија 2017-2018|Премиер лигата]], излегувајќи на теренот само 7 пати во првиот дел од сезоната и сите освен еднаш појавувајќи се од клупата за резерви, што довело до тоа во јануари 2018 да замине на позајмица до крајот на сезоната во германскиот [[РБ Лајпциг]].<ref>{{cite news |url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/transfer-news/everton-wanted-ademola-lookman-stay-14232472 |title=Everton wanted Ademola Lookman to stay in England with Championship club |first=Phil |last=Kirkbride |newspaper=Liverpool Echo |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=https://www.si.com/soccer/2018/02/01/everton-boss-sam-allardyce-claims-ademola-lookmans-stubbornness-took-him-rb-leipzig-over-derby |title=Everton boss Sam Allardyce claims Ademola Lookman's 'stubbornness' took him to RB Leipzig over Derby |website=Sports Illustrated |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/11231037/ademola-lookman-joins-rb-leipzig-on-loan-from-everton |title=Ademola Lookman joins RB Leipzig on loan from Everton |first=Rory |last=O'Callaghan |website=Sky Sports |date=31 January 2018 |access-date=2 February 2018}}</ref> На своето деби во [[Прва Бундеслига 2017-2018|Бундеслигата]], Лукман го постигнал својот прв гол за Лајпциг за победата со 1-0 на гостувањето кај [[ФК Борусија Менхенгладбах|Борусија Менхенгладбах]], само десеттина минути подоцна откако се појавил во игра од клупата за резерви.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/football/blog/2018/feb/05/ademola-lookman-slips-slides-from-everton-into-leipzig-affections |title=Ademola Lookman slips and slides from Everton into Leipzig's affections |first=Andy |last=Brassell |date=5 February 2018 |newspaper=The Guardian |access-date=21 July 2019}}</ref> Тој уживал во славен престој во Лајпциг каде на 11 натпревари во Бундеслигата постигнал 5 гола и имал особено силен крај на сезоната постигнувајќи три гола во последните два натпревари, победите над {{Fb team (N) Wolfsburg}} и [[ФК Херта Берлин|Херта]]. По успешниот период во Германија, Лукман се вратил во Евертон каде добил повеќе шанса во текот на сезоната 2018-2019. Тој одиграл вкупно 24 натпревари за ''карамелите'' (21 во Премиер лигата) и постигнал еден гол во победата со 2-1 на домашен терен над [[ФК Линколн Сити|Линколн Сити]] во третото коло од [[ФА Куп 2018-2019|ФА Купот]]. ===РБ Лајпциг=== [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2641 by Stepro.jpg|thumb|150px|Лукман во дресот на РБ&nbsp;Лајпциг во 2019.]] На 25 јули 2019 година, Лукман се вратил во РБ Лајпциг, овојпат трајно во трансфер кој чинел 18 милиони евра.<ref>{{Cite web |url=https://www.evertonfc.com/news/1293095/lookman-moves-to-rb-leipzig|title=Lookman Moves To RB Leipzig |language=en |access-date=2022-08-05}}</ref> Сепак, за разлика од претходниот престој во клубот, овојпат Лукман не можел да се наметне кај новиот тренер [[Јулијан Нагелсман]] играјќи само 13 натпревари. На 23 октомври 2019, дебитирал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во победата со 2-1 над рускиот [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит]]. На 30 септември 2020, Лукман бил позајмен до крајот на сезоната на [[ФК Фулам|Фулам]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/54349929 |title=Ademola Lookman: Fulham sign RB Leipzig winger on loan |website=BBC Sport |date=30 September 2020|access-date=30 September 2020}}</ref> Одиграл 34 натпревари во [[Премиер лига на Англија 2020-2021|Премиер лигата]] и постигнал 4 гола. На 31 август 2021 година, Лукман бил позајмен на [[ФК Лестер Сити|Лестер Сити]].<ref>{{Cite web |url=https://www.lcfc.com/news/2240350/leicester-city-sign-winger-ademola-lookman-on-loan |title=Leicester City Sign Winger Ademola Lookman On Loan |publisher=Leicester City F.C. |date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}</ref> На 11 септември 2021 година, го направил своето деби за Лестер влегувајќи како замена во 73-тата минута во поразот од Манчестер Сити со 1-0.<ref>{{cite web |title=Leicester City 0–1 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58436996 |access-date=11 September 2021 |website=BBC Sport |date=11 September 2021}}</ref> На 28 декември 2021 година, Лукман го постигнал единствениот гол во победата на Лестер со 1–0 над Ливерпул.<ref>{{Cite news |last=Butler |first=Michael |date=28 December 2021 |title=Leicester City 1–0 Liverpool: Premier League – as it happened |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/football/live/2021/dec/28/leicester-city-v-liverpool-premier-league-live|access-date=31 December 2021 |issn=0261-3077}}</ref> ===Аталанта=== На 4 август 2022 година, Лукман потпишал четиригодишен договор со клубот од [[Италија|италијанската]] [[Серија А]], [[ФК Аталанта|Аталанта]], во трансфер кој чинел 15&nbsp;милиони евра.<ref>{{cite news |url=https://www.atalanta.it/en/news/welcome-lookman/ |title=Welcome, Lookman! |publisher=Atalanta BC |date=4 August 2022 |access-date=4 August 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://football-italia.net/official-atalanta-sign-lookman-from-rb-leipzig/ |title=Official: Atalanta sign Lookman from RB Leipzig |last=Campanale |first=Susy |date=4 August 2022 |website=Football Italia |access-date=4 August 2022}}</ref> Тој го имал своето деби за клубот од [[Бергамо]] на 13 август, во натпреварот со кој било отворено првенството [[Серија А 2022-2023]] одигран на гости против {{Fb team (N) Sampdoria}}, постигнувајќи го притоа вториот гол во победата со 0-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Atalanta/13-08-2022/sampdoria-atalanta-0-2-segno-toloi-lookman-4401862901123.shtml|title=L'Atalanta inizia col piede giusto a Marassi: 2-0 alla Samp, decidono Toloi e Lookman|accesso=2022-08-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.atalanta.it/news/esordio-con-gol-per-lookman/|title=Esordio con goal per Lookman|date=16 август 2022 |access-date=2022-08-17}}</ref> На 15 јануари 2023, тој постигнал гол и забележал асистенција во победата со 8-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Salernitana}}. Тој, исто така, бил прецизен и на своето деби во [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола против во осминафиналето против {{Fb team (N) Spezia}}, одиграно на 19 јануари 2023 година, кое Аталанта го добила со 5-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|title=COPPA ITALIA - ATALANTA-SPEZIA 5-2: LA DEA VOLA CON SUPER LOOKMAN, HOJLUND DEVASTANTE. GASPERINI TROVA L'INTER AI QUARTI|date=19 јануари 2023 |access-date=19 јануари 2023}}</ref> На 22 јануари, тој постигнал уште два гола и имал уште една асистенција во ремито 3-3 на гостувањето кај {{Fb team (N) Juventus}}. Првата сезона во Аталанта ја завршил со 13 гола и 6 асистенции, иако последниот гол го постигнал уште на 1 април 2023. Својот прв гол за сезоната 2023-2024, Лукман го постигнал на 17 септември 2023, во поразот со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) Fiorentina}} во [[Серија А 2023-2024|првенството]]. На 9 декември, тој постигнал два гола во победата со 3-2 на домашен терен над {{Fb team (N) Milan}}.<ref>{{cite news|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2023/12/10/un-tacco-bello38.html|title=Un tacco bello|author=Enrico Currò|publisher=la Repubblica|date=10 декември 2023|page=38}}</ref> На 24 април 2024, Лукман постигнал гол во петтата минута од судиското продолжение во реванш полуфиналниот натпревар од [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|Купот на Италија]] против {{Fb team (N) Fiorentina}}, со кој ја одвел Аталанта во финалето. ==Репрезентативна кариера== Роден во [[Англија]] од [[Нигерија|нигериски]] родители, Лукман бил подобен да игра и за двете земји.<ref>{{Cite web|language=en|author=Oluwashina Okeleji|url=https://www.bbc.com/sport/football/38680392|title=Nigeria keen on England U20 striker Ademola Lookman |date=19 јануари 2017|access-date=23 јануари 2017}}</ref> На 16 мај 2016 година, тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|англиската репрезентација под 19 години]] за натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Мексико под 19 години|Мексико]].<ref>{{Cite web|author=Nicholas Veevers |url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/may/england-under-19s-squad-named-for-mexico-150516 |title=England Under-19s squad named for double-header with Mexico |language=en |date=16 мај 2016 |access-date=15 јануари 2017}}</ref> За истата репрезентација во 2016 година, тој бил повикан да учествува на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 19 години 2016|Европското првенство под 19 години]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/jul/under-19s-euro-squad-named-060716|title=The England Under-19s squad has been named for the 2016 Euro Finals in Germany - England|language=en}}</ref>, a една година подоцна бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|репрезентацијата под 20 години]] за [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светското првенство 2017]] во [[Јужна Кореја]]; на второто првенство, тој постигнал три гола на патот на ''Гордиот Албион'' до титулата,<ref>{{cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/how-evertons-england-world-cup-13169997 |title=How Everton's England World Cup heroes fared in South Korea – and what the future holds for them at Goodison |first=Kristian |last=Walsh |newspaper=Liverpool Echo |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> што било прво славје за Англичаните на некое фудбалско првенство уште од [[Светско првенство во фудбал 1966|Светското првенство 1966]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40237981 |title=Under-20 World Cup: England beat Venezuela in final |website=BBC Sport |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> Тој, исто така, има одиграно и 11 натпревари и еден гол за [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|англиската репрезентацијата под 21 година]]. Во јануари 2020 година, тој го изразил интерес на сениорско ниво да игра за [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|репрезентацијата на Нигерија]],<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-ng/news/lookman-moves-to-switch-allegiance-from-england-to-nigeria/1iehvu1fw8dsw11wn9rc7o5so7|title=Lookman moves to switch allegiance from England to Nigeria|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> која неколку пати претходно ја одбивал надевајќи се дека ќе добие повик да игра за {{NazNB|FUrep|ENG}}. Дури откако поднел барање за промена на репрезентативното државјанство тој дал изјава во која вели: „Не го сменив мислењето дека сакам да ја претставувам Англија“.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-za/news/lookman-wants-the-super-eagles-but-should-nigeria-want-him/1voj1ezhyf5jr1m4uxwv3lxcut|title=Lookman open to Super Eagles, but should Nigeria want him?|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> Сепак, откако во февруари 2022 година неговото барање било прифатено од [[ФИФА]], тој дефинитивно се одлучил да ја претставува {{NazNB|FUrep|NGA}},<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-10498949/England-U20-World-Cup-winner-Ademola-Lookman-switches-allegiance-Nigeria.html|title=England U21 star Ademola Lookman switches allegiance to Nigeria|date=2022-02-10|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> правејќи го своето деби на 25 март истата година во ремито 0-0 на гостувањето кај {{NazNB|FUrep|GHA}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2022|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].<ref>{{Cite web|url=https://www.lcfc.com/news/2549819|title=Seven Foxes In International Action On Friday|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> На 13 јуни 2022 година, тој го постигнал својот прв гол за Нигерија во победата со 0-10 над {{NazNB|CA|STP}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/ademola-lookman-celebrates-1st-goal-for-super-eagles-of-nigeria/pvkn7jp|title=Ademola Lookman celebrates 1st goal for Nigeria|author=Tosin Abayomi|data=2022-06-15|language=en|access-date=2022-07-09}}</ref> Во јануари 2024, бил повикан во составот на Нигерија за [[Африкански куп на нации 2023|Африканскиот куп на нации 2023]]. На 27 јануари 2024 година, во осминафиналето против [[Фудбалска репрезентација на Камерун|Камерун]] (2-0), тој ги постигнал двата гола за Нигерија со кои и помогнал на репрезентацијата да се пласира во четвртфиналето,<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/afcon-live_sto9955345/story.shtml|title=NIGERIA 2-0 CAMEROON: ADEMOLA LOOKMAN FIRES SUPER EAGLES INTO AFRICA CUP OF NATIONS QUARTER-FINALS|date=28 January 2024|website=Eurosport}}</ref> каде пак одново бил одлучувачки постигнувајќи го единствниот погодок во успехот со 1-0 над [[Фудбалска репрезентација на Ангола|Ангола]].<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/nigeria-v-angola-afcon-quarter-final-live_sto10000110/story.shtml|title= NIGERIA 1-0 ANGOLA: FIRST HALF ADEMOLA LOOKMAN GOAL BOOKS AFRICA CUP OF NATIONS SEMI-FINAL SPOT FOR SUPER EAGLES|date=2 February 2024|website=Eurosport}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|NGA}} {{Cronopar|25-3-2022|Кумаси|GHA|0|0|NGA|-|Квал. за СП|2022|13={{subon|74}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Абуџа|NGA|1|1|GHA|-|Квал. за СП|2022|13={{suboff|61}}}} {{Cronopar|9-6-2022|Абуџа|NGA|2|1|SLE|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{subon|82}}}} {{Cronopar|13-6-2022|Агадир|STP|0|10|NGA|1|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|71}}}} {{Cronopar|27-9-2022|Бир Ел Џир|ALG|2|1|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|65}}}} {{Cronopar|17-11-2022|Лисабон|PRT|4|0|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|24-3-2023|Абуџа|NGA|0|1|GNB|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|10-9-2023|Ујо|NGA|6|0|STP|1|Квал. за АФКОН|2023}} {{Cronopar|13-10-2023|Портимао|RSA|2|2|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|66}}}} {{Cronopar|16-10-2023|Албуфеира|MOZ|2|3|NGA|-|Пријателска|13={{subon|61}}}} {{Cronopar|16-11-2023|Ујо|NGA|1|1|LES|-|Квал. за СП|2026|13={{suboff|59}}}} {{Cronopar|8-1-2024|Абу Даби|GUI|2|0|NGA|-|Пријателска|13={{subon|83}}}} {{Cronopar|14-1-2024|Абиџан|NGA|1|1|EQG|-|АФКОН|2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-1-2024|Абиџан|CIV|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{suboff|79}}}} {{Cronopar|22-1-2024|Абиџан|GNB|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{subon|80}}}} {{Cronopar|27-1-2024|Абиџан|NGA|2|0|CMR|2|АФКОН|2023|Осминафинале}} {{Cronopar|2-2-2024|Абиџан|NGA|1|0|ANG|1|АФКОН|2023|Чевтртфинале|13={{suboff|90+5}}}} {{Cronofin|17|5}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 4 февруари 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- | 2015-2016 || rowspan="2"|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Charlton}} || [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|ФЛЧ]] || 24 || 5 || [[ФА Куп 2015-2016|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2015-2016|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 5 |- | 2016-јан. 2017 || [[Фудбалска лига на Англија Еден 2016-2017|ФЛ1]] || 21 || 5 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 3+1 || 2+0 || - || - || - || - || - || - || 25 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Чарлтон Атлетик || 45 || 10 || || 4 || 2 || || - || - || || - || - || 49 || 12 |- | [[ФК Евертон сезона 2016-2017|јан.-јун. 2017]] || rowspan=2|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2016-2017|ПЛ]] || 8 || 1 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 8 || 1 |- | [[ФК Евертон сезона 2017-2018|2017-јан. 2018]] || [[Премиер лига на Англија 2017-2018|ПЛ]] || 7 || 0 || [[ФА Куп 2017-2018|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2017-2018|ЛК]]|| 1+2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|ЛЕ]] || 6<ref>3 настапи во квалификациските кола.</ref>|| 2 || - || - || - || 16 || 2 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2017-2018|јан.-јун. 2018]] || {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2017-2018|БЛ]] || 11 || 5 || [[Фудбалски куп на Германија 2017-2018|КГ]] || - || - || - || - || - || - || - || - || 11 || 5 |- | [[ФК Евертон сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2018-2019|ПЛ]] || 21 || 0 || [[ФА Куп 2018-2019|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2018-2019|ЛК]]|| 2+1 || 1+0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Евертон || 36 || 1 || || 6 || 1 || || 6 || 2 || || - || - || 48 || 4 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=1|{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2019-2020|БЛ]] || 11 || 0 || [[Фудбалски куп на Германија 2019-2020|КГ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 13 || 0 |- || [[ФК Фулам сезона 2020-2021|2020-2021]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Fulham}} || [[Премиер лига на Англија 2020-2021|ПЛ]] || 34 || 4 || [[ФА Куп 2020-2021|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2020-2021|ЛК]] || 0+1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 4 |- || [[ФК Лестер Сити сезона 2021-2022|2021-2022]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Leicester City}} || [[Премиер лига на Англија 2021-2022|ПЛ]] || 26 || 6 || [[ФА Куп 2021-2022|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2021-2022|ЛК]] || 2+2 || 0+2 || [[УЕФА Лига Европа 2021-2022|ЛЕ]]+[[УЕФА Лига на конференции 2021-2022|ЛК]] || 4+8 || 0 || - || - || - || 42 || 8 |- || [[ФК Аталанта сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=2|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 31 || 13 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 2 || 2 || - || - || - || - || - || - || 33 || 15 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 18 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 5 || 0 || - || - || - || 23 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Аталанта || 49 || 20 || || 2 || 2 || || 5 || 0 || || - || - || 56 || 22 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 212 || 46 || || 18 || 7 || || 24 || 2 || || - || - || 254 || 55 |} ===Репрезентативна статистика=== {{updated|2 февруари 2024}}<ref name="wfnat">{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/ademola-lookman/4/ |title=Ademola Lookman: Internationals |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=4 November 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="3"|{{Fb|NGA}} |2022||6||1 |- |2023||5||1 |- |2024||6||3 |- !colspan="2"|Вкупно!!17!!5 |} ==Титули== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал У20}} [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светско првенство за играчи под 20 години]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години 2017|Јужна Кореја 2017]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Нигерија |image3=Flag of Nigeria.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/ademola-lookman/428612/ Адемола Лукман на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/ademola-lookman/profil/spieler/406040 Адемола Лукман на transfermerkt] *[https://www.whoscored.com/Players/299451/Show/Ademola-Lookman Адемола Лукман на whoscored] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/229645/ademola-lookman Адемола Лукман на espn] {{Состав на Нигерија на АКН 2023}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лукман, Адемола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Нигериски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Чарлтон Атлетик]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Евертон]] [[Категорија:Фудбалери на РБ Лајпциг]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фулам]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] djxfpu5j7y9anaykwsfpz4r85p6upq8 5196087 5196084 2024-04-25T22:14:30Z Carshalton 30527 /* Аталанта */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography 3 | playername = Адемола Лукман | image = [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2586 by Stepro.jpg|220px]] | fullname = Адемола Лукман Олаџаде Аладе<br>Ајола Лукман<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/465277 |title=Squads for 2017/18 Premier League confirmed |publisher=Premier League |date=1 September 2017 |access-date=24 October 2020}}</ref> | dateofbirth = {{birth date and age|1997|10|20|df=yes}} | cityofbirth = [[Вандсворт]] | countryofbirth = [[Англија]] | height = {{height|m=1.74}}<ref>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/13278/Ademola-Lookman/overview |title=Ademola Lookman: Overview |publisher=Premier League |access-date=17 September 2023}}</ref> | nationality = {{flagsport|ENG}} [[Англија]]<br>{{flagsport|NGA}} [[Нигерија]] <small>(од 2022)</small> | position = {{Football/FW}} | currentclub = {{Fb team Atalanta}} | clubnumber = 11 | youthyears1 = 2013-2015 | youthclubs1 = {{Fb team Charlton}} | years1 = 2015-2017 |caps1 = 45 |goals1 = 10 |clubs1 = {{Fb team Charlton}} | years2 = 2017-2019 |caps2 = 36 |goals2 = 1 |clubs2 = {{Fb team Everton}} | years3 = 2018 |caps3 = 11 |goals3 = 5 |clubs3 = →{{Fb team RB Leipzig}} | years4 = 2019-2022 |caps4 = 11 |goals4 = 0 |clubs4 = {{Fb team RB Leipzig}} | years5 = 2020-2021 |caps5 = 34 |goals5 = 4 |clubs5 = →{{Fb team Fulham}} | years6 = 2021-2022 |caps6 = 26 |goals6 = 6 |clubs6 = →{{Fb team Leicester City}} | years7 = 2022- |caps7 = 49 |goals7 = 20 |clubs7 = {{Fb team Atalanta}} | nationalyears1 = 2016 |nationalcaps1 = 5 |nationalgoals1 = 0 |nationalteam1 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|Англија 19]] | nationalyears2 = 2016-2017 |nationalcaps2 = 15 |nationalgoals2 = 4 |nationalteam2 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|Англија 20]] | nationalyears3 = 2017-2019 |nationalcaps3 = 11 |nationalgoals3 = 1 |nationalteam3 = {{flagsport|ENG}} [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|Англија 21]] | nationalyears4 = 2022- |nationalcaps4 = 17 |nationalgoals4 = 6 |nationalteam4 = {{flagsport|NGA}} [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|Нигерија]] | pcupdate = 23 април 2021 | ntupdate = 23 април 2021 }} '''Адемола Лукман''' (роден на [[20 октомври]] [[1997]] година, во [[Вандсворт]]) — [[Нигерија|нигериски]] [[фудбал]]ер со [[Англичани|англиско]] потекло, {{Football/FW/player}} на {{Fb team (N) Atalanta}} и на [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|нигериската репрезентација]]. ==Технички карактеристики== Крило, втор напаѓач или офанзивен играч за врска, Лукман е играч со одлични физички предиспозиции и добри технички вештини. Се издвојува по брзината и дриблингот, како и по добрата завршница. ==Кариера== {{dx|[[File:Ademola Lookman, Charlton (cropped).jpg|thumb|upright|Лукман играјќи за [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]] во 2016]]}} ===Чарлтон Атлетик=== Лукман израснал во академијата на [[ФК Чарлтон Атлетик|Чарлтон Атлетик]].<ref>{{cite news |url=http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |title=Charlton keen to secure teenage prospect Ademola Lookman to new contract |first=Richard |last=Cawley |newspaper=South London Press |date=27 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208170257/http://www.southlondon-today.co.uk/article.cfm?id=114672&headline=Charlton%20keen%20to%20secure%20teenage%20prospect%20Ademola%20Lookman%20to%20new%20contract&sectionIs=sport&searchyear=2015 |archive-date=8 December 2015}}</ref> Своето деби за првиот тим го направил на 3 ноември 2015 во натпревар од [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|Чемпионшип]] против [[ФК Милтон Кинс Донс|Милтон Кинс Донс]],<ref name=CAFCdebut>{{cite web |url=http://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |title=Match report: MK Dons 1–0 Charlton |first=George |last=Jones |publisher=Charlton Athletic F.C. |date=3 November 2015 |access-date=15 November 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117015323/https://www.cafc.co.uk/fixtures-results/match-report/index.aspx?matchid=3833373 |archive-date=17 November 2015}}</ref> а првиот гол го постигнал на 5 декември истата година во поразот со 3-2 на гостувањето кај [[ФК Брајтон енд Хоув Албион|Брајтон енд Хоув Албион]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34951482 |title=Brighton 3–2 Charlton |website=BBC Sport |date=5 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Десет дена подоцна, тој постигнал два гола во ремито 2-2 на домашен терен против [[ФК Болтон Вондерерс|Болтон Вондерерс]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35036029 |title=Charlton 2–2 Bolton |website=BBC Sport |date=15 December 2015 |access-date=2 January 2016}}</ref> Првата сезона како професионален фудбалер ја завршил со одлична статистика од 24 настапи и 5 гола, но сепак не успеал да му помогне на клубот да избегне испаѓање во понизок ранг на крајот од сезоната. Во сезоната 2016-2017 во [[Фудбалска лига на Англија Еден|Лига Еден]], Лукман го потврдил своето место во стартната постава на клубот и продолжил со добрата форма, постигнувајќи 7 гола во 25 настапи во првите четири и пол месеци од сезоната. Младата возраст и добрите игри набргу го прават интересен за поголемите клубови поради што тој во јануари 2017 година се разделил со Чарлтон. ===Евертон=== На 5 јануари 2017, Лукман потпишал четири и пол годишен договор со [[ФК Евертон|Евертон]] за непозната сума.<ref>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/10718733/everton-sign-ademola-lookman-from-charlton-for-7-5m |title=Everton sign Ademola Lookman from Charlton for £7.5m |first=Paul |last=Vinnell |website=Sky Sports |date=5 January 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38520520 |title=Ademola Lookman: Everton sign Charlton forward for £11m |website=BBC Sport |date=5 January 2017|access-date=5 January 2017}}</ref> Тој го направил своето деби за клубот десет дена подоцна во победата со 4-0 над [[ФК Манчестер Сити|Манчестер Сити]], заменувајќи го [[Рос Баркли]] во 90-тата минута и постигнувајќи го четвртиот гол на тимот.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/38545988 |title=Everton 4–0 Manchester City |first=Luke |last=Reddy |website=BBC Sport |date=15 January 2017|access-date=4 September 2017}}</ref> На 27 јули 2017, Лукман го направи својот прв настап во [[Европски фудбалски натпреварувања|европските натпреварувања]], играјќи во победата на Евертон со 1–0 над [[Словачка|словачкиот]] клуб [[МФК Ружомберок]] во првиот натпревар од третото квалификациско коло за [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|Лига Европа]].<ref name=EuroDebut>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40724022 |title=Baines gives Everton Europa lead on Rooney return |date=27 July 2017 |website=BBC Sport |first=Tom |last=Rostance |access-date=27 July 2017}}</ref> На 7 декември 2017, во рамките на последниот натпревар од групата фаза во истото натпреварување, Лукман постигнал два гола во победата со 3-0 на гостувањето кај [[Кипар|кипарскиот]] претставник [[ФК Аполон Лимасол|Аполон Лимасон]], што биле негови први голови во евро-турнирите. Во меѓувреме, тој имал проблем да се избори за поголема минутажа за Евертон во натпреварите од [[Премиер лига на Англија 2017-2018|Премиер лигата]], излегувајќи на теренот само 7 пати во првиот дел од сезоната и сите освен еднаш појавувајќи се од клупата за резерви, што довело до тоа во јануари 2018 да замине на позајмица до крајот на сезоната во германскиот [[РБ Лајпциг]].<ref>{{cite news |url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/transfer-news/everton-wanted-ademola-lookman-stay-14232472 |title=Everton wanted Ademola Lookman to stay in England with Championship club |first=Phil |last=Kirkbride |newspaper=Liverpool Echo |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=https://www.si.com/soccer/2018/02/01/everton-boss-sam-allardyce-claims-ademola-lookmans-stubbornness-took-him-rb-leipzig-over-derby |title=Everton boss Sam Allardyce claims Ademola Lookman's 'stubbornness' took him to RB Leipzig over Derby |website=Sports Illustrated |date=1 February 2018 |access-date=2 February 2018}}<br>{{cite news |url=http://www.skysports.com/football/news/11671/11231037/ademola-lookman-joins-rb-leipzig-on-loan-from-everton |title=Ademola Lookman joins RB Leipzig on loan from Everton |first=Rory |last=O'Callaghan |website=Sky Sports |date=31 January 2018 |access-date=2 February 2018}}</ref> На своето деби во [[Прва Бундеслига 2017-2018|Бундеслигата]], Лукман го постигнал својот прв гол за Лајпциг за победата со 1-0 на гостувањето кај [[ФК Борусија Менхенгладбах|Борусија Менхенгладбах]], само десеттина минути подоцна откако се појавил во игра од клупата за резерви.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/football/blog/2018/feb/05/ademola-lookman-slips-slides-from-everton-into-leipzig-affections |title=Ademola Lookman slips and slides from Everton into Leipzig's affections |first=Andy |last=Brassell |date=5 February 2018 |newspaper=The Guardian |access-date=21 July 2019}}</ref> Тој уживал во славен престој во Лајпциг каде на 11 натпревари во Бундеслигата постигнал 5 гола и имал особено силен крај на сезоната постигнувајќи три гола во последните два натпревари, победите над {{Fb team (N) Wolfsburg}} и [[ФК Херта Берлин|Херта]]. По успешниот период во Германија, Лукман се вратил во Евертон каде добил повеќе шанса во текот на сезоната 2018-2019. Тој одиграл вкупно 24 натпревари за ''карамелите'' (21 во Премиер лигата) и постигнал еден гол во победата со 2-1 на домашен терен над [[ФК Линколн Сити|Линколн Сити]] во третото коло од [[ФА Куп 2018-2019|ФА Купот]]. ===РБ Лајпциг=== [[Податотека:2019-10-23 Fußball, Männer, UEFA Champions League, RB Leipzig - FC Zenit St. Petersburg 1DX 2641 by Stepro.jpg|thumb|150px|Лукман во дресот на РБ&nbsp;Лајпциг во 2019.]] На 25 јули 2019 година, Лукман се вратил во РБ Лајпциг, овојпат трајно во трансфер кој чинел 18 милиони евра.<ref>{{Cite web |url=https://www.evertonfc.com/news/1293095/lookman-moves-to-rb-leipzig|title=Lookman Moves To RB Leipzig |language=en |access-date=2022-08-05}}</ref> Сепак, за разлика од претходниот престој во клубот, овојпат Лукман не можел да се наметне кај новиот тренер [[Јулијан Нагелсман]] играјќи само 13 натпревари. На 23 октомври 2019, дебитирал во [[УЕФА Лига на шампиони|Лигата на шампионите]] во победата со 2-1 над рускиот [[ФК Зенит Санкт Петербург|Зенит]]. На 30 септември 2020, Лукман бил позајмен до крајот на сезоната на [[ФК Фулам|Фулам]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/sport/football/54349929 |title=Ademola Lookman: Fulham sign RB Leipzig winger on loan |website=BBC Sport |date=30 September 2020|access-date=30 September 2020}}</ref> Одиграл 34 натпревари во [[Премиер лига на Англија 2020-2021|Премиер лигата]] и постигнал 4 гола. На 31 август 2021 година, Лукман бил позајмен на [[ФК Лестер Сити|Лестер Сити]].<ref>{{Cite web |url=https://www.lcfc.com/news/2240350/leicester-city-sign-winger-ademola-lookman-on-loan |title=Leicester City Sign Winger Ademola Lookman On Loan |publisher=Leicester City F.C. |date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}</ref> На 11 септември 2021 година, го направил своето деби за Лестер влегувајќи како замена во 73-тата минута во поразот од Манчестер Сити со 1-0.<ref>{{cite web |title=Leicester City 0–1 Manchester City |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58436996 |access-date=11 September 2021 |website=BBC Sport |date=11 September 2021}}</ref> На 28 декември 2021 година, Лукман го постигнал единствениот гол во победата на Лестер со 1–0 над Ливерпул.<ref>{{Cite news |last=Butler |first=Michael |date=28 December 2021 |title=Leicester City 1–0 Liverpool: Premier League – as it happened |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/football/live/2021/dec/28/leicester-city-v-liverpool-premier-league-live|access-date=31 December 2021 |issn=0261-3077}}</ref> ===Аталанта=== На 4 август 2022 година, Лукман потпишал четиригодишен договор со клубот од [[Италија|италијанската]] [[Серија А]], [[ФК Аталанта|Аталанта]], во трансфер кој чинел 15&nbsp;милиони евра.<ref>{{cite news |url=https://www.atalanta.it/en/news/welcome-lookman/ |title=Welcome, Lookman! |publisher=Atalanta BC |date=4 August 2022 |access-date=4 August 2022}}</ref><ref>{{cite news |url=https://football-italia.net/official-atalanta-sign-lookman-from-rb-leipzig/ |title=Official: Atalanta sign Lookman from RB Leipzig |last=Campanale |first=Susy |date=4 August 2022 |website=Football Italia |access-date=4 August 2022}}</ref> Тој го имал своето деби за клубот од [[Бергамо]] на 13 август, во натпреварот со кој било отворено првенството [[Серија А 2022-2023]] одигран на гости против {{Fb team (N) Sampdoria}}, постигнувајќи го притоа вториот гол во победата со 0-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Atalanta/13-08-2022/sampdoria-atalanta-0-2-segno-toloi-lookman-4401862901123.shtml|title=L'Atalanta inizia col piede giusto a Marassi: 2-0 alla Samp, decidono Toloi e Lookman|accesso=2022-08-13}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.atalanta.it/news/esordio-con-gol-per-lookman/|title=Esordio con goal per Lookman|date=16 август 2022 |access-date=2022-08-17}}</ref> На 15 јануари 2023, тој постигнал гол и забележал асистенција во победата со 8-2 на домашен терен против {{Fb team (N) Salernitana}}. Тој, исто така, бил прецизен и на своето деби во [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|Купот на Италија]], постигнувајќи два гола против во осминафиналето против {{Fb team (N) Spezia}}, одиграно на 19 јануари 2023 година, кое Аталанта го добила со 5-2.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurosport.com/geoblocking.shtml|title=COPPA ITALIA - ATALANTA-SPEZIA 5-2: LA DEA VOLA CON SUPER LOOKMAN, HOJLUND DEVASTANTE. GASPERINI TROVA L'INTER AI QUARTI|date=19 јануари 2023 |access-date=19 јануари 2023}}</ref> На 22 јануари, тој постигнал уште два гола и имал уште една асистенција во ремито 3-3 на гостувањето кај {{Fb team (N) Juventus}}. Првата сезона во Аталанта ја завршил со 13 гола и 6 асистенции, иако последниот гол го постигнал уште на 1 април 2023. Својот прв гол за сезоната 2023-2024, Лукман го постигнал на 17 септември 2023, во поразот со 3-2 на гостувањето кај {{Fb team (N) Fiorentina}} во [[Серија А 2023-2024|првенството]]. На 9 декември, тој постигнал два гола во победата со 3-2 на домашен терен над {{Fb team (N) Milan}}.<ref>{{cite news|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2023/12/10/un-tacco-bello38.html|title=Un tacco bello|author=Enrico Currò|publisher=la Repubblica|date=10 декември 2023|page=38}}</ref> На 24 април 2024, Лукман постигнал гол во петтата минута од судиското продолжение во реванш полуфиналниот натпревар од [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|Купот на Италија]] против Фјорентина, со кој ја одвел Аталанта во финалето. ==Репрезентативна кариера== Роден во [[Англија]] од [[Нигерија|нигериски]] родители, Лукман бил подобен да игра и за двете земји.<ref>{{Cite web|language=en|author=Oluwashina Okeleji|url=https://www.bbc.com/sport/football/38680392|title=Nigeria keen on England U20 striker Ademola Lookman |date=19 јануари 2017|access-date=23 јануари 2017}}</ref> На 16 мај 2016 година, тој бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 19 години|англиската репрезентација под 19 години]] за натпреварот против [[Фудбалска репрезентација на Мексико под 19 години|Мексико]].<ref>{{Cite web|author=Nicholas Veevers |url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/may/england-under-19s-squad-named-for-mexico-150516 |title=England Under-19s squad named for double-header with Mexico |language=en |date=16 мај 2016 |access-date=15 јануари 2017}}</ref> За истата репрезентација во 2016 година, тој бил повикан да учествува на [[Европско првенство во фудбал за играчи под 19 години 2016|Европското првенство под 19 години]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefa.com/news/england/development/2016/jul/under-19s-euro-squad-named-060716|title=The England Under-19s squad has been named for the 2016 Euro Finals in Germany - England|language=en}}</ref>, a една година подоцна бил повикан во [[Фудбалска репрезентација на Англија под 20 години|репрезентацијата под 20 години]] за [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светското првенство 2017]] во [[Јужна Кореја]]; на второто првенство, тој постигнал три гола на патот на ''Гордиот Албион'' до титулата,<ref>{{cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/how-evertons-england-world-cup-13169997 |title=How Everton's England World Cup heroes fared in South Korea – and what the future holds for them at Goodison |first=Kristian |last=Walsh |newspaper=Liverpool Echo |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> што било прво славје за Англичаните на некое фудбалско првенство уште од [[Светско првенство во фудбал 1966|Светското првенство 1966]].<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/40237981 |title=Under-20 World Cup: England beat Venezuela in final |website=BBC Sport |date=11 June 2017 |access-date=4 September 2017}}</ref> Тој, исто така, има одиграно и 11 натпревари и еден гол за [[Фудбалска репрезентација на Англија под 21 година|англиската репрезентацијата под 21 година]]. Во јануари 2020 година, тој го изразил интерес на сениорско ниво да игра за [[Фудбалска репрезентација на Нигерија|репрезентацијата на Нигерија]],<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-ng/news/lookman-moves-to-switch-allegiance-from-england-to-nigeria/1iehvu1fw8dsw11wn9rc7o5so7|title=Lookman moves to switch allegiance from England to Nigeria|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> која неколку пати претходно ја одбивал надевајќи се дека ќе добие повик да игра за {{NazNB|FUrep|ENG}}. Дури откако поднел барање за промена на репрезентативното државјанство тој дал изјава во која вели: „Не го сменив мислењето дека сакам да ја претставувам Англија“.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en-za/news/lookman-wants-the-super-eagles-but-should-nigeria-want-him/1voj1ezhyf5jr1m4uxwv3lxcut|title=Lookman open to Super Eagles, but should Nigeria want him?|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> Сепак, откако во февруари 2022 година неговото барање било прифатено од [[ФИФА]], тој дефинитивно се одлучил да ја претставува {{NazNB|FUrep|NGA}},<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-10498949/England-U20-World-Cup-winner-Ademola-Lookman-switches-allegiance-Nigeria.html|title=England U21 star Ademola Lookman switches allegiance to Nigeria|date=2022-02-10|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> правејќи го своето деби на 25 март истата година во ремито 0-0 на гостувањето кај {{NazNB|FUrep|GHA}} во натпревар од [[Квалификации за Светско првенство во фудбал 2022|квалификациите]] за [[Светско првенство во фудбал 2022|Светското првенство 2022]].<ref>{{Cite web|url=https://www.lcfc.com/news/2549819|title=Seven Foxes In International Action On Friday|language=en|access-date=2022-03-29}}</ref> На 13 јуни 2022 година, тој го постигнал својот прв гол за Нигерија во победата со 0-10 над {{NazNB|CA|STP}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.ng/sports/football/ademola-lookman-celebrates-1st-goal-for-super-eagles-of-nigeria/pvkn7jp|title=Ademola Lookman celebrates 1st goal for Nigeria|author=Tosin Abayomi|data=2022-06-15|language=en|access-date=2022-07-09}}</ref> Во јануари 2024, бил повикан во составот на Нигерија за [[Африкански куп на нации 2023|Африканскиот куп на нации 2023]]. На 27 јануари 2024 година, во осминафиналето против [[Фудбалска репрезентација на Камерун|Камерун]] (2-0), тој ги постигнал двата гола за Нигерија со кои и помогнал на репрезентацијата да се пласира во четвртфиналето,<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/afcon-live_sto9955345/story.shtml|title=NIGERIA 2-0 CAMEROON: ADEMOLA LOOKMAN FIRES SUPER EAGLES INTO AFRICA CUP OF NATIONS QUARTER-FINALS|date=28 January 2024|website=Eurosport}}</ref> каде пак одново бил одлучувачки постигнувајќи го единствниот погодок во успехот со 1-0 над [[Фудбалска репрезентација на Ангола|Ангола]].<ref>{{cite web|url=https://www.eurosport.com/football/africa-cup-of-nations/2024/nigeria-v-angola-afcon-quarter-final-live_sto10000110/story.shtml|title= NIGERIA 1-0 ANGOLA: FIRST HALF ADEMOLA LOOKMAN GOAL BOOKS AFRICA CUP OF NATIONS SEMI-FINAL SPOT FOR SUPER EAGLES|date=2 February 2024|website=Eurosport}}</ref> ===Хронологија на репрезентативните настапи=== {{Репрезентативни настапи|NGA}} {{Cronopar|25-3-2022|Кумаси|GHA|0|0|NGA|-|Квал. за СП|2022|13={{subon|74}}}} {{Cronopar|29-3-2022|Абуџа|NGA|1|1|GHA|-|Квал. за СП|2022|13={{suboff|61}}}} {{Cronopar|9-6-2022|Абуџа|NGA|2|1|SLE|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{subon|82}}}} {{Cronopar|13-6-2022|Агадир|STP|0|10|NGA|1|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|71}}}} {{Cronopar|27-9-2022|Бир Ел Џир|ALG|2|1|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|65}}}} {{Cronopar|17-11-2022|Лисабон|PRT|4|0|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|24-3-2023|Абуџа|NGA|0|1|GNB|-|Квал. за АФКОН|2023|13={{suboff|46}}}} {{Cronopar|10-9-2023|Ујо|NGA|6|0|STP|1|Квал. за АФКОН|2023}} {{Cronopar|13-10-2023|Портимао|RSA|2|2|NGA|-|Пријателска|13={{suboff|66}}}} {{Cronopar|16-10-2023|Албуфеира|MOZ|2|3|NGA|-|Пријателска|13={{subon|61}}}} {{Cronopar|16-11-2023|Ујо|NGA|1|1|LES|-|Квал. за СП|2026|13={{suboff|59}}}} {{Cronopar|8-1-2024|Абу Даби|GUI|2|0|NGA|-|Пријателска|13={{subon|83}}}} {{Cronopar|14-1-2024|Абиџан|NGA|1|1|EQG|-|АФКОН|2023|Прва фаза}} {{Cronopar|18-1-2024|Абиџан|CIV|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{suboff|79}}}} {{Cronopar|22-1-2024|Абиџан|GNB|0|1|NGA|-|АФКОН|2023|Прва фаза|13={{subon|80}}}} {{Cronopar|27-1-2024|Абиџан|NGA|2|0|CMR|2|АФКОН|2023|Осминафинале}} {{Cronopar|2-2-2024|Абиџан|NGA|1|0|ANG|1|АФКОН|2023|Чевтртфинале|13={{suboff|90+5}}}} {{Cronofin|17|5}} ==Статистика== === Клупска статистика === ''Статистиката е ажурирана на 4 февруари 2024.'' {| class="wikitable center" style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2" | Сезона ! rowspan="2" | Клуб ! colspan="3" | Првенство ! colspan="3" | Национален куп ! colspan="3" | Континентален куп ! colspan="3" | Останати купови ! colspan="2" | Вкупно |- ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Лига ! Наст ! Гол ! Наст ! Гол |- | 2015-2016 || rowspan="2"|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Charlton}} || [[Фудбалска лига на Англија Чемпионшип 2015-2016|ФЛЧ]] || 24 || 5 || [[ФА Куп 2015-2016|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2015-2016|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 5 |- | 2016-јан. 2017 || [[Фудбалска лига на Англија Еден 2016-2017|ФЛ1]] || 21 || 5 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 3+1 || 2+0 || - || - || - || - || - || - || 25 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Чарлтон Атлетик || 45 || 10 || || 4 || 2 || || - || - || || - || - || 49 || 12 |- | [[ФК Евертон сезона 2016-2017|јан.-јун. 2017]] || rowspan=2|{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2016-2017|ПЛ]] || 8 || 1 || [[ФА Куп 2016-2017|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2016-2017|ЛК]] || 0 || 0 || - || - || - || - || - || - || 8 || 1 |- | [[ФК Евертон сезона 2017-2018|2017-јан. 2018]] || [[Премиер лига на Англија 2017-2018|ПЛ]] || 7 || 0 || [[ФА Куп 2017-2018|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2017-2018|ЛК]]|| 1+2 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2017-2018|ЛЕ]] || 6<ref>3 настапи во квалификациските кола.</ref>|| 2 || - || - || - || 16 || 2 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2017-2018|јан.-јун. 2018]] || {{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2017-2018|БЛ]] || 11 || 5 || [[Фудбалски куп на Германија 2017-2018|КГ]] || - || - || - || - || - || - || - || - || 11 || 5 |- | [[ФК Евертон сезона 2018-2019|2018-2019]] || {{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Everton}} || [[Премиер лига на Англија 2018-2019|ПЛ]] || 21 || 0 || [[ФА Куп 2018-2019|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2018-2019|ЛК]]|| 2+1 || 1+0 || - || - || - || - || - || - || 24 || 1 |- !colspan="3"|Вкупно Евертон || 36 || 1 || || 6 || 1 || || 6 || 2 || || - || - || 48 || 4 |- |[[РБ Лајпциг сезона 2019-2020|2019-2020]] || rowspan=1|{{flagsport|GER}} {{Fb team (N) RB Leipzig}} || [[Прва Бундеслига 2019-2020|БЛ]] || 11 || 0 || [[Фудбалски куп на Германија 2019-2020|КГ]] || 1 || 0 || [[УЕФА Лига на шампиони 2019-2020|ЛШ]] || 1 || 0 || - || - || - || 13 || 0 |- || [[ФК Фулам сезона 2020-2021|2020-2021]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Fulham}} || [[Премиер лига на Англија 2020-2021|ПЛ]] || 34 || 4 || [[ФА Куп 2020-2021|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2020-2021|ЛК]] || 0+1 || 0 || - || - || - || - || - || - || 35 || 4 |- || [[ФК Лестер Сити сезона 2021-2022|2021-2022]] || |{{flagsport|ENG}} {{Fb team (N) Leicester City}} || [[Премиер лига на Англија 2021-2022|ПЛ]] || 26 || 6 || [[ФА Куп 2021-2022|ФАКуп]]+[[Лига куп на Англија 2021-2022|ЛК]] || 2+2 || 0+2 || [[УЕФА Лига Европа 2021-2022|ЛЕ]]+[[УЕФА Лига на конференции 2021-2022|ЛК]] || 4+8 || 0 || - || - || - || 42 || 8 |- || [[ФК Аталанта сезона 2022-2023|2022-2023]] || rowspan=2|{{flagsport|ITA}} {{Fb team (N) Atalanta}} || [[Серија А 2022-2023|А]] || 31 || 13 || [[Фудбалски куп на Италија 2022-2023|КИ]] || 2 || 2 || - || - || - || - || - || - || 33 || 15 |- || [[ФК Аталанта сезона 2023-2024|2023-2024]] || [[Серија А 2023-2024|А]] || 18 || 7 || [[Фудбалски куп на Италија 2023-2024|КИ]] || 0 || 0 || [[УЕФА Лига Европа 2023-2024|ЛЕ]] || 5 || 0 || - || - || - || 23 || 7 |- !colspan="3"|Вкупно Аталанта || 49 || 20 || || 2 || 2 || || 5 || 0 || || - || - || 56 || 22 |- !colspan="3"|Вкупно во кариерата || 212 || 46 || || 18 || 7 || || 24 || 2 || || - || - || 254 || 55 |} ===Репрезентативна статистика=== {{updated|2 февруари 2024}}<ref name="wfnat">{{cite web |url=https://www.worldfootball.net/player_summary/ademola-lookman/4/ |title=Ademola Lookman: Internationals |website=worldfootball.net |publisher=HEIM:SPIEL |access-date=4 November 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Репрезентација!!Година!!Настапи!!Голови |- |rowspan="3"|{{Fb|NGA}} |2022||6||1 |- |2023||5||1 |- |2024||6||3 |- !colspan="2"|Вкупно!!17!!5 |} ==Титули== *'''{{Трофеј-Светско првенство во фудбал У20}} [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години|Светско првенство за играчи под 20 години]]''' : 1 : [[Светско првенство во фудбал за играчи под 20 години 2017|Јужна Кореја 2017]] ==Наводи== {{наводи}} ==Надворешни врски== {{Порталкутија |right=yes |boxwidth=200px |marign=0px |name1=Биографија |image1=P vip.svg |name2=Фудбал |image2=Soccer ball.svg |name3=Нигерија |image3=Flag of Nigeria.svg }} *[https://us.soccerway.com/players/ademola-lookman/428612/ Адемола Лукман на soccerway] *[https://www.transfermarkt.com/ademola-lookman/profil/spieler/406040 Адемола Лукман на transfermerkt] *[https://www.whoscored.com/Players/299451/Show/Ademola-Lookman Адемола Лукман на whoscored] *[https://www.espn.com/soccer/player/_/id/229645/ademola-lookman Адемола Лукман на espn] {{Состав на Нигерија на АКН 2023}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Лукман, Адемола}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Нигериски фудбалери]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Чарлтон Атлетик]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Евертон]] [[Категорија:Фудбалери на РБ Лајпциг]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Фулам]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Лестер Сити]] [[Категорија:Фудбалери на ФК Аталанта]] [[Категорија:Родени во 1997 година]] cq9tmersq5ovs1ke31dx8vovjqz431w 0 1341922 5196066 5160683 2024-04-25T21:32:11Z CommonsDelinker 746 Замена на [[Image:USMC-101203-M-5053B-424.jpg]] со [[Image:VH1_Divas_Salute_the_Troops,_Heart.jpg]] (од страна на [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] поради: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist <!-- See Wikipedia:WikiProject Musicians --> | name = Heart | image = VH1 Divas Salute the Troops, Heart.jpg | landscape = yes | caption = Heart на настап во 2010 | origin = [[Сиетл]], Вашингтон, САД | genre = {{flatlist| *Рок *[[хард-рок]] *[[фолк-рок]] *[[поп-рок]]}} | years_active = {{hlist|1973–1998|2002–2016|2019|2023-денес}} | label = {{flatlist| *[[Mushroom Records (Canada)|Mushroom]] *[[Epic Records|Epic]] *[[Sony BMG]] *[[Portrait Records|Portrait]] *[[Legacy Recordings|Legacy]] *[[EMI Records|EMI]] *[[Capitol Records|Capitol]] *[[Reprise Records|Reprise]] *[[Shout! Factory]] *Sovereign *[[Legacy Recordings|Sony Legacy]]}} | website = {{URL|heart-music.com}} | current_members = | past_members = }} '''Heart''' (во превод од [[Англиски јазик|англиски]]: срце) ― [[Соединети Американски Држави|американска]] рок група формирана во 1973 година во [[Сиетл]]. Групата еволуирала од претходните проекти предводени од основачките членови [[Роџер Фишер]] (гитара) и Стив Фосен (бас гитара), како: ''The Army'' (1967-1969), Hocus Pocus (1969-1970) и ''White Heart'' (1970-1973). Во 1975 година, членови на групата биле основачите Фишер, Фосен и [[Ен Вилсон]] (главен вокал и флејта), заедно со [[Ненси Вилсон]] (ритам гитара, вокал), Мајкл Дерозиер (тапани) и Хауард Лиз (гитара, клавијатури и придружни вокали). Музиката на групата е под влијание на [[Хард-рок|хард рок]] и [[Хеви-метал музика|хеви метал]] музиката,<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2012/10/16/booming/heart-and-grace-potter-the-nocturnals-rocking-hard.html?_r=0|title=If You Like Heart's Hard Rock...|date=October 16, 2012|access-date=September 8, 2013|publisher=NY Times}}</ref> а поголема популарност стекнала во 1977 година по објавувањето на песната ''[[Barracuda (песна)|Barracuda]]'', која оттогаш била преработена од многу други групи. Својот најголем светски успех групата го забележала летото 1987 година со албумот ''Bad Animals'' и песната Alone. Најпопуларни песни на групата се: „Magic Man“ (1975), „Crazy on You“ (1976), „Baracuda“ (1977), „What About Love“ (1985), „ Never“ (1985) и „All I Wanna Do Is Make Love to You“ (1990), сосе песните кои се нашле на прво место на топ-листите во САД „These Dreams“ (1986) и „These Dreams“ (1987).<ref name="BB-Hot1002">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/heart/chart-history/hsi/|title=Heart Chart History: Hot 100|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 20, 2020}}</ref> Групата била номинирана за четири [[Награди Греми|Греми награди]], а продале преку 50 милиони плочи.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.umusicpub.com/us/Artists/H/Heart.aspx|title=Heart|work=Umusicpub.com|accessdate=2021-02-10}}</ref> Имале свои албуми во топ-10 на [[Билборд 200|''Билборд'' 200]] листата во 1970-тите, 1980-тите, 1990-тите и 2010-тите.<ref name=":0" /> [[VH1]] ги ставила Heart на 57-мо место на списокот од „100 најдобри хард-рок музичари “, а Ultimate Classic Rock на 49-то место на списокот од „Топ-100 музичари на класичен рок“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://ultimateclassicrock.com/top-classic-rock-artists/|title=Top 100 Classic Rock Artists|work=Ultimate Classic Rock|accessdate=July 19, 2021}}</ref> == Историја == === Почетоци === Во 1965 година,<ref name="AnkenyAllmusicHeartBio">{{Наведување|last=Ankeny|first=Jason|title=Heart: biography|journal=Allmusic|url=https://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120628135445/http://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archivedate=June 28, 2012}}</ref> басистот Стив Фосен ја основал групата The Army. Во групата членувале и: Роџер Фишер на гитара, Дон Вилхелм на гитара, клавијатури и главен вокал и Реј Шефер на тапани. Во 1969 година, групата претрпела кадровски промени и добила ново име, Hocus Pocus.<ref name="Sfossen2">Fossen, Steve{{Nonspecific|date=October 2008}}</ref> Веднаш потоа го смениле имото во White Heart, а во 1973 година името на групата била скратено на само Heart. отфрлувајќи го „White“. Во 1973 година кон групата се приклучиле и двете сестри Ен и Ненси Вилсон. Со нивниот прв албум ''Dreamboat Annie'' овјавен 1975 година станале хит на благајните во Канада и САД,<ref name="AnkenyAllmusicHeartBio2">{{Citation|last=Ankeny|first=Jason|title=Heart: biography|work=Allmusic|url=https://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-url=https://web.archive.org/web/20120628135445/http://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-date=June 28, 2012|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite magazine|last=Read|first=Jeani|title=Canada! Coast Industry Focuses on Its Uniqueness|magazine=Billboard|date=October 2, 1976|volume=88|issue=40|page=C-20|url=https://books.google.com/books?id=qCQEAAAAMBAJ&q=%22Dreamboat%20Annie%22%20Heart&pg=PT73|access-date=January 17, 2014}}</ref> а исто така и во Холандија. Први сингл изданија им биле ''How Deep It Goes'' и ''Magic Man'' (број девет во САД). ''Crazy on You'' стигнал до топ-40 на [[Билборд Хот 100|американските топ листи]]. Албумот станал платинест.<ref name="AnkenyAllmusicHeartBio3">{{Citation|last=Ankeny|first=Jason|title=Heart: biography|work=Allmusic|url=https://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-url=https://web.archive.org/web/20120628135445/http://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-date=June 28, 2012|url-status=dead}}</ref> Следниот албум ''Little Queen'' бил издаден кон средината на 1977 година и забележал сличен успех. Албумот го содржел [[Сингл (музика)|хит-синглот,]] ''Barracuda'', кој за малку не се пласирал во топ-10 во САД.<ref name="AllmusicHeartLittleQueenAwards">{{Citation|title=Heart: Little Queen: awards|url=https://www.allmusic.com/album/little-queen-mw0000190298/awards|work=AllMusic|df=mdy|archive-url=https://web.archive.org/web/20120627054042/http://www.allmusic.com/album/little-queen-mw0000190298/awards|archive-date=June 27, 2012|url-status=dead}}</ref> Албумот ''Dog and Butterfly'' (1978) станал двојно платинест. Во 1979 година, врската меѓу Вилсон и Фишер завршила; другите членови на групата изгласале Роџер Фишер да ја напушти групата,<ref name="AnkenyAllmusicHeartBio4">{{Citation|last=Ankeny|first=Jason|title=Heart: biography|work=Allmusic|url=https://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-url=https://web.archive.org/web/20120628135445/http://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archive-date=June 28, 2012|url-status=dead}}</ref> а неговиот брат Мајк ја напуштил групата за помалку од еден месец потоа.<ref name="BioHeart">{{Citation|title=Heart biography|url=http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/heart.html|journal=Bio.|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105100250/http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/heart.html|archive-date=November 5, 2012|url-status=dead}}</ref> === 1980-2000 === По 1981 година, популарноста на групата почнала да опаѓа. Затоа, сестрите Вилсон ги смениле членовите на групата, а го смениле и стилот во лесен поп-рок кој бил попогоден за радио, и исто така свиреле поп-балади и повремено преработки на други песни. Во 1985 групата потпишала договор со [[Capitol Records]] и го објавиле албумот ''Heart'', кој станал дотогаш најуспешен албум на групата и стигнал до врвот на топ листите. Само во САД бил продаден во над 5 милионi примероци, а бил многу успешен и во Европа. Од петте сингл изданија, четири стигнале до топ-10. Следниот албум ''Bad Animals'' (1987) исто така бил многу успешен. Првиот сингл ''Alone'' стигнал до врвот на топ листите во САД. И двата следни сингла ''Who Will You Run To'' и ''There's the Girl'' биле успешни. Пролетта 1990 година бил објавен албумот ''Brigade,'' кој само во САД бил продаден во 2 милиони примероци и имал уште еден голем хит под наслов ''All I Wanna Do Is Make Love to You.<ref name="BB-Hot1003">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/heart/chart-history/hsi/|title=Heart Chart History: Hot 100|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 20, 2020}}</ref>'' Кон крајот на 1993 година го издале ''Desire Walks On,'' кој во САД бил продаден во 500.000 примероци, а песната од тој албум ''Will You Be There (In the Morning)'' се пласирала во топ-40 на ''Billboard'' Hot 100''.'' Албумот во живо'', The Road Home,'' бил објавен есента 1995 година, а албумот со најголеми хитови со првите хитови од групата од 1970-тите и 1980-тите бил објавен пролетта во 1997 година. === 2000-денес === Дури кон средината на 2004 година бил издаден следен албум со нов материјал, ''Jupiter's Darling,'' но ни приближно не бил успешен како претходните албуми. ''Red Velvet Car,'' објавен во летото 2010 година,<ref name="AnkenyAllmusicHeartBio5">{{Наведување|last=Ankeny|first=Jason|title=Heart: biography|journal=Allmusic|url=https://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120628135445/http://www.allmusic.com/artist/heart-mn0000671953|archivedate=June 28, 2012}}</ref> и за прв пат по дваесет години групата стигнала до првите 10 на ''Билборд'' 200.<ref name="AllmusicRedVelvetCarAwards">{{Наведување|title=Heart: Red Velvet Car: awards|journal=AllMusic|url=https://www.allmusic.com/album/red-velvet-car-mw0002016165/awards|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701121052/http://www.allmusic.com/album/red-velvet-car-mw0002016165/awards|archivedate=July 1, 2012}}</ref><ref name="AllmusicRedVelvetCarAwards2">{{Наведување|title=Heart: Red Velvet Car: awards|journal=AllMusic|url=https://www.allmusic.com/album/red-velvet-car-mw0002016165/awards|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701121052/http://www.allmusic.com/album/red-velvet-car-mw0002016165/awards|archivedate=July 1, 2012}}</ref> <ref name="Stewart2011">{{Наведување|last=Stewart, Allison|date=July 21, 2011|title=Heart is back, even if it never left|journal=Chicago Tribune|url=http://articles.chicagotribune.com/2011-07-21/entertainment/ct-ott-0722-heart-20110722_1_red-velvet-car-wilson-sisters-bands|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121016234850/http://articles.chicagotribune.com/2011-07-21/entertainment/ct-ott-0722-heart-20110722_1_red-velvet-car-wilson-sisters-bands|archivedate=October 16, 2012}}</ref> Во август 2016 година, групата за малку ќе се распаднела, откако сопругот на Ен Вилсон, Дин Ветер, бил уапсен и потоа се изјаснил за виновен за напад на 16-годишните близнаци на Ненси, затоа што момчињата ја оставиле отворена вратата од неговото возило.<ref>{{Наведени вести|url=http://people.com/crime/ann-wilsons-husband-dean-wetter-arrested-for-assault-of-twin-nephews/|title=Ann Wilson's Husband Dean Wetter Arrested for Assault of Twin Nephews|date=August 30, 2016|work=People|access-date=January 14, 2017}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.cbsnews.com/news/heart-singer-ann-wilsons-husband-sentenced-in-teen-assault/|title=Heart singer Ann Wilson's husband sentenced in teen assault|date=April 17, 2017|work=CBS News|access-date=May 20, 2018}}</ref>  Иако групата Heart ја довршила турнејата, сестрите Вилсон до крајот на турнејата разговарале една со друга само преку трети лица. По завршувањето на турнејата во октомври 2016 година, сестрите Вилсон се посветиле на соло проекти.<ref name="rsheart12">{{cite magazine|last1=Newman|first1=Jason|title=Heart: Can Ann and Nancy Wilson Go on After Family Assault?|url=https://www.rollingstone.com/music/features/heart-can-ann-and-nancy-wilson-go-on-after-family-assault-w473842|magazine=Rolling Stone|access-date=April 22, 2017|date=April 10, 2017}}</ref> По тригодишна пауза, групата повторно се обединила за нова турнеја ''Love Alive'' во 2019 година.<ref name="auto">{{cite magazine|last1=Kreps|first1=Daniel|title=Heart Reunite for All-Star 'Love Alive' Summer Tour|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/heart-2019-summer-tour-793091/|magazine=[[Rolling Stone]]|access-date=11 February 2019|date=11 February 2019}}</ref> Во 2022 година, Ненси Вилсон основала нејзина верзија од групата Heart, наречена ''Nancy Wilson's Heart''. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nancywilsonofheart.com/|title=Home|work=Nancywilsonofheart.com|accessdate=September 14, 2023}}</ref> == Оставштина == Heart обично се смета за хард-рок група, но нивната разновидна музика во себе вклучува повеќе жанрови од фолк преку поп до хард-рок, а понекогаш дури и хеви-метал.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rocksoffmag.com/heart-band/|title=Heart: Ann & Nancy Wilson's Five Decade Rock And Roll Odyssey {{!}} Rocksoffmag|date=2021-08-04|language=en-US|accessdate=2022-12-08}}</ref> Севкупно, групата продала преку 35 милиони плочи, во САД имала 20 топ-40 песни и седум топ-10 албуми <ref name="Rock&RollHallofFame">{{Наведување|title=Heart: nominee for 2012 induction|journal=Rock and Roll Hall of Fame|url=http://rockhall.com/inductees/nominees/heart/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121013140405/http://rockhall.com/inductees/nominees/heart/|archivedate=October 13, 2012}}</ref> и четири пати била номинирана [[Награди Греми|за Греми]].<ref name="Brown2008p255">{{Наведување|last=Brown, Jake|year=2008|title=Heart: In the Studio|isbn=978-1550228311|page=255|publisher=ECW Press|url=https://books.google.com/books?id=0_bTEAZJW4QC&q=heart+in+the+studio}}</ref> [[VH1]] во 2008 година ја вброил групата Heart во „100 најголеми хард-рок музичари“, <ref name="prnewswire2000">{{Наведени вести|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/vh1-counts-down-the-100-greatest-artists-of-hard-rock-in-five-hour-five-night-special-premiering-november-13-17-at-1000-pm-etpt-75380612.html|title=VH1 Counts Down the '100 Greatest Artists of Hard Rock' In Five-Hour, Five-Night Special, Premiering November 13–17 at 10:00&nbsp;pm (ET/PT)|work=Prnewswire.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20121025064126/http://www.prnewswire.com/news-releases/vh1-counts-down-the-100-greatest-artists-of-hard-rock-in-five-hour-five-night-special-premiering-november-13-17-at-1000-pm-etpt-75380612.html|archive-date=October 25, 2012|year=2008}}</ref> а Ен и Ненси Вилсон биле рангирани на 40-то место (во 1999 година) на „100-те најдобри жени во рокенролот“ од VH1.<ref name="Billboard1999">{{Наведување|date=May 29, 1999|title=Women's role in rock history is celebrated by VH1|journal=Billboard|issn=0006-2510|volume=111|number=22|page=94}}</ref> ''Хит Парадер'' во 2006 година ја ставил Ен Вилсон меѓу „Најголемите хеви-метал вокалисти на сите времиња“. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hearya.com/2006/12/04/hit-paraders-top-100-metal-vocalists-of-all-time/|title=Hit Parader's Top 100 Metal Vocalists of All Time|date=December 4, 2006|work=Hearya.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20190908211559/http://www.hearya.com/2006/12/04/hit-paraders-top-100-metal-vocalists-of-all-time/|archive-date=September 8, 2019|accessdate=July 9, 2016}}</ref> Во 2009 година, на сестрите Вилсон им била доделена наградата за основачи на [[Американско друштво на композитори, автори и издавачи|ASCAP]] како признание за нивната кариера како текстописци.<ref name="Gallo2012">{{Наведување|last=Gallo, Phil|date=February 26, 2009|title=ASCAP kudo shows Heart|journal=Variety|url=https://www.variety.com/article/VR1118000629|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130218233057/http://www.variety.com/article/VR1118000629/|archivedate=February 18, 2013}}</ref> Групата добила своја ѕвезда на Булеварот на славните во Холивуд во 2012 година, а на 18 април 2013 година била примена во Куќата на славата на рокенролот.<ref name="rockhall">{{Наведени вести|url=http://rockhall.com/pressroom/announcements/2013-inductees/|title=Rock and Roll Hall of Fame Announces 2013 Inductees|date=December 11, 2012|work=Rockhall.com|access-date=December 11, 2012|publisher=Rock and Roll Hall of Fame}}</ref> Сестрите Вилсон со децении биле активни на музичката сцена во Сиетл и влијаеле на многу музичари од регионот, меѓу кои и групи од ерата на [[Гранџ|гранџот]]. Меѓу музичарите кои го користеле нивното студио Bad Animals се: [[Нил Јанг]], [[R.E.M.|R,E,M]], [[Pearl Jam]], [[Soundgarden]] и [[Alice in Chains]].<ref name="Billboard1995">{{Наведување|last=Phalen, Tom|date=November 25, 1995|title=Seattle's history as studio Mecca predates grunge|journal=Billboard|issn=0006-2510|volume=107|number=47|page=69}}</ref> == Членови == === Сегашни членови === * [[Ен Вилсон]] (1973–1998, 2002–2016, 2019–сега) – главен и придружен вокал, флејта, автохарфа, акустична гитара * [[Ненси Вилсон (рок-музичар)|Ненси Вилсон]] (1973–1995, 1998, 2002–2016, 2019–сега) – ритам, главна и акустична гитара, придружен и главен вокал, хармоника, мандолина, клавијатури * Дени Фонхајзер (1993–1995, 2019–сега) – тапани, удирачки инструменти * Крег Барток (2003–2016, 2019–сега) – главна и ритам гитара * Рајан Вотерс (2019-сега) – главна и ритам гитара * Енди Столер (2019–сега) – бас гитара * Ден Вокер (2019 – денес) – клавијатури == Дискографија == * ''Dreamboat Annie'' (1975) * ''Magazine'' (1977) * ''Little Queen'' (1977) * ''Dog and Butterfly'' (1978) * ''Bébé le Strange'' (1980) * ''Private Audition'' (1982) * ''Passionworks'' (1983) * ''Heart'' (1985) * ''Bad Animals'' (1987) * ''Brigade'' (1990) * ''Desire Walks On'' (1993) * ''Heart Presents a Lovemongers' Christmas'' (2001) * ''Jupiters Darling'' (2004) * ''Red Velvet Car'' (2010) * ''Fanatic'' (2012) * ''Beautiful Broken'' (2016) == Награди и номинации == === Греми награди<ref>{{cite web|url=https://www.grammy.com/artists/heart/7438|title=Grammy Awards History|publisher=Grammy.com|access-date=July 27, 2023}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/music-news/nirvana-the-supremes-grammys-lifetime-achievement-awards-1235317725/|title=Grammy Awards|date=February 6, 2023|publisher=Hollywoodreporter.com|access-date=July 28, 2023}}</ref> === {{awards table}} |- |align=center|1986 |''Heart'' | Најдобра рок изведба на дуо или група со вокал |{{nom}} |- | rowspan="2" style="text-align:center;"|1988 |"Alone" |Најдобра поп изведба од дуо или група |{{nom}} |- |''Bad Animals'' | Најдобра рок изведба на дуо или група со вокал |{{nom}} |- | align=center|1991 |"All I Wanna Do Is Make Love To You" |Најдобра поп изведба од дуо или група |{{nom}} |- | align=center|2023 | Ен и Ненси Вилсон | [[Греми награда за животно дело]] | {{won}} {{end}} == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{official website|http://www.heart-music.com/}} * [http://www.famousinterview.ca/interviews/heart.htm Интервју со Хауард Лис] * {{Discogs artist | artist = Heart| name = Heart}} * {{imdb name|1517651}} [[Категорија:Американски музички групи]] [[Категорија:Хард рок музички групи]] erlnzhoyg7q7zeklkxu7u3mb2mzr252 0 1343948 5195983 5178255 2024-04-25T17:05:54Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Chainsaw.JPG|мини|Сечење со моторна пила]] '''Моторна пила''' ([[Англиски јазик|англиски]]: ''chainsaw'') — моќна [[Алат|алатка]] за сечење што се користи во различни [[Индустрија|индустрии]] и за домашни работи. Се состои од [[Ланец|ланец (верига)]] со остри запци прикачени на движечка лента, која се напојува од мотор, обично електричен или бензински. Овие запци брзо сечат низ [[Дрво (растение)|дрвото]], правејќи ги моторните пили неопходни за задачи како што се дрвосечење, кастрење и сечење дрва за огрев.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lowimpact.org/topics/chainsaws/|title=Chainsaws|work=Lowimpact.org|language=en|accessdate=2024-03-13}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.explainthatstuff.com/how-chainsaws-work.html|title=How does a chainsaw work?|date=2011-04-22|work=Explain that Stuff|accessdate=2024-03-13}}</ref> Првично измислени кон крајот на [[18 век|XVIII век]], моторните пили значително се развиле со текот на времето, со подобрувања во дизајнот, безбедносните функции и ефикасноста. Современите моторни пили доаѓаат во различни големини, од мали, лесни модели за домашна употреба до поголеми, помоќни за професионална работа во [[Шумарство|шумарството]].<ref>{{cite web|url=https://patents.google.com/patent/US893897A/en|title=Endless chain saw.|access-date=21 September 2018}}</ref> Иако моторните пили нудат голема ефикасност и практичност, тие исто така кријат одредени ризици доколку не се користат правилно. Безбедносните мерки, како што се носење заштитна опрема и следење правилни работни постапки, се неопходни за да се спречат несреќи и повреди. Дополнително, правилното одржување, вклучувајќи редовно заострување на ланецот и одржување пилата да биде добро подмачкана, обезбедува оптимална работа и долговечност на алатката. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|}} * {{cite magazine|url=https://books.google.com/books?id=lyEDAAAAMBAJ&dq=popular+science+1951+PV-2&pg=RA1-PA40|title=How a Chainsaw Works|magazine=Popular Science|date=August 1951}} {{Нормативна контрола}} __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Градинарски алатки]] [[Категорија:Дрводелство]] [[Категорија:Алати]] h3mobkkwk4ktdxz72z8rabiku329th6 4 1344355 5196037 5194027 2024-04-25T19:26:19Z Kiril Simeonovski 3243 /* Материјали */ wikitext text/x-wiki {| style="float:right; width:200px; border:solid #ccc 1px; margin:5px;" |- style="text-align:center;" |[[Податотека:CEE Spring Logo vertical-t.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Wikimedia MKD.svg|150п]] |- style="text-align:center;" |[[Податотека:Уредувачки натпревари.svg|150п]] |} {| style="height:100%; width:80%; background:transparent; padding:0 10px 0 0; margin:0; border:0; border-spacing:0;" | style="padding:10px 0; font-family:'DejaVu Sans Serif', sans-serif; vertical-align:top;" | <span style="font-size:25px;"><center>'''Уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2024“</center>'''</span> <br> <div align="center"> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-top:-10px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> <span style="font-size:16px; font-weight;">'''''од 1 до 30 април 2024 година'''''</span> <div style="width:350px; font-size:0px; margin-bottom:20px; -moz-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; -webkit-box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9; box-shadow: 0px 5px 5px -6px #A7D7F9;">&nbsp;</div> </div> '''Уредувачки натпревар „СИЕ Пролет 2024“''' или само '''СИЕ Пролет 2024''' — проект на здружението на граѓани „Викимедија МКД“, Википедија на македонски јазик и сите заедници во Средна и Источна Европа, кој има за цел да помогне во подобрување на постоечките и создавање на нови статии на различни теми од сите држави во рамките на регионот Средна и Источна Европа (СИЕ). Натпреварот почнува на '''1 април 2024 г. во 00:00 ч.''' и завршува на '''30 април 2024 г. во 23:59 ч.''' по [[средноевропско време|македонско време]]. Доколку сте заинтересирани за учество, '''[[#Список на натпреварувачи|пријавете се подолу]]''' (со напатствија). == Основни информации == === Правила за учество === На натпреварот може да учествуваат сите регистрирани корисници на Википедија на македонски јазик освен членовите на оценувачкиот одбор, а за најдобрите учесници се обезбедени '''[[Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024#Награди|награди]]'''. Учесниците во рамките на натпреварот треба да уредуваат статии кои се предложени во рамките на долунаведените списоци по земја од подрачјето на Средна и Источна Европа. Секоја од создадените или дополнетите статии означувајте ги со предлошката {{шв2|СИЕ Пролет 2024}} на страниците од разговор. Доколку имате некои прашања, поставете ги во разговорот на истава страница, при што ќе бидат одговорени од нашите корисници. Сите статии треба да бидат напишани во склад со начелата и правилата на Википедија, па така сите статии треба да бидат напишани на енциклопедиски стил и да имаат извори. При уредување на натпреварот или по завршувањето на истиот, сите учесници треба да се запишат со кои статии учествувале. На натпреварот не влегуваат статии напишани за Македонија од страна на македонските уредници, односно пријавените уредници треба да пишуваат за статии од предложените списоци по земја (зададени подолу). На натпреварот не се признаваат статии напишани со помош на бот, но може да се користи алатката за превод доколку автоматски преведената содржина рачно е подобрена од страна на учесникот. === Оценување === Статиите ќе ги прегледува оценувачки одбор којшто ќе биде составен од тројца википедијанци кои не можат да учествуваат на натпреварот. Оценувачкиот одбор ќе ја донесе конечната одлука за победникот. Членовите на оценувачкиот одбор ќе ги прегледаат сите статии и секоја ќе ја бодуваат поединечно со бодови од 1 до 10. Член на оценувачкиот одбор може да даде и оцена 0 доколку смета дека статијата воопшто не ги задоволува условите на натпреварот (на пример, да има различна тема од зададената). Оцена 0 автоматски ќе биде доделена во следните случаи: * утврдено е дека статијата е создадена со помош на алатката за превод без учесникот да вложи напори за нејзино средување; * статијата содржи зборови коишто се напишани на странски јазик и со странско писмо, а се јавуваат во текстот, инфокутијата или категориите ('''Внимание:''' Наводите се оставаат во првобитниот облик и не се преведуваат.); и * статијата содржи неразбирливи реченици коишто немаат смисла во македонскиот јазик. === Рангирање === Рангирањето на учесниците ќе биде извршено врз основа на доделените бодови од страна на оценувачкиот одбор. Победник на натпреварот ќе биде учесникот кој ќе освои најмногу бодови и ги задоволува останатите критериуми за доделување награда. == Список на натпреварувачи == :[[Податотека:Notepad icon wide.svg|20п]] '''''[[/евиденција|Евиденција]]''''' Додајте го своето '''име''' доколку сакате да учествувате, користејќи тараба и четири тилди (~). Воедно, пријавете и на страницата „Евиденција“ наведена погоре, каде што ќе создадете и своја лична страница за следење на Вашите придонеси. #--[[User:Тиверополник|Тиверополник]] #--[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] #--[[User:P.Nedelkovski|П.Неделковски]] #--[[User:Mila Kliment|Mila Kliment]] #--[[User:Kostovska|Kostovska]] #--[[User:Sofija Kliment|Sofija Kliment]] #--[[User:Dafina Kliment|Dafina Kliment]] #--[[User:Petar Kliment|Petar Kliment]] #--[[User:Lara Kliment|Lara Kliment]] #--[[User:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] #--[[User:Marija Boshevska11|Marija Boshevska11]] #--[[User:Abnormalcy333|Abnormalcy333]] #--[[User:Ivka20|Ivka20]] == Предлози за статии == ---- {{СИЕ Пролет-знамиња-2024}} ---- === Материјали === Корисниците може да користат свои материјали поврзани со земјите од областа на Средна и Источна Европа, другите јазични изданија и особено Википедијата од која и потекнува самиот предмет/објект за кој се пишува статијата. == Членови на оценувачкиот одбор == # [[Корисник:Kiril Simeonovski|Kiril Simeonovski]] (О1) # [[Корисник:Ehrlich91|Ehrlich91]] (О2) # [[Корисник:Инокентиј|Инокентиј]] (О3) * Станете член на оценувачкиот одбор за следните уредувачки натпревари, преку испраќање порака на корисникот [[Корисник:Ehrlich91|Ehrlich91]]. == Награди == Наградите за овој натпревар се предвидени да бидат вредносни купони за техничка стока и ваучери за книги. Наградите ќе бидат купени по завршувањето на уредувачкиот натпревар во вид на ваучери од продавница со седиште во Македонија. Доколку сакате ваучер од специфична продавница или книжарница, ве молам наведете ни, по завршувањето или за време на траењето на натпреварот. Одбраните корисници на наградите треба да си ги подигнат наградите во просториите на Викимедија МКД. На натпреварот ќе се доделат три награди за најдобрите тројца уредници, кои ќе бидат прогласени по оценувањето на статиите од страна на оценувачкиот одбор. Награда ќе биде доделена и за најдобрата статија, која исто така ќе биде прогласена од страна на оценувачкиот одбор. Ќе бидат доделени и следниве награди: * „најдобар постоечки или нов корисник“: награда која ќе се додели на корисник со регистрирана корисничка сметка '''пред''' почетокот на натпреварот и кој претходно не учествувал на овој регионален уредувачки натпревар организиран во овој формат (во периодот 2015-2023) или пак отворил сметка '''по''' почетокот на натпреварот; * „најмногу уредени статии од различни земји“: награда која ќе биде доделена на корисник, кој ќе уреди (создаде или подобри) статии за најмногу различни земји кои учествуваат во натпреварот. Секој учесник има право на најмногу две награди во сите категории. За да може некој учесник да добие награда во некоја од категориите, мора да има напишано/подобрено најмалку '''20 статии''' од [[meta:Wikimedia CEE Spring 2024/Article Lists|списоците на другите учесници]] во натпреварот и истите да бидат оценети со просечна оценка од најмалку '''2,0''' од страна на членовите на оценувачкиот одбор). === I награда === Вредносен купон во вредност од 10.000 денари. === II награда === Вредносен купон во вредност од 5.000 денари. === III награда === Вредносен купон во вредност од 3.000 денари. === Награда за најдобра статија === Вредносен купон во вредност од 4.000 денари. === Награда за најдобар постоечки корисник === Вредносен купон во вредност од 2.000 денари за најдобар постоечки корисник, кој претходно не учествувал на уредувачките натпревари „СИЕ Пролет“. === Награда за најмногу уредени статии === Вредносен купон во вредност од 2.000 денари за најмногу уредени статии од различни земји-учеснички на натпреварот. <!---== Резултати == Списокот на оценети статии е достапен на страницата со [[/евиденција|евиденција]]. Во табелата во продолжение се рангирани учесниците врз основа на збирниот резултат на оценките доделени од страна на членовите на оценувачкиот одбор. {| class="wikitable" |- ! Број !! Корисник !! Збирен резултат |- | style="background:#ddf;" | 1 || [[Корисник:|]] || '''''' |- | style="background:#ddf;" | 2 || [[Корисник:|Pta345MK]] || '''''' |- | style="background:#ddf;" | 3 || [[Корисник:|Chnitke]] || '''''' |- | 4 || [[Корисник:|]] || |- | 5 || [[Корисник:|]] || |- | 6 || [[Корисник:|]] || |} ;Награда за најдобра статија * „[[]]“ од [[Корисник:|]] со просечна оценка xx,x. ;Награда за најдобар постоечки корисник * ;Најмногу уредени статии * ---> [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024| ]] [[Категорија:Википедија:СИЕ Пролет|СИЕ Пролет 2024]] 6rs6deosgbmsipkw55n7kwpmwuy6p3u 4 1344358 5195927 5191578 2024-04-25T14:36:57Z Jtasevski123 69538 дополнување на придонеси на корисник wikitext text/x-wiki На оваа страница се наоѓа подробната евиденција на напишаните статии, заедно со оцените на жирито. == Вклучување во натпреварот == Ако сакате да учествувате во натпреварот, најпрвин создадете страница, така што ќе го внесете вашето корисничко име во полето за внес на текстот и ќе стиснете на копчето. Откако ќе ја направите страницата, додајте се на дното на списокот на учесници. <inputbox> type=create default=Корисничко име preload=Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024/евиденција/пример prefix=Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024/евиденција/ buttonlabel=Направете своја страница за евиденција </inputbox> При создавање на Вашата страница, додадете ги следниве предлошки: * <nowiki>{{:ВП:УНЗ|}}</nowiki> — по „|“ внесете го Вашето корисничко име * <nowiki>{{:ВП:УНС|}}</nowiki> — по „|“ внесувајте ги статиите кои сте ги направиле за натпреварот, една по друга * <nowiki>{{:ВП:УНК}}</nowiki> — предлошка за крај == Учесници == Новите учесници одат на дното. Додајте се себеси како <nowiki>{{/Корисничко име}}</nowiki> каде „корисничко име“ е вашето корисничко име со кое сте пријавени на Википедија на македонски јазик. === Пријавени === {{/Тиверополник}} {{/Lili Arsova}} {{/P.Nedelkovski}} {{/Mila Kliment}} {{/Kostovska}} {{/Abnormalcy333}} {{/ЉупкаСтојменова}} {{/Emilija Dobreva}} {{/Sofija Kliment}} {{/Lara Kliment}} {{/Dandarmkd}} {{:ВП:УНЗ|Dafina Kliment}} {{:ВП:УНЗ|Petar Kliment}} {{:ВП:УНЗ|Mateja Kliment}} {{:ВП:УНЗ|AnaKliment1}} {{/Marija Boshevska11}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|+Евиденција]] p0iab6oqvwsfyuw3g5lq76qot7n3ihj 0 1344421 5196052 5192285 2024-04-25T20:38:03Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox civilian attack|title=Терористички напад на концертната сала „Крокус“|location=концертна сала Крокус, Красногорск, Московска Област, Русија|coordinates={{Coord|55|49|33|N|37|23|25|E|region:RU-MOS_type:event|display=inline,title}}|image=Elimination of the consequences of a fire in "Crocus City Hall" (March 25, 2024).jpg|caption=Амфитеатарот на концертната сала „Крокус“ по терористичкиот напад, 25 март.|date={{start date and age|2024|3|22|df=yes}}|time={{circa|20:00}}|timezone=[[московско време]]|type={{hlist|[[масовно пукање]]|[[масакр|крвопролевање]]|бомбардирање|палеж|сечење|масовно убивање}}|weapons={{hlist|AK-74|пиштоли|ножеви|бомби}}|fatalities=135+ (сосе двајца напаѓачи)|injuries=154<ref>{{cite |title=Информация о госпитализации пострадавших в Концертном зале в Крокусе |url=https://mz.mosreg.ru/sobytiya/novosti-ministerstva/informaciya-o-gospitalizacii-postradavshikh-v-koncertnom-zale-v-krokuse |access-date=24 March 2024|date=24 March 2024|url-status=live }}</ref>|map=|numparts=4<ref name="auto">{{Cite web |date=23 March 2024 |title=Директор ФСБ доложил Президенту о задержании террористов, участвовавших в атаке на «Крокус Сити Холл» |trans-title=The FSB director reported to the President on the arrest of terrorists who participated in the attack on Crocus City Hall |url=http://kremlin.ru/events/president/news/73700 |access-date=23 March 2024 |website=kremlin.ru |language=ru |archive-date=23 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323082341/http://kremlin.ru/events/president/news/73700 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |title=Moscow attack: Gunmen kill dozens at Crocus City Hall in Moscow |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-68642162 |access-date=23 March 2024 |publisher=BBC News |date=23 March 2024 |archive-date=22 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322182124/https://www.bbc.com/news/world-europe-68642162 |url-status=live }}</ref>|motive=исламски екстремизам,<ref name="pictures"/><ref name="photo-telegraph"/><ref name="Amaq video"/> нарачано убиство<ref>{{Cite news |date=23 March 2024 |title=Some victims of Moscow shooting in critical condition, authorities say – as it happened |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/mar/23/moscow-concert-attack-crocus-city-hall-shooting-russia-live-updates?page=with:block-65febd508f088fb0ae5c0948#block-65febd508f088fb0ae5c0948 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240324013715/https://www.theguardian.com/world/live/2024/mar/23/moscow-concert-attack-crocus-city-hall-shooting-russia-live-updates?page=with:block-65febd508f088fb0ae5c0948#block-65febd508f088fb0ae5c0948 |archive-date=24 March 2024 |access-date=23 March 2024 |work=The Guardian}}</ref>|perpetrators=Исламска Држава — Хорасан * граѓани на [[Таџикистан]]}}'''Терористичкиот напад на концертната сала „Крокус“''' бил трагичен настан што се случил на 22 март 2024 г., околу 20:00 часот по [[московско време]]. Нападот се случил во концертната сала „Крокус“ во [[Красногорск]], [[Русија]]. Четворица напаѓачи отвориле пукотници и детонирале [[Експлозив|избувливи средства]] во просториите, што довело до значителни жртви. Најмалку 115 лица, меѓу кои три деца, ги загубиле животите, додека над 145 други се здобиле со повреди. Дополнително, самата концертна сала била зафатена од пламен за време на нападот, што дополнително ја влошило ситуацијата. Пријавени биле две избувнувања сред нередот на нападот. == Заднина == Русија доживеала серија катастрофални терористички случки во раните 2000-ти, особено [[Московска театарска заложничка криза|Заложничката криза во московскиот театар]] во 2002 г. и [[Бесланска заложничка криза|Бесланската заложничка криза]] во 2004 г.<ref name=":82">{{Cite news|url=https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|title=At least 60 dead in Moscow concert hall attack as ISIS claims responsibility|date=22 March 2024|work=Canadian Broadcasting Company|access-date=23 March 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240322192421/https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|archive-date=22 March 2024|agency=The Associated Press|url-status=live}}</ref> Во 2015 г., трагедијата повторно се случила кога борците на [[Исламска Држава|Исламската Држава]] (ИД) го собориле летот 9268 на Метроџет, при што загинале сите 224 патници и екипажот.<ref name=":83">{{Cite news|url=https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|title=At least 60 dead in Moscow concert hall attack as ISIS claims responsibility|date=22 March 2024|work=Canadian Broadcasting Company|access-date=23 March 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240322192421/https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|archive-date=22 March 2024|agency=The Associated Press|url-status=live}}</ref> На 7 март 2024 г., Федералната служба за безбедност на Руската Федерација (ФСБ) објавила неутрализирање на терористичка ќелија поврзана со ИД во [[Москва]], која планирала напад врз [[синагога]] во градот. Потоа, Амбасадата на Соединетите Држави во Москва издала предупредување во врска со можните екстремистички дејности насочени кон големи собири, вклучително и концерти. Истовремено, американското разузнавање, во согласност со протоколот за „должност за предупредување“, ги предупредило руските власти за непосредна закана од Исламската Држава — Покраина Хорасан, врз основа на разузнавачките информации собрани претходно во март.<ref name="U.S. confirmation">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/03/22/world/europe/isis-moscow-attack-concert-hall.html|title=U.S. Says ISIS Was Responsible for Deadly Moscow Concert Hall Attack|last1=Barnes|first1=Julian E.|date=22 March 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=22 March 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240322225756/https://www.nytimes.com/2024/03/22/world/europe/isis-moscow-attack-concert-hall.html|archive-date=22 March 2024|last2=Schmitt|first2=Eric|url-access=subscription|url-status=live}}</ref> Предупредувањата предизвикале критики од рускиот претседател [[Владимир Путин]], кој ја карактеризирал претпазливоста на Американската амбасада како обид за заплашување и дестабилизација.<ref name="Barnes">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/03/22/world/europe/moscow-concert-attack-us-embassy.html|title=U.S. Warned About Possible Moscow Attack Before Concert Hall Shooting|last1=Barnes|first1=Julian|date=22 March 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=23 March 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240322215109/https://www.nytimes.com/2024/03/22/world/europe/moscow-concert-attack-us-embassy.html|archive-date=22 March 2024|last2=Méheut|first2=Constant|last3=Troianovski|first3=Anton|url-status=live}}</ref> Потврдувајќи ја поврзаноста помеѓу предупредувањата и нападот што следел, американските службени лица ја признале ситуацијата, но се воздржале од итен коментар, наведувајќи ја тековната природа на ситуацијата.<ref name=":8">{{Cite news|url=https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|title=At least 60 dead in Moscow concert hall attack as ISIS claims responsibility|date=22 March 2024|work=Canadian Broadcasting Company|access-date=23 March 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240322192421/https://www.cbc.ca/news/world/russia-moscow-concert-hall-attack-1.7152498|archive-date=22 March 2024|agency=The Associated Press|url-status=live}}</ref> == Напад == На [[22 март]] 2024 г., во 20:00 часот по [[московско време]], бил планиран концерт на групата Пикник заедно со симфониски оркестар во Градското собрание Крокус, продадени биле повеќе од 6.000 билети.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.piknik.info/news/view/id/728|title=группа Пикник|work=www.piknik.info|accessdate=2024-03-23}}</ref> Исто така, во салата се одржувале натпревари на шампионатите и првенствата на Русија по танцови спортови.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fdsarr.ru/dance/news/chempionat_i_pervenstvo_rossii_po_tantsevalnomu_sportu_startovali_v_mvts_krokus_ekspo/|title=Чемпионат и первенство России по танцевальному спорту стартовали в МВЦ «Крокус Экспо»|work=fdsarr.ru|accessdate=2024-03-23}}</ref> Неколку минути пред почетокот на концертот, патничко возило се упатило до главниот влез на концертната сала, од кое излегле неколку лица и отвориле оган со [[Автомат (оружје)|автомати]]. Потоа влегле во просторијата, продолжувајќи да пукаат кон гледачите, фрлиле „граната или запалива бомба“, по што дошло до избувнување во зградата и избувнал [[пожар]]. Новинската агенција ''Интерфакс'', повикувајќи се на подготвителни податоци од оперативните служби, објавила дека имало од двајца до пет напаѓачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.interfax.ru/moscow/951929|title=На Crocus City Hall напали до пяти человек с оружием|date=2024-03-22|work=Interfax.ru|language=ru|accessdate=2024-03-23}}</ref> [[Министерство за надворешни работи на Руската Федерација|Руското министерство за надворешни работи]] ја опишало случката како терористички напад, а одговорноста за него го презел авганистанскиот огранок на меѓународната терористичка организација „Исламска Држава“ — „Хорасан“,<ref>{{Cite news|url=https://p.dw.com/p/4e36Q|title=Russia mourns deadly terrorist attack in suburban Moscow|work=DW|access-date=2024-03-23}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/live/world-68642036?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=65fddcb7b26acd1fbf32f7c9%26Full%20statement%20from%20Russia%27s%20security%20service%262024-03-22T19%3A35%3A49.471Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:789dcae5-8e7e-4cd1-98a2-a250de89b662&pinned_post_asset_id=65fddcb7b26acd1fbf32f7c9&pinned_post_type=share|title=Full statement from Russia's security service|last=Kirby, Paul; Rhoden-Paul, Andre|date=2024-03-22|work=BBC News|access-date=2024-03-23}}</ref> Истражниот комитет на Руската Федерација покренал кривично дело според чл. 205 од Кривичниот законик на Руската Федерација („Тероризам“).<ref>BBC News | [https://t.me/bbcrussian/62545 Русская служба. ''Telegram''.] Публикуван на 2024-03-22. Посетен на 2024-03-23</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} [[Категорија:2024 во Москва]] [[Категорија:Тероризам во Русија]] [[Категорија:Историја на Москва]] [[Категорија:Московска област]] [[Категорија:Терористички напади во Русија во 2024 година]] c9c5mjrx90sc8l93ftw2a1a46tumhx3 4 1344714 5196200 5195014 2024-04-26T11:05:54Z Тиверополник 1815 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Тиверополник}} {{:ВП:УНС|Политика на Грузија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Супра (празник)||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хрониката на Грузија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузиско-осетски судир||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Земјоделство во Грузија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Аџарска криза (2004)||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Односи помеѓу Грузија и Европската Унија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Украинска бегалска криза (2022-денес)||||[[Податотека:Map of Europe.svg|20п|]]Меѓународна статија (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хана Штурм||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Еврејски гробишта (Веринг)||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Битка кај Шуша (2020)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сталинистички репресии во Азербејџан||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Трговија со луѓе во Албанија||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Убавицата од Драч||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Tеритории окупирани од Русија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Римска легија (1941–1943)||||[[Податотека:Aromanian flag.svg|20п|]] [[Власи]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Власите||||[[Податотека:Aromanian flag.svg|20п|]] [[Власи]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Архитектура на Башкортостан||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Декларација за државен суверенитет на Башкортостан||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ерос (мачка)||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Асансјор||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кемералти||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Турција и холокаустот||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фемицид во Турција||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Индустрија во Белорусија||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Претседателски избори во Белорусија (2010)||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Протести во Белорусија (2010)||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пропаганда во Белорусија||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Прашања за човекови права поврзани со задушувањето на белоруските протести во 2020 година||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Босна и Херцеговина во Втората светска војна||||{{flag|Босна и Херцеговина }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Нов Примитивизам||||{{flag|Босна и Херцеговина }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рана историја на Босна и Херцеговина||||{{flag|Босна и Херцеговина }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Високо во средниот век||||{{flag|Босна и Херцеговина }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Концерт на U2 во Сараево||||{{flag|Босна и Херцеговина }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кордопулова куќа||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Науката и технологијата во Бугарија||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Татари во Бугарија||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Државен удар во Грција (1909)||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Малцинства во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Заеднички Mир||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Маниоти||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Холокаустот во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Доселување во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Економска историја на Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бранител за човекови права на Ерменија||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Абортус во Ерменија||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хазарски протекторат над Херсон||||{{flag|Крим}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Преселба на Хрватите||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Илирско Кралство||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Италијанци во Хрватска||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Образование во Естонија||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Естонската влада во егзил||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Руси во Естонија||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Претседателски избори во Казахстан (2019)||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Економија на Крим||||{{flag|Крим}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Човекови права во Крим||||{{flag|Крим}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Масовен терор на Крим (1917-1918)||||{{flag|Крим}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Екомомска блокада на Крим од Украина||||{{flag|Крим}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Руски напади врз украинската инфраструктура (2022-денес)||||{{flag|Украина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бунт на групата Вагнер||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Казашки глад (1930-1933)||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Човекови права во Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Масакри во Дреница||||{{flag|Косово}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стара чаршија (Ѓаковица)||||{{flag|Косово}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Антисемитизам во Унгарија||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Молдавска декларација за независност||||{{flag|Молдавија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мост на цвеќето (настан)||||{{flag|Романија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Седмочисленици||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Базилика Свети Егидиј||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Нормализација (Чехословачка)||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Византиска Малта||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Британски Протекторат на Малта||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јазично прашање (Малта)||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Прогласување на Душановиот законик||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Српско-византиска преродбенска архитектура||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Христијанството во Србија||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Херцеговско востание (1596-1597)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Словенечко вино||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Поплави во Словенија (2023)||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Томос||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Караитска синагога (Истанбул)||||[[Податотека:Flag of Crimean Karaites.png|20п|]] [[Кримски Караити]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Цариградски Караити||||[[Податотека:Flag of Crimean Karaites.png|20п|]] [[Кримски Караити]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Караитски гробишта во Истанбул||||[[Податотека:Flag of Crimean Karaites.png|20п|]] [[Кримски Караити]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Турбе на Мехмед II Гирај||||[[Податотека:Flag of the Crimean Tatar people.svg|20п|]] [[Кримски Татари]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кримско-ногајски напади во Источна Европа||||[[Податотека:Flag of the Crimean Tatar people.svg|20п|]] [[Кримски Татари]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Припојување на Кримското Ханство од Руското Царство||||[[Податотека:Flag of the Crimean Tatar people.svg|20п|]] [[Кримски Татари]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градско собрание (Ростов)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Војничка синагога (Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соловецки камен (Санкт Петербург)||||[[Податотека:Northwestern in Russia.svg|20п|]] [[Северозападна Русија]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Споменик на жртвите на политичката репресија (Санкт Петербург)||||[[Податотека:Northwestern in Russia.svg|20п|]] [[Северозападна Русија]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хазари||||[[Податотека:Flag of Tatarstan.svg|20п|]] [[Татари]] (подобрена статија)}} {{:ВП:УНС|Антиерменски чувства||||[[Податотека:Arevakhach.svg|20п|]] [[Западна Ерменија]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Скриени Ерменци||||[[Податотека:Arevakhach.svg|20п|]] [[Западна Ерменија]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Регистан||||{{flag|Узбекистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на Националниот парк „Козара“||||{{flag|Република Српска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Источно прашање||||[[Податотека:Map of Europe.svg|20п|]]Меѓународна статија (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Тиверополник]] ti1405f19yso1hut0fndnhetl3nxhqf 4 1344901 5195919 5194951 2024-04-25T14:16:10Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Lili Arsova}} {{:ВП:УНС|Министерство за спорт на Руската Федерација||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мари-Луиз фон Мотешицки||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зотер Чоколада||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Луси Ри||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Асгард II ||||{{flag|Ирска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Понтеведра||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Брод Маркес||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Олимпик||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вера Поска-Грунтал||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Касари (река)|||| {{flag| Естонија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (Естонија)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Навести (река)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рапла||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Морски теснец||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Плоштад Слобода (Талин)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Залив Парну||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виру (мочуриште)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Естонска кујна||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хиума (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Артур Том||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Железничка станица Хапсалу||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ана Вески||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Толокно||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Светилник Кери||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Маре Винт||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Херман||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националнен парк Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сето Лело||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градското собрание на Нарва||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Катедралата Тарту||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Куќа во Стенбок||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Киви||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Камен мост (Тарту)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Аренсбург||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рохукула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште л'Арсенал||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Божји дар (брод)||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Пунат||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ивана Бодрожиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Антун Канижлиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Хабделиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Густафи|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Бараковиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Задар||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирјана Грос||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Галерија Кловиќеви двори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градец (Загреб)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јосип Црнобори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каштела||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жрновница (река)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јулски жртви||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јадро||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жудији||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Верона||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Индијанците во Чикаго (Мештровиќ)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Велимир Нидхард||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Џамијата во Гуња||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стела Скопал||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тунел Грич||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хварско востание||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Црква Св. Стјепан на островот||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соборен храм на светиот крст, Крижевци||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Момир Коруновиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на уметности и занаети||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Српско-византиски стил (модерен)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стара пошта во Белград||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соко Град (бања)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален парк Слитере||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лаима (слаткара)||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рид Рифник||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајдна||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Давидовиот псалтир||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шума Книшин||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шамил Асгаров||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Корогли (опера)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националeн парк Кискунсаг||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Книжевен музеј Петофи||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Златен човек Исик||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајтиш||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Азербејџански танц||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мост Свети Елмо||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Форт Рикасоли||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зелен остров ( Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фонтана на плоштадот Театралнаја (Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Торама||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ојме||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Кадишева||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Богатство Сеусо|||| {{flag| Унгарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јанис Чимзе|||| {{flag| Латвија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Архитектура на Црна Гора|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Спомен парк на востанието и револуцијата (Грахово)|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Норика Сефа|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Блерта Башоли|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Lili Arsova]] o2p9zfou8pkyfnpa98kvz3nuvi4y4bu 5195936 5195919 2024-04-25T14:53:47Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Lili Arsova}} {{:ВП:УНС|Министерство за спорт на Руската Федерација||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мари-Луиз фон Мотешицки||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зотер Чоколада||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Луси Ри||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Асгард II ||||{{flag|Ирска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Понтеведра||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Брод Маркес||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Олимпик||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вера Поска-Грунтал||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Касари (река)|||| {{flag| Естонија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (Естонија)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Навести (река)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рапла||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Морски теснец||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Плоштад Слобода (Талин)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Залив Парну||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виру (мочуриште)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Естонска кујна||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хиума (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Артур Том||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Железничка станица Хапсалу||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ана Вески||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Толокно||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Светилник Кери||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Маре Винт||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Херман||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националнен парк Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сето Лело||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градското собрание на Нарва||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Катедралата Тарту||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Куќа во Стенбок||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Киви||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Камен мост (Тарту)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Аренсбург||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рохукула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште л'Арсенал||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Божји дар (брод)||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Пунат||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ивана Бодрожиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Антун Канижлиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Хабделиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Густафи|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Бараковиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Задар||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирјана Грос||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Галерија Кловиќеви двори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градец (Загреб)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јосип Црнобори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каштела||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жрновница (река)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јулски жртви||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јадро||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жудији||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Верона||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Индијанците во Чикаго (Мештровиќ)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Велимир Нидхард||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Џамијата во Гуња||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стела Скопал||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тунел Грич||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хварско востание||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Црква Св. Стјепан на островот||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соборен храм на светиот крст, Крижевци||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Момир Коруновиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на уметности и занаети||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Српско-византиски стил (модерен)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стара пошта во Белград||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соко Град (бања)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален парк Слитере||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лаима (слаткара)||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рид Рифник||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајдна||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Давидовиот псалтир||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шума Книшин||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шамил Асгаров||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Корогли (опера)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националeн парк Кискунсаг||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Книжевен музеј Петофи||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Златен човек Исик||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајтиш||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Азербејџански танц||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мост Свети Елмо||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Форт Рикасоли||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зелен остров ( Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фонтана на плоштадот Театралнаја (Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Торама||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ојме||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Кадишева||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Богатство Сеусо|||| {{flag| Унгарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јанис Чимзе|||| {{flag| Латвија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Архитектура на Црна Гора|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Спомен парк на востанието и револуцијата (Грахово)|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Норика Сефа|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Блерта Башоли|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Триазиска|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Матраки|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Дијапонтски острови|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Lili Arsova]] 8mwb5330oj6k9vhexzhkbzixwgee9gf 5195945 5195936 2024-04-25T15:43:14Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Lili Arsova}} {{:ВП:УНС|Министерство за спорт на Руската Федерација||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мари-Луиз фон Мотешицки||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зотер Чоколада||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Луси Ри||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Асгард II ||||{{flag|Ирска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Понтеведра||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Брод Маркес||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Олимпик||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вера Поска-Грунтал||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Касари (река)|||| {{flag| Естонија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (Естонија)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Навести (река)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рапла||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Морски теснец||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Плоштад Слобода (Талин)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Залив Парну||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виру (мочуриште)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Естонска кујна||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хиума (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Артур Том||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Железничка станица Хапсалу||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ана Вески||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Толокно||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Светилник Кери||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Маре Винт||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Херман||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националнен парк Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сето Лело||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градското собрание на Нарва||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Катедралата Тарту||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Куќа во Стенбок||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Киви||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Камен мост (Тарту)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Аренсбург||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рохукула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште л'Арсенал||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Божји дар (брод)||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Пунат||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ивана Бодрожиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Антун Канижлиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Хабделиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Густафи|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Бараковиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Задар||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирјана Грос||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Галерија Кловиќеви двори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градец (Загреб)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јосип Црнобори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каштела||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жрновница (река)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јулски жртви||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јадро||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жудији||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Верона||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Индијанците во Чикаго (Мештровиќ)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Велимир Нидхард||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Џамијата во Гуња||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стела Скопал||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тунел Грич||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хварско востание||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Црква Св. Стјепан на островот||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соборен храм на светиот крст, Крижевци||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Момир Коруновиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на уметности и занаети||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Српско-византиски стил (модерен)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стара пошта во Белград||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соко Град (бања)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален парк Слитере||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лаима (слаткара)||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рид Рифник||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајдна||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Давидовиот псалтир||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шума Книшин||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шамил Асгаров||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Корогли (опера)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националeн парк Кискунсаг||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Книжевен музеј Петофи||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Златен човек Исик||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајтиш||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Азербејџански танц||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мост Свети Елмо||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Форт Рикасоли||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зелен остров ( Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фонтана на плоштадот Театралнаја (Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Торама||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ојме||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Кадишева||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Богатство Сеусо|||| {{flag| Унгарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јанис Чимзе|||| {{flag| Латвија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Архитектура на Црна Гора|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Спомен парк на востанието и револуцијата (Грахово)|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Норика Сефа|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Блерта Башоли|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Триазиска|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Матраки|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Дијапонтски острови|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Илка Мујо|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Елвира Донес|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Дијана Чули|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Lili Arsova]] 50feaphbew0w2rhnyibf47rrwggrcpz 5195987 5195945 2024-04-25T17:13:17Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Lili Arsova}} {{:ВП:УНС|Министерство за спорт на Руската Федерација||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мари-Луиз фон Мотешицки||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зотер Чоколада||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Луси Ри||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Асгард II ||||{{flag|Ирска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Понтеведра||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Брод Маркес||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Олимпик||||{{flag|Шпанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вера Поска-Грунтал||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Касари (река)|||| {{flag| Естонија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (Естонија)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рухну (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Навести (река)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рапла||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Морски теснец||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Плоштад Слобода (Талин)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Залив Парну||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виру (мочуриште)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Естонска кујна||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хиума (остров)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Артур Том||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Железничка станица Хапсалу||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ана Вески||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Толокно||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Светилник Кери||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Маре Винт||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Херман||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националнен парк Вилсанди||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сето Лело||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градското собрание на Нарва||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Катедралата Тарту||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Куќа во Стенбок||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Киви||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Камен мост (Тарту)||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Замок Аренсбург||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рохукула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште л'Арсенал||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Божји дар (брод)||||{{flag|Франција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пристаниште Пунат||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ивана Бодрожиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Антун Канижлиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Хабделиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Густафи|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Бараковиќ|||| {{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Задар||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирјана Грос||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Галерија Кловиќеви двори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Градец (Загреб)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јосип Црнобори||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Оскар Херман||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каштела||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жрновница (река)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јулски жртви||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јадро||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Жудији||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ева Верона||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Индијанците во Чикаго (Мештровиќ)||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Велимир Нидхард||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Џамијата во Гуња||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стела Скопал||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тунел Грич||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хварско востание||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Црква Св. Стјепан на островот||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соборен храм на светиот крст, Крижевци||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Момир Коруновиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на уметности и занаети||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Српско-византиски стил (модерен)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стара пошта во Белград||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Соко Град (бања)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален парк Слитере||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лаима (слаткара)||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рид Рифник||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајдна||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Давидовиот псалтир||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шума Книшин||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шамил Асгаров||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Корогли (опера)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Националeн парк Кискунсаг||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Книжевен музеј Петофи||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Златен човек Исик||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајтиш||||{{flag|Казакстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Азербејџански танц||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мост Свети Елмо||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Форт Рикасоли||||{{flag|Малта}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Зелен остров ( Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фонтана на плоштадот Театралнаја (Ростов на Дон)||||[[Податотека:Flag of Don Cossacks.svg|20п|]] [[Донски регион]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Торама||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ојме||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Кадишева||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Богатство Сеусо|||| {{flag| Унгарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јанис Чимзе|||| {{flag| Латвија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Архитектура на Црна Гора|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Спомен парк на востанието и револуцијата (Грахово)|||| {{flag| Црна Гора}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Норика Сефа|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Блерта Башоли|||| {{flag| Косово }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Триазиска|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Матраки|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Дијапонтски острови|||| {{flag| Грција }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Илка Мујо|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Елвира Донес|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Дијана Чули|||| {{flag| Албанија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Евгениja Раданова|||| {{flag| Бугарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Стојанка Мутафова|||| {{flag| Бугарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ана Томова-Синтова|||| {{flag| Бугарија }} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Lili Arsova]] fqrrpb1h3tdlzkp6ydwuqa8zazyu7d1 4 1345215 5196107 5191586 2024-04-26T06:34:21Z Kostovska 91415 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Kostovska}} {{:ВП:УНС|Фрањо Тахи||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Папук||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сигне Киви||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тиса плоча||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Геологија на Унгарија||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кароли Лоц||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хрaбaр даб||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Крос-Сити мост||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хотел Полонија Паласт||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Државен музеј за литература Ѓорѓи Леониџе||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на советската окупација (Тбилиси)||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Музеј на уметност на Грузија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ану Тали||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Kostovska]] luq5fltzej7758erjw9lfpg1hyhlyh0 0 1345663 5196034 5189638 2024-04-25T19:24:15Z Golf5plus 108702 wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | state = Република Македонија | party_name = Македонски Концепт | logo = Македонски Концеот.jpg | leader = [[Петар Богојески]] | founder = [[Петар Богојески]] | colorcode = бела, црвена, жолта | foundation = [[4 декември]] [[2019]] | headquarters = [[Скопје]] | colorcode = red | website = [https://www.makedonskikoncept.mk www.makedonskikoncept.mk] | seats1 = {{Infobox political party/seats|0|120|hew=black}} | seats1_title = [[Собрание на Република Македонија|Собрание]] | seats2 = {{Infobox political party/seats|0|80|hew=black}} | seats2_title = [[Општини во Македонија]] }} '''Македонски Концепт''' е [[македонска]] политичка партија, која е формирана во 2019 година, од страна на [[Петар Богојески]], кој е и претседател на партијата. == Историја == Партијата е основана во декември 2019 година, од страна на Петар Богојески. Таа учествувала самојстојно на [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори во 2020 година]], како нова партија, која освоила 2.575 гласа. На [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори во 2024 година]], учествувала во коалиција предводена од [[ВМРО ДПМНЕ]]. == Наводи == [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2019 година во Македонија]] hltqrtq88f661qh928jqikgfrwyayen 5196036 5196034 2024-04-25T19:26:06Z Golf5plus 108702 /* Историја */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Political_Party | state = Република Македонија | party_name = Македонски Концепт | logo = Македонски Концеот.jpg | leader = [[Петар Богојески]] | founder = [[Петар Богојески]] | colorcode = бела, црвена, жолта | foundation = [[4 декември]] [[2019]] | headquarters = [[Скопје]] | colorcode = red | website = [https://www.makedonskikoncept.mk www.makedonskikoncept.mk] | seats1 = {{Infobox political party/seats|0|120|hew=black}} | seats1_title = [[Собрание на Република Македонија|Собрание]] | seats2 = {{Infobox political party/seats|0|80|hew=black}} | seats2_title = [[Општини во Македонија]] }} '''Македонски Концепт''' е [[македонска]] политичка партија, која е формирана во 2019 година, од страна на [[Петар Богојески]], кој е и претседател на партијата. == Историја == Партијата е основана во декември 2019 година, од страна на Петар Богојески. Таа учествувала самојстојно на [[Македонски парламентарни избори (2020)|парламентарните избори во 2020 година]], како нова партија, која освоила 2.575 гласа, односно 0,28% од гласовите. На [[Македонски парламентарни избори (2024)|парламентарните избори во 2024 година]], учествувала во коалиција предводена од [[ВМРО ДПМНЕ]]. == Наводи == [[Категорија:Политички партии во Македонија]] [[Категорија:Појавено во 2019 година во Македонија]] 3dpwsffawzq7tcpqid0g1eu7vcgg7ns 4 1345728 5195954 5195859 2024-04-25T16:05:49Z Abnormalcy333 82580 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Abnormalcy333}} {{:ВП:УНС|Матија Цвек||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Suze biserne||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јелена Розга (радиски настап)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ti i ja||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Zar je ljubav spala na to||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne pijem, ne pušim||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Samo se ljubit' isplati||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Idi ti ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Od čega sam ja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Pismo-glava ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Турнеја „Бижутерија“ ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Pod smokvom ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Dani su bez broja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Minut' srca tvog||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne tiče me se ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nebo boje moje ljubavi (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Samo navika ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Gutljaj vina ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Aha ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Opijum ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Da si ti ja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Život je čudo ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ginem ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Na svijetu sve ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Idi i ne budi ljude ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Kasno je ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Minus i plus (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ako poludim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Rapsodija ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nemam snage da se pomirim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Jel' zbog nje ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|S druge strane Mjeseca ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|S druge strane Mjeseca (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|'Ko me zove ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne vjerujem tebi, ne vjerujem sebi||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Briga me||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Prorok||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Kad bi bio blizu||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Da li znaš da te ne volim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Slatko, ljuto, kiselo||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Lepoglava||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Paaa..? ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Oprosti mala (песна)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne zovi me Marija||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ja znam dobro što mi je||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Sve se meni čini||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Oprosti mala||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јелена Розга||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nemam||||{{знаме|ХРВ}} (подобренс статија)}} {{:ВП:УНС|Gospe moja||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вјекослава Хуљиќ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Bol||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Sudnji dan||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Иван Хуљиќ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Vršnjaci moji (Zlatokosa)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Roba s greškom||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Svega ima, al' bi još||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Djevica||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ožiljak||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Rodit' ću ti 'ćer i sina||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Daj šta daš||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Петар Грашо||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Put putujem||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пола сунца ||||{{знаме|СРБ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Abnormalcy333]] sma3wen2pu3bitcpg6ckb32b7inlcjq 5195972 5195954 2024-04-25T16:36:15Z Abnormalcy333 82580 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Abnormalcy333}} {{:ВП:УНС|Матија Цвек||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Suze biserne||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јелена Розга (радиски настап)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ti i ja||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Zar je ljubav spala na to||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne pijem, ne pušim||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Samo se ljubit' isplati||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Idi ti ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Od čega sam ja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Pismo-glava ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Турнеја „Бижутерија“ ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Pod smokvom ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Dani su bez broja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Minut' srca tvog||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne tiče me se ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nebo boje moje ljubavi (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Samo navika ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Gutljaj vina ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Aha ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Opijum ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Da si ti ja ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Život je čudo ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ginem ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Na svijetu sve ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Idi i ne budi ljude ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Kasno je ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Minus i plus (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ako poludim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Rapsodija ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nemam snage da se pomirim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Jel' zbog nje ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|S druge strane Mjeseca ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|S druge strane Mjeseca (песна) ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|'Ko me zove ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne vjerujem tebi, ne vjerujem sebi||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Briga me||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Prorok||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Kad bi bio blizu||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Da li znaš da te ne volim ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Slatko, ljuto, kiselo||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Lepoglava||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Paaa..? ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Oprosti mala (песна)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ne zovi me Marija||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ja znam dobro što mi je||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Sve se meni čini||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Oprosti mala||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јелена Розга||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Nemam||||{{знаме|ХРВ}} (подобренс статија)}} {{:ВП:УНС|Gospe moja||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вјекослава Хуљиќ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Bol||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Sudnji dan||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Иван Хуљиќ||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Vršnjaci moji (Zlatokosa)||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Roba s greškom||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Svega ima, al' bi još||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Djevica||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ožiljak||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Rodit' ću ti 'ćer i sina||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Daj šta daš||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Петар Грашо||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Put putujem||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ima nade||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ona ili ja||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Karantena||||{{знаме|ХРВ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пола сунца ||||{{знаме|СРБ}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Abnormalcy333]] fy4ad717dayjyqyf38jy5gq69oazgxo 4 1345980 5195926 5194955 2024-04-25T14:35:41Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Marija Boshevska11}} {{:ВП:УНС|Евгениј Владимирович Четвергов||||{{flag|Мордовија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Вида Томшич |||| {{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} [[Категорија:Википедија:Уредувачки натпревари/СИЕ Пролет 2024|Marija Boshevska 11]] tvmixbda9p4ycl8jts3jppeqvqv2pnt 4 1345995 5196035 5195740 2024-04-25T19:25:29Z Kiril Simeonovski 3243 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Emilija Dobreva}} {{:ВП:УНС|Хабиби (поет)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Семејство Ќиријази||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рафинеријата Уфимски||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виенски леб||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мова Нанова||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Статуа на Брус Ли, Мостар||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Васил Кутинчев||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каидо Кама||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Аромански студии||||[[Податотека:Aromanian flag.svg|20п|]] [[Власи]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузија-НАТО односи||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марика Ниноу||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Донској Табак||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Викторија Алексанјан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Акел||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лери Гагосијан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Народната банка на Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирзакан Субанов||||{{flag|Киргистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Христијанството во Косово||||{{flag|Косово}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Нури Челилов||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Прво латвиско национално будење||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Крабат||||{{flag|Лужица}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сеит Таиров||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пјотр Болотников||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Полски џез||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Никола Кољевиќ||||{{flag|Република Српска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|КикоРики||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кадрије Нурмамбет||||{{flag|Романија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|И виолините престанаа да свират||||{{flag|Роми}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Червенак||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Готшеерс||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Унгарија пред унгарското освојување||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гаврило Стефановиќ Венцловиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шахика Еркумен||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Авганистанско-узбекистанска граница||||{{flag|Узбекистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|ПА Пивденмаш||||{{flag|Украина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Горан Девиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марко Цар (писател)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Павлова||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Андрокли Косталари||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Теки Бичоку||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Махир Доми||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Еврејската заедница во Виена||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Институт Лудвиг Болцман за човечки права||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хилде Цимерман||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гадеш||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шукур Хамидов||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ракетни напади во Барда 2020 година||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сабантуј||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Заинаб Бишева||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Литвин||||{{flag|Литванија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мухамет Карасов||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фердинанд Русчиќ||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Белнефтехим||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јан Баршчевски||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фестивал 84||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бошњани||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ксенија Миличевиќ||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Византиско-бугарска војна од 894-896 година||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Битката кај Пеге||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Советот на Преслав||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален ден на Ароманија||||{{flag|Ароманија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Албанија||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Рајнхолд Кројцвалд||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајн Меотс||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јане Вабарна||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Географија на Абхазија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Поплава во Тбилиси во 2015 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузиски демонстрации во 1978 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мајкл Анагнос||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Деметриос Кокидис||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} pz0xmbyfvcky00eklp5lk6xp33twn0l 5196131 5196035 2024-04-26T08:57:17Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Emilija Dobreva}} {{:ВП:УНС|Хабиби (поет)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Семејство Ќиријази||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рафинеријата Уфимски||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виенски леб||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мова Нанова||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Статуа на Брус Ли, Мостар||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Васил Кутинчев||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каидо Кама||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Аромански студии||||[[Податотека:Aromanian flag.svg|20п|]] [[Власи]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузија-НАТО односи||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марика Ниноу||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Донској Табак||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Викторија Алексанјан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Акел||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лери Гагосијан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Народната банка на Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирзакан Субанов||||{{flag|Киргистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Христијанството во Косово||||{{flag|Косово}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Нури Челилов||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Прво латвиско национално будење||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Крабат||||{{flag|Лужица}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сеит Таиров||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пјотр Болотников||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Полски џез||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Никола Кољевиќ||||{{flag|Република Српска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|КикоРики||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кадрије Нурмамбет||||{{flag|Романија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|И виолините престанаа да свират||||{{flag|Роми}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Червенак||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Готшеерс||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Унгарија пред унгарското освојување||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гаврило Стефановиќ Венцловиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шахика Еркумен||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Авганистанско-узбекистанска граница||||{{flag|Узбекистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|ПА Пивденмаш||||{{flag|Украина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Горан Девиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марко Цар (писател)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Павлова||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Андрокли Косталари||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Теки Бичоку||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Махир Доми||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Еврејската заедница во Виена||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Институт Лудвиг Болцман за човечки права||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хилде Цимерман||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гадеш||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шукур Хамидов||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ракетни напади во Барда 2020 година||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сабантуј||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Заинаб Бишева||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Литвин||||{{flag|Литванија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мухамет Карасов||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фердинанд Русчиќ||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Белнефтехим||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јан Баршчевски||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фестивал 84||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бошњани||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ксенија Миличевиќ||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Византиско-бугарска војна од 894-896 година||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Битката кај Пеге||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Советот на Преслав||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален ден на Ароманија||||{{flag|Ароманија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Албанија||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Рајнхолд Кројцвалд||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајн Меотс||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јане Вабарна||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Географија на Абхазија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Поплава во Тбилиси во 2015 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузиски демонстрации во 1978 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мајкл Анагнос||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Деметриос Кокидис||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Белиот терор (Грција)||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Управување со отпад во Ерменија||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тврдината Бјни||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Државен театар за пантомима во Ереван||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Талин||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лидија Коидула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бомбардирање на Талин во Втората светска војна||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Украинците во Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Алија Мулдагулова||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} 18st49xy5ohvnw2mtfwz23j3ag477dm 5196132 5196131 2024-04-26T08:58:07Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{:ВП:УНЗ|Emilija Dobreva}} {{:ВП:УНС|Хабиби (поет)||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Семејство Ќиријази||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Рафинеријата Уфимски||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Виенски леб||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мова Нанова||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Статуа на Брус Ли, Мостар||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Васил Кутинчев||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Каидо Кама||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Аромански студии||||[[Податотека:Aromanian flag.svg|20п|]] [[Власи]] (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузија-НАТО односи||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марика Ниноу||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Донској Табак||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Викторија Алексанјан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Акел||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лери Гагосијан||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Народната банка на Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мирзакан Субанов||||{{flag|Киргистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Христијанството во Косово||||{{flag|Косово}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Нури Челилов||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Прво латвиско национално будење||||{{flag|Латвија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Крабат||||{{flag|Лужица}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сеит Таиров||||{{flag|Кримски Татари}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Пјотр Болотников||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Полски џез||||{{flag|Полска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Никола Кољевиќ||||{{flag|Република Српска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|КикоРики||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Кадрије Нурмамбет||||{{flag|Романија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|И виолините престанаа да свират||||{{flag|Роми}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јурај Червенак||||{{flag|Словачка}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Готшеерс||||{{flag|Словенија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Унгарија пред унгарското освојување||||{{flag|Унгарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гаврило Стефановиќ Венцловиќ||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шахика Еркумен||||{{flag|Турција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Авганистанско-узбекистанска граница||||{{flag|Узбекистан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|ПА Пивденмаш||||{{flag|Украина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Горан Девиќ||||{{flag|Хрватска}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Марко Цар (писател)||||{{flag|Србија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Надежда Павлова||||{{flag|Русија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Андрокли Косталари||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Теки Бичоку||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Махир Доми||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Еврејската заедница во Виена||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Институт Лудвиг Болцман за човечки права||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Хилде Цимерман||||{{flag|Австрија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Гадеш||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Шукур Хамидов||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ракетни напади во Барда 2020 година||||{{flag|Азербејџан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Сабантуј||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Заинаб Бишева||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Литвин||||{{flag|Литванија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мухамет Карасов||||{{flag|Башкортостан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фердинанд Русчиќ||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Белнефтехим||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јан Баршчевски||||{{flag|Белорусија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фестивал 84||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бошњани||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ксенија Миличевиќ||||{{flag|Босна и Херцеговина}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Византиско-бугарска војна од 894-896 година||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Битката кај Пеге||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Советот на Преслав||||{{flag|Бугарија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Национален ден на Ароманија||||{{flag|Ароманија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Албанија||||{{flag|Албанија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Власите во Грција||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Фридрих Рајнхолд Кројцвалд||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Ајн Меотс||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Јане Вабарна||||{{flag|Виру}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Географија на Абхазија||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Поплава во Тбилиси во 2015 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Грузиски демонстрации во 1978 година||||{{flag|Грузија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Мајкл Анагнос||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Деметриос Кокидис||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Белиот терор (Грција)||||{{flag|Грција}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Управување со отпад во Ерменија||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Тврдината Бјни||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Државен театар за пантомима во Ереван||||{{flag|Ерменија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Историја на Талин||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Лидија Коидула||||{{flag|Естонија}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Бомбардирање на Талин во Втората светска војна||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Украинците во Казахстан||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНС|Алија Молдагулова||||{{flag|Казахстан}} (нова статија)}} {{:ВП:УНК}} f5sszus2w9wt84kzq7aer4q9iyxivm8 0 1346225 5195985 5192240 2024-04-25T17:11:34Z StephenzJehnic 99694 Image wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Дорис Шмидауер|image=20161204_Bundespr%C3%A4sidentenwahl_4684.jpg|caption=Шмидауер во Декември 2016|office=[[Прва дама на Австрија]]|term_start=26 Јануари 2017|term_end=|predecessor=[[Маргит Фишер]]|successor=|president=[[Александар Ван дер Белен]]|birth_name=|birth_date={{birth date and age|df=y|1963|9|21}}|birth_place=[[Грискирхен]], [[Горна Австрија]],Австрија|death_date=|death_place=|nationality=|party=[[Зелените – Зелената Алтернатива|Зелена Партија]]|spouse={{брак|[[Александар Ван дер Белен]]|2015}}|children=|relations=|residence=|alma_mater=[[Виенски Универзитет]]|occupation=|profession=|religion=|signature=|website=|footnotes=}} '''Дорис Шмидауер''' (родена на 21 септември 1963 година) била австриски екологист и партиски функционер за Партијата на зелените . Шмидауер била прва дама на Австрија од јануари 2017 година како сопруга на австрискиот претседател Александар Ван дер Белен.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> <ref name="kurier">{{Наведени вести|url=https://kurier.at/politik/inland/bundespraesidentenwahl/doris-schmidauer-die-neue-first-lady/234.198.443|title=Das ist die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Kurier]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20180209110602/https://kurier.at/politik/inland/bundespraesidentenwahl/doris-schmidauer-die-neue-first-lady/234.198.443|archive-date=2018-02-09}}</ref> == Биографија == Дорис Шмидауер била родена во Грискирхен, [[Горна Австрија]], на 21 септември 1963 година, во семејството на Дорис и Ернст Шмидауер.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> <ref name="bpat">{{Наведени вести|url=https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|title=CV Mag.a Doris Schmidauer|work=Wirtrauern.at|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200531031110/https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|archive-date=2020-05-31}}</ref> <ref name="wirt" /> Нејзиниот татко, Ернст Шмидауер (1934–2018), бил директор на училиштето во државното училиште Јохан Ајстерер и диригент на дувачки оркестар.<ref name="sn" /> <ref name="wirt">{{Наведени вести|url=https://www.wirtrauern.at/nachruf/2789152|title=Ernst Schmidauer: Musiker, Mentor und Menschenfreund|date=2018-01-17|work=Wirtrauern.at|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200531030646/https://www.wirtrauern.at/nachruf/2789152|archive-date=2020-05-31}}</ref> Шмидауер била израсната во Пеуербах, мал град во округот Грискирхен.<ref name="sn" /> Посетувала основно училиште во Пејербах и дипломирала женско средно училиште во градот Велс во јуни 1982 година.<ref name="sn" /> <ref name="bpat" /> Шмидауер се преселила во [[Виена]], каде што дипломирала [[политички науки]] на Универзитетот во Виена во 1988 година.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> <ref name="bpat">{{Наведени вести|url=https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|title=CV Mag.a Doris Schmidauer|work=Wirtrauern.at|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200531031110/https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|archive-date=2020-05-31}}</ref> Нејзината теза се занимавала со историјата на Австриската работа со азот AG.<ref name="sn" /> Како студент, Шмидауер учествувала во окупацијата на Хајнбургер Ау во 1984 година, за да помогне во зачувувањето на големата поплавна рамнина и мочуриштата во близина на Виена.<ref name="sn" /> Таа ја сметала кампањата за спас на Хаинбургер Ау како почеток на нејзината работа во [[Екологија|екологијата]] и екологијата.<ref name="sn" /> Хаинбургер Ау бил спасен од развој и стана дел од Националниот парк Дунав-Оен во 1996 година. Шмидауер, која ги опишала нејзините политички ставови како „лево-либерални“, работи за Австриската Зелена партија речиси 30 години.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> Таа започнала да работи за Зелената партија како нововработена во декември 1989 година.<ref name="sn" /> Шмидауер работела како личен асистент и политички помошник на Александар Ван дер Белен, истакнат политичар од Партијата на зелените (и нејзиниот иден сопруг) од 1996 до 1999 година.<ref name="sn" /> Потоа служел како управен директор на Парламентарниот клуб на Зелената партија од октомври 1999 година до јануари 2018 година.<ref name="sn" /> <ref name="bpat">{{Наведени вести|url=https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|title=CV Mag.a Doris Schmidauer|work=Wirtrauern.at|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200531031110/https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|archive-date=2020-05-31}}</ref> Во декември 2015 година, Дорис Шмидауер се омажила за Александар Ван дер Белен по долгогодишна врска.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> Дорис Шмидауер немала деца, додека Ван дер Белен имал два сина од првиот брак.<ref name="sn" /> Шмидауер станала прва дама во јануари 2017 година кога Ван дер Белен го превземал претседателството на Австрија. Таа изразила желба да продолжи да работи во раководството на Партијата на зелените додека ги исполнувала своите обврски како прва дама и сопруга на претседателот.<ref name="sn">{{Наведени вести|url=https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|title=Doris Schmidauer - Die neue First Lady|date=2013-12-07|work=[[Salzburger Nachrichten]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200530130150/https://www.sn.at/panorama/international/doris-schmidauer-die-neue-first-lady-824896|archive-date=2020-05-30}}</ref> <ref name="oe">{{Наведени вести|url=http://www.oe24.at/oesterreich/politik/bp-wahl/Das-ist-die-neue-First-Lady/261079034|title=Das ist die neue First Lady|last=Mittelstaedt|first=Katharina|date=2016-12-04|work=[[Österreich (newspaper)|Österreich]]|access-date=2020-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170320060658/http://www.oe24.at/oesterreich/politik/bp-wahl/Das-ist-die-neue-First-Lady/261079034|archive-date=2017-03-20}}</ref> Таа ја напуштила функцијата менаџер на Парламентарниот клуб на Зелените во јануари 2018 година за да се фокусира на должностите на првата дама.<ref name="bpat">{{Наведени вести|url=https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|title=CV Mag.a Doris Schmidauer|work=Wirtrauern.at|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200531031110/https://www.bundespraesident.at/fileadmin/user_upload/Lebenslauf_Doris_Schmidauer_en.pdf|archive-date=2020-05-31}}</ref> <ref name="kurier2">{{Наведени вести|url=https://kurier.at/politik/inland/schmidauer-entdeckt-spass-an-first-lady-rolle/400430107|title=Schmidauer entdeckt Spaß an First-Lady-Rolle|last=Metzger|first=Ida|date=2019-09-03|work=[[Kurier]]|access-date=2020-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20190903105444/https://kurier.at/politik/inland/schmidauer-entdeckt-spass-an-first-lady-rolle/400430107|archive-date=2019-09-03}}</ref> Во говорот на [[Меѓународен ден на жената|Меѓународниот ден на жената]] 2019 година, Шмидауер го критикувала недостатокот на жени во одборите на директори на домашните австриски компании.<ref name="kurier2" /> Таа истакнала дека од вкупно 186 членови на одборот, само девет биле жени.<ref name="kurier2" /> == Почести == === Странски почести === * {{Знаме|Estonia}}: 1st Class of the [[Орден на крстот на Тера Маријана|Order of the Cross of Terra Mariana]] (21 May 2021) * {{Знаме|Italy}}: Knight Grand Cross of the [[Орден за заслуги за Италијанската Република|Order of Merit of the Italian Republic]] (27 June 2019) * {{Знаме|Netherlands}}: Dame Grand Cross of the [[Орден на круната (Холандија)|Order of the Crown]] (27 June 2022) * {{Знаме|Portugal}}: Grand Cross of the [[Орден за заслуги (Португалија)|Order of Merit]] (18 June 2019) * {{Знаме|South Korea}}: Grand Gwanghwa Medal of the [[Орден за заслуги за дипломатска служба|Order of Diplomatic Service Merit]] (14 June 2021) == Наводи == {{Наводи}} {{Почетна кутија}} {{s-hon}} {{s-bef|before=[[Маргит Фишер]]}} {{s-ttl|title=[[Прва дама на Австрија]]|years=2017–денес}} {{s-inc}} {{s-end}}{{Нормативна контрола}}{{DEFAULTSORT:Schmidauer, Doris}} [[Категорија:Родени во 1963 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Австриски жени во политика]] 2g6h3wkjvieqieldi8tgfl2p3lkrnuf 0 1346230 5196173 5192250 2024-04-26T09:21:00Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki [[Податотека:New York Unified Court System seal.svg|мини|Печат на обединетиот судски систем во Њујорк]] '''Луѓето од државата Њујорк против Корпорацијата Ексон Мобил''', била тужба поднесена на 24 октомври 2018 година во Врховниот суд на Њујорк. Тужбата наведувала на измама на корпорацијата Ексон Мобил за да ги доведе во заблуда инвеститорите на компанијата за управување со ризиците предизвикани од [[Глобално затоплување|климатските промени]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-24/exxon-sued-by-n-y-for-misleading-investors-over-climate-change|title=New York Sues Exxon for Deceiving Investors on Climate Change|last=Larson|first=Erik|date=October 24, 2018|work=[[Bloomberg.com]]}}</ref> На 15 ноември 2018 година, судот потпишал прелиминарен налог за конференција со кој се закажало судењето да започне во 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://climatecasechart.com/case/people-v-exxon-mobil-corporation/|title=U.S. Climate Change Litigation|last=|first=|date=|work=[[Arnold & Porter]] LLP.|accessdate=}}</ref> Судењето започнало пред судијата Бери Остраџер, со воведни изјави на двете страни. Според Њујорк тајмс, случајот е „само втора тужба за климатските промени што стигнала до судење во Соединетите Држави“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2019/10/22/climate/new-york-lawsuit-exxon.html|title=Fossil Fuels on Trial: New York's Lawsuit Against Exxon Begins|last=Schwartz|first=John|date=2019-10-22|work=The New York Times|access-date=2019-10-23}}</ref> Јавниот обвинител на Њујорк отфрлил две од четирите точки во врска со граѓанска измама, откако признал дека нема доволно докази за поддршка на обвиненијата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/new-york-attorney-general-drops-part-of-exxon-case-11573172981|title=New York Attorney General Drops Part of Exxon Case|last=Ramey|first=Corinne|date=November 8, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> Судијата Остраџер пресудил во корист на „Ексон мобил“ за останатите точки од обвинението за измама. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/exxon-found-not-guilty-of-fraud-in-climate-change-accounting-case-11575991792|title=Exxon Found Not Guilty of Fraud in Climate-Change Accounting Case|last=Ramey|first=Corinne|date=December 10, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> == Поврзано == * Климатските промени во САД * ''Дистрикт Колумбија против Exxon Mobil Corp.'' * Контроверзност за климатските промени на ExxonMobil * ''Kivalina против ExxonMobil Corp.'' == Наводи == {{Наводи}} == Понатамошно читање == * Пирс, Чарлс П. (7 август 2019 година). „ [https://www.esquire.com/news-politics/politics/a28636123/exxonmobil-lawsuit-climage-change-new-york/ Нафтените џинови конечно може да платат за извлекување на најголемата измама од сите] “. ''Esquire'' . Преземено на 8 август 2019 година. 977jzlzcgj0lzv3swzraizy5kv01vlz 5196176 5196173 2024-04-26T09:21:50Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki [[Податотека:New York Unified Court System seal.svg|мини|Печат на обединетиот судски систем во Њујорк]] '''Луѓето од државата Њујорк против Корпорацијата Ексон Мобил''', била тужба поднесена на 24 октомври 2018 година во Врховниот суд на Њујорк. Тужбата наведувала на измама на корпорацијата Ексон Мобил за да ги доведе во заблуда инвеститорите на компанијата за управување со ризиците предизвикани од [[Глобално затоплување|климатските промени]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-24/exxon-sued-by-n-y-for-misleading-investors-over-climate-change|title=New York Sues Exxon for Deceiving Investors on Climate Change|last=Larson|first=Erik|date=October 24, 2018|work=[[Bloomberg.com]]}}</ref> На 15 ноември 2018 година, судот потпишал прелиминарен налог за конференција со кој се закажало судењето да започне во 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://climatecasechart.com/case/people-v-exxon-mobil-corporation/|title=U.S. Climate Change Litigation|last=|first=|date=|work=[[Arnold & Porter]] LLP.|accessdate=}}</ref> Судењето започнало пред судијата Бери Остраџер, со воведни изјави на двете страни. Според Њујорк тајмс, случајот е „само втора тужба за климатските промени што стигнала до судење во Соединетите Држави“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2019/10/22/climate/new-york-lawsuit-exxon.html|title=Fossil Fuels on Trial: New York's Lawsuit Against Exxon Begins|last=Schwartz|first=John|date=2019-10-22|work=The New York Times|access-date=2019-10-23}}</ref> Јавниот обвинител на Њујорк отфрлил две од четирите точки во врска со граѓанска измама, откако признал дека нема доволно докази за поддршка на обвиненијата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/new-york-attorney-general-drops-part-of-exxon-case-11573172981|title=New York Attorney General Drops Part of Exxon Case|last=Ramey|first=Corinne|date=November 8, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> Судијата Остраџер пресудил во корист на „Ексон мобил“ за останатите точки од обвинението за измама. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/exxon-found-not-guilty-of-fraud-in-climate-change-accounting-case-11575991792|title=Exxon Found Not Guilty of Fraud in Climate-Change Accounting Case|last=Ramey|first=Corinne|date=December 10, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> == Поврзано == * Климатските промени во САД * ''Дистрикт Колумбија против Exxon Mobil Corp.'' * Контроверзност за климатските промени на ExxonMobil * ''Kivalina против ExxonMobil Corp.'' == Наводи == {{Наводи}} == Понатамошно читање == * Пирс, Чарлс П. (7 август 2019 година). „ [https://www.esquire.com/news-politics/politics/a28636123/exxonmobil-lawsuit-climage-change-new-york/ Нафтените џинови конечно може да платат за извлекување на најголемата измама од сите] “. ''Esquire'' . Преземено на 8 август 2019 година. [[Категорија:]] 3d2xiydmhr1h5uucp4dxwjmmtu05e4j 5196177 5196176 2024-04-26T09:22:12Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki [[Податотека:New York Unified Court System seal.svg|мини|Печат на обединетиот судски систем во Њујорк]] '''Луѓето од државата Њујорк против Корпорацијата Ексон Мобил''', била тужба поднесена на 24 октомври 2018 година во Врховниот суд на Њујорк. Тужбата наведувала на измама на корпорацијата Ексон Мобил за да ги доведе во заблуда инвеститорите на компанијата за управување со ризиците предизвикани од [[Глобално затоплување|климатските промени]].<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-24/exxon-sued-by-n-y-for-misleading-investors-over-climate-change|title=New York Sues Exxon for Deceiving Investors on Climate Change|last=Larson|first=Erik|date=October 24, 2018|work=[[Bloomberg.com]]}}</ref> На 15 ноември 2018 година, судот потпишал прелиминарен налог за конференција со кој се закажало судењето да започне во 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://climatecasechart.com/case/people-v-exxon-mobil-corporation/|title=U.S. Climate Change Litigation|last=|first=|date=|work=[[Arnold & Porter]] LLP.|accessdate=}}</ref> Судењето започнало пред судијата Бери Остраџер, со воведни изјави на двете страни. Според Њујорк тајмс, случајот е „само втора тужба за климатските промени што стигнала до судење во Соединетите Држави“.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2019/10/22/climate/new-york-lawsuit-exxon.html|title=Fossil Fuels on Trial: New York's Lawsuit Against Exxon Begins|last=Schwartz|first=John|date=2019-10-22|work=The New York Times|access-date=2019-10-23}}</ref> Јавниот обвинител на Њујорк отфрлил две од четирите точки во врска со граѓанска измама, откако признал дека нема доволно докази за поддршка на обвиненијата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/new-york-attorney-general-drops-part-of-exxon-case-11573172981|title=New York Attorney General Drops Part of Exxon Case|last=Ramey|first=Corinne|date=November 8, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> Судијата Остраџер пресудил во корист на „Ексон мобил“ за останатите точки од обвинението за измама. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.wsj.com/articles/exxon-found-not-guilty-of-fraud-in-climate-change-accounting-case-11575991792|title=Exxon Found Not Guilty of Fraud in Climate-Change Accounting Case|last=Ramey|first=Corinne|date=December 10, 2019|work=Wall Street Journal}}</ref> == Поврзано == * Климатските промени во САД * ''Дистрикт Колумбија против Exxon Mobil Corp.'' * Контроверзност за климатските промени на ExxonMobil * ''Kivalina против ExxonMobil Corp.'' == Наводи == {{Наводи}} == Понатамошно читање == * Пирс, Чарлс П. (7 август 2019 година). „ [https://www.esquire.com/news-politics/politics/a28636123/exxonmobil-lawsuit-climage-change-new-york/ Нафтените џинови конечно може да платат за извлекување на најголемата измама од сите] “. ''Esquire'' . Преземено на 8 август 2019 година. 977jzlzcgj0lzv3swzraizy5kv01vlz 0 1346237 5196115 5192263 2024-04-26T07:27:20Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki '''Клима акција Малезија''' е малезиска климатска активистичка група која е основана од група млади и е посветена на зајакнување на жените, младите и маргинализираните заедници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://atmospherictales.com/2020/08/21/a-grassroots-climate-movement-youth-activism-in-malaysia/|title=A grassroots climate movement: Youth activism in Malaysia|date=2020-08-21|work=Atmospheric Tales|language=en-US|accessdate=2020-11-11}}</ref> Основани во 2019 година и се една од единствените групи на [[грасрут]] климатски активисти во [[Малезија]]. == Цели == Грасрут движењето бара климатски политики засновани на мир, еднаквост и демократија, повикувајќи ги политичарите да заземат став за климатските активности. Тие се активно вклучени во иницијативи кои вклучуваат повеќејазично застапување, протести за климата,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nst.com.my/opinion/columnists/2020/01/557990/we-should-unite-climate-action|title=We should unite on climate action {{!}} New Straits Times|last=Mahadi|first=Alizan|last2=Khanum|first2=Nur Syahirah|date=2020-01-20|work=NST Online|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref> работилници за градење капацитети и подигање на свеста на заедницата од април 2019 година во обид да се зајакнат заедниците и да се постигне поголема демографија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.klimaactionmalaysia.org/siapa-kamy|title=Siapa KAMY {{!}} Klima Action Malaysia (KAMY)|work=KAMY|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.findglocal.com/MY/Kuala-Lumpur/2254731651460424/KAMY---Klima-Action-Malaysia|title=KAMY - Klima Action Malaysia, MALAYSIA, Kuala Lumpur (2020)|work=www.findglocal.com|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref> == Активности == '''Клима акција Малезија''' организирале климатски штрајк на 21 септември 2019 година како дел од Глобалниот климатски штрајк што се одржал ширум светот во истиот месец една недела. КАМИ ја имале поддршката од Гринпис Малезија и [[Амнести интернешенал|Амнести Интернешенал]] Малезија да го организираат овој протест кој бил поддржан од речиси 1000 Малезијци и 50 еколошки активисти и поддржувачи<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.malaysiakini.com/news/473097|title=Activists mark Earth Day by rallying for climate justice|last=Alhadjri|first=Alyaa|date=2019-04-21|work=Malaysiakini|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref> кои марширале од Сого до Датаран Мердека. Штрајкот започнал со говори на значајни активисти.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.optionstheedge.com/topic/people/kamy-and-greenpeace-malaysia-urge-youth-lead-charge-tackling-haze-crisis|title=KAMY and Greenpeace Malaysia urge youth to lead the charge in tackling haze crisis|work=www.optionstheedge.com|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref> Протестот завршил со умирање, симболичен настап на климатските активисти кои умираат за земјата, каде што сите паднале на земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.malaysiakini.com/news/482768|title=Climate change protesters 'die for earth'|last=Alhadjri|first=Alyaa|date=2019-07-07|work=Malaysiakini|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref> Како дел од проектот МИСИБАНТУА, Клима акција Малезија презеле иницијатива да се испрати итно помош до домородните заедници во Малезија за време на наредбата за контрола на движењето преку соработка со неколку невладини организации како што се (Shaq Koyok, Gerimis Project, KUASA и Diri Bumi Ecological). Испратиле помош на вкупно 1548 семејства од 6192 лица.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.klimaactionmalaysia.org/covid19-response|title=COVID-19 Response|work=KAMY|language=en|accessdate=2020-11-11}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2020/04/03/orang-asli-flee-into-forests-to-escape-covid-19/|title=Reuters. Orang Asli flee into forests to escape Covid-19|last=|date=2020-04-03|work=Free Malaysia Today|language=en-GB|accessdate=2020-11-11}}</ref> КАМИ соработува со Дирибуми Еколошка пракса и Глобална младинска мрежа за биодиверзитет (GYBN) во врска со Меѓународниот ден за биолошка разновидност на 22 мај 2020 година. Овој проект документира и прикажува видео серија на [[Пермакултура|пермакултурни]] активности спроведени од млади за време на пандемијата во 2020 година. Бил објавен и во ИГ на Декадата на Обединетите нации за биодиверзитет.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://aliran.com/web-specials/permaculture-grow-your-own-food-at-home/|title=Permaculture: Grow your own food at home|last=|first=|date=2020-06-15|work=Aliran|language=en-GB|accessdate=2020-11-11}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://en.klimaactionmalaysia.org/ Официјална веб страна] [[Категорија:Климатските промени во Малезија]] [[Категорија:Климатски промени]] rz3bd4vygvhk651rdijdt0i3tepfmux 0 1346238 5196121 5192266 2024-04-26T08:34:07Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki {{Infobox flood|date={{start date|2021|08|11|df=y}} – {{end date|2021|08|20|df=y}}}} Во август 2021 година, [[Црноморски регион|Црноморскиот регион]] во Турција бил погоден од катастрофални поплави, поради серија невремиња што започнале на 7 август 2021 година и продолжиле до 14-ти. Овие поплави предизвикале неколку поплави и лизгање на земјиштето во северна Турција.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2021/08/11/world/europe/turkey-floods.html|title=At least 5 children are missing as flash floods sweep through northern Turkey|date=11 August 2021|work=The New York Times|access-date=14 August 2021}}</ref><ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ventusky.com/|title=Ventusky – Weather Forecast Maps|work=www.ventusky.com|language=en|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/death-toll-northern-turkey-floods-rises-27-2021-08-13/|title=Turkey combats Black Sea floods, death toll rises to 31|date=2021-08-14|work=[[Reuters]]|accessdate=2021-08-14}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/floods-turkey-climate-change-b1902011.html|title=Deadly floods inundate Turkey killing 27 in latest environmental calamity|date=2021-08-13|work=The Independent|language=en|url-access=limited|archive-url=https://web.archive.org/web/20210813095813/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/floods-turkey-climate-change-b1902011.html|archive-date=2021-08-13|accessdate=2021-08-14}}</ref> Водата се искачила на 4 метри (13стапки) на некои локации, а поплавите се опишани како најлоши во историјата на Турција. Во поплавите загинале 97 лица, а уште околу 228 биле повредени, а повеќе од 1800 луѓе биле евакуирани додека многу луѓе биле спасени од покривите.<ref name="turkey-death">{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/8/14/turkey-flood-death-toll-hits-38|title=Death toll from northern Turkey floods hits 57|date=14 August 2021|access-date=15 August 2021|publisher=Al Jazeera}}</ref><ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.afad.gov.tr/bartin-kastamonu-ve-sinopta-meydana-gelen-yagislar-hakkinda---1330|title=Bartın, Kastamonu ve Sinop'ta Meydana Gelen Yağışlar Hakkında – 13.30|work=www.afad.gov.tr|accessdate=2021-08-20}}</ref> Извештаите покажале дека најмалку 454 згради претрпеле значителна штета. Мостовите биле исто така оштетени или уништени, а инфраструктурата на повеќе градови била значително погодена. Експертите изјавиле дека [[Урбанизација|урбанизацијата]] и [[Климатски промени во Турција|климатските промени во Турција]] ги влошиле поплавите, иако до кој степен бил одговорен секој фактор е спорно. Како одговор на поплавите, владата започнала кампања за помош при катастрофи, која се соочила со критики за користење донации наместо пари од даночните обврзници. Погодените провинции биле прогласени за подрачја на катастрофа, а на погодените им била дадена финансиска помош. Имало бројни тврдења за дефекти на хидроцентрали за време на поплавата, што владата ги негирала. Други тврделе дека јавноста била доведена во заблуда од официјални лица пред настанот и дека бројот на исчезнати не бил точен; сепак, ниту едно од овие тврдења не е потврдено. == Причини == === Позадина === За разлика од западните и јужните брегови на Турција, каде што летата се генерално топли и суви, поројните летни дождови на северните брегови се вообичаени, особено источно од [[Босфор|Босфорот]], бидејќи нема летна сушна сезона, а врнежите обично изнесуваат најмалку 1000 милиметри (14 ин) годишно.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/floods-turkey-climate-change-b1902011.html|title=Deadly floods inundate Turkey killing 27 in latest environmental calamity|date=2021-08-13|work=The Independent|language=en|url-access=limited|archive-url=https://web.archive.org/web/20210813095813/https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/floods-turkey-climate-change-b1902011.html|archive-date=2021-08-13|accessdate=2021-08-14}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true"><span class="id-lock-limited" title="Free access subject to limited trial, subscription normally required">[https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/floods-turkey-climate-change-b1902011.html "Deadly floods inundate Turkey killing 27 in latest environmental calamity"]</span>. </cite></ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/8/11/floods-hit-turkeys-north-after-south-ravaged-by-wildfires|title=Floods hit Turkey's north after south ravaged by wildfires|work=www.aljazeera.com|language=en|accessdate=2021-08-17}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Yılmaz|first=Erkan|last2=Çiçek|first2=İhsan|date=2018-02-21|title=Detailed Köppen-Geiger climate regions of Turkey|url=https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/5040|journal=Journal of Human Sciences|language=en|volume=15|issue=1|pages=225–242|doi=10.14687/jhs.v15i1.5040|issn=2458-9489|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=H&m=ZONGULDAK|title=Meteoroloji Genel Müdürlüğü|work=www.mgm.gov.tr|accessdate=2021-08-17}}</ref> Неодамнешните податоци, исто така, сугерираат дека деновите со обилни врнежи се зголемуваат во северна Турција, а Борзу Дараги од ''The Independent'' ги нарекува поплавите „една од повеќекратните несреќи предизвикани од климатските промени“ со кои се соочува Турција во лето.<ref name=":2" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.mgm.gov.tr/iklim/indis.aspx|title=Climatic Indices|work=MGM|archive-url=https://web.archive.org/web/20200314090100/https://www.mgm.gov.tr/iklim/indis.aspx|archive-date=2020-03-14}}</ref> Меѓутоа, метеорологот Микдат Кадиоглу тврди дека климатските промени „се користат како жртвено јагне“ во поплавите како што е оваа, и тврди дека иако климатските промени се делумно одговорни, други фактори се исто така во игра, главно урбанизацијата.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58171344|title=Türkiye'deki sellerin tek nedeni iklim değişikliği mi?|work=BBC News Türkçe|access-date=2021-08-17|language=tr}}</ref> Геолозите укажуваат и на поплавната рамнина на потоците околу поплавеното подрачје, кои се стеснети поради изградбата, додека други тврделе дека лошо направените мостови го влошиле уништувањето.<ref name="turkey-death">{{Наведени вести|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/8/14/turkey-flood-death-toll-hits-38|title=Death toll from northern Turkey floods hits 57|date=14 August 2021|access-date=15 August 2021|publisher=Al Jazeera}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.aljazeera.com/news/2021/8/14/turkey-flood-death-toll-hits-38 "Death toll from northern Turkey floods hits 57"]. </cite></ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dw.com/tr/bozkurttaki-felaketin-7-nedeni/a-58881523|title=Bozkurt'taki felaketin 7 nedeni – DW – 16.08.2021|work=dw.com|language=tr|accessdate=2021-08-18}}</ref> === Метеоролошка историја === [[Податотека:Blitzortung_-_11_August_2021_Lightning_Map.png|мини|270x270пкс| Мапа на молња на Југоисточна Европа од 11 август 2021 година, што укажува на силни до силни грмотевици над Црното Море.]] На 6 август 2021 година, долготраен комплекс на олуи се формирал во источна Мармара, со поврзан циклон во Источна Европа, предизвикувајќи изолирани обилни врнежи во [[Истанбул]], Гебзе и [[Измит]] во текот на ноќта.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ventusky.com/|title=Ventusky – Weather Forecast Maps|work=www.ventusky.com|language=en|accessdate=2021-08-16}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.ventusky.com/ "Ventusky – Weather Forecast Maps"]. </cite></ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://meteologix.com/tr/model-charts/euro/2021080600/europe/sea-level-pressure/20210806-0700z.html|title=Model charts for Europe (Mean Sea Level Pressure) {{!}} ECMWF IFS HRES (10 days)|work=Meteologix|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210817122147/https://meteologix.com/tr/model-charts/euro/2021080600/europe/sea-level-pressure/20210806-0700z.html|archive-date=2021-08-17|accessdate=2021-08-17}}</ref> Следниот ден, системот се движел на исток кон западниот [[Црноморски регион]], каде што застанал околу една недела со вредностите на CAPE повремено надминувајќи 6000 J/kg, создавајќи многу поволни услови за силни врнежи.<ref name=":0" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://meteologix.com/tr/model-charts/euro/2021080612/turkey/mu-cape/20210807-0000z.html|title=Model charts for Turkey (CAPE) {{!}} ECMWF IFS HRES (10 days)|work=Meteologix|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210817225318/https://meteologix.com/tr/model-charts/euro/2021080612/turkey/mu-cape/20210807-0000z.html|archive-date=2021-08-17|accessdate=2021-08-17}}</ref> Додека обилните врнежи останале повремени од 7-ми до 9-ти, најобилни врнежи имаало од 10-ти до 12-ти август, а повеќекратни предупредувања за поројни поплави биле издадени од Генералната управа за метеорологија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://m.haberturk.com/meteoroloji-den-4-bolge-icin-saganak-uyarisi-sel-su-baskini-ve-heyelan-tehlikesi-3157815-amp|title=SEL UYARISI! Son dakika HAVA DURUMU 10 Ağustos raporu: 4 bölgeye yağmur geliyor|work=m.haberturk.com|accessdate=2021-08-17}}</ref> Некои станици забележале врнежи над 400 милиметри (16 инчи) во текот на тие 48 часа, а нумеричките модели сугерирале можност за локален максимум до 1281 мм, со стапки на врнежи на час многу над 125 мм на час.<ref name=":10" /> Ова веројатно предизвикало сериозни поплави во Кастамону кои започнале околу еден ден во вториот дождлив период, бидејќи блиската река се излеала од коритото.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ventusky.com/|title=Ventusky – Weather Forecast Maps|work=www.ventusky.com|language=en|accessdate=2021-08-16}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.ventusky.com/ "Ventusky – Weather Forecast Maps"]. </cite></ref><ref name=":10">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.trthaber.com/haber/turkiye/1-yilda-yagacak-yagmur-neredeyse-2-gunde-yagdi-602073.html|title=1 yılda yağacak yağmur neredeyse 2 günde yağdı|work=www.trthaber.com|language=tr|accessdate=2021-08-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://meteologix.com/tr/model-charts/gbr-hd/2021081006/349-e-421-n/accumulated-precipitation/20210812-1200z.html|title=Model charts for 34.9 E, 42.1 N (Accumulated total precipitation) {{!}} EURO-4 (2 days)|work=Meteologix|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210817122144/https://meteologix.com/tr/model-charts/gbr-hd/2021081006/349-e-421-n/accumulated-precipitation/20210812-1200z.html|archive-date=2021-08-17|accessdate=2021-08-17}}</ref><ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/world/2021/aug/14/turkey-flooding-deaths-erdogan-tours-disaster-zone-kastamonu|title=Turkey flooding death toll reaches 38 as Erdoğan tours disaster zone|last=agencies|first=Staff and|date=2021-08-14|work=the Guardian|language=en|accessdate=2021-08-17}}</ref> Други региони, исто така, акумулирале значителни врнежи од дожд, бидејќи Ајанџик, Куре, Пинарбаши, Аздавај и Инеболу добиле 240мм, 198 мм, 167мм, 145 мм, и 123 мм од врнежи од дожд, соодветно, главно во период од неколку часа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.aa.com.tr/tr/gundem/sel-felaketinin-yasandigi-bazi-bolgelerde-48-saatteki-yagis-miktari-1-yillik-toplam-yagisin-3te-2sini-buldu/2335014|title=Sel felaketinin yaşandığı bazı bölgelerde 48 saatteki yağış miktarı, 1 yıllık toplam yağışın 3'te 2'sini buldu|work=www.aa.com.tr|accessdate=2021-08-17}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.trthaber.com/haber/gundem/bati-karadenize-afet-yagdi-601368.html/amp|title=Batı Karadeniz'e afet yağdı|work=www.trthaber.com|language=tr|accessdate=2021-08-17}}</ref> === Меѓународни реакции === * {{Знаме|Azerbaijan}} – Претседателот Илхам Алиев упати сочувство до турскиот претседател, велејќи дека се надева на брзо закрепнување на повредените и настраданите.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.iha.com.tr/amp/haber-azerbaycan-cumhurbaskani-aliyevden-erdogana-taziye-mesaji-963551/|title=Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev'den Erdoğan'a taziye mesajı|work=www.iha.com.tr|accessdate=2021-08-18}}</ref> * {{Знаме|Belarus}} – Сочувство упати и претседателот Александар Лукашенко, кој изјави дека поплавите во Турција биле примени „со голема тага“ во Белорусија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.takvim.com.tr/guncel/2021/08/16/belarus-cumhurbaskani-lukasenkodan-baskan-erdogana-dogal-afetlerde-hayatini-kaybedenler-icin-taziye-mesaji|title=Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko'dan, Başkan Erdoğan'a doğal afetlerde hayatını kaybedenler için taziye mesajı|work=takvim.com.tr|language=tr|accessdate=2021-08-18}}</ref> * {{Знаме|Israel}} – Министерот за одбрана Бени Ганц понуди да испрати спасувачки тим за помош на Турција.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://m.jpost.com/breaking-news/flash-floods-kill-58-in-northern-turkey-676750/amp|title=Israel offers aid to Turkey in light of disastrous floods|work=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|language=en|accessdate=2021-08-18}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.amerikaninsesi.com/a/sellerde-can-kaybı-artiyor/6003473.html|title=Sellerde Can Kaybı Artıyor|work=Amerika'nin Sesi {{!}} Voice of America – Turkish|language=tr|accessdate=2021-08-18}}</ref> * {{Знаме|Kyrgyzstan}} – Претседателот Садир Јапаров изрази сочувство за луѓето кои ги загубија животите во поплавата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/kirgizistan-cumhurbaskani-caparovdan-cumhurbaskani-erdogana-taziye-mesaji/611674a801a30acef81e9f69|title=Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov'dan Cumhurbaşkanı Erdoğan'a taziye mesajı – Avrasya'dan – Haber|work=TRT Avaz|archive-url=https://web.archive.org/web/20210813143115/https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/kirgizistan-cumhurbaskani-caparovdan-cumhurbaskani-erdogana-taziye-mesaji/611674a801a30acef81e9f69|archive-date=2021-08-13|accessdate=2021-08-18}}</ref> * {{Знаме|Ukraine}} – Претседателот Владимир Зеленски упати сочувство до Турција, наведувајќи дека народот на Украина ја споделува болката на жртвите.<ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://haberglobal.com.tr/dunya/karadeniz-deki-sel-felaketi-nedeniyle-turkiye-ye-dayanisma-mesaji-yagdi-126232/amp|title=Karadeniz'deki sel felaketi nedeniyle Türkiye'ye dayanışma mesajı yağdı|work=haberglobal.com.tr|accessdate=2021-08-18}}</ref> Свое сочувство упатија и од [[Европска Унија|Европската унија]], [[Ирска]], [[Иран]], [[Пакистан]], [[Босна и Херцеговина]], [[Србија]], [[Белгија]] и [[Кувајт]].<ref name=":9">{{Наведена мрежна страница|url=https://haberglobal.com.tr/dunya/karadeniz-deki-sel-felaketi-nedeniyle-turkiye-ye-dayanisma-mesaji-yagdi-126232/amp|title=Karadeniz'deki sel felaketi nedeniyle Türkiye'ye dayanışma mesajı yağdı|work=haberglobal.com.tr|accessdate=2021-08-18}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://haberglobal.com.tr/dunya/karadeniz-deki-sel-felaketi-nedeniyle-turkiye-ye-dayanisma-mesaji-yagdi-126232/amp "Karadeniz'deki sel felaketi nedeniyle Türkiye'ye dayanışma mesajı yağdı"]. </cite></ref> == Поврзано == * [[Шумски пожари во Турција во 2021 година]] * [[Европски поплави од 2021 година|Европски поплави 2021 година]] == Наводи == [[Категорија:Климатски промени во Турција]] [[Категорија:Климатски промени]] 47pebj9t025iyo8imnm5r7uf9u4igvk 0 1346240 5196112 5192271 2024-04-26T07:09:30Z BosaFi 115936 проверка wikitext text/x-wiki [[Податотека:Iranian_Fire_altar.jpg|десно|мини| 80% од [[Загадување на воздухот|загадувањето на воздухот]] во [[Техеран]] се должи на автомобилите, останатите 20% се должат на емисиите на фабриките и индустријата.]] Проблемите на животната средина во Иран вклучуваат, особено во урбаните области, емисиите [[Возило|на возилата]], рафинериските операции и индустриските ефлуенти кои придонесуваат за лошиот [[Загадување на воздухот|квалитет на воздухот]]. Извештајот на Програмата за животна средина на Обединетите нации го рангирал Иран на 117 место меѓу 133 земји во однос на еколошките индекси.<ref>[http://iran-daily.com/1385/2798/html/ Iran Daily – Front Page – 03/06/07]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.payvand.com/news/09/oct/1280.html|title=Iran Environment in Grave Danger|work=www.payvand.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115042603/http://www.payvand.com/news/09/oct/1280.html|archive-date=2020-01-15|accessdate=2009-10-28}}</ref> Недостигот на вода е сериозен проблем, а земјата е исто така загрозена од [[Глобално затоплување|глобалното затоплување]]. == Загадување на воздухот == [[Податотека:Mercedes_bus_and_Samand.jpg|десно|мини| Автомобил наспроти [[јавен превоз]] во [[Техеран]]]] [[Светска банка|Светската банка]] ги проценува загубите нанесени на економијата на Иран како резултат на смртните случаи предизвикани од загадениот воздух на 640 милиони долари, што е еднакво на 5,1 трилиони риали или 0,57 отсто од [[Бруто-домашен производ|БДП]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nitc.co.ir/iran-daily/1385/2798/html/index.htm|title=Iran Daily - Front Page - 03/06/07|archive-url=https://web.archive.org/web/20071115065256/http://www.nitc.co.ir/iran-daily/1385/2798/html/index.htm|archive-date=2007-11-15|accessdate=2015-11-22}}</ref> Болестите кои произлегуваат од [[Загадување на воздухот|загадувањето на воздухот]] предизвикуваат загуби проценети на 260 милиони долари годишно или 2,1 трилиони риали или 0,23 отсто од БДП на иранската економија. Повеќето автомобили користат оловен бензин и немаат опрема за контрола на емисиите.<ref>[http://iran-daily.com/1386/2880/html/economy.htm Iran Daily – Domestic Economy – 07/01/07] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080506083012/http://iran-daily.com/1386/2880/html/economy.htm|date=2008-05-06}}</ref> [[Техеран]] е оценет како еден од најзагадените градови во светот. Сепак, во иднина се планира автобуси и автомобили кои работат на природен гас да го заменат постојниот возен парк на јавен [[превоз]]. Исто така, цените на енергијата се одржуваат вештачко ниски во [[Иран]] преку големи државни субвенции, што резултира со многу неефикасни и загадувачки модели на потрошувачка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.atiehbahar.com/Resources/Environment.htm|title=Atieh Bahar|date=28 September 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928000332/http://www.atiehbahar.com/Resources/Environment.htm|archive-date=2007-09-28}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.iran-daily.com/1387/3313/html/economy.htm|title=Iran Daily - Domestic Economy - 01/11/09|archive-url=https://web.archive.org/web/20090318162410/http://www.iran-daily.com/1387/3313/html/economy.htm|archive-date=2009-03-18|accessdate=2016-02-19}}</ref> Управување со сообраќајот, [[Технички преглед на возила|техничкиот преглед на возилата,]] општа употреба на електрични велосипеди и електронска влада се исто така дел од решението.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=kx3j6U9Z9Ok|title=YouTube|work=www.youtube.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20100607193719/http://www.youtube.com/watch?v=kx3j6U9Z9Ok|archive-date=2010-06-07}}</ref> Зголемената инциденца на респираторни [[Болест|заболувања]] ги поттикнало градските власти на [[Техеран]] и Арак, југозападно од главниот град, да воведат програми за контрола на [[Загадување|загадувањето]] на воздухот. Овие програми имаат за цел постепено да го намалат количеството на штетни [[Супстанција|супстанции]] што се ослободуваат во [[Атмосфера|атмосферата]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.payvand.com/news/09/apr/1027.html|title=Iran Pharmaceuticals and Healthcare Report Q2|work=www.payvand.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20111129222751/http://www.payvand.com/news/09/apr/1027.html|archive-date=2011-11-29|accessdate=2009-07-04}}</ref> == Климатска промена == Иран е членка на [[Протокол од Кјото|Протоколот од Кјото]] за [[Глобално затоплување|климатски промени]], но не и на неговиот амандман од Доха.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=XXVII-7-c&chapter=27&clang=_en|title=United Nations Treaty Collection|work=treaties.un.org|language=EN|accessdate=2020-11-10}}</ref> Тие го потпишале, но не го ратификувале [[Париски договор (2015)|Парискиот договор]] за климатски промени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-7-d&chapter=27&clang=_en|title=United Nations Treaty Collection|work=treaties.un.org|language=EN|accessdate=2020-11-10}}</ref> == Екосистеми == Голем дел од територијата на [[Иран]] страда од прекумерно пасење, опустинување и/или уништување на шумите. Мочуриштата и слатководните реки се повеќе се уништуваат како што се шират индустријата и [[Земјоделството во Иран|земјоделството]], а излевањето на нафта и хемикалии му штети на водниот живот во [[Персиски Залив|Персискиот Залив]] и [[Касписко Езеро|Каспиското Море]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/MENAEXT/IRANEXTN/0,,menuPK:312966~pagePK:141132~piPK:141107~theSitePK:312943,00.html|title=Iran – Country Brief|work=web.worldbank.org}}</ref> Иран тврди дека меѓународната брзање за развој на резервите на нафта и гас во Каспиското Море претставува за тој регион нов сет на еколошки закани.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.payvand.com/news/10/apr/1289.html|title=Iran environment in grave danger|work=www.payvand.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115013610/http://www.payvand.com/news/10/apr/1289.html|archive-date=2020-01-15|accessdate=2010-05-05}}</ref> Иако Одделот за животна средина постои од 1971 година, Иран сè уште нема развиено политика на [[одржлив развој]] бидејќи краткорочните економски цели имаат предност.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.iran-e-sabz.org/news/iranenv.html|title=Green Party of Iran – News|work=www.iran-e-sabz.org}}</ref> Потпишано, но нератификувано: Измена на животната средина, Закон на морето, Зачувување на морскиот живот.<ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/|title=Archived copy|accessdate=2012-12-04}}</ref> == Уништување на шумите == Иран имал средна оценка од 7,67/10 на Индексот за интегритет на шумски предел за 2018 година, што го рангирало на 34-то место на глобално ниво од 172 земји.<ref name="FLII-Supplementary">{{Наведено списание|last=Grantham|first=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507}}</ref> == Природни непогоди == Иран доживува периодични [[Суша|суши]], поплави, песочни бури и земјотреси долж западната граница и на североисток.<ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/|title=Archived copy|accessdate=2012-12-04}}</ref> == Ерозија на почвата == Иран бил најлошо рангиран во светот за ерозија на почвата во 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.payvand.com/news/12/apr/1160.html|title=Iran ranked worst in the world for soil erosion: expert|work=www.payvand.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200113020933/http://www.payvand.com/news/12/apr/1160.html|archive-date=2020-01-13|accessdate=2012-04-25}}</ref> == Отпад == Се проценува дека во земјата се произведуваат околу 50.000 тони ѓубре секој ден, од кои нешто помеѓу 70 и 80 отсто се отстранува хигиенски, но остатокот не.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.payvand.com/news/12/apr/1238.html|title=Every Iranian produces 700 grams of garbage per day|work=www.payvand.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200113015547/http://www.payvand.com/news/12/apr/1238.html|archive-date=2020-01-13|accessdate=2012-04-24}}</ref> Иран произведува над 8 милиони тони [[опасен отпад]] годишно (2016 година).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://financialtribune.com/articles/people/52093/hazardous-waste-production-alarming|title=Hazardous Waste Production Alarming|date=23 October 2016}}</ref> == Вода == Истекувањето на индустриските и урбаните отпадни води ги загадува реките, крајбрежните и подземните води.<ref name="auto">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/|title=Archived copy|accessdate=2012-12-04}}</ref> === Недостиг на вода === {{Портал|Иран|Environment}} == Поврзано == {{Портал|Iran|Environment}} * [[Закон за чист воздух на Иран]] * [[Автомобилската индустрија во Иран|Автомобилска индустрија во Иран]] * [[Одделот за животна средина (Иран)]] * [[Одделот за животна средина (Иран)|Економија на Иран]] * [[Енергија во Иран]] * [[Еколошки прашања во Техеран]] * Географија на Иран * [[Меѓународно рангирање на Иран]] * [[Ирански план за економски реформи]] * [[Организација за управување со природни ресурси и слив]] * [[Дивиот свет на Иран]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20070619050935/http://www.irandoe.org/ Оддел за животна средина - Исламска Република Иран] * {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070928000332/http://www.atiehbahar.com/Resources/Environment.htm}} (2003) * [https://archive.today/20120803091645/http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Iran/Profile.html Одделот за енергија на САД] – Преглед на животната средина за Иран * [http://www.parstimes.com/environment/ Иран: животна средина и природа] {{Азија по тема|Environmental issues in}} [[Категорија:Статии со извадоци]] [[Категорија:Климатски промени во Иран]] npscx57ma6o3mv9gg04yjce3ypvv9lh 0 1346241 5196195 5192273 2024-04-26T10:36:31Z BosaFi 115936 средување wikitext text/x-wiki [[Податотека:Reftinskaya_GRES_nature.jpg|мини| Рефтинска ГРЕС: најголемата електрана на јаглен во Русија]] '''Емисиите на стакленички гасови''' '''од''' '''Русија''' се главно од фосилни гасови, нафта и јаглен. [[Русија]] емитира 2<ref>{{Наведена книга|url=https://data.europa.eu/doi/10.2760/173513|title=GHG emissions of all world: 2021 report|last=Joint Research Centre (European Commission)|last2=Olivier|first2=J. G. J.|last3=Guizzardi|first3=D.|last4=Schaaf|first4=E.|last5=Solazzo|first5=E.|last6=Crippa|first6=M.|last7=Vignati|first7=E.|last8=Banja|first8=M.|last9=Muntean|first9=M.|date=2021|publisher=Publications Office of the European Union|isbn=978-92-76-41546-6|location=LU|doi=10.2760/173513}}</ref> или 3<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://climatetrace.org/inventory?sector=all&time=2021&country=RUS&gas=co2e100|title=CO2 Emissions: Russia - 2021 - Climate TRACE|work=climatetrace.org|language=en|accessdate=2022-11-23}}</ref> милијарди тони [[стакленички гасови]] секоја година; околу 4% од светските емисии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.climate-transparency.org/wp-content/uploads/2017/07/B2G2017-Russia.pdf|title=BROWN TO GREEN: THE G20 TRANSITION TO A LOW-CARBON ECONOMY {{!}} 2017|last=|first=|date=|work=Climate Transparency|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-57018837|title=Report: China emissions exceed all developed nations combined|date=2021-05-07|work=BBC News|access-date=2021-05-07|language=en-GB}}</ref> Само годишните емисии на јаглерод диоксид се околу 24 тони по лице, што е повеќе од четири пати од светскиот просек.<ref>{{Наведено списание|last=Ritchie|first=Hannah|last2=Roser|first2=Max|author-link2=Max Roser|last3=Rosado|first3=Pablo|date=2020-05-11|title=CO₂ and Greenhouse Gas Emissions|url=https://ourworldindata.org/co2/country/russia|journal=Our World in Data}}</ref> Намалувањето на емисиите на стакленички гасови, а со тоа и на загадувањето на воздухот во Русија, би имало здравствени придобивки поголеми од трошоците.<ref>{{Наведено списание|last=Sampedro|first=Jon|last2=Smith|first2=Steven J.|last3=Arto|first3=Iñaki|last4=González-Eguino|first4=Mikel|last5=Markandya|first5=Anil|last6=Mulvaney|first6=Kathleen M.|last7=Pizarro-Irizar|first7=Cristina|last8=Van Dingenen|first8=Rita|date=2020-03-01|title=Health co-benefits and mitigation costs as per the Paris Agreement under different technological pathways for energy supply|journal=Environment International|language=en|volume=136|pages=105513|doi=10.1016/j.envint.2020.105513|issn=0160-4120|pmid=32006762|doi-access=free|hdl-access=free}}</ref> Земјата е најголемиот светски емитер на метан,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://phys.org/news/2022-03-badly-russia-war-torpedo-global.html|title=How badly will Russia's war torpedo hopes for global climate cooperation?|last=Rust|first=Susanne|last2=Times|first2=Los Angeles|work=phys.org|language=en|accessdate=2022-03-26}}</ref> и се проценува дека во 2019/2020 година истеkol метан во вредност од 4 милијарди долари.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-60203683|title=Satellites map huge methane plumes from oil and gas|date=2022-02-04|work=[[BBC News]]|access-date=2022-02-04|language=en-GB}}</ref> Емисиите на стакленички гасови во Русија се зголемија за 30% помеѓу [[Париски договор (2015)|2015]] и 2018 година, исклучувајќи ги емисиите од користењето на земјиштето, промената на употребата на земјиштето и шумарството (LULUCF).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/sites/default/files/resource/trr4_RUS.pdf|title=Report on the technical review of the fourth biennial report of the Russian Federation}}</ref> [[Владимир Путин]] тајно ги охрабрувал цивилите во земјата, според [[Индија|индиски]] шпион, дека целта на Русија никогаш не била да достигне нето нула, а нејзината енергетска стратегија до 2100 година од нашата ера главно се однесува на постепено согорување на се повеќе и повеќе [[Фосилно гориво|фосилни горива]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www4.unfccc.int/sites/ndcstaging/PublishedDocuments/Russia%20First/NDC_RF_eng.pdf|title=Nationally determined contribution of the Russian Federation}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.euronews.com/green/2022/03/18/russia-says-sanctions-will-stop-it-cutting-carbon-emissions-but-does-it-have-a-climate-pla|title=Does Russia have a climate plan to reduce carbon emissions?|date=2022-03-18|work=euronews|language=en|accessdate=2022-03-26}}</ref> Мотивот е да се префрли вината на остатокот од светот доколку не се исполни Парискиот договор, а за катастрофите предизвикани од климата ќе бидат обвинети сите други земји, особено оние кои даваат се од себе за да ја запрат климатската криза. Русија мора да го достави својот попис на емисиите од 2018 година до ''UNFCCC'' до 15 април 2020 година, и така натаму за секоја календарска година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://unfccc.int/process-and-meetings/transparency-and-reporting/reporting-and-review-under-the-convention/greenhouse-gas-inventories-annex-i-parties/reporting-requirements|title=Reporting requirements {{!}} UNFCCC|work=unfccc.int|accessdate=2019-10-08}}</ref> Во 2017 година Русија емитирала 11,32 тони со по лице.<ref>{{Наведено списание|last=Ritchie|first=Hannah|last2=Roser|first2=Max|date=2020-06-11|title=CO₂ and Greenhouse Gas Emissions|url=https://ourworldindata.org/co2/country/russia|journal=Our World in Data}}</ref> Но, според Вашингтон пост, емисиите на метан се недоволно пријавени за повеќе од два пати.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2022/04/20/greenhouse-gas-emissions-investigation/|title=6 takeaways from our investigation into greenhouse gas emissions|date=2022-04-20|work=Washington Post|access-date=2022-05-01|language=en}}</ref> === Енергија === Во 2017 година енергетскиот сектор на Русија, кој според упатствата на IPCC вклучува гориво за транспорт, емитувал речиси 80% од стакленички гасови во земјата.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/RUS/RUS_ghg_profile.pdf|title=Summary of GHG Emissions for Russian Federation|last=|first=|date=|work=UNFCCC|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref> Индустриски процеси и употреба на производи емитираат над 10%. Најголемите емисии се енергетските индустрии - главно производство на електрична енергија - проследено со фугитивни емисии од горивата,а потоа и транспортот.<ref name=":0" /> Според Климатска трага, најголемиот извор е гасното поле Уренгојское со над 150 мт во 2021 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://climatetrace.org/map/russian-federation-co2e100|title=Emissions Map - Climate TRACE|work=climatetrace.org|language=en|accessdate=2022-11-23}}</ref> === Енергии од фосилни горива === Повеќето емисии се од енергетскиот сектор кој согорува фосилни горива. Според Руската научна фондација во 2019 година, природниот прилив на стакленички гасови од копнените екосистеми во Русија постојано се менува. Мерењето на овие приливи покажало дека стакленички гасови во атмосферата во кратки временски интервали придонесуваат за забавување на затоплувањето во Русија. Ова се припишува на фактот дека ефектот на забавување на растот на температурата, поради апсорпцијата на CO2 од страна на копнените екосистеми од атмосферата, е посилен од ефектот на забрзувањето на затоплувањето предизвикано од емисијата на CH4 во атмосферата. Ефектот на копнените екосистеми кои придонесуваат за забавување на глобалното затоплување во руските региони расте во првата половина на 21 век и се намалува до крајот на векот по достигнувањето на максимумот, во зависност од сценариото на антропогени емисии, според сите проучувани сценарија на антропогени влијанија кои произлегуваат од растот на природните емисии на CH4 и намалувањето на апсорпцијата на CO2 од страна на копнените екосистеми. Во согласност со добиените резултати, според разгледуваните сценарија за антропогени емисии, природните емисии од руските региони исто така ќе го забрзаат затоплувањето на климата на кратки временски хоризонти во климатските услови од втората половина на 21 век. ==== Производство на електрична енергија ==== Јавните информации од вселенските мерења на јаглерод диоксид со климатска трага се очекува да откријат поединечни големи електрани пред конференцијата на обединетите нации за климатски промени во 2021 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/washington-post-live/2021/04/22/transcript-path-forward-al-gore-climate-economy/|title=Transcript: The Path Forward: Al Gore on Climate and the Economy|work=[[Washington Post]]|access-date=2021-05-06|issn=0190-8286}}</ref> Електраните на гас се главен извор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/09/30/the-cost-of-carbon-in-russia-a67496|title=The Cost of Carbon in Russia|last=IntelliNews|first=Ben Aris for bne|date=2019-09-30|work=The Moscow Times|language=en|accessdate=2019-10-29}}</ref> === Земјоделство === Во 2017 година, земјоделството испушти 6% од руските гасови со ефект на стаклена градина.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/RUS/RUS_ghg_profile.pdf|title=Summary of GHG Emissions for Russian Federation|last=|first=|date=|work=UNFCCC|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref> === Отпад === Во 2017 година отпадот испуштил 4% од стакленички гасови во земјата.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/RUS/RUS_ghg_profile.pdf|title=Summary of GHG Emissions for Russian Federation|last=|first=|date=|work=UNFCCC|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref> === Земјиште === Руските предизвици за шумите вклучуваат контрола на нелегална сеча,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.dw.com/en/russias-forests-threatened-by-illegal-logging/a-48060208|title=Russia's forests threatened by illegal logging {{!}} DW {{!}} 25.03.2019|work=DW.COM|language=en-GB|accessdate=2019-10-29}}</ref> корупција, шумски пожари<ref>{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/climate-environment/interactive/2022/world-forest-loss-wildfires/|title=Massive wildfires helped fuel global forest losses in 2021|work=[[The Washington Post]]}}</ref> и користење на земјиштето. Како и дрвјата што горат, тресет што гори во шумски пожари испушта јаглерод.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.newscientist.com/article/2212070-russia-has-declared-a-state-of-emergency-over-siberian-wildfires/|title=Russia has declared a state of emergency over Siberian wildfires|last=Page|first=Michael Le|work=New Scientist|language=en-US|accessdate=2019-10-29}}</ref> Црниот јаглерод на снегот и мразот на Арктикот е проблем бидејќи ја апсорбира топлината.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-03-07/russia-war-ukraine-global-action-climate-change-arctic|title=How badly will Russia's war torpedo hopes for global climate cooperation?|date=2022-03-07|work=Los Angeles Times|language=en-US|accessdate=2022-03-09}}</ref> == Ублажување == [[Податотека:Russia_greenhouse_gas_per_capita_compare_world.svg|мини| Русија стакленички гасови по глава на жител спореди светот]] === Енергија === Во 2020 година, Русија објави нацрт долгорочна стратегија, за намалување на емисиите CO2 за 33% до 2030 година во споредба со 1990 година. Таа не планираше да достигне нето нула дури во 2100 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.wri.org/blog/2020/04/russia-s-proposed-climate-plan-means-higher-emissions-through-2050|title=Russia's Proposed Climate Plan Means Higher Emissions Through 2050|date=2020-04-13|work=World Resources Institute|language=en|accessdate=2020-11-29}}</ref> Намалувањето на истекувањето на метан би помогнало, бидејќи Русија е најголемиот испуштач на метан.<ref name=":1"/> === Индустрија === Напорите за декарбонизација на производството на челик и алуминиум беа одложени поради [[Руско-украинска војна|руско-украинската војна]] и меѓународните санкции за време на руската инвазија на Украина во 2022 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-28/how-russia-s-war-disrupts-industries-emission-cuts|title=What Russia's War in Ukraine Means for Efforts to Cut Emissions|date=2022-04-28|work=Bloomberg.com|access-date=2022-05-01|language=en}}</ref> === Економија === Бидејќи Русија нема данок на јаглерод или тргување со емисии <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.oecd.org/tax/tax-policy/taxing-energy-use-russia.pdf|title=Taxing Energy Use 2019: Country Note – Russia|last=|first=|date=|work=[[OECD]]|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref>таа може да биде ранлива на идните царини за јаглерод наметнати од ЕУ,<ref>{{Наведени вести|url=https://www.telegraph.co.uk/business/2018/06/05/carbon-tariffs-eus-secret-weapon-trade-battle/|title=Carbon tariffs are EU's secret weapon in trade battle|date=5 June 2018|work=Daily Telegraph|access-date=24 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190506052457/https://www.telegraph.co.uk/business/2018/06/05/carbon-tariffs-eus-secret-weapon-trade-battle/|archive-date=6 May 2019}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-08-24/pollution-costs-at-decade-high-squeeze-industry-coal-in-europe|title=Pollution Costs at Decade High Squeeze Industry, Coal in Europe|date=24 August 2018|work=Bloomberg|access-date=24 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190611051319/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-08-24/pollution-costs-at-decade-high-squeeze-industry-coal-in-europe|archive-date=11 June 2019}}</ref> или други извозни партнери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://regulatingforglobalization.com/2018/03/13/carbon-tariffs-climate-necessity/|title=Carbon Tariffs: A Climate Necessity?|work=Kluwer Regulating for Globalization|archive-url=https://web.archive.org/web/20181011172855/http://regulatingforglobalization.com/2018/03/13/carbon-tariffs-climate-necessity/|archive-date=11 October 2018|accessdate=11 October 2018}}</ref> === Јаглеродни мијалници === Јаглеродните мијалници, кои во Русија се состојат главно од шуми, надоместиле околу една четвртина од националните емисии во 2017 година.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/RUS/RUS_ghg_profile.pdf|title=Summary of GHG Emissions for Russian Federation|last=|first=|date=|work=UNFCCC|archive-url=|archive-date=|accessdate=}}</ref> == Поврзано == * [[Климатска доктрина на Руската Федерација]] * [[Енергетската политика на Русија]] * [[Инвентар на стакленички гасови]] * [[Список на земји според емисиите на јаглерод диоксид]] * [[Вклучени електрични возила во Русија]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [https://unfccc.int/documents?f%5B0%5D=country%3A399 Документи на UNFCCC Русија] - видете ги бројките за овој напис во април NIR и CRF * [https://www.electricitymap.org/?page=country&solar=false&remote=true&wind=false&countryCode=RU-1 Емисии на жив јаглерод од производството на електрична енергија во европска Русија и Урал] * [https://www.electricitymap.org/?page=country&solar=false&remote=true&wind=false&countryCode=RU-2 Емисии на жив јаглерод од производството на електрична енергија во Сибир] * [http://di.unfccc.int/flex_annex1 Податоци за инвентар на стакленички гасови - флексибилни прашања Анекс I Страни] * [https://www4.unfccc.int/sites/NDCStaging/pages/Party.aspx?party=RUS NDC регистар] * [https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/ Следење за климатски активности: Русија] * [https://www.climatewatchdata.org/countries/RUS Climate Watch: Русија] [[Категорија:Климатски промени во Русија]] [[Категорија:Климатски промени]] 7m0mqslzp3ipc1ay62c42wntm92pcvh 0 1346276 5196113 5192373 2024-04-26T07:21:06Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki '''Декларацијата од Лангкави за животната средина''' била декларација издадена од собраните шефови на влади на [[Комонвелт на нации|Комонвелтот на нациите]] за прашањето за [[Одржливост|одржливост на животната средина]]. Издадена е на 21 октомври 1989 година, во Лангкави, [[Малезија]], за време на десеттиот [[Состанок на шефови на влади на Комонвелтот|состанок на шефовите на влади на Комонвелтот]]. Декларацијата опфаќа широк спектар на теми поврзани со животната средина, обвинувајќи го „минатото занемарување во управувањето со природната средина и ресурсите“.<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> Во него се наведени се она што шефовите на владите го сметале како главни еколошки проблеми: [[Ефект на стаклена градина|ефектот на стаклена градина]], оштетувањето на [[Озонска обвивка|озонската обвивка]], [[Кисел дожд|киселиот дожд]], [[Загадување на океаните|загадувањето на морето]], [[Деградација на почвата|деградацијата на земјиштето]] и исчезнувањето на видовите. Тоа, се потврдува и во декларацијата, се прашања што ги надминуваат националните граници, и оттука бара вклучување на меѓународните организации, како што е Комонвелтот, за да ги координираат стратегиите за нивно решавање.<ref name="Langkawi Declaration" /> Клучен договор во формулирањето на договорот било ветувањето на развиените земји да не го поврзуваат идната меѓународна [[развојна помош]] за да се заложат за одржливост на животната средина или да воведат трговски бариери.<ref name="Bowman">{{Наведена книга|title=International Law and the Conservation of Biological Diversity|last=Bowman|first=Michael|last2=Redgwell, Catherine|publisher=Kluwer Law International|year=1996|isbn=978-90-411-0863-0|pages=239}}</ref> Ова, тврделе земјите во развој, ќе го спречи економскиот раст (опишан како „привлечна неопходност“),<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> и оттука ќе ја намали нивната способност да развиваат одржливи природни средини. Во замена, земјите во развој им го признаа на развиените членки на Комонвелтот (особено [[Австралија]], [[Канада]], [[Нов Зеланд]] и [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] ) нивниот интерес за заштита на животната средина.<ref name="Bowman" /> Меѓу обврските преземени од страна на членовите во Декларацијата од Лангкави биле:<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> * Да го поддржат развојот на меѓународен механизам за финансирање за одржлив развој. * Да го поддржат Меѓувладиниот панел за климатски промени и препорачајте го сопствениот извештај на Комонвелтот за [[Глобално затоплување|климатските промени]]. * Да ја промовираат [[Ефикасна енергетска искористеност|енергетската ефикасност]]. * Да промовираат пошумување и одржливо управување со шумите во земјите во развој и зачувување на девствени шуми за заштита на [[Биоразновидност|биолошката разновидност]]. * Да го ограничат неодржливиот риболов, вклучително и забраната за заплеткување мрежи и пелагичен риболов со лебдечки мрежи, како дел од општиот тренд меѓу меѓународните организации.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://earthtrust.org/dnpaper/intllaw.html|title=International Law Governing Driftnet Fishing on the High Seas|date=May 1994|publisher=[[Earthtrust]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20080703220020/http://www.earthtrust.org/dnpaper/intllaw.html|archive-date=2008-07-03|accessdate=2008-08-31}}</ref> * Да го спречат фрлањето на токсични или опасни материјали во океаните или во земјите во развој. * Да ја промовираат јавната свест за еколошките ризици и прашања. == Наводи == == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm Целосен текст на Декларацијата од Лангкави] [[Категорија:Политика за климатски промени]] [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Климатските промени во Малезија]] m841kg0nv1eltr09iv42ncl6brasa2n 5196128 5196113 2024-04-26T08:51:15Z BosaFi 115936 /* Наводи */ wikitext text/x-wiki '''Декларацијата од Лангкави за животната средина''' била декларација издадена од собраните шефови на влади на [[Комонвелт на нации|Комонвелтот на нациите]] за прашањето за [[Одржливост|одржливост на животната средина]]. Издадена е на 21 октомври 1989 година, во Лангкави, [[Малезија]], за време на десеттиот [[Состанок на шефови на влади на Комонвелтот|состанок на шефовите на влади на Комонвелтот]]. Декларацијата опфаќа широк спектар на теми поврзани со животната средина, обвинувајќи го „минатото занемарување во управувањето со природната средина и ресурсите“.<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> Во него се наведени се она што шефовите на владите го сметале како главни еколошки проблеми: [[Ефект на стаклена градина|ефектот на стаклена градина]], оштетувањето на [[Озонска обвивка|озонската обвивка]], [[Кисел дожд|киселиот дожд]], [[Загадување на океаните|загадувањето на морето]], [[Деградација на почвата|деградацијата на земјиштето]] и исчезнувањето на видовите. Тоа, се потврдува и во декларацијата, се прашања што ги надминуваат националните граници, и оттука бара вклучување на меѓународните организации, како што е Комонвелтот, за да ги координираат стратегиите за нивно решавање.<ref name="Langkawi Declaration" /> Клучен договор во формулирањето на договорот било ветувањето на развиените земји да не го поврзуваат идната меѓународна [[развојна помош]] за да се заложат за одржливост на животната средина или да воведат трговски бариери.<ref name="Bowman">{{Наведена книга|title=International Law and the Conservation of Biological Diversity|last=Bowman|first=Michael|last2=Redgwell, Catherine|publisher=Kluwer Law International|year=1996|isbn=978-90-411-0863-0|pages=239}}</ref> Ова, тврделе земјите во развој, ќе го спречи економскиот раст (опишан како „привлечна неопходност“),<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> и оттука ќе ја намали нивната способност да развиваат одржливи природни средини. Во замена, земјите во развој им го признаа на развиените членки на Комонвелтот (особено [[Австралија]], [[Канада]], [[Нов Зеланд]] и [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] ) нивниот интерес за заштита на животната средина.<ref name="Bowman" /> Меѓу обврските преземени од страна на членовите во Декларацијата од Лангкави биле:<ref name="Langkawi Declaration">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|title=Langkawi Declaration on the Environment 1989|date=21 October 1989|publisher=[[Commonwealth Secretariat]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm|archive-date=2 December 2008|accessdate=2008-08-31}}</ref> * Да го поддржат развојот на меѓународен механизам за финансирање за одржлив развој. * Да го поддржат Меѓувладиниот панел за климатски промени и препорачајте го сопствениот извештај на Комонвелтот за [[Глобално затоплување|климатските промени]]. * Да ја промовираат [[Ефикасна енергетска искористеност|енергетската ефикасност]]. * Да промовираат пошумување и одржливо управување со шумите во земјите во развој и зачувување на девствени шуми за заштита на [[Биоразновидност|биолошката разновидност]]. * Да го ограничат неодржливиот риболов, вклучително и забраната за заплеткување мрежи и пелагичен риболов со лебдечки мрежи, како дел од општиот тренд меѓу меѓународните организации.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://earthtrust.org/dnpaper/intllaw.html|title=International Law Governing Driftnet Fishing on the High Seas|date=May 1994|publisher=[[Earthtrust]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20080703220020/http://www.earthtrust.org/dnpaper/intllaw.html|archive-date=2008-07-03|accessdate=2008-08-31}}</ref> * Да го спречат фрлањето на токсични или опасни материјали во океаните или во земјите во развој. * Да ја промовираат јавната свест за еколошките ризици и прашања. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20081202064714/http://www.thecommonwealth.org/document/34293/35468/171730/1989_langkawi_declaration_on_the_environment.htm Целосен текст на Декларацијата од Лангкави] [[Категорија:Политика за климатски промени]] [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Климатските промени во Малезија]] 78c72bz8efd2rkf7pdx6gn0n958dyja 0 1346278 5196116 5192380 2024-04-26T07:35:05Z BosaFi 115936 проверка wikitext text/x-wiki '''Климатска група''' е непрофитна организација која работи со бизниси и владини лидери со цел да се справат со климатските промени. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.smh.com.au/environment/nsw-signs-up-to-global-climate-group-20150201-13301u.html|title=NSW signs up to global climate group|last=Hannam|first=Peter|date=2015-02-01|work=The Sydney Morning Herald|language=en|accessdate=2018-09-10}}</ref> Групацијата има програми кои се фокусирани на [[Обновливи извори на енергија|обновливата енергија]] и намалување на емисиите на стакленички гасови . Лансирана во 2004 година, организацијата работи на глобално ниво со канцеларии во ОК (седиште), САД и [[Индија]]. Делува како секретаријат за Under2 Coalition, сојуз на државни и регионални влади ширум светот кои се посветени на намалување на нивните емисии на стакленички гасови на нето-нула нивоа до 2050 година. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.greenbiz.com/article/global-climate-action-summit-business-preview|title=Global Climate Action Summit: A business preview|last=Makower|first=Joel|date=2018-09-04|work=GreenBiz|access-date=2018-09-10|language=en}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.curbed.com/2017/11/13/16645658/paris-accords-climate-talk-bloomberg|title=How cities are making an impact at the COP23 climate talks|work=Curbed|access-date=2018-09-10}}</ref> Од 2022 година, Коалицијата Under2 обединува над 270 влади кои претставуваат 1,75 милијарди луѓе и 50% од светската економија.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.capradio.org/articles/2018/06/14/portugal-joins-gov-browns-under2-coalition-to-fight-climate-change/|title=Portugal Joins Gov. Brown’s Under2 Coalition To Fight Climate Change|last=White|first=Randol|access-date=2018-09-10}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=https://www.brookings.edu/blog/planetpolicy/2018/09/10/turning-californias-green-leadership-into-a-green-planet/|title=Turning California’s green leadership into a green planet|last=Ramanathan|first=David G. Victor and Veerabhadran|date=2018-09-10|work=Brookings|access-date=2018-09-10|language=en-US}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theclimategroup.org/under2-coalition|title=Under2 Coalition|work=Climate Group|language=en|accessdate=2022-10-09}}</ref> Деловната иницијатива на организацијата, дел од '''Бизнис коалицијата „Мислиме“''', се обидува да ја зголеми корпоративната побарувачка за обновливи извори на енергија, продуктивност на енергија и [[Електрицитет|електричен]] [[Превоз|транспорт]], преку кои би планирала да ја забрза транзицијата кон економија со нулта емисии, истовремено помагајќи им на бизнисите да ги намалат јаглеродните отпечатоци. == Историја == Климатската група е иницирана во 2003 година и лансирана во 2004 година од поранешниот извршен директор и ко-основач, Стив Хауард,<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2010/11/06/world/06nations.html?_r=2&src=twrhp|title=U.N. Climate Panel Seeks Money to Help Developing Countries|work=Nytimes.com|access-date=17 November 2014}}</ref> заедно со поранешниот главен оперативен директор, Џим Вокер<ref>Sir Richard Branson [https://www.virgin.com/richard-branson/low-carbon-innovation-and-leadership ''Low Carbon Innovation and Leadership''], Virgin Group website, April 2014, Retrieved 3 January 2019</ref> и поранешниот директор за комуникации, Алисон Лукас. Таа еволуирала од истражување предводено од Фондот на браќата Рокфелер и е основан за да поттикне повеќе големи компании и локални влади да преземат акција за климатските промени. За да се приклучи, една компанија или влада мора да ги потпише лидерските принципи на организацијата. Поранешниот премиер на Обединетото Кралство [[Тони Блер]] ја поддржува групата од нејзиното основање и се појавува на голем број настани на организацијата. Меѓународната мрежа на држави и региони на Климатската група вклучува голем број истакнати лидери на локални влади кои биле или се вклучени во нејзината политика на работа за развој на обновливи извори на енергија и намалување на емисиите на стакленички гасови.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theclimategroup.org/|title=The Climate Group|work=Theclimategroup.com|accessdate=17 November 2014}}</ref> Тие го вклучуваат шкотскиот прв министер Алекс Салмонд; Велшкиот прв министер Карвин Џонс; принцот Алберт од Монако; поранешниот гувернер на Калифорнија, [[Арнолд Шварценегер]]; поранешниот премиер на Манитоба, Гери Доер; поранешниот премиер на [[Квебек]], Жан Шарест; поранешниот премиер на [[Јужна Австралија]] Мајк Ран и претседателот на [[Поату-Шаранта|Поату-Шарент]], Сеголен Ројал. Во последователните години, Шварценегер, Чарест и Салмонд добиваат меѓународна награда за лидерство во климата на групата за клима од копретседавачот Мајк Ран.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.scotland.gov.uk|title=The Scottish Government - Home Page|work=Scotland.gov.uk|accessdate=17 November 2014}}</ref> Во 2011 година, Марк Кенбер, претходно заменик-извршен директор, ја преземал функцијата извршен директор од Стив Хауард.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theclimategroup.org/our-news/news/2010/11/30/mark-kenber-to-take-over-helm-at-the-climate-group/|title=The Climate Group|date=3 June 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110603232708/http://www.theclimategroup.org/our-news/news/2010/11/30/mark-kenber-to-take-over-helm-at-the-climate-group/|archive-date=3 June 2011|accessdate=3 October 2018}}</ref> Тој си поднел оставка од функцијата во 2016 година. == Финансирање == Групацијата за клима наведува дека функционира независно од какви било корпоративни и владини субјекти. Ја финансира својата работа од различни текови на приходи. Лансирањето на организацијата во 2004 година е поддржано првенствено од филантропски организации, вклучувајќи ги Фондот на браќата Рокфелер, Фондацијата DOEN, Фондацијата Џон Д и Кетрин Т. Мекартур и Фондацијата Есми Ферберн. Годишниот извештај на организацијата за 2007-2008 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theclimategroup.org/assets/resources/The_Climate_Group_Signed_Accounts_2007-2008.pdf|title=2007-2008 Annual Report|work=Theclimategroup.org}}</ref> посочува дека над 75% од нејзиното финансирање во тоа време е од филантропски донации, фондации и други невладини организации, како и од сега прекинатото филантропско Климатско партнерство ХСБЦ. == Наводи == [[Категорија:Климатски промени]] 600yb8x6kdft2wkkq80vbzu7so1js3o 0 1346279 5196119 5192382 2024-04-26T08:02:10Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki '''Климатската комисија''' е независно тело основано во 2011 година од страна на Владата на Австралија за да комуницира со „сигурни и авторитативни информации“ за климатските промени во Австралија. Укината од новоизбраната влада на ЛНП предводена од премиерот Тони Абот во септември 2013 година,<ref name="age20130919">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theage.com.au/federal-politics/political-news/abbott-shuts-down-climate-commission-20130919-2u185.html|title=Abbott shuts down Climate Commission|last=Tom Arup|date=|publisher=theage.com.au|accessdate=27 October 2013}}</ref> била повторно лансирана како независна непрофитна организација наречена [[Климатски совет]]. == Формирање == [[Податотека:David_Karoly_DSC_9243.JPG|мини| Дејвид Кароли е австралиски експерт за климатски промени и член на одборот на Управата за климатски промени.]] [[Податотека:Will_Steffen_2010.jpg|мини| Вил Стефен, главниот автор на извештајот ''Критичната деценија: екстремно време''.]] Климатската комисија била најавена од владата на Лабуристичката партија Гилард во февруари 2011 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.climatechange.gov.au/minister/greg-combet/2011/media-releases/February/mr20110210.aspx|title=Launch of climate commission|date=10 February 2011|publisher=Climatechange.gov.au|accessdate=24 September 2013}}</ref> Главен комесар е професорот Тим Фланери, а други комесари се професорот Веена Сахајвала, професорот Лесли Хјуз, професорот Вил Стефен, Роџер Бил и Гери Хјустон. Комисијата е предвидено да чини 5,4 милиони долари за четири години. Комисијата објавува голем број извештаи за науката за климатските промени, влијанијата врз здравјето, меѓународната акција и обновливите извори на енергија, како и одржувањето на јавни настани низ Австралија. === ''Критичната деценија'' === ''Критичната деценија'',<ref name="climatecommission">{{Наведена мрежна страница|url=http://climatecommission.gov.au/wp-content/uploads/4108-CC-Science-WEB_3-June.pdf|title=The Critical Decade: Climate science, risks and responses|last=Climate Commission Secretariat|year=2011|publisher=Department of Climate Change and Energy Efficiency|format=PDF (4.56 Mb)|isbn=978-1-921299-50-6|archive-url=https://web.archive.org/web/20130517143115/https://climatecommission.gov.au/wp-content/uploads/4108-CC-Science-WEB_3-June.pdf|archive-date=17 May 2013|accessdate=24 September 2013}}</ref> првиот извештај на комисијата, ја сумира моменталната состојба на науката за климата, веројатните влијанија и итноста за акција. Извештајот открива: : „...глобалната клима се менува и човештвото е речиси сигурно доминантна причина. Ризиците никогаш не биле појасни и моментото за акција никогаш не бил поитен“.<ref name="climatecommission">{{Наведена мрежна страница|url=http://climatecommission.gov.au/wp-content/uploads/4108-CC-Science-WEB_3-June.pdf|title=The Critical Decade: Climate science, risks and responses|last=Climate Commission Secretariat|year=2011|publisher=Department of Climate Change and Energy Efficiency|format=PDF (4.56 Mb)|isbn=978-1-921299-50-6|archive-url=https://web.archive.org/web/20130517143115/https://climatecommission.gov.au/wp-content/uploads/4108-CC-Science-WEB_3-June.pdf|archive-date=17 May 2013|accessdate=24 September 2013}}</ref> Третото и последно поглавје од извештајот користи буџетски пристап за да го процени нивото на намалување на емисиите на стакленички гасови потребни за одржување на глобалната температура под 2 степени. Буџетскиот пристап ја разгледува количината на дополнителни емисии на стакленички гасови во одреден период и ја пресметува веројатноста за одреден пораст на температурата. На пример, за да има 75% промена во одржувањето на температурата под 2 степени, светот може да испушта не повеќе од 1000 гигатони јаглерод диоксид помеѓу 2000 и 2050 година. Извештајот е поволно разгледан од водечките австралиски научници за климата, вклучително и професорот Дејвид Кароли, професорот Ове Хоег-Гулдберг и професорот Стивен Шервуд.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://theconversation.edu.au/the-critical-decade-expert-views-on-the-climate-commissions-first-report-1412|title=The critical decade expert views|date=May 23, 2011|publisher=[[The Conversation (website)|The Conversation]]|accessdate=24 September 2013}}</ref> == Укинување == Климатската комисија е укината во септември 2013 година од новоизбраната либерална влада на Абот, како наведена мерка за рационализирање и намалување на трошоците.<ref name="age20130919">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theage.com.au/federal-politics/political-news/abbott-shuts-down-climate-commission-20130919-2u185.html|title=Abbott shuts down Climate Commission|last=Tom Arup|date=|publisher=theage.com.au|accessdate=27 October 2013}}</ref><ref name="abolition">Griffiths, Emma: [http://www.abc.net.au/news/2013-09-19/federal-government-scraps-climate-commission/4968816 Tim Flannery defends Climate Commission after Government scrapping], ''ABC News'', 19 September 2013.</ref> Помалку од една недела подоцна, комисијата е повторно лансирана како независна непрофитна организација наречена [[Климатски совет]], која треба целосно да се финансира од јавни донации.<ref name="relaunch">[http://www.abc.net.au/news/2013-09-24/tim-flannery-to-relaunch-climate-commission/4976608 Tim Flannery relaunches scrapped Climate Commission as community-funded body], ''ABC News'', 24 September 2013.</ref><ref name="cc-os">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.climatecouncil.org.au/|title=Climate Council|work=Official website|accessdate=28 September 2013}}</ref> == Поврзано == * [[Климатските промени во Австралија]] == Наводи == [[Категорија:Климатски промени]] 7pv57deamispwi3tk2sbkzcn4eyddko 0 1346280 5196120 5192385 2024-04-26T08:17:53Z BosaFi 115936 проверка wikitext text/x-wiki '''Регулаторот за чиста енергија''' е австралиски независен законски орган одговорен за спроведување на законодавството за намалување на емисиите на јаглерод и зголемување на употребата на [[Одржлива енергија|чиста енергија]]. Основана е на 2 април 2012 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cleanenergyregulator.gov.au/About|title=Clean Energy Regulator - about|last=|first=|date=|work=|publisher=|accessdate=}}</ref> преку ''Законот за регулатор за чиста енергија од 2011 година'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.legislation.gov.au/Series/C2011A00163|title=Australian Government Federal Register of Legislation|last=|first=|date=|work=|publisher=|accessdate=}}</ref> и е дел од портфолиото за климатски промени, енергија, животна средина и вода. Седиштето се наоѓа во [[Канбера]]. Неговите одговорности вклучуваат: * администрирање на шеми насочени кон управување, намалување и неутрализирање на емисиите на јаглерод во Австралија; * следење, олеснување и спроведување на усогласеноста со секоја шема; * собирање, анализа, проценка, обезбедување и објавување информации и податоци; * акредитирање на ревизори за шемите што ги администрира; и * работа со други органи за спроведување на законот и регулаторни тела. == Шеми == Регулаторот за чиста енергија администрира шеми законски донесени од австралиската влада за мерење, управување, намалување или неутрализирање на емисиите на јаглерод во Австралија. Тие се: * Националната шема за известување за стаклена градина и енергија и заштитниот механизам (воспоставен според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2007A00175 Националниот закон за известување за стаклена градина и енергија од 2007 година]''); * Фондот за намалување на емисиите (формиран според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2011A00101/Compilations Законот за јаглеродни кредити (Иницијатива за земјоделство на јаглерод) од 2011 година]''); * Целта за обновлива енергија (воспоставена според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2004A00767 Законот за обновлива енергија (електрична енергија) од 2000 година]''); * Австралискиот национален регистар на единици за емисии (формиран според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2011A00099 Законот за австралиски национален регистар на единици за емисии од 2011 година]''). == Извештаи == [http://www.cleanenergyregulator.gov.au/Infohub/Markets/Pages/Quarterly-Carbon-Market-Reports.aspx Кварталните извештаи за пазарот на јаглерод] на Регулаторот за чиста енергија му обезбедуваат редовен преглед на понудата и побарувачката низ шемите на пазарите на јаглерод што ги администрираат и ги истражуваат клучните фактори кои влијаат на перформансите на пазарот. Извештајот, исто така, дава информации за трендовите и можностите кои можат да ги информираат за одлуките на пазарот. Регулаторот за чиста енергија, исто така, го администрира и извештајот [http://www.cleanenergyregulator.gov.au/Infohub/Markets/cert-report за транспарентност за намалување на корпоративните емисии (CERT)]. Извештајот на ЦЕРТ е доброволна иницијатива која им обезбедува на компаниите конзистентна рамка за известување за нивните обврски за намалување на емисиите и употреба на обновливи извори на електрична енергија. == Поврзано == * Список на ентитети на австралиската влада на Комонвелтот * Ублажување на глобалното затоплување во Австралија * Австралиската агенција за обновлива енергија == Наводи == [[Категорија:Климатски промени]] etlrv1s8i1ltrkeya555h5hw7wj4bon 5196127 5196120 2024-04-26T08:50:25Z BosaFi 115936 /* Наводи */ wikitext text/x-wiki '''Регулаторот за чиста енергија''' е австралиски независен законски орган одговорен за спроведување на законодавството за намалување на емисиите на јаглерод и зголемување на употребата на [[Одржлива енергија|чиста енергија]]. Основана е на 2 април 2012 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cleanenergyregulator.gov.au/About|title=Clean Energy Regulator - about|last=|first=|date=|work=|publisher=|accessdate=}}</ref> преку ''Законот за регулатор за чиста енергија од 2011 година'' <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.legislation.gov.au/Series/C2011A00163|title=Australian Government Federal Register of Legislation|last=|first=|date=|work=|publisher=|accessdate=}}</ref> и е дел од портфолиото за климатски промени, енергија, животна средина и вода. Седиштето се наоѓа во [[Канбера]]. Неговите одговорности вклучуваат: * администрирање на шеми насочени кон управување, намалување и неутрализирање на емисиите на јаглерод во Австралија; * следење, олеснување и спроведување на усогласеноста со секоја шема; * собирање, анализа, проценка, обезбедување и објавување информации и податоци; * акредитирање на ревизори за шемите што ги администрира; и * работа со други органи за спроведување на законот и регулаторни тела. == Шеми == Регулаторот за чиста енергија администрира шеми законски донесени од австралиската влада за мерење, управување, намалување или неутрализирање на емисиите на јаглерод во Австралија. Тие се: * Националната шема за известување за стаклена градина и енергија и заштитниот механизам (воспоставен според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2007A00175 Националниот закон за известување за стаклена градина и енергија од 2007 година]''); * Фондот за намалување на емисиите (формиран според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2011A00101/Compilations Законот за јаглеродни кредити (Иницијатива за земјоделство на јаглерод) од 2011 година]''); * Целта за обновлива енергија (воспоставена според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2004A00767 Законот за обновлива енергија (електрична енергија) од 2000 година]''); * Австралискиот национален регистар на единици за емисии (формиран според ''[http://www.comlaw.gov.au/Series/C2011A00099 Законот за австралиски национален регистар на единици за емисии од 2011 година]''). == Извештаи == [http://www.cleanenergyregulator.gov.au/Infohub/Markets/Pages/Quarterly-Carbon-Market-Reports.aspx Кварталните извештаи за пазарот на јаглерод] на Регулаторот за чиста енергија му обезбедуваат редовен преглед на понудата и побарувачката низ шемите на пазарите на јаглерод што ги администрираат и ги истражуваат клучните фактори кои влијаат на перформансите на пазарот. Извештајот, исто така, дава информации за трендовите и можностите кои можат да ги информираат за одлуките на пазарот. Регулаторот за чиста енергија, исто така, го администрира и извештајот [http://www.cleanenergyregulator.gov.au/Infohub/Markets/cert-report за транспарентност за намалување на корпоративните емисии (CERT)]. Извештајот на ЦЕРТ е доброволна иницијатива која им обезбедува на компаниите конзистентна рамка за известување за нивните обврски за намалување на емисиите и употреба на обновливи извори на електрична енергија. == Поврзано == * Список на ентитети на австралиската влада на Комонвелтот * Ублажување на глобалното затоплување во Австралија * Австралиската агенција за обновлива енергија == Надворешни врски == [[Категорија:Климатски промени]] 7ixz8kw5mkmjjgd0hnxzgalqogagxkl 0 1346296 5196137 5192442 2024-04-26T09:02:33Z BosaFi 115936 средување wikitext text/x-wiki '''Кул Земја 50''' (исто така познат како кул земја ) е план развиен од [[Јапонија]] за намалување на глобалните [[стакленички гасови]] за 50% до 2050 година, што беше дискутирано на 34-от самит на Г8. Кул Земја 50 се планира да биде рамка која ќе продолжи кон целите наведени во Протоколите од Кјото. Овој план вклучувал три предлози: долгорочна стратегија, среднорочна стратегија и започнување национална кампања за постигнување на целта на Протоколот од Кјото.<ref>[http://www.kantei.go.jp/foreign/abespeech/2007/05/24speech_e.html Invitation to "Cool Earth 50" ]</ref> Планот првпат бил предложен на 24 мај 2007 година, на меѓународна конференција наречена Азиска иднина<ref name=":0">Kikkawa, Takeo. ''Japan’s Contribution to Cool Earth''. Technical Report. Tokio: Graduate School of Commerce and Management Center for Japanese Business Studies, Hitotsubashi University, 2009.</ref> и бил инициран од јапонскиот премиер [[Шинзо Абе]].<ref name=":0" /><ref>[http://sciencelinks.jp/content/view/652/260/ Cool Earth 50 ]</ref> Целта на програмата е да ги намали моменталните глобални емисии на стаклена градина за 50% до 2050 година.<ref name=":0" /> Целта за намалување била насочена особено кон најголемите земји што емитуваат стакленички гасови[[Соединети Американски Држави|,]] САД, [[Народна Република Кина|Кина]], [[Јапонија]] и [[Индија]].Исто така, за главните емитери на стакленички гасови да создадат рамка за намалување.<ref>Hamasaki, Hiroshi, and Tatsuyoshi Saijo. ''Designing Post-Kyoto Institutions: From the Reduction Rate to the Emissions Amount''. mimeo, 2008.</ref> Кул Земја има за цел да ги намали емисиите на стакленички гасови преку подобрување на технологијата во енергетските полиња.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mofa.go.jp/policy/environment/warm/coolearth50/index.html|title=MOFA: New Proposal on Climate Change, "Cool Earth 50"|work=www.mofa.go.jp|accessdate=2016-12-15}}</ref> Главна цел на Кул Земја е да промовира економски просперитет преку зелена технологија и да ја поттикне политичката стабилност на домашен и меѓународен план.<ref>Okano-Heijmans, Maaike. "Japan's ‘green’economic diplomacy: environmental and energy technology and foreign relations." ''The Pacific Review'' 25.3 (2012): 339-364.</ref> == Предлози == Предлозите на оваа програма вклучуваат: # Долгорочна стратегија за глобално намалување на емисиите на стакленички гасови. # Предложување на три принципи за воспоставување меѓународна рамка за справување со глобалното затоплување од 2013 година наваму. # Да се започне национална кампања за да се осигура дека Јапонија ќе ја постигне целта на [[Протокол од Кјото|Протоколот од Кјото]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://japan.kantei.go.jp/abespeech/2007/05/24speech_e.html|title=Speeches and Statements by Prime Minister Shinzo Abe|work=japan.kantei.go.jp|accessdate=2016-12-15}}</ref> [[Податотека:Duisburg,_Landschaftspark_Duisburg-Nord,_Hochofen_2_--_2016_--_1115.jpg|мини| Висока печка]] Покрај тоа, предлогот има за цел да постигне технолошки напредок во: * Производство на енергија на јаглен со нула емисии. * Реактори за производство на нуклеарна енергија. * Технологија за високоефикасно и евтино производство на соларна енергија. * Технологија за употреба на водород. * Технологија со ултра висока енергетска ефикасност.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.mofa.go.jp/policy/environment/warm/coolearth50/index.html|title=MOFA: New Proposal on Climate Change, "Cool Earth 50"|work=www.mofa.go.jp|accessdate=2016-12-15}}</ref> == Курс 50 == '''Курс 50''' е стратегија за намалување на емисиите на '''[[CO2|CO₂]]''' за 30%. Целта на Курсот 50 е да се потиснат емисиите CO₂ од [[Висока печка|високите печки]] и да се зароби гасот од високите печки.<ref name=":1">Tonomura, Shigeaki. "Outline Of Course 50." ''Energy Procedia'' 37.GHGT-11 Proceedings of the 11th International Conference on Greenhouse Gas Control Technologies, 18–22 November 2012, Kyoto, Japan (2013): 7160-7167. ''ScienceDirect''. Web. 14 Dec. 2016.</ref> Целта е да се постигне намалување до 2030 година.<ref name=":1" /> Првата фаза на програмите била иницирана во 2008 година и е финансирана од Организацијата за развој на нова енергија и индустриска технологија. Првичниот буџет бил приближно 10 милијарди јени.<ref name=":1" /> Курсот 50 ги охрабрува иновациите во технологијата кон поефикасни полимери за зафаќање на CO₂, како и намалување на температурата и подобрена ефикасност на високите печки во индустријата за челик.<ref>Hayashi, Mikihiro, and Tomohiro Mimura. "Steel Industries in Japan Achieve Most Efficient Energy Cut-off Chemical Absorption Process for Carbon Dioxide Capture from Blast Furnace Gas." ''Energy Procedia'' 37 (2013): 7134-7138.</ref> == Соларни == [[Податотека:Solar_panels._New_Carrollton_Federal_Office_Building,_New_Carrollton,_Maryland_LCCN2016648248.tif|мини| Соларни панели]] Јапонија со програмата Кул Земја ја проширува својата индустрија за соларна енергија, нудејќи субвенции за подобрување на инфраструктурата на соларна енергија. Главната цел на истражувањето е да се постигне евтина соларна ќелија со висока ефикасност која ќе нуди ефикасност на конверзија од 40%.<ref>Lewis, Joanna, Amber Sharick, and Tian Tian. "International motivations for solar photovoltaic market support: findings from the United States, Japan, Germany and Spain." ''Prepared for the center for resource solutions and the energy foundation china sustainable energy, program'' (2009).</ref> == Моќта на водород == [[Податотека:Standard_hydrogen_electrode.jpg|мини| Водородна ќелија]] Во 2009 година, Јапонија опремила над 100.000 домови со горивни ќелии на водород, подобрувајќи ја инфраструктурата на водород.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.renewableenergyworld.com/ugc/articles/2016/01/japan-eyes-hydrogen-future.html|title=Japan eyes Hydrogen Future|work=www.renewableenergyworld.com|accessdate=2016-12-16}}</ref> == Енергетска ефикасна технологија == Новиот развој на [[Светлечка диода]] светилки кои користат сина и бела светлина ја подобриле ефикасноста за над 25% од 2008 година.<ref>Su, Shi‐Jian, et al. "Highly efficient organic blue‐and white‐light‐emitting devices having a carrier‐and exciton‐confining structure for reduced efficiency roll‐off." ''Advanced Materials'' 20.21 (2008): 4189-4194.</ref> Употребата на СерДес рутери технологија која има способност да го намали енергетскиот отпад од рутерите за над 50%.<ref>Yamada, Masaki, et al. "Power efficient approach and performance control for routers." ''2009 IEEE International Conference on Communications Workshops''. IEEE, 2009.</ref> == Поврзано == * [[Климатските промени во Јапонија]] * [[Загадување на воздухот|Напори за намалување на емисиите]] == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.mofa.go.jp/policy/environment/warm/coolearth50/index.html Cool Earth 50] во јапонското Министерство за надворешни работи * [https://web.archive.org/web/20120612013444/http://www.kantei.go.jp/jp/abespeech/2007/05/24speech.html Добредојде на „Cool Earth 50“] (во [[Јапонски јазик|Нихонго]] ), 2007 година [[Категорија:Природа на Јапонија]] [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Климатски промени во Јапонија]] 1fr76z0rdhvj0oh0qajfixgl5oe47q9 0 1346297 5196160 5194439 2024-04-26T09:14:37Z BosaFi 115936 средување wikitext text/x-wiki '''Циклонот Ема''' бил екстратропски циклон што поминал низ неколку главно [[Средна Европа|централноевропски]] земји, во саботата на 1 март 2008 година, убивајќи најмалку дванаесет луѓе во [[Австрија]], [[Германија]], [[Полска]] и [[Чешка]].<ref name="emma euronews">{{Наведени вести|url=http://www.euronews.net/index.php?page=info&article=472825&lng=1|title=Hurricane Emma kills nine in central Europe|date=2008-03-01|access-date=2008-03-02|publisher=[[EuroNews]]|archive-date=2008-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20080302111712/http://www.euronews.net/index.php?page=info&article=472825&lng=1|url-status=dead}}</ref> Брзината на ветрот достигнала до 155-180 км/ч во Австрија и Чешка.<ref name="emma reuters">{{Наведени вести|url=http://uk.reuters.com/article/environmentNews/idUKL0116875520080301|title=High winds kill eight and cut power in central Europe|last=Heinrich|first=Mark|date=2008-03-01|access-date=2008-03-02|publisher=Reuters}}</ref> Големи прекини во инфраструктурата и некои повреди беа пријавени и во [[Белгија]], [[Франција]], [[Швајцарија]] и [[Холандија]].<ref name="emma afp">{{Наведени вести|url=http://afp.google.com/article/ALeqM5jIKa65Rcm3QkLbhWmFeO0czIDxSw|title=Violent storms kill eight, disrupt transport in Europe|date=2008-03-01|access-date=2008-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20080305203744/http://afp.google.com/article/ALeqM5jIKa65Rcm3QkLbhWmFeO0czIDxSw|archive-date=2008-03-05|publisher=[[Agence France Presse]]}}</ref> == Метеоролошки контекст == На 28 февруари 2008 година, во близина на [[Њуфаундленд]] се формира област со низок притисок. Притисокот во неговиот центар бил околу 985 [[HPa|НPa]] во моментот на формирање. За неколку часа, многу се зајакнала и се продлабочила на 959 [[HPa|НPa]] во близина на [[Фарски Острови|Фарските Острови]]. Вечерта на 29 февруари,топлиот бран стигнал до германскиот брег, предизвикувајќи големи количини дожд. Околу полноќ е проследен со студен бран, кој набргу бил проследен со силен ветер. == Прогресија на невремето == [[Податотека:4011592_Unfall.jpg|лево|мини| Предниот автомобил на ИЦЕТбил погоден од дрво што паднало во близина на Брул и бил сериозно оштетен.]] [[Германија]] и Холандија биле први погодени од невремето, кое стигнало на копното вечерта на 29 февруари, проследено со силни налети на ветер кои достигнуваат максимални 150 км/ч. Во голем број германски региони, овие налети ги предупредуваат властите да го запрат железничкиот и автомобилскиот сообраќај. Во исто време, воздушниот сообраќај на [[Аеродром Амстердам|аеродромот]] Схипхол во [[Аеродром Амстердам|Амстердам]] бил многу нарушен. На морскиот брег, браната на Холандше Ајсел е клаузирана со претпазливост. Во [[Белгија]], пожарникарите вршеле стотина интервенции во текот на ноќта, главно поради соборувањето на дрвја од ветрот. Налетите брзо се движеле кон [[Баварија]], предизвикувајќи прекин на електричната енергија за речиси 150.000 луѓе. Во екот на невремето, материјалните штети се значителни, при што биле соборени дрвја, оштетена е урбаната инфраструктура и транспортот, а прекинот на електричната енергија ги терало властите да очекуваат финансиската штета од невремето да се зголемува. Штетата е проценета до „десетици милиони евра“. Покрај ова, Германија е исто така земја која претрпела најголем број на загинати, со 6 загинати. Утрото на 1 март, додека невремето се движело кон југоисток, налетите предизвикале две несреќи. Дрво паднало на Меѓуградски-Експрес. Набргу потоа, [[Ербас А320 семејство|Ербас А320]] на [[Луфтханза]] за малку ќе се срушел на пистата на аеродромот во [[Хамбург]]. Бидејќи налетите го дестабилизирале авионот, пилотот едвај успеал да слета.<ref name="reuteurs plane">{{Наведени вести|url=https://www.reuters.com/video/watch/german-jet-almost-crashes-id77355|title=German jet almost crashes (1:30)|date=3 March 2008|work=Reuters|access-date=14 March 2021}}</ref> Во [[Франција]], регионот на [[Алзас]] бил исто така погоден од невремето. Во комуната Пфастат, дел од покривот на супермаркет е откорнат, што довело до превентивна евакуација. Во [[Австрија]], невремето ја натерало владата да го прекине пристапот до неколку патишта и автопати. Пријавени биле значителни штети на повеќе локации, додека ветровите достигнале и до 190 км/ч измерени на австриските Алпи. Во [[Салцбург]] и [[Виена]] ветровите достигнале брзина 140 км/ч . Во Виена, паднал кран и речиси 10.000 домови имале прекин на струја. Во [[Швајцарија]] и [[Лихтенштајн]], каде што ветровите достигнале и понекогаш надминувале 200 км/ч, неколку луѓе се повредени. Автопатите А1 и А3 привремено биле затворени за сообраќај поради урнати дрвја на коловозите.<ref name="Ladepeche">{{Наведени вести|url=https://www.ladepeche.fr/article/2008/03/01/438916-tempete-emma-fait-9-morts-serieux-degats-europe.html|title=La tempête "Emma" fait 9 morts et de sérieux dégâts en Europe|date=2 March 2008|access-date=10 January 2019|publisher=La Dépêche}}</ref> Од невремето била зафатена и Полска. Возот што ги поврзува [[Варшава]] и [[Краков]] бил откажан поради безбедносни причини, пријавена била голема материјална штета и смрт на две лица. Илјадници домови имале прекин на електричната енергија. Во [[Чешка]], регионот на [[Прага]] кој бил зафатен со ветрови кои достигнувале брзина 140км/ч . Во главниот град, откорнат бил покривот на зграда, што довело до евакуација на четириесет жители. Прекинот на струја предизвикан од оштетените далноводи погодил 920.000 домови, што претставува околу 10% од населението во Чешка, а железничкиот сообраќај бил многу нарушен. Вкупната цена на невремето во земјата се проценува на неколку стотици милиони чешки круни од страна на најголемата чешка компанија за осигурување, ''Чешка Појистовна''. Две лица загинале од невремето.<ref name="Ladepeche"/> Кога завршило невремето, поплавите кои биле предизвикани од обилните врнежи погодиле неколку области, како [[Баварија]]. == Биланс на жртвите == * Во [[Германија]] пет лица загинале во сообраќајни несреќи предизвикани од временските услови, додека шестото лице било згмечено од дрво. * Во [[Австрија]], две лица станале жртви на паѓање дрвја, додека трето било однесено од лизгање на земјиштето. Набргу потоа, еден човек загинал во својата приколка кога ветрот го однел. * Во [[Полска]] две лица загинале во сообраќајни несреќи предизвикани од паднати дрвја и други слични незгоди. * Во [[Чешка]], 11-годишно девојче било згмечено од дрво во Либезнице, додека маж на возраст од осумдесет години починал откако бил погоден од брановидна плоча откорната од невремето. == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.met.fu-berlin.de/adopt-a-vortex/tief2008/ Список на европски временски системи од Слободниот универзитет во Берлин] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20220118172659/http://www.met.fu-berlin.de/adopt-a-vortex/tief2008/ |date=2022-01-18 }} [[Категорија:Европа во 2008 година]] [[Категорија:Климатски промени]] 23pz4r2bp00dzli6jdoixw052pzoq19 0 1346327 5196122 5192510 2024-04-26T08:45:30Z BosaFi 115936 wikitext text/x-wiki [[Податотека:La-Jolla-Red-Tide.780.jpg|мини| Црвена плима предизвикана од динофлагелати. Слика направена на брегот на [[Сан Диего]], [[Калифорнија]].]] '''Црвената плима, штетен цут на алги''' е природен феномен кој се карактеризира со промена на бојата на морињата, езерата, реките или другите водни тела. Таа е предизвикана од присуството на одредени видови на морски микроалги, водни растенија, од кои има околу 300 видови.<ref>{{Наведено списание|last=Heisler|first=J.|last2=Glibert|first2=P.M.|last3=Burkholder|first3=J.M.|last4=Anderson|first4=D.M.|last5=Cochlan|first5=W.|last6=Dennison|first6=W.C.|last7=Dortch|first7=Q.|last8=Gobler|first8=C.J.|last9=Heil|first9=C.A.|date=2008.|title=Eutrophication and harmful algal blooms: A scientific consensus|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1568988308001066|journal=Harmful Algae|language=en|volume=8|issue=1|pages=3–13|doi=10.1016/j.hal.2008.08.006}}</ref> Црвената плима е потенцијално токсична за луѓето, како и за различните морски видови, бидејќи овие микроалги се способни да произведат одредени морски биотоксини (амнесични, паралитични, гастрични итн.), кои можат да се разликуваат во молекули растворливи во вода и во масти. Првата група вклучува труење со паралитични школки и труење со амнезиски школки, додека токсините растворливи во масти може да предизвикаат труење со школки од дијареа до невротоксично труење со школки.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Visciano|first=Pierina|last2=Schirone|first2=Maria|last3=Berti|first3=Miriam|last4=Milandri|first4=Anna|last5=Tofalo|first5=Rosanna|last6=Suzzi|first6=Giovanna|date=2016-07-06|title=Marine Biotoxins: Occurrence, Toxicity, Regulatory Limits and Reference Methods|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4933704/|journal=Frontiers in Microbiology|volume=7|pages=1051|doi=10.3389/fmicb.2016.01051|issn=1664-302X|pmc=4933704|pmid=27458445}}</ref> Акумулирајќи се во телото на мекотелите и раковите, биотоксините го прават нивното консумирање опасно, бидејќи предизвикуваат болест, па дури и смрт, како кај водните организми така и кај луѓето.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> Симптомите на труење може да варираат од тешка гастроинтестинална интоксикација со дијареа, гадење, повраќање и стомачни грчеви до невролошки нарушувања како што се атаксија, вртоглавица, делумна парализа и респираторен дистрес. <ref name=":1">{{Наведено списание|last=Visciano|first=Pierina|last2=Schirone|first2=Maria|last3=Berti|first3=Miriam|last4=Milandri|first4=Anna|last5=Tofalo|first5=Rosanna|last6=Suzzi|first6=Giovanna|date=2016-07-06|title=Marine Biotoxins: Occurrence, Toxicity, Regulatory Limits and Reference Methods|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4933704/|journal=Frontiers in Microbiology|volume=7|pages=1051|doi=10.3389/fmicb.2016.01051|issn=1664-302X|pmc=4933704|pmid=27458445}}</ref> == Име == Името црвена плима е многу старо име што се користи за означување на овој феномен, кој првпат бил забележан кога се појавиле црвените алги. Во научната заедница овој феномен се нарекува и... ''аномална интензивна репродукција на микроалги кои лачат отровни токсини.'' Денес, ова име се користи за масовно ширење на микроалгите, без разлика на нивната боја, која може да биде зелена, кафеава, жолта, портокалова или воопшто да не содржи боја.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> == Општи информации == [[Податотека:Karenia_brevis_Anatomy_(1).png|мини| Динофлагелатот означен погоре е микроскопската алга ''Karenia brevis''. Тоа е причина за настан во Мексиканскиот залив. Алгите се движат со помош на надолжен флагел (А) и попречен флагел (Б). Надолжниот флагелум лежи во структура слична на жлеб наречена цинкулум (F). Динофлагелатот е одделен на горен дел наречен епитека (C ) каде што се наоѓа апикалниот рог (E) и долниот дел наречен хипотека (D).]] Штетното цутење на алгите се природни феномени кои се јавуваат поради прекумерен раст на морските фитопланктони.<ref>Ferreiro S. F., Carrera C., Vilariño N., Louzao M. C., Santamarina G., Cantalapiedra A. G., et al. (2015). Acute cardiotoxicity evaluation of the marine biotoxins OA, DTX-1 and YTX. Toxins 7 1030–1047. 10.3390/toxins7041030 </ref> Во последните децении, се чини дека појавата и интензитетот на цветањето на алгите се зголемуваат на глобално ниво поради зголемувањето на температурите на океаните и зголемената еутрофикација на крајбрежјето.<ref>McCarthy M., Bane V., García-Altares M., van Pelt F. N. A. M., Furey A., O’Halloran J. (2015). Assessment of emerging biotoxins (pinnatoxin G and spirolides) at Europe’s first marine reserve: Lough Hyne. Toxicon 108 202–209. 10.1016/j.toxicon.2015.10.007 </ref> Географското ширење исто така, може да биде поврзано со баластната вода која ги транспортира енцистираните алги во нови средини или масовно ширење на алгите предизвикано од аквакултурата.<ref>Anderson D., Glibert P., Burkholder J. (2002). Harmful algal blooms and eutrophication: nutrient sources, composition, and consequences. Estuaries Coasts 25 704–726. 10.1007/BF02804901</ref><ref>Maso M., Garcés E. (2006). Harmful microalgae blooms (HAB); problematic and conditions that induce them. Mar. Pollut. Bull. 53 620–630. 10.1016/j.marpolbul.2006.08.006</ref><ref>Smayda T. J. (2007). Reflections on the ballast water dispersal-harmful algal bloom paradigm. Harmful Algae 6 601–622. 10.1016/j.hal.2007.02.003</ref> Меѓу илјадниците видови микроалги познати во природата, околу 300 се вклучени во штетни настани, а повеќе од 100 (од овие видови) произведуваат природни токсини кои можат да предизвикаат интоксикација или дури и смрт кај луѓето и животните. Штетното цутење од алгите се појавува спорадично во Мексиканскиот залив и долж брегот на Флорида, а може да се појави и на север во Голфската струја, повремено зафаќајќи ги бреговите на соседните држави. Во источниот Мексикански Залив на брегот на Флорида, а веројатно и на други места, големи количества прашина што потекнува од [[Сахара]], ја загадува морската вода за време на дождовите. Се верува дека оваа прашина содржи значителни количества железо, доволно за да предизвика црвени плими, со зголемување на количината на железо во морската вода што најверојатно ја зголемува способноста на динофлагелатите да го искористат изобилството на хранливи материи. Повеќето цветања на алгите се случуваат во топли води со прекумерна акумулација на хранливи материи. Зголемувањето на хранливите материи се јавува за време на процесот на издигнување, кога хранливите материи се издигнуваат од морското дно кон површината или кога се носат од копно. Многу причини го фаворизираат појавувањето на микроалгите кои произведуваат црвени плими, меѓу кои најважни се сончевата светлина и хранливите материи, отсуството на ветрови, високите температури или промените што човекот ги создал во својата околина како резултат на неговите активности.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.eferrit.com/%D1%86%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%83%D0%B7%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%B8-%D0%B8-%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8/|title=Црвене боје и друге штетне цвете алги|work=sr.eferrit.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> Цветањето на алгите се јавува како резултат на размножување на микроалги, динофлагелати (група едноклеточни, или поретко трихалични, главно [[Автотроф|автотрофни]] [[протисти]]), што на површината на морето се забележува како црвена боја на морската вода. Во оваа вода, овие микроорганизми може да се детектираат микроскопски. Црвените плими, кои обично предизвикуваат големо изумирање на рибите, чии трупови потоа се исфрлени на брегот, може да имаат други последици како што се катастрофално влијание врз риболовот и сите економски активности поврзани со морето.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> За време на црвена плима, школките и рибите се контаминирани со бреветоксин, произведен од динофлагелати (микроалги) кои се проголтани од школки (на пр. остриги, школки и риби) каде што токсинот (отровот) се концентрира и подоцна се консумира од предатори, вклучително и луѓето. Морските динофлагелати произведуваат ихтиотоксини. Не сите црвени плими се штетни. Онаму каде што се појавуваат црвени плими, мртвите риби се исфрлаат на брегот до две недели откако црвената плима ќе помине низ областа. Освен што убиваат риби, токсичните алги ги загадуваат и школките. Некои мекотели не се чувствителни на токсинот, но го складираат во нивното масно ткиво. Со консумирање на организмите одговорни за црвената плима, школките можат да се акумулираат и да го задржат сакситоксинот произведен од овие организми. Сакситоксинот ги блокира натриумовите канали и неговото голтање може да предизвика парализа во рок од 30 минути. Се покажало дека црвените плими имаат негативно влијание врз мемориските функции на морските лавови. == Последици == Токсините ослободени од отруените морски плодови можат да убијат и морски животни, вклучувајќи делфини, морски желки, птици и гриви. [[Манати|Ламантините]] можат да вдишуваат брветоксини, а бидејќи брветоксините можат да се пренесат преку трофични нивоа во синџирот на исхрана, тие исто така можат да ги голтнат. Ламантините исто така имаат имунолошки одговор на црвената плима и нејзините токсини што може да ги направи уште поподложни на други стресни фактори. Поради оваа подложност, тие може да умрат од непосредните ефекти на црвената плима или по ефектите на црвената плима. [[Податотека:Dead_whale_NOAA.jpg|мини| Китовите можат да бидат убиени и од штетните цветови на алгите]] Исто така, се покажало дека црвените плими имаат негативен ефект врз мемориските функции на морските лавови. == Наводи == == Надворешни врски == * [https://issha.org/ Меѓународно здружение за проучување на штетни алги (ISSHA)] * [http://oceanservice.noaa.gov/hazards/hab/ Најчесто поставувани прашања за штетното цветање на алги] (NOAA) * {{Wayback|url=http://habsos.noaa.gov/|date=20200131012932}} [http://habsos.noaa.gov/ систем за набљудување на цутот на штетни алги] (31 јануари (NOAA/HAB-OFS) * GEOHAB: {{Wayback|url=http://www.geohab.info/|date=20180129132517}} [http://www.geohab.info меѓународната програма за истражување на IOC-SCOR за глобалната екологија и океанографија на штетните цветови од алги] (29 јануари 2018 [[Категорија:Екологија]] [[Категорија:Климатски промени]] lsikmedjzav08reyfkdgfxsuwtr667y 5196126 5196122 2024-04-26T08:49:28Z BosaFi 115936 /* Надворешни врски */ wikitext text/x-wiki [[Податотека:La-Jolla-Red-Tide.780.jpg|мини| Црвена плима предизвикана од динофлагелати. Слика направена на брегот на [[Сан Диего]], [[Калифорнија]].]] '''Црвената плима, штетен цут на алги''' е природен феномен кој се карактеризира со промена на бојата на морињата, езерата, реките или другите водни тела. Таа е предизвикана од присуството на одредени видови на морски микроалги, водни растенија, од кои има околу 300 видови.<ref>{{Наведено списание|last=Heisler|first=J.|last2=Glibert|first2=P.M.|last3=Burkholder|first3=J.M.|last4=Anderson|first4=D.M.|last5=Cochlan|first5=W.|last6=Dennison|first6=W.C.|last7=Dortch|first7=Q.|last8=Gobler|first8=C.J.|last9=Heil|first9=C.A.|date=2008.|title=Eutrophication and harmful algal blooms: A scientific consensus|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1568988308001066|journal=Harmful Algae|language=en|volume=8|issue=1|pages=3–13|doi=10.1016/j.hal.2008.08.006}}</ref> Црвената плима е потенцијално токсична за луѓето, како и за различните морски видови, бидејќи овие микроалги се способни да произведат одредени морски биотоксини (амнесични, паралитични, гастрични итн.), кои можат да се разликуваат во молекули растворливи во вода и во масти. Првата група вклучува труење со паралитични школки и труење со амнезиски школки, додека токсините растворливи во масти може да предизвикаат труење со школки од дијареа до невротоксично труење со школки.<ref name=":1">{{Наведено списание|last=Visciano|first=Pierina|last2=Schirone|first2=Maria|last3=Berti|first3=Miriam|last4=Milandri|first4=Anna|last5=Tofalo|first5=Rosanna|last6=Suzzi|first6=Giovanna|date=2016-07-06|title=Marine Biotoxins: Occurrence, Toxicity, Regulatory Limits and Reference Methods|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4933704/|journal=Frontiers in Microbiology|volume=7|pages=1051|doi=10.3389/fmicb.2016.01051|issn=1664-302X|pmc=4933704|pmid=27458445}}</ref> Акумулирајќи се во телото на мекотелите и раковите, биотоксините го прават нивното консумирање опасно, бидејќи предизвикуваат болест, па дури и смрт, како кај водните организми така и кај луѓето.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> Симптомите на труење може да варираат од тешка гастроинтестинална интоксикација со дијареа, гадење, повраќање и стомачни грчеви до невролошки нарушувања како што се атаксија, вртоглавица, делумна парализа и респираторен дистрес. <ref name=":1">{{Наведено списание|last=Visciano|first=Pierina|last2=Schirone|first2=Maria|last3=Berti|first3=Miriam|last4=Milandri|first4=Anna|last5=Tofalo|first5=Rosanna|last6=Suzzi|first6=Giovanna|date=2016-07-06|title=Marine Biotoxins: Occurrence, Toxicity, Regulatory Limits and Reference Methods|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4933704/|journal=Frontiers in Microbiology|volume=7|pages=1051|doi=10.3389/fmicb.2016.01051|issn=1664-302X|pmc=4933704|pmid=27458445}}</ref> == Име == Името црвена плима е многу старо име што се користи за означување на овој феномен, кој првпат бил забележан кога се појавиле црвените алги. Во научната заедница овој феномен се нарекува и... ''аномална интензивна репродукција на микроалги кои лачат отровни токсини.'' Денес, ова име се користи за масовно ширење на микроалгите, без разлика на нивната боја, која може да биде зелена, кафеава, жолта, портокалова или воопшто да не содржи боја.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> == Општи информации == [[Податотека:Karenia_brevis_Anatomy_(1).png|мини| Динофлагелатот означен погоре е микроскопската алга ''Karenia brevis''. Тоа е причина за настан во Мексиканскиот залив. Алгите се движат со помош на надолжен флагел (А) и попречен флагел (Б). Надолжниот флагелум лежи во структура слична на жлеб наречена цинкулум (F). Динофлагелатот е одделен на горен дел наречен епитека (C ) каде што се наоѓа апикалниот рог (E) и долниот дел наречен хипотека (D).]] Штетното цутење на алгите се природни феномени кои се јавуваат поради прекумерен раст на морските фитопланктони.<ref>Ferreiro S. F., Carrera C., Vilariño N., Louzao M. C., Santamarina G., Cantalapiedra A. G., et al. (2015). Acute cardiotoxicity evaluation of the marine biotoxins OA, DTX-1 and YTX. Toxins 7 1030–1047. 10.3390/toxins7041030 </ref> Во последните децении, се чини дека појавата и интензитетот на цветањето на алгите се зголемуваат на глобално ниво поради зголемувањето на температурите на океаните и зголемената еутрофикација на крајбрежјето.<ref>McCarthy M., Bane V., García-Altares M., van Pelt F. N. A. M., Furey A., O’Halloran J. (2015). Assessment of emerging biotoxins (pinnatoxin G and spirolides) at Europe’s first marine reserve: Lough Hyne. Toxicon 108 202–209. 10.1016/j.toxicon.2015.10.007 </ref> Географското ширење исто така, може да биде поврзано со баластната вода која ги транспортира енцистираните алги во нови средини или масовно ширење на алгите предизвикано од аквакултурата.<ref>Anderson D., Glibert P., Burkholder J. (2002). Harmful algal blooms and eutrophication: nutrient sources, composition, and consequences. Estuaries Coasts 25 704–726. 10.1007/BF02804901</ref><ref>Maso M., Garcés E. (2006). Harmful microalgae blooms (HAB); problematic and conditions that induce them. Mar. Pollut. Bull. 53 620–630. 10.1016/j.marpolbul.2006.08.006</ref><ref>Smayda T. J. (2007). Reflections on the ballast water dispersal-harmful algal bloom paradigm. Harmful Algae 6 601–622. 10.1016/j.hal.2007.02.003</ref> Меѓу илјадниците видови микроалги познати во природата, околу 300 се вклучени во штетни настани, а повеќе од 100 (од овие видови) произведуваат природни токсини кои можат да предизвикаат интоксикација или дури и смрт кај луѓето и животните. Штетното цутење од алгите се појавува спорадично во Мексиканскиот залив и долж брегот на Флорида, а може да се појави и на север во Голфската струја, повремено зафаќајќи ги бреговите на соседните држави. Во источниот Мексикански Залив на брегот на Флорида, а веројатно и на други места, големи количества прашина што потекнува од [[Сахара]], ја загадува морската вода за време на дождовите. Се верува дека оваа прашина содржи значителни количества железо, доволно за да предизвика црвени плими, со зголемување на количината на железо во морската вода што најверојатно ја зголемува способноста на динофлагелатите да го искористат изобилството на хранливи материи. Повеќето цветања на алгите се случуваат во топли води со прекумерна акумулација на хранливи материи. Зголемувањето на хранливите материи се јавува за време на процесот на издигнување, кога хранливите материи се издигнуваат од морското дно кон површината или кога се носат од копно. Многу причини го фаворизираат појавувањето на микроалгите кои произведуваат црвени плими, меѓу кои најважни се сончевата светлина и хранливите материи, отсуството на ветрови, високите температури или промените што човекот ги создал во својата околина како резултат на неговите активности.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.eferrit.com/%D1%86%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0-%D1%83%D0%B7%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%B8-%D0%B8-%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8/|title=Црвене боје и друге штетне цвете алги|work=sr.eferrit.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> Цветањето на алгите се јавува како резултат на размножување на микроалги, динофлагелати (група едноклеточни, или поретко трихалични, главно [[Автотроф|автотрофни]] [[протисти]]), што на површината на морето се забележува како црвена боја на морската вода. Во оваа вода, овие микроорганизми може да се детектираат микроскопски. Црвените плими, кои обично предизвикуваат големо изумирање на рибите, чии трупови потоа се исфрлени на брегот, може да имаат други последици како што се катастрофално влијание врз риболовот и сите економски активности поврзани со морето.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://sr.about-meaning.com/11035110-red-tide|title=Црвена плима: Шта је црвена плима|work=sr.about-meaning.com|accessdate=2022-10-10}}</ref> За време на црвена плима, школките и рибите се контаминирани со бреветоксин, произведен од динофлагелати (микроалги) кои се проголтани од школки (на пр. остриги, школки и риби) каде што токсинот (отровот) се концентрира и подоцна се консумира од предатори, вклучително и луѓето. Морските динофлагелати произведуваат ихтиотоксини. Не сите црвени плими се штетни. Онаму каде што се појавуваат црвени плими, мртвите риби се исфрлаат на брегот до две недели откако црвената плима ќе помине низ областа. Освен што убиваат риби, токсичните алги ги загадуваат и школките. Некои мекотели не се чувствителни на токсинот, но го складираат во нивното масно ткиво. Со консумирање на организмите одговорни за црвената плима, школките можат да се акумулираат и да го задржат сакситоксинот произведен од овие организми. Сакситоксинот ги блокира натриумовите канали и неговото голтање може да предизвика парализа во рок од 30 минути. Се покажало дека црвените плими имаат негативно влијание врз мемориските функции на морските лавови. == Последици == Токсините ослободени од отруените морски плодови можат да убијат и морски животни, вклучувајќи делфини, морски желки, птици и гриви. [[Манати|Ламантините]] можат да вдишуваат брветоксини, а бидејќи брветоксините можат да се пренесат преку трофични нивоа во синџирот на исхрана, тие исто така можат да ги голтнат. Ламантините исто така имаат имунолошки одговор на црвената плима и нејзините токсини што може да ги направи уште поподложни на други стресни фактори. Поради оваа подложност, тие може да умрат од непосредните ефекти на црвената плима или по ефектите на црвената плима. [[Податотека:Dead_whale_NOAA.jpg|мини| Китовите можат да бидат убиени и од штетните цветови на алгите]] Исто така, се покажало дека црвените плими имаат негативен ефект врз мемориските функции на морските лавови. == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://issha.org/ Меѓународно здружение за проучување на штетни алги (ISSHA)] * [http://oceanservice.noaa.gov/hazards/hab/ Најчесто поставувани прашања за штетното цветање на алги] (NOAA) * {{Wayback|url=http://habsos.noaa.gov/|date=20200131012932}} [[Категорија:Екологија]] [[Категорија:Климатски промени]] c3j7y0rjnbd09cfv8s3wblx5pi5emrd 0 1346331 5196196 5195321 2024-04-26T10:40:47Z BosaFi 115936 средување wikitext text/x-wiki '''Огноотпорна Австралија''' е истакната активистичка група посветена на заштита на уникатните екосистеми, заедници и идните генерации во Австралија од разорните влијанија на шумските пожари. Членовите на групата биле уапсени откако го блокирале Сиднејскиот пристанишен мост во 2022 година. Еден член бил накратко затворен во притвор. == Историја на организацијата == Огноотпорна Австралија е австралиска група за активизам за климатските промени која е основана во 2022 година во [[Сиднеј]], [[Австралија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://fireproof.news/|title=Front Page – fireproof.news}}.</ref> Основачки член била и Вајолет Коко. Групата изјавила дека е формирана како одговор на недостатокот на одговор од страна на австралиската влада на ''сезоната на шумски пожари во Австралија 2019-2020,'' што оставила 18.000 Австралијци внатрешно раселени.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/10/fireproof-australia-who-are-the-radical-extinction-rebellion-splinter-group|title=Fireproof Australia: who are the radical Extinction Rebellion splinter group?|date=9 April 2022|work=the Guardian|language=en|accessdate=14 December 2022}}</ref> Групата станала позната во 2022 година со серија протести, вклучително и блокирање на прометни улици,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.skynews.com.au/australia-news/fireproof-australia-demonstrators-block-traffic-at-lilyfield-following-protest-at-brightonlesands-one-day-earlier/news-story/15bc2634d3f036f5409232aca7741aea|title=Fireproof Australia demonstrators block traffic at Lilyfield following protest at Brighton-Le-Sands one day earlier – Sky News Australia|date=6 April 2022}}</ref> прекинување на натпреварот на Националната рагби лига,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/sport/2022/apr/11/pitch-invasions-raise-concern-after-weekends-nrl-games-interrupted|title=Three-month jail sentence for man who interrupted NRL game in Cronulla with flare|date=11 April 2022|work=The Guardian|language=en|accessdate=14 December 2022}}</ref> и попречување на сообраќајот на [[Сиднејски заливски мост|Сиднјескиот заливски мос]]<nowiki/>т{{Цп}}за што Вајолет Коко била осудена на 15 месеци затвор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.news.com.au/technology/environment/climate-change/australia-criticised-by-un-after-climate-activist-deanna-coco-jailed/news-story/d0b4fed829686d9ded952e9b08458df3|title=Australia criticised by UN after climate activist Deanna Coco jailed – news.com.au}}</ref> Во март 2023 година, судијата ги поништил<ref>{{Наведени вести|url=https://www.theguardian.com/australia-news/2023/mar/15/climate-activist-deanna-violet-cocos-15-month-jail-sentence-overturned-on-appeal|title=Climate activist Deanna 'Violet' Coco's 15-month jail sentence quashed on appeal|last=Beazley|first=Jordyn|date=2023-03-15|work=The Guardian|access-date=2023-10-27|last2=Press|first2=Australian Associated|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> пресудите и затворските казни на двајцата австралиски активисти. Оваа одлука дошла откако било откриено дека полициските сили на Нов Јужен Велс прикажале погрешни докази кои тврделе дека протестот ја попречил брзата помош.<ref name=":0">{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-australia-64898508|title=Violet Coco: Activist's jail term overturned in Australia protest row|date=15 March 2023|work=BBC News|access-date=15 March 2023|language=en-GB}}</ref> == Членство == Меѓу членовите се и поранешни членови на Бунт за истребување, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://9now.nine.com.au/a-current-affair/fireproof-australia-climate-activist-speaks-out-after-time-in-jail/d7625c05-4054-40e6-bd27-bc5d33c044c7|title=Climate activist who invaded a rugby game speaks out after time in jail|work=9now.nine.com.au|language=en-AU|accessdate=2023-04-20}}</ref> Вајолет Коко, член на руралната противпожарна служба Алан Расел Гловер и Карен Фиц-Гибон.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.victorharbortimes.com.au/story/8111691/sydney-harbour-bridge-blockade-protesters-spared-jail/|title=Sydney Harbour Bridge blockade protesters spared jail|last=Gramenz|first=Jack|date=7 March 2023|work=The Times|language=en-AU|accessdate=15 March 2023|archive-date=2023-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230315051431/https://www.victorharbortimes.com.au/story/8111691/sydney-harbour-bridge-blockade-protesters-spared-jail/|url-status=dead}}</ref> <ref name=":0"/> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [https://fireproof.news/ Огноотпорна Австралија] – официјална страница [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Климатски промени во Австралија]] akunyjjqw6y6z6uyze3f3c91r9ffhx2 0 1346334 5196197 5195318 2024-04-26T10:44:17Z BosaFi 115936 средување wikitext text/x-wiki '''Семе Банда''', исто така познат едноставно како Семе, е климатска мрежа на домородни млади во Австралија. == Историја == Семе, основана во 2014 година, е првата климатска мрежа на домородните млади во Австралија.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://junkee.com/seed-mob-interview/280601|title=Meet Seed Mob, Australia's First Indigenous Youth-Led Environmental Organisation|date=2020-12-03|work=Junkee|language=en-US|accessdate=2021-07-10}}</ref> Ја водат млади луѓе од Абориџините и од островот Торес теснец. Првично било огранок на Австралиската младинска климатска коалиција, но станала независна во 2020 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.medianet.com.au/releases/194683/|title=Seed Mob to be first Indigenous youth-led environmental organisation|work=Medianet|language=en-AU|accessdate=2021-07-10}}</ref> Ко-основана е од Амелија Телфорд,<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sbs.com.au/news/the-feed/the-young-indigenous-woman-fighting-fracking-in-remote-nt|title=The young Indigenous woman fighting fracking in remote NT|work=The Feed|language=en|accessdate=2021-07-10}}</ref> која моментално е нејзин национален директор,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.seedmob.org.au/our_team|title=Our Team|work=Seed|language=en|accessdate=2021-07-10}}</ref> и Лариса Болдвин-Робертс,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://wiyiyaniuthangani.humanrights.gov.au/node/57|title=Larissa Baldwin-Roberts|work=Wiyi Yani U Thangani (Women’s Voices)|accessdate=19 August 2023}}</ref> која е директор на ''GetUp!'' од 2023. == Кампањи == Во 2015 година, Семе, во сојуз со 13 еколошки групи, биле успешни во кампањата за четирите најголеми австралиски банки да го отфрлат финансирањето на рудникот за јаглен Адани во [[Квинсленд]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.theguardian.com/environment/2017/apr/28/big-four-banks-all-refuse-to-fund-adani-coalmine-after-westpac-rules-out-loan|title=Big four banks distance themselves from Adani coalmine as Westpac rules out loan|date=2017-04-28|work=the Guardian|language=en|accessdate=2021-07-10}}</ref> Семе воделе кампања против плановите на Потекло енергија да направат хидраулично фрактурирање на гас во басенот Беталоу во [[Северна Територија]].<ref name=":1" /> Продуцирале филм за кампањата наречен „ ''Водата е живот“'' во 2019 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://nt.seedmob.org.au/film|title=Water is Life|work=Protect Country, Ban Fracking|language=en|accessdate=2021-07-10}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Матична|https://www.seedmob.org.au/}} [[Категорија:Климатски промени]] [[Категорија:Организации за климатски промени]] a3rbrqqhqyyz2r0yu62rc4a906ynhdr 4 1346673 5195995 5194921 2024-04-25T17:29:09Z Виолетова 1975 /* Надворешни врски */ wikitext text/x-wiki На 23 април 2024 година се одржува уредувачки маратон, ''Млади правници'' во соработка со [https://myla.org.mk/ Македонското здружение на млади правници]. Во рамки на овој уредувачки маратон, се одржа и обука на дел од членовите на здружението, а потоа се одвиваше заедничкото уредување. Сите уредници на Википедија на македонски јазик се добредојдени да дадат свој придонес. Пожелно е да се одбере статија од следнава категорија: [[:en:Category:Category:Law|Категорија:Право]] ==Резултати== {| class="wikitable sortable" |+Список на учесници !Корисничко име !Статии |- |[[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[Норвешки национален музеј на правдата‎]] (Н)}} |- |[[Корисник:Cukmar|Cukmar]] |{{подреден список|[[Меѓународна академија за компаративно право‎]] (Н) | [[Речник на француското кривично право]] (Н)}} |- |[[Корисник:Majakos‎|Majakos‎]] |{{подреден список|[[Марк Кеди‎]] (Н)}} |- |[[Корисник:Dushica.N‎|Dushica.N‎]] |{{подреден список|[[Македонско здружение на млади правници]] (Н)}} |- |[[Корисник:Дејан123|Дејан123]] |{{подреден список|[[Врховниот суд на Пакистан‎]] (Н)}} |- |[[Корисник:Jtasevski123|Jtasevski123]] |{{подреден список|[[Лук Кол]] (Н)|[[Томас Котл]] (Н)}} |- |[[Корисник:BosaFi|BosaFi]] |{{подреден список|[[Соња Сотомајор]] (Н)}} |- |[[Корисник:Velkovski.b|Velkovski.b]] |{{подреден список|[[Статус во римскиот правен систем]] (Н)}} |- |} == Надворешни врски == ;Галерија * [[:c:Category:Macedonian Young Lawyers Association Workshop|Галерија со фотографии]] ;Медиуми * [[Категорија:Википедија:Уредувачки маратони]] ni71v782q055ocucnolj3lj2vea9whi 0 1346925 5196187 5195484 2024-04-26T09:29:51Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Tabanovce.jpg|мини|333x333пкс|Табла на граничниот премин „Табановце“]] '''Граничен премин''' — посебно опремена контролна точка преку која се пропуштаат [[луѓе]], [[Возило|возила]] и [[Стока (економија)|стоки]] преку [[Граница|државната граница]]. == Намена == Намената на граничните премини е: # Заштита од влез на непожелни лица (злосторници и други лица што претставуваат закана) и други што не ги исполнуваат условите за влез; # Заштита на влез на стоки што не подлежат на државни прописи, ограничени или пак подлежат на царински давачки. Во одредени земји, [[Гранична проверка|граничните проверки]] се вршат и при влез и при излез од земјата ([[Европска Унија|ЕУ]], [[Македонија]]), додека во други случаи се проверува само влезот (на пр. [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Канада]]). Граничните премини ги обезбедува посебен државен орган, кој се состои од униформирани лица (често цариници, гранични полициски или војнички гранични одреди). == Во Македонија == [[Македонија|Република Македонија]] е дел од етничка Македонија што ги зафаќа сливовите на реките [[Вардар]] и [[Река Бистрица|Бистрица]], горниот слив на реката [[Црн Дрим]], средишните и долните сливни подрачја на реките [[Струма]] и [[Места]]. Во тие рамки, Македонија зафаќа површина од 68 451 км². Од неа, со потпишувањето на [[Букурешки договор (1913)|Букурешкиот мировен договор]] во 1913 г. на [[Грција]] ѝ припаднал беломорскиот дел со површина од 34 411 км²; на [[Бугарија]] — пиринскиот дел со 6 798 км²; на [[Албанија]] (802 км²) и на [[Србија]] (26 440 км²) — вардарскиот дел. Во контекст на географско-историските случувања во [[20 век|XX век]], по [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Република Македонија, во рамките на југословенската федерација станала посебна република со државотворен статус, а во 1991 г. се формирала како самостојна, независна и суверена држава. Денес, Република Македонија како централна балканска држава, се граничи со [[Република Косово|Косово]] и Србија на север, со Бугарија на исток, со Грција на југ и со Албанија на запад. Должината на државните граници на Република Македонија изнесува 889,2 км. === Северна граница === Северната граница со Косово и со Србија има напореднички правец на протегање и е со должина од 258 км, почнувајќи од врвот [[Шерупа]] (2 092 км) на корапскиот планински масив кон исток се простира по сртот на [[Шар Планина]], ја сече реката [[Лепенец]] кај [[Качаничка Клисура|Качаничката Клисура]], потоа преку висовите на планината [[Скопска Црна Гора]], преку кумановско-прешевската повија и преку висовите на [[Козјак (езеро)|Козјак]] и на [[Герман (планина)|планината Герман]] стигнува до тромеѓата на Република Македонија, Бугарија и Србија. Поважни гранични премини се Блаце и Табановце. === Источна граница === Источната граница со Бугарија има меридијански правец на протегање. Главно води по сртовите на [[Осоговски Планини|Осоговските Планини]] и по планините [[Влаина]] и [[Огражден]]. Кон југ ја сече [[Струмичко-радовишка Котлина|Струмичката Котлина]] и се искачува на планината [[Беласица]]. Се протега во должина од 178 км. Поважни гранични премини се Деве Баир, Делчево и Ново Село. === Јужна граница === Јужната граница со Грција е, главно, со напореднички правец на протегање и се движи преку [[Планина|планини]], рамници и [[Езеро|езера]]. Таа води по сртот на планината Беласица, преку, [[Дојранско Езеро|Дојранското Езеро]] и Гевгелиската Котлина се искачува на Кожуф и на [[Ниџе]], ја сече Пелагониската Рамница, а потоа преку сртовите на планината [[Баба (планина)|Баба]] се спушта до [[Преспанско Езеро|Преспанското Езеро]] каде што е тромеѓата со Грција и Албанија. Има должина од 261 км. Поважни гранични премини се Дојран, Богородица и Меџитлија. === Западна граница === Западната граница со Албанија започнува од Преспанското Езеро, води преку планината [[Галичица]], го сече [[Охридско Езеро|Охридското Езеро]], а потоа преку сртот на планината [[Јабланица]] и преку [[Дебарска Котлина|Дебарското Поле]] продолжува по сртот на корапскиот планински масив ([[Крчин]], [[Дешат]] и [[Кораб]]). Има должина од 192 км. Поважни гранични премини се Ќафасан и Блато кај [[Дебар]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://natenik.blogspot.com/2017/11/blog-post_6.html|title=Граници и големина на Република Македонија|last=Николовска|first=Наталија|date=2017-11-06|work=Географија за седмо|accessdate=2024-04-24}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [https://roads.org.mk/ Јавно претпријатие за државни патишта на Македонија] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Граници]] [[Категорија:Безбедност]] [[Категорија:Преселби на населението]] [[Категорија:Гранични премини во Македонија]] gjh2nvu0vdxsl1hp9l97o990he1nczh 0 1346969 5195991 5195824 2024-04-25T17:16:01Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=Кловерфилд|image=Cloverfield theatrical poster.jpg|alt=|caption=Филмскиот плакат|director=[[Мет Ривс]]|producer={{Plainlist| * [[Брајан Бурк]] * [[Џеј-Џеј Абрамс]] }}|writer=[[Дру Годард]]|starring={{Plainlist|<!--- според плакатот ---> * [[Лизи Каплан]] * [[Џесика Лукас]] * Ти-Џеј Милер * [[Мајкл Штал-Дејвид]] * [[Мајк Вогел]] * [[Одет Јустман]] }}|music=|cinematography=Мајкл Бонвилејн|editing=Кевин Стит|studio=[[Bad Robot]]|distributor=[[Paramount Pictures]]|released=18 јануари 2008 г.|runtime=85 минути<ref>{{cite web |title=''CLOVERFIELD'' (15) |url=https://www.bbfc.co.uk/releases/cloverfield-2008-0 |work=[[British Board of Film Classification]] |date=January 4, 2008 |access-date=June 29, 2013}}</ref>|country={{САД}}|language={{Plainlist| * [[англиски јазик|англиски]] * + [[македонски јазик|македонски]] <small>(титла)</small> }}|budget=25 — 30 милиони долари|gross=172,4 милиони долари}}{{Закосен наслов}}'''Кловерфилд''' ({{lang-en|Cloverfield}}, буквално: ''Поле со детелини'') — американски чудовиштен [[Хорор (филм)|филм на ужасите]] со елементи на [[трилер]] и акција, во режија на Мет Ривс и произведен од Џеј-Џеј Абрамс. Paramount Pictures спровел вирален [[маркетинг]] за да предизвика интерес за [[Филм|филмот]]. Премиерата се одржала во [[Соединети Американски Држави|САД]] на 18 јануари 2008 г. Филмот е оценет со PG-13. Има слоган: „Нешто нè најде“ (англ. ''Some Thing Has Found Us''). == Содржина == Група пријатели се впуштаат длабоко во [[Улица|улиците]] на [[Њујорк (град)|Њујорк]] во спасувачка мисија за време на бесен чудовиштен напад. == Производство == Џеј-Џеј Абрамс дошол до идеја за новото чудовиште откако со својот син посетил продавница за играчки во [[Јапонија]] додека го рекламирал ''[[Невозможна мисија 3]]''. Тој објаснил: „Ги видовме сиве овие играчки Годзила и си помислив: 'Ни треба сопствено американско чудовиште, а не како [[Кинг-Конг (филм од 2005)|Кинг-Конг]]. Го сакам Кинг-Конг — прекрасен е. А Годзила е неверојатно чудовиште. Го сакаме Годзила, но сакав нешто што е лудо и бурно'“.<ref>{{cite news|url=http://www.firstshowing.net/2007/07/26/comic-con-live-paramount-panel-star-trek-indiana-jones-iv-and-more/|title=Comic-Con Live: Paramount Panel - ''Star Trek'', ''Indiana Jones IV'', and More...|last=Billington|first=Alex|date=2007-07-26|access-date=2007-09-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071123045653/http://www.firstshowing.net/2007/07/26/comic-con-live-paramount-panel-star-trek-indiana-jones-iv-and-more/|archivedate=2007-11-23|publisher=First Showing}}</ref><ref name="moviesonlineca">{{cite news|url=http://www.moviesonline.ca/movienews_12553.html|title=J. J. Abrams talks ''Cloverfield''|access-date=2008-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20080218034125/http://www.moviesonline.ca/movienews_12553.html|archive-date=2008-02-18|publisher=Movies Online|website=moviesonline.ca}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}}{{IMDb title}} [[Категорија:Филмови од 2008 година]] [[Категорија:Американски филмови]] [[Категорија:Филмови на англиски јазик]] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ 7lk4ntska7fmhaksu6kc47pcpee505r 0 1346978 5195975 5195862 2024-04-25T16:56:16Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воена единица|unit_name=Летонски пушкаџии|native_name=Latviešu strēlnieki<br/>Латышские стрелки|image=|caption=Униформа на латвиските пушки од 1916 година|dates=July 1915 – 1920|(1918–1920)<br>{{знаме|Руска Република}} Белото движење <br/>(1918–1920)|allegiance=|branch=Царска руска армија <br> Црвена армија <br> Бела армија|type=Пешадија|role=|size=~ 40,000|command_structure=Руска 12-та армија (Руска империја){{!}}12-та армија|current_commander=|garrison=|ceremonial_chief=|colonel_of_the_regiment=|nickname=|patron=|motto=|colors=|colors_label=|identification_symbol=|march=|mascot=|battles=*[[Прва светска војна]] **Источен фронт (Прва светска војна){{!}}Источен фронт ***Одбрана на {{ill|Nāves sala|lv}} ***Божиќни битки ***Битката кај Југла *Руската граѓанска војна **Естонската војна за независност **Латвиска војна за независност ***Битката кај Даугавпилс|notable_commanders={{ill|Август Ернест Мисиш|lv|Август Ернест Мисиш}}<br>Андрејс Аузанс<br>Јанис Френсис<br>Фридрихс Бриедис<br>Јукумс Вациетис<br>Мартиш Пениџис<br>Робертс Дамбитис|anniversaries=|decorations=|battle_honours=}} '''Летонските пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu strēlnieki}}; {{Lang-ru|Латышские стрелки|Latyshskie strelki}}) првично биле воена формација на Империјалната руска армија собрана почнувајќи од 1915 година во [[Латвија|Летонија]] со цел да ги брани балтичките гувернери од [[Германско Царство|Германската империја]] во [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Првично, баталјоните биле формирани од доброволци, а од 1916 година со регрутација меѓу латвиското население. Вкупно околу 40.000 војници биле подготвени во Летонската дивизија за пушкаџии. Тие биле користени како елитна сила во царската и [[Црвена армија|црвената]] армија. == Позадина == Кон крајот на 19 век, [[Рига]], идниот главен град на Латвија, станал еден од најиндустриските градови во [[Руска Империја|Руската империја]]. Летонската Социјалдемократска работничка партија (ЛСДРП) била добро организирана и нејзините водечки елементи биле сè повеќе сочувствителни кон [[Болшевици|болшевиците]] до времето на револуцијата во 1905. Кога по ова биле организирани казнени експедиции од страна на државата, биле формирани групи на вооружен отпор - честопати поврзани со ЛСДРП - за да водат [[Герилско војување|герилска војна]] против [[Руска Империја|царскиот режим]]. Голем број од овие искусни борци подоцна биле регрутирани во Летонските пушкаџии. На избувнувањето на војната [[Indriķis Lediņš|Индријис Ледиш]], латвискиот началник на полицијата во [[Владивосток]], наредил да се формираат латвиски коњанички единици. == Формирање == До април 1915 година, кога царската германска армија напредувала на територијата на Летонија, некои истакнати Летонци, предводени од заменикот Јанис Голдманис ја искористиле својата позиција во Државната дума за да го повикаат царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] да формира целосно летонски баталјони. Како што Германците напредувале во Летонија, тие тврделе дека таквите единици ќе бидат особено ефикасни. Летонците ја познавале областа и имале висок морал бидејќи и покрај политиката на русификација, летонските националистички чувства биле повеќе антигермански.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12|accessdate=2009-03-29}}</ref> Во [[Јелгава|Јелгава,]] два баталјони на Летонската домашна гарда веќе ја задржале царската германска армија. [[Податотека:Strelnieki.JPG|лево|мини|250x250пкс| Летонски доброволци од 3. пушкарски баталјон Курземе (1915)]] По зголемениот германски напредок, руската ''Ставка'' ја одобрила мерката и на 19 јули 1915 година, царот го одобрил формирањето на латвиските пушки. Истиот ден латвиските пратеници на Државната дума, Јанис Голдманис и Јанис Залитис објавил патриотски апел „Соберете се под латвиското знаме“ (''Pulcējaties zem latviešu karogiem!'') во Рига. Првите волонтери почнале да се пријавуваат на 12 август во Рига. Првично, планот бил да се формираат два баталјони, но поради големиот број на доброволци биле формирани три баталјони. Заминувањето на првите летонски доброволци од Рига на основна обука се трансформирало во широка национална демонстрација, бидејќи единиците на пушкаџии биле првите летонски воени единици со латвиски команданти задолжени. Првите баталјони биле составени главно од доброволци, особено бегалци од Курланд и работници од фабриките евакуирани во внатрешноста на Русија од Рига. Подоцна голем број Летонци од други руски единици се приклучиле или биле префрлени во Летонските пушкаџии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.lsm.lv/article/society/society/100th-anniversary-of-latvian-riflemen-celebrated.a139994/|title=100th anniversary of Latvian riflemen celebrated|date=2015-08-01|work=[[Public Broadcasting of Latvia]]|language=en|accessdate=2019-03-06}}</ref> == Првата светска војна == [[Податотека:Latviešu_strēlnieki_Tīreļa_purvā.jpg|мини|250x250пкс| Летонски пушкаџии во рововите за време на Божиќните битки]] Од 1915 година до 1917 година, латвиските пушкаџии се бореле во Царската руска армија против царската германска армија на позиција покрај [[Западна Двина|реката Даугава]]. Во 1916 г., летонските баталјони биле трансформирани во полкови кога започнало регрутирањето меѓу локалното население. Исто така, биле формирани многу нови пушкарски единици. Биле формирани осум борбени и еден резервен полк. Во декември 1916 година и јануари 1917 година, латвиските пушкаџии претрпеле големи загуби во едномесечните Божиќни битки, кои започнале со ненадеен напад на германските позиции за време на [[Божиќ]]. Со тешки загуби, летонските пушкаџии успеале да ја пробијат германската одбранбена линија, но напорите биле залудни бидејќи нападот не бил завршен. Империјалната руска армија загубила над 26.000 војници во неуспешниот напад. Меѓу жртвите имало 9.000 латвиски пушкаџии, приближно една третина од вкупниот број во тоа време. Тешките жртви резултирале со силно незадоволство против руските генерали и царот меѓу пушкаџиите. Ова незадоволство довело до зголемена поддршка за [[Болшевици|болшевиците]], кои се залагале за крај на војната. Паднатите латвиски пушкаџии биле погребани во Братски гробишта во Рига, создадени за оваа намена. '''Структурата на поделбата на Обединетите Летонски пушки, формирана во 1917 година:'''  {{Col-begin-fixed}} {{Col-break}} '''1. Летонска пушкачка бригада'' * 1. Даугавгрива Летонски пушкарски полк * 2. Рига Латвиски пушки полк * 3. Курланд|Латвиски пушки полк Курземе * 4. Летонски стрелачки полк Виџеме{{Col-break}} '''2. Летонска пушкачка бригада'' * 5. Семигалија|Земгале латвиски пушки полк * 6. Летонски пушки полк Тукумс * 7. Бауска Латвиски пушки полк * 8. Латвиски пушки полк Валмиера{{Col-end}} == Црвени латвиски пушкаџии == [[Податотека:Monument_for_the_Latviesu_Strelnieki.JPG|мини|311x311пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Рига.]] [[Податотека:Daugavpils-6139_-_Flickr_-_Ragnhild_&_Neil_Crawford.jpg|мини|200x200пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Даугавпилс.]] Во мај 1917 година, голем дел од латвиските полкови ја пренеле својата лојалност на болшевиците. Тие станале познати како '''Црвени Летонски пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu sarkanie strēlnieki}}, {{Lang-ru|красные латышские стрелки|krasnye latyshkie strelki}}) и активно учествувале во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Пушкаџиите активно учествувале во задушувањето на [[Ленинизам|антиболшевичките]] востанија во [[Москва]] и [[Јарослављ|Јарослав]] во 1918 година и се бореле против силите на белите генерали Деникин, Јуденич и Врангел. По победата во операцијата Ориол-Кроми против Деникин во октомври 1919 година, дивизија на латвиски пушкаџии го добила највисокото воено признание од тоа време: Почесното црвено знаме на ВЦИК. Јукумс Вациетис, поранешен полковник на Летонските пушкаџии, станал првиот врховен командант на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Летонските Црвени пушкаџии биле клучни во обидот да се воспостави советска власт во Летонија во 1919 година. Тие претрпеле големи загуби на персонал поради намалената популарност на болшевичките идеи меѓу Летонските пушкаџии и Летонците генерално, а мнозинството биле прераспоредени на други фронтови на Руската граѓанска војна. Останатите сили на Црвената армија во Летонија биле поразени од балтичките германски доброволци под генералот фон дер Голц и новоформираните латвиски единици првично под полковник Калпакс, а подоцна под полковник Јанис Балодис, кои биле лојални на Летонската Република во западна Латвија; од страна на [[Естонска војна за независност|естонската армија]] вклучувајќи ја Севернолатвиска бригада, и конечно со заедничка кампања на полската и новата латвиска армија во Латгале, југоисточна Латвија. По мировниот договор од 1920 година меѓу Летонија и [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|болшевичка Русија]], 11.395 поранешни Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2008)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> Други поранешни пушкаџии останале во Советска Русија и се искачиле на лидерски позиции во Црвената армија, [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија]] и Чека. Кога СССР ја окупирала Летонија во 1940 година, многу од преживеаните Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија. Најпознатите советски комунистички водачи од Летонија пред Втората светска војна не биле од Црвените пушкаџии: Мартин Лацис, Јекабс Петерс, Арвидс Пелше, Јан Карлович Берзин, Јан Руџутак, Петерис Стучка, Роберт Ејхе. Сите тие, освен Штучка (кој починал во 1932) и Пелше, подоцна биле егзекутирани во таканаречената латвиска операција на НКВД за време на Големата чистка. == Бели летонски пушки == Во 1917 година, помал број латвиски пушкаџии, главно офицери, застанале на страната на болшевиците. Офицерите како Карлис Гоперс и Фридрихс Бридис се обиделе да спречат болшевичките идеи да се шират меѓу летонските војници. Крвавите божиќни и јануарски битки ги попречиле нивните напори да се борат против болшевичката идеологија. Противниците на болшевизмот или заминале или биле принудени да ја напуштат воената служба или се приклучиле на [[Бела армија|Белите сили]]. За време на последната фаза од Граѓанската војна, две латвиски единици биле создадени на Урал и Далечниот исток на Русија (Троицкиот баталјон и Полкот Иманта), но тие не учествувале во значителна воена акција и биле испратени во Летонија, дотогаш веќе независна нација. == Во културата == [[Податотека:Grosvalds_-_White_Crosses.JPG|десно|мини| Бели крстови (1916 година) од Јазепс Гросвалдс]] Летонските пушкаџии се долготраен извор на инспирација во латвиската уметност. Многу писатели, поети и сликари биле инспирирани од Летонските пушкаџии и нивните битки. Најзабележителни дела се: * Збирка епска поезија за латвиските пушки и нивните битки во Латвија и Русија, ''Mūžības skartie'' (Погодени од вечноста) од поетот Александар Чакс. * Историски роман [[Blizzard of Souls (novel)|''Blizzard of Souls'']] (''Dvēseļu putenis'') од писателот Александар Гринс, и самиот поранешен пушки. Главниот протагонист на романот е млад латвиски ученик кој се пријави во латвиска пушкачка единица. Во 2019 година премиерно беше прикажан филм базиран на романот. * Серија слики (''латвиски пушки'' 1916 &#x2013; 1917 и ''бегалци'' 1915 &#x2013; 1917) од летонскиот сликар Јазепс Гросвалдс, кој исто така служел во единиците на латвиските пушки. Летонскиот пагански метал бенд ''Скајфорџер'' го има објавено албумот Latviešu strēlnieki (албум) посветен на латвиските пушкаџии и нивните битки во Првата светска војна. Поранешен латвиски пушкаџија е протагонист на филмот ''Бранители на Рига од'' 2007 година, сместен во последните денови од Првата светска војна и последователната латвиска војна за независност. == Исто така види == <references /> * 4-та пушка дивизија (Полска) * Последици од Првата светска војна * [[Естонска војна за независност|Естонската ослободителна војна]] * Естонски црвени пушки * Freikorps на Балтикот * Летонска војна за независност * Литвански сојуз на пушки * Обер Ост * Полски пушки одреди * Украински Сич пушки == Наводи == == Извори == * {{Наведена книга|title=The Latvian Impact on the Bolshevik Revolution: The First Phase: September 1917 to April 1918|last=Ezergailis|first=Andrew|publisher=East European Monographs|year=1983|isbn=978-0-88033-035-0|location=Boulder, CO|oclc=10398126}} * {{Наведена книга|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=From War through Revolution: The Story of the Latvian Rifles|last=Leonard|first=Raymond|publisher=32nd Annual European Studies Conference|year=2007|location=Nebraska, CO|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12}} * {{Наведено списание|last=Swain|first=Geoffrey|year=1999|title=The Disillusioning of the Revolution's Praetorian Guard: The Latvian Riflemen, Summer–Autumn 1918|url=http://openurl.ingenta.com/content?genre=article&issn=0966-8136&volume=51&issue=4&spage=667&epage=686|format=PDF|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=51|issue=4|pages=667–686|doi=10.1080/09668139998840|url-access=subscription|access-date=2007-07-10}} * {{Lang-lv|Latvju revolucionarais strēlneeks. Red. R.Apinis, V.Strauss, K.Stucka, P.Vīksne. I; II sējums. Maskava: Prometejs, 1934.; 1935}} {{OCLC|082234573}}, {{OCLC|94148838}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|title=Archigos : A Data Set of Leaders 1875—2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20070711052625/http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|archive-date=11 July 2007|accessdate=9 January 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|title=Latvia: The Good Years|last=Gordon|first=Frank|archive-url=https://web.archive.org/web/20070408033925/http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|archive-date=2007-04-08|accessdate=9 January 2018}} == Надворешни врски == [[Категорија:Руската Империја во Првата светска војна]] [[Категорија:Воени единици и формации во Првата светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Советскиот Сојуз]] ak0eubukd2r1tfre2ttdoci8btk4t2e 5195976 5195975 2024-04-25T16:57:10Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воена единица|unit_name=Летонски пушкаџии|native_name=Latviešu strēlnieki<br/>Латышские стрелки|image=|caption=Униформа на латвиските пушки од 1916 година|dates=July 1915 – 1920|(1918–1920)<br>{{знаме|Руска Република}} Белото движење <br/>(1918–1920)|allegiance=|branch=Царска руска армија <br> Црвена армија <br> Бела армија|type=Пешадија|role=|size=~ 40,000|command_structure=Руска 12-та армија (Руска империја){{!}}12-та армија|current_commander=|garrison=|ceremonial_chief=|colonel_of_the_regiment=|nickname=|patron=|motto=|colors=|colors_label=|identification_symbol=|march=|mascot=|battles=*[[Прва светска војна]] **Источен фронт (Прва светска војна){{!}}Источен фронт ***Одбрана на ***Божиќни битки ***Битката кај Југла *Руската граѓанска војна **Естонската војна за независност **Латвиска војна за независност ***Битката кај Даугавпилс|notable_commanders=Август Ернест Мисиш<br>Андрејс Аузанс<br>Јанис Френсис<br>Фридрихс Бриедис<br>Јукумс Вациетис<br>Мартиш Пениџис<br>Робертс Дамбитис|anniversaries=|decorations=|battle_honours=}} '''Летонските пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu strēlnieki}}; {{Lang-ru|Латышские стрелки|Latyshskie strelki}}) првично биле воена формација на Империјалната руска армија собрана почнувајќи од 1915 година во [[Латвија|Летонија]] со цел да ги брани балтичките гувернери од [[Германско Царство|Германската империја]] во [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Првично, баталјоните биле формирани од доброволци, а од 1916 година со регрутација меѓу латвиското население. Вкупно околу 40.000 војници биле подготвени во Летонската дивизија за пушкаџии. Тие биле користени како елитна сила во царската и [[Црвена армија|црвената]] армија. == Позадина == Кон крајот на 19 век, [[Рига]], идниот главен град на Латвија, станал еден од најиндустриските градови во [[Руска Империја|Руската империја]]. Летонската Социјалдемократска работничка партија (ЛСДРП) била добро организирана и нејзините водечки елементи биле сè повеќе сочувствителни кон [[Болшевици|болшевиците]] до времето на револуцијата во 1905. Кога по ова биле организирани казнени експедиции од страна на државата, биле формирани групи на вооружен отпор - честопати поврзани со ЛСДРП - за да водат [[Герилско војување|герилска војна]] против [[Руска Империја|царскиот режим]]. Голем број од овие искусни борци подоцна биле регрутирани во Летонските пушкаџии. На избувнувањето на војната [[Indriķis Lediņš|Индријис Ледиш]], латвискиот началник на полицијата во [[Владивосток]], наредил да се формираат латвиски коњанички единици. == Формирање == До април 1915 година, кога царската германска армија напредувала на територијата на Летонија, некои истакнати Летонци, предводени од заменикот Јанис Голдманис ја искористиле својата позиција во Државната дума за да го повикаат царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] да формира целосно летонски баталјони. Како што Германците напредувале во Летонија, тие тврделе дека таквите единици ќе бидат особено ефикасни. Летонците ја познавале областа и имале висок морал бидејќи и покрај политиката на русификација, летонските националистички чувства биле повеќе антигермански.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12|accessdate=2009-03-29}}</ref> Во [[Јелгава|Јелгава,]] два баталјони на Летонската домашна гарда веќе ја задржале царската германска армија. [[Податотека:Strelnieki.JPG|лево|мини|250x250пкс| Летонски доброволци од 3. пушкарски баталјон Курземе (1915)]] По зголемениот германски напредок, руската ''Ставка'' ја одобрила мерката и на 19 јули 1915 година, царот го одобрил формирањето на латвиските пушки. Истиот ден латвиските пратеници на Државната дума, Јанис Голдманис и Јанис Залитис објавил патриотски апел „Соберете се под латвиското знаме“ (''Pulcējaties zem latviešu karogiem!'') во Рига. Првите волонтери почнале да се пријавуваат на 12 август во Рига. Првично, планот бил да се формираат два баталјони, но поради големиот број на доброволци биле формирани три баталјони. Заминувањето на првите летонски доброволци од Рига на основна обука се трансформирало во широка национална демонстрација, бидејќи единиците на пушкаџии биле првите летонски воени единици со латвиски команданти задолжени. Првите баталјони биле составени главно од доброволци, особено бегалци од Курланд и работници од фабриките евакуирани во внатрешноста на Русија од Рига. Подоцна голем број Летонци од други руски единици се приклучиле или биле префрлени во Летонските пушкаџии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.lsm.lv/article/society/society/100th-anniversary-of-latvian-riflemen-celebrated.a139994/|title=100th anniversary of Latvian riflemen celebrated|date=2015-08-01|work=[[Public Broadcasting of Latvia]]|language=en|accessdate=2019-03-06}}</ref> == Првата светска војна == [[Податотека:Latviešu_strēlnieki_Tīreļa_purvā.jpg|мини|250x250пкс| Летонски пушкаџии во рововите за време на Божиќните битки]] Од 1915 година до 1917 година, латвиските пушкаџии се бореле во Царската руска армија против царската германска армија на позиција покрај [[Западна Двина|реката Даугава]]. Во 1916 г., летонските баталјони биле трансформирани во полкови кога започнало регрутирањето меѓу локалното население. Исто така, биле формирани многу нови пушкарски единици. Биле формирани осум борбени и еден резервен полк. Во декември 1916 година и јануари 1917 година, латвиските пушкаџии претрпеле големи загуби во едномесечните Божиќни битки, кои започнале со ненадеен напад на германските позиции за време на [[Божиќ]]. Со тешки загуби, летонските пушкаџии успеале да ја пробијат германската одбранбена линија, но напорите биле залудни бидејќи нападот не бил завршен. Империјалната руска армија загубила над 26.000 војници во неуспешниот напад. Меѓу жртвите имало 9.000 латвиски пушкаџии, приближно една третина од вкупниот број во тоа време. Тешките жртви резултирале со силно незадоволство против руските генерали и царот меѓу пушкаџиите. Ова незадоволство довело до зголемена поддршка за [[Болшевици|болшевиците]], кои се залагале за крај на војната. Паднатите латвиски пушкаџии биле погребани во Братски гробишта во Рига, создадени за оваа намена. '''Структурата на поделбата на Обединетите Летонски пушки, формирана во 1917 година:'''  {{Col-begin-fixed}} {{Col-break}} '''1. Летонска пушкачка бригада'' * 1. Даугавгрива Летонски пушкарски полк * 2. Рига Латвиски пушки полк * 3. Курланд|Латвиски пушки полк Курземе * 4. Летонски стрелачки полк Виџеме{{Col-break}} '''2. Летонска пушкачка бригада'' * 5. Семигалија|Земгале латвиски пушки полк * 6. Летонски пушки полк Тукумс * 7. Бауска Латвиски пушки полк * 8. Латвиски пушки полк Валмиера{{Col-end}} == Црвени латвиски пушкаџии == [[Податотека:Monument_for_the_Latviesu_Strelnieki.JPG|мини|311x311пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Рига.]] [[Податотека:Daugavpils-6139_-_Flickr_-_Ragnhild_&_Neil_Crawford.jpg|мини|200x200пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Даугавпилс.]] Во мај 1917 година, голем дел од латвиските полкови ја пренеле својата лојалност на болшевиците. Тие станале познати како '''Црвени Летонски пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu sarkanie strēlnieki}}, {{Lang-ru|красные латышские стрелки|krasnye latyshkie strelki}}) и активно учествувале во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Пушкаџиите активно учествувале во задушувањето на [[Ленинизам|антиболшевичките]] востанија во [[Москва]] и [[Јарослављ|Јарослав]] во 1918 година и се бореле против силите на белите генерали Деникин, Јуденич и Врангел. По победата во операцијата Ориол-Кроми против Деникин во октомври 1919 година, дивизија на латвиски пушкаџии го добила највисокото воено признание од тоа време: Почесното црвено знаме на ВЦИК. Јукумс Вациетис, поранешен полковник на Летонските пушкаџии, станал првиот врховен командант на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Летонските Црвени пушкаџии биле клучни во обидот да се воспостави советска власт во Летонија во 1919 година. Тие претрпеле големи загуби на персонал поради намалената популарност на болшевичките идеи меѓу Летонските пушкаџии и Летонците генерално, а мнозинството биле прераспоредени на други фронтови на Руската граѓанска војна. Останатите сили на Црвената армија во Летонија биле поразени од балтичките германски доброволци под генералот фон дер Голц и новоформираните латвиски единици првично под полковник Калпакс, а подоцна под полковник Јанис Балодис, кои биле лојални на Летонската Република во западна Латвија; од страна на [[Естонска војна за независност|естонската армија]] вклучувајќи ја Севернолатвиска бригада, и конечно со заедничка кампања на полската и новата латвиска армија во Латгале, југоисточна Латвија. По мировниот договор од 1920 година меѓу Летонија и [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|болшевичка Русија]], 11.395 поранешни Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2008)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> Други поранешни пушкаџии останале во Советска Русија и се искачиле на лидерски позиции во Црвената армија, [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија]] и Чека. Кога СССР ја окупирала Летонија во 1940 година, многу од преживеаните Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија. Најпознатите советски комунистички водачи од Летонија пред Втората светска војна не биле од Црвените пушкаџии: Мартин Лацис, Јекабс Петерс, Арвидс Пелше, Јан Карлович Берзин, Јан Руџутак, Петерис Стучка, Роберт Ејхе. Сите тие, освен Штучка (кој починал во 1932) и Пелше, подоцна биле егзекутирани во таканаречената латвиска операција на НКВД за време на Големата чистка. == Бели летонски пушки == Во 1917 година, помал број латвиски пушкаџии, главно офицери, застанале на страната на болшевиците. Офицерите како Карлис Гоперс и Фридрихс Бридис се обиделе да спречат болшевичките идеи да се шират меѓу летонските војници. Крвавите божиќни и јануарски битки ги попречиле нивните напори да се борат против болшевичката идеологија. Противниците на болшевизмот или заминале или биле принудени да ја напуштат воената служба или се приклучиле на [[Бела армија|Белите сили]]. За време на последната фаза од Граѓанската војна, две латвиски единици биле создадени на Урал и Далечниот исток на Русија (Троицкиот баталјон и Полкот Иманта), но тие не учествувале во значителна воена акција и биле испратени во Летонија, дотогаш веќе независна нација. == Во културата == [[Податотека:Grosvalds_-_White_Crosses.JPG|десно|мини| Бели крстови (1916 година) од Јазепс Гросвалдс]] Летонските пушкаџии се долготраен извор на инспирација во латвиската уметност. Многу писатели, поети и сликари биле инспирирани од Летонските пушкаџии и нивните битки. Најзабележителни дела се: * Збирка епска поезија за латвиските пушки и нивните битки во Латвија и Русија, ''Mūžības skartie'' (Погодени од вечноста) од поетот Александар Чакс. * Историски роман [[Blizzard of Souls (novel)|''Blizzard of Souls'']] (''Dvēseļu putenis'') од писателот Александар Гринс, и самиот поранешен пушки. Главниот протагонист на романот е млад латвиски ученик кој се пријави во латвиска пушкачка единица. Во 2019 година премиерно беше прикажан филм базиран на романот. * Серија слики (''латвиски пушки'' 1916 &#x2013; 1917 и ''бегалци'' 1915 &#x2013; 1917) од летонскиот сликар Јазепс Гросвалдс, кој исто така служел во единиците на латвиските пушки. Летонскиот пагански метал бенд ''Скајфорџер'' го има објавено албумот Latviešu strēlnieki (албум) посветен на латвиските пушкаџии и нивните битки во Првата светска војна. Поранешен латвиски пушкаџија е протагонист на филмот ''Бранители на Рига од'' 2007 година, сместен во последните денови од Првата светска војна и последователната латвиска војна за независност. == Исто така види == <references /> * 4-та пушка дивизија (Полска) * Последици од Првата светска војна * [[Естонска војна за независност|Естонската ослободителна војна]] * Естонски црвени пушки * Freikorps на Балтикот * Летонска војна за независност * Литвански сојуз на пушки * Обер Ост * Полски пушки одреди * Украински Сич пушки == Наводи == == Извори == * {{Наведена книга|title=The Latvian Impact on the Bolshevik Revolution: The First Phase: September 1917 to April 1918|last=Ezergailis|first=Andrew|publisher=East European Monographs|year=1983|isbn=978-0-88033-035-0|location=Boulder, CO|oclc=10398126}} * {{Наведена книга|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=From War through Revolution: The Story of the Latvian Rifles|last=Leonard|first=Raymond|publisher=32nd Annual European Studies Conference|year=2007|location=Nebraska, CO|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12}} * {{Наведено списание|last=Swain|first=Geoffrey|year=1999|title=The Disillusioning of the Revolution's Praetorian Guard: The Latvian Riflemen, Summer–Autumn 1918|url=http://openurl.ingenta.com/content?genre=article&issn=0966-8136&volume=51&issue=4&spage=667&epage=686|format=PDF|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=51|issue=4|pages=667–686|doi=10.1080/09668139998840|url-access=subscription|access-date=2007-07-10}} * {{Lang-lv|Latvju revolucionarais strēlneeks. Red. R.Apinis, V.Strauss, K.Stucka, P.Vīksne. I; II sējums. Maskava: Prometejs, 1934.; 1935}} {{OCLC|082234573}}, {{OCLC|94148838}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|title=Archigos : A Data Set of Leaders 1875—2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20070711052625/http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|archive-date=11 July 2007|accessdate=9 January 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|title=Latvia: The Good Years|last=Gordon|first=Frank|archive-url=https://web.archive.org/web/20070408033925/http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|archive-date=2007-04-08|accessdate=9 January 2018}} == Надворешни врски == [[Категорија:Руската Империја во Првата светска војна]] [[Категорија:Воени единици и формации во Првата светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Советскиот Сојуз]] n5j0tu6np8y7dq3lloo6jf0fwhdx6i8 5195977 5195976 2024-04-25T16:57:42Z Emilija Dobreva 107567 /* Позадина */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воена единица|unit_name=Летонски пушкаџии|native_name=Latviešu strēlnieki<br/>Латышские стрелки|image=|caption=Униформа на латвиските пушки од 1916 година|dates=July 1915 – 1920|(1918–1920)<br>{{знаме|Руска Република}} Белото движење <br/>(1918–1920)|allegiance=|branch=Царска руска армија <br> Црвена армија <br> Бела армија|type=Пешадија|role=|size=~ 40,000|command_structure=Руска 12-та армија (Руска империја){{!}}12-та армија|current_commander=|garrison=|ceremonial_chief=|colonel_of_the_regiment=|nickname=|patron=|motto=|colors=|colors_label=|identification_symbol=|march=|mascot=|battles=*[[Прва светска војна]] **Источен фронт (Прва светска војна){{!}}Источен фронт ***Одбрана на ***Божиќни битки ***Битката кај Југла *Руската граѓанска војна **Естонската војна за независност **Латвиска војна за независност ***Битката кај Даугавпилс|notable_commanders=Август Ернест Мисиш<br>Андрејс Аузанс<br>Јанис Френсис<br>Фридрихс Бриедис<br>Јукумс Вациетис<br>Мартиш Пениџис<br>Робертс Дамбитис|anniversaries=|decorations=|battle_honours=}} '''Летонските пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu strēlnieki}}; {{Lang-ru|Латышские стрелки|Latyshskie strelki}}) првично биле воена формација на Империјалната руска армија собрана почнувајќи од 1915 година во [[Латвија|Летонија]] со цел да ги брани балтичките гувернери од [[Германско Царство|Германската империја]] во [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Првично, баталјоните биле формирани од доброволци, а од 1916 година со регрутација меѓу латвиското население. Вкупно околу 40.000 војници биле подготвени во Летонската дивизија за пушкаџии. Тие биле користени како елитна сила во царската и [[Црвена армија|црвената]] армија. == Позадина == Кон крајот на 19 век, [[Рига]], идниот главен град на Латвија, станал еден од најиндустриските градови во [[Руска Империја|Руската империја]]. Летонската Социјалдемократска работничка партија (ЛСДРП) била добро организирана и нејзините водечки елементи биле сè повеќе сочувствителни кон [[Болшевици|болшевиците]] до времето на револуцијата во 1905. Кога по ова биле организирани казнени експедиции од страна на државата, биле формирани групи на вооружен отпор - честопати поврзани со ЛСДРП - за да водат [[Герилско војување|герилска војна]] против [[Руска Империја|царскиот режим]]. Голем број од овие искусни борци подоцна биле регрутирани во Летонските пушкаџии. На избувнувањето на војната Индријис Ледиш, латвискиот началник на полицијата во [[Владивосток]], наредил да се формираат латвиски коњанички единици. == Формирање == До април 1915 година, кога царската германска армија напредувала на територијата на Летонија, некои истакнати Летонци, предводени од заменикот Јанис Голдманис ја искористиле својата позиција во Државната дума за да го повикаат царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] да формира целосно летонски баталјони. Како што Германците напредувале во Летонија, тие тврделе дека таквите единици ќе бидат особено ефикасни. Летонците ја познавале областа и имале висок морал бидејќи и покрај политиката на русификација, летонските националистички чувства биле повеќе антигермански.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12|accessdate=2009-03-29}}</ref> Во [[Јелгава|Јелгава,]] два баталјони на Летонската домашна гарда веќе ја задржале царската германска армија. [[Податотека:Strelnieki.JPG|лево|мини|250x250пкс| Летонски доброволци од 3. пушкарски баталјон Курземе (1915)]] По зголемениот германски напредок, руската ''Ставка'' ја одобрила мерката и на 19 јули 1915 година, царот го одобрил формирањето на латвиските пушки. Истиот ден латвиските пратеници на Државната дума, Јанис Голдманис и Јанис Залитис објавил патриотски апел „Соберете се под латвиското знаме“ (''Pulcējaties zem latviešu karogiem!'') во Рига. Првите волонтери почнале да се пријавуваат на 12 август во Рига. Првично, планот бил да се формираат два баталјони, но поради големиот број на доброволци биле формирани три баталјони. Заминувањето на првите летонски доброволци од Рига на основна обука се трансформирало во широка национална демонстрација, бидејќи единиците на пушкаџии биле првите летонски воени единици со латвиски команданти задолжени. Првите баталјони биле составени главно од доброволци, особено бегалци од Курланд и работници од фабриките евакуирани во внатрешноста на Русија од Рига. Подоцна голем број Летонци од други руски единици се приклучиле или биле префрлени во Летонските пушкаџии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.lsm.lv/article/society/society/100th-anniversary-of-latvian-riflemen-celebrated.a139994/|title=100th anniversary of Latvian riflemen celebrated|date=2015-08-01|work=[[Public Broadcasting of Latvia]]|language=en|accessdate=2019-03-06}}</ref> == Првата светска војна == [[Податотека:Latviešu_strēlnieki_Tīreļa_purvā.jpg|мини|250x250пкс| Летонски пушкаџии во рововите за време на Божиќните битки]] Од 1915 година до 1917 година, латвиските пушкаџии се бореле во Царската руска армија против царската германска армија на позиција покрај [[Западна Двина|реката Даугава]]. Во 1916 г., летонските баталјони биле трансформирани во полкови кога започнало регрутирањето меѓу локалното население. Исто така, биле формирани многу нови пушкарски единици. Биле формирани осум борбени и еден резервен полк. Во декември 1916 година и јануари 1917 година, латвиските пушкаџии претрпеле големи загуби во едномесечните Божиќни битки, кои започнале со ненадеен напад на германските позиции за време на [[Божиќ]]. Со тешки загуби, летонските пушкаџии успеале да ја пробијат германската одбранбена линија, но напорите биле залудни бидејќи нападот не бил завршен. Империјалната руска армија загубила над 26.000 војници во неуспешниот напад. Меѓу жртвите имало 9.000 латвиски пушкаџии, приближно една третина од вкупниот број во тоа време. Тешките жртви резултирале со силно незадоволство против руските генерали и царот меѓу пушкаџиите. Ова незадоволство довело до зголемена поддршка за [[Болшевици|болшевиците]], кои се залагале за крај на војната. Паднатите латвиски пушкаџии биле погребани во Братски гробишта во Рига, создадени за оваа намена. '''Структурата на поделбата на Обединетите Летонски пушки, формирана во 1917 година:'''  {{Col-begin-fixed}} {{Col-break}} '''1. Летонска пушкачка бригада'' * 1. Даугавгрива Летонски пушкарски полк * 2. Рига Латвиски пушки полк * 3. Курланд|Латвиски пушки полк Курземе * 4. Летонски стрелачки полк Виџеме{{Col-break}} '''2. Летонска пушкачка бригада'' * 5. Семигалија|Земгале латвиски пушки полк * 6. Летонски пушки полк Тукумс * 7. Бауска Латвиски пушки полк * 8. Латвиски пушки полк Валмиера{{Col-end}} == Црвени латвиски пушкаџии == [[Податотека:Monument_for_the_Latviesu_Strelnieki.JPG|мини|311x311пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Рига.]] [[Податотека:Daugavpils-6139_-_Flickr_-_Ragnhild_&_Neil_Crawford.jpg|мини|200x200пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Даугавпилс.]] Во мај 1917 година, голем дел од латвиските полкови ја пренеле својата лојалност на болшевиците. Тие станале познати како '''Црвени Летонски пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu sarkanie strēlnieki}}, {{Lang-ru|красные латышские стрелки|krasnye latyshkie strelki}}) и активно учествувале во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Пушкаџиите активно учествувале во задушувањето на [[Ленинизам|антиболшевичките]] востанија во [[Москва]] и [[Јарослављ|Јарослав]] во 1918 година и се бореле против силите на белите генерали Деникин, Јуденич и Врангел. По победата во операцијата Ориол-Кроми против Деникин во октомври 1919 година, дивизија на латвиски пушкаџии го добила највисокото воено признание од тоа време: Почесното црвено знаме на ВЦИК. Јукумс Вациетис, поранешен полковник на Летонските пушкаџии, станал првиот врховен командант на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Летонските Црвени пушкаџии биле клучни во обидот да се воспостави советска власт во Летонија во 1919 година. Тие претрпеле големи загуби на персонал поради намалената популарност на болшевичките идеи меѓу Летонските пушкаџии и Летонците генерално, а мнозинството биле прераспоредени на други фронтови на Руската граѓанска војна. Останатите сили на Црвената армија во Летонија биле поразени од балтичките германски доброволци под генералот фон дер Голц и новоформираните латвиски единици првично под полковник Калпакс, а подоцна под полковник Јанис Балодис, кои биле лојални на Летонската Република во западна Латвија; од страна на [[Естонска војна за независност|естонската армија]] вклучувајќи ја Севернолатвиска бригада, и конечно со заедничка кампања на полската и новата латвиска армија во Латгале, југоисточна Латвија. По мировниот договор од 1920 година меѓу Летонија и [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|болшевичка Русија]], 11.395 поранешни Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2008)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> Други поранешни пушкаџии останале во Советска Русија и се искачиле на лидерски позиции во Црвената армија, [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија]] и Чека. Кога СССР ја окупирала Летонија во 1940 година, многу од преживеаните Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија. Најпознатите советски комунистички водачи од Летонија пред Втората светска војна не биле од Црвените пушкаџии: Мартин Лацис, Јекабс Петерс, Арвидс Пелше, Јан Карлович Берзин, Јан Руџутак, Петерис Стучка, Роберт Ејхе. Сите тие, освен Штучка (кој починал во 1932) и Пелше, подоцна биле егзекутирани во таканаречената латвиска операција на НКВД за време на Големата чистка. == Бели летонски пушки == Во 1917 година, помал број латвиски пушкаџии, главно офицери, застанале на страната на болшевиците. Офицерите како Карлис Гоперс и Фридрихс Бридис се обиделе да спречат болшевичките идеи да се шират меѓу летонските војници. Крвавите божиќни и јануарски битки ги попречиле нивните напори да се борат против болшевичката идеологија. Противниците на болшевизмот или заминале или биле принудени да ја напуштат воената служба или се приклучиле на [[Бела армија|Белите сили]]. За време на последната фаза од Граѓанската војна, две латвиски единици биле создадени на Урал и Далечниот исток на Русија (Троицкиот баталјон и Полкот Иманта), но тие не учествувале во значителна воена акција и биле испратени во Летонија, дотогаш веќе независна нација. == Во културата == [[Податотека:Grosvalds_-_White_Crosses.JPG|десно|мини| Бели крстови (1916 година) од Јазепс Гросвалдс]] Летонските пушкаџии се долготраен извор на инспирација во латвиската уметност. Многу писатели, поети и сликари биле инспирирани од Летонските пушкаџии и нивните битки. Најзабележителни дела се: * Збирка епска поезија за латвиските пушки и нивните битки во Латвија и Русија, ''Mūžības skartie'' (Погодени од вечноста) од поетот Александар Чакс. * Историски роман [[Blizzard of Souls (novel)|''Blizzard of Souls'']] (''Dvēseļu putenis'') од писателот Александар Гринс, и самиот поранешен пушки. Главниот протагонист на романот е млад латвиски ученик кој се пријави во латвиска пушкачка единица. Во 2019 година премиерно беше прикажан филм базиран на романот. * Серија слики (''латвиски пушки'' 1916 &#x2013; 1917 и ''бегалци'' 1915 &#x2013; 1917) од летонскиот сликар Јазепс Гросвалдс, кој исто така служел во единиците на латвиските пушки. Летонскиот пагански метал бенд ''Скајфорџер'' го има објавено албумот Latviešu strēlnieki (албум) посветен на латвиските пушкаџии и нивните битки во Првата светска војна. Поранешен латвиски пушкаџија е протагонист на филмот ''Бранители на Рига од'' 2007 година, сместен во последните денови од Првата светска војна и последователната латвиска војна за независност. == Исто така види == <references /> * 4-та пушка дивизија (Полска) * Последици од Првата светска војна * [[Естонска војна за независност|Естонската ослободителна војна]] * Естонски црвени пушки * Freikorps на Балтикот * Летонска војна за независност * Литвански сојуз на пушки * Обер Ост * Полски пушки одреди * Украински Сич пушки == Наводи == == Извори == * {{Наведена книга|title=The Latvian Impact on the Bolshevik Revolution: The First Phase: September 1917 to April 1918|last=Ezergailis|first=Andrew|publisher=East European Monographs|year=1983|isbn=978-0-88033-035-0|location=Boulder, CO|oclc=10398126}} * {{Наведена книга|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=From War through Revolution: The Story of the Latvian Rifles|last=Leonard|first=Raymond|publisher=32nd Annual European Studies Conference|year=2007|location=Nebraska, CO|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12}} * {{Наведено списание|last=Swain|first=Geoffrey|year=1999|title=The Disillusioning of the Revolution's Praetorian Guard: The Latvian Riflemen, Summer–Autumn 1918|url=http://openurl.ingenta.com/content?genre=article&issn=0966-8136&volume=51&issue=4&spage=667&epage=686|format=PDF|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=51|issue=4|pages=667–686|doi=10.1080/09668139998840|url-access=subscription|access-date=2007-07-10}} * {{Lang-lv|Latvju revolucionarais strēlneeks. Red. R.Apinis, V.Strauss, K.Stucka, P.Vīksne. I; II sējums. Maskava: Prometejs, 1934.; 1935}} {{OCLC|082234573}}, {{OCLC|94148838}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|title=Archigos : A Data Set of Leaders 1875—2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20070711052625/http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|archive-date=11 July 2007|accessdate=9 January 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|title=Latvia: The Good Years|last=Gordon|first=Frank|archive-url=https://web.archive.org/web/20070408033925/http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|archive-date=2007-04-08|accessdate=9 January 2018}} == Надворешни врски == [[Категорија:Руската Империја во Првата светска војна]] [[Категорија:Воени единици и формации во Првата светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Советскиот Сојуз]] axmufffhym7tys19thnkax02g4xxr27 5195979 5195977 2024-04-25T16:58:27Z Emilija Dobreva 107567 /* Првата светска војна */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воена единица|unit_name=Летонски пушкаџии|native_name=Latviešu strēlnieki<br/>Латышские стрелки|image=|caption=Униформа на латвиските пушки од 1916 година|dates=July 1915 – 1920|(1918–1920)<br>{{знаме|Руска Република}} Белото движење <br/>(1918–1920)|allegiance=|branch=Царска руска армија <br> Црвена армија <br> Бела армија|type=Пешадија|role=|size=~ 40,000|command_structure=Руска 12-та армија (Руска империја){{!}}12-та армија|current_commander=|garrison=|ceremonial_chief=|colonel_of_the_regiment=|nickname=|patron=|motto=|colors=|colors_label=|identification_symbol=|march=|mascot=|battles=*[[Прва светска војна]] **Источен фронт (Прва светска војна){{!}}Источен фронт ***Одбрана на ***Божиќни битки ***Битката кај Југла *Руската граѓанска војна **Естонската војна за независност **Латвиска војна за независност ***Битката кај Даугавпилс|notable_commanders=Август Ернест Мисиш<br>Андрејс Аузанс<br>Јанис Френсис<br>Фридрихс Бриедис<br>Јукумс Вациетис<br>Мартиш Пениџис<br>Робертс Дамбитис|anniversaries=|decorations=|battle_honours=}} '''Летонските пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu strēlnieki}}; {{Lang-ru|Латышские стрелки|Latyshskie strelki}}) првично биле воена формација на Империјалната руска армија собрана почнувајќи од 1915 година во [[Латвија|Летонија]] со цел да ги брани балтичките гувернери од [[Германско Царство|Германската империја]] во [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Првично, баталјоните биле формирани од доброволци, а од 1916 година со регрутација меѓу латвиското население. Вкупно околу 40.000 војници биле подготвени во Летонската дивизија за пушкаџии. Тие биле користени како елитна сила во царската и [[Црвена армија|црвената]] армија. == Позадина == Кон крајот на 19 век, [[Рига]], идниот главен град на Латвија, станал еден од најиндустриските градови во [[Руска Империја|Руската империја]]. Летонската Социјалдемократска работничка партија (ЛСДРП) била добро организирана и нејзините водечки елементи биле сè повеќе сочувствителни кон [[Болшевици|болшевиците]] до времето на револуцијата во 1905. Кога по ова биле организирани казнени експедиции од страна на државата, биле формирани групи на вооружен отпор - честопати поврзани со ЛСДРП - за да водат [[Герилско војување|герилска војна]] против [[Руска Империја|царскиот режим]]. Голем број од овие искусни борци подоцна биле регрутирани во Летонските пушкаџии. На избувнувањето на војната Индријис Ледиш, латвискиот началник на полицијата во [[Владивосток]], наредил да се формираат латвиски коњанички единици. == Формирање == До април 1915 година, кога царската германска армија напредувала на територијата на Летонија, некои истакнати Летонци, предводени од заменикот Јанис Голдманис ја искористиле својата позиција во Државната дума за да го повикаат царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] да формира целосно летонски баталјони. Како што Германците напредувале во Летонија, тие тврделе дека таквите единици ќе бидат особено ефикасни. Летонците ја познавале областа и имале висок морал бидејќи и покрај политиката на русификација, летонските националистички чувства биле повеќе антигермански.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12|accessdate=2009-03-29}}</ref> Во [[Јелгава|Јелгава,]] два баталјони на Летонската домашна гарда веќе ја задржале царската германска армија. [[Податотека:Strelnieki.JPG|лево|мини|250x250пкс| Летонски доброволци од 3. пушкарски баталјон Курземе (1915)]] По зголемениот германски напредок, руската ''Ставка'' ја одобрила мерката и на 19 јули 1915 година, царот го одобрил формирањето на латвиските пушки. Истиот ден латвиските пратеници на Државната дума, Јанис Голдманис и Јанис Залитис објавил патриотски апел „Соберете се под латвиското знаме“ (''Pulcējaties zem latviešu karogiem!'') во Рига. Првите волонтери почнале да се пријавуваат на 12 август во Рига. Првично, планот бил да се формираат два баталјони, но поради големиот број на доброволци биле формирани три баталјони. Заминувањето на првите летонски доброволци од Рига на основна обука се трансформирало во широка национална демонстрација, бидејќи единиците на пушкаџии биле првите летонски воени единици со латвиски команданти задолжени. Првите баталјони биле составени главно од доброволци, особено бегалци од Курланд и работници од фабриките евакуирани во внатрешноста на Русија од Рига. Подоцна голем број Летонци од други руски единици се приклучиле или биле префрлени во Летонските пушкаџии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.lsm.lv/article/society/society/100th-anniversary-of-latvian-riflemen-celebrated.a139994/|title=100th anniversary of Latvian riflemen celebrated|date=2015-08-01|work=[[Public Broadcasting of Latvia]]|language=en|accessdate=2019-03-06}}</ref> == Првата светска војна == [[Податотека:Latviešu_strēlnieki_Tīreļa_purvā.jpg|мини|250x250пкс| Летонски пушкаџии во рововите за време на Божиќните битки]] Од 1915 година до 1917 година, латвиските пушкаџии се бореле во Царската руска армија против царската германска армија на позиција покрај [[Западна Двина|реката Даугава]]. Во 1916 г., летонските баталјони биле трансформирани во полкови кога започнало регрутирањето меѓу локалното население. Исто така, биле формирани многу нови пушкарски единици. Биле формирани осум борбени и еден резервен полк. Во декември 1916 година и јануари 1917 година, латвиските пушкаџии претрпеле големи загуби во едномесечните Божиќни битки, кои започнале со ненадеен напад на германските позиции за време на [[Божиќ]]. Со тешки загуби, летонските пушкаџии успеале да ја пробијат германската одбранбена линија, но напорите биле залудни бидејќи нападот не бил завршен. Империјалната руска армија загубила над 26.000 војници во неуспешниот напад. Меѓу жртвите имало 9.000 латвиски пушкаџии, приближно една третина од вкупниот број во тоа време. Тешките жртви резултирале со силно незадоволство против руските генерали и царот меѓу пушкаџиите. Ова незадоволство довело до зголемена поддршка за [[Болшевици|болшевиците]], кои се залагале за крај на војната. Паднатите латвиски пушкаџии биле погребани во Братски гробишта во Рига, создадени за оваа намена. '''Структурата на поделбата на Обединетите Летонски пушки, формирана во 1917 година:''' {{Col-break}} 1. Летонска пушкачка бригада * 1. Даугавгрива Летонски пушкарски полк * 2. Рига Латвиски пушки полк * 3. Курланд|Латвиски пушки полк Курземе * 4. Летонски стрелачки полк Виџеме{{Col-break}} 2. Летонска пушкачка бригада * 5. Семигалија|Земгале латвиски пушки полк * 6. Летонски пушки полк Тукумс * 7. Бауска Латвиски пушки полк * 8. Латвиски пушки полк Валмиера{{Col-end}} == Црвени латвиски пушкаџии == [[Податотека:Monument_for_the_Latviesu_Strelnieki.JPG|мини|311x311пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Рига.]] [[Податотека:Daugavpils-6139_-_Flickr_-_Ragnhild_&_Neil_Crawford.jpg|мини|200x200пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Даугавпилс.]] Во мај 1917 година, голем дел од латвиските полкови ја пренеле својата лојалност на болшевиците. Тие станале познати како '''Црвени Летонски пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu sarkanie strēlnieki}}, {{Lang-ru|красные латышские стрелки|krasnye latyshkie strelki}}) и активно учествувале во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Пушкаџиите активно учествувале во задушувањето на [[Ленинизам|антиболшевичките]] востанија во [[Москва]] и [[Јарослављ|Јарослав]] во 1918 година и се бореле против силите на белите генерали Деникин, Јуденич и Врангел. По победата во операцијата Ориол-Кроми против Деникин во октомври 1919 година, дивизија на латвиски пушкаџии го добила највисокото воено признание од тоа време: Почесното црвено знаме на ВЦИК. Јукумс Вациетис, поранешен полковник на Летонските пушкаџии, станал првиот врховен командант на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Летонските Црвени пушкаџии биле клучни во обидот да се воспостави советска власт во Летонија во 1919 година. Тие претрпеле големи загуби на персонал поради намалената популарност на болшевичките идеи меѓу Летонските пушкаџии и Летонците генерално, а мнозинството биле прераспоредени на други фронтови на Руската граѓанска војна. Останатите сили на Црвената армија во Летонија биле поразени од балтичките германски доброволци под генералот фон дер Голц и новоформираните латвиски единици првично под полковник Калпакс, а подоцна под полковник Јанис Балодис, кои биле лојални на Летонската Република во западна Латвија; од страна на [[Естонска војна за независност|естонската армија]] вклучувајќи ја Севернолатвиска бригада, и конечно со заедничка кампања на полската и новата латвиска армија во Латгале, југоисточна Латвија. По мировниот договор од 1920 година меѓу Летонија и [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|болшевичка Русија]], 11.395 поранешни Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2008)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> Други поранешни пушкаџии останале во Советска Русија и се искачиле на лидерски позиции во Црвената армија, [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија]] и Чека. Кога СССР ја окупирала Летонија во 1940 година, многу од преживеаните Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија. Најпознатите советски комунистички водачи од Летонија пред Втората светска војна не биле од Црвените пушкаџии: Мартин Лацис, Јекабс Петерс, Арвидс Пелше, Јан Карлович Берзин, Јан Руџутак, Петерис Стучка, Роберт Ејхе. Сите тие, освен Штучка (кој починал во 1932) и Пелше, подоцна биле егзекутирани во таканаречената латвиска операција на НКВД за време на Големата чистка. == Бели летонски пушки == Во 1917 година, помал број латвиски пушкаџии, главно офицери, застанале на страната на болшевиците. Офицерите како Карлис Гоперс и Фридрихс Бридис се обиделе да спречат болшевичките идеи да се шират меѓу летонските војници. Крвавите божиќни и јануарски битки ги попречиле нивните напори да се борат против болшевичката идеологија. Противниците на болшевизмот или заминале или биле принудени да ја напуштат воената служба или се приклучиле на [[Бела армија|Белите сили]]. За време на последната фаза од Граѓанската војна, две латвиски единици биле создадени на Урал и Далечниот исток на Русија (Троицкиот баталјон и Полкот Иманта), но тие не учествувале во значителна воена акција и биле испратени во Летонија, дотогаш веќе независна нација. == Во културата == [[Податотека:Grosvalds_-_White_Crosses.JPG|десно|мини| Бели крстови (1916 година) од Јазепс Гросвалдс]] Летонските пушкаџии се долготраен извор на инспирација во латвиската уметност. Многу писатели, поети и сликари биле инспирирани од Летонските пушкаџии и нивните битки. Најзабележителни дела се: * Збирка епска поезија за латвиските пушки и нивните битки во Латвија и Русија, ''Mūžības skartie'' (Погодени од вечноста) од поетот Александар Чакс. * Историски роман [[Blizzard of Souls (novel)|''Blizzard of Souls'']] (''Dvēseļu putenis'') од писателот Александар Гринс, и самиот поранешен пушки. Главниот протагонист на романот е млад латвиски ученик кој се пријави во латвиска пушкачка единица. Во 2019 година премиерно беше прикажан филм базиран на романот. * Серија слики (''латвиски пушки'' 1916 &#x2013; 1917 и ''бегалци'' 1915 &#x2013; 1917) од летонскиот сликар Јазепс Гросвалдс, кој исто така служел во единиците на латвиските пушки. Летонскиот пагански метал бенд ''Скајфорџер'' го има објавено албумот Latviešu strēlnieki (албум) посветен на латвиските пушкаџии и нивните битки во Првата светска војна. Поранешен латвиски пушкаџија е протагонист на филмот ''Бранители на Рига од'' 2007 година, сместен во последните денови од Првата светска војна и последователната латвиска војна за независност. == Исто така види == <references /> * 4-та пушка дивизија (Полска) * Последици од Првата светска војна * [[Естонска војна за независност|Естонската ослободителна војна]] * Естонски црвени пушки * Freikorps на Балтикот * Летонска војна за независност * Литвански сојуз на пушки * Обер Ост * Полски пушки одреди * Украински Сич пушки == Наводи == == Извори == * {{Наведена книга|title=The Latvian Impact on the Bolshevik Revolution: The First Phase: September 1917 to April 1918|last=Ezergailis|first=Andrew|publisher=East European Monographs|year=1983|isbn=978-0-88033-035-0|location=Boulder, CO|oclc=10398126}} * {{Наведена книга|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=From War through Revolution: The Story of the Latvian Rifles|last=Leonard|first=Raymond|publisher=32nd Annual European Studies Conference|year=2007|location=Nebraska, CO|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12}} * {{Наведено списание|last=Swain|first=Geoffrey|year=1999|title=The Disillusioning of the Revolution's Praetorian Guard: The Latvian Riflemen, Summer–Autumn 1918|url=http://openurl.ingenta.com/content?genre=article&issn=0966-8136&volume=51&issue=4&spage=667&epage=686|format=PDF|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=51|issue=4|pages=667–686|doi=10.1080/09668139998840|url-access=subscription|access-date=2007-07-10}} * {{Lang-lv|Latvju revolucionarais strēlneeks. Red. R.Apinis, V.Strauss, K.Stucka, P.Vīksne. I; II sējums. Maskava: Prometejs, 1934.; 1935}} {{OCLC|082234573}}, {{OCLC|94148838}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|title=Archigos : A Data Set of Leaders 1875—2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20070711052625/http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|archive-date=11 July 2007|accessdate=9 January 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|title=Latvia: The Good Years|last=Gordon|first=Frank|archive-url=https://web.archive.org/web/20070408033925/http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|archive-date=2007-04-08|accessdate=9 January 2018}} == Надворешни врски == [[Категорија:Руската Империја во Првата светска војна]] [[Категорија:Воени единици и формации во Првата светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Советскиот Сојуз]] cvkrol8463vaok8hq8046oq28xz7zex 5195980 5195979 2024-04-25T16:58:48Z Emilija Dobreva 107567 /* Во културата */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Воена единица|unit_name=Летонски пушкаџии|native_name=Latviešu strēlnieki<br/>Латышские стрелки|image=|caption=Униформа на латвиските пушки од 1916 година|dates=July 1915 – 1920|(1918–1920)<br>{{знаме|Руска Република}} Белото движење <br/>(1918–1920)|allegiance=|branch=Царска руска армија <br> Црвена армија <br> Бела армија|type=Пешадија|role=|size=~ 40,000|command_structure=Руска 12-та армија (Руска империја){{!}}12-та армија|current_commander=|garrison=|ceremonial_chief=|colonel_of_the_regiment=|nickname=|patron=|motto=|colors=|colors_label=|identification_symbol=|march=|mascot=|battles=*[[Прва светска војна]] **Источен фронт (Прва светска војна){{!}}Источен фронт ***Одбрана на ***Божиќни битки ***Битката кај Југла *Руската граѓанска војна **Естонската војна за независност **Латвиска војна за независност ***Битката кај Даугавпилс|notable_commanders=Август Ернест Мисиш<br>Андрејс Аузанс<br>Јанис Френсис<br>Фридрихс Бриедис<br>Јукумс Вациетис<br>Мартиш Пениџис<br>Робертс Дамбитис|anniversaries=|decorations=|battle_honours=}} '''Летонските пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu strēlnieki}}; {{Lang-ru|Латышские стрелки|Latyshskie strelki}}) првично биле воена формација на Империјалната руска армија собрана почнувајќи од 1915 година во [[Латвија|Летонија]] со цел да ги брани балтичките гувернери од [[Германско Царство|Германската империја]] во [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Првично, баталјоните биле формирани од доброволци, а од 1916 година со регрутација меѓу латвиското население. Вкупно околу 40.000 војници биле подготвени во Летонската дивизија за пушкаџии. Тие биле користени како елитна сила во царската и [[Црвена армија|црвената]] армија. == Позадина == Кон крајот на 19 век, [[Рига]], идниот главен град на Латвија, станал еден од најиндустриските градови во [[Руска Империја|Руската империја]]. Летонската Социјалдемократска работничка партија (ЛСДРП) била добро организирана и нејзините водечки елементи биле сè повеќе сочувствителни кон [[Болшевици|болшевиците]] до времето на револуцијата во 1905. Кога по ова биле организирани казнени експедиции од страна на државата, биле формирани групи на вооружен отпор - честопати поврзани со ЛСДРП - за да водат [[Герилско војување|герилска војна]] против [[Руска Империја|царскиот режим]]. Голем број од овие искусни борци подоцна биле регрутирани во Летонските пушкаџии. На избувнувањето на војната Индријис Ледиш, латвискиот началник на полицијата во [[Владивосток]], наредил да се формираат латвиски коњанички единици. == Формирање == До април 1915 година, кога царската германска армија напредувала на територијата на Летонија, некои истакнати Летонци, предводени од заменикот Јанис Голдманис ја искористиле својата позиција во Државната дума за да го повикаат царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] да формира целосно летонски баталјони. Како што Германците напредувале во Летонија, тие тврделе дека таквите единици ќе бидат особено ефикасни. Летонците ја познавале областа и имале висок морал бидејќи и покрај политиката на русификација, летонските националистички чувства биле повеќе антигермански.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12|accessdate=2009-03-29}}</ref> Во [[Јелгава|Јелгава,]] два баталјони на Летонската домашна гарда веќе ја задржале царската германска армија. [[Податотека:Strelnieki.JPG|лево|мини|250x250пкс| Летонски доброволци од 3. пушкарски баталјон Курземе (1915)]] По зголемениот германски напредок, руската ''Ставка'' ја одобрила мерката и на 19 јули 1915 година, царот го одобрил формирањето на латвиските пушки. Истиот ден латвиските пратеници на Државната дума, Јанис Голдманис и Јанис Залитис објавил патриотски апел „Соберете се под латвиското знаме“ (''Pulcējaties zem latviešu karogiem!'') во Рига. Првите волонтери почнале да се пријавуваат на 12 август во Рига. Првично, планот бил да се формираат два баталјони, но поради големиот број на доброволци биле формирани три баталјони. Заминувањето на првите летонски доброволци од Рига на основна обука се трансформирало во широка национална демонстрација, бидејќи единиците на пушкаџии биле првите летонски воени единици со латвиски команданти задолжени. Првите баталјони биле составени главно од доброволци, особено бегалци од Курланд и работници од фабриките евакуирани во внатрешноста на Русија од Рига. Подоцна голем број Летонци од други руски единици се приклучиле или биле префрлени во Летонските пушкаџии.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://eng.lsm.lv/article/society/society/100th-anniversary-of-latvian-riflemen-celebrated.a139994/|title=100th anniversary of Latvian riflemen celebrated|date=2015-08-01|work=[[Public Broadcasting of Latvia]]|language=en|accessdate=2019-03-06}}</ref> == Првата светска војна == [[Податотека:Latviešu_strēlnieki_Tīreļa_purvā.jpg|мини|250x250пкс| Летонски пушкаџии во рововите за време на Божиќните битки]] Од 1915 година до 1917 година, латвиските пушкаџии се бореле во Царската руска армија против царската германска армија на позиција покрај [[Западна Двина|реката Даугава]]. Во 1916 г., летонските баталјони биле трансформирани во полкови кога започнало регрутирањето меѓу локалното население. Исто така, биле формирани многу нови пушкарски единици. Биле формирани осум борбени и еден резервен полк. Во декември 1916 година и јануари 1917 година, латвиските пушкаџии претрпеле големи загуби во едномесечните Божиќни битки, кои започнале со ненадеен напад на германските позиции за време на [[Божиќ]]. Со тешки загуби, летонските пушкаџии успеале да ја пробијат германската одбранбена линија, но напорите биле залудни бидејќи нападот не бил завршен. Империјалната руска армија загубила над 26.000 војници во неуспешниот напад. Меѓу жртвите имало 9.000 латвиски пушкаџии, приближно една третина од вкупниот број во тоа време. Тешките жртви резултирале со силно незадоволство против руските генерали и царот меѓу пушкаџиите. Ова незадоволство довело до зголемена поддршка за [[Болшевици|болшевиците]], кои се залагале за крај на војната. Паднатите латвиски пушкаџии биле погребани во Братски гробишта во Рига, создадени за оваа намена. '''Структурата на поделбата на Обединетите Летонски пушки, формирана во 1917 година:''' {{Col-break}} 1. Летонска пушкачка бригада * 1. Даугавгрива Летонски пушкарски полк * 2. Рига Латвиски пушки полк * 3. Курланд|Латвиски пушки полк Курземе * 4. Летонски стрелачки полк Виџеме{{Col-break}} 2. Летонска пушкачка бригада * 5. Семигалија|Земгале латвиски пушки полк * 6. Летонски пушки полк Тукумс * 7. Бауска Латвиски пушки полк * 8. Латвиски пушки полк Валмиера{{Col-end}} == Црвени латвиски пушкаџии == [[Податотека:Monument_for_the_Latviesu_Strelnieki.JPG|мини|311x311пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Рига.]] [[Податотека:Daugavpils-6139_-_Flickr_-_Ragnhild_&_Neil_Crawford.jpg|мини|200x200пкс| Споменик од советско време за латвиските пушки во Даугавпилс.]] Во мај 1917 година, голем дел од латвиските полкови ја пренеле својата лојалност на болшевиците. Тие станале познати како '''Црвени Летонски пушкаџии''' ({{Lang-lv|Latviešu sarkanie strēlnieki}}, {{Lang-ru|красные латышские стрелки|krasnye latyshkie strelki}}) и активно учествувале во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]. Пушкаџиите активно учествувале во задушувањето на [[Ленинизам|антиболшевичките]] востанија во [[Москва]] и [[Јарослављ|Јарослав]] во 1918 година и се бореле против силите на белите генерали Деникин, Јуденич и Врангел. По победата во операцијата Ориол-Кроми против Деникин во октомври 1919 година, дивизија на латвиски пушкаџии го добила највисокото воено признание од тоа време: Почесното црвено знаме на ВЦИК. Јукумс Вациетис, поранешен полковник на Летонските пушкаџии, станал првиот врховен командант на [[Црвена армија|Црвената армија]]. Летонските Црвени пушкаџии биле клучни во обидот да се воспостави советска власт во Летонија во 1919 година. Тие претрпеле големи загуби на персонал поради намалената популарност на болшевичките идеи меѓу Летонските пушкаџии и Летонците генерално, а мнозинството биле прераспоредени на други фронтови на Руската граѓанска војна. Останатите сили на Црвената армија во Летонија биле поразени од балтичките германски доброволци под генералот фон дер Голц и новоформираните латвиски единици првично под полковник Калпакс, а подоцна под полковник Јанис Балодис, кои биле лојални на Летонската Република во западна Латвија; од страна на [[Естонска војна за независност|естонската армија]] вклучувајќи ја Севернолатвиска бригада, и конечно со заедничка кампања на полската и новата латвиска армија во Латгале, југоисточна Латвија. По мировниот договор од 1920 година меѓу Летонија и [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|болшевичка Русија]], 11.395 поранешни Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2008)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> Други поранешни пушкаџии останале во Советска Русија и се искачиле на лидерски позиции во Црвената армија, [[Комунистичка партија на Советскиот Сојуз|Комунистичката партија]] и Чека. Кога СССР ја окупирала Летонија во 1940 година, многу од преживеаните Црвени пушкаџии се вратиле во Летонија. Најпознатите советски комунистички водачи од Летонија пред Втората светска војна не биле од Црвените пушкаџии: Мартин Лацис, Јекабс Петерс, Арвидс Пелше, Јан Карлович Берзин, Јан Руџутак, Петерис Стучка, Роберт Ејхе. Сите тие, освен Штучка (кој починал во 1932) и Пелше, подоцна биле егзекутирани во таканаречената латвиска операција на НКВД за време на Големата чистка. == Бели летонски пушки == Во 1917 година, помал број латвиски пушкаџии, главно офицери, застанале на страната на болшевиците. Офицерите како Карлис Гоперс и Фридрихс Бридис се обиделе да спречат болшевичките идеи да се шират меѓу летонските војници. Крвавите божиќни и јануарски битки ги попречиле нивните напори да се борат против болшевичката идеологија. Противниците на болшевизмот или заминале или биле принудени да ја напуштат воената служба или се приклучиле на [[Бела армија|Белите сили]]. За време на последната фаза од Граѓанската војна, две латвиски единици биле создадени на Урал и Далечниот исток на Русија (Троицкиот баталјон и Полкот Иманта), но тие не учествувале во значителна воена акција и биле испратени во Летонија, дотогаш веќе независна нација. == Во културата == [[Податотека:Grosvalds_-_White_Crosses.JPG|десно|мини| Бели крстови (1916 година) од Јазепс Гросвалдс]] Летонските пушкаџии се долготраен извор на инспирација во латвиската уметност. Многу писатели, поети и сликари биле инспирирани од Летонските пушкаџии и нивните битки. Најзабележителни дела се: * Збирка епска поезија за латвиските пушки и нивните битки во Латвија и Русија, ''Mūžības skartie'' (Погодени од вечноста) од поетот Александар Чакс. * Историски роман ''Blizzard of Souls'' (''Dvēseļu putenis'') од писателот Александар Гринс, и самиот поранешен пушки. Главниот протагонист на романот е млад латвиски ученик кој се пријави во латвиска пушкачка единица. Во 2019 година премиерно беше прикажан филм базиран на романот. * Серија слики (''латвиски пушки'' 1916 &#x2013; 1917 и ''бегалци'' 1915 &#x2013; 1917) од летонскиот сликар Јазепс Гросвалдс, кој исто така служел во единиците на латвиските пушки. Летонскиот пагански метал бенд ''Скајфорџер'' го има објавено албумот Latviešu strēlnieki (албум) посветен на латвиските пушкаџии и нивните битки во Првата светска војна. Поранешен латвиски пушкаџија е протагонист на филмот ''Бранители на Рига од'' 2007 година, сместен во последните денови од Првата светска војна и последователната латвиска војна за независност. == Исто така види == <references /> * 4-та пушка дивизија (Полска) * Последици од Првата светска војна * [[Естонска војна за независност|Естонската ослободителна војна]] * Естонски црвени пушки * Freikorps на Балтикот * Летонска војна за независност * Литвански сојуз на пушки * Обер Ост * Полски пушки одреди * Украински Сич пушки == Наводи == == Извори == * {{Наведена книга|title=The Latvian Impact on the Bolshevik Revolution: The First Phase: September 1917 to April 1918|last=Ezergailis|first=Andrew|publisher=East European Monographs|year=1983|isbn=978-0-88033-035-0|location=Boulder, CO|oclc=10398126}} * {{Наведена книга|url=http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|title=From War through Revolution: The Story of the Latvian Rifles|last=Leonard|first=Raymond|publisher=32nd Annual European Studies Conference|year=2007|location=Nebraska, CO|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612044731/http://www.unomaha.edu/esc/2007Proceedings/Leonard_LatvianRifles.pdf|archive-date=2011-06-12}} * {{Наведено списание|last=Swain|first=Geoffrey|year=1999|title=The Disillusioning of the Revolution's Praetorian Guard: The Latvian Riflemen, Summer–Autumn 1918|url=http://openurl.ingenta.com/content?genre=article&issn=0966-8136&volume=51&issue=4&spage=667&epage=686|format=PDF|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=51|issue=4|pages=667–686|doi=10.1080/09668139998840|url-access=subscription|access-date=2007-07-10}} * {{Lang-lv|Latvju revolucionarais strēlneeks. Red. R.Apinis, V.Strauss, K.Stucka, P.Vīksne. I; II sējums. Maskava: Prometejs, 1934.; 1935}} {{OCLC|082234573}}, {{OCLC|94148838}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|title=Archigos : A Data Set of Leaders 1875—2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20070711052625/http://mail.rochester.edu/~hgoemans/CaseDescriptionApril2007.pdf|archive-date=11 July 2007|accessdate=9 January 2018}} * {{Наведена мрежна страница|url=http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|title=Latvia: The Good Years|last=Gordon|first=Frank|archive-url=https://web.archive.org/web/20070408033925/http://centropa.org/reports.asp?rep=HR&ID=6877&TypeID=0|archive-date=2007-04-08|accessdate=9 January 2018}} == Надворешни врски == [[Категорија:Руската Империја во Првата светска војна]] [[Категорија:Воени единици и формации во Првата светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Советскиот Сојуз]] brtzl729ma2iqafx6vnwqaif6zdm2we 0 1346987 5195902 5195899 2024-04-25T12:09:08Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Batillus tanker in Saint-Nazaire.jpg|мини|269x269пкс|Танкерот ''Batilus'' во 1976 г. сè уште е празен по завршувањето на изградбата, до танкер за полнење гориво. „Батилус“ со товар над 550.000 тона и должина над 400 метри, бил во категоријата супертанкери]] '''Нафтен танкер''' — [[товарен брод]] наменет за [[превоз]] на [[нафта]] како наливен товар. Постојат два главни вида нафтени танкери: танкери за сурова нафта и танкери за нафтени дестилати. Танкер за сурова нафта превозува големи количества нафта од своето производно место до рафинериите.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/americanmerchant0000unse|title=American Merchant Seaman's Manual|last1=Hayler|first1=William B.|last2=Keever|first2=John M.|publisher=Cornell Maritime Pr|year=2003|isbn=0-87033-549-9|page=[https://archive.org/details/americanmerchant0000unse/page/14 14]}}</ref> Танкерите за нафтени дестилати обично се многу помали бродови и се наменети да превозуваат петрохемиски производи од рафинериите до потрошувачите.<ref name="hay2">Hayler and Keever, 2003:14-2.</ref> Нафтените танкери често се класифицираат не само според големината, туку и според насоката. Тие се со големина од внатрешни или крајбрежни танкери со капацитет од неколку илјади носивости (DWT) до гигантски ултраголеми носачи на сурова нафта (ULCC) со капацитет од 550.000 DWT. Танкерите превозуваат приближно 2.000.000.000 тона (2,2 × 10⁹ кратки тона) нафта годишно. Превозот на нафта со цевки е само втор во однос на ефикасноста, при што просечната цена за превоз на нафта со танкер е само 2 до 3 американски центи за 1 американски галон (3,8 л).<ref name="hub211">Huber, 2001: 211.</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category|Oil tankers}} * [https://www.reuters.com/article/bahri-apicorp-funds/update-1-saudi-shipper-bahri-plans-to-increase-vlcc-fleet-to-46-idUSL8N1A30VF Saudi shipper Bahri plans to increase VLCC fleet to 46] * [http://www.ship-photos.de/ ship-photos.de] * [https://books.google.com/books?id=cOIDAAAAMBAJ&dq=Popular+Science+1930+plane+%22Popular+Mechanics%22&pg=PA370 "Floating Oil Tanks" ''Popular Mechanics'', March 1930, стр. 370–374] * [http://www.petrostrategies.org/Learning_Center/oil_transportation.htm Information on crude oil tankers and other forms of oil transport] * [https://vimeo.com/59748190 Oil Tanker – Cleaning operations] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ [[Категорија:Нафтени танкери]] [[Категорија:Шкотски пронајдоци]] [[Категорија:Видови бродови]] [[Категорија:Танкери]] k0kawtadnadrlt20993sz05bptej6d1 0 1346989 5195904 2024-04-25T13:26:02Z Dentedeleone 97251 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1217369922|Men at Work]]“ wikitext text/x-wiki '''Men at Work''' ― австралискa рок-група основана во [[Мелбурн]] во 1978 година. Oсновач бил Колин Хеј, кој бил фронтмен и гитарист во групата. Веќе во 1979 групата имала целосна постава и настапувала во хотелот ''Cricketers Arms'' во Мелбурн. Менаџер на групата бил Расел Депелер, пријател на Хеј од студентските денови. Оваа постава забележала меѓународен успех во првата половина од 1980-тите. Тие добиле [[Греми награда за најдобар нов изведувач]] во 1983 година, биле примени во „Куќата на славните на [[ARIA]]“ во 1994 година и продале преку 30 милиони албуми ширум светот. Во мај 2001 година, „Down Under“ се нашла на четврто место на списокот од „30 најдобри австралиски песни“ според здружението APRA, а ''Business as Usual'' се нашол во книгата „''100 најдобри австралиски албуми“'' (октомври 2010). == Историја == === Почетоци === Групата Men at Work била основана во Мелбурн во јуни 1979 година со Колин Хеј како фронтмен и гитарист, Рон Страјкерт на бас гитара и Џери Спајзер на тапани. Ним им се придружиле Грег Хем (флејта, саксафон и клавијатури) и Џон Рис (бас гитара), при што Страјкерт се префрлил на водечка гитара. === Меѓународен успех (1981–1983) === Првиот сингл, „Keypunch Operator" го издале во 1980 година. Следната година потпишале договор со CBS Records, австралиска подружница од CBS Records International (која подоцна станала Sony Music). Нивниот прв студиски албум, ''Business as Usual'' во Австралија бил издаден во ноември 1981 година и во април 1982 година во САД. Албумот девет недели бил на врвот на австралиската топ-листа за албуми. Австралискиот омот имал црно-бел дизајн; странските изданија имале сличен дизајн, но во црно-жолта комбинација на бои. ''Business as Usual'' бил еден од најуспешните албуми на меѓународно ниво за Men at Work. Поминал дотогаш рекордни 15 недели на прво место на американскиата топ-листа ''[[Билборд 200|Билборд]]'' [[Билборд 200|200]] и пет недели на прво место на британската топ-листата за албуми. ''Business as Usual'' исто така бил еден од најпродаваните австралиски албуми во раните 1980-ти, со 6 милиони примероци испорачани во САД. Во јануари 1983 година, тие биле први австралиски музичари кои истовремено имале албум и сингл на прво место на ''[[Билборд (магазин)|Билбордовите]]'' топ-листи во САД: ''Business as Usual'' и „Down Under“ (1981), соодветно. Вториот албум на групата, ''Cargo'', бил издаден во април 1983 година. Албумот се искачил на прво место во Австралија и на второ место во Нов Зеланд. Албумот бил завршен кон средината на 1982 година, но неговото издавање било одложено поради успехот на нивниот прв албум на меѓународниот пазар. Групата имала голема светска турнеја во 1983 година. === Последен албум и распаѓање (1984-1986) === Во 1984 година, по долготрајни несогласувања, на Спајзер и Рис им било речено дека „не се потребни“ во групата. Хеј, Хем и Страјкерт продолжиле како трио и со сесиски музичари го снимале нивниот трет студиски албум ''Two Hearts'' (објавен на 23 април 1985). За време на снимањето на албумот, Страјкерт решил да си замине. Набргу по објавувањето на ''Two Hearts'' во 1985 година, си заминал и Хем, а Хеј останал како единствен член. На почетокот од 1986 година Хеј одлучил да продолжи како соло-музичар, а името на Men at Work било пензионирано. === Делумни обединувања === Од 1996 до 2002 година, Хеј и Хем ја возобновиле групата и под името Men at Work (придружувани од нови членови на групата) биле на многу турнеи во: Јужна Америка, Австралија, Европа и САД. На 19 април 2012 година, Хем бил пронајден мртов во својот дом од очигледен срцев удар.<ref name="Pena">{{Наведување|title=Remembering Greg Ham: 1953–2012|last=Pena|first=Shirley|journal=examiner com|date=19 April 2014}}</ref> Во 2019 година, Хеј, заедно со уште една нова група музичари, повторно почнал да настапува под името Men at Work и започнал со турнеја. Ниту еден друг претходен члед од Men At Work не бил вклучен во тековната постава. == Членови == Колин Хеј бил единствен постојан член во сите состави на групата. '''Сегашни''' * Колин Хеј – водечки вокал, ритам гитара, бас <small>(1978–1986, 1996–2002; повремени настапи до 2012; 2019–сега)</small> '''Поранешни''' * Рон Страјкерт – главна гитара, бас, вокал <small>(1978–1985)</small> * Џери Спејзер – тапани, перкусии, придружни вокали <small>(1979–1984)</small> * Грег Хем – клавијатури, вокал, [[саксофон]], [[Усна хармоника|хармоника]], [[флејта]] <small>(1979–1985, 1996–2002; повремени изведби до 2012 година; починал во 2012 година)</small> * Џон Рис – бас, придружен вокал <small>(1980–1984)</small> == Дискографија == * ''Business as Usual'' (1981) * ''Cargo'' (1983) * ''Two Hearts'' (1985) == Наводи == {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Врски за Wayback од предлошката „Семарх“]] [[Категорија:Австралиски музички групи]] [[Категорија:Музички групи основани во 1978]] [[Категорија:Музички групи распаднати во 1986]] [[Категорија:Добитници на Џуно награда]] [[Категорија:Австралиски квинтети]] [[Категорија:Австралиски поп-рок-групи]] [[Категорија:Австралиски новобранови групи]] [[Категорија:Новобранови групи]] [[Категорија:Австралиски рок-групи]] 64sp15d6ydgicu92oo4a5jlm3cbezgn 5195905 5195904 2024-04-25T13:26:38Z Dentedeleone 97251 wikitext text/x-wiki '''Men at Work''' ― австралискa рок-група основана во [[Мелбурн]] во 1978 година. Oсновач бил Колин Хеј, кој бил фронтмен и гитарист во групата. Веќе во 1979 групата имала целосна постава и настапувала во хотелот ''Cricketers Arms'' во Мелбурн. Менаџер на групата бил Расел Депелер, пријател на Хеј од студентските денови. Оваа постава забележала меѓународен успех во првата половина од 1980-тите. Тие добиле [[Греми награда за најдобар нов изведувач]] во 1983 година, биле примени во „Куќата на славните на [[ARIA]]“ во 1994 година и продале преку 30 милиони албуми ширум светот. Во мај 2001 година, „Down Under“ се нашла на четврто место на списокот од „30 најдобри австралиски песни“ според здружението APRA, а ''Business as Usual'' се нашол во книгата „''100 најдобри австралиски албуми“'' (октомври 2010). == Историја == === Почетоци === Групата Men at Work била основана во Мелбурн во јуни 1979 година со Колин Хеј како фронтмен и гитарист, Рон Страјкерт на бас гитара и Џери Спајзер на тапани. Ним им се придружиле Грег Хем (флејта, саксафон и клавијатури) и Џон Рис (бас гитара), при што Страјкерт се префрлил на водечка гитара. === Меѓународен успех (1981–1983) === Првиот сингл, „Keypunch Operator" го издале во 1980 година. Следната година потпишале договор со CBS Records, австралиска подружница од CBS Records International (која подоцна станала Sony Music). Нивниот прв студиски албум, ''Business as Usual'' во Австралија бил издаден во ноември 1981 година и во април 1982 година во САД. Албумот девет недели бил на врвот на австралиската топ-листа за албуми. Австралискиот омот имал црно-бел дизајн; странските изданија имале сличен дизајн, но во црно-жолта комбинација на бои. ''Business as Usual'' бил еден од најуспешните албуми на меѓународно ниво за Men at Work. Поминал дотогаш рекордни 15 недели на прво место на американскиата топ-листа ''[[Билборд 200|Билборд]]'' [[Билборд 200|200]] и пет недели на прво место на британската топ-листата за албуми. ''Business as Usual'' исто така бил еден од најпродаваните австралиски албуми во раните 1980-ти, со 6 милиони примероци испорачани во САД. Во јануари 1983 година, тие биле први австралиски музичари кои истовремено имале албум и сингл на прво место на ''[[Билборд (магазин)|Билбордовите]]'' топ-листи во САД: ''Business as Usual'' и „Down Under“ (1981), соодветно. Вториот албум на групата, ''Cargo'', бил издаден во април 1983 година. Албумот се искачил на прво место во Австралија и на второ место во Нов Зеланд. Албумот бил завршен кон средината на 1982 година, но неговото издавање било одложено поради успехот на нивниот прв албум на меѓународниот пазар. Групата имала голема светска турнеја во 1983 година. === Последен албум и распаѓање (1984-1986) === Во 1984 година, по долготрајни несогласувања, на Спајзер и Рис им било речено дека „не се потребни“ во групата. Хеј, Хем и Страјкерт продолжиле како трио и со сесиски музичари го снимале нивниот трет студиски албум ''Two Hearts'' (објавен на 23 април 1985). За време на снимањето на албумот, Страјкерт решил да си замине. Набргу по објавувањето на ''Two Hearts'' во 1985 година, си заминал и Хем, а Хеј останал како единствен член. На почетокот од 1986 година Хеј одлучил да продолжи како соло-музичар, а името на Men at Work било пензионирано. === Делумни обединувања === Од 1996 до 2002 година, Хеј и Хем ја возобновиле групата и под името Men at Work (придружувани од нови членови на групата) биле на многу турнеи во: Јужна Америка, Австралија, Европа и САД. На 19 април 2012 година, Хем бил пронајден мртов во својот дом од очигледен срцев удар.<ref name="Pena">{{Наведување|title=Remembering Greg Ham: 1953–2012|last=Pena|first=Shirley|journal=examiner com|date=19 April 2014}}</ref> Во 2019 година, Хеј, заедно со уште една нова група музичари, повторно почнал да настапува под името Men at Work и започнал со турнеја. Ниту еден друг претходен члед од Men At Work не бил вклучен во тековната постава. == Членови == Колин Хеј бил единствен постојан член во сите состави на групата. '''Сегашни''' * Колин Хеј – водечки вокал, ритам гитара, бас <small>(1978–1986, 1996–2002; повремени настапи до 2012; 2019–сега)</small> '''Поранешни''' * Рон Страјкерт – главна гитара, бас, вокал <small>(1978–1985)</small> * Џери Спејзер – тапани, перкусии, придружни вокали <small>(1979–1984)</small> * Грег Хем – клавијатури, вокал, [[саксофон]], [[Усна хармоника|хармоника]], [[флејта]] <small>(1979–1985, 1996–2002; повремени изведби до 2012 година; починал во 2012 година)</small> * Џон Рис – бас, придружен вокал <small>(1980–1984)</small> == Дискографија == * ''Business as Usual'' (1981) * ''Cargo'' (1983) * ''Two Hearts'' (1985) == Наводи == {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Врски за Wayback од предлошката „Семарх“]] [[Категорија:Австралиски музички групи]] [[Категорија:Музички групи основани во 1978]] [[Категорија:Музички групи распаднати во 1986]] [[Категорија:Добитници на Џуно награда]] [[Категорија:Австралиски квинтети]] [[Категорија:Австралиски поп-рок-групи]] [[Категорија:Австралиски новобранови групи]] [[Категорија:Новобранови групи]] [[Категорија:Австралиски рок-групи]] 5h6ljr1ngozfwmow2j8ohj8nbgu6kv4 5195913 5195905 2024-04-25T13:57:07Z Dentedeleone 97251 инфокутија wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Men at Work | image = Men At Work 1983.jpg | landscape = <!-- yes, if wide image, otherwise leave blank --> | alt = | caption = Men at Work во 1983<br>Горе: Џон Рис; на средина: Џери Спајзер, Рон Страјкерт, Колин Хеј; долу: Грег Хем | background = group_or_band | alias = | origin = [[Мелбурн]], [[Викторија (Австралија)|Викторија]], Австралија | genre = {{hlist|[[Новобранова музика|Нов бран]]<ref>{{cite web|url= http://www.allmusic.com/artist/men-at-work-mn0000873085/biography |first= Stephen Thomas |last= Erlewine |author-link= Stephen Thomas Erlewine |title= Men at Work – Artist Biography |website= [[AllMusic]] |access-date= 24 April 2015}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.avclub.com/article/greg-ham-of-men-at-work-originator-of-the-flute-ri-72654 |first= Steven |last= Hyden |title= Greg Ham of Men At Work, originator of the flute riff in "Down Under", found dead |work= [[The A.V. Club]] |date= 19 April 2012 |access-date= 24 April 2015}}</ref>|[[поп-рок]]<ref>{{cite news|url= http://www.mtv.com/news/515559/men-at-works-colin-hay/ |first= Frank |last= Tortorici |title= Men At Work's Colin Hay |publisher= [[MTV]] |date= 28 June 1999 |access-date= 24 April 2015}}</ref><ref>{{cite magazine|url= http://www.billboard.com/biz/articles/news/1267253/men-at-work-loses-first-stage-in-copyright-dispute |first= Lars |last= Brandle |title= Men At Work Loses First Stage In Copyright Dispute |magazine=Billboard |date= 30 July 2009 |access-date= 24 April 2015}}</ref>|[[реге-рок]]<ref>{{cite web|title= Men At Work accused of plagiarism |first= Alex |last= Fletcher |work= [[Digital Spy]]|url= http://www.digitalspy.co.uk/music/news/a168340/men-at-work-accused-of-plagiarism.html |date= 30 July 2009 |access-date= 2 July 2014}}</ref>}} | years_active = {{start date|1978}}–{{end date|1986}}, {{start date|1996}}–{{end date|2002}}<br /><small>(повремени обединувања до 2012)</small>, {{start date|2019}}–денес | label = {{hlist|[[Columbia Records|Columbia]]|[[Epic Records|Epic]]}} | associated_acts = [[The Black Sorrows]] | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | current_members = [[Колин Хеј]] | past_members = * Грег Хем * Џери Спејзер * Рон Страјкерт * Џон Рис }} '''Men at Work''' ― австралискa рок-група основана во [[Мелбурн]] во 1978 година. Oсновач бил Колин Хеј, кој бил фронтмен и гитарист во групата. Веќе во 1979 групата имала целосна постава и настапувала во хотелот ''Cricketers Arms'' во Мелбурн. Менаџер на групата бил Расел Депелер, пријател на Хеј од студентските денови. Оваа постава забележала меѓународен успех во првата половина од 1980-тите. Тие добиле [[Греми награда за најдобар нов изведувач]] во 1983 година, биле примени во „Куќата на славните на [[ARIA]]“ во 1994 година и продале преку 30 милиони албуми ширум светот. Во мај 2001 година, „Down Under“ се нашла на четврто место на списокот од „30 најдобри австралиски песни“ според здружението APRA, а ''Business as Usual'' се нашол во книгата „''100 најдобри австралиски албуми“'' (октомври 2010). == Историја == === Почетоци === Групата Men at Work била основана во Мелбурн во јуни 1979 година со Колин Хеј како фронтмен и гитарист, Рон Страјкерт на бас гитара и Џери Спајзер на тапани. Ним им се придружиле Грег Хем (флејта, саксафон и клавијатури) и Џон Рис (бас гитара), при што Страјкерт се префрлил на водечка гитара. === Меѓународен успех (1981–1983) === Првиот сингл, „Keypunch Operator" го издале во 1980 година. Следната година потпишале договор со CBS Records, австралиска подружница од CBS Records International (која подоцна станала Sony Music). Нивниот прв студиски албум, ''Business as Usual'' во Австралија бил издаден во ноември 1981 година и во април 1982 година во САД. Албумот девет недели бил на врвот на австралиската топ-листа за албуми. Австралискиот омот имал црно-бел дизајн; странските изданија имале сличен дизајн, но во црно-жолта комбинација на бои. ''Business as Usual'' бил еден од најуспешните албуми на меѓународно ниво за Men at Work. Поминал дотогаш рекордни 15 недели на прво место на американскиата топ-листа ''[[Билборд 200|Билборд]]'' [[Билборд 200|200]] и пет недели на прво место на британската топ-листата за албуми. ''Business as Usual'' исто така бил еден од најпродаваните австралиски албуми во раните 1980-ти, со 6 милиони примероци испорачани во САД. Во јануари 1983 година, тие биле први австралиски музичари кои истовремено имале албум и сингл на прво место на ''[[Билборд (магазин)|Билбордовите]]'' топ-листи во САД: ''Business as Usual'' и „Down Under“ (1981), соодветно. Вториот албум на групата, ''Cargo'', бил издаден во април 1983 година. Албумот се искачил на прво место во Австралија и на второ место во Нов Зеланд. Албумот бил завршен кон средината на 1982 година, но неговото издавање било одложено поради успехот на нивниот прв албум на меѓународниот пазар. Групата имала голема светска турнеја во 1983 година. === Последен албум и распаѓање (1984-1986) === Во 1984 година, по долготрајни несогласувања, на Спајзер и Рис им било речено дека „не се потребни“ во групата. Хеј, Хем и Страјкерт продолжиле како трио и со сесиски музичари го снимале нивниот трет студиски албум ''Two Hearts'' (објавен на 23 април 1985). За време на снимањето на албумот, Страјкерт решил да си замине. Набргу по објавувањето на ''Two Hearts'' во 1985 година, си заминал и Хем, а Хеј останал како единствен член. На почетокот од 1986 година Хеј одлучил да продолжи како соло-музичар, а името на Men at Work било пензионирано. === Делумни обединувања === Од 1996 до 2002 година, Хеј и Хем ја возобновиле групата и под името Men at Work (придружувани од нови членови на групата) биле на многу турнеи во: Јужна Америка, Австралија, Европа и САД. На 19 април 2012 година, Хем бил пронајден мртов во својот дом од очигледен срцев удар.<ref name="Pena">{{Наведување|title=Remembering Greg Ham: 1953–2012|last=Pena|first=Shirley|journal=examiner com|date=19 April 2014}}</ref> Во 2019 година, Хеј, заедно со уште една нова група музичари, повторно почнал да настапува под името Men at Work и започнал со турнеја. Ниту еден друг претходен члед од Men At Work не бил вклучен во тековната постава. == Членови == Колин Хеј бил единствен постојан член во сите состави на групата. '''Сегашни''' * Колин Хеј – водечки вокал, ритам гитара, бас <small>(1978–1986, 1996–2002; повремени настапи до 2012; 2019–сега)</small> '''Поранешни''' * Рон Страјкерт – главна гитара, бас, вокал <small>(1978–1985)</small> * Џери Спејзер – тапани, перкусии, придружни вокали <small>(1979–1984)</small> * Грег Хем – клавијатури, вокал, [[саксофон]], [[Усна хармоника|хармоника]], [[флејта]] <small>(1979–1985, 1996–2002; повремени изведби до 2012 година; починал во 2012 година)</small> * Џон Рис – бас, придружен вокал <small>(1980–1984)</small> == Дискографија == * ''Business as Usual'' (1981) * ''Cargo'' (1983) * ''Two Hearts'' (1985) == Наводи == {{наводи}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Врски за Wayback од предлошката „Семарх“]] [[Категорија:Австралиски музички групи]] [[Категорија:Музички групи основани во 1978]] [[Категорија:Музички групи распаднати во 1986]] [[Категорија:Добитници на Џуно награда]] [[Категорија:Австралиски квинтети]] [[Категорија:Австралиски поп-рок-групи]] [[Категорија:Австралиски новобранови групи]] [[Категорија:Новобранови групи]] [[Категорија:Австралиски рок-групи]] nbr2uhhxnx0okd4g7do53ot9o91lytp 0 1346990 5195906 2024-04-25T13:29:18Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1182315611|Bjni Fortress]]“ wikitext text/x-wiki '''Тврдината Бјни''' ({{Lang-hy|Բջնի բերդ}}) е средновековна ерменска тврдина која се наоѓа во селото Бјни во [[Котајк|провинцијата Котајк]] во [[Ерменија]]. Сместена е на врвот и покрај страните на месата што го дели селото речиси на половина. Поголемиот дел се наоѓа западно од месата и е закривен на југ, а помал дел е на исток. Ѕидовите на тврдината може да се видат само од западната страна на селото, а најлесно се стигнува до нив преку тесен земјен пат кој се дели (одете на левата страна) и оди нагоре од страната на ридот покрај некои резиденции. Тврдината Бјни има 1,504 м (4,934 фт) надморска височина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|title=Bjni Fortress Altitude and Location|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923140526/http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|archive-date=2015-09-23|accessdate=2014-09-13}}</ref> == Историја == Тврдината Бјни била изградена во 9 до 10 век од страна на кралското семејство Палавуни од династијата Багратуни. Командантот на Бјни, лордот Васак Холум Пахлавуни (Пахлавидот) ја реконструирал тврдината. Ерменскиот историчар од 12 век, Матеос Урхајети, во првиот дел од „Хроника“ кој ги опфаќа крајот на 10-тиот до почетокот на 11-тиот век, напишал за инвазиите на платеничките турски војници на Дејламите во Бјни во 1021 г., кои отишле да вршат рации и да ограбуваат села и градови. {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигнал пред портите на „тврдината Бјни“ и кренајќи негодување, рекол: „Целата област Ниг е поробена!“}}Васак и неговите луѓе станале бесни и ги гонеле непријателските сили во битка во близина на реката Касах, убиле 300 од нив, а останатите побегнале. Откако се изморил од борбите, Васак ја напуштил битката за да најде место за одмор на планината наречена Серкевело. Еден од селаните кој побегнал од битката, го видел командирот како спие и го удрил со тежок удар. Потоа, го фрлил Васак од една од високите карпи и со тоа го убил. Во текот на 1387 &#x2013; 88 година турко-монголскиот освојувач [[Тамерлан|Тимур Ленк]] го уништил селото Бјни, а веројатно и замокот. Во ракописите напишани од Томас Мецофски од крајот на 14-ти до средината на 15-ти век, оставил извештај за инвазиите на Тимур, кажувајќи дека: {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Следниот [Тимур] дојде во араатската земја и [[Карби, Ерменија|Карби]] и земјата Котајк. Ја опседна „тврдината Бјни“, ја зазеде и го уби земскиот [[епископот]] господа Ванакан, кој беше мудар и учен човек, милостив и љубезен кон сите сиромаси. Понатаму, тие го измачуваа целото мноштво верници со глад, меч, ропство, а со неподносливи маки и ѕверско однесување го направија најнаселениот округ на Ерменија ненаселен. Многу луѓе загинаа и беа достојни за круната; [тие] му се познати само на Оној што ги прима, Христос нашиот Бог. Нека ги круниса на денот кога ќе биде наградено стадото на праведниците. Амин.}} == Локација == Делови од надворешните фортификациски ѕидови кај Бјни се сочувани и ги следат страните на месата. На [[Висорамнина|платото]] има делови од загради кои се во релативно лоша состојба. Трагите од тоа каде некогаш стоеле темелите на градбите се означени со вдлабнатини во земјата на различни области. Има и камени темели на црква од 5 век, [[Среден век|средновековна]] градба која сè уште делумно стои (моментално се обновува од 2009 г.), две цистерни едната со остатоци од недопрен [[свод]] и покриен премин што водел до реката во случај на опсада. == Галерија == <gallery> Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_13.JPG|алт=General view|Општ поглед Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_01.jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(74).jpg|алт=Walls of fortress|Ѕидови на тврдина Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_08.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_39.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_15.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_20.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_34.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_29.JPG Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(13).jpg Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_31.JPG Податотека:Pjni_Fortress_03.jpg Податотека:Pjni_Fortress_05.jpg Податотека:Pjni_Fortress_06.jpg Податотека:Bjni_Fortress_Wall.JPG|алт=One of the original standing walls of the castle|Еден од оригиналните стоечки ѕидови на замокот Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(14).jpg|алт=inside the fortress|внатре во тврдината Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(15).jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(16).jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_10.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_18.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_19.jpg Податотека:Ամրոց15.JPG|алт=General view in snow winter|Општ поглед во снежна зима Податотека:Ամրոց17.JPG Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_04.jpg Податотека:Եկեղեցի_Սբ._Խաչ3.JPG|алт=St. Xach church|црквата Свети Џач </gallery> == Исто така види == * Бјни, Ерменија == Наводи == {{Наводи}}{{Ризница-врска|Bjni Fortress}} == Понатамошно читање == * {{Наведување|last=Hacikyan|first=Agop J.|title=The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century|publisher=[[Wayne State University Press]]|place=[[Detroit]], [[Michigan]]|year=2002|isbn=0-8143-3023-1}} * {{Наведување|last=Kiesling|first=Brady|title=Rediscovering Armenia: Guide|publisher=Matit Graphic Design Studio|place=[[Yerevan, Armenia]]|year=2005}} == Надворешни врски == {{Armenian Fortresses}} * [https://armeniapedia.org/wiki/Bjni_Fortress Тврдината Бјни] * [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=68 За тврдината Бјни] * [https://web.archive.org/web/20110515234729/http://rbedrosian.com/tm2.htm Тома од Мецоф: Историја на Тимур и неговите наследници] {{Castles in Armenia}} b3nykcgcac30vxjctgiy9jhv5asrovh 5196135 5195906 2024-04-26T09:02:04Z Emilija Dobreva 107567 /* Историја */ wikitext text/x-wiki '''Тврдината Бјни''' ({{Lang-hy|Բջնի բերդ}}) е средновековна ерменска тврдина која се наоѓа во селото Бјни во [[Котајк|провинцијата Котајк]] во [[Ерменија]]. Сместена е на врвот и покрај страните на месата што го дели селото речиси на половина. Поголемиот дел се наоѓа западно од месата и е закривен на југ, а помал дел е на исток. Ѕидовите на тврдината може да се видат само од западната страна на селото, а најлесно се стигнува до нив преку тесен земјен пат кој се дели (одете на левата страна) и оди нагоре од страната на ридот покрај некои резиденции. Тврдината Бјни има 1,504 м (4,934 фт) надморска височина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|title=Bjni Fortress Altitude and Location|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923140526/http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|archive-date=2015-09-23|accessdate=2014-09-13}}</ref> == Историја == Тврдината Бјни била изградена во 9 до 10 век од страна на кралското семејство Палавуни од династијата Багратуни. Командантот на Бјни, лордот Васак Холум Пахлавуни (Пахлавидот) ја реконструирал тврдината. Ерменскиот историчар од 12 век, Матеос Урхајети, во првиот дел од „Хроника“ кој ги опфаќа крајот на 10-тиот до почетокот на 11-тиот век, напишал за инвазиите на платеничките турски војници на Дејламите во Бјни во 1021 г., кои отишле да вршат рации и да ограбуваат села и градови. {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигнал пред портите на „тврдината Бјни“ и кренајќи негодување, рекол: „Целата област Ниг е поробена!“}}Васак и неговите луѓе станале бесни и ги гонеле непријателските сили во битка во близина на реката Касах, убиле 300 од нив, а останатите побегнале. Откако се изморил од борбите, Васак ја напуштил битката за да најде место за одмор на планината наречена Серкевело. Еден од селаните кој побегнал од битката, го видел командирот како спие и го удрил со тежок удар. Потоа, го фрлил Васак од една од високите карпи и со тоа го убил. Во текот на 1387 &#x2013; 88 година турко-монголскиот освојувач [[Тамерлан|Тимур Ленк]] го уништил селото Бјни, а веројатно и замокот. Во ракописите напишани од Томас Мецофски од крајот на 14-ти до средината на 15-ти век, оставил извештај за инвазиите на Тимур, кажувајќи дека: {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Следниот [Тимур] дојде во араатската земја и Карби и земјата Котајк. Ја опседна „тврдината Бјни“, ја зазеде и го уби земскиот епископот господа Ванакан, кој беше мудар и учен човек, милостив и љубезен кон сите сиромаси. Понатаму, тие го измачуваа целото мноштво верници со глад, меч, ропство, а со неподносливи маки и ѕверско однесување го направија најнаселениот округ на Ерменија ненаселен. Многу луѓе загинаа и беа достојни за круната; [тие] му се познати само на Оној што ги прима, Христос нашиот Бог. Нека ги круниса на денот кога ќе биде наградено стадото на праведниците. Амин.}} == Локација == Делови од надворешните фортификациски ѕидови кај Бјни се сочувани и ги следат страните на месата. На [[Висорамнина|платото]] има делови од загради кои се во релативно лоша состојба. Трагите од тоа каде некогаш стоеле темелите на градбите се означени со вдлабнатини во земјата на различни области. Има и камени темели на црква од 5 век, [[Среден век|средновековна]] градба која сè уште делумно стои (моментално се обновува од 2009 г.), две цистерни едната со остатоци од недопрен [[свод]] и покриен премин што водел до реката во случај на опсада. == Галерија == <gallery> Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_13.JPG|алт=General view|Општ поглед Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_01.jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(74).jpg|алт=Walls of fortress|Ѕидови на тврдина Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_08.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_39.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_15.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_20.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_34.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_29.JPG Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(13).jpg Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_31.JPG Податотека:Pjni_Fortress_03.jpg Податотека:Pjni_Fortress_05.jpg Податотека:Pjni_Fortress_06.jpg Податотека:Bjni_Fortress_Wall.JPG|алт=One of the original standing walls of the castle|Еден од оригиналните стоечки ѕидови на замокот Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(14).jpg|алт=inside the fortress|внатре во тврдината Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(15).jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(16).jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_10.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_18.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_19.jpg Податотека:Ամրոց15.JPG|алт=General view in snow winter|Општ поглед во снежна зима Податотека:Ամրոց17.JPG Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_04.jpg Податотека:Եկեղեցի_Սբ._Խաչ3.JPG|алт=St. Xach church|црквата Свети Џач </gallery> == Исто така види == * Бјни, Ерменија == Наводи == {{Наводи}}{{Ризница-врска|Bjni Fortress}} == Понатамошно читање == * {{Наведување|last=Hacikyan|first=Agop J.|title=The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century|publisher=[[Wayne State University Press]]|place=[[Detroit]], [[Michigan]]|year=2002|isbn=0-8143-3023-1}} * {{Наведување|last=Kiesling|first=Brady|title=Rediscovering Armenia: Guide|publisher=Matit Graphic Design Studio|place=[[Yerevan, Armenia]]|year=2005}} == Надворешни врски == {{Armenian Fortresses}} * [https://armeniapedia.org/wiki/Bjni_Fortress Тврдината Бјни] * [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=68 За тврдината Бјни] * [https://web.archive.org/web/20110515234729/http://rbedrosian.com/tm2.htm Тома од Мецоф: Историја на Тимур и неговите наследници] {{Castles in Armenia}} s1v1x4387c6wsliempvf772w6gi41d6 5196136 5196135 2024-04-26T09:02:21Z Emilija Dobreva 107567 /* Надворешни врски */ wikitext text/x-wiki '''Тврдината Бјни''' ({{Lang-hy|Բջնի բերդ}}) е средновековна ерменска тврдина која се наоѓа во селото Бјни во [[Котајк|провинцијата Котајк]] во [[Ерменија]]. Сместена е на врвот и покрај страните на месата што го дели селото речиси на половина. Поголемиот дел се наоѓа западно од месата и е закривен на југ, а помал дел е на исток. Ѕидовите на тврдината може да се видат само од западната страна на селото, а најлесно се стигнува до нив преку тесен земјен пат кој се дели (одете на левата страна) и оди нагоре од страната на ридот покрај некои резиденции. Тврдината Бјни има 1,504 м (4,934 фт) надморска височина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|title=Bjni Fortress Altitude and Location|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923140526/http://elevationmap.net/h5-bjni-2504-armenia?latlngs=(40.460613,44.65405899999996)|archive-date=2015-09-23|accessdate=2014-09-13}}</ref> == Историја == Тврдината Бјни била изградена во 9 до 10 век од страна на кралското семејство Палавуни од династијата Багратуни. Командантот на Бјни, лордот Васак Холум Пахлавуни (Пахлавидот) ја реконструирал тврдината. Ерменскиот историчар од 12 век, Матеос Урхајети, во првиот дел од „Хроника“ кој ги опфаќа крајот на 10-тиот до почетокот на 11-тиот век, напишал за инвазиите на платеничките турски војници на Дејламите во Бјни во 1021 г., кои отишле да вршат рации и да ограбуваат села и градови. {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигнал пред портите на „тврдината Бјни“ и кренајќи негодување, рекол: „Целата област Ниг е поробена!“}}Васак и неговите луѓе станале бесни и ги гонеле непријателските сили во битка во близина на реката Касах, убиле 300 од нив, а останатите побегнале. Откако се изморил од борбите, Васак ја напуштил битката за да најде место за одмор на планината наречена Серкевело. Еден од селаните кој побегнал од битката, го видел командирот како спие и го удрил со тежок удар. Потоа, го фрлил Васак од една од високите карпи и со тоа го убил. Во текот на 1387 &#x2013; 88 година турко-монголскиот освојувач [[Тамерлан|Тимур Ленк]] го уништил селото Бјни, а веројатно и замокот. Во ракописите напишани од Томас Мецофски од крајот на 14-ти до средината на 15-ти век, оставил извештај за инвазиите на Тимур, кажувајќи дека: {{quotation|Во овој период, владетелот на Делумк (Дајламис) собрал војници и неочекувано дошол и стигнал до ерменскиот округ Ниг, во близина на „упориштето Бјни“. Васак, врховниот командант на Ерменците, со својот сакан син Григориј и со други славни благородници, се веселеше во својот замок. Васак погледна во камениот пат и ете, еден човек набрзина доаѓаше по патот пешки. Кога го видел, Васак рекол: „Овој човек е носител на лоши вести“. Човекот пристигна пред портите на „тврдината Бјни“ и крена негодување, рече: „Целата област Ниг е поробена!“}}{{Цитат|Следниот [Тимур] дојде во араатската земја и Карби и земјата Котајк. Ја опседна „тврдината Бјни“, ја зазеде и го уби земскиот епископот господа Ванакан, кој беше мудар и учен човек, милостив и љубезен кон сите сиромаси. Понатаму, тие го измачуваа целото мноштво верници со глад, меч, ропство, а со неподносливи маки и ѕверско однесување го направија најнаселениот округ на Ерменија ненаселен. Многу луѓе загинаа и беа достојни за круната; [тие] му се познати само на Оној што ги прима, Христос нашиот Бог. Нека ги круниса на денот кога ќе биде наградено стадото на праведниците. Амин.}} == Локација == Делови од надворешните фортификациски ѕидови кај Бјни се сочувани и ги следат страните на месата. На [[Висорамнина|платото]] има делови од загради кои се во релативно лоша состојба. Трагите од тоа каде некогаш стоеле темелите на градбите се означени со вдлабнатини во земјата на различни области. Има и камени темели на црква од 5 век, [[Среден век|средновековна]] градба која сè уште делумно стои (моментално се обновува од 2009 г.), две цистерни едната со остатоци од недопрен [[свод]] и покриен премин што водел до реката во случај на опсада. == Галерија == <gallery> Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_13.JPG|алт=General view|Општ поглед Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_01.jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(74).jpg|алт=Walls of fortress|Ѕидови на тврдина Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_08.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_39.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_15.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_20.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_34.JPG Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_29.JPG Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(13).jpg Податотека:Bjni_Fortress_at_Bjni_31.JPG Податотека:Pjni_Fortress_03.jpg Податотека:Pjni_Fortress_05.jpg Податотека:Pjni_Fortress_06.jpg Податотека:Bjni_Fortress_Wall.JPG|алт=One of the original standing walls of the castle|Еден од оригиналните стоечки ѕидови на замокот Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(14).jpg|алт=inside the fortress|внатре во тврдината Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(15).jpg Податотека:Bjni_Pahlavuni_fortress_(16).jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_10.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_18.jpg Податотека:Bjni_Fortress_(general_view)_19.jpg Податотека:Ամրոց15.JPG|алт=General view in snow winter|Општ поглед во снежна зима Податотека:Ամրոց17.JPG Податотека:Բջնի_Պահլավունիների_ամրոց_04.jpg Податотека:Եկեղեցի_Սբ._Խաչ3.JPG|алт=St. Xach church|црквата Свети Џач </gallery> == Исто така види == * Бјни, Ерменија == Наводи == {{Наводи}}{{Ризница-врска|Bjni Fortress}} == Понатамошно читање == * {{Наведување|last=Hacikyan|first=Agop J.|title=The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century|publisher=[[Wayne State University Press]]|place=[[Detroit]], [[Michigan]]|year=2002|isbn=0-8143-3023-1}} * {{Наведување|last=Kiesling|first=Brady|title=Rediscovering Armenia: Guide|publisher=Matit Graphic Design Studio|place=[[Yerevan, Armenia]]|year=2005}} == Надворешни врски == * [https://armeniapedia.org/wiki/Bjni_Fortress Тврдината Бјни] * [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=68 За тврдината Бјни] * [https://web.archive.org/web/20110515234729/http://rbedrosian.com/tm2.htm Тома од Мецоф: Историја на Тимур и неговите наследници] owy8xkt64n4ff72n09f1k436tph7udx 0 1346991 5195911 2024-04-25T13:47:01Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1203869465|Blerta Basholli]]“ wikitext text/x-wiki '''Блерта Башоли''' е родена во 1983 година таа е писателка, режисерка и продуцентка која потекнува од [[Косово]]. Башоли претходно живеела во Њујорк во период од четири години. Таа работела на голем број проекти како студент, меѓу кои е нејзиниот краток филм „Лена и јас“ кој освоил награди во голем број меѓународни фестивали и на Косово. Во 2008 година, таа била наградена со стипендија за декани на Програмата за дипломирање за филм во Тиш школата за уметници, NYU.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.albanianinstitute.org/artist/blerta-basholli/|title=Blerta Basholli|language=en}}</ref> Неодамна, нејзиниот дебитантски игран филм ''Кошница'' (2021) постигнал голем успех, соборувајќи ги рекордите на Санденс и станал првиот косовски филм кој влегол во номинацијата за потесниот круг на Оскари.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.calvertjournal.com/articles/show/13540/hive-film-blerta-basholli-kosovo-oscar-shortlist-nomination|title=Kosovo scoops country’s first Oscar shortlist nomination|language=en}}</ref> == Личен живот == Башоли го завршила своето високо образование во [[Њујорк (град)|Њујорк]], но моментално е со живеалиште во [[Приштина]]. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.albanianinstitute.org/artist/blerta-basholli/|title=Blerta Basholli|language=en}}</ref> Таа стапила во брак со Артан Кореница, познат косовски фотограф, со кој имале две деца. == Кариера == '''2006-2011: Почетоци''' Во 2006 година Башоли се појавила со својот прв филм, документарниот филм „Огледало, огледало…“. Понатаму имала значителен успех, селектирајќи на Сараевскиот филмски фестивал 2006 година; Меѓународен филмски фестивал во Тирана 2006 година; Балкански филмски фестивал Црна кутија 2006, Берлин и Меѓународниот независен филм и видео фестивал во Њујорк 2016 година. Во 2008 година го објавила „Ѓакова 726“, краток филм кој бил прикажан на Филмскиот фестивал во Ротердам 2009 година; Филмски фестивал Бушо 2009 година; Докуфест 2009; Тофифест 2009 година; Женски филмски фестивал на Филмска мајка 2009 година. Подоцна, во 2011 година, краткометражниот филм на Башоли „Лена и јас“ бил прикажан и награден на Филмскиот фестивалПрво трчање 2011 година; Докуфест 2011; Фестивал на филм и храна во Поградец 2011; Скенирање нагоре 2011; Меѓународниот ФФ Тирана 2011 и Филмскиот фестивал 9/11 2012 година (награда за најдобра актерка).<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.albanianinstitute.org/artist/blerta-basholli/|title=Blerta Basholli|language=en}}</ref> '''2021–сега: Светско признавање''' Нејзиниот најпознат филм доаѓа во 2021 година и ја раскажува вистинската приказна за Фахрије Хоти, предизвикот на Косовската жена да отвори бизнис во патријархална заедница. Филмот се вика <nowiki><i id="mwHQ"></i></nowiki>''Кошница'' и е првиот долгометражен филм на Башоли.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.kosovarja-ks.com/blerta-basholli-flet-per-betejen-e-re-te-filmit-zgjoi/|title=Blerta Basholli flet për betejën e re të filmit "Zgjoi"|language=sq}}</ref> <nowiki><i id="mwIQ">Кошница</i></nowiki> ги соборил рекордите на Санденс, каде што ја освоила и Големата награда на жирито, наградата за режија и наградата од публиката во категоријата драматично светско кино. Преку <nowiki><i id="mwIg">Кошница</i></nowiki> Башоли, исто така, станала и првиот косовски режисер кој влегол во потесниот избор за номинации за Оскар, во категоријата [[Оскар за најдобар странски филм|за најдобар меѓународен игран филм]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.efp-online.com/en/directors/28666/Blerta%20Basholli|title=Blerta Basholli, Kosovo|language=en}}</ref> == Филмографија == # ''Огледало огледало...'' (Документарец) (сценарист, режисер) 2006 г # ''Ѓаковица 726'' (кратко видео) (ко-сценарист, режисер) 2008 година # ''Лена и Јас'' (Краток) (писател) 2011 година # ''Сè е скршено и танцува'' (копродуцент) 2016 година # <nowiki><i id="mwMQ"></i></nowiki>''Кошница'' (сценарист, режисер) 2021 година # ''Бракот'' (прв помошник режисер) 2017 година # ''Враќањето'' (асистент режисер) 2017 година # ''Несакана'' (прв помошник режисер) 2017 година # ''Се бара Венера'' (прв помошник режисер) 2021 година # ''Студениот ноември'' (продукциски менаџер) 2018 година <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.imdb.com/name/nm3582195/|title=Blerta Basholli, Filmography|language=en}}</ref> == Наводи == <references /> [[Категорија:Родени во 1983 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Жени режисери]] [[Категорија:Косово]] 0kcoyq05dgpx54mkqy4uluf15usvzn2 0 1346992 5195912 2024-04-25T13:52:23Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1155789515|Norika Sefa]]“ wikitext text/x-wiki '''Норика Сефа''' е косовска филмска режисерка, писателка и монтажерка, која живее во [[Прага]], Чешка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://iffr.com/en/persons/norika-sefa|title=Norika Sefa {{!}} IFFR|work=iffr.com|accessdate=10 March 2022}}</ref> Нејзиното играно деби „''Барајќи ја Венера“'' (2021),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.calvertjournal.com/features/show/12651/looking-for-venera-coming-of-age-film-kosovo-director-norika-sefa|title=Looking for Venera: a coming of age and emancipation story in today's Kosovo|last=Abbatescianni|first=Davide|work=[[Calvert 22 Foundation]]|accessdate=2022-03-10}}</ref> освоило специјална награда од жирито на 50. Меѓународен филмски фестивал во [[Ротердам]]. <ref name="screendaily-iffr">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.screendaily.com/news/film-republic-boards-rotterdam-special-jury-prize-winner-looking-for-venera-exclusive/5161358.article|title=Film Republic boards Rotterdam special jury prize winner 'Looking For Venera' (exclusive)|last=Dalton|first=Ben|work=Screen|accessdate=2022-03-10}}</ref> == Живот и работа == Магистрирала на ФАМУ Прага. Во нејзините филмови таа често ги спојува фикцијата и документарецот. Норика е поканета да се приклучи на [[Европската филмска академија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dokufest.com/en/jury/member/norika-sefa|title=Dokufest|accessdate=10 March 2022}}</ref> ''Десде Ариба'' (2020) е хибриден документарен филм направен под водство на [[Вернер Херцог]] во перуанската џунгла.<ref name="Festival Scope">{{Наведена мрежна страница|url=https://pro.festivalscope.com/director/norika-sefa|title=Festival Scope|work=pro.festivalscope.com|accessdate=10 March 2022}}</ref> == ''Во потрага по Венера'' == ''Филмот „Во потрага по Венера“'' (2021) е дебитантски игран филм на Сефа. Филмот е драма за полнолетство снимена во Косово составен со актери кои главно не се актери. Таа сакала да прикаже слика на Косово далеку од егзотични стереотипи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://cineuropa.org/en/interview/397333/|title=Norika Sefa • Director of Looking for Venera|work=Cineuropa – the best of european cinema|language=en|accessdate=10 March 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.screendaily.com/news/film-republic-sells-looking-for-venera-to-mubi-picks-up-two-titles-exclusive/5167530.article|title=Film Republic sells 'Looking For Venera' to Mubi, picks up two titles (exclusive)|last=Dalton|first=Ben|work=Screen|accessdate=2022-03-10}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.screendaily.com/reviews/looking-for-venera-rotterdam-review/5156887.article|title='Looking For Venera': Rotterdam Review|last=Young|first=Neil|work=Screen|accessdate=2022-03-10}}</ref> Филмот е копродукција на Косовскиот кинематографски центар и Македонија. Филмот е снимен во мало гратче во Косово, на границата со Македонија. Филмот бил премиерно прикажан на 50. Меѓународен филмски фестивал во Ротердам, освојувајќи специјална награда од жирито во конкуренцијата „Тигар“.<ref name="screendaily-iffr">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.screendaily.com/news/film-republic-boards-rotterdam-special-jury-prize-winner-looking-for-venera-exclusive/5161358.article|title=Film Republic boards Rotterdam special jury prize winner 'Looking For Venera' (exclusive)|last=Dalton|first=Ben|work=Screen|accessdate=2022-03-10}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDalton">Dalton, Ben. [https://www.screendaily.com/news/film-republic-boards-rotterdam-special-jury-prize-winner-looking-for-venera-exclusive/5161358.article "Film Republic boards Rotterdam special jury prize winner 'Looking For Venera' (exclusive)"]. ''Screen''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2022-03-10</span></span>.</cite></ref> Норика моментално го развива својот следен долгометражен филм, сниман во Косово.<ref name="Festival Scope">{{Наведена мрежна страница|url=https://pro.festivalscope.com/director/norika-sefa|title=Festival Scope|work=pro.festivalscope.com|accessdate=10 March 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://pro.festivalscope.com/director/norika-sefa "Festival Scope"]. ''pro.festivalscope.com''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 March</span> 2022</span>.</cite></ref> == Филмографија == * ''Десде Ариба'' (2020) - краток документарец * ''Бакни ме, сега'' (2020) - краток документарец * ''Во потрага по Венера'' (2021) – игран филм == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * {{Imdb име|5977369}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Косово]] [[Категорија:Жени режисери]] sl3ft5pt4vw71ig82f23v2gpce8srq1 0 1346993 5195914 2024-04-25T13:58:59Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:hr:Special:Redirect/revision/6644871|Eve Kivi]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kivi,_Eve.IMG_20200909_190357(1).jpg|мини| Киви пресрет 2020 година.]] '''Ева Киви''' (родена, [[8 мај]] [[1938]]) е [[Естонија|естонска]] [[Глумец|актерка]].Нејзиното родено име е Ив Киви.<ref>{{Наведена книга|title=Historical Dictionary of Russian and Soviet Cinema|last=Peter Rollberg|publisher=Rowman & Littlefield|year=2009|isbn=978-0-8108-6072-8|location=US|pages=356–357}}</ref> <ref name="EFIS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.efis.ee/et/inimesed/id/1053|title=Eve Kivi - Eesti filmi andmebaas|work=www.efis.ee|accessdate=8 May 2021}}</ref> == Биографија == Во 1959 г дипломирала на Естонскиот драмски театарски колеџ. Работела во [[Tallinnfilm|Талинфилм]] и [[Мосфилм]]. Од 1955 г глумела во околу 50 филмови. <ref name="EFIS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.efis.ee/et/inimesed/id/1053|title=Eve Kivi - Eesti filmi andmebaas|work=www.efis.ee|accessdate=8 May 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.efis.ee/et/inimesed/id/1053 Eve Kivi - Eesti filmi andmebaas]. ''www.efis.ee''<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 8. svibnja 2021.</span></cite></ref> Од 1965 г до 1972 година таа била во брак со брзо лизгачот Мравки Антсон. [[Податотека:Eve_Kivi_1988.jpg|мини| Ева Киви во 1988 година.]] == Избрана филмографија == * во 1959 година „Возбудени облини“ * во 1959 година „Сампо“ (улога: Аники) * во 1961 година „Опасни кривини“ * во 1969 година „Последната реликвија“ * во 1974 година „Опасни игри“ * во 1975 година „Дијаманти за диктатурата на пролетаријатот“ * во 1992 година „Тие стари љубовни писма“ * во 1994 година „Огнена вода“ (улога: Лулу) == Награди == * во 1983 година:Почесен уметник на Естонската ССР<ref name="EFIS">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.efis.ee/et/inimesed/id/1053|title=Eve Kivi - Eesti filmi andmebaas|work=www.efis.ee|accessdate=8 May 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.efis.ee/et/inimesed/id/1053 Eve Kivi - Eesti filmi andmebaas]. ''www.efis.ee''<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 8. svibnja 2021.</span></cite></ref> == Наводи == [[Категорија:Естонски жени уметници]] [[Категорија:Естонија]] [[Категорија:Родени 1938]] 8ipf2o3xygffqf08ormcyfhawqxt4se 14 1346994 5195915 2024-04-25T14:06:04Z Dentedeleone 97251 Создадена страница со: [[Category:Австралиски музичари|Групи]] [[Категорија:Музички групи по националност]] wikitext text/x-wiki [[Category:Австралиски музичари|Групи]] [[Категорија:Музички групи по националност]] ox9in90w5h8xx04hozxud7wan15sz27 14 1346995 5195916 2024-04-25T14:11:03Z Dentedeleone 97251 Создадена страница со: [[Категорија:Музичари по националност]] [[Category:Австралиска музика]] [[Категорија:Австралијци по занимање]] wikitext text/x-wiki [[Категорија:Музичари по националност]] [[Category:Австралиска музика]] [[Категорија:Австралијци по занимање]] pe97xjy3u8j1402ck0xblhspg28c953 0 1346996 5195917 2024-04-25T14:15:15Z Abnormalcy333 82580 Создадено преведувајќи го воведниот дел од страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220016998|Petar Grašo]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}}'''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. 4onmatgg7okx4a8nc9go3xm7lj580ky 5195920 5195917 2024-04-25T14:16:21Z Abnormalcy333 82580 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. [[Категорија: Родени во 1976]] lf2a4vxlglmlp7z1dghutx5fa9xnzj0 5195928 5195920 2024-04-25T14:37:42Z Abnormalcy333 82580 Создадено со преведување на одделот „Life and career“ од страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220016998|Petar Grašo]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. [[Категорија: Родени во 1976]] == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ “Рече си“„Trebam nekoga“ “„Čarobno jutro“) ,Магично о јутро“)„Ako te pitaju“у“). <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> a46a235wbt1mklfj9vn996ocm1ucnh7 5195930 5195928 2024-04-25T14:40:02Z Abnormalcy333 82580 /* 2019-сега: Самостојни синглови и настапи */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. [[Категорија: Родени во 1976]] == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ (“Рече“), „Trebam nekoga“, “ „Čarobno jutro“ („Магично утро“) и „Ako te pitaju“. <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> c7k6v3u7uikxphjsdn7hbgewqq5ah2x 5195931 5195930 2024-04-25T14:40:59Z Abnormalcy333 82580 Создадено со преведување на одделот „Personal life“ од страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220016998|Petar Grašo]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. [[Категорија: Родени во 1976]] == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ (“Рече“), „Trebam nekoga“, “ „Čarobno jutro“ („Магично утро“) и „Ako te pitaju“. <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> == Приватен живот == Во февруари 2022 година се жени со Хана Хуљиќ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.diglogs.com/slovenia/petar-graso-and-hana-huljic-are-married/|title=Petar Grašo and Hana Huljić are married - www.diglogs.com/Slovenia|date=2022-02-20|language=en-US|accessdate=2022-02-20}}</ref> 0u8bk6ktv2a2fmb9xpbe6hgb81uc6cu 5195932 5195931 2024-04-25T14:44:01Z Abnormalcy333 82580 Создадено со преведување на одделот „Discography“ од страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220016998|Petar Grašo]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. [[Категорија: Родени во 1976]] == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ (“Рече“), „Trebam nekoga“, “ „Čarobno jutro“ („Магично утро“) и „Ako te pitaju“. <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> == Приватен живот == Во февруари 2022 година се жени со Хана Хуљиќ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.diglogs.com/slovenia/petar-graso-and-hana-huljic-are-married/|title=Petar Grašo and Hana Huljić are married - www.diglogs.com/Slovenia|date=2022-02-20|language=en-US|accessdate=2022-02-20}}</ref> == Дискографија == ; Соло * ''Mjesec iznad oblaka (Месечината над облакот)'' (1997) * ''Уторак'' (''Вторник'') (1999) * ''Šporke riči (Валкани зборови)'' (2003) ; Со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд * ''Ka hashish (Како хашиш)'' (2011) r93rj9cf2fyxa3n3a443ea94hrv3g9n 5195933 5195932 2024-04-25T14:45:46Z Abnormalcy333 82580 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ (“Рече“), „Trebam nekoga“, “ „Čarobno jutro“ („Магично утро“) и „Ako te pitaju“. <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> == Приватен живот == Во февруари 2022 година се жени со Хана Хуљиќ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.diglogs.com/slovenia/petar-graso-and-hana-huljic-are-married/|title=Petar Grašo and Hana Huljić are married - www.diglogs.com/Slovenia|date=2022-02-20|language=en-US|accessdate=2022-02-20}}</ref> == Дискографија == ; Соло * ''Mjesec iznad oblaka (Месечината над облакот)'' (1997) * ''Уторак'' (''Вторник'') (1999) * ''Šporke riči (Валкани зборови)'' (2003) ; Со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд * ''Ka hashish (Како хашиш)'' (2011) ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија: Родени во 1976]] elgpvpcf6pey9xjmmqjag2xgfgj9r9m 5195940 5195933 2024-04-25T14:57:34Z Abnormalcy333 82580 /* 2019-сега: Самостојни синглови и настапи */ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|image_size=}} '''Петар Грашо''' (роден на 19 март 1976 година) е хрватски поп пејач и текстописец. Во текот на својата кариера има издадено три [[Музички албум|студиски албуми]] . Во 2011 година работи на албумот ''Ka hashish'' (Како хашиш) заедно со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд. Постигнува популарност во сите пост-југословенски држави, односно [[Хрватска]], [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . Од 2022 година, тој е во брак со хрватската музичарка Хана Хуљиќ, со која има една ќерка. Добитник е на бројни признанија и награди за неговата музичка работа, вклучително и наградата Златни Студио. == Животот и кариера == === Ран живот и фестивали === Роден во [[Сплит|Сплит,]] во семејство на кошаркарот Зоран Грашо, тој почнува да стекнува популарност кога [[Оливер Драгојевиќ]] изведува една од неговите први песни „Boginja“ („Божица“) на фестивалот [[Хрватска на Евровизија|„Дора]]“, хрватскиот фестивал за избор на песна за Евровизија, во 1995 година. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Оттогаш има голема соработка со Драгојевиќ, а има работено и со Дорис Драговиќ, Данијела Мартиновиќ, [[Тончи Хуљиќ]], [[Горан Бреговиќ]] и [[Лепа Брена]] . <ref name="crorec" /> <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao "Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao"] &#x5B;Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena&#x5D;. </cite></ref> Во 1996 година победува на музичкиот фестивал „Задарфест“ во [[Задар]] со песната „Trebam nekoga“ („Некој ми треба“) која му носи голема популарност. <ref name="crorec">{{Наведена мрежна страница|url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101022|title=Petar Grašo|publisher=[[Croatia Records]]|language=hr|accessdate=31 January 2019}}</ref> Тој се пласира на второто место на натпреварот Дора во 1997 година, односно хрватскиот квалификациски натпревар за [[Евровизија 1997|песна на Евровизија 1997 година]]. <ref name="crorec" /> Денес, тој е еден од најпопуларните машки поп пејачи во [[Хрватска]], а добро е познат и во [[Србија]], [[Босна и Херцеговина]], [[Црна Гора]], [[Словенија]] и [[Македонија|Северна Македонија]] . <ref name="crorec" /> Грашо заедно со [[Антонија Шола]] го пишува текстот на песната „Metak sa postvetom“ („Метак со посвета“) за албумот на Лепа Брена, ''Zacharani krug'' (Магичен круг) од 2011 година, а музиката ја компонира сам. <ref name="novosti">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.novosti.rs/vesti/spektakl.147.html:355167-Petar-Graso-Sa-Brenom-sam-bas-rizikovao|title=Petar Grašo: Sa Brenom sam baš rizikovao|date=26 November 2011|work=Novosti|language=sr|trans-title=Petar Grašo: I Risked Quite a Lot with Brena|accessdate=31 January 2019}}</ref> Неговите песни „Volim i postojim“ („Сакам и постојам“) (1997) и „Ko nam brani?“ („Кој ни брани“) (1999) се заслужни за помагање на јавноста да се справи со [[Пандемија на КОВИД-19|пандемијата на COVID-19]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.split.hr/clanak/sudamja-2020-graso-na-praznom-peristilu-u-cast-svetog-dujma-i-dana-grada-splita|title=Sudamja 2020: Grašo na praznom Peristilu u čast svetog Dujma i Dana grada Splita|date=5 May 2020|publisher=Split.hr|language=hr|trans-title=Sudamja 2020: Grašo at the Empty Peristil in Honor of Saint Dujma and the day of Split|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/spektakli/domace-zvijezde/video-pogledajte-ekskluzivni-koncert-ante-gelo-ft-petar-graso-jutarnji-vam-donosi-jedinstveni-glazbeni-online-projekt/10227082/|title='Hrvatska pjeva' na Jutarnji.hr Video: Pogledajte Ekskluzivni Koncert: Ante Gelo ft. Petar Grašo|date=20 April 2020|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024|trans-title=Çroatia Sings' on Jutarnji.hr Video: Look at Exclusive Concert: Ante Gelo ft. Petar Grašo}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://miss7.24sata.hr/stars/petar-graso-zbog-koronavirusa-promijenio-rijeci-svoje-pjesme-i-poslao-poruku-svima-30115|title=Petar Grašo zbog koronavirusa promijenio riječi svoje pjesme - i poslao poruku svima|last=Rajković|first=Petar|date=15 March 2020|work=24sata.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo Due to Coronavirus Changed the Words to His Song - And Sent a Message to Everyone|accessdate=10 April 2024}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://slobodnadalmacija.hr/split/poznati-restoran-i-pizzerija-promijenili-gazdu-vise-nisu-vlasnistvo-splitske-obitelji-graso-otkrivamo-tko-preuzima-kultni-objekt-s-najljepsim-pogledom-u-gradu-i-kakvi-su-mu-planovi-596993|title=Poznati restoran i pizzerija promijenili gazdu, više nisu vlasništvo splitske obitelji Grašo: Otkrivamo tko preuzima kultni objekt s najljepšim pogledom u gradu i kakvi su mu planovi|last=Marović|first=Tihana|date=3 April 2019|work=Slobodna Dalmacija|language=hr|trans-title=Famous Restaurand and Pizzeria Changed Their Boss, They Are Not the Ownership of the Split Grašo Family: We Reveal Who Is Taking Over the Cult Object with the Best Look in Town and What Their Plans Are|accessdate=10 April 2024}}</ref> === 2019-сега: Самостојни синглови и настапи === Кон крајот на 2017 година Петар Грашо ја снима песната „Ako te pitaju“ („Ако те прашаат“) напишана од дуото Хуљиќ. Музичкото видео за песната во продукција на Пилот Студио, а во режија на Војан Коцеиќ е објавено на 11 декември 2017 година. Зборувајќи за клипот, Грашо открива дека сака да создаде слика на топла љубовна приказна и да го долови последниот стих „Triba nam samo da se volit' znamo“ („Ние само треба да знаеме да се сакаме“ ) . <ref>{{Наведени вести|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/ako-te-pitaju-petar-graso-8145161|title='Ako te pitaju' Petar Grašo|date=7 November 2017|work=Jutarnji.hr|access-date=10 April 2024}}</ref> Песната е многу успешна на хрватската листа за синглови, останувајќи на првото место неколку недели, со што го зацврстува неговиот статус на еден од најпознатите екс-ју пејачи. Песната исто така ја добива наградата за Јавен хит на годината - Цесарица на церемонијата на доделување награди во 2019 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.croatiaweek.com/video-croatian-music-hit-of-the-year-awards-held/|title=Video: Croatian music hit of the year awards held|date=30 January 2019|work=Croatia Week|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 10 ноември 2019 година, Грашо изведува микс од песни заедно со пејачката Нина Бадриќ и Анте Гело Бенд на наградите Златни Студио 2019 година. Мешавината се состоеше од песните „Rekao si“ (“Рече“), „Trebam nekoga“, “ „Čarobno jutro“ („Магично утро“) и „Ako te pitaju“. <ref>{{Наведено видео|url=https://m.youtube.com/watch?si=3533hItiM2sFMriR&v=XK9YqRsrHrk|publisher=Ante Gelo Band|title=Nina Badrić i Petar Grašo - Medley ("Rekao si", "Trebam nekoga", "Čarobno jutro", "Ako te pitaju")|date=10 November 2019|access-date=10 April 2024}}</ref> На 27 декември 2020 година учествува во ток-шоуто ''5.com s Danielom'' на [[Хрватска радио-телевизија|Хрватска радиотелевизија]] каде ја изведува песната „Trebam nekoga“ заедно со Анте Гело Бенд. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=pJtPuDHFUS8&ab_channel=AnteGelo|title=Trebam Nekoga - Petar Grašo (5.com s Danielom, HRT)|publisher=[[Hrvatska Radiotelevizija]]|date=27 December 2020|access-date=4 April 2024}}</ref> На 26 јуни 2023 година, Грашо го објавува синглот „Nemoj“ („Немој“) заедно со хрватската пејачка Нина Бадриќ . Спотот за песната, на кој се гледа како дуото глуми романтични партнери, беше премиерно прикажано истиот ден. <ref>{{Наведено видео|url=https://www.youtube.com/watch?v=g8L7QUEcv0o&pp=ygUdUGV0YXIgZ3Jhc28gbmluYSBiYWRyaWMgbmVtb2o%3D|title=Petar Grašo i Nina Badrić - Nemoj (official music video)|publisher=Petar Grašo|date=26 June 2023|access-date=21 April 2024}}</ref> Песната е премиерно претставена преку настап во живо на дуото еден ден претходно на фестивалот Мелодије Јадрана. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.vecernji.hr/showbiz/petar-graso-i-nina-badric-odusevili-publiku-novim-duetom-nemoj-1690521|title=Petar Grašo i Nina Badrić oduševili publiku novim duetom 'Nemoj'|date=26 June 2023|work=Večernji.hr|language=hr|trans-title=Petar Grašo and Nina Badrić Amazed the Audience with the New Duet 'Nemoj'|accessdate=21 April 2024}}</ref> На 30 октомври 2023 година настапува на гитара во ресторан заедно со пејачката Јелена Розга; ги пејат песните „Piši mi“ („Пиши ми“) и „Oprosti mi pape“ („Прости ми тате“). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.blic.rs/zabava/jelena-rozga-se-naslonila-na-rame-gorana-bogdana-petar-graso-peva/c5p63sx|title=Petar Grašo svira, Jelena Rozga peva: Goran Bogdan se ne odvaja od pevačice, ona mu se naslonila na rame, a u pozadini se čuje plač bebe (Video)|last=Jovanović|first=Filip|date=30 October 2023|work=Blic|language=sr|trans-title=Petar Grašo Is Playing, Jelena Rozga Is Singing: Goran Bogdan Does not Separate from the Singer, She Leans on His Shoulder, and in the background a child weeping can be heard|accessdate=10 April 2024}}</ref> На 21 април гостувањето на Грашо во македонското ток шоу ''Еден на Еден'' се емитува на [[Канал 5 Телевизија|Канал 5]] . На YouTube е објавен краток тизер 3 дена претходно во кој пејачот накратко разговара за неговата пауза од музиката во периодот помеѓу 2006 и 2011 година <ref>{{Наведени вести|url=https://www.slobodenpecat.mk/video-petar-grasho-se-izmoriv-od-peenje-im-rekov-na-lugjeto-deka-nema-da-dojdt-do-mene/|title=Видео <nowiki>|</nowiki> Петар Грашо: Се изморив од пеење, им реков на луѓето дека нема да дојдат до мене|date=20 April 2024|work=Sloboden pechat|access-date=21 April 2024|trans-title=Video <nowiki>|</nowiki> Petar Grašo: I got tired of singing, I told people that they won't come to me}}</ref> На 26, 27 и 29 април 2024, Петар Грашо ќе одржи три концерти во Македонската филхармонија.<ref>{{наведено мрежно место|url=https://www.slobodenpecat.mk/petar-grasho-vo-presret-na-koncertite-vo-skopje-so-simfoniskiot-orkestar-kje-napravime-nokj-za-pametenje/|title=Петар Грашо во пресрет на концертите во Скопје: Со симфонискиот оркестар ќе направиме ноќ за паметење|first=С. |last=П.|work=Слободен печат|date=25 април 2024|access-date=25 април 2024}}</ref> == Приватен живот == Во февруари 2022 година се жени со Хана Хуљиќ. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.diglogs.com/slovenia/petar-graso-and-hana-huljic-are-married/|title=Petar Grašo and Hana Huljić are married - www.diglogs.com/Slovenia|date=2022-02-20|language=en-US|accessdate=2022-02-20}}</ref> == Дискографија == ; Соло * ''Mjesec iznad oblaka (Месечината над облакот)'' (1997) * ''Уторак'' (''Вторник'') (1999) * ''Šporke riči (Валкани зборови)'' (2003) ; Со Тончи Хуљиќ и Мадре Бадеса Бенд * ''Ka hashish (Како хашиш)'' (2011) ==Наводи== {{наводи}} [[Категорија: Родени во 1976]] 8oi6kux79ddyhchjezyg9uoxte9wqs7 14 1346997 5195918 2024-04-25T14:15:49Z Dentedeleone 97251 Создадена страница со: [[Категорија:Музика по земја|Австралија]] [[Category:Забава во Австралија|Австралија]] wikitext text/x-wiki [[Категорија:Музика по земја|Австралија]] [[Category:Забава во Австралија|Австралија]] 4hizlnbu1sop582wbz23g1d0tni9mkv 1 1346998 5195921 2024-04-25T14:18:43Z Lili Arsova 86688 /* Норика Сефа */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Норика Сефа == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Косово}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:18, 25 април 2024 (CEST) kdspr3uh81fpdnzhdg1t4e4deh0uhzu 1 1346999 5195922 2024-04-25T14:19:09Z Lili Arsova 86688 /* Блерта Башоли */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Блерта Башоли == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Косово}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:19, 25 април 2024 (CEST) 0852125a7b2fc9mkqo458a9gy1643x6 1 1347000 5195923 2024-04-25T14:20:56Z Lili Arsova 86688 /* Ева Киви */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Ева Киви == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Естонија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:20, 25 април 2024 (CEST) ndu8c1ffnexdnhbo5pa2j5gh5abzlj3 0 1347001 5195929 2024-04-25T14:39:24Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:ru:Special:Redirect/revision/126106222|Триасион]]“ wikitext text/x-wiki Триазиска е голема рамница во [[Грција]], во Западна Атика, западно од [[Атина]], источно од Елефсис, помеѓу Патерас на запад, Парнис на север, планините Поикила и [[Ајгалео]] на исток и мочурливиот брег на Заливот Елефсис на југ <ref name="map">{{Карта|J-34-72-В}}</ref>. Во античка географија - Триазиската рамнина<ref>''[[Плутарх]]''. Сравнительные жизнеописания. Агесилай, 24</ref> <ref>''[[Геродот]]''. История. VIII, 65</ref> <ref>''[[Страбон]]''. География. IX, 1, 13</ref>, го зафака поголемиот дел од Елевзинската Низина во [[Атика]], додека западниот дел бил наречен {{Меѓујазична врска|Раринско поле|Раринско поле||Раринско поле}} <ref>''[[Павсаний (географ)|Павсаний]]''. Описание Эллады. I, 38, 6</ref>. Именувано е како дел од античката дем. {{Меѓујазична врска|Трија||тој|Три}}. Од проучувањето на натписот пронајден во областа на денешниот Аспропиргос, каде што во антиката се наоѓала демата на Трија, и врежана на камен, откриено е дека жителите на овој деме му се поклонуваат на херојот Триасиос и создале светилиште во негова чест, во кое наводно имало камен со натпис. Триазиската рамнина е особено погодна за обработливо земјоделство<ref>{{Наведено списание|last=Vyskubov|first=S. P.|date=2016|title=Pausanias The Description of Hellas in the Late Antiquity and in the Middle Ages: the Problem of Reception|url=http://dx.doi.org/10.18500/1819-4907-2016-16-3-301-305|journal=Series History. International Relations|volume=16|issue=3|pages=301–305|doi=10.18500/1819-4907-2016-16-3-301-305|issn=1819-4907}}</ref>, житницата на Атина, како резултат на што била опустошена [[Спарта|од Спартанците]] на почетокот на Пелопонеската војна<ref>''[[Фукидид]]''. История. II, 19—21</ref> . На рамнината се наоѓаат и градовите Аспропиргос, [[Магула]], Мандра и Елефсис. Светата поворка минувала низ Триазиската рамнина за време на Елевзинските мистерии по Светиот пат. Серозападната порта во Атина, „Двојна порта“, која води до Елевзинскиот пат, била наречена Триазиска порта<ref>''[[Плутарх]]''. Сравнительные жизнеописания. Перикл, 30</ref>. [[Податотека:Environs_of_Athens-ru.svg|центар|мини|462x462пкс|<center> Триазиска низина северозападно од Атина</center>]] == Наводи == [[Категорија:Низини во Грција]] pdmvenu4ntcrzodglgp0tu9al8jrs8d 0 1347002 5195934 2024-04-25T14:46:14Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:bg:Special:Redirect/revision/10849069|Омалос]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:Omalos 0359.jpg|мини|Поглед на Омалос]] '''Омалос''' е мало [[село]] во Република [[Грција]], сместено во западниот на островот [[Крит]], во [[Општини во Грција|областа]] [[Ханя (дем)|Ханија]]. Селото се наоѓа во североисточниот агол на висорамнината Омалос во подножјето на Лефка Ори (познато и како „Бела планина“) и е 38 километри јужно од градот [[Хања|Ха]]<nowiki/>ња. Се наоѓа на 4 км од влезот во Ксилоскалната клисура. Самото плато, на кое се наоѓа селото, има површина од 15 км² и има три приоди кон него: од запад по патот Ханија-Сугија, од север од селото Омалос и од југ, од кањонот Самарија води до брегот на [[Либиско Море|Либиското Море]]. Плодната почва на платото и малку поладната клима го фаворизираат одгледувањето на култури како што се компири, јаболка и житарки. Сточарството исто така е традиционално развиено бидејќи овчарите ги преместуваат своите стада да пасат на падините на планината Лефка Ори во лето.<ref>[https://books.google.bg/books?id=q-inlbLpgjgC&redir_esc=y Loraine Wilson, The High Mountains of Crete: A walking and trekking guide, Cicerone Press, 9.09.2010 г.]</ref> Овде сè уште може да се видат млекарниците за сирење по кои областа е позната. Станува збор за камени куќи наречени „митато“, кои во исто време служат и како засолниште за овчарите, но и за правење на познатото локално сирење.<ref>Antonis Plymakis, Koúmoi-Mitáta kai Boskoi sta Leuká Ori kai Psiloriti („Shepherd's huts and shepherds in the Lefka Ori and the Psiloritis“), Chania, 2008, 630 p.</ref> Денес селото е појдовна точка за голем број туристи кои ја посетуваат клисурата [[Самарија]], која е и национален парк. Затоа, таму постои и информативен центар кој обезбедува информации за посетителите. == Наводи == <references /> [[Категорија:Грција]] obl95zefarbujb7v91rdc1orc413tec 5196180 5195934 2024-04-26T09:27:01Z SpectralWiz 106165 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Место во Грција|name=Омалос|name_local=Ομαλός|image_skyline=Omalos 0359.jpg|caption_skyline=Поглед на селото|lat_deg=35|lat_min=20|lon_deg=23|lon_min=54|elevation=1040|periph=[[Крит]]|periphunit=[[Хања (округ)|Хања]]|municipality=[[Платанија (Крит)|Платанија]]|municunit=Мусури|population_as_of=2021|population=22}}'''Омалос''' ({{Lang-el|Ομαλός}}) — село на островот [[Крит]], во општината [[Платанија (Крит)|Платанија]] на округот [[Хања (округ)|Хања]], [[Грција]]. Населението брои 22 жители (2021). == Географија и местоположба == Селото се наоѓа во североисточниот агол на висорамнината Омалос, во подножјето на [[Лефка Ори]] (позната и како „Бела Планина“), на 38 км јужно од градот [[Хања]], на надморска височина од 1.040 м. Се наоѓа на 4 км од влезот во Ксилоскалната клисура. Самото плато, на кое се наоѓа селото, има површина од 15 км² и има три приоди кон него: од запад по патот Ханија-Сугија, од север од селото Омалос и од југ, од кањонот Самарија води до брегот на [[Либиско Море|Либиското Море]]. == Стопанство == Плодната почва на платото и малку поладната клима го фаворизираат одгледувањето на култури како што се компири, јаболка и житарки. Сточарството исто така е традиционално развиено бидејќи овчарите ги преместуваат своите стада да пасат на падините на планината Лефка Ори во лето.<ref>[https://books.google.bg/books?id=q-inlbLpgjgC&redir_esc=y Loraine Wilson, The High Mountains of Crete: A walking and trekking guide, Cicerone Press, 9.09.2010 г.]</ref> Овде сè уште може да се видат млекарниците за сирење по кои областа е позната. Станува збор за камени куќи наречени „[[митато]]“, кои во исто време служат и како засолниште за овчарите, но и за правење на познатото локално сирење.<ref>Antonis Plymakis, Koúmoi-Mitáta kai Boskoi sta Leuká Ori kai Psiloriti („Shepherd's huts and shepherds in the Lefka Ori and the Psiloritis“), Chania, 2008, 630 p.</ref> Денес селото е појдовна точка за голем број туристи кои ја посетуваат клисурата [[Самарија]], која е и национален парк. Затоа, таму постои и информативен центар кој обезбедува информации за посетителите. == Наводи == <references /> [[Категорија:Села во Грција]] anunqs5irjqzd26folm7u3vkinpzlzh 0 1347003 5195935 2024-04-25T14:52:04Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:sr:Special:Redirect/revision/26931080|Матраки]]“ wikitext text/x-wiki '''Матраки''' е мал грчки остров кој спаѓа во групата [[Јонски Острови|на Јонските Острови]], а со другите помали острови формира мала островска група од [[Дијапонтски острови|Дијапонтските Острови]]. Неговата површина е релативно мала. Тоа е околу 10 километри од северозападниот брег на големиот остров [[Крф]]. На островот живеат не повеќе од 100 жители, а неговата област го прави најмалиот населен остров од групата острови Дијапонтија. Координати на островот: 39° 46' [[Географска ширина|географска]] ширина; 19° 31' [[Географска должина|географска должина.]] Должината на островот во правец [[север]] - [[југ]] е 4 км, а ширината на островот достигнува 1,5 км. Населението главно живее во две мали села. Мало село во северниот дел на островот се вика '''Като Матраки''', а селото во јужниот дел на островот се вика '''Ано Матраки'''. Најважната економска активност на островот која носи приходи за населението е [[Земјоделство|земјоделството]] (производство на [[Маслинка|маслинки]]), но и [[Туризам|туризмот]], кој не е многу развиен на овој остров. Значителен број жители на овој остров се во странство, па значителен процент од жителите на островот добиваат финансиска помош од роднини од странство. Највисоката точка на островот е ридот „Вуно“ или „Самотраки“, а неговата висина е 150 метри. Има бродска врска со главниот град на Крф, но многу зависи од времето, а во летните месеци има и бродска врска со туристичките места на северниот брег на Крф. На овој остров има прекрасна плажа за капење, во близина на местото каде што се закотвени бродовите. Туристите обично остануваат на островот само неколку часа, а потоа се враќаат на Крф. Има и неколку таверни достапни за освежување. == Географија == [[Категорија:Острови во Грција]] [[Категорија:Јонско Море]] [[Категорија:Јонски Острови]] l87fgy2c659g7esa5dm1dkf1mr7yr2o 1 1347004 5195937 2024-04-25T14:54:18Z Lili Arsova 86688 /* Триазиска */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Триазиска == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Природа / Географија|земја=Грција}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:54, 25 април 2024 (CEST) 7w7tuaepaa3sqpro9pqq6ggnfoutrey 1 1347005 5195938 2024-04-25T14:54:47Z Lili Arsova 86688 /* Матраки */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Матраки == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Природа / Географија|земја=Грција}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:54, 25 април 2024 (CEST) 8ocy5bkumtsyag7hbef3fgmsw4nq77n 1 1347006 5195939 2024-04-25T14:56:02Z Lili Arsova 86688 /* Омалос */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Омалос == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Природа / Географија|земја=Грција}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 16:56, 25 април 2024 (CEST) tlps50noiqf34q1kmow1ojcihb7u5j1 0 1347007 5195942 2024-04-25T15:16:39Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:hr:Special:Redirect/revision/6685793|Diana Çuli]]“ wikitext text/x-wiki '''Дијана Чули''' родена во [[Тирана]], [[13 април|на 13 април]] [[1951|1951 година]] таа е [[Албанија|албанска]] [[Писател|писателка]], [[Новинар|новинарка]] и политичарка. во 1973 година дипломирала на Филозофскиот факултет на Универзитетот во Тирана. По дипломирањето, таа се приклучила на редакцијата ''на Дрита'' и на францускиот магазин ''Албански букви''.<ref name="Gran1996">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=_IZpnL4XW3sC&pg=PA219|title=Beyond Eurocentrism: A New View of Modern World History|last=Gran|first=Peter|publisher=Syracuse University Press|year=1996|isbn=978-0-8156-2692-3|page=219}}</ref> Во 1990 година таа се приклучила на демократската опозиција и станала лидер на Независниот форум на жени, а потоа и на Албанската социјалдемократска партија. Од 2006 година е претставник на Албанија во Парламентарното собрание [[Совет на Европа|на Советот на Европа]]. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=F342c7I41JcC&pg=PA221|title=Conference on Equality Between Women and Men in a Changing Europe: Proceedings : Poznań (Poland), 31 March-2 April 1992|publisher=Council of Europe|year=1994|isbn=978-92-871-2518-7|page=221}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://assembly.coe.int/ASP/AssemblyList/AL_MemberDetails.asp?MemberID=5670|title=Diana Culi|publisher=Parliamentary Assembly|archive-url=https://web.archive.org/web/20141023052403/http://assembly.coe.int/ASP/AssemblyList/AL_MemberDetails.asp?MemberID=5670|archive-date=23 October 2014|accessdate=18 October 2014}}</ref> Во Албанија таа се залага за правата на жените, особено на оние кои се принудени на проституција. Од 2004 година таа била претседателка на Федерацијата на жените на Албанија.<ref name="Group2004">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=wGA4o-UhAfgC&pg=PA455|title=Europa World Year|publisher=Taylor & Francis|year=2004|isbn=978-1-85743-254-1|page=455}}</ref> На крајот на 1970-тите, таа го објавила својот прв расказ ''Совест''. Објавила осум романи и е автор на сценарија за филмови како ''Тоа е дебел чекор'' (1985), ''Околу и одење'' (1987), <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.toena.com.al/toena/revista_Universi_Shqiptar_i_Librit/intervista/Me_shkrimtaren_Diana_Culi.php|title=Me shkrimtaren Diana Çuli|publisher=Toena.com|language=sq|archive-url=https://web.archive.org/web/20141024145624/http://www.toena.com.al/toena/revista_Universi_Shqiptar_i_Librit/intervista/Me_shkrimtaren_Diana_Culi.php|archive-date=24. listopada 2014.|accessdate=18 October 2014}}</ref> и ''Брегу и суди'' (1988). == Избрани дела == * 1980 година : ''Одгласи на железо'' * во 1983 година : ''Гласот е далеку'' * во 1986 година : ''Патишта и тротоари'' * во 1992 година : ''Јас велам'' * во 1993 година : ''...'' ''и ноќта беше поделена на половина'' * 2000 година : ''Сонце на полноќ'' * во 2006 година ''Вооружени ангели'' * во 2009 година : ''Кафеавата жена'' * 2011 година : ''Дрвениот хотел'' == Надворешни врски == * [[Флора на Бровина]] == Наводи == [[Категорија:Луѓе од Тирана]] [[Категорија:Жени писатели]] [[Категорија:Албанија]] [[Категорија:Жени политичари]] 5x1968cl1oujfwzgklrfy2fumjq0iai 0 1347008 5195943 2024-04-25T15:34:50Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:hr:Special:Redirect/revision/6685795|Elvira Dones]]“ wikitext text/x-wiki '''Елвира Донес''' [[1960]] е [[Албанија|албанска]] [[Писател|писателка]],<ref name="Segel2008">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VAI7O9prinMC&pg=PA360|title=The Columbia literary history of Eastern Europe since 1945|last=Segel|first=Harold B.|publisher=Columbia University Press|year=2008|isbn=978-0-231-13306-7|pages=360–|access-date=15 August 2011}}</ref> [[сценарист]] и продуцент [[Документарен филм|на документарни филмови]]. == Биографија == Родена е во крајбрежниот град [[Драч|Драч,]] дипломирала на Државниот универзитет во Тирана. Во 1988 година се вработила во Албанската државна телевизија и на тој начин отпатувала во Швајцарија, каде што пребегнала. Таа била судена за предавство во Албанија (''во отсуство''), била осудена на затвор и не ѝ бил дозволен пристап до нејзиниот син до падот на [[Комунизам|комунизмот]] во Албанија во 1992 година. Потоа живеела во Швајцарија каде работела како писателка и телевизиски новинар, а напишала и сценарија, режирала и продуцирала неколку документарни филмови. Од 2004 г живее во САД. Повеќето нејзини текстови се на италијански или [[албански јазик]], но неколку од нејзините документарни филмови се со англиски преводи. Неколку од овие филмови победиле или биле номинирани за различни награди. Нејзиниот последен документарец, „Заколнета девица“, е за жените во северна [[Албанија]] кои се заколнале на вечна невиност во нивните тинејџерски години и станале мажи во нивното општество - не жени кои се однесуваат како мажи или трансродови жени, туку едноставно жени кои сега се мажи. Овој филм бил прогласен за најдобар документарен филм на Женскиот филмски фестивал [[Балтимор|во Балтимор]] во 2007 година. == Избрана библиографија == * {{Наведена книга|title=Кардиган|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа „Кабеј“.|year=1998|location=Тирана}} * {{Наведена книга|title=Погрешни цвеќиња|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачката куќа Онуфри|year=1999|location=Тирана}} * {{Наведена книга|title=Ѕвездите не се облекуваат вака|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2001|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Навреден бел ден|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2001|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Го сакам Том Хенкс|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2002|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=По тишината|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2004|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Заколната девица|last=Донес|first=Елвира|publisher=Фелтринели|year=2007|location=Милано}} * {{Наведена книга|title=Совршена мала војна|last=Донес|first=Елвира|publisher=Еинауди|year=2011|location=Торино}} * {{Наведена книга|title=Заколната Девица|last=Донес|first=Елвира|publisher=И други приказни|year=2014|location=Лондон}} == Филмографија == * ''Брунилда'' (2003) * ''Прикован'' (2004) * ''Заколната Девица'' (2015) == Наводи == == Надворешни врски == * [https://nb-helveticat.primo.exlibrisgroup.com/discovery/search?query=any,contains,%22Elvira+Dones%22&tab=LibraryCatalog&search_scope=MyInstitution&vid=41SNL_51_INST:helveticat&lang=de&offset=0 Публикации од и за Елвира Донес] во каталогот Helveticat на Швајцарската национална библиотека [[Категорија:Жени писатели]] [[Категорија:Албанија]] lhl9gc90s5ppct85syrrq5qr7zbx0fb 5195948 5195943 2024-04-25T15:46:25Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki '''Елвира Донес''' [[1960]] е [[Албанија|албанска]] [[Писател|писателка]],<ref name="Segel2008">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VAI7O9prinMC&pg=PA360|title=The Columbia literary history of Eastern Europe since 1945|last=Segel|first=Harold B.|publisher=Columbia University Press|year=2008|isbn=978-0-231-13306-7|pages=360–|access-date=15 August 2011}}</ref> [[сценарист]] и продуцент [[Документарен филм|на документарни филмови]]. == Биографија == Родена е во крајбрежниот град [[Драч|Драч,]] дипломирала на Државниот универзитет во Тирана. Во 1988 година се вработила во Албанската државна телевизија и на тој начин отпатувала во Швајцарија, каде што пребегнала. Таа била судена за предавство во Албанија (''во отсуство''), била осудена на затвор и не ѝ бил дозволен пристап до нејзиниот син до падот на [[Комунизам|комунизмот]] во Албанија во 1992 година. Потоа живеела во Швајцарија каде работела како писателка и телевизиски новинар, а напишала и сценарија, режирала и продуцирала неколку документарни филмови. Од 2004 г живее во САД. Повеќето нејзини текстови се на италијански или [[албански јазик]], но неколку од нејзините документарни филмови се со англиски преводи. Неколку од овие филмови победиле или биле номинирани за различни награди. Нејзиниот последен документарец, „Заколнета девица“, е за жените во северна [[Албанија]] кои се заколнале на вечна невиност во нивните тинејџерски години и станале мажи во нивното општество - не жени кои се однесуваат како мажи или трансродови жени, туку едноставно жени кои сега се мажи. Овој филм бил прогласен за најдобар документарен филм на Женскиот филмски фестивал [[Балтимор|во Балтимор]] во 2007 година. == Избрана библиографија == * {{Наведена книга|title=Кардиган|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа „Кабеј“.|year=1998|location=Тирана}} * {{Наведена книга|title=Погрешни цвеќиња|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачката куќа Онуфри|year=1999|location=Тирана}} * {{Наведена книга|title=Ѕвездите не се облекуваат вака|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2001|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Навреден бел ден|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2001|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Го сакам Том Хенкс|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2002|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=По тишината|last=Донес|first=Елвира|publisher=Издавачка куќа Сејко|year=2004|location=Елбасан}} * {{Наведена книга|title=Заколната девица|last=Донес|first=Елвира|publisher=Фелтринели|year=2007|location=Милано}} * {{Наведена книга|title=Совршена мала војна|last=Донес|first=Елвира|publisher=Еинауди|year=2011|location=Торино}} * {{Наведена книга|title=Заколната Девица|last=Донес|first=Елвира|publisher=И други приказни|year=2014|location=Лондон}} == Филмографија == * ''Брунилда'' (2003) * ''Прикован'' (2004) * ''Заколната Девица'' (2015) == Наводи == {{ наводи}} == Надворешни врски == * [https://nb-helveticat.primo.exlibrisgroup.com/discovery/search?query=any,contains,%22Elvira+Dones%22&tab=LibraryCatalog&search_scope=MyInstitution&vid=41SNL_51_INST:helveticat&lang=de&offset=0 Публикации од и за Елвира Донес] во каталогот Helveticat на Швајцарската национална библиотека [[Категорија:Жени писатели]] [[Категорија:Албанија]] k8muss40mgqq1c1q5oom5yhznbxntd2 0 1347009 5195944 2024-04-25T15:41:18Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1212350004|Yllka Mujo]]“ wikitext text/x-wiki '''Илка Мујо''' е родена на 15 октомври 1953 година таа е албанска актерка, особено позната по нејзините улоги во албанските филмови за време на [[Народна Социјалистичка Република Албанија|комунистичкиот режим]]. За нејзините актерски заслуги ја добила титулата заслужен уметник на Албанија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.albanianroyalcourt.al/pages/eliaZaharia|title=Albanian Royal Family - Elia Zaharia|date=2014-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140812053132/http://www.albanianroyalcourt.al/pages/eliaZaharia|archive-date=12 August 2014|accessdate=2024-02-11}}</ref> == Живот == Илка Муји потекнува од албанско семејство кое се преселило од Туз, [[Кралство Југославија]] денешна [[Црна Гора]], во [[Скадар]] за време на [[Кралство Албанија (1928–1939)|кралството Албанија]]. Таа е родена во главниот град [[Тирана]] и била сестра на актерот Агим Мујо (1955/1956–2019). Како признание за нејзината кариера, таа ја добила и титулата „Маестро на уметностите“ во Националниот театар на Албанија. Муји се омажила (сега е разведена) со Хаиг Захарина, потоа Ѓерѓ Поликрон Захариа,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tiranapost.al/12-lajmet-me-te-lexuara-te-vitit-ne-tip/divorci-i-yllka-mujos-eshte-me-i-bukuri--i508812|title=Yllka Mujo's divorce is the most beautiful we have seen|work=tiranapost.al|accessdate=2024-02-11}}</ref> роден во [[Премет|Пермет]], и имала еден син, Амос Муџи Захарија (р. 1987), актер и филмски режисер и една ќерка, Елија Захарија Зогу (р. 1983), актерка и пејачка која се омажила за Лека, престолонаследникот на Албанија на 8 октомври 2016 година. == Наводи == == Филмографија == * Осми во бронза (1970) * Планини за продажба (1971) * Бен се шета самостојно (1975) * Сончеви патеки (1975) * Дама на градот (1976) * Кога беше поставена основата (1978) * Тауланти бара еден мотор (1984) * Реконструкција (1988) * Пиратската пештера (1990) * Писма на ветрот (2003) * Црвен цвет, црн цвет (2003) * Меден месец (2009) * Албанецот (2010) * Наспроти (2015 г) == Надворешни врски == * {{Imdb име|1040987}} * http://www.nla.gov.au/pub/nlanews/2000/jun00/story-4.pdf * http://www.merchantnetworks.com.au/genealogy/web/godschalljohnson/pafg07.htm#29845 [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1953 година]] [[Категорија:Жени-уметници]] [[Категорија:Албанија]] 16njxh7kf44l18rx0acmzaiwdakcmu7 5195946 5195944 2024-04-25T15:44:59Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki '''Илка Мујо''' е родена на 15 октомври 1953 година таа е албанска актерка, особено позната по нејзините улоги во албанските филмови за време на [[Народна Социјалистичка Република Албанија|комунистичкиот режим]]. За нејзините актерски заслуги ја добила титулата заслужен уметник на Албанија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.albanianroyalcourt.al/pages/eliaZaharia|title=Albanian Royal Family - Elia Zaharia|date=2014-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140812053132/http://www.albanianroyalcourt.al/pages/eliaZaharia|archive-date=12 August 2014|accessdate=2024-02-11}}</ref> == Живот == Илка Муји потекнува од албанско семејство кое се преселило од Туз, [[Кралство Југославија]] денешна [[Црна Гора]], во [[Скадар]] за време на [[Кралство Албанија (1928–1939)|кралството Албанија]]. Таа е родена во главниот град [[Тирана]] и била сестра на актерот Агим Мујо (1955/1956–2019). Како признание за нејзината кариера, таа ја добила и титулата „Маестро на уметностите“ во Националниот театар на Албанија. Муји се омажила (сега е разведена) со Хаиг Захарина, потоа Ѓерѓ Поликрон Захариа,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://tiranapost.al/12-lajmet-me-te-lexuara-te-vitit-ne-tip/divorci-i-yllka-mujos-eshte-me-i-bukuri--i508812|title=Yllka Mujo's divorce is the most beautiful we have seen|work=tiranapost.al|accessdate=2024-02-11}}</ref> роден во [[Премет|Пермет]], и имала еден син, Амос Муџи Захарија (р. 1987), актер и филмски режисер и една ќерка, Елија Захарија Зогу (р. 1983), актерка и пејачка која се омажила за Лека, престолонаследникот на Албанија на 8 октомври 2016 година. == Филмографија == * Осми во бронза (1970) * Планини за продажба (1971) * Бен се шета самостојно (1975) * Сончеви патеки (1975) * Дама на градот (1976) * Кога беше поставена основата (1978) * Тауланти бара еден мотор (1984) * Реконструкција (1988) * Пиратската пештера (1990) * Писма на ветрот (2003) * Црвен цвет, црн цвет (2003) * Меден месец (2009) * Албанецот (2010) * Наспроти (2015 г) == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * {{Imdb име|1040987}} * http://www.nla.gov.au/pub/nlanews/2000/jun00/story-4.pdf * http://www.merchantnetworks.com.au/genealogy/web/godschalljohnson/pafg07.htm#29845 [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1953 година]] [[Категорија:Жени-уметници]] [[Категорија:Албанија]] hois12z2aqxbqf0jlw7tqegejx315lf 1 1347010 5195947 2024-04-25T15:45:27Z Lili Arsova 86688 /* Илка Мујо */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Илка Мујо == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Албанија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 17:45, 25 април 2024 (CEST) i1z2m5ypccigptg20hakvmlx1y0e94s 1 1347011 5195949 2024-04-25T15:46:48Z Lili Arsova 86688 /* Елвира Донес */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Елвира Донес == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Албанија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 17:46, 25 април 2024 (CEST) 0mdimzssealglle25q2uh0h16p8bldi 1 1347012 5195950 2024-04-25T15:47:24Z Lili Arsova 86688 /* Дијана Чули */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Дијана Чули == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Албанија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 17:47, 25 април 2024 (CEST) oa3ns22s74cn78c24tiu3g41siqkc9s 0 1347013 5195958 2024-04-25T16:17:46Z Abnormalcy333 82580 Создадена страница со: {{Infobox song | name = Ima nade | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 21 март 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=34}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {{hlist|... wikitext text/x-wiki {{Infobox song | name = Ima nade | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 21 март 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=34}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {{hlist|[[Тончи Хуљиќ]]}} | prev_title = [[Rodit' ću ti 'ćer i sina]] | prev_year = 2009 | next_title = [[Bižuterija (песна)|Bižuterija]] | next_year = 2010 | misc = {{External music video|{{YouTube||„Ima nade“ (Официјално аудио видео)}}}} }} „'''Ima nade'''“ ({{lang-mk|Има надеж}}) е песна од хрватската [[поп музика|поп]] пејачка [[Јелена Розга]] од нејзиниот втор соло студиски албум ''[[Bižuterija]]'' (2011). Песната е издадена како шестиот [[сингл]] од албумот на 21 март 2010 година. Напишана е од парот Хуљиќ, односно музичарот и продуцент [[Тончи Хуљиќ]] и неговата сопруга, поетесата и текстописец [[Вјекослава Хуљиќ]]. Аранжманот е завршен од Реми Казиноти, а гостувачки артист е [[Жељко Самарџиќ]]. Со цел да ја промовира песната, дуото има снимено [[музичко видео]] на пристаниште. Тие исто така ја изведуваат во живо за време на фестивали, а песната има освоено и награда. Според текстот, во песната се работи за надежта на протагонистите кои и покрај потешкотиите се надеваат на подобар тек во нивната врска. Поради популарноста, песната е дел од концертите и настапите во живо на пејачката на нејзините регионални пост-југословенски турнеи. {{никулец}} [[Категорија:Хрватски песни]] jazciaydhvgl2nypzkmcvk91kbgzmwu 0 1347014 5195966 2024-04-25T16:26:14Z Abnormalcy333 82580 Создадена страница со: {{Infobox song | name = Ona ili ja | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 5 октомври 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=39}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {... wikitext text/x-wiki {{Infobox song | name = Ona ili ja | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 5 октомври 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=39}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {{hlist|[[Тончи Хуљиќ]]}} | prev_title = [[Bižuterija (песна)|Bižuterija]] | prev_year = 2010 | next_title = [[Karantena]] | next_year = 2010 | misc = {{External music video|{{YouTube||„Ona ili ja“ (Официјално видео)}}}} }} „'''Ona ili ja'''“ ({{lang-mk|Таа или јас}}) е песна од хрватската [[поп музика|поп]] пејачка [[Јелена Розга]] од нејзиниот втор соло студиски албум ''[[Bižuterija]]'' (2011). Песната е издадена како осмиот [[сингл]] од албумот на 5 октомври 2010 година. Напишана е од парот Хуљиќ, односно музичарот и продуцент [[Тончи Хуљиќ]] и неговата сопруга, поетесата и текстописец [[Вјекослава Хуљиќ]]. Аранжманот е завршен од Реми Казиноти. Со цел да ја промовира песната, Розга ја извела во живо за време на фестивали, а песната има и [[музучко видео]]. Според текстот, во песната се работи за главниот женски протагонист кој бара од нејзиниот машки партнер да ѝ ја каже одлуката дали ја бира неа или некоја друга девојка со која исто така има контакт. Поради популарноста, песната е дел од концертите и настапите во живо на пејачката на нејзините регионални турнеи. {{никулец}} [[Категорија:Хрватски песни]] b2jwen2j18z726w824hs11s36tpory8 0 1347015 5195967 2024-04-25T16:31:16Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:bg:Special:Redirect/revision/11294735|Евгения Раданова]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|име=Евгенија Раданова|портрет=Evgenia Radanova.jpg|националност={{BUL}}|деца=|image_size=}} '''Евгенија Раданова''' е [[Бугари|бугарска]] [[Спорт|атлетичарка]] и натпреварувачка [[Брзо лизгање на кратки патеки|на брзо лизгање кратки патеки]]. Раданова е родена на [[4 ноември]] [[1977]] година во Софија. Таа е висока 166 см. Дипломирала [[Национална спортска академија (Софија)|на Националната академија на науките]]. Таа е првата бугарска спортистка која учествувала на Зимските и Летните олимписки игри (во дисциплината [[велосипедизам]] на патеката во [[Летни олимписки игри 2004|Атина 2004 година]]). На крајот на ноември 2001 година, Евгенија и нејзиниот соиграч паднале заедно на мразот за време на вежбањето. Лицето и било длабоко исечено на две места од лизгалките. И покрај тешките физички и психички трауми, Раданова успеала брзо и со завидна волја да се справи со последиците, враќајќи се повторно во првите редови на меѓународната кратка патека. Во 2010 година ја завршила својата неверојатна спортска кариера. Евгенија Раданова важи за една од најголемите бугарски спортисти. Тоа го докажува со освоени 3 олимписки медали од Зимските олимписки игри, од кои два медали во еден, што го нема постигнато ниту еден бугарски спортист. == Достигнувања == * Во 2002 година, на 19-те Зимски Олимписки Игри во [[Солт Лејк Сити|Солт Лејк Сити,]] таа била втора на 500 метри и трета на кратката патека на 1500 метри. * Светски шампион на 500 метри од 2000 година и на 1000 метри од 2003 година. * Во 2006 година, на 20-те Зимски олимписки игри во [[Торино|Торино,]] таа освоила сребрен медал на кратката патека на 500 метри. * Седумкратниот апсолутен европски шампион во кратки патеки, има 47 медали од првенствата на Стариот континент, од кои 37 златни медали * Поранешна светска рекордерка на 500 метри (2001 – 2008) * Во 2010 година, таа ја освоила титулата на кратки патеки на 1500 метри на првото Светско првенство во воени зимски спортови во Торино (Италија) == Надворешни врски == {{Шаблон:Викицитат|Евгения Раданова}} * [http://www.cyberscoreboard.com/interlynx/index.asp?SUBSPORTID=5&PERSONID=4465&VIEW=BIO&SCOPE=BIO Детални резултати од кариерата на Раданова] [[Категорија:Бугарски велосипедисти]] [[Категорија:Бугарски спортисти]] [[Категорија:Жени]] k3vmej2agwt6ao01v6lymn2btvd5a7x 0 1347016 5195968 2024-04-25T16:31:40Z ГП 23995 нова страница wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)“''' — книга на [[Државно книгоиздателство на Македонија|Државното книгоиздателство на Македонија]] од 1945 година. Таа ги содржи народната приказна „[[Силјан Штркот]]“ и народната епска песна „[[Кузман Кареман (песна)|Кузман Капидан]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945.</ref> Книгата не е каталогизирана и не ја поседува меѓународната ознака [[ISBN]]. Во предговорот е наведено дека книгата била објавена со цел да се придонесе во „оформуењето на еден јазик во литературен“ и „да влее во нашата млада литература здрави, животворни сокои, да и даде мотиви, обрасци, народен дух. Во тој поглед, овие две творби “се меѓу најубавите творби во нашата народна литература“.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 3.</ref> Исто така, во предговорот се наведува дека песната „Кузман Капидан“ е преземена од „Зборникот“ на [[Кузман Шапкарев]] (част I, оддел III, книга III, стр. 163), објавен во 1891 година. Притоа, песната е дадена според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот и со поголеми измени во редот не зборовите во стиховите со цел да се добие поправилен ритам кој е нарушен во песната или од пејачот (Ристо Гроздин, внукот на Кузман Шапкарев) или од запишувачот (Шапкарев). Освен тоа, првите четири стиха се земени од една друга песна за Кузман Капидан, објавена во „Зборникот“ на Шапкарев на стр. 337.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотрворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Македонско народно творештво]] 6y1mwpgd9l4m3efchtee15j13rjcpu6 5195970 5195968 2024-04-25T16:34:12Z ГП 23995 ситна поправка wikitext text/x-wiki '''„Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)“''' — книга на [[Државно книгоиздателство на Македонија|Државното книгоиздателство на Македонија]] од 1945 година. Таа ги содржи народната приказна „[[Силјан Штркот]]“ и народната епска песна „[[Кузман Кареман (песна)|Кузман Капидан]]“.<ref>''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945.</ref> Книгата не е каталогизирана и не ја поседува меѓународната ознака [[ISBN]]. Во предговорот е наведено дека книгата била објавена со цел да се придонесе во „оформуењето на еден јазик во литературен“ и „да влее во нашата млада литература здрави, животворни сокои, да и даде мотиви, обрасци, народен дух. Во тој поглед, овие две творби „се меѓу најубавите творби во нашата народна литература“.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 3.</ref> Исто така, во предговорот се наведува дека приказната „Силјан Штркот“ е преземена од „Зборникот за народни умотворенија“ на бугарското Министерство на просветата (книга VII, стр. 193), објавен во 1892 година, додека песната „Кузман Капидан“ е преземена од „Зборникот“ на [[Кузман Шапкарев]] (част I, оддел III, книга III, стр. 163), објавен во 1891 година. Притоа, творбите се дадени според тогашниот [[Правопис и правоговор на македонскиот јазик|правопис]], со мали измени во јазикот и со поголеми измени во редот не зборовите во стиховите со цел да се добие поправилен ритам кој е нарушен во песната или од пејачот (Ристо Гроздин, внукот на Кузман Шапкарев) или од запишувачот (Шапкарев). Освен тоа, првите четири стиха се земени од една друга песна за Кузман Капидан, објавена во „Зборникот“ на Шапкарев на стр. 337.<ref>„Предговор“, во: ''Силјан Штркот и Кузман Капидан (народни умотворби)''. Државно книгоиздателство на Македонија, 1945, стр. 4.</ref> == Наводи == {{наводи}} [[Категорија:Книги од 1945 година]] [[Категорија:Изданија на Државно книгоиздателство на Македонија]] [[Категорија:Македонско народно творештво]] qb4i89l84zwbxq7on16qu85xxhlhqx9 0 1347017 5195971 2024-04-25T16:34:16Z Abnormalcy333 82580 Создадена страница со: {{Infobox song | name = Karantena | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 14 декември 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=35}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {... wikitext text/x-wiki {{Infobox song | name = Karantena | cover = | caption = | type = сингл | artist = [[Јелена Розга]] | album = [[Bižuterija]] | released = 14 декември 2010 | recorded = 2008 | genre = {{hlist|[[Поп музика|Поп]]}} | length = {{duration|m=3|s=35}} | label = [[Кроација Рекордс]] | writer = {{hlist|[[Вјекослава Хуљиќ]]}} | producer = {{hlist|[[Тончи Хуљиќ]]}} | prev_title = [[Karantena]] | prev_year = 2010 | next_title = [[Dalmatinka]] | next_year = 2011 | misc = {{External music video|{{YouTube||„Karantena“ (Официјално видео)}}}} }} „'''Karantena'''“ ({{lang-mk|Карантин}}) е песна од хрватската [[поп музика|поп]] пејачка [[Јелена Розга]] од нејзиниот втор соло студиски албум ''[[Bižuterija]]'' (2011). Песната е издадена како деветтиот и последен [[сингл]] од албумот на 14 декември 2010 година. Напишана е од парот Хуљиќ, односно музичарот и продуцент [[Тончи Хуљиќ]] и неговата сопруга, поетесата и текстописец [[Вјекослава Хуљиќ]]. Аранжманот е завршен од Реми Казиноти. Со цел да ја промовира песната, Розга ја извела во живо за време на фестивали. Песната има и свое [[музичко видео]] кое ја прикажува пејачката како се буди и ја пее во хотелска соба. Според текстот, во песната се работи за главниот женски протагонист кој му објавува на нејзиниот машки партнер дека не е доволно присутен во нејзиниот живот. По издавањето, песната станува дел од концертите и настапите во живо на пејачката на нејзините регионални турнеи. {{никулец}} [[Категорија:Хрватски песни]] n3fpus0ood2ranue0j0jtixy3ixk07t 0 1347018 5195974 2024-04-25T16:54:21Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1209599617|Yerevan State Pantomime Theatre]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:YSPT_Book_of_Flowers_-_LAPL.JPG|мини| Сцена од претставата „Книга на цвеќиња“, Централна библиотека во Лос Анџелес, 2012 година.]] '''Државниот театар за пантомима во Ереван''' бил основан во 1974 година. Статусот на Државниот театар го добил во 1983 г. На 4 мај 2017 година, со одлука на Владата на Ерменија, територија му била дадена на Театарот, сместен на улицата Геворг Кочар бр. 21. Денеска на театарскиот репертоар има 18 претстави. Од 1998 година, уметничкиот директор на Државниот театар за пантомима во Ереван е почесен уметнички работник на Р.А. Жираур Дадасјан. Од 2015 година, Арам Хојојан е директор на Државниот пантомимски театар во Ереван. Многу големи уметници ги ценеле активностите на театарот. Еднаш Аркади Раикин рекол: „Јас сум видел бројни пантомимски театри и групи, но лесно можам да ја препознаам Ереванската пантомима меѓу стотици театри“. == Историја на театарот == Ереванскиот државен пантомимски театар, како професионална театарска група, бил основан во 1969 година. Студентот на Московскиот државен институт за театарска уметност Хенрик Погосјан, привлечен од жанрот пантомима, ја основал театарската група „Тушпа“ и со својата програма за минијатури станал лауреат на Републичкиот студентски пролетен фестивал од 1969 г. Театарот бил сместен во Домот на уметничките работодавци на Ерменија; „Непрестајна камбанарија“ на П. Севак, „Премести го, време“ на Х. Погосјан! и други претстави биле прикажани. Во 1972 година, Х. Погосјан го поканил Арсен Поландов - студент од Факултетот за Директори на Московскиот универзитет за култура, да изведе претстава. А. Поландов веќе имал дипломирано од двегодишни часови по пантомима на Државниот институт за кино, кој го водел познатиот руски мимичар А. Румњев, еден од најдобрите специјалисти за пантомима. Подоцна, Х. Погосјан го напуштил театарот, групата била растурена, а Поландов, кој веќе бил дојден во Ереван, морал да започне сè од почеток. Театарската група, која брзо и целосно го обновила својот персонал, вклучувајќи ги Нуне Оганезова, Самвел Агабалијан, Левон Иванјан, Левон Ховсепјан, Карине Шахинјан, Рузан Бандурјани, Степан Шахинјан и други, го прикажала романот на Вилијам Саројан „Гладовите“ и серија на минијатури. На 18 мај 1974 г., театарската група на мимика ја одиграла својата прва целосна претстава за Ерменскиот совет за ликовни уметности на Министерството за култура и за други познати културни личности и станала професионален колектив и била вклучена во „Армконцерт“. 1974 година се смета за година на основање на театарот за пантомима. Од првата програма бил очигледен стилот на театарот. Подоцна биле прикажани повеќе претстави минијатури, како „Херојска балада“, „Камен, орел и човек“, „Слепи“, „Арамијата и детето“, „Есен“, „Вирус на смеа“ и минијатурите на Саројан „Кој е таму?“, изведбите на Гогол „Шинел“. Театарот имал голем број на турнеи во Ерменија, во големите и малите градови на Советскиот Сојуз - од Украина (Одеса), Белорусија, Молдавија до Урал, Сибир, Сахалин, Камчатка, Курилските острови, Москва, Санкт Петербург итн. и бил пречекан со голем интерес и топлина. Учествувајќи на бројни републички, Советски Сојуз и меѓународни фестивали, театарот секогаш бил лауреат. Јавниот интерес за пантомимската уметност постепено растел. Во Куќата „Лушашх“ било формирано студио за пантомима, кое било водено Левон Иванјан - еден од актерите на театарот. Учениците на студиото често биле вклучени во изведбите. Подоцна врз основа на ова студио бил формиран Театар за пантомима на Домот на новинарот; предводен од Ана Сафарјан. == Државен статус == Сепак, најголемиот настан во биографијата на театарот се случил во 1983 година, кога театарот добил државен статус. Државата, особено Министерството за култура, ги презела под своја заштита понатамошните активности на Театарот за пантомима обезбедувајќи развој на пантомимата како жанр. Сепак, најважниот проблем останал нерешен; делумно се решил неопходен простор за непречено работење на Театарот. За театар, кој има репертоар и нема своја територија, многу е тешко да се планираат понатамошни активности. Театарот, без разлика што ги немал потребните услови за работа продолжил со својот триумф: претстави, турнеи, фестивали. Како резултат на истражувањата на корените на ерменската пантомима биле остварени некои искуства за изнаоѓање нови експресивни начини на презентација. Еден извонреден пример е мимодрамата на актерот Левон Иванјан, заснована на поемата на П.Севак „И човек по име Маштоц“. == Театарот по прогласувањето на независноста == Биографијата на театарот во периодот на ерменската независност била многу тешка, исполнета со противречности и промени. Конфузната социјална состојба во Републиката се одразила и на театарот. Здравствената состојба на Аресн Поландов неочекувано се влошила. Во 1993 година, по предлог на Аресен Поландов, за уметнички директор на театарот бил назначен Јуриј Костанјан, кој својата креативна работа во областа на пантомимата ја започнал уште во почетокот на 70-тите години. Бил ученик на легендарниот Модрис Тенисонс во Каунас. Започна процес кој може да се окарактеризира како размена на генерации, и како и секоја промена било проследено со многу тешкотии. Биле поканети нови млади актери и сценски менаџери. Биле бркале креативни, иновативни и модерни изразни средства. Привремено станало можно да се има територија - сцената на подоцнежниот Студентски театар на Академијата за ликовни уметности. Со големите напори на Јуриј Костанјан и на целиот театарски персонал, театарот бил реконструиран и станал попријатен. Меѓутоа, различните идеи на различни сценаристи само му наштетиле на процесот на создавање на нов и нераскинлив карактер на театарот. Единствената изведба со нов кадар и нов стил бил „Разбуди сон“ на Јуриј Костанјан. Во мај 1998 година, по понудата на Јуриј Костанјан, Жираир Дадасјан бил назначен за уметнички директор на театарот. Овој период се одликува со афирмација на нови изразни средства и формирање на репертоарот. Театарот започнал да одржува настапи и турнеи во странство: Германија, Грузија, Египет, Иран, Либија итн. Со цел да се направат професионални мимики и секогаш да има добри актери во театарот, во 1999 година било формирано соседно мимичко студио, предводено од актерот на театарот Хамлет Чобанјан. Денеска дипломираните студенти се вклучени во главниот состав на театарот и учествуваат во репертоарните претстави на театарот. Во 1996, бил формиран курс за пантомима во Државниот институт за театар и кинематографија во Ереван; бил воден од страна на Степан Шахинјан. Во 2003 година директориумот на Институтот го затворил курсот, но во 2004 година бил повторно отворен. Курсот го водат Жираир Дадасјан и Јури Костанјан. == Меѓународни фестивали == === Меѓународен фестивал Назеник === Ерменската пантомима има вековна историја. Во пишаните извори и во ракописите има голем број на слики и белешки за пантомимичарите. Еден од најпознатите ерменски историчари Мовсес Хоренатси напишал за Назеник, робинка која го занесувала ерменскиот крал со својот танц на пантомима на кралска гозба - „Како Назеник да пее со рацете“. Нејзиниот лик подоцна станал извор на инспирација за многу творци. Меѓународниот фестивал на пантомима организиран од театарот во Ереван во 2001 година бил наречен и „Назеник“. Ова бил првиот меѓународен театарски фестивал во периодот на ерменската независност. Во Ереван пристигнале познати театри за пантомима од Москва, Рига, Љубљана, Улан-Батор, Тбилиси, Иркутск. Во Ерменија биле поканети и извонредни специјалисти за пантомима како Илја Рутберг, Модрис Тенисон, Ханс Дитер Илгенен, Константин Киријак и други. [[Податотека:Լեոնիդ_Ենգիբարյան.JPG|десно|мини| Статуата на Леонид Јенгибарјан во Цагкадзор]] Меѓународен фестивал на мимика се одржува секоја година од 10 до 15 август во Цагкадзор, мал убав град, одалечен еден час од Ереван, кој е главен град на Ерменија. Фестивалот е организиран од Министерството за образование, наука, култура и спорт на Р.А., Државниот театар за пантомима во Ереван и општината Цахкадзор. Премиерниот Меѓународен пантомимски фестивал се одржал во 2008 г. Во 2010 г. фестивалот го добил името по големиот кловн-мим Леонид Јенгибарјан, а во 2012 била изложена бронзената статуа на познатиот уметник Л. Јенгибарјан на централниот плоштад во Цахкадзор. Во 2014 се одржал 4. Меѓународен фестивал на мимика, а во програмата биле вклучени илузионисти, живи статуи и сликање со помош на песок. За време на фестивалите во 2008, 2010, 2012, 2014, 2016, 2017 и 2019 година, учествувале и театарски групи и соло уметници од многу држави, како Шпанија, Италија, Германија, Грција, Русија, Латвија, САД, Франција, Чешка, Полска, Данска, Јапонија, Казахстан, Бангладеш, Украина, Иран, Тајланд, Јужна Африка, Аргентина, и ерменски театарски и циркуски групи, бендови, огнени претстави, младински групи. Претставите се прикажувани на отворена сцена на централниот плоштад или на обични улици и се бесплатни. Иницијаторите секогаш имаат ентузијазам за организирање уметнички одмор за туристите, за населението во Тшагкадзор и за активната младина - уживајќи во своето летно време. Во текот на денот, улиците на Цагкаџор се полни со акробати, улични изведувачи, а навечер веќе вчудоневидените деца и возрасни се собираат пред централната сцена за да се восхитуваат на различните театарски трупи, професионалните соло мими, огнените претстави, флеш-мобовите, мастер класите и танц часовите. По претставата, уметниците, публиката и организаторите имаат дискусии проследени со мастер-класови, каде што двата клучни компоненти на фестивалот - публиката и уметниците имаат контакт, а сите се импресионирани: странските уметници се импресионирани од топлото гостопримство и ерменската богата култура, а публиката е импресионирана од прекрасното искуство и незаборавните спомени... За време на фестивалот, Цагкаџор се претвора во атмосфера на мистерија, комична трагедија, хумор, љубов, гушкање и насмевка - пополнување едни со други. Ова е уникатен свет во кој луѓето секогаш се исполнети со позитивни емоции. == Репертоар на театарот == * „Сонот на Пјеро“ (2019) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Театар на палма“ (2018) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Несоница“ (2017) /режија: Мери Киракосјан/ * „Галатеа“ (2016) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Духот на тронот“ (2015) /режија: Јури Костанјан/ * „Коза-обред“ (2014) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Душата на столчето“ (2012) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Сонет Н 90“ (2010) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Ардалион“ (2009) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Ракопис на цвеќето“ (2008) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Демон“ (2007) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Шераник“ (2005) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Метаморфоза“ (1999) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Цвеќиња на злото“ (1998) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Како да се наслика птица“ (1998) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Пеперутки“ (1997) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Играта“ (1996) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Орли“ (1994) /режија: Жираир Дадасјан/ == Турнеи на театарот пантомима == * 2020 година - Иран - Техеран / Италија - Милано * 2018 - Русија - Санкт Петербург/ Молдавија - Кишињев/ Русија - Вологда/ Македонија - Велес/ Русија - Москва * 2017 година - Русија - Чељабинск/ Молдавија - Кишињев/ Украина - Харков, Запорожје/ Русија - Тјумен/ Русија - Екатеринбург, Чељабинск, Златоуст * 2016 - Босна и Херцеговина - Република Српска - Бања Лука/ Малта - Виториоза * 2015 - Босна и Херцеговина - Република Српска - Бања Лука/ Грузија - Тбилиси/ Србија - Белград/ Грузија - Тбилиси/ Германија - Бремен * 2014 - Турција - Истанбул/ Иран - Техеран, остров Киш/ Туркменистан - Ашхабат/ Полска - Вроцлав * 2013 – Тајланд - Бангкок/ Полска - Познан/ Германија - Бон, Келн/ Русија - Мурманск/ Грузија -Тбилиси * 2012 - САД - Лос Анџелес * 2011 – Швајцарија – Цирих * 2007 – Италија – Рим/ Кина – Пекинг, Шенјанг * 2006 - Русија - Екатеринбург, Москва/ Романија - Сибиу * 2004 - ОАЕ - Шарџа * 2003 - Либан - Бејрут * 2002 - Иран - Техеран * 2001 - Египет - Каиро * 1998 - Германија/ Грузија -Тбилиси * 1991 – Србија – Белград * 1983 - Русија - Централен Сибир/ Германија * 1982 - Русија - Ленинград/ Унгарија * 1981 - Русија - Сибир, Омск, Томск, Кемерово, Барнаул, Ангарск, Братск, Благовешченск * 1980 – Русија/ Украина – Киев, Одеса * 1978 - Русија/ Белорусија/ Молдавија * 1976 - Урал - Свердловск, Чељабинск, Магнитогорск/ Русија/ Блискиот Исток * 1975 - Украина - Ворошиловград, Харков, Лисичанск, Кадиевка == Наводи == <references /> * [https://www.facebook.com/pantomime.am Фејсбук страница] * [https://www.pantomime.am Цитат на Државниот театар за пантомима во Ереван] * [https://www.facebook.com/pages/Leonid-Yengibaryan-International-Mime-Festival/297825966933312 Фестивал по Леонид Јенгибарјан] [[Категорија:Ереван]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] s0y65xg52j2m0n11zfcx6ks59fvuxz6 5195999 5195974 2024-04-25T17:40:11Z Виолетова 1975 додадена [[Категорија:Ерменска култура]] користејќи го [[:en:Wikipedia:HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Податотека:YSPT_Book_of_Flowers_-_LAPL.JPG|мини| Сцена од претставата „Книга на цвеќиња“, Централна библиотека во Лос Анџелес, 2012 година.]] '''Државниот театар за пантомима во Ереван''' бил основан во 1974 година. Статусот на Државниот театар го добил во 1983 г. На 4 мај 2017 година, со одлука на Владата на Ерменија, територија му била дадена на Театарот, сместен на улицата Геворг Кочар бр. 21. Денеска на театарскиот репертоар има 18 претстави. Од 1998 година, уметничкиот директор на Државниот театар за пантомима во Ереван е почесен уметнички работник на Р.А. Жираур Дадасјан. Од 2015 година, Арам Хојојан е директор на Државниот пантомимски театар во Ереван. Многу големи уметници ги ценеле активностите на театарот. Еднаш Аркади Раикин рекол: „Јас сум видел бројни пантомимски театри и групи, но лесно можам да ја препознаам Ереванската пантомима меѓу стотици театри“. == Историја на театарот == Ереванскиот државен пантомимски театар, како професионална театарска група, бил основан во 1969 година. Студентот на Московскиот државен институт за театарска уметност Хенрик Погосјан, привлечен од жанрот пантомима, ја основал театарската група „Тушпа“ и со својата програма за минијатури станал лауреат на Републичкиот студентски пролетен фестивал од 1969 г. Театарот бил сместен во Домот на уметничките работодавци на Ерменија; „Непрестајна камбанарија“ на П. Севак, „Премести го, време“ на Х. Погосјан! и други претстави биле прикажани. Во 1972 година, Х. Погосјан го поканил Арсен Поландов - студент од Факултетот за Директори на Московскиот универзитет за култура, да изведе претстава. А. Поландов веќе имал дипломирано од двегодишни часови по пантомима на Државниот институт за кино, кој го водел познатиот руски мимичар А. Румњев, еден од најдобрите специјалисти за пантомима. Подоцна, Х. Погосјан го напуштил театарот, групата била растурена, а Поландов, кој веќе бил дојден во Ереван, морал да започне сè од почеток. Театарската група, која брзо и целосно го обновила својот персонал, вклучувајќи ги Нуне Оганезова, Самвел Агабалијан, Левон Иванјан, Левон Ховсепјан, Карине Шахинјан, Рузан Бандурјани, Степан Шахинјан и други, го прикажала романот на Вилијам Саројан „Гладовите“ и серија на минијатури. На 18 мај 1974 г., театарската група на мимика ја одиграла својата прва целосна претстава за Ерменскиот совет за ликовни уметности на Министерството за култура и за други познати културни личности и станала професионален колектив и била вклучена во „Армконцерт“. 1974 година се смета за година на основање на театарот за пантомима. Од првата програма бил очигледен стилот на театарот. Подоцна биле прикажани повеќе претстави минијатури, како „Херојска балада“, „Камен, орел и човек“, „Слепи“, „Арамијата и детето“, „Есен“, „Вирус на смеа“ и минијатурите на Саројан „Кој е таму?“, изведбите на Гогол „Шинел“. Театарот имал голем број на турнеи во Ерменија, во големите и малите градови на Советскиот Сојуз - од Украина (Одеса), Белорусија, Молдавија до Урал, Сибир, Сахалин, Камчатка, Курилските острови, Москва, Санкт Петербург итн. и бил пречекан со голем интерес и топлина. Учествувајќи на бројни републички, Советски Сојуз и меѓународни фестивали, театарот секогаш бил лауреат. Јавниот интерес за пантомимската уметност постепено растел. Во Куќата „Лушашх“ било формирано студио за пантомима, кое било водено Левон Иванјан - еден од актерите на театарот. Учениците на студиото често биле вклучени во изведбите. Подоцна врз основа на ова студио бил формиран Театар за пантомима на Домот на новинарот; предводен од Ана Сафарјан. == Државен статус == Сепак, најголемиот настан во биографијата на театарот се случил во 1983 година, кога театарот добил државен статус. Државата, особено Министерството за култура, ги презела под своја заштита понатамошните активности на Театарот за пантомима обезбедувајќи развој на пантомимата како жанр. Сепак, најважниот проблем останал нерешен; делумно се решил неопходен простор за непречено работење на Театарот. За театар, кој има репертоар и нема своја територија, многу е тешко да се планираат понатамошни активности. Театарот, без разлика што ги немал потребните услови за работа продолжил со својот триумф: претстави, турнеи, фестивали. Како резултат на истражувањата на корените на ерменската пантомима биле остварени некои искуства за изнаоѓање нови експресивни начини на презентација. Еден извонреден пример е мимодрамата на актерот Левон Иванјан, заснована на поемата на П.Севак „И човек по име Маштоц“. == Театарот по прогласувањето на независноста == Биографијата на театарот во периодот на ерменската независност била многу тешка, исполнета со противречности и промени. Конфузната социјална состојба во Републиката се одразила и на театарот. Здравствената состојба на Аресн Поландов неочекувано се влошила. Во 1993 година, по предлог на Аресен Поландов, за уметнички директор на театарот бил назначен Јуриј Костанјан, кој својата креативна работа во областа на пантомимата ја започнал уште во почетокот на 70-тите години. Бил ученик на легендарниот Модрис Тенисонс во Каунас. Започна процес кој може да се окарактеризира како размена на генерации, и како и секоја промена било проследено со многу тешкотии. Биле поканети нови млади актери и сценски менаџери. Биле бркале креативни, иновативни и модерни изразни средства. Привремено станало можно да се има територија - сцената на подоцнежниот Студентски театар на Академијата за ликовни уметности. Со големите напори на Јуриј Костанјан и на целиот театарски персонал, театарот бил реконструиран и станал попријатен. Меѓутоа, различните идеи на различни сценаристи само му наштетиле на процесот на создавање на нов и нераскинлив карактер на театарот. Единствената изведба со нов кадар и нов стил бил „Разбуди сон“ на Јуриј Костанјан. Во мај 1998 година, по понудата на Јуриј Костанјан, Жираир Дадасјан бил назначен за уметнички директор на театарот. Овој период се одликува со афирмација на нови изразни средства и формирање на репертоарот. Театарот започнал да одржува настапи и турнеи во странство: Германија, Грузија, Египет, Иран, Либија итн. Со цел да се направат професионални мимики и секогаш да има добри актери во театарот, во 1999 година било формирано соседно мимичко студио, предводено од актерот на театарот Хамлет Чобанјан. Денеска дипломираните студенти се вклучени во главниот состав на театарот и учествуваат во репертоарните претстави на театарот. Во 1996, бил формиран курс за пантомима во Државниот институт за театар и кинематографија во Ереван; бил воден од страна на Степан Шахинјан. Во 2003 година директориумот на Институтот го затворил курсот, но во 2004 година бил повторно отворен. Курсот го водат Жираир Дадасјан и Јури Костанјан. == Меѓународни фестивали == === Меѓународен фестивал Назеник === Ерменската пантомима има вековна историја. Во пишаните извори и во ракописите има голем број на слики и белешки за пантомимичарите. Еден од најпознатите ерменски историчари Мовсес Хоренатси напишал за Назеник, робинка која го занесувала ерменскиот крал со својот танц на пантомима на кралска гозба - „Како Назеник да пее со рацете“. Нејзиниот лик подоцна станал извор на инспирација за многу творци. Меѓународниот фестивал на пантомима организиран од театарот во Ереван во 2001 година бил наречен и „Назеник“. Ова бил првиот меѓународен театарски фестивал во периодот на ерменската независност. Во Ереван пристигнале познати театри за пантомима од Москва, Рига, Љубљана, Улан-Батор, Тбилиси, Иркутск. Во Ерменија биле поканети и извонредни специјалисти за пантомима како Илја Рутберг, Модрис Тенисон, Ханс Дитер Илгенен, Константин Киријак и други. [[Податотека:Լեոնիդ_Ենգիբարյան.JPG|десно|мини| Статуата на Леонид Јенгибарјан во Цагкадзор]] Меѓународен фестивал на мимика се одржува секоја година од 10 до 15 август во Цагкадзор, мал убав град, одалечен еден час од Ереван, кој е главен град на Ерменија. Фестивалот е организиран од Министерството за образование, наука, култура и спорт на Р.А., Државниот театар за пантомима во Ереван и општината Цахкадзор. Премиерниот Меѓународен пантомимски фестивал се одржал во 2008 г. Во 2010 г. фестивалот го добил името по големиот кловн-мим Леонид Јенгибарјан, а во 2012 била изложена бронзената статуа на познатиот уметник Л. Јенгибарјан на централниот плоштад во Цахкадзор. Во 2014 се одржал 4. Меѓународен фестивал на мимика, а во програмата биле вклучени илузионисти, живи статуи и сликање со помош на песок. За време на фестивалите во 2008, 2010, 2012, 2014, 2016, 2017 и 2019 година, учествувале и театарски групи и соло уметници од многу држави, како Шпанија, Италија, Германија, Грција, Русија, Латвија, САД, Франција, Чешка, Полска, Данска, Јапонија, Казахстан, Бангладеш, Украина, Иран, Тајланд, Јужна Африка, Аргентина, и ерменски театарски и циркуски групи, бендови, огнени претстави, младински групи. Претставите се прикажувани на отворена сцена на централниот плоштад или на обични улици и се бесплатни. Иницијаторите секогаш имаат ентузијазам за организирање уметнички одмор за туристите, за населението во Тшагкадзор и за активната младина - уживајќи во своето летно време. Во текот на денот, улиците на Цагкаџор се полни со акробати, улични изведувачи, а навечер веќе вчудоневидените деца и возрасни се собираат пред централната сцена за да се восхитуваат на различните театарски трупи, професионалните соло мими, огнените претстави, флеш-мобовите, мастер класите и танц часовите. По претставата, уметниците, публиката и организаторите имаат дискусии проследени со мастер-класови, каде што двата клучни компоненти на фестивалот - публиката и уметниците имаат контакт, а сите се импресионирани: странските уметници се импресионирани од топлото гостопримство и ерменската богата култура, а публиката е импресионирана од прекрасното искуство и незаборавните спомени... За време на фестивалот, Цагкаџор се претвора во атмосфера на мистерија, комична трагедија, хумор, љубов, гушкање и насмевка - пополнување едни со други. Ова е уникатен свет во кој луѓето секогаш се исполнети со позитивни емоции. == Репертоар на театарот == * „Сонот на Пјеро“ (2019) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Театар на палма“ (2018) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Несоница“ (2017) /режија: Мери Киракосјан/ * „Галатеа“ (2016) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Духот на тронот“ (2015) /режија: Јури Костанјан/ * „Коза-обред“ (2014) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Душата на столчето“ (2012) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Сонет Н 90“ (2010) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Ардалион“ (2009) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Ракопис на цвеќето“ (2008) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Демон“ (2007) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Шераник“ (2005) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Метаморфоза“ (1999) /режија: Јуриј Костанјан/ * „Цвеќиња на злото“ (1998) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Како да се наслика птица“ (1998) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Пеперутки“ (1997) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Играта“ (1996) /режија: Жираир Дадасјан/ * „Орли“ (1994) /режија: Жираир Дадасјан/ == Турнеи на театарот пантомима == * 2020 година - Иран - Техеран / Италија - Милано * 2018 - Русија - Санкт Петербург/ Молдавија - Кишињев/ Русија - Вологда/ Македонија - Велес/ Русија - Москва * 2017 година - Русија - Чељабинск/ Молдавија - Кишињев/ Украина - Харков, Запорожје/ Русија - Тјумен/ Русија - Екатеринбург, Чељабинск, Златоуст * 2016 - Босна и Херцеговина - Република Српска - Бања Лука/ Малта - Виториоза * 2015 - Босна и Херцеговина - Република Српска - Бања Лука/ Грузија - Тбилиси/ Србија - Белград/ Грузија - Тбилиси/ Германија - Бремен * 2014 - Турција - Истанбул/ Иран - Техеран, остров Киш/ Туркменистан - Ашхабат/ Полска - Вроцлав * 2013 – Тајланд - Бангкок/ Полска - Познан/ Германија - Бон, Келн/ Русија - Мурманск/ Грузија -Тбилиси * 2012 - САД - Лос Анџелес * 2011 – Швајцарија – Цирих * 2007 – Италија – Рим/ Кина – Пекинг, Шенјанг * 2006 - Русија - Екатеринбург, Москва/ Романија - Сибиу * 2004 - ОАЕ - Шарџа * 2003 - Либан - Бејрут * 2002 - Иран - Техеран * 2001 - Египет - Каиро * 1998 - Германија/ Грузија -Тбилиси * 1991 – Србија – Белград * 1983 - Русија - Централен Сибир/ Германија * 1982 - Русија - Ленинград/ Унгарија * 1981 - Русија - Сибир, Омск, Томск, Кемерово, Барнаул, Ангарск, Братск, Благовешченск * 1980 – Русија/ Украина – Киев, Одеса * 1978 - Русија/ Белорусија/ Молдавија * 1976 - Урал - Свердловск, Чељабинск, Магнитогорск/ Русија/ Блискиот Исток * 1975 - Украина - Ворошиловград, Харков, Лисичанск, Кадиевка == Наводи == <references /> * [https://www.facebook.com/pantomime.am Фејсбук страница] * [https://www.pantomime.am Цитат на Државниот театар за пантомима во Ереван] * [https://www.facebook.com/pages/Leonid-Yengibaryan-International-Mime-Festival/297825966933312 Фестивал по Леонид Јенгибарјан] [[Категорија:Ереван]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] [[Категорија:Ерменска култура]] k4w5m6q0axftwqulcvc8gihx6iy0joe 0 1347019 5195978 2024-04-25T16:57:51Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:bg:Special:Redirect/revision/12175785|Стоянка Мутафова]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|деца=[[Марија Грубешлиева (актерка)|Марија Грубешлиева]]|портрет=Stoyanka-2015-skakalci.jpg}} '''Стојана-Марија Константинова Мутафова'''<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spomen.bg/article/11741869|title=Прадедите на Стоянка Мутафова спасили Трявна от даалиите|last=Максимова|first=Дима|date=5 юни 2022|work=spomen.bg|accessdate=6 декември 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dariknews.bg/novini/interviu/stoqnka-mutafova-mechtaq-nikoga-da-ne-stavam-normalna-i-da-ne-napuskam-scenata-1606811|title=Стоянка Мутафова: Мечтая никога да не ставам нормална и да не напускам сцената|date=18 септември 2016|work=dariknews.bg по Nova.bg|accessdate=8 декември 2022}}</ref>, попозната како '''Стојанка Мутафова''', е [[Бугарија|бугарска]] [[Драмска уметност|театарска]], [[Телевизија|телевизиска]] и [[Филм|филмска]] [[Глумец|актерка]] со 70-годишна кариера. == Рани години == Родена е на 2 февруари 1922 година во [[Софија]]. Нејзиниот татко, Константин Мутафов, тогаш драматург во [[Народен театар „Иван Вазов“|Националниот театар Иван Вазов]], е бугарски писател, преведувач, критичар, од градот [[Русе]], каде малата Стојанка често ја посетувала како дете,<ref>Нели Пигулева, [https://utroruse.com/article/5831/ „Невероятната Стоянка Мутафова се обясни в любов на Русе“], utroruse.com, 1 март 2013 г.</ref> но по потекло од [[Трjaвна|Трјавна]] и од [[Битола]] (мајчинска линија). Мајката на Стојанка Мутафова е Екатерина Џансозова, чии родители се од [[Одрин]]. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spomen.bg/article/11741869|title=Прадедите на Стоянка Мутафова спасили Трявна от даалиите|last=Максимова|first=Дима|date=5 юни 2022|work=spomen.bg|accessdate=6 декември 2022}}</ref> Во 1941 година дипломирала на Првата софиска гимназија за девојки. Мутафова дипломирала класична [[филологија]] на [[Софиски универзитет „Св. Климент Охридски“|Универзитетот „Климент Охридски“ во Софија]], Државната театарска школа на [[Народен театар „Иван Вазов“]] во Софија (1946-1947) и театарскиот оддел на Академијата за уметности во [[Прага]], [[Чехословачка]]. Таа е една од основачите на Државниот сатиричен театар „Алеко Константинов“, каде што работела од 1956 до 1991 година, потоа во Драмскиот театар „Адријана Будевска“ во [[Бургас]] - од 1991 година. Играла во над 90 театарски продукции. Меѓу претставите со нејзино учество се „3 сестри“, „ Дванаесетта ноќ“, „Големанов“ (каде што игра баба Гицка), „Госпоѓа министерка“, „А најмудрото е малку едноставно“ и „Арсен и стари тантели“. Популарна со нејзините улоги во филмски и телевизиски продукции како што се „Големанов“, „Непријателот“, „Милионер“, „Новогодишна шега“, „ Жешка“, „ Љубовник 13“, „Специјалист за сè“, „Кит“ и други. Нејзини познати сценски партнери се Георги Парцалев, Георги Калојанчев, Апостол Карамитев, Невена Коканова. [[Податотека:Steps-STOYANKA_MUTAFOVA-t199.jpg|мини| Ѕидот на славните пред Театар 199 – панел со принтови, порака и цртан филм на Стојанка Мутафова.]] Во 1980 година ја играла улогата на баба Цоцолана во серискиот филм емитуван на [[Бугарска национална телевизија|бугарската ТВ]]„ Кралството Патилан“, базиран на истоимената книжевна серија на Ран Босилек. На Ѕидот на славните пред Театар 199 има панел со отпечатоци од раце и Кандидат за [[Гинисови рекорди|Гинисов рекорд]] во категоријата „Најстарата актерка која активно настапува на сцената“.<ref>[http://btvnovinite.bg/article/lifestyle/predlozhiha-stojanka-mutafova-za-knigata-na-gines.html „Предложиха Стоянка Мутафова за „Книгата на „Гинес“], btvnovinite.bg, 18.11.2016 г.</ref> Во периодот 2011-2018 година, Мутафова ја играла бабата Марика Чеканова во серијата на БТВ „ Софијани во повеќе“. На 94-годишна возраст, во 2016 година, таа направила голема турнеја во театрите во [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Канада]], [[Германија]], [[Холандија]], [[Швајцарија]] и [[Обединето Кралство|Велика Британија]]. Од 01.11.2017 година патувала низ земјата заедно со својата ќерка Марија Грубешлиева, со која одржувала креативни средби и разговори и презентација на книгата „Добровечер, мое столетие“. Таа со својата книга ги посетила [[Пловдив]], [[Стара Загора]], [[Ќустендил]], [[Русе]], [[Пазарџик]], [[Хасково]], [[Димитровград (Бугарија)|Димитровград]], [[Шумен]], [[Велико Трново]], [[Горна Орјаховица]], [[Перник]], [[Велинград]], [[Силистра]], Тутракан, [[Балчик]], [[Поморие]], [[Асеновград]], [[Софија]] итн. За време на националната турнеја, таа добила близу 20 значки на честа, некои од нив во градовите [[Левски (град)|Левски]], [[Трjaвна|Трјавна]], [[Поморие]], [[Бургас]], [[Пловдив]], [[Асеновград]] и други. На 02.02.2019 година, Стојанка Мутафова прославила 70 години на сцената и 97-ми роденден во Сала 1 на [[Национален дворец на културата (Софија)|НДК]]. == Личен живот == Таа се дефинирала себеси како [[Атеизам|атеист]].<ref name="24chasa">[https://www.24chasa.bg/novini/article/7950939 www.24chasa.bg]</ref> Стојанка Мутафова имала 3 брака. Во 1946 година се омажила за својот прв сопруг, чешкиот режисер Роберт Роснер, кога имала 24 години, а тој имал 51 година. По бракот заминале да живеат во [[Виена]], а потоа поради неговата работа се преселиле во [[Прага]]. Таму Мутафова завршила второ високо образование на театарскиот оддел на Прашкиот конзерваториум. Нејзиниот втор сопруг бил Леонид Грубешлиев, новинар и преведувач. Од него е единствената ќерка на актерката - Марија Грубешлиева (Муки). Третиот сопруг на Мутафова бил уметникот Нејчо Попов. Таа велела дека тој е љубовта на нејзиниот живот.<ref name="bul">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.blitz.bg/article/1082|title=Стоянка Мутафова: С Калоянчев още се караме!|date=21 октомври 2005|work=Blitz.bg|accessdate=11 ноември 2007}}</ref> За прв пат се запознале во Народниот театар, каде што таа почнала да работи како актерка, а тој бил студент во [[Национална академија за театарска и филмска уметност (Софија)|ВИТИЗ]]. Тие биле заедно до неговата смрт во 1974 година. == Смрт == Стојанка Мутафова починала на 97-годишна возраст на 6 декември 2019 година на Воено-медицинската академија во Софија по неколкумесечни сериозни здравствени проблеми. Веста за нејзината смрт ја објавил Евгени Бојанов - нејзин организатор на професионални активности. <ref>[https://www.vesti.bg/bulgaria/proshtavame-se-sys-stoianka-mutafova-na-9-dekemvri-6102965 www.vesti.bg]</ref> Причината за нејзината смрт била воспалената жолчка, која предизвикала [[некроза]] на жолчното кесе, [[сепса]] и [[пневмонија]].<ref name="24chasa">[https://www.24chasa.bg/novini/article/7950939 www.24chasa.bg]</ref> Службата се одржала на 9 декември 2019 година во Сатиричниот театар. Градоначалничката на Софија , Јорданка Фандакова, министерот за култура Боил Банов, [[Вежди Рашидов]], Татјана Лолова, Светослав Пеев, Васил Најденов, Ирен Кривошиева, Калин Сарменов, Силвија Лулчева, Ања Пенчева, Христо Мутафвалојав, се присутни., Љубомир Неиков, Јорданка Христова, Николај Атанасов-Шуши, Стефан Вичев ( автор на биографска книга за Константин Мутафов), Владимир Пенев, Петјо Петков, Ненчо Илчев, Христо Гарбов, Иглика Трифонова, Мариаловаас, Хаигашод Герасков, Дијан Мачев, Петар Вучков, Тончо Токмакчиев, Иван Панев, Невена Бозукова, Димитар Туџаров – Шкумбата, Кристијан Вигенин, Иван Попјорданов, Искра Радева, Димитар Баненкин, Рашко Божукова Елефренов , Горандарил Младенов, Здравко Митков, Николај Урумов и други.<ref>[https://www.24chasa.bg/novini/article/7955076 www.24chasa.bg]</ref> Во спомен на Стојанка Мутафова, пејачката [[Лили Иванова]] на [[Фејсбук]] објавила фотографија од двајцата заедно со порака: „Драга Стојанка Мутафова, твоето име и твоето дело остануваат засекогаш во моето срце! Почивај во мир“.<ref>[https://nova.bg/news/view/2019/12/06/270964//лили-иванова-си-взе-последно-сбогом-със-стоянка-мутафова-снимка/ nova.bg]</ref> Премиерот [[Бојко Борисов]] на својата Фејсбук страница напиша: Претседателот [[Румен Радев]] напишал: „Со голема тага дознав за загубата на Стојанка Мутафова - извонредна личност и творец. Повикана да го дарува својот безграничен талент, безрезервно сакана од публиката“. {{quote|За мен тя ще е жива, докато дишам. Защото съм започнала на 22 години с нея, когато основахме Сатиричния театър. Преди това я познавах като актриса от Народния театър. Тя е най-жизненият човек, обичащ живота, щура, интелигентна... Не можем да сме вечни, но тя ще живее, докато има хора, които да я помнят, независимо дали я познават лично, или от екрана, ако щете дори от вашите рубрики, които умеят да поддържат и ценят паметта.<ref>[http://kanal3.bg/news/bulgaria/society/110409-Balgariya-skarbi-za-Stoyanka-Mutafova България скърби за Стоянка Мутафова] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191223183654/http://kanal3.bg/news/bulgaria/society/110409-Balgariya-skarbi-za-Stoyanka-Mutafova |date=2019-12-23 }}, kanal3.bg; Посетен на 23 декември 2019.</ref>}} == Улоги во театарот == === Народен театар Иван Вазов, Софија<ref>[http://nationaltheatre.bg/images/files/pdf/Letopis.pdf Гърчев, Иван, Снежанка Гълъбова, Никола Вандов, Антония Каракостова. Народен театър „Иван Вазов“: летопис януари 1904 – юли 2004. София: Издателство „Валентин Траянов“, 2004] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20171107062220/http://nationaltheatre.bg/images/files/pdf/Letopis.pdf|date=2017-11-07}}, с. 409 – 453.</ref> === * „Оклопен воз 14 - 69“ (од Всеволод Иванов, режија: Бојан Дановски) - Варја (сезона 1949/1950) * „Дамата во легацијата“ (од браќата Тур (Леонид Тубелски и Пјотр Рижеј), реж. Крастио Мирски) – дама од легацијата (1949/1950) * „Во предвечерието“ (од Камен Зидаров според истоимениот роман на [[Иван Тургенев|Иван Тургењев]], режија Филип Филипов ) - Зоја Никитишна Милер (1951/1952; 1953/1954; 1954/1955) - деби на актерката на сцената на Народниот театар * „Дванаесетта ноќ“ (од [[Вилијам Шекспир]], режија: Филип Филипов) - Марија (сезона 1951/1952) * „Јужно од 38-та паралела“ (од Тајландски Дијан Чун, реж. Крастио Мирски) - жена (1951/1952) * „Три сестри“ (од [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]], режија: Николај Масалитинов) - Наташа (1953/1954; 1955/1956) * „Големанов“ (од Св. Л. Костов, режија: Мојсес Бениес) - Драгиева (1953/1954; 1954/1955; 1957/1958); Петранова (1954/1955) * „Се бара Шекспир“ (од [[Хайнар Кипхард|Хаинар Кифард]], режија: Стефан Сарчаџиев) - Стремчен (1954/1955; 1955/1956) * „Таленти и аџии“ (од Александар Островски, режија: Николај Масалитинов) - Смелскаја (1955/1956) * „Вештерки од Салем“ (од [[Артур Милер]], реж. Мојс Бениш) - Мерси Луис (1955/1956; 1956/1957) * „Волпоне“ (од Бен Џонсон, адаптирана од [[Штефан Цвајг|Стефан Цвајг]] и [[Жул Ромен|Жил Ромен]], режија: Стефан Сарчаџиев) - Канина (1955/1956; 1956/1957) === Сатиричниот театар „Алеко Константинов“, Софија<ref>Гюлева, Веселина, Никола Вандов, Мария Вандова, Вяра Младенова. Сатиричен театър „Алеко Константинов“: летопис април 1957—май 2007. София: Валентин Траянов, 2007.</ref> === === Театар „Вазраждане“, Софија === * „Пепелашка“ (13 ноември 1994 година) * Стапица за глувци (од [[Агата Кристи]], реж. Бина Харалампиева ) (25 март 2006 година) === Театар 199, Софија === * Куклата (8 април 1981 година) * Црни очи за случајни средби (22 мај 1984 година) === Други театарски сцени === * „Госпоѓа природна катастрофа“ (од [[Алдо Николай|Алдо Николај]], режија: Николај Атанасов-Шуши) - Олга * „Мама - веселата вдовица“ (комедија според Мортимер и Кук, режија: Николај Атанасов-Шуши) * „Палави вдовици, комшии“ (комедија од Азис Несин, режија: Николај Атанасов–Шуши) * „Лудата дама Јулија“ (базиран на Мортимер и Кук, реж. Николај Атанасов-Шуши) * „Париски лудории“ (од [[Жан-Клод Дано]], режија: [[Дидо Мачев]]) * „Почеток на крајот“ (од [[Себастиен Тиери]], режија: Андреј Калудов) == Телевизиски театар == * „Братот на Баи Гања Балкански“ (мјузикл, 1997) - министерот * „Зелен еж“ (мјузикл, 1996) ( Јордан Радичков ) * „Божиќна песна“ (Мјузикл, 1988) ([[Чарлс Дикенс]]) * „Црни очи за случајни средби“ (1988) (од Лубомир Пеевски, режија: Чавдар Савов) * Interludes (1985) ([[Мигел де Сервантес]]) * „Старецот и стрелата“ (1982) (од Никола Русев, режија: Орфеј Цоков ) - вештерката * „Женско царство“ (1981) ( Св. Л. Костов) * „Милионерот“ (од Јордан Јовков, режија: [[Младен Младенов (оператор)|Младен Младенов]]) * „Споменик“ (1979) ( [[Леонид Андреев]]) * „Коктел“ (1978) ([[Алдо Николай|Алдо Николај]]) * „Непријател“ (1976) (од Св. Л. Костов, режија: Хачо Бојаџиев), 2 дела ( ''мјузикл''), (Втора реализација) - баба Кунка * „Ловечки епископ“ (1975) (Теодосиј Икономов ) - ''мјузикл'' * „Малакова“ (1974) ([[Петко Славејков]]) * „Телерезада“ (1974) ([[Пејо Јаворов]]), ''мјузикл'' * „Бугарите од старо време“ (1973) ([[Љубен Каравелов]]) * „Тажното семејство“ (1971) ([[Бранислав Нушиќ]] ) * „12 столици“ (1969) (Илф и Петров) * Вујковци (1963) ([[Иван Вазов]]) * Букет цвеќе (1960) * Ројал Бозендорфер (режија Д. Шарков) == Награди и почести == * Орденот „Св. Св. Кирил и Методиј“, 1. степен - 1962 г. * Почесна титула „Почесен уметник“ - 1963 година. * „Народен ред на трудот“, злато - 1972 г * Почесна титула „Народен уметник“ - 1977 г * Орден „Народна Република Бугарија“ - II степен (1982). * „САБ награда за животно дело“ (1999). * Почесен граѓанин на Софија - 2000 г * Номинација за државна награда „Св. Паисиј Хилендарски“ - 2001 г * Нарачка „Стара Планина“ - 2002 година * Почесен граѓанин на градот Бургас - 2002 година * Награда Аскер - 2002 година * Значка на Златното доба - 2012 година * Почесен граѓанин на Средец - 2012 година. * „Златен Кукерикон“ на име Георги Калојанчев - 2013 година (на првото издание на наградите на Сатиричниот театар „Алеко Константинов“ * „Златен Перперикон“ - 2013 г * „Златна решетка“ на „Џејмсон“ - за улогата на баба Маријка во серијата „Столичани в моје 2013“ * Награда - Бугарија си ти - 2015 година * Почесен сертификат за „Придонес во културата и збогатувањето на светската театарска уметност“ - 2015 г. * Значка на честа на градот Трјавна, 2018 година, доделена за време на „Денови Славејкови“ * Значката на честа на градот Левски, јули 2018 година, доделена на „Фестивали на уметностите - Парцалев 2018“ * Значка на честа на градот Поморие, август 2018 година. * Голема награда за исклучителни достигнувања во светската театарска уметност, „Парада на уметностите“ ноември 2018 година, Софија * Значка на честа на општина Бургас, 15 март 2019 година, врачена во Домот на петрохемиите од г-ѓа Ј. Ананиева, заменик. Градоначалник на општина Бургас * Значка на честа на „Европска престолнина на културата“ 2019 година, Пловдив * Значка на честа на општина Асеновград == Наводи == <references /> == Библиографија == * Севелина Ѓорова. ''Стојанка Мутафова: Свештеничка на смеата'' . Софија: бугарски писател, 1997 г. * Стојанка Мутафова. ''Херој на Мегдана'' (автобиографија уредена од Јуриј Дачев), Софија: Епсилон-ЕЛСТ, 1997 г. * Јуриј Дачев. ''Стојанка Мутафова: Кога мравките ќе се стрижат'' . Софија: Сонце, 2001 година. * Марија Грубешлиева. ''Стојанка Мутафова: Госпоѓа елементарна непогода (мемоари)'' . Софија: Знаци, 2009 година. * Јуриј Дачев. ''Стојанка Мутафова: Еден бес на 90'' . Софија: Сонце, 2012 година. * Марија Грубешлиева. ''Стојанка Мутафова: Добровечер, мој век'' . - Официјална биографија, Софија: Фати приказна, 2017 година, 400 страници. == Надворешни врски == {{Шаблон:Викицитат|Стоянка Мутафова}} * [http://unicat.nalis.bg/Search/Results?lookfor=Стоянка+Мутафова&type=AllFields Од и за Стојанка Мутафова во NABIS Consolidated Catalog - национален каталог на академски библиотеки во Бугарија] * ( (ен) ) {{Imdb име|0616065|Стоянка Мутафова}} * [https://www.facebook.com/StoyankaMutafovaBulgaria/?ref=bookmarks Официјален Фејсбук профил на Стојанка Мутафова] * [https://www.24chasa.bg/ojivlenie/article/10749411 Прадедовците на Стојанка Мутафова ја спасија Трјавна од Даалиите // Посетен линк на 28.05.2022] [[Категорија:Починати во Софија]] [[Категорија:Бугарски глумци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 15mzghxw4yqpr5jq0fqr3vcref1kjo5 5195982 5195978 2024-04-25T17:00:26Z Lili Arsova 86688 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|деца=[[Марија Грубешлиева (актерка)|Марија Грубешлиева]]|портрет=Stoyanka-2015-skakalci.jpg}} '''Стојана-Марија Константинова Мутафова'''<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spomen.bg/article/11741869|title=Прадедите на Стоянка Мутафова спасили Трявна от даалиите|last=Максимова|first=Дима|date=5 юни 2022|work=spomen.bg|accessdate=6 декември 2022}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://dariknews.bg/novini/interviu/stoqnka-mutafova-mechtaq-nikoga-da-ne-stavam-normalna-i-da-ne-napuskam-scenata-1606811|title=Стоянка Мутафова: Мечтая никога да не ставам нормална и да не напускам сцената|date=18 септември 2016|work=dariknews.bg по Nova.bg|accessdate=8 декември 2022}}</ref>, попозната како '''Стојанка Мутафова''', е [[Бугарија|бугарска]] [[Драмска уметност|театарска]], [[Телевизија|телевизиска]] и [[Филм|филмска]] [[Глумец|актерка]] со 70-годишна кариера. == Рани години == Родена е на 2 февруари 1922 година во [[Софија]]. Нејзиниот татко, Константин Мутафов, тогаш драматург во [[Народен театар „Иван Вазов“|Националниот театар Иван Вазов]], е бугарски писател, преведувач, критичар, од градот [[Русе]], каде малата Стојанка често ја посетувала како дете,<ref>Нели Пигулева, [https://utroruse.com/article/5831/ „Невероятната Стоянка Мутафова се обясни в любов на Русе“], utroruse.com, 1 март 2013 г.</ref> но по потекло од [[Трjaвна|Трјавна]] и од [[Битола]] (мајчинска линија). Мајката на Стојанка Мутафова е Екатерина Џансозова, чии родители се од [[Одрин]]. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.spomen.bg/article/11741869|title=Прадедите на Стоянка Мутафова спасили Трявна от даалиите|last=Максимова|first=Дима|date=5 юни 2022|work=spomen.bg|accessdate=6 декември 2022}}</ref> Во 1941 година дипломирала на Првата софиска гимназија за девојки. Мутафова дипломирала класична [[филологија]] на [[Софиски универзитет „Св. Климент Охридски“|Универзитетот „Климент Охридски“ во Софија]], Државната театарска школа на [[Народен театар „Иван Вазов“]] во Софија (1946-1947) и театарскиот оддел на Академијата за уметности во [[Прага]], [[Чехословачка]]. Таа е една од основачите на Државниот сатиричен театар „Алеко Константинов“, каде што работела од 1956 до 1991 година, потоа во Драмскиот театар „Адријана Будевска“ во [[Бургас]] - од 1991 година. Играла во над 90 театарски продукции. Меѓу претставите со нејзино учество се „3 сестри“, „ Дванаесетта ноќ“, „Големанов“ (каде што игра баба Гицка), „Госпоѓа министерка“, „А најмудрото е малку едноставно“ и „Арсен и стари тантели“. Популарна со нејзините улоги во филмски и телевизиски продукции како што се „Големанов“, „Непријателот“, „Милионер“, „Новогодишна шега“, „ Жешка“, „ Љубовник 13“, „Специјалист за сè“, „Кит“ и други. Нејзини познати сценски партнери се Георги Парцалев, Георги Калојанчев, Апостол Карамитев, Невена Коканова. [[Податотека:Steps-STOYANKA_MUTAFOVA-t199.jpg|мини| Ѕидот на славните пред Театар 199 – панел со принтови, порака и цртан филм на Стојанка Мутафова.]] Во 1980 година ја играла улогата на баба Цоцолана во серискиот филм емитуван на [[Бугарска национална телевизија|бугарската ТВ]]„ Кралството Патилан“, базиран на истоимената книжевна серија на Ран Босилек. На Ѕидот на славните пред Театар 199 има панел со отпечатоци од раце и Кандидат за [[Гинисови рекорди|Гинисов рекорд]] во категоријата „Најстарата актерка која активно настапува на сцената“.<ref>[http://btvnovinite.bg/article/lifestyle/predlozhiha-stojanka-mutafova-za-knigata-na-gines.html „Предложиха Стоянка Мутафова за „Книгата на „Гинес“], btvnovinite.bg, 18.11.2016 г.</ref> Во периодот 2011-2018 година, Мутафова ја играла бабата Марика Чеканова во серијата на БТВ „ Софијани во повеќе“. На 94-годишна возраст, во 2016 година, таа направила голема турнеја во театрите во [[Соединети Американски Држави|САД]], [[Канада]], [[Германија]], [[Холандија]], [[Швајцарија]] и [[Обединето Кралство|Велика Британија]]. Од 01.11.2017 година патувала низ земјата заедно со својата ќерка Марија Грубешлиева, со која одржувала креативни средби и разговори и презентација на книгата „Добровечер, мое столетие“. Таа со својата книга ги посетила [[Пловдив]], [[Стара Загора]], [[Ќустендил]], [[Русе]], [[Пазарџик]], [[Хасково]], [[Димитровград (Бугарија)|Димитровград]], [[Шумен]], [[Велико Трново]], [[Горна Орјаховица]], [[Перник]], [[Велинград]], [[Силистра]], Тутракан, [[Балчик]], [[Поморие]], [[Асеновград]], [[Софија]] итн. За време на националната турнеја, таа добила близу 20 значки на честа, некои од нив во градовите [[Левски (град)|Левски]], [[Трjaвна|Трјавна]], [[Поморие]], [[Бургас]], [[Пловдив]], [[Асеновград]] и други. На 02.02.2019 година, Стојанка Мутафова прославила 70 години на сцената и 97-ми роденден во Сала 1 на [[Национален дворец на културата (Софија)|НДК]]. == Личен живот == Таа се дефинирала себеси како [[Атеизам|атеист]].<ref name="24chasa">[https://www.24chasa.bg/novini/article/7950939 www.24chasa.bg]</ref> Стојанка Мутафова имала 3 брака. Во 1946 година се омажила за својот прв сопруг, чешкиот режисер Роберт Роснер, кога имала 24 години, а тој имал 51 година. По бракот заминале да живеат во [[Виена]], а потоа поради неговата работа се преселиле во [[Прага]]. Таму Мутафова завршила второ високо образование на театарскиот оддел на Прашкиот конзерваториум. Нејзиниот втор сопруг бил Леонид Грубешлиев, новинар и преведувач. Од него е единствената ќерка на актерката - Марија Грубешлиева (Муки). Третиот сопруг на Мутафова бил уметникот Нејчо Попов. Таа велела дека тој е љубовта на нејзиниот живот.<ref name="bul">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.blitz.bg/article/1082|title=Стоянка Мутафова: С Калоянчев още се караме!|date=21 октомври 2005|work=Blitz.bg|accessdate=11 ноември 2007}}</ref> За прв пат се запознале во Народниот театар, каде што таа почнала да работи како актерка, а тој бил студент во [[Национална академија за театарска и филмска уметност (Софија)|ВИТИЗ]]. Тие биле заедно до неговата смрт во 1974 година. == Смрт == Стојанка Мутафова починала на 97-годишна возраст на 6 декември 2019 година на Воено-медицинската академија во Софија по неколкумесечни сериозни здравствени проблеми. Веста за нејзината смрт ја објавил Евгени Бојанов - нејзин организатор на професионални активности. <ref>[https://www.vesti.bg/bulgaria/proshtavame-se-sys-stoianka-mutafova-na-9-dekemvri-6102965 www.vesti.bg]</ref> Причината за нејзината смрт била воспалената жолчка, која предизвикала [[некроза]] на жолчното кесе, [[сепса]] и [[пневмонија]].<ref name="24chasa">[https://www.24chasa.bg/novini/article/7950939 www.24chasa.bg]</ref> Службата се одржала на 9 декември 2019 година во Сатиричниот театар. Градоначалничката на Софија , Јорданка Фандакова, министерот за култура Боил Банов, [[Вежди Рашидов]], Татјана Лолова, Светослав Пеев, Васил Најденов, Ирен Кривошиева, Калин Сарменов, Силвија Лулчева, Ања Пенчева, Христо Мутафвалојав, се присутни., Љубомир Неиков, Јорданка Христова, Николај Атанасов-Шуши, Стефан Вичев ( автор на биографска книга за Константин Мутафов), Владимир Пенев, Петјо Петков, Ненчо Илчев, Христо Гарбов, Иглика Трифонова, Мариаловаас, Хаигашод Герасков, Дијан Мачев, Петар Вучков, Тончо Токмакчиев, Иван Панев, Невена Бозукова, Димитар Туџаров – Шкумбата, Кристијан Вигенин, Иван Попјорданов, Искра Радева, Димитар Баненкин, Рашко Божукова Елефренов , Горандарил Младенов, Здравко Митков, Николај Урумов и други.<ref>[https://www.24chasa.bg/novini/article/7955076 www.24chasa.bg]</ref> Во спомен на Стојанка Мутафова, пејачката [[Лили Иванова]] на [[Фејсбук]] објавила фотографија од двајцата заедно со порака: „Драга Стојанка Мутафова, твоето име и твоето дело остануваат засекогаш во моето срце! Почивај во мир“.<ref>[https://nova.bg/news/view/2019/12/06/270964//лили-иванова-си-взе-последно-сбогом-със-стоянка-мутафова-снимка/ nova.bg]</ref> Премиерот [[Бојко Борисов]] на својата Фејсбук страница напиша: Претседателот [[Румен Радев]] напишал: „Со голема тага дознав за загубата на Стојанка Мутафова - извонредна личност и творец. Повикана да го дарува својот безграничен талент, безрезервно сакана од публиката“. {{quote|За мене таа ќе биде жива се додека дишам. Затоа што со неа почнав на 22 години, кога го основавме Сатиричниот театар. Пред тоа ја знаев како актерка од Народниот театар. Таа е најживописната личност, сакајќи го животот, луда, интелигентна... Не можеме да бидеме вечно, но таа ќе живее се додека има луѓе кои ќе ја паметат, без разлика дали ја познаваат лично или од екранот, ако ќе дури и од вашите колумни кои знаат да ја одржуваат и вреднуваат меморијата.<ref>[http://kanal3.bg/news/bulgaria/society/110409-Balgariya-skarbi-za-Stoyanka-Mutafova Бугарија тагува за Стојанка Мутафова] {{ Веб-архива|. 23 } }, kanal3.bg; Пристапено на 23 декември 2019 година.</ref>}} == Улоги во театарот == === Народен театар Иван Вазов, Софија<ref>[http://nationaltheatre.bg/images/files/pdf/Letopis.pdf Гърчев, Иван, Снежанка Гълъбова, Никола Вандов, Антония Каракостова. Народен театър „Иван Вазов“: летопис януари 1904 – юли 2004. София: Издателство „Валентин Траянов“, 2004] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20171107062220/http://nationaltheatre.bg/images/files/pdf/Letopis.pdf|date=2017-11-07}}, с. 409 – 453.</ref> === * „Оклопен воз 14 - 69“ (од Всеволод Иванов, режија: Бојан Дановски) - Варја (сезона 1949/1950) * „Дамата во легацијата“ (од браќата Тур (Леонид Тубелски и Пјотр Рижеј), реж. Крастио Мирски) – дама од легацијата (1949/1950) * „Во предвечерието“ (од Камен Зидаров според истоимениот роман на [[Иван Тургенев|Иван Тургењев]], режија Филип Филипов ) - Зоја Никитишна Милер (1951/1952; 1953/1954; 1954/1955) - деби на актерката на сцената на Народниот театар * „Дванаесетта ноќ“ (од [[Вилијам Шекспир]], режија: Филип Филипов) - Марија (сезона 1951/1952) * „Јужно од 38-та паралела“ (од Тајландски Дијан Чун, реж. Крастио Мирски) - жена (1951/1952) * „Три сестри“ (од [[Антон Павлович Чехов|Антон Чехов]], режија: Николај Масалитинов) - Наташа (1953/1954; 1955/1956) * „Големанов“ (од Св. Л. Костов, режија: Мојсес Бениес) - Драгиева (1953/1954; 1954/1955; 1957/1958); Петранова (1954/1955) * „Се бара Шекспир“ (од [[Хайнар Кипхард|Хаинар Кифард]], режија: Стефан Сарчаџиев) - Стремчен (1954/1955; 1955/1956) * „Таленти и аџии“ (од Александар Островски, режија: Николај Масалитинов) - Смелскаја (1955/1956) * „Вештерки од Салем“ (од [[Артур Милер]], реж. Мојс Бениш) - Мерси Луис (1955/1956; 1956/1957) * „Волпоне“ (од Бен Џонсон, адаптирана од [[Штефан Цвајг|Стефан Цвајг]] и [[Жул Ромен|Жил Ромен]], режија: Стефан Сарчаџиев) - Канина (1955/1956; 1956/1957) === Сатиричниот театар „Алеко Константинов“, Софија<ref>Гюлева, Веселина, Никола Вандов, Мария Вандова, Вяра Младенова. Сатиричен театър „Алеко Константинов“: летопис април 1957—май 2007. София: Валентин Траянов, 2007.</ref> === === Театар „Вазраждане“, Софија === * „Пепелашка“ (13 ноември 1994 година) * Стапица за глувци (од [[Агата Кристи]], реж. Бина Харалампиева ) (25 март 2006 година) === Театар 199, Софија === * Куклата (8 април 1981 година) * Црни очи за случајни средби (22 мај 1984 година) === Други театарски сцени === * „Госпоѓа природна катастрофа“ (од [[Алдо Николай|Алдо Николај]], режија: Николај Атанасов-Шуши) - Олга * „Мама - веселата вдовица“ (комедија според Мортимер и Кук, режија: Николај Атанасов-Шуши) * „Палави вдовици, комшии“ (комедија од Азис Несин, режија: Николај Атанасов–Шуши) * „Лудата дама Јулија“ (базиран на Мортимер и Кук, реж. Николај Атанасов-Шуши) * „Париски лудории“ (од [[Жан-Клод Дано]], режија: [[Дидо Мачев]]) * „Почеток на крајот“ (од [[Себастиен Тиери]], режија: Андреј Калудов) == Телевизиски театар == * „Братот на Баи Гања Балкански“ (мјузикл, 1997) - министерот * „Зелен еж“ (мјузикл, 1996) ( Јордан Радичков ) * „Божиќна песна“ (Мјузикл, 1988) ([[Чарлс Дикенс]]) * „Црни очи за случајни средби“ (1988) (од Лубомир Пеевски, режија: Чавдар Савов) * Interludes (1985) ([[Мигел де Сервантес]]) * „Старецот и стрелата“ (1982) (од Никола Русев, режија: Орфеј Цоков ) - вештерката * „Женско царство“ (1981) ( Св. Л. Костов) * „Милионерот“ (од Јордан Јовков, режија: [[Младен Младенов (оператор)|Младен Младенов]]) * „Споменик“ (1979) ( [[Леонид Андреев]]) * „Коктел“ (1978) ([[Алдо Николай|Алдо Николај]]) * „Непријател“ (1976) (од Св. Л. Костов, режија: Хачо Бојаџиев), 2 дела ( ''мјузикл''), (Втора реализација) - баба Кунка * „Ловечки епископ“ (1975) (Теодосиј Икономов ) - ''мјузикл'' * „Малакова“ (1974) ([[Петко Славејков]]) * „Телерезада“ (1974) ([[Пејо Јаворов]]), ''мјузикл'' * „Бугарите од старо време“ (1973) ([[Љубен Каравелов]]) * „Тажното семејство“ (1971) ([[Бранислав Нушиќ]] ) * „12 столици“ (1969) (Илф и Петров) * Вујковци (1963) ([[Иван Вазов]]) * Букет цвеќе (1960) * Ројал Бозендорфер (режија Д. Шарков) == Награди и почести == * Орденот „Св. Св. Кирил и Методиј“, 1. степен - 1962 г. * Почесна титула „Почесен уметник“ - 1963 година. * „Народен ред на трудот“, злато - 1972 г * Почесна титула „Народен уметник“ - 1977 г * Орден „Народна Република Бугарија“ - II степен (1982). * „САБ награда за животно дело“ (1999). * Почесен граѓанин на Софија - 2000 г * Номинација за државна награда „Св. Паисиј Хилендарски“ - 2001 г * Нарачка „Стара Планина“ - 2002 година * Почесен граѓанин на градот Бургас - 2002 година * Награда Аскер - 2002 година * Значка на Златното доба - 2012 година * Почесен граѓанин на Средец - 2012 година. * „Златен Кукерикон“ на име Георги Калојанчев - 2013 година (на првото издание на наградите на Сатиричниот театар „Алеко Константинов“ * „Златен Перперикон“ - 2013 г * „Златна решетка“ на „Џејмсон“ - за улогата на баба Маријка во серијата „Столичани в моје 2013“ * Награда - Бугарија си ти - 2015 година * Почесен сертификат за „Придонес во културата и збогатувањето на светската театарска уметност“ - 2015 г. * Значка на честа на градот Трјавна, 2018 година, доделена за време на „Денови Славејкови“ * Значката на честа на градот Левски, јули 2018 година, доделена на „Фестивали на уметностите - Парцалев 2018“ * Значка на честа на градот Поморие, август 2018 година. * Голема награда за исклучителни достигнувања во светската театарска уметност, „Парада на уметностите“ ноември 2018 година, Софија * Значка на честа на општина Бургас, 15 март 2019 година, врачена во Домот на петрохемиите од г-ѓа Ј. Ананиева, заменик. Градоначалник на општина Бургас * Значка на честа на „Европска престолнина на културата“ 2019 година, Пловдив * Значка на честа на општина Асеновград == Наводи == <references /> == Библиографија == * Севелина Ѓорова. ''Стојанка Мутафова: Свештеничка на смеата'' . Софија: бугарски писател, 1997 г. * Стојанка Мутафова. ''Херој на Мегдана'' (автобиографија уредена од Јуриј Дачев), Софија: Епсилон-ЕЛСТ, 1997 г. * Јуриј Дачев. ''Стојанка Мутафова: Кога мравките ќе се стрижат'' . Софија: Сонце, 2001 година. * Марија Грубешлиева. ''Стојанка Мутафова: Госпоѓа елементарна непогода (мемоари)'' . Софија: Знаци, 2009 година. * Јуриј Дачев. ''Стојанка Мутафова: Еден бес на 90'' . Софија: Сонце, 2012 година. * Марија Грубешлиева. ''Стојанка Мутафова: Добровечер, мој век'' . - Официјална биографија, Софија: Фати приказна, 2017 година, 400 страници. == Надворешни врски == {{Шаблон:Викицитат|Стоянка Мутафова}} * [http://unicat.nalis.bg/Search/Results?lookfor=Стоянка+Мутафова&type=AllFields Од и за Стојанка Мутафова во NABIS Consolidated Catalog - национален каталог на академски библиотеки во Бугарија] * ( (ен) ) {{Imdb име|0616065|Стоянка Мутафова}} * [https://www.facebook.com/StoyankaMutafovaBulgaria/?ref=bookmarks Официјален Фејсбук профил на Стојанка Мутафова] * [https://www.24chasa.bg/ojivlenie/article/10749411 Прадедовците на Стојанка Мутафова ја спасија Трјавна од Даалиите // Посетен линк на 28.05.2022] [[Категорија:Починати во Софија]] [[Категорија:Бугарски глумци]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] [[Категорија:Жени уметници]] csk5ixfcvqy01r4w715rrlq8ay788td 0 1347020 5195986 2024-04-25T17:11:43Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:ru:Special:Redirect/revision/130304481|Томова-Синтова, Анна]]“ wikitext text/x-wiki '''Ана Томова-Синтова''' е родена на [[22 септември]] [[1941|1941 година]], [[Стара Загора]], [[Бугарија]] таа е бугарска оперска пејачка ([[сопран]]). Народен уметник на Народна Република Белорусија (1979). == Биографија == Ана Томова-Синтова е родена на 22 септември 1941 година во семејство на учителка и оперска пејачка. Веќе на четиригодишна возраст, таа учествувала во оперска продукција, изведувајќи ја улогата на детето Чио-Чио-Сан од операта [[Мадам Батерфлај]] [[Џакомо Пучини|од Џакомо Пучини]]. На рана возраст посетувала часови по хармоника и пијано<ref name="абаджиев">{{Наведена книга|title=Оперните звезди на България|last=Абаджиев|first=Александър|publisher=„Изток-Запад“|year=2008|isbn=9789543214334|location=София|page=193 – 201|language=bg|author-link=Александър Абаджиев}}</ref>. Во 1958 година, Ана победила на вокален натпревар, а потоа влегла во [[Национална музичка академија (Софија)|Бугарскиот државен конзерваториум]] во Софија. Нејзини учители биле Георги Златев-Черкин и Катја Спиридонова. Таа првпат настапила на сцената како Татјана во операта [[Петар Илич Чајковски|на Петар Илич Чајковски]] „[[Евгениј Онегин (опера)|Евгениј Онегин]]“ во театарот во [[Стара Загора]]<ref name="абаджиев">{{Наведена книга|title=Оперните звезди на България|last=Абаджиев|first=Александър|publisher=„Изток-Запад“|year=2008|isbn=9789543214334|location=София|page=193 – 201|language=bg|author-link=Александър Абаджиев}}</ref>. По некое време, таа започнала да настапува во операта во Лајпциг. Во операта Арабела [[Рихард Штраус|од Ричард Штраус,]] Ана ја исполнила насловната улога. По ова Томова-Синтова играла улоги и во други опери на Штраус. Во 1971 година, Ана победила на натпревар за изведување во [[Рио де Жанеиро]]<ref name="абаджиев">{{Наведена книга|title=Оперните звезди на България|last=Абаджиев|first=Александър|publisher=„Изток-Запад“|year=2008|isbn=9789543214334|location=София|page=193 – 201|language=bg|author-link=Александър Абаджиев}}</ref>. Од 1972 година - солистка на германската државна опера (ГДР) <ref name="абаджиев">{{Наведена книга|title=Оперните звезди на България|last=Абаджиев|first=Александър|publisher=„Изток-Запад“|year=2008|isbn=9789543214334|location=София|page=193 – 201|language=bg|author-link=Александър Абаджиев}}</ref>. Во 1973 година, диригентот [[Херберт фон Карајан]] дознал за Ана Томова-Синтова, со која почнал редовно да учествува на турнеи до неговата смрт во 1989 година<ref name="абаджиев">{{Наведена книга|title=Оперните звезди на България|last=Абаджиев|first=Александър|publisher=„Изток-Запад“|year=2008|isbn=9789543214334|location=София|page=193 – 201|language=bg|author-link=Александър Абаджиев}}</ref>. Настапувала на најголемите сцени во светот: [[Лајпциг]], [[Париз]], [[Женева]], [[Токио]], [[Салцбург]], [[Сан Франциско]], таа пеела во Ковент Гарден, Метрополитен опера, Лиричка опера од Чикаго, [[Ла Скала (Милано)|Ла Скала]]. Од 1973 до 1991 година била редовен учесник на фестивалот во Салцбург. == Изведби == * „Норма“ [[Винченцо Белини|Белини]] - ''Норма'' * „Андре Шениер“ Џордано - ''Маделин'' * „[[Дон Џовани]]“ [[Волфганг Амадеус Моцарт|од Моцарт]] - ''Дона Ана'' * „[[Свадбата на Фигаро]]“ од Моцарт - ''грофица'' * „[[Тоска (опера)|Тоска]]“ [[Џакомо Пучини|од Пучини]] - ''Тоска'' * „Турандот“ од Пучини - ''Турандот'' * „[[Кавалер со ружа|Дер Розенкавалие]]“ [[Рихард Штраус|од Штраус]] - ''Маршал'' * „Аријадна на Наксос“ од Штраус - ''Аријадна'' * „Арабела“ од Штраус - ''Арабела'' * „[[Евгениј Онегин (опера)|Јуџин Онегин]]“ - [[Петар Илич Чајковски|Чајковски]] - ''Татјана'' * „Аида“ [[Џузепе Верди|од Верди]] - ''Аида'' * „[[Отело (опера)|Отело]]“ од Верди - ''Дездемона'' * „Дон Карлос“ од Верди - ''Елизабет'' * „[[Травијата|Травијата“]] од Верди - ''Виолета'' == Награди == * 1970 - втора награда на Меѓународниот натпревар за млади оперски пејачи (Софија) * 1971 година - „Гран-при“ на меѓународниот натпревар (Рио де Жанеиро) * 1973 - Камерсенгер од Берлинската државна опера (ГДР) * 1974 - Национална награда на ГДР * 1979 година - Народен уметник на Народна Република Белорусија * 1986 - Награда Димитров * 1996 година - Орден на Стара Планина, 1 степен * 2001 - Американската поштенска служба издала печат на кој пејачката е претставена како Дездемона. == Литература == * Музички енциклопедиски речник / Гл. ед. G. V. Келдиш. - М.: Советска енциклопедија, 1990 година. - Со. 549 - ISBN 5-85270-033-9 == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.allmusic.com/artist/anna-tomowa-sintow-mn0001493923 Ана Томова-Синтова] на [[AllMusic|Allmusic]]{{En}} * {{Imdb име|0866967|Анна Томова-Синтова}} веб-страницата * [http://www.kinopoisk.ru/name/1289658/ Ана Томова-Синтова на] веб-страницата Кино Поиск [[Категорија:Добитници на Греми]] [[Категорија:Бугарски оперски пејачи]] [[Категорија:Сопрани]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1941 година]] [[Категорија:Родени на 22 септември]] [[Категорија:Бугарија]] [[Категорија:Жени оперски пеачки]] 94m8534lejir6yo7tnbefvvzjyf2qkq 1 1347021 5195988 2024-04-25T17:14:04Z Lili Arsova 86688 /* Евгениja Раданова */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Евгениja Раданова == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Бугарија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 19:14, 25 април 2024 (CEST) n391ti41to6ptcefjawkus0g2pap732 1 1347022 5195989 2024-04-25T17:14:29Z Lili Arsova 86688 /* Стојанка Мутафова */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Стојанка Мутафова == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Бугарија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 19:14, 25 април 2024 (CEST) qxbuqjsdyk8479fc2b77khgoxt7siaj 1 1347023 5195990 2024-04-25T17:14:56Z Lili Arsova 86688 /* Ана Томова-Синтова */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Ана Томова-Синтова == {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Lili Arsova|тема=Жени|земја=Бугарија}}[[User:Lili Arsova|Lili Arsova]] <small>([[User talk:Lili Arsova|разговор]])</small> 19:14, 25 април 2024 (CEST) qklcbu0dhmg3fk3r00remm915h22e7y 4 1347024 5195997 2024-04-25T17:32:35Z Виолетова 1975 Создадена страница со: На 30 април 2024 година се одржува уредувачки маратон, ''Џез'' по повод Меѓународниот ден на џезот. Во рамки на овој уредувачки маратон, дружење и заедничкото уредување се одржа во Бифе Тафталиџе, од 17 - 21 часот. Сите уредници на Википедија на македонски... wikitext text/x-wiki На 30 април 2024 година се одржува уредувачки маратон, ''Џез'' по повод Меѓународниот ден на џезот. Во рамки на овој уредувачки маратон, дружење и заедничкото уредување се одржа во Бифе Тафталиџе, од 17 - 21 часот. Сите уредници на Википедија на македонски јазик се добредојдени да дадат свој придонес. Пожелно е да се одбере статија од следнава категорија: [[:en:Category:Category:Jazz|Категорија:Џез]] ==Резултати== {| class="wikitable sortable" |+Список на учесници !Корисничко име !Статии |- |[[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[‎]] (Н)}} |- |[[Корисник:]] |{{подреден список|[[‎]] (Н) | [[]] (Н)}} |- |} == Надворешни врски == ;Галерија * [[:c:Category:|Галерија со фотографии]] ;Медиуми * [[Категорија:Википедија:Уредувачки маратони]] qk9rabukji3uuydnd9r44vlj1gtcrop 5195998 5195997 2024-04-25T17:33:04Z Виолетова 1975 wikitext text/x-wiki На 30 април 2024 година се одржува уредувачки маратон, ''Џез'' по повод Меѓународниот ден на џезот. Во рамки на овој уредувачки маратон, дружење и заедничкото уредување се одржа во Бифе Тафталиџе, од 17 - 21 часот. Сите уредници на Википедија на македонски јазик се добредојдени да дадат свој придонес. Пожелно е да се одбере статија од следнава категорија: [[:en:Category:Jazz|Категорија:Џез]] ==Резултати== {| class="wikitable sortable" |+Список на учесници !Корисничко име !Статии |- |[[Корисник:Виолетова|Виолетова]] |{{подреден список|[[‎]] (Н)}} |- |[[Корисник:]] |{{подреден список|[[‎]] (Н) | [[]] (Н)}} |- |} == Надворешни врски == ;Галерија * [[:c:Category:|Галерија со фотографии]] ;Медиуми * [[Категорија:Википедија:Уредувачки маратони]] 6nfk70d83dqgn5hitsdw9yb0mr0macv 0 1347025 5196000 2024-04-25T17:40:55Z Lili Arsova 86688 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:pl:Special:Redirect/revision/72151478|Marta Boberska]]“ wikitext text/x-wiki {{Музичар|birth_date=1970}}'''Марта Боберска''' е родена [[1970]] година – пејачка ([[сопран]]) и актерка, солист на полската кралска опера. Дипломирала на Музичката академија Фредерик Шопен во Варшава (''како пофалена'', 1995) во класата по пеење на проф. Јанина Скалик. Од 1994 до 2017 година била солистка на Камерната опера во Варшава (соло делови во опери [[Волфганг Амадеус Моцарт|од Моцарт]], [[Клаудио Монтеверди|Монтеверди]], [[Георг Фридрих Хендл|Хендл]] и други), а од 2017 година била солист на полската кралска опера. Таа изведувала и рана музика (вклучувајќи камерни дела и ораториум-кантати), како и современа музика (вклучувајќи ја премиерата на циклусот песни од Маријн Симонс, операта Балтазар од Зигмунт Краузе), соработувајќи, меѓу другите, со Владислав Клосиевич, Јержи Максимиук, Агата Сапиеча и Марек Топоровски. Има снимено филмска музика (вклучувајќи филмови на [[Анджеј Вајда]] и [[Агнишка Холанд|Агњешка Холанд]]), како и радио и телевизиски снимки. Таа соработувала со многу сали и театри на филхармонијата (вклучувајќи го и Националниот театар, операта Нова во Бидгошч, Латвиската национална опера). На сцената на театарот Универзална во Варшава, таа настапувала со [[Кристина Јанда]] во претставата ''Марија Калас.'' ''Лекција по пеење''. Одржувала концерти во Полска и во странство. Таа била постојано номинирана за [[Пасош „Политика“.|пасошот Политика]] (2000, 2001, 2002) и наградите Фрајдерик (1999, 2000, 2001, 2002, 2005). Во 2014 година, таа била наградена со бронзен медал за заслуги на културата - Глорија Артис. == Надворешни врски == * [[Марта Боберска]], [во:] Енциклопедија на полскиот театар (луѓе). [пристапено 2021-04-09] . * Марта Боберска во базата на filmpolski.pl * Слушајте го мотетот „Викајте од радост“ од Моцарт во изведба на Марта Боберска (обезбедена од Вроцлавската филхармонија; mp3 датотека приближно 4 MB) * [https://operakrolewska.pl/artysci-2/ Уметници на полската кралска опера] [[Категорија:Раномузички изведувачи]] [[Категорија:Родени во 1970 година]] [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Жени уметници]] bzpubnxfr3bif6hwd74bdt1ub87pfom 5196130 5196000 2024-04-26T08:53:18Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki '''Марта Боберска''' е родена [[1970]] година – пејачка ([[сопран]]) и актерка, солист на полската кралска опера. Дипломирала на Музичката академија Фредерик Шопен во Варшава (''како пофалена'', 1995) во класот по пеење на проф. Јанина Скалик. Од 1994 до 2017 година била солистка на Камерната опера во Варшава (соло делови во опери [[Волфганг Амадеус Моцарт|од Моцарт]], [[Клаудио Монтеверди|Монтеверди]], [[Георг Фридрих Хендл|Хендл]] и други), а од 2017 година била солист на полската кралска опера. Таа изведувала и рана музика (вклучувајќи [[Камерна музика|камерни дела]] и ораториум-кантати), како и современа музика (вклучувајќи ја премиерата на циклусот песни од Маријн Симонс, операта Балтазар од Зигмунт Краузе), соработувајќи, меѓу другите, со Владислав Клосиевич, Јержи Максимиук, Агата Сапиеча и Марек Топоровски. Има снимено филмска музика (вклучувајќи филмови на [[Анджеј Вајда]] и [[Агнишка Холанд|Агњешка Холанд]]), како и радио и телевизиски снимки. Таа соработувала со многу сали и театри на филхармонијата (вклучувајќи го и Националниот театар, операта Нова во Бидгошч, Латвиската национална опера). На сцената на театарот Универзална во Варшава, таа настапувала со [[Кристина Јанда]] во претставата ''Марија Калас.'' ''Лекција по пеење''. Одржувала концерти во [[Полска]] и во странство. Таа била постојано номинирана за [[Пасош „Политика“.|пасошот Политика]] (2000, 2001, 2002) и наградите Фрајдерик (1999, 2000, 2001, 2002, 2005). Во 2014 година, таа била наградена со бронзен медал за заслуги на културата - Глорија Артис. == Надворешни врски == * [[Марта Боберска]], [во:] Енциклопедија на полскиот театар (луѓе). [пристапено 2021-04-09] . * Марта Боберска во базата на filmpolski.pl * Слушајте го мотетот „Викајте од радост“ од Моцарт во изведба на Марта Боберска (обезбедена од Вроцлавската филхармонија; mp3 датотека приближно 4 MB) * [https://operakrolewska.pl/artysci-2/ Уметници на полската кралска опера] [[Категорија:Раномузички изведувачи]] [[Категорија:Родени во 1970 година]] [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Жени уметници]] lporl8njjkqy6t6p2n9cchjw5c5zg63 0 1347026 5196004 2024-04-25T17:56:30Z Jtasevski123 69538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1212712051|Sławomir Nowak]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Славомир Новак|image=File:Sławomir Nowak.JPG|imagesize=220px|smallimage=|caption=|order=[[Министер за Транспорт, Градежништво и Поморска Економија на Полска]]|term_start=18 ноември 2011|term_end=27 ноември 2013|president=[[Бронислав Коморовски]]|primeminister=[[Доналд Туск]]|predecessor=[[Сезари Грабарчик]]|successor=[[Збигњев Ринасиевич]]|order2=[[Сејм|Член на Сејм]]|term_start2=8 ноември 2011|term_end2=2 јануари 2015|predecessor2=|successor2=|term_start3=20 јуни 2004|term_end3=20 октомври 2010|predecessor3=|successor3=|order4=Acting Head of the [[Ministry of Infrastructure (Ukraine)|State Road Agency of Ukraine]]|term_start4=19 октомври 2016|term_end4=1 октомври 2019|primeminister4=[[Володомир Гројсман]], [[Олексеј Гончарук]]|predecessor4=|successor4=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1974|12|11}}|birth_place=[[Гдањск]], [[Полска]]|death_date=|death_place=|alma_mater=[[Универзитет на Гдањск]] <br /> [[Поморска Академија на Гдиња]]|constituency3=Гдањск|party=[[Либерален Демократски Конгрес ]] (1993-1994) <br /> [[Слободна Унија (Полска)|Слободна Унија]] (1994-2001) <br /> [[Циливина Платформа]] (2001–)|spouse=Моника Новак|children=Јулиан, Наталиа|profession=[[Политички науки]]|signature=|footnotes=}} '''Славомир Ришард Новак''' (роден на 11 декември 1974 година во [[Гдањск]]) е полски политичар и државен функционер во [[Украина]]. Тој бил избран во [[Сејм]] на 25 септември 2005 година, освојувајќи 9.061 гласови во 25 област [[Гдањск]] како кандидат од листата на Граѓанската платформа. Бил и член на Сејм 2001-2005 година. Новак служел како шеф на избирачкиот штаб на кандидатот за претседател на Полска, [[Бронислав Коморовски]], за време на претседателските избори во 2010 година. Од 18 ноември 2011 до 27 ноември 2013 година ја извршувал функцијата министер за транспорт, градежништво и поморска економија. На 24 октомври 2016 година тој билназначен за шеф на украинската транспортна агенција [[Укравтодор]] и му било доделено украинско државјанство.<ref>[http://www.unian.info/economics/1588891-another-player-for-team-of-foreign-officials-working-in-ukraine.html Another player for team of foreign officials working in Ukraine], [[UNIAN]] (25 October 2016)</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/slawomir-nowak-przyjal-obywatelstwo-ukrainy,686488.html|title=Sławomir Nowak przyjął obywatelstwo Ukrainy}}</ref> Тој бил разрешен од функцијата шеф на Укравтодор во септември 2019 година.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> На 20 јули 2020 година Новак бил лишен од слобода од Полското Централно антикорупциско биро (по заедничка истрага со Националното биро за борба против корупцијата на Украина<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref>) под сомнение за корупција, управување со организирана криминална група и перење пари.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> Според Националното биро за борба против корупцијата на Украина, претставници на Укравтодор „создале криминална организација чии активности биле насочени кон проневера на средства доделени од меѓународните организации за поправки на патишта во Украина“.<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> == Исто така види == * [[Список на членови на Сејм (2005–2007)]] * [[Список на членови на Сејм (2007–11)]] * [[Список на членови на Сејм (2011–15)]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/posel.xsp?id=265&type=B Славомир Новак - парламентарна страница] - вклучува изјави за интерес, евиденција за гласање и транскрипти од говори. [[Категорија:Полски министри]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1974 година]] b63vouhh94b1g2elpwzh3cmv8a8erb0 5196010 5196004 2024-04-25T18:08:41Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Славомир Новак|image=File:Sławomir Nowak.JPG|imagesize=220px|smallimage=|caption=|order=[[Министер за транспорт, градежништво и поморска економија на Полска]]|term_start=18 ноември 2011|term_end=27 ноември 2013|president=[[Бронислав Коморовски]]|primeminister=[[Доналд Туск]]|predecessor=[[Сезари Грабарчик]]|successor=[[Збигњев Ринасиевич]]|order2=[[Сејм|Член на Сејм]]|term_start2=8 ноември 2011|term_end2=2 јануари 2015|predecessor2=|successor2=|term_start3=20 јуни 2004|term_end3=20 октомври 2010|predecessor3=|successor3=|order4=Шеф на [[Министерство за Инфраструктура(Украина)|Државни патишта на Украина]]|term_start4=19 октомври 2016|term_end4=1 октомври 2019|primeminister4=[[Володомир Гројсман]], [[Олексеј Гончарук]]|predecessor4=|successor4=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1974|12|11}}|birth_place=[[Гдањск]], [[Полска]]|death_date=|death_place=|alma_mater=[[Универзитет на Гдањск]] <br /> [[Поморска Академија на Гдиња]]|constituency3=Гдањск|party=[[Либерален Демократски Конгрес ]] (1993-1994) <br /> [[Слободна Унија (Полска)|Слободна Унија]] (1994-2001) <br /> [[Циливина Платформа]] (2001–)|spouse=Моника Новак|children=Јулиан, Наталиа|profession=[[Политички науки]]|signature=|footnotes=}} '''Славомир Ришард Новак''' (роден на 11 декември 1974 година во [[Гдањск]]) е полски политичар и бил државен функционер во [[Украина]]. Тој бил избран во [[Сејм]] на 25 септември 2005 година, освојувајќи 9.061 гласови во 25 област [[Гдањск]] како кандидат од листата на Граѓанската платформа. Бил и член на Сејм 2001-2005 година. Новак служел како шеф на избирачкиот штаб на кандидатот за претседател на Полска, [[Бронислав Коморовски]], за време на претседателските избори во 2010 година. Од 18 ноември 2011 до 27 ноември 2013 година ја извршувал функцијата министер за транспорт, градежништво и поморска економија. На 24 октомври 2016 година тој бил назначен за шеф на украинската транспортна агенција [[Укравтодор]] и му било доделено украинско државјанство.<ref>[http://www.unian.info/economics/1588891-another-player-for-team-of-foreign-officials-working-in-ukraine.html Another player for team of foreign officials working in Ukraine], [[UNIAN]] (25 October 2016)</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/slawomir-nowak-przyjal-obywatelstwo-ukrainy,686488.html|title=Sławomir Nowak przyjął obywatelstwo Ukrainy}}</ref> Тој бил разрешен од функцијата шеф на Укравтодор во септември 2019 година.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> На 20 јули 2020 година Новак бил лишен од слобода од Полското Централно антикорупциско биро (по заедничка истрага со Националното биро за борба против корупцијата на Украина<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref>) под сомнение за корупција, управување со организирана криминална група и перење пари.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> Според Националното биро за борба против корупцијата на Украина, претставници на Укравтодор „создале криминална организација чии активности биле насочени кон проневера на средства доделени од меѓународните организации за поправки на патишта во Украина“.<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> == Исто така види == * [[Список на членови на Сејм (2005–2007)]] * [[Список на членови на Сејм (2007–11)]] * [[Список на членови на Сејм (2011–15)]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/posel.xsp?id=265&type=B Славомир Новак - парламентарна страница] - вклучува изјави за интерес, евиденција за гласање и транскрипти од говори. {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Новак}} [[Категорија:Полски министри]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1974 година]] ti8q9l1t7epnxlyuwkjt9vf54ijb1sx 5196016 5196010 2024-04-25T18:17:37Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Славомир Новак|image=File:Sławomir Nowak.JPG|imagesize=220px|smallimage=|caption=|order=[[Министер за транспорт, градежништво и поморска економија на Полска]]|term_start=18 ноември 2011|term_end=27 ноември 2013|president=[[Бронислав Коморовски]]|primeminister=[[Доналд Туск]]|predecessor=[[Сезари Грабарчик]]|successor=[[Збигњев Ринасиевич]]|order2=[[Сејм|Член на Сејм]]|term_start2=8 ноември 2011|term_end2=2 јануари 2015|predecessor2=|successor2=|term_start3=20 јуни 2004|term_end3=20 октомври 2010|predecessor3=|successor3=|order4=Шеф на [[Министерство за Инфраструктура(Украина)|Државни патишта на Украина]]|term_start4=19 октомври 2016|term_end4=1 октомври 2019|primeminister4=[[Володомир Гројсман]], [[Олексеј Гончарук]]|predecessor4=|successor4=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1974|12|11}}|birth_place=[[Гдањск]], [[Полска]]|death_date=|death_place=|alma_mater=[[Универзитет на Гдањск]] <br /> [[Поморска Академија на Гдиња]]|constituency3=Гдањск|party=[[Либерален Демократски Конгрес ]] (1993-1994) <br /> [[Слободна Унија (Полска)|Слободна Унија]] (1994-2001) <br /> [[Граѓанска Платформа]] (2001–)|spouse=Моника Новак|children=Јулиан, Наталиа|profession=[[Политички науки]]|signature=|footnotes=}} '''Славомир Ришард Новак''' (роден на 11 декември 1974 година во [[Гдањск]]) е полски политичар и бил државен функционер во [[Украина]]. Тој бил избран во [[Сејм]] на 25 септември 2005 година, освојувајќи 9.061 гласови во 25 област [[Гдањск]] како кандидат од листата на Граѓанската платформа. Бил и член на Сејм 2001-2005 година. Новак служел како шеф на избирачкиот штаб на кандидатот за претседател на Полска, [[Бронислав Коморовски]], за време на претседателските избори во 2010 година. Од 18 ноември 2011 до 27 ноември 2013 година ја извршувал функцијата министер за транспорт, градежништво и поморска економија. На 24 октомври 2016 година тој бил назначен за шеф на украинската транспортна агенција [[Укравтодор]] и му било доделено украинско државјанство.<ref>[http://www.unian.info/economics/1588891-another-player-for-team-of-foreign-officials-working-in-ukraine.html Another player for team of foreign officials working in Ukraine], [[UNIAN]] (25 October 2016)</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tvn24bis.pl/z-kraju,74/slawomir-nowak-przyjal-obywatelstwo-ukrainy,686488.html|title=Sławomir Nowak przyjął obywatelstwo Ukrainy}}</ref> Тој бил разрешен од функцијата шеф на Укравтодор во септември 2019 година.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> На 20 јули 2020 година Новак бил лишен од слобода од Полското Централно антикорупциско биро (по заедничка истрага со Националното биро за борба против корупцијата на Украина<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref>) под сомнение за корупција, управување со организирана криминална група и перење пари.<ref>[https://www.unian.info/politics/corruption-poland-s-bureau-detains-ex-polish-minister-who-worked-for-ukravtodor-11081117.html Poland's Anti-Corruption Bureau detains ex-minister who worked for Ukravtodor], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> Според Националното биро за борба против корупцијата на Украина, претставници на Укравтодор „создале криминална организација чии активности биле насочени кон проневера на средства доделени од меѓународните организации за поправки на патишта во Украина“.<ref>[https://www.unian.info/politics/international-corruption-ukraine-s-nabu-unveils-details-of-detention-of-ukravtodor-s-ex-head-11081708.html Ukraine's NABU unveils details of detention of Ukravtodor's ex-head (Video)], [[UNIAN]] (20 July 2020)</ref> == Исто така види == * [[Список на членови на Сејм (2005–2007)]] * [[Список на членови на Сејм (2007–11)]] * [[Список на членови на Сејм (2011–15)]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/posel.xsp?id=265&type=B Славомир Новак - парламентарна страница] - вклучува изјави за интерес, евиденција за гласање и транскрипти од говори. {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Новак}} [[Категорија:Полски министри]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1974 година]] g5dlvyd7lxai85isdlv4almo9om3b2s 1 1347027 5196005 2024-04-25T17:56:56Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347028 5196017 2024-04-25T18:22:57Z Jtasevski123 69538 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1159252366|Zbigniew Rynasiewicz]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Збигњев Ринасиевич|nationality=|image=Zbigniew Rynasiewicz 60 posiedzenie Senatu.JPG|imagesize=|alt=|office=Министер за транспорт, градежништво и поморска економија на Полска|term_start=15 ноемри 2013|term_end=27 ноември 2013|vicepresident=|viceprimeminister=|deputy=|president=[[Бронислав Коморовски]]|primeminister=[[Доналд Туск]]|predecessor=[[Славомир Новак]]|successor=''канцеларија укината''|office2=[[Сејм|Член на Сејм]]|term_start2=25 Септември 2005|term_end2=|party=[[Граѓанска Платформа]]|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1963|10|4}}|birth_place=[[Гродзиско Долне]], [[Полска]]|death_date=|death_place=}} '''Збигњев Францишек Ринасиевич''' (роден на 4 октомври 1963 година) е полски политичар. Тој бил избран во [[Сејм]] на 25 септември 2005 година, добивајќи 10.354 гласови во 23 област [[Жешув]] како кандидат од листата на Граѓанската Платформа. Повторен мандат на 21 октомври 2007 година. [[Злосторство|Криминалец]]<ref>https://i.pl/byly-wiceminister-za-rzadow-po-prawomocnie-skazany-dawniej-byl-znany-z-afery-milosnej/ar/c1-17608255</ref> и [[прељубник]].<ref>https://wiadomosci.wp.pl/zbigniew-rynasiewicz-ma-z-kochanka-troje-dzieci-6027722010444417a</ref> Бил и член на [[Сејм 1997-2001 година]]. == Исто така види == * Членови на полскиот [[Сејм 2005-2007 година]] == Надворешни врски == * [http://www.sejm.gov.pl/poslowie/posel6/329.htm Збигњев Ринасиевич - парламентарна страница] - вклучува изјави за интерес, евиденција за гласање и транскрипти од говорите. == Наводи == [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1963 година]] [[Категорија:Полски министри]] 1j1ogf01x3odfi1n1zii6t11n39hjw6 5196019 5196017 2024-04-25T18:26:19Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Функционер|name=Збигњев Ринасиевич|nationality=|image=Zbigniew Rynasiewicz 60 posiedzenie Senatu.JPG|imagesize=|alt=|office=Министер за транспорт, градежништво и поморска економија на Полска|term_start=15 ноемри 2013|term_end=27 ноември 2013|vicepresident=|viceprimeminister=|deputy=|president=[[Бронислав Коморовски]]|primeminister=[[Доналд Туск]]|predecessor=[[Славомир Новак]]|successor=''канцеларија укината''|office2=[[Сејм|Член на Сејм]]|term_start2=25 Септември 2005|term_end2=|party=[[Граѓанска Платформа]]|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1963|10|4}}|birth_place=[[Гродзиско Долне]], [[Полска]]|death_date=|death_place=}} '''Збигњев Францишек Ринасиевич''' (роден на 4 октомври 1963 година) - полски политичар. Тој бил избран во [[Сејм]] на 25 септември 2005 година, добивајќи 10.354 гласови во 23 област [[Жешув]] како кандидат од листата на Граѓанската Платформа. Повторен мандат на 21 октомври 2007 година. [[Злосторство|Криминалец]]<ref>https://i.pl/byly-wiceminister-za-rzadow-po-prawomocnie-skazany-dawniej-byl-znany-z-afery-milosnej/ar/c1-17608255</ref> и [[прељубник]].<ref>https://wiadomosci.wp.pl/zbigniew-rynasiewicz-ma-z-kochanka-troje-dzieci-6027722010444417a</ref> Бил и член на [[Сејм 1997-2001 година]]. == Исто така види == * Членови на полскиот [[Сејм 2005-2007 година]] == Надворешни врски == * [http://www.sejm.gov.pl/poslowie/posel6/329.htm Збигњев Ринасиевич - парламентарна страница] - вклучува изјави за интерес, евиденција за гласање и транскрипти од говорите. == Наводи == [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1963 година]] [[Категорија:Полски министри]] 47co6ekxkm6chagzhcy8b5h771otd7l 1 1347029 5196018 2024-04-25T18:23:11Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347030 5196021 2024-04-25T18:32:32Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1162652662|History of Tallinn]]“ wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>{flagicon image|Знаме на Тевтонскиот ред.svg}} Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> {{flagicon image|Знаме на Данска.svg}} [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> {{flagicon image|Знаме на Тевтонскиот ред.svg}} Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> {{flagicon image|Знаме на Данска.svg}} Кралство Данска 1340–1346<br> {{flagicon image|Знаме на Тевтонскиот ред.svg}} Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> {{flagicon image|Sweden-Flag-1562.svg}} Кралство Шведска 1561–1710<br> {{flagicon image|Знаме на бродот Ориол (варијанта).svg}} Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> {{flagicon image|Romanov Flag.svg}} Руска империја 1721–1917<br> {{слика на знамето|Знаме на Русија.svg}} Руска Република 1917<br> {{слика на знаменцето|Црвено знаме.svg}} Руска Советска Република 1917–1918<br> {{знаме|Република Естонија}} 1918<br> {{flagicon|Германска империја}} германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> {{знаме|Република Естонија}} 1918–1940<br> {{flagicon|Сојуз на советските социјалистички републики|1936}} Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> {{flagicon|Нацистичка Германија}} германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> {{знаме|Република Естонија}} 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> {{Естонска Советска Социјалистичка Република|1940}} Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> {{Република Естонија}} (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> {{Република Естонија}} 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} i9azikf0fjeyhlajzci7cur6xqom9jd 5196141 5196021 2024-04-26T09:05:30Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> {{flagicon image|Знаме на Данска.svg}} Кралство Данска 1340–1346<br> {{flagicon image|Знаме на Тевтонскиот ред.svg}} Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> {{flagicon image|Sweden-Flag-1562.svg}} Кралство Шведска 1561–1710<br> {{flagicon image|Знаме на бродот Ориол (варијанта).svg}} Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> {{flagicon image|Romanov Flag.svg}} Руска империја 1721–1917<br> {{слика на знамето|Знаме на Русија.svg}} Руска Република 1917<br> {{слика на знаменцето|Црвено знаме.svg}} Руска Советска Република 1917–1918<br> {{знаме|Република Естонија}} 1918<br> {{flagicon|Германска империја}} германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> {{знаме|Република Естонија}} 1918–1940<br> {{flagicon|Сојуз на советските социјалистички републики|1936}} Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> {{flagicon|Нацистичка Германија}} германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> {{знаме|Република Естонија}} 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> {{Естонска Советска Социјалистичка Република|1940}} Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> {{Република Естонија}} (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> {{Република Естонија}} 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} fbgxgompbijs6retha64gw6tvjz297z 5196142 5196141 2024-04-26T09:06:19Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> Кралство Данска 1340–1346<br> Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> Кралство Шведска 1561–1710<br> Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> Руска империја 1721–1917<br> Руска Република 1917<br> Руска Советска Република 1917–1918<br> 1918<br> германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> {{знаме|Република Естонија}} 1918–1940<br> {{flagicon|Сојуз на советските социјалистички републики|1936}} Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> {{flagicon|Нацистичка Германија}} германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> {{знаме|Република Естонија}} 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> {{Естонска Советска Социјалистичка Република|1940}} Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> {{Република Естонија}} (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> {{Република Естонија}} 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} gaz8hfckm1hm7z3d8hto0mtjhm4ntk1 5196143 5196142 2024-04-26T09:07:00Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> Кралство Данска 1340–1346<br> Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> Кралство Шведска 1561–1710<br> Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> Руска империја 1721–1917<br> Руска Република 1917<br> Руска Советска Република 1917–1918<br> 1918<br> германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> 1918–1940<br> Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> {{знаме|Република Естонија}} 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> {{Естонска Советска Социјалистичка Република|1940}} Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> {{Република Естонија}} (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> {{Република Естонија}} 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} r1veopdf8add1r7201jvjmngeh0feah 5196144 5196143 2024-04-26T09:07:45Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> Кралство Данска 1340–1346<br> Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> Кралство Шведска 1561–1710<br> Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> Руска империја 1721–1917<br> Руска Република 1917<br> Руска Советска Република 1917–1918<br> 1918<br> германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> 1918–1940<br> Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> Република Естонија 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> {{Естонска Советска Социјалистичка Република|1940}} Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> Република Естонија (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> Република Естонија 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} 8zxx5es4t3z6eojfnez5yxk92nrowb6 5196145 5196144 2024-04-26T09:08:06Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki ''Ова е прегледна статија за историјата на [[Талин]], Естонија.'' ''За времепловот, видете Времеплов на Талин.''{{Цитат во кутија|width=23em|align=|bgcolor=|title=Историски припадности|fontsize=90%|quote={{noflag}} Ревала (округот) пред 1219 година<br> [[Кралство Данска]] 1219–1227<br> Ливонски браќа на мечот 1227–1237<br> <nowiki>Ливонски ред 1237–1238</nowiki><br> [[Кралство Данска]] 1238–1332<br> Ливонски ред (Историја на Данска# правило за гроф{{!}}протекторат) 1332–1340<br> Кралство Данска 1340–1346<br> Тевтонски ред 1346–1347<br> Ливонски ред 1347–1561<br> Кралство Шведска 1561–1710<br> Царство на Русија (Москва) 1710–1721<br> <!-- Не бришете ја оваа линија. Би било неточно да се каже дека Русија била империја во 1710-1721 година--> Руска империја 1721–1917<br> Руска Република 1917<br> Руска Советска Република 1917–1918<br> 1918<br> германска окупација на Естонија за време на Првата светска војна{{!}}германска окупација 1918<br> 1918–1940<br> Советска окупација на балтичките држави (1940){{!}}Советска окупација 1940-1941<br> германска окупација на Естонија за време на Втората светска војна{{!}}Германска окупација 1941–1944<br> Република Естонија 1944<br> <!-- Не ја бришете оваа линија. Видете ја статијата за Ото Тиеф - неговата естонска влада владеела во Талин од 18 до 22 септември 1944 година.--> Естонска Советска Социјалистичка Република|1940 Советска окупација на балтичките држави (1944){{!}}Советска окупација 1944–1990<br> Република Естонија (Окупација на балтичките држави{{!}}во транзиција) 1990–1991<br> Република Естонија 1991 – наваму}}Првите археолошки траги од присуството на мала заедница на ловци-рибари,<ref name="postimees.ee">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.postimees.ee/111369/villu-kadakas-pringlikutid-vabaduse-valjakul|title=Villu Kadakas: pringlikütid Vabaduse väljakul|date=25 April 2009}}</ref> во сегашниот центар на градот Талин, се стари околу 5.000 години. Чешланата керамичка керамика, пронајдена на локалитетот, датира од околу 3000 година п.н.е.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|title=The mystery of Tallinn's Central Square|last=Alas|first=Askur|access-date=29 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081105044712/http://www.ekspress.ee/2008/10/29/eesti-uudised/5040-vabaduse-platsi-mysteerium-kuhu-kadus-kaks-sajandit-ajalugu|archive-date=5 November 2008|publisher=EE|language=et}}</ref> [[Податотека:Toompea_loss_2014.jpg|мини| Замокот Томпеа (губење на Томпеа)]] Околу 1050 година, првата тврдина била изградена на Талин - Томпеа.<ref name="TUE">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=X9PGRaZt-zcC&pg=PA381|title=Toward an Understanding of Europe|last=Ertl|first=Alan|publisher=Universal-Publishers|year=2008|isbn=978-1-59942-983-0|page=381}}</ref> Талин претставувал важно пристаниште користено за трговија меѓу Новгород и Скандинавија и станал начин за проширување на [[Тевтонски ред|Тевтонските витези]] и Кралството Данска за време на периодот на северните крстоносни војни, во почетокот на 13 век кога [[Римокатоличка црква|христијанството]] било насилно наметнато врз локалното население. Данското владеење над Талин и северна Естонија започнало во 1219 г. Во 1285 г., Талин, тогаш познат како Ревал, станал најсеверниот член на [[Ханза|Ханзата]] – трговски и воен сојуз на градови во Северна Европа со доминација на Германија. Кралот на Данска го продал Ревал заедно со други земјишни поседи во северна Естонија, на Тевтонските витези во 1346 година. Средновековниот Ревал имал стратешка позиција на раскрсницата на трговијата помеѓу остатокот од западна Европа и [[Новгородска Република|Новгород]] и [[Големо Московско Кнежевство|Московија]] на исток. Градот, со население од околу 8.000 жители, бил многу добро зацврстен со градски ѕидини и 66 одбранбени кули. Во 1530 година, на врвот од градското собрание на Талин, бил поставен [[Ветроказ|ветровизор]], фигура на стар воин наречен Стариот Томас. Стариот Томас подоцна станал популарен симбол на градот. Веќе во раните години на [[Протестантска реформација|протестантската реформација]], градот преминал во [[Лутеранство|лутеранизам]]. Во 1561 година, Шведска го доминирала Ревал. Во [[Голема северна војна|Големата северна војна]], Талин бил погоден од чума, заедно со шведска Естонија и Ливонија, и капитулирале пред [[Руска Империја|империјалната Русија]] во 1710 година, но институциите на локалната самоуправа (Магистратот на Ревал и Естонското витештво) ја задржале својата културна и економска автономија во рамките на Империјална Русија како Гувернерат на Естонија. Магистратурата на Ревал била укината во 1889 г. 19 век донел индустријализација на градот и пристаништето го задржало своето значење. Во текот на последните децении на векот, мерките за русификација станале посилни. Во близина на брегот на Ревал, во јуни 1908 година, [[Николај II (Русија)|царот Николај II]] и [[Александра Фјодоровна|Царина Александра]] од Русија, заедно со нивните деца, се сретнале со нивниот заеднички вујко и тетка, британскиот [[Едвард VII|крал Едвард VII]] и кралицата Александра, чин што се сметал за кралска потврда на Англо-руската Антанта од претходната година. Ова било, исто така, прв пат владејачки британски монарх да ја посети Русија.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2020)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> На 24 февруари 1918 година, во Ревал (Талин) била донесена[[Декларација за независност на Естонија|Декларацијата за независност на Естонија]]. Потоа следувала [[Германско Царство|империјална германска]] окупација до крајот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во ноември 1918 година, по што Талин станал главен град на независна Естонија. За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Естонија првпат била окупирана од Црвената армија и била припоена кон СССР во 1940 година, а потоа била окупирана од [[Трет Рајх|нацистичка Германија]] од 1941 до 1944 година. За време на германската окупација, Талин претрпел многу случаи на воздушно бомбардирање од страна на советските воздухопловни сили. За време на најразорниот советски бомбашки напад на 9-10 март 1944 година, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широко распространети пожари, биле убиени 757 луѓе и над 20.000 жители останале без засолниште. По германското повлекување во септември 1944 г., градот повторно бил окупиран од Советскиот Сојуз. [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското воздушно бомбардирање во март 1944 година]] За време на [[Летни олимписки игри 1980|Летните олимписки игри 1980 година]], настаните со едрење (тогаш познати како јахтирање) се одржале во Пирита, северо-источно од централниот дел на Талин. Многу згради, какоТВ кулата во Талин, хотелот „Олумпија“, новата зграда на главната пошта и Центарот за регата, биле изградени поради Олимпијадата. Во 1991 година, независната демократска естонска нација повторно била воспоставена и дошол период на брз развој како модерна европска престолнина. Талин повторно станал главен град на ''де факто'' независна земја на 20 август 1991 г. Талин историски се состоел од три дела: * Томпеа (''Домберг''), или „ридот на катедралата“, бил седиште на централната власт - епископите, данските вицекрали, потоа ''комтурите'' на Тевтонскиот ред и шведските и руските гувернери. Тоа било до 1877 година посебен град (''Дом цу Ревал''), со претежно аристократски жители; денес, во него се сместени седиштето на естонскиот парламент и влада, како и некои амбасади и резиденции. * ''Ол-лин'', или „Стариот центар“, е стариот трговски град [[Ханза|на Ханзата]], кој административно бил обединет со Томпеа до крајот на 19 век. Бил центар на средновековната трговија на кој просперирал. * „Новиот естонски град“, полумесечина јужно од средновековниот градски ѕид, растеше со текот на времето, бидејќи повеќе обични жители се населиле во областа. До пописите од средината на 19 век, етничките Естонци не ги замениле етничките Германци како мнозинство меѓу жителите во проширените градски граници на Талин. Градот Талин никогаш не бил целосно срушен, но околу 1524 година, католичките цркви во многу градови во Естонија, вклучувајќи го и Талин, биле ограбени како дел од [[Протестантска реформација|реформацискиот]] жар: тоа се случувало низ целата Европа. Иако бил опширно бомбардиран од советските воздушни сили за време на подоцнежните фази на Втората светска војна, голем дел од средновековниот Стар град сè уште го задржал својот шарм. Стариот град Талин (вклучувајќи го и Томпеа) станал место за [[Светско наследство на УНЕСКО|светско културно наследство на УНЕСКО]] во 1997 година. == Исто така види == * Времеплов на Талин == Наводи == {{Наводи}} f6fzh5ddd9i13cjkhy3jjgnco7l4zwa 0 1347031 5196031 2024-04-25T19:02:35Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1215807230|Bombing of Tallinn in World War II]]“ wikitext text/x-wiki {{Campaignbox Estonia 1944}} [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското бомбардирање во март 1944 година]] [[File:Estonia_threatre_after_bombing.jpg|мини| Театарот Естонија по бомбардирањето од советските воздухопловни сили во март 1944 година]] [[Податотека:TLA_1465_1_5557_põlev_vaekoda_9_10_märts_1944.jpg|мини| Запалена зграда на плоштадот на градското собрание во Талин, ноќта на 9/10 март 1944 година]] За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], главниот град [[Естонија|на Естонија]], [[Талин]], претрпел многу воздушни бомбардирања од страна на [[Советски Сојуз|советските]] воздухопловни сили и [[Трет Рајх|германскиот]] [[Луфтвафе]]. Првите бомбардирања од Луфтвафе се случиле за време на [[Естонија во Втората светска војна|Летната војна]] во 1941 г. како дел од [[Операција Барбароса|операцијата Барбароса]]. Потоа имало голем број на советски мисии за бомбардирање на Талин окупиран од Германија, од 1942 година до 1944 година. Најголемото од советските бомбардирања во врска со битката кај Нарва, се случило на 9-10 март 1944 година и е познато како '''мартовско бомбардирање''' ({{Lang-et|märtsipommitamine}}). Откако советските диверзанти го оневозможиле водоснабдувањето, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широки пожари и убивајќи 757 луѓе, од кои 586 цивили и 75 воени затвореници, ранети биле 659 луѓе и над 20.000 луѓе останале без засолниште. Советските бомбардирања предизвикале продолжен антисоветски отпор и незадоволство кај цивилното население во Естонија. == Рации на Луфтвафе во 1941 година == Кога Советскиот Сојуз ги окупирал Литванија, Латвија и [[Естонија во Втората светска војна|Естонија]] во 1940 година, добил контрола над голем број поморски бази во Балтичкото Море, вклучувајќи го и [[Талин]].<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive">{{Наведена мрежна страница|url=http://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|title=The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive|work=warfarehistorynetwork.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503130420/https://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|archive-date=2019-05-03|accessdate=2018-03-21}}</ref> Додека германската инвазија во 1941 година напредувала кон исток низ балтичките земји, Луфтвафе извршил воздушни напади врз поморските бази под контрола на Советскиот Сојуз.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> До август 1941 година, најзападната советска поморска база била во Талин, со што бил клучна цел за германската авијација.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> Луфтвафе го започнал бомбардирањето на Талин уште во првите денови од војната во јуни 1941 година, а нападите се интензивирале во август. Додека Советскиот сојуз се обидувал да ги евакуира жителите на градот, елементите на Балтичката флота, формациите на 8-та армија и индустриските средства за производство станале важни елементи за војната. Советските сили ја загубиле контролата над Естонија во летото 1941 година, кога Германците почнале постепено да ја окупираат земјата.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Советски рации 1942-1944 година == Талин, окупиран од Германија, бил бомбардиран од советските воздушни сили во неколку пати во мај и септември 1942 година. Во текот на следната година, следеле повеќе советски мисии за бомбардирање на Талин во февруари, март, мај, август и септември 1943 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> Во февруари 1944 година, Германците почнале да складираат резерви, складишта за снабдување и резервни единици за првите линии во Естонија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> Пристаништето во Талин станал главен терминал за транспорт на стоки на Германците, кои ги снабдувале почетните линии на фронтот.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Поради зголемувањето на германската активност во Талин, советските воздухопловни сили почнале да го бомбардираат во обид да ја ослабнат Германија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Најобемните и деструктивни од советските воздушни напади биле извршени помеѓу 9-10 март 1944 година. Една недела претходно, градоначалникот на Талин им наредил на жителите на градот да го напуштат градот, но евакуацијата не успеала, бидејќи обемот на нападот ги надминал очекувањата на локалното население и германската армиска група Север. За време на првиот напад, кој траел од 6:30 до 9:00 часот 300, авиони фрлиле 3068 бомби, 1725 експлозиви и 1300 запаливи.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}<cite class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKivimäe,_JüriKõiv,_Lea1997">Kivimäe, Jüri; Kõiv, Lea (1997). ''Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)'' (in Estonian). Tallinn City Archives.</cite> [[Category:CS1 Estonian-language sources (et)]]</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFToomas_Hiio2006">Toomas Hiio (2006). "Combat in Estonia in 1944". In Toomas Hiio; Meelis Maripuu; Indrek Paavle (eds.). ''Estonia 1940–1945: Reports of the [[Естонската меѓународна комисија за истрага на злосторства против човештвото|Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]''. Tallinn. pp.&nbsp;1035–1094.</cite><span class="cs1-maint citation-comment" data-ve-ignore="true"><code class="cs1-code"><nowiki>{{</nowiki>[[Предлошка:Наведена книга|cite book]]<nowiki>}}</nowiki></code>: CS1 maint: location missing publisher ([[:Категорија:CS1 maint: локација недостасува издавач|link]])</span> [[Category:CS1 maint: location missing publisher]]</ref><ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ "Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944"]. ''www.estonica.org''. Archived from [http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ the original] on 2021-04-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2018-03-21</span></span>.</cite></ref> Бомбашите повторно го погодиле главниот град во 2 часот по полноќ за дополнителни час и половина.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Противпожарните бригади немале вода, бидејќи советските [[Саботажа|саботери]] ја кренале во воздух градската пумпна станица пред воздушниот напад. Голем дел од дрвените предградија изгореа во пламен, а центарот на градот претрпел големи штети. Севкупно, околу дваесет проценти од зградите во Талин биле изгорени до темел.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Воената штета била мала. Биле уништени неколку воени инсталации и продавници за снабдување. Најголемата воена загуба била согорувањето на милион литри гориво во складиштето за гориво. Од претпријатијата со одредено воено значење, биле уништени фабриката за иверица „Лутер“ и фабриката за кабли управувана ''од Уранија-Верке''. Повеќето од бомбите паднале врз живеалиштата и јавните згради, вклучително и театарот Естонија, [[Црква Свети Никола (Талин)|црквата Свети Никола]], градската синагога, четири кина и Градскиот архив во Талин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|title=History of the Tallinn City Archives|last=Tallinn City Archives|date=20 April 2012|archive-url=https://archive.today/20120914085435/http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|archive-date=September 14, 2012|accessdate=26 April 2012}}</ref> Според официјалниот извештај, 757 лица биле убиени, од кои 586 цивили, 50 воени лица, а 121 воени заробеници. 213 биле со тешки телесни повреди, а 446 со полесни повреди. Меѓу повредените имало и 65 воени војници и 75 воени заробеници. Подоцна биле пронајдени повеќе жртви, а бројот на смртни случаи се претпоставува дека е 800.<ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref> Повеќе од 20.000 луѓе останале без засолниште во пролетното затоплување, додека воените објекти останале речиси недопрени.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref> Веднаш по бомбардирањето, финските бомбардери на воздухопловните сили следеле по враќањето на советските бомбардери во три воени воздушни бази во близина [[Санкт Петербург|на Ленинград]] и ги бомбардирале.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.is.fi/kotimaa/art-2000001142673.html|title=Lentorykmentti 4:n pommikoneet nousivat vihollisen siivelle|last=Jaakkonen|first=Pasi|date=2016-03-25|work=Ilta-Sanomat|publisher=Sanoma Media|language=fi|accessdate=2016-06-07}}</ref> За време на нападот, околу 25 советски авиони биле соборени во Талин, а дополнителни десет биле уништени од финските воздухопловни сили (''Илмавоимат'') подоцна истата ноќ.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> И покрај големиот број на цивилни жртви и малата штета на воените и стратешките инсталации, изворите не се согласуваат околу тоа дали советските бомбардирања биле спроведени првенствено со цел да се уништи моралот на локалните цивили кои се противеле на враќањето на советските окупациски сили.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref><ref name="laar2">{{Наведена книга|title=Estonia in World War II|last=Laar|first=Mart|publisher=Grenader|year=2005|location=Tallinn|pages=32–59|chapter=Battles in Estonia in 1944|author-link=Mart Laar}}</ref> Без оглед на советските намери, високиот биланс на цивилни жртви во рациите значително го зголемил непријателството на естонската јавност кон советската армија. На 27 февруари, советски воздушен напад погодил деца кои си играле во училишниот двор на Луња Париш, убивајќи четворица. Датумот на нивното погребување бил претворен во национален меморијален ден, придружен со песната „''Uus Herodes''“ („Модерен Ирод“) објавена од Хенрик Виснапуу.<ref>{{Наведено списание|last=Henrik Visnapuu|date=5 March 1944|title=Uus Herodes|language=et|publisher=Eesti Sõna}}</ref><ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Повеќе Естонци почувствувале нагон да се борат против советскиот напредок.<ref name="laar2" /><ref>A.Aasmaa (1999). Tagasivaateid.(Looking Back. In Estonian) In: Mart Tamberg (Comp.). Eesti mehed sõjatules. EVTÜ, Saku</ref> Слоганот:<ref name="laar" />{{WWII city bombing}}{{blockquote|''Varemeist tõuseb kättemaks!'' (Од урнатините ќе се издигне одмаздата!)}} бил напишан на урнатините на театарот Естонија. Слоганот станал наслов на весникот на 20-та Вафен-гренадиерска дивизија на СС (1-ви Естонија).<ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Последниот советски напад на бомбардирање на Талин бил започнат ноќта пред 22 септември 1944 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Споменици == Последните урнатини - долж улицата Харју во Стариот град - служеле како спомен на жртвите од рацијата; но урнатините биле пополнети во 2007 година и над нив бил изграден парк по внимателна археолошка работа.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2019)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Советски воени злосторства во Втората светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Естонија во Втората светска војна]] [[Категорија:Воени операции во Втората светска војна (Источeн Фронт)]] fyaepzjp467su1rm1kfvs4d8b923apj 5196147 5196031 2024-04-26T09:09:08Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското бомбардирање во март 1944 година]] [[File:Estonia_threatre_after_bombing.jpg|мини| Театарот Естонија по бомбардирањето од советските воздухопловни сили во март 1944 година]] [[Податотека:TLA_1465_1_5557_põlev_vaekoda_9_10_märts_1944.jpg|мини| Запалена зграда на плоштадот на градското собрание во Талин, ноќта на 9/10 март 1944 година]] За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], главниот град [[Естонија|на Естонија]], [[Талин]], претрпел многу воздушни бомбардирања од страна на [[Советски Сојуз|советските]] воздухопловни сили и [[Трет Рајх|германскиот]] [[Луфтвафе]]. Првите бомбардирања од Луфтвафе се случиле за време на [[Естонија во Втората светска војна|Летната војна]] во 1941 г. како дел од [[Операција Барбароса|операцијата Барбароса]]. Потоа имало голем број на советски мисии за бомбардирање на Талин окупиран од Германија, од 1942 година до 1944 година. Најголемото од советските бомбардирања во врска со битката кај Нарва, се случило на 9-10 март 1944 година и е познато како '''мартовско бомбардирање''' ({{Lang-et|märtsipommitamine}}). Откако советските диверзанти го оневозможиле водоснабдувањето, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широки пожари и убивајќи 757 луѓе, од кои 586 цивили и 75 воени затвореници, ранети биле 659 луѓе и над 20.000 луѓе останале без засолниште. Советските бомбардирања предизвикале продолжен антисоветски отпор и незадоволство кај цивилното население во Естонија. == Рации на Луфтвафе во 1941 година == Кога Советскиот Сојуз ги окупирал Литванија, Латвија и [[Естонија во Втората светска војна|Естонија]] во 1940 година, добил контрола над голем број поморски бази во Балтичкото Море, вклучувајќи го и [[Талин]].<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive">{{Наведена мрежна страница|url=http://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|title=The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive|work=warfarehistorynetwork.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503130420/https://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|archive-date=2019-05-03|accessdate=2018-03-21}}</ref> Додека германската инвазија во 1941 година напредувала кон исток низ балтичките земји, Луфтвафе извршил воздушни напади врз поморските бази под контрола на Советскиот Сојуз.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> До август 1941 година, најзападната советска поморска база била во Талин, со што бил клучна цел за германската авијација.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> Луфтвафе го започнал бомбардирањето на Талин уште во првите денови од војната во јуни 1941 година, а нападите се интензивирале во август. Додека Советскиот сојуз се обидувал да ги евакуира жителите на градот, елементите на Балтичката флота, формациите на 8-та армија и индустриските средства за производство станале важни елементи за војната. Советските сили ја загубиле контролата над Естонија во летото 1941 година, кога Германците почнале постепено да ја окупираат земјата.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Советски рации 1942-1944 година == Талин, окупиран од Германија, бил бомбардиран од советските воздушни сили во неколку пати во мај и септември 1942 година. Во текот на следната година, следеле повеќе советски мисии за бомбардирање на Талин во февруари, март, мај, август и септември 1943 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> Во февруари 1944 година, Германците почнале да складираат резерви, складишта за снабдување и резервни единици за првите линии во Естонија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> Пристаништето во Талин станал главен терминал за транспорт на стоки на Германците, кои ги снабдувале почетните линии на фронтот.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Поради зголемувањето на германската активност во Талин, советските воздухопловни сили почнале да го бомбардираат во обид да ја ослабнат Германија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Најобемните и деструктивни од советските воздушни напади биле извршени помеѓу 9-10 март 1944 година. Една недела претходно, градоначалникот на Талин им наредил на жителите на градот да го напуштат градот, но евакуацијата не успеала, бидејќи обемот на нападот ги надминал очекувањата на локалното население и германската армиска група Север. За време на првиот напад, кој траел од 6:30 до 9:00 часот 300, авиони фрлиле 3068 бомби, 1725 експлозиви и 1300 запаливи.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}<cite class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKivimäe,_JüriKõiv,_Lea1997">Kivimäe, Jüri; Kõiv, Lea (1997). ''Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)'' (in Estonian). Tallinn City Archives.</cite> [[Category:CS1 Estonian-language sources (et)]]</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFToomas_Hiio2006">Toomas Hiio (2006). "Combat in Estonia in 1944". In Toomas Hiio; Meelis Maripuu; Indrek Paavle (eds.). ''Estonia 1940–1945: Reports of the [[Естонската меѓународна комисија за истрага на злосторства против човештвото|Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]''. Tallinn. pp.&nbsp;1035–1094.</cite><span class="cs1-maint citation-comment" data-ve-ignore="true"><code class="cs1-code"><nowiki>{{</nowiki>[[Предлошка:Наведена книга|cite book]]<nowiki>}}</nowiki></code>: CS1 maint: location missing publisher ([[:Категорија:CS1 maint: локација недостасува издавач|link]])</span> [[Category:CS1 maint: location missing publisher]]</ref><ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ "Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944"]. ''www.estonica.org''. Archived from [http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ the original] on 2021-04-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2018-03-21</span></span>.</cite></ref> Бомбашите повторно го погодиле главниот град во 2 часот по полноќ за дополнителни час и половина.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Противпожарните бригади немале вода, бидејќи советските [[Саботажа|саботери]] ја кренале во воздух градската пумпна станица пред воздушниот напад. Голем дел од дрвените предградија изгореа во пламен, а центарот на градот претрпел големи штети. Севкупно, околу дваесет проценти од зградите во Талин биле изгорени до темел.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Воената штета била мала. Биле уништени неколку воени инсталации и продавници за снабдување. Најголемата воена загуба била согорувањето на милион литри гориво во складиштето за гориво. Од претпријатијата со одредено воено значење, биле уништени фабриката за иверица „Лутер“ и фабриката за кабли управувана ''од Уранија-Верке''. Повеќето од бомбите паднале врз живеалиштата и јавните згради, вклучително и театарот Естонија, [[Црква Свети Никола (Талин)|црквата Свети Никола]], градската синагога, четири кина и Градскиот архив во Талин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|title=History of the Tallinn City Archives|last=Tallinn City Archives|date=20 April 2012|archive-url=https://archive.today/20120914085435/http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|archive-date=September 14, 2012|accessdate=26 April 2012}}</ref> Според официјалниот извештај, 757 лица биле убиени, од кои 586 цивили, 50 воени лица, а 121 воени заробеници. 213 биле со тешки телесни повреди, а 446 со полесни повреди. Меѓу повредените имало и 65 воени војници и 75 воени заробеници. Подоцна биле пронајдени повеќе жртви, а бројот на смртни случаи се претпоставува дека е 800.<ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref> Повеќе од 20.000 луѓе останале без засолниште во пролетното затоплување, додека воените објекти останале речиси недопрени.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref> Веднаш по бомбардирањето, финските бомбардери на воздухопловните сили следеле по враќањето на советските бомбардери во три воени воздушни бази во близина [[Санкт Петербург|на Ленинград]] и ги бомбардирале.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.is.fi/kotimaa/art-2000001142673.html|title=Lentorykmentti 4:n pommikoneet nousivat vihollisen siivelle|last=Jaakkonen|first=Pasi|date=2016-03-25|work=Ilta-Sanomat|publisher=Sanoma Media|language=fi|accessdate=2016-06-07}}</ref> За време на нападот, околу 25 советски авиони биле соборени во Талин, а дополнителни десет биле уништени од финските воздухопловни сили (''Илмавоимат'') подоцна истата ноќ.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> И покрај големиот број на цивилни жртви и малата штета на воените и стратешките инсталации, изворите не се согласуваат околу тоа дали советските бомбардирања биле спроведени првенствено со цел да се уништи моралот на локалните цивили кои се противеле на враќањето на советските окупациски сили.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref><ref name="laar2">{{Наведена книга|title=Estonia in World War II|last=Laar|first=Mart|publisher=Grenader|year=2005|location=Tallinn|pages=32–59|chapter=Battles in Estonia in 1944|author-link=Mart Laar}}</ref> Без оглед на советските намери, високиот биланс на цивилни жртви во рациите значително го зголемил непријателството на естонската јавност кон советската армија. На 27 февруари, советски воздушен напад погодил деца кои си играле во училишниот двор на Луња Париш, убивајќи четворица. Датумот на нивното погребување бил претворен во национален меморијален ден, придружен со песната „''Uus Herodes''“ („Модерен Ирод“) објавена од Хенрик Виснапуу.<ref>{{Наведено списание|last=Henrik Visnapuu|date=5 March 1944|title=Uus Herodes|language=et|publisher=Eesti Sõna}}</ref><ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Повеќе Естонци почувствувале нагон да се борат против советскиот напредок.<ref name="laar2" /><ref>A.Aasmaa (1999). Tagasivaateid.(Looking Back. In Estonian) In: Mart Tamberg (Comp.). Eesti mehed sõjatules. EVTÜ, Saku</ref> Слоганот:<ref name="laar" />{{WWII city bombing}}{{blockquote|''Varemeist tõuseb kättemaks!'' (Од урнатините ќе се издигне одмаздата!)}} бил напишан на урнатините на театарот Естонија. Слоганот станал наслов на весникот на 20-та Вафен-гренадиерска дивизија на СС (1-ви Естонија).<ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Последниот советски напад на бомбардирање на Талин бил започнат ноќта пред 22 септември 1944 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Споменици == Последните урнатини - долж улицата Харју во Стариот град - служеле како спомен на жртвите од рацијата; но урнатините биле пополнети во 2007 година и над нив бил изграден парк по внимателна археолошка работа.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2019)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Советски воени злосторства во Втората светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Естонија во Втората светска војна]] [[Категорија:Воени операции во Втората светска војна (Источeн Фронт)]] cckx1tdn5q592ebmyi2644deew7sy6h 5196148 5196147 2024-04-26T09:09:40Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското бомбардирање во март 1944 година]] Театарот Естонија по бомбардирањето од советските воздухопловни сили во март 1944 година [[Податотека:TLA_1465_1_5557_põlev_vaekoda_9_10_märts_1944.jpg|мини| Запалена зграда на плоштадот на градското собрание во Талин, ноќта на 9/10 март 1944 година]] За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], главниот град [[Естонија|на Естонија]], [[Талин]], претрпел многу воздушни бомбардирања од страна на [[Советски Сојуз|советските]] воздухопловни сили и [[Трет Рајх|германскиот]] [[Луфтвафе]]. Првите бомбардирања од Луфтвафе се случиле за време на [[Естонија во Втората светска војна|Летната војна]] во 1941 г. како дел од [[Операција Барбароса|операцијата Барбароса]]. Потоа имало голем број на советски мисии за бомбардирање на Талин окупиран од Германија, од 1942 година до 1944 година. Најголемото од советските бомбардирања во врска со битката кај Нарва, се случило на 9-10 март 1944 година и е познато како '''мартовско бомбардирање''' ({{Lang-et|märtsipommitamine}}). Откако советските диверзанти го оневозможиле водоснабдувањето, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широки пожари и убивајќи 757 луѓе, од кои 586 цивили и 75 воени затвореници, ранети биле 659 луѓе и над 20.000 луѓе останале без засолниште. Советските бомбардирања предизвикале продолжен антисоветски отпор и незадоволство кај цивилното население во Естонија. == Рации на Луфтвафе во 1941 година == Кога Советскиот Сојуз ги окупирал Литванија, Латвија и [[Естонија во Втората светска војна|Естонија]] во 1940 година, добил контрола над голем број поморски бази во Балтичкото Море, вклучувајќи го и [[Талин]].<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive">{{Наведена мрежна страница|url=http://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|title=The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive|work=warfarehistorynetwork.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503130420/https://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|archive-date=2019-05-03|accessdate=2018-03-21}}</ref> Додека германската инвазија во 1941 година напредувала кон исток низ балтичките земји, Луфтвафе извршил воздушни напади врз поморските бази под контрола на Советскиот Сојуз.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> До август 1941 година, најзападната советска поморска база била во Талин, со што бил клучна цел за германската авијација.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> Луфтвафе го започнал бомбардирањето на Талин уште во првите денови од војната во јуни 1941 година, а нападите се интензивирале во август. Додека Советскиот сојуз се обидувал да ги евакуира жителите на градот, елементите на Балтичката флота, формациите на 8-та армија и индустриските средства за производство станале важни елементи за војната. Советските сили ја загубиле контролата над Естонија во летото 1941 година, кога Германците почнале постепено да ја окупираат земјата.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Советски рации 1942-1944 година == Талин, окупиран од Германија, бил бомбардиран од советските воздушни сили во неколку пати во мај и септември 1942 година. Во текот на следната година, следеле повеќе советски мисии за бомбардирање на Талин во февруари, март, мај, август и септември 1943 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> Во февруари 1944 година, Германците почнале да складираат резерви, складишта за снабдување и резервни единици за првите линии во Естонија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> Пристаништето во Талин станал главен терминал за транспорт на стоки на Германците, кои ги снабдувале почетните линии на фронтот.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Поради зголемувањето на германската активност во Талин, советските воздухопловни сили почнале да го бомбардираат во обид да ја ослабнат Германија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Најобемните и деструктивни од советските воздушни напади биле извршени помеѓу 9-10 март 1944 година. Една недела претходно, градоначалникот на Талин им наредил на жителите на градот да го напуштат градот, но евакуацијата не успеала, бидејќи обемот на нападот ги надминал очекувањата на локалното население и германската армиска група Север. За време на првиот напад, кој траел од 6:30 до 9:00 часот 300, авиони фрлиле 3068 бомби, 1725 експлозиви и 1300 запаливи.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}<cite class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKivimäe,_JüriKõiv,_Lea1997">Kivimäe, Jüri; Kõiv, Lea (1997). ''Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)'' (in Estonian). Tallinn City Archives.</cite> [[Category:CS1 Estonian-language sources (et)]]</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFToomas_Hiio2006">Toomas Hiio (2006). "Combat in Estonia in 1944". In Toomas Hiio; Meelis Maripuu; Indrek Paavle (eds.). ''Estonia 1940–1945: Reports of the [[Естонската меѓународна комисија за истрага на злосторства против човештвото|Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]''. Tallinn. pp.&nbsp;1035–1094.</cite><span class="cs1-maint citation-comment" data-ve-ignore="true"><code class="cs1-code"><nowiki>{{</nowiki>[[Предлошка:Наведена книга|cite book]]<nowiki>}}</nowiki></code>: CS1 maint: location missing publisher ([[:Категорија:CS1 maint: локација недостасува издавач|link]])</span> [[Category:CS1 maint: location missing publisher]]</ref><ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ "Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944"]. ''www.estonica.org''. Archived from [http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ the original] on 2021-04-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2018-03-21</span></span>.</cite></ref> Бомбашите повторно го погодиле главниот град во 2 часот по полноќ за дополнителни час и половина.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Противпожарните бригади немале вода, бидејќи советските [[Саботажа|саботери]] ја кренале во воздух градската пумпна станица пред воздушниот напад. Голем дел од дрвените предградија изгореа во пламен, а центарот на градот претрпел големи штети. Севкупно, околу дваесет проценти од зградите во Талин биле изгорени до темел.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Воената штета била мала. Биле уништени неколку воени инсталации и продавници за снабдување. Најголемата воена загуба била согорувањето на милион литри гориво во складиштето за гориво. Од претпријатијата со одредено воено значење, биле уништени фабриката за иверица „Лутер“ и фабриката за кабли управувана ''од Уранија-Верке''. Повеќето од бомбите паднале врз живеалиштата и јавните згради, вклучително и театарот Естонија, [[Црква Свети Никола (Талин)|црквата Свети Никола]], градската синагога, четири кина и Градскиот архив во Талин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|title=History of the Tallinn City Archives|last=Tallinn City Archives|date=20 April 2012|archive-url=https://archive.today/20120914085435/http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|archive-date=September 14, 2012|accessdate=26 April 2012}}</ref> Според официјалниот извештај, 757 лица биле убиени, од кои 586 цивили, 50 воени лица, а 121 воени заробеници. 213 биле со тешки телесни повреди, а 446 со полесни повреди. Меѓу повредените имало и 65 воени војници и 75 воени заробеници. Подоцна биле пронајдени повеќе жртви, а бројот на смртни случаи се претпоставува дека е 800.<ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref> Повеќе од 20.000 луѓе останале без засолниште во пролетното затоплување, додека воените објекти останале речиси недопрени.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref> Веднаш по бомбардирањето, финските бомбардери на воздухопловните сили следеле по враќањето на советските бомбардери во три воени воздушни бази во близина [[Санкт Петербург|на Ленинград]] и ги бомбардирале.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.is.fi/kotimaa/art-2000001142673.html|title=Lentorykmentti 4:n pommikoneet nousivat vihollisen siivelle|last=Jaakkonen|first=Pasi|date=2016-03-25|work=Ilta-Sanomat|publisher=Sanoma Media|language=fi|accessdate=2016-06-07}}</ref> За време на нападот, околу 25 советски авиони биле соборени во Талин, а дополнителни десет биле уништени од финските воздухопловни сили (''Илмавоимат'') подоцна истата ноќ.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> И покрај големиот број на цивилни жртви и малата штета на воените и стратешките инсталации, изворите не се согласуваат околу тоа дали советските бомбардирања биле спроведени првенствено со цел да се уништи моралот на локалните цивили кои се противеле на враќањето на советските окупациски сили.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref><ref name="laar2">{{Наведена книга|title=Estonia in World War II|last=Laar|first=Mart|publisher=Grenader|year=2005|location=Tallinn|pages=32–59|chapter=Battles in Estonia in 1944|author-link=Mart Laar}}</ref> Без оглед на советските намери, високиот биланс на цивилни жртви во рациите значително го зголемил непријателството на естонската јавност кон советската армија. На 27 февруари, советски воздушен напад погодил деца кои си играле во училишниот двор на Луња Париш, убивајќи четворица. Датумот на нивното погребување бил претворен во национален меморијален ден, придружен со песната „''Uus Herodes''“ („Модерен Ирод“) објавена од Хенрик Виснапуу.<ref>{{Наведено списание|last=Henrik Visnapuu|date=5 March 1944|title=Uus Herodes|language=et|publisher=Eesti Sõna}}</ref><ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Повеќе Естонци почувствувале нагон да се борат против советскиот напредок.<ref name="laar2" /><ref>A.Aasmaa (1999). Tagasivaateid.(Looking Back. In Estonian) In: Mart Tamberg (Comp.). Eesti mehed sõjatules. EVTÜ, Saku</ref> Слоганот:<ref name="laar" />{{WWII city bombing}}{{blockquote|''Varemeist tõuseb kättemaks!'' (Од урнатините ќе се издигне одмаздата!)}} бил напишан на урнатините на театарот Естонија. Слоганот станал наслов на весникот на 20-та Вафен-гренадиерска дивизија на СС (1-ви Естонија).<ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Последниот советски напад на бомбардирање на Талин бил започнат ноќта пред 22 септември 1944 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Споменици == Последните урнатини - долж улицата Харју во Стариот град - служеле како спомен на жртвите од рацијата; но урнатините биле пополнети во 2007 година и над нив бил изграден парк по внимателна археолошка работа.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2019)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Советски воени злосторства во Втората светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Естонија во Втората светска војна]] [[Категорија:Воени операции во Втората светска војна (Источeн Фронт)]] kvbf19a46yjq3t0do7o5hd2tl5gvh9e 5196150 5196148 2024-04-26T09:10:30Z Emilija Dobreva 107567 /* Советски рации 1942-1944 година */ wikitext text/x-wiki [[Податотека:TLA_1465_1_973_Varemetes_Harju_tänav,_vasakul_Kuld_Lõvi_varemed_1944.jpg|мини| Улицата Харју во стариот дел на Талин по советското бомбардирање во март 1944 година]] Театарот Естонија по бомбардирањето од советските воздухопловни сили во март 1944 година [[Податотека:TLA_1465_1_5557_põlev_vaekoda_9_10_märts_1944.jpg|мини| Запалена зграда на плоштадот на градското собрание во Талин, ноќта на 9/10 март 1944 година]] За време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], главниот град [[Естонија|на Естонија]], [[Талин]], претрпел многу воздушни бомбардирања од страна на [[Советски Сојуз|советските]] воздухопловни сили и [[Трет Рајх|германскиот]] [[Луфтвафе]]. Првите бомбардирања од Луфтвафе се случиле за време на [[Естонија во Втората светска војна|Летната војна]] во 1941 г. како дел од [[Операција Барбароса|операцијата Барбароса]]. Потоа имало голем број на советски мисии за бомбардирање на Талин окупиран од Германија, од 1942 година до 1944 година. Најголемото од советските бомбардирања во врска со битката кај Нарва, се случило на 9-10 март 1944 година и е познато како '''мартовско бомбардирање''' ({{Lang-et|märtsipommitamine}}). Откако советските диверзанти го оневозможиле водоснабдувањето, над илјада запаливи бомби биле фрлени врз градот, предизвикувајќи широки пожари и убивајќи 757 луѓе, од кои 586 цивили и 75 воени затвореници, ранети биле 659 луѓе и над 20.000 луѓе останале без засолниште. Советските бомбардирања предизвикале продолжен антисоветски отпор и незадоволство кај цивилното население во Естонија. == Рации на Луфтвафе во 1941 година == Кога Советскиот Сојуз ги окупирал Литванија, Латвија и [[Естонија во Втората светска војна|Естонија]] во 1940 година, добил контрола над голем број поморски бази во Балтичкото Море, вклучувајќи го и [[Талин]].<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive">{{Наведена мрежна страница|url=http://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|title=The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive|work=warfarehistorynetwork.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503130420/https://warfarehistorynetwork.com/daily/wwii/the-soviet-dunkirk-the-tallinn-offensive/|archive-date=2019-05-03|accessdate=2018-03-21}}</ref> Додека германската инвазија во 1941 година напредувала кон исток низ балтичките земји, Луфтвафе извршил воздушни напади врз поморските бази под контрола на Советскиот Сојуз.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> До август 1941 година, најзападната советска поморска база била во Талин, со што бил клучна цел за германската авијација.<ref name="The Soviet Dunkirk: The Tallinn Offensive" /> Луфтвафе го започнал бомбардирањето на Талин уште во првите денови од војната во јуни 1941 година, а нападите се интензивирале во август. Додека Советскиот сојуз се обидувал да ги евакуира жителите на градот, елементите на Балтичката флота, формациите на 8-та армија и индустриските средства за производство станале важни елементи за војната. Советските сили ја загубиле контролата над Естонија во летото 1941 година, кога Германците почнале постепено да ја окупираат земјата.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Советски рации 1942-1944 година == Талин, окупиран од Германија, бил бомбардиран од советските воздушни сили во неколку пати во мај и септември 1942 година. Во текот на следната година, следеле повеќе советски мисии за бомбардирање на Талин во февруари, март, мај, август и септември 1943 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> Во февруари 1944 година, Германците почнале да складираат резерви, складишта за снабдување и резервни единици за првите линии во Естонија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> Пристаништето во Талин станал главен терминал за транспорт на стоки на Германците, кои ги снабдувале почетните линии на фронтот.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Поради зголемувањето на германската активност во Талин, советските воздухопловни сили почнале да го бомбардираат во обид да ја ослабнат Германија.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Најобемните и деструктивни од советските воздушни напади биле извршени помеѓу 9-10 март 1944 година. Една недела претходно, градоначалникот на Талин им наредил на жителите на градот да го напуштат градот, но евакуацијата не успеала, бидејќи обемот на нападот ги надминал очекувањата на локалното население и германската армиска група Север. За време на првиот напад, кој траел од 6:30 до 9:00 часот 300, авиони фрлиле 3068 бомби, 1725 експлозиви и 1300 запаливи.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}} [[Категорија:CS1 Estonian-language sources (et)]]</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}} [[Категорија:CS1 maint: location missing publisher]]</ref><ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ "Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944"]. ''www.estonica.org''. Archived from [http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/ the original] on 2021-04-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2018-03-21</span></span>.</cite></ref> Бомбашите повторно го погодиле главниот град во 2 часот по полноќ за дополнителни час и половина.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Противпожарните бригади немале вода, бидејќи советските [[Саботажа|саботери]] ја кренале во воздух градската пумпна станица пред воздушниот напад. Голем дел од дрвените предградија изгореа во пламен, а центарот на градот претрпел големи штети. Севкупно, околу дваесет проценти од зградите во Талин биле изгорени до темел.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944" /> Воената штета била мала. Биле уништени неколку воени инсталации и продавници за снабдување. Најголемата воена загуба била согорувањето на милион литри гориво во складиштето за гориво. Од претпријатијата со одредено воено значење, биле уништени фабриката за иверица „Лутер“ и фабриката за кабли управувана ''од Уранија-Верке''. Повеќето од бомбите паднале врз живеалиштата и јавните згради, вклучително и театарот Естонија, [[Црква Свети Никола (Талин)|црквата Свети Никола]], градската синагога, четири кина и Градскиот архив во Талин.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|title=History of the Tallinn City Archives|last=Tallinn City Archives|date=20 April 2012|archive-url=https://archive.today/20120914085435/http://www.tallinn.ee/eng/archives/History|archive-date=September 14, 2012|accessdate=26 April 2012}}</ref> Според официјалниот извештај, 757 лица биле убиени, од кои 586 цивили, 50 воени лица, а 121 воени заробеници. 213 биле со тешки телесни повреди, а 446 со полесни повреди. Меѓу повредените имало и 65 воени војници и 75 воени заробеници. Подоцна биле пронајдени повеќе жртви, а бројот на смртни случаи се претпоставува дека е 800.<ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref> Повеќе од 20.000 луѓе останале без засолниште во пролетното затоплување, додека воените објекти останале речиси недопрени.<ref name="tules">{{Наведена книга|title=Tallinn tules. Dokumente ja materjale Tallinna pommitamisest 9/10. märtsil 1944. (Tallinn on Fire. Documents and materials on the bombing of Tallinn 9/10 March 1944.)|last=Kivimäe, Jüri|last2=Kõiv, Lea|publisher=Tallinn City Archives|year=1997|language=et}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref> Веднаш по бомбардирањето, финските бомбардери на воздухопловните сили следеле по враќањето на советските бомбардери во три воени воздушни бази во близина [[Санкт Петербург|на Ленинград]] и ги бомбардирале.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.is.fi/kotimaa/art-2000001142673.html|title=Lentorykmentti 4:n pommikoneet nousivat vihollisen siivelle|last=Jaakkonen|first=Pasi|date=2016-03-25|work=Ilta-Sanomat|publisher=Sanoma Media|language=fi|accessdate=2016-06-07}}</ref> За време на нападот, околу 25 советски авиони биле соборени во Талин, а дополнителни десет биле уништени од финските воздухопловни сили (''Илмавоимат'') подоцна истата ноќ.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref> И покрај големиот број на цивилни жртви и малата штета на воените и стратешките инсталации, изворите не се согласуваат околу тоа дали советските бомбардирања биле спроведени првенствено со цел да се уништи моралот на локалните цивили кои се противеле на враќањето на советските окупациски сили.<ref name="Estonica.org - Bombing of Tallinn in March 1944">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|title=Estonica.org – Bombing of Tallinn in March 1944|work=www.estonica.org|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025501/http://www.estonica.org/en/Bombing_of_Tallinn_in_March_1944/|archive-date=2021-04-17|accessdate=2018-03-21}}</ref><ref name="hiio">{{Наведена книга|title=Estonia 1940–1945: Reports of the [[Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity]]|last=Toomas Hiio|year=2006|editor-last=Toomas Hiio|location=Tallinn|pages=1035–1094|chapter=Combat in Estonia in 1944|editor-last2=Meelis Maripuu|editor-last3=Indrek Paavle}}</ref><ref name="white">{{Наведена книга|url=http://www.just.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=12709/TheWhiteBook.pdf|title=The White Book: Losses inflicted on the Estonian nation by occupation regimes. 1940–1991|last=Enn Sarv|last2=Peep Varju|year=2005|page=18|chapter=Survey of Occupation Regimes|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114130824/http://www.just.ee/orb.aw/class%3Dfile/action%3Dpreview/id%3D12709/TheWhiteBook.pdf|archive-date=2013-01-14}}</ref><ref name="laar2">{{Наведена книга|title=Estonia in World War II|last=Laar|first=Mart|publisher=Grenader|year=2005|location=Tallinn|pages=32–59|chapter=Battles in Estonia in 1944|author-link=Mart Laar}}</ref> Без оглед на советските намери, високиот биланс на цивилни жртви во рациите значително го зголемил непријателството на естонската јавност кон советската армија. На 27 февруари, советски воздушен напад погодил деца кои си играле во училишниот двор на Луња Париш, убивајќи четворица. Датумот на нивното погребување бил претворен во национален меморијален ден, придружен со песната „''Uus Herodes''“ („Модерен Ирод“) објавена од Хенрик Виснапуу.<ref>{{Наведено списание|last=Henrik Visnapuu|date=5 March 1944|title=Uus Herodes|language=et|publisher=Eesti Sõna}}</ref><ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Повеќе Естонци почувствувале нагон да се борат против советскиот напредок.<ref name="laar2" /><ref>A.Aasmaa (1999). Tagasivaateid.(Looking Back. In Estonian) In: Mart Tamberg (Comp.). Eesti mehed sõjatules. EVTÜ, Saku</ref> Слоганот:<ref name="laar" />{{blockquote|''Varemeist tõuseb kättemaks!'' (Од урнатините ќе се издигне одмаздата!)}} бил напишан на урнатините на театарот Естонија. Слоганот станал наслов на весникот на 20-та Вафен-гренадиерска дивизија на СС (1-ви Естонија).<ref name="laar">{{Наведена книга|title=Sinimäed 1944: II maailmasõja lahingud Kirde-Eestis (Sinimäed Hills 1944: Battles of II World War in Northeast Estonia)|last=Mart Laar|publisher=Tallinn: Varrak|year=2006|language=et}}</ref> Последниот советски напад на бомбардирање на Талин бил започнат ноќта пред 22 септември 1944 година.<ref name="Estonia">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005448|title=Estonia|work=www.ushmm.org|language=en|accessdate=2018-03-21}}</ref> == Споменици == Последните урнатини - долж улицата Харју во Стариот град - служеле како спомен на жртвите од рацијата; но урнатините биле пополнети во 2007 година и над нив бил изграден парк по внимателна археолошка работа.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[Википедија:Се бара извор|<span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2019)">потребен е цитат</span>]]''&#x5D;</sup> == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Советски воени злосторства во Втората светска војна]] [[Категорија:Воена историја на Естонија во Втората светска војна]] [[Категорија:Воени операции во Втората светска војна (Источeн Фронт)]] 1olfd747hvvgi8rmbuzbtsmobm4gcdq 0 1347032 5196032 2024-04-25T19:15:33Z P.Nedelkovski 47736 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1218710377|Ministry of Justice (Poland)]]“ wikitext text/x-wiki '''Министерство за правда на Република Полска''' - едно од [[Министерства на Република Полска|министерствата]] на [[Полска]]. Од 1956 до 1957 година, [[Зофија Вашилковска]] била првата жена што ја вршела функцијата министер за правда во историјата на Полска.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=c0uTDAAAQBAJ&pg=PT363|title=New Perspectives on European Women's Legal History|last=Kimble|first=Sara L.|last2=Röwekamp|first2=Marion|date=2016-07-01|publisher=Routledge|isbn=9781317577157|language=en}}</ref> Секој министер за правда во периодот од 1990 до 2010 година и од 2016 година е и [[Јавен обвинител (Полска)|јавен обвинител]]. == Поврзано == * [[Министерство за правда]] == Наводи == <references /> == Надворешни врски == * [http://www.ms.gov.pl/ Официјален сајт на Министерството за правда на Република Полска] {{In lang|pl}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Министерства за правда]] jhnh51ond5c52ox74gij18zpow1lmje 5196042 5196032 2024-04-25T19:46:29Z P.Nedelkovski 47736 додадена/изменета предлошка, поправки wikitext text/x-wiki '''Министерство за правда на Република Полска''' — едно од [[Министерства на Република Полска|министерствата]] на [[Полска]]. Од 1956 до 1957 година, [[Зофија Вашилковска]] била првата жена што ја вршела функцијата министер за правда во историјата на Полска.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=c0uTDAAAQBAJ&pg=PT363|title=New Perspectives on European Women's Legal History|last=Kimble|first=Sara L.|last2=Röwekamp|first2=Marion|date=2016-07-01|publisher=Routledge|isbn=9781317577157|language=en}}</ref> Секој министер за правда во периодот од 1990 до 2010 година и од 2016 година е и [[Јавен обвинител (Полска)|јавен обвинител]]. == Поврзано == * [[Министерство за правда]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ms.gov.pl/ Официјален сајт на Министерството за правда на Република Полска] (полски) {{никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Министерства за правда]] ntrqvluuh7szgarpfm45y0oz7xxpqv6 5196149 5196042 2024-04-26T09:10:13Z Jtasevski123 69538 дополнување wikitext text/x-wiki {{short description|Justice ministry of Poland}} {{Infobox government agency | agency_name = Министерство за правда | nativename = <small>Ministerstwo Sprawiedliwości</small> | logo = Ministerstwo Sprawiedliwości logo 2022.png | logo_caption = Логото на министерството | picture = Ministerstwo Sprawiedliwości 2021.jpg | picture_caption = Седиштето на Министерството на правда на Булевар 11 Ујаздов, спроти [[Сејм]] во централна [[Варшава]] | formed = | preceding1 = | preceding2 = | jurisdiction = | headquarters = [[Булевар Ујаздов|Бул. Ујаздов 11]], [[Варшава]] | employees = | budget = | chief1_name = [[Адам Боднар]] | chief1_position = Министер за правда | parent_agency = [[Советот на министри на Република Полска|Советот на министри]] | website = [http://www.gov.pl/sprawiedliwosc www.gov.pl/sprawiedliwosc] | footnotes = }} '''Министерство за правда на Република Полска''' — едно од [[Министерства на Република Полска|министерствата]] на [[Полска]]. Од 1956 до 1957 година, [[Зофија Вашилковска]] била првата жена што ја вршела функцијата министер за правда во историјата на Полска.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=c0uTDAAAQBAJ&pg=PT363|title=New Perspectives on European Women's Legal History|last=Kimble|first=Sara L.|last2=Röwekamp|first2=Marion|date=2016-07-01|publisher=Routledge|isbn=9781317577157|language=en}}</ref> Секој министер за правда во периодот од 1990 до 2010 година и од 2016 година е и [[Јавен обвинител (Полска)|јавен обвинител]]. == Поврзано == * [[Министерство за правда]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ms.gov.pl/ Официјален сајт на Министерството за правда на Република Полска] (полски) {{никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Министерства за правда]] adf16m04c3ykuydaxaj5khwh35u3cay 5196151 5196149 2024-04-26T09:10:47Z Jtasevski123 69538 wikitext text/x-wiki {{short description|Justice ministry of Poland}} {{Infobox government agency | agency_name = Министерство за правда | nativename = <small>Ministerstwo Sprawiedliwości</small> | logo = Ministerstwo Sprawiedliwości logo 2022.png | logo_caption = Логото на министерството | picture = Ministerstwo Sprawiedliwości 2021.jpg | picture_caption = Седиштето на Министерството на правда на Булевар 11 Ујаздов, спроти [[Сејм]] во централна [[Варшава]]. | formed = | preceding1 = | preceding2 = | jurisdiction = | headquarters = [[Булевар Ујаздов|Бул. Ујаздов 11]], [[Варшава]] | employees = | budget = | chief1_name = [[Адам Боднар]] | chief1_position = Министер за правда | parent_agency = [[Советот на министри на Република Полска|Советот на министри]] | website = [http://www.gov.pl/sprawiedliwosc www.gov.pl/sprawiedliwosc] | footnotes = }} '''Министерство за правда на Република Полска''' — едно од [[Министерства на Република Полска|министерствата]] на [[Полска]]. Од 1956 до 1957 година, [[Зофија Вашилковска]] била првата жена што ја вршела функцијата министер за правда во историјата на Полска.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=c0uTDAAAQBAJ&pg=PT363|title=New Perspectives on European Women's Legal History|last=Kimble|first=Sara L.|last2=Röwekamp|first2=Marion|date=2016-07-01|publisher=Routledge|isbn=9781317577157|language=en}}</ref> Секој министер за правда во периодот од 1990 до 2010 година и од 2016 година е и [[Јавен обвинител (Полска)|јавен обвинител]]. == Поврзано == * [[Министерство за правда]] == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.ms.gov.pl/ Официјален сајт на Министерството за правда на Република Полска] (полски) {{никулец}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Министерства на Полска]] [[Категорија:Министерства за правда]] lw4itq5qxe8ulbrofjzubq3dquc9v0s 0 1347033 5196038 2024-04-25T19:31:29Z Ehrlich91 24281 нс wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Македонска црква |име = Свети Наум Охридски |слика = Црква „Св. Наум Охридски“ - Нов Дојран 5.jpg |големина на слика = 250п |опис = Поглед на црквата |епархија = Струмичка |намесништво = Струмичко |парохија = Дојранска |координати = {{coord|41|12|44.1|N|22|42|26.6|E|display=inline,title|type:landmark_region:MK}} |место = Нов Дојран |општина = Дојран |држава = Македонија |патрон = [[Свети Наум Охридски Чудотворец|Свети Наум Охридски]] |изградба = |завршено = |осветување = |живопис = |ктитор = |зограф = |рушење = |запалена = |водство = |мрежно место = |архитектонски тип = |архитектонски стил= |површина = }} '''Свети Наум Охридски''' — нова селска [[Црква (градба)|црква]] во [[Дојранско Езеро|дојранското]] село [[Нов Дојран]], [[Македонија]]. == Местоположба == Црквата се наоѓа над [[Регионален пат 1105|регионалниот пат 1105]], кој минува низ селото [[Нов Дојран]], сместени меѓу куќи. == Галерија == <gallery mode=packed heights=100px> Податотека:Црква „Св. Наум Охридски“ - Нов Дојран 2.jpg|Внатрешноста Податотека:Црква „Св. Наум Охридски“ - Нов Дојран 3.jpg|Источната страна Податотека:Црква „Св. Ѓорѓи“ - Нов Дојран 8.jpg|Главниот влез Податотека:Црква „Св. Наум Охридски“ - Нов Дојран 4.jpg|Куполата Податотека:Црква „Св. Наум Охридски“ - Нов Дојран.jpg|Влезот </gallery> == Поврзано == * [[Нов Дојран]] * [[Струмичка епархија]] * [[Струмичко архијерејско намесништво]] * [[Дојранска парохија]] == Надворешни врски == {{Ризница-ред|St. Naum of Ohrid Church (Nov Dojran)}} {{Цркви во Општина Дојран}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Наум Охридски, Нов Дојран}} [[Категорија:Храмови посветени на Свети Наум Охридски во Македонија|Нов Дојран]] p3k6yddc69pnmqi4fjq6ox055vfw9uo 1 1347034 5196039 2024-04-25T19:35:33Z Ehrlich91 24281 Создадена страница со: {{СЗР}} {{ВПМ}} {{ВПМПЦ}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} {{ВПМ}} {{ВПМПЦ}} pc5t1ci4uc5ulu5qdop9ehuedaq01ux 0 1347035 5196040 2024-04-25T19:40:27Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1218056008|Tang campaigns against the Western Turks]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox military conflict|conflict=Танг кампањи против западните Турци|partof=|image=|image_size=300|caption=Освојувањето на ханатот на западните Турци (Тујуе) од династијата Танг|date=640–712|place=[[Централна Азија]]|territory=|result=Танг победа *Падот на западниот турски каганат|combatant1=династија Танг|combatant2=Западен турски каганат|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}{{Campaignbox Campaigns of Emperor Taizong of Tang}}'''Танг кампањите против западните Турци''', познати како '''Западен Тујуе''' во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западното турско каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасахр во 644 и 648 година и Куча во 648 г. Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаозонг, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја. Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Централна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како [[Шјинџјианг|Ксинџијанг]]. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Централна Азија до колапсот на Танг во 10 век. == Позадина == [[Податотека:Tang_Dynasty_emissaries_at_the_court_of_Varkhuman_in_Samarkand_carrying_silk_and_a_string_of_silkworm_cocoons,_648-651_CE,_Afrasiyab_murals,_Samarkand.jpg|мини| Танг емисари на кралот Вархуман во [[Самарканд]], 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб]] По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западно и источнотурско каганати. Во сојуз со [[Византија|Византиската империја]], западните Турци биле заглавени во војни против [[Сасанидско Царство|Сасанидските Персијци]]. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Рани воени конфликти == Императорот Гаозу, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.{{Sfn|Benn|2002}} Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.<ref>Golden, ''Introduction'' 135.</ref>{{БелешкаОзнака|According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk [[Illig Qaghan]], whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.<ref>''[[Zizhi Tongjian]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷192|vol. 192]].</ref>}} Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи ја Исбара Јабгу Каган. ''Каганот'' на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.{{Sfn|Wechsler|1979}} По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот ''каган'' Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.{{Sfn|Wechsler|1979}} Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, решил кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува == [[Податотека:Officer_of_the_Guard_of_Honour._Tomb_of_Princess_Changle_(长乐公主墓),_Zhao_Mausoleum,_Shaanxi_province._Tang_Zhenguan_year_17,_ie_644_CE.jpg|мини| Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е]] === Кампања против Карахоџа === Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.{{Sfn|Wechsler|1979}} Најсинилизираната од оаза државите, Карахоџа го усвоила кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.{{Sfn|Hansen|2012}} Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на [[Пат на свилата|патот на свилата]] во Централна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г., ветил воена поддршка на Карахоџа.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампањи против Карасахр === Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како притока, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.{{Sfn|Wechsler|1979}} Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Централна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. {{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,{{Sfn|Grousset|1970}} што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карашар, била поразена од Танг.{{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.{{Sfn|Grousset|1970}} Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.{{Sfn|Grousset|1970}} Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампања против Куча ===  {{refbegin}} * {{cite book|title=Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present|last=Beckwith|first=Christopher I.|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=978-1-4008-2994-1}} * {{cite book|title=China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty|last=Benn|first=Charles D.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-517665-0}} * {{cite book|title=The Turks in World History|last=Findley|first=Carter Vaughn|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-988425-4}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/empireofsteppes00grou|title=The Empire of the Steppes: A History of Central Asia|last=Grousset|first=René|publisher=Rutgers University Press|year=1970|isbn=978-0-8135-1304-1|url-access=registration}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/isbn_9780195159318|title=The Silk Road: A New History|last=Hansen|first=Valerie|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-515931-8|url-access=registration}} * {{cite book|title=Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang|last=Millward|first=James A.|publisher=Columbia University Press|year=2007|isbn=978-0-231-13924-3}} * {{cite book|title=Military Culture in Imperial China|last=Skaff|first=Jonathan Karem|publisher=Harvard University Press|year=2009|isbn=978-0-674-03109-8|editor=Nicola Di Cosmo}} * {{cite book|title=Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580–800|last=Skaff|first=Jonathan Karam|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-973413-9}} * {{cite book|title=Warfare in Chinese History|last=Twitchett|first=Denis|publisher=BRILL|year=2000|isbn=978-90-04-11774-7|editor=H. J. Van Derven}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Wechsler|first2=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=242–289|chapter=Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last=Wechsler|first=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=188–241|chapter=T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator}} {{refend}} По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.{{Sfn|Grousset|1970}} Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} == Кампања против западните Турци == {{Chinese conflicts}} [[Податотека:Turkish_officers_during_a_audience_with_king_Varkhuman_of_Samarkand._648-651_CE,_Afrasiyab,_Samarkand.jpg|мини| Турски офицери за време на аудиенција кај [[Самарканд|самаркандскиот]] крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA243|title=History of Central Asia, The: 4-volume set|last=Baumer|first=Christoph|date=18 April 2018|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-83860-868-2|page=243|language=en}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Grenet|first=Frantz|date=2004|title=Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole|url=https://www.cairn.info/journal-annales-2004-5-page-1043.htm|journal=Annales. Histoire, Sciences Sociales|volume=5/6|page=Fig. B}}</ref> Препознатливи се по долгите гајтани.<ref name="SW">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ArWLD4Qop38C&pg=PA110|title=The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith|last=Whitfield|first=Susan|publisher=British Library. Serindia Publications, Inc.|year=2004|isbn=978-1-932476-13-2|page=110|language=en|author-link=Susan Whitfield}}</ref>]] Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,{{Sfn|Twitchett|2000}} обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.{{Sfn|Skaff|2009}} Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.{{Sfn|Twitchett|2000}} Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.{{Sfn|Skaff|2009}} Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.{{Sfn|Skaff|2012}} Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.{{Sfn|Skaff|2009}} На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.{{Sfn|Skaff|2009}} Војниците стигнале до [[Киргистан]] до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.{{Sfn|Grousset|1970}} Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, се борел покрај [[Иртиш|реката Иртиш]] во регионот [[Алтајски Планини|на планините Алтај]]. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.{{Sfn|Skaff|2009}} Каганот се обидел да побегне во [[Ташкент]], но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}}{{Sfn|Skaff|2009}} Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.{{Sfn|Skaff|2009}} == Понатамошни кампањи == Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со [[Тибетска Империја|Тибетската империја]] и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Во 677 г., западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.{{Sfn|Beckwith|2009}} == Историско значење == {{Tang dynasty topics}}Кампањата на Танг го означила крајот на [[Индоевропски јазици|индоевропскиот]] Ксинџијанг.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Ксинџијанг и низ Централна Азија.{{Sfn|Millward|2007}} Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.{{Sfn|Millward|2007}} Влијанието на Танг во Централна Азија ги опфатил уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Ксинџијанг по повлекувањето на Танг од регионот.{{Sfn|Millward|2007}} Уметноста во Централна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.{{Sfn|Millward|2007}} Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.{{Sfn|Millward|2007}} Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.{{Sfn|Findley|2004}} == Исто така види == * Династија Танг во Внатрешна Азија * Танг кампања против источните Турци * Турците во војската Танг == Белешки == {{Inner Asia}}{{БелешкаПодножје}} == Наводи == === Цитати === {{Наводи}} === Извори === [[Категорија:648]] [[Категорија:644]] [[Категорија:642]] [[Категорија:650-ти]] [[Категорија:640-ти]] [[Категорија:Пат на свилата]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 3g6zfdvma1ierz3himafnorm0wwvwd1 5196153 5196040 2024-04-26T09:11:53Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict|conflict=Танг кампањи против западните Турци|partof=|image=|image_size=300|caption=Освојувањето на ханатот на западните Турци (Тујуе) од династијата Танг|date=640–712|place=[[Централна Азија]]|territory=|result=Танг победа *Падот на западниот турски каганат|combatant1=династија Танг|combatant2=Западен турски каганат|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}'''Танг кампањите против западните Турци''', познати како '''Западен Тујуе''' во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западното турско каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасахр во 644 и 648 година и Куча во 648 г. Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаозонг, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја. Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Централна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како [[Шјинџјианг|Ксинџијанг]]. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Централна Азија до колапсот на Танг во 10 век. == Позадина == [[Податотека:Tang_Dynasty_emissaries_at_the_court_of_Varkhuman_in_Samarkand_carrying_silk_and_a_string_of_silkworm_cocoons,_648-651_CE,_Afrasiyab_murals,_Samarkand.jpg|мини| Танг емисари на кралот Вархуман во [[Самарканд]], 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб]] По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западно и источнотурско каганати. Во сојуз со [[Византија|Византиската империја]], западните Турци биле заглавени во војни против [[Сасанидско Царство|Сасанидските Персијци]]. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Рани воени конфликти == Императорот Гаозу, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.{{Sfn|Benn|2002}} Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.<ref>Golden, ''Introduction'' 135.</ref>{{БелешкаОзнака|According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk [[Illig Qaghan]], whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.<ref>''[[Zizhi Tongjian]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷192|vol. 192]].</ref>}} Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи ја Исбара Јабгу Каган. ''Каганот'' на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.{{Sfn|Wechsler|1979}} По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот ''каган'' Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.{{Sfn|Wechsler|1979}} Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, решил кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува == [[Податотека:Officer_of_the_Guard_of_Honour._Tomb_of_Princess_Changle_(长乐公主墓),_Zhao_Mausoleum,_Shaanxi_province._Tang_Zhenguan_year_17,_ie_644_CE.jpg|мини| Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е]] === Кампања против Карахоџа === Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.{{Sfn|Wechsler|1979}} Најсинилизираната од оаза државите, Карахоџа го усвоила кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.{{Sfn|Hansen|2012}} Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на [[Пат на свилата|патот на свилата]] во Централна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г., ветил воена поддршка на Карахоџа.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампањи против Карасахр === Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како притока, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.{{Sfn|Wechsler|1979}} Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Централна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. {{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,{{Sfn|Grousset|1970}} што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карашар, била поразена од Танг.{{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.{{Sfn|Grousset|1970}} Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.{{Sfn|Grousset|1970}} Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампања против Куча ===  {{refbegin}} * {{cite book|title=Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present|last=Beckwith|first=Christopher I.|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=978-1-4008-2994-1}} * {{cite book|title=China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty|last=Benn|first=Charles D.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-517665-0}} * {{cite book|title=The Turks in World History|last=Findley|first=Carter Vaughn|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-988425-4}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/empireofsteppes00grou|title=The Empire of the Steppes: A History of Central Asia|last=Grousset|first=René|publisher=Rutgers University Press|year=1970|isbn=978-0-8135-1304-1|url-access=registration}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/isbn_9780195159318|title=The Silk Road: A New History|last=Hansen|first=Valerie|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-515931-8|url-access=registration}} * {{cite book|title=Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang|last=Millward|first=James A.|publisher=Columbia University Press|year=2007|isbn=978-0-231-13924-3}} * {{cite book|title=Military Culture in Imperial China|last=Skaff|first=Jonathan Karem|publisher=Harvard University Press|year=2009|isbn=978-0-674-03109-8|editor=Nicola Di Cosmo}} * {{cite book|title=Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580–800|last=Skaff|first=Jonathan Karam|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-973413-9}} * {{cite book|title=Warfare in Chinese History|last=Twitchett|first=Denis|publisher=BRILL|year=2000|isbn=978-90-04-11774-7|editor=H. J. Van Derven}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Wechsler|first2=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=242–289|chapter=Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last=Wechsler|first=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=188–241|chapter=T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator}} {{refend}} По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.{{Sfn|Grousset|1970}} Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} == Кампања против западните Турци == {{Chinese conflicts}} [[Податотека:Turkish_officers_during_a_audience_with_king_Varkhuman_of_Samarkand._648-651_CE,_Afrasiyab,_Samarkand.jpg|мини| Турски офицери за време на аудиенција кај [[Самарканд|самаркандскиот]] крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA243|title=History of Central Asia, The: 4-volume set|last=Baumer|first=Christoph|date=18 April 2018|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-83860-868-2|page=243|language=en}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Grenet|first=Frantz|date=2004|title=Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole|url=https://www.cairn.info/journal-annales-2004-5-page-1043.htm|journal=Annales. Histoire, Sciences Sociales|volume=5/6|page=Fig. B}}</ref> Препознатливи се по долгите гајтани.<ref name="SW">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ArWLD4Qop38C&pg=PA110|title=The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith|last=Whitfield|first=Susan|publisher=British Library. Serindia Publications, Inc.|year=2004|isbn=978-1-932476-13-2|page=110|language=en|author-link=Susan Whitfield}}</ref>]] Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,{{Sfn|Twitchett|2000}} обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.{{Sfn|Skaff|2009}} Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.{{Sfn|Twitchett|2000}} Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.{{Sfn|Skaff|2009}} Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.{{Sfn|Skaff|2012}} Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.{{Sfn|Skaff|2009}} На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.{{Sfn|Skaff|2009}} Војниците стигнале до [[Киргистан]] до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.{{Sfn|Grousset|1970}} Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, се борел покрај [[Иртиш|реката Иртиш]] во регионот [[Алтајски Планини|на планините Алтај]]. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.{{Sfn|Skaff|2009}} Каганот се обидел да побегне во [[Ташкент]], но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}}{{Sfn|Skaff|2009}} Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.{{Sfn|Skaff|2009}} == Понатамошни кампањи == Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со [[Тибетска Империја|Тибетската империја]] и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Во 677 г., западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.{{Sfn|Beckwith|2009}} == Историско значење == {{Tang dynasty topics}}Кампањата на Танг го означила крајот на [[Индоевропски јазици|индоевропскиот]] Ксинџијанг.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Ксинџијанг и низ Централна Азија.{{Sfn|Millward|2007}} Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.{{Sfn|Millward|2007}} Влијанието на Танг во Централна Азија ги опфатил уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Ксинџијанг по повлекувањето на Танг од регионот.{{Sfn|Millward|2007}} Уметноста во Централна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.{{Sfn|Millward|2007}} Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.{{Sfn|Millward|2007}} Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.{{Sfn|Findley|2004}} == Исто така види == * Династија Танг во Внатрешна Азија * Танг кампања против источните Турци * Турците во војската Танг == Белешки == {{Inner Asia}}{{БелешкаПодножје}} == Наводи == === Цитати === {{Наводи}} === Извори === [[Категорија:648]] [[Категорија:644]] [[Категорија:642]] [[Категорија:650-ти]] [[Категорија:640-ти]] [[Категорија:Пат на свилата]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 7rodn5m2lsbthx1bg06lz4pk8cu7z86 5196154 5196153 2024-04-26T09:12:10Z Emilija Dobreva 107567 /* Кампања против западните Турци */ wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict|conflict=Танг кампањи против западните Турци|partof=|image=|image_size=300|caption=Освојувањето на ханатот на западните Турци (Тујуе) од династијата Танг|date=640–712|place=[[Централна Азија]]|territory=|result=Танг победа *Падот на западниот турски каганат|combatant1=династија Танг|combatant2=Западен турски каганат|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}'''Танг кампањите против западните Турци''', познати како '''Западен Тујуе''' во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западното турско каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасахр во 644 и 648 година и Куча во 648 г. Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаозонг, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја. Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Централна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како [[Шјинџјианг|Ксинџијанг]]. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Централна Азија до колапсот на Танг во 10 век. == Позадина == [[Податотека:Tang_Dynasty_emissaries_at_the_court_of_Varkhuman_in_Samarkand_carrying_silk_and_a_string_of_silkworm_cocoons,_648-651_CE,_Afrasiyab_murals,_Samarkand.jpg|мини| Танг емисари на кралот Вархуман во [[Самарканд]], 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб]] По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западно и источнотурско каганати. Во сојуз со [[Византија|Византиската империја]], западните Турци биле заглавени во војни против [[Сасанидско Царство|Сасанидските Персијци]]. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Рани воени конфликти == Императорот Гаозу, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.{{Sfn|Benn|2002}} Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.<ref>Golden, ''Introduction'' 135.</ref>{{БелешкаОзнака|According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk [[Illig Qaghan]], whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.<ref>''[[Zizhi Tongjian]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷192|vol. 192]].</ref>}} Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи ја Исбара Јабгу Каган. ''Каганот'' на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.{{Sfn|Wechsler|1979}} По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот ''каган'' Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.{{Sfn|Wechsler|1979}} Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, решил кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува == [[Податотека:Officer_of_the_Guard_of_Honour._Tomb_of_Princess_Changle_(长乐公主墓),_Zhao_Mausoleum,_Shaanxi_province._Tang_Zhenguan_year_17,_ie_644_CE.jpg|мини| Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е]] === Кампања против Карахоџа === Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.{{Sfn|Wechsler|1979}} Најсинилизираната од оаза државите, Карахоџа го усвоила кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.{{Sfn|Hansen|2012}} Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на [[Пат на свилата|патот на свилата]] во Централна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г., ветил воена поддршка на Карахоџа.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампањи против Карасахр === Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како притока, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.{{Sfn|Wechsler|1979}} Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Централна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. {{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,{{Sfn|Grousset|1970}} што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карашар, била поразена од Танг.{{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.{{Sfn|Grousset|1970}} Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.{{Sfn|Grousset|1970}} Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампања против Куча ===  {{refbegin}} * {{cite book|title=Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present|last=Beckwith|first=Christopher I.|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=978-1-4008-2994-1}} * {{cite book|title=China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty|last=Benn|first=Charles D.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-517665-0}} * {{cite book|title=The Turks in World History|last=Findley|first=Carter Vaughn|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-988425-4}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/empireofsteppes00grou|title=The Empire of the Steppes: A History of Central Asia|last=Grousset|first=René|publisher=Rutgers University Press|year=1970|isbn=978-0-8135-1304-1|url-access=registration}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/isbn_9780195159318|title=The Silk Road: A New History|last=Hansen|first=Valerie|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-515931-8|url-access=registration}} * {{cite book|title=Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang|last=Millward|first=James A.|publisher=Columbia University Press|year=2007|isbn=978-0-231-13924-3}} * {{cite book|title=Military Culture in Imperial China|last=Skaff|first=Jonathan Karem|publisher=Harvard University Press|year=2009|isbn=978-0-674-03109-8|editor=Nicola Di Cosmo}} * {{cite book|title=Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580–800|last=Skaff|first=Jonathan Karam|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-973413-9}} * {{cite book|title=Warfare in Chinese History|last=Twitchett|first=Denis|publisher=BRILL|year=2000|isbn=978-90-04-11774-7|editor=H. J. Van Derven}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Wechsler|first2=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=242–289|chapter=Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last=Wechsler|first=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=188–241|chapter=T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator}} {{refend}} По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.{{Sfn|Grousset|1970}} Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} == Кампања против западните Турци == [[Податотека:Turkish_officers_during_a_audience_with_king_Varkhuman_of_Samarkand._648-651_CE,_Afrasiyab,_Samarkand.jpg|мини| Турски офицери за време на аудиенција кај [[Самарканд|самаркандскиот]] крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA243|title=History of Central Asia, The: 4-volume set|last=Baumer|first=Christoph|date=18 April 2018|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-83860-868-2|page=243|language=en}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Grenet|first=Frantz|date=2004|title=Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole|url=https://www.cairn.info/journal-annales-2004-5-page-1043.htm|journal=Annales. Histoire, Sciences Sociales|volume=5/6|page=Fig. B}}</ref> Препознатливи се по долгите гајтани.<ref name="SW">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ArWLD4Qop38C&pg=PA110|title=The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith|last=Whitfield|first=Susan|publisher=British Library. Serindia Publications, Inc.|year=2004|isbn=978-1-932476-13-2|page=110|language=en|author-link=Susan Whitfield}}</ref>]] Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,{{Sfn|Twitchett|2000}} обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.{{Sfn|Skaff|2009}} Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.{{Sfn|Twitchett|2000}} Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.{{Sfn|Skaff|2009}} Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.{{Sfn|Skaff|2012}} Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.{{Sfn|Skaff|2009}} На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.{{Sfn|Skaff|2009}} Војниците стигнале до [[Киргистан]] до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.{{Sfn|Grousset|1970}} Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, се борел покрај [[Иртиш|реката Иртиш]] во регионот [[Алтајски Планини|на планините Алтај]]. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.{{Sfn|Skaff|2009}} Каганот се обидел да побегне во [[Ташкент]], но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}}{{Sfn|Skaff|2009}} Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.{{Sfn|Skaff|2009}} == Понатамошни кампањи == Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со [[Тибетска Империја|Тибетската империја]] и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Во 677 г., западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.{{Sfn|Beckwith|2009}} == Историско значење == {{Tang dynasty topics}}Кампањата на Танг го означила крајот на [[Индоевропски јазици|индоевропскиот]] Ксинџијанг.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Ксинџијанг и низ Централна Азија.{{Sfn|Millward|2007}} Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.{{Sfn|Millward|2007}} Влијанието на Танг во Централна Азија ги опфатил уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Ксинџијанг по повлекувањето на Танг од регионот.{{Sfn|Millward|2007}} Уметноста во Централна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.{{Sfn|Millward|2007}} Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.{{Sfn|Millward|2007}} Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.{{Sfn|Findley|2004}} == Исто така види == * Династија Танг во Внатрешна Азија * Танг кампања против источните Турци * Турците во војската Танг == Белешки == {{Inner Asia}}{{БелешкаПодножје}} == Наводи == === Цитати === {{Наводи}} === Извори === [[Категорија:648]] [[Категорија:644]] [[Категорија:642]] [[Категорија:650-ти]] [[Категорија:640-ти]] [[Категорија:Пат на свилата]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] r6lljhernycicqzudendnvz91e672bt 5196155 5196154 2024-04-26T09:12:24Z Emilija Dobreva 107567 /* Историско значење */ wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict|conflict=Танг кампањи против западните Турци|partof=|image=|image_size=300|caption=Освојувањето на ханатот на западните Турци (Тујуе) од династијата Танг|date=640–712|place=[[Централна Азија]]|territory=|result=Танг победа *Падот на западниот турски каганат|combatant1=династија Танг|combatant2=Западен турски каганат|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}'''Танг кампањите против западните Турци''', познати како '''Западен Тујуе''' во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западното турско каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасахр во 644 и 648 година и Куча во 648 г. Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаозонг, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја. Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Централна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како [[Шјинџјианг|Ксинџијанг]]. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Централна Азија до колапсот на Танг во 10 век. == Позадина == [[Податотека:Tang_Dynasty_emissaries_at_the_court_of_Varkhuman_in_Samarkand_carrying_silk_and_a_string_of_silkworm_cocoons,_648-651_CE,_Afrasiyab_murals,_Samarkand.jpg|мини| Танг емисари на кралот Вархуман во [[Самарканд]], 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб]] По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западно и источнотурско каганати. Во сојуз со [[Византија|Византиската империја]], западните Турци биле заглавени во војни против [[Сасанидско Царство|Сасанидските Персијци]]. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Рани воени конфликти == Императорот Гаозу, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.{{Sfn|Benn|2002}} Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.<ref>Golden, ''Introduction'' 135.</ref>{{БелешкаОзнака|According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk [[Illig Qaghan]], whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.<ref>''[[Zizhi Tongjian]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷192|vol. 192]].</ref>}} Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи ја Исбара Јабгу Каган. ''Каганот'' на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.{{Sfn|Wechsler|1979}} По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот ''каган'' Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.{{Sfn|Wechsler|1979}} Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, решил кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува == [[Податотека:Officer_of_the_Guard_of_Honour._Tomb_of_Princess_Changle_(长乐公主墓),_Zhao_Mausoleum,_Shaanxi_province._Tang_Zhenguan_year_17,_ie_644_CE.jpg|мини| Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е]] === Кампања против Карахоџа === Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.{{Sfn|Wechsler|1979}} Најсинилизираната од оаза државите, Карахоџа го усвоила кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.{{Sfn|Hansen|2012}} Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на [[Пат на свилата|патот на свилата]] во Централна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г., ветил воена поддршка на Карахоџа.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампањи против Карасахр === Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како притока, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.{{Sfn|Wechsler|1979}} Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Централна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. {{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,{{Sfn|Grousset|1970}} што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карашар, била поразена од Танг.{{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.{{Sfn|Grousset|1970}} Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.{{Sfn|Grousset|1970}} Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампања против Куча ===  {{refbegin}} * {{cite book|title=Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present|last=Beckwith|first=Christopher I.|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=978-1-4008-2994-1}} * {{cite book|title=China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty|last=Benn|first=Charles D.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-517665-0}} * {{cite book|title=The Turks in World History|last=Findley|first=Carter Vaughn|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-988425-4}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/empireofsteppes00grou|title=The Empire of the Steppes: A History of Central Asia|last=Grousset|first=René|publisher=Rutgers University Press|year=1970|isbn=978-0-8135-1304-1|url-access=registration}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/isbn_9780195159318|title=The Silk Road: A New History|last=Hansen|first=Valerie|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-515931-8|url-access=registration}} * {{cite book|title=Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang|last=Millward|first=James A.|publisher=Columbia University Press|year=2007|isbn=978-0-231-13924-3}} * {{cite book|title=Military Culture in Imperial China|last=Skaff|first=Jonathan Karem|publisher=Harvard University Press|year=2009|isbn=978-0-674-03109-8|editor=Nicola Di Cosmo}} * {{cite book|title=Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580–800|last=Skaff|first=Jonathan Karam|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-973413-9}} * {{cite book|title=Warfare in Chinese History|last=Twitchett|first=Denis|publisher=BRILL|year=2000|isbn=978-90-04-11774-7|editor=H. J. Van Derven}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Wechsler|first2=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=242–289|chapter=Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last=Wechsler|first=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=188–241|chapter=T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator}} {{refend}} По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.{{Sfn|Grousset|1970}} Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} == Кампања против западните Турци == [[Податотека:Turkish_officers_during_a_audience_with_king_Varkhuman_of_Samarkand._648-651_CE,_Afrasiyab,_Samarkand.jpg|мини| Турски офицери за време на аудиенција кај [[Самарканд|самаркандскиот]] крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA243|title=History of Central Asia, The: 4-volume set|last=Baumer|first=Christoph|date=18 April 2018|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-83860-868-2|page=243|language=en}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Grenet|first=Frantz|date=2004|title=Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole|url=https://www.cairn.info/journal-annales-2004-5-page-1043.htm|journal=Annales. Histoire, Sciences Sociales|volume=5/6|page=Fig. B}}</ref> Препознатливи се по долгите гајтани.<ref name="SW">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ArWLD4Qop38C&pg=PA110|title=The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith|last=Whitfield|first=Susan|publisher=British Library. Serindia Publications, Inc.|year=2004|isbn=978-1-932476-13-2|page=110|language=en|author-link=Susan Whitfield}}</ref>]] Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,{{Sfn|Twitchett|2000}} обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.{{Sfn|Skaff|2009}} Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.{{Sfn|Twitchett|2000}} Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.{{Sfn|Skaff|2009}} Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.{{Sfn|Skaff|2012}} Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.{{Sfn|Skaff|2009}} На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.{{Sfn|Skaff|2009}} Војниците стигнале до [[Киргистан]] до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.{{Sfn|Grousset|1970}} Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, се борел покрај [[Иртиш|реката Иртиш]] во регионот [[Алтајски Планини|на планините Алтај]]. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.{{Sfn|Skaff|2009}} Каганот се обидел да побегне во [[Ташкент]], но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}}{{Sfn|Skaff|2009}} Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.{{Sfn|Skaff|2009}} == Понатамошни кампањи == Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со [[Тибетска Империја|Тибетската империја]] и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Во 677 г., западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.{{Sfn|Beckwith|2009}} == Историско значење == Кампањата на Танг го означила крајот на [[Индоевропски јазици|индоевропскиот]] Ксинџијанг.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Ксинџијанг и низ Централна Азија.{{Sfn|Millward|2007}} Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.{{Sfn|Millward|2007}} Влијанието на Танг во Централна Азија ги опфатил уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Ксинџијанг по повлекувањето на Танг од регионот.{{Sfn|Millward|2007}} Уметноста во Централна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.{{Sfn|Millward|2007}} Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.{{Sfn|Millward|2007}} Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.{{Sfn|Findley|2004}} == Исто така види == * Династија Танг во Внатрешна Азија * Танг кампања против источните Турци * Турците во војската Танг == Белешки == {{Inner Asia}}{{БелешкаПодножје}} == Наводи == === Цитати === {{Наводи}} === Извори === [[Категорија:648]] [[Категорија:644]] [[Категорија:642]] [[Категорија:650-ти]] [[Категорија:640-ти]] [[Категорија:Пат на свилата]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] h5tcbrepr9t9h34do2qw7nh6jnk0h3f 5196156 5196155 2024-04-26T09:12:37Z Emilija Dobreva 107567 /* Белешки */ wikitext text/x-wiki {{Infobox military conflict|conflict=Танг кампањи против западните Турци|partof=|image=|image_size=300|caption=Освојувањето на ханатот на западните Турци (Тујуе) од династијата Танг|date=640–712|place=[[Централна Азија]]|territory=|result=Танг победа *Падот на западниот турски каганат|combatant1=династија Танг|combatant2=Западен турски каганат|commander1=|commander2=|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=}}'''Танг кампањите против западните Турци''', познати како '''Западен Тујуе''' во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западното турско каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасахр во 644 и 648 година и Куча во 648 г. Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаозонг, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја. Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Централна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како [[Шјинџјианг|Ксинџијанг]]. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Централна Азија до колапсот на Танг во 10 век. == Позадина == [[Податотека:Tang_Dynasty_emissaries_at_the_court_of_Varkhuman_in_Samarkand_carrying_silk_and_a_string_of_silkworm_cocoons,_648-651_CE,_Afrasiyab_murals,_Samarkand.jpg|мини| Танг емисари на кралот Вархуман во [[Самарканд]], 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб]] По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западно и источнотурско каганати. Во сојуз со [[Византија|Византиската империја]], западните Турци биле заглавени во војни против [[Сасанидско Царство|Сасанидските Персијци]]. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Рани воени конфликти == Императорот Гаозу, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.{{Sfn|Benn|2002}} Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.<ref>Golden, ''Introduction'' 135.</ref>{{БелешкаОзнака|According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk [[Illig Qaghan]], whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.<ref>''[[Zizhi Tongjian]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷192|vol. 192]].</ref>}} Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи ја Исбара Јабгу Каган. ''Каганот'' на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.{{Sfn|Wechsler|1979}} По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот ''каган'' Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.{{Sfn|Wechsler|1979}} Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, решил кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.{{Sfn|Wechsler|1979}} == Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува == [[Податотека:Officer_of_the_Guard_of_Honour._Tomb_of_Princess_Changle_(长乐公主墓),_Zhao_Mausoleum,_Shaanxi_province._Tang_Zhenguan_year_17,_ie_644_CE.jpg|мини| Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е]] === Кампања против Карахоџа === Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.{{Sfn|Wechsler|1979}} Најсинилизираната од оаза државите, Карахоџа го усвоила кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.{{Sfn|Hansen|2012}} Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на [[Пат на свилата|патот на свилата]] во Централна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г., ветил воена поддршка на Карахоџа.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампањи против Карасахр === Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како притока, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.{{Sfn|Wechsler|1979}} Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Централна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. {{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,{{Sfn|Grousset|1970}} што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карашар, била поразена од Танг.{{Sfn|Wechsler|1979}} Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.{{Sfn|Grousset|1970}} Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.{{Sfn|Wechsler|1979}} Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.{{Sfn|Grousset|1970}} Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.{{Sfn|Wechsler|1979}} === Кампања против Куча ===  {{refbegin}} * {{cite book|title=Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present|last=Beckwith|first=Christopher I.|publisher=Princeton University Press|year=2009|isbn=978-1-4008-2994-1}} * {{cite book|title=China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty|last=Benn|first=Charles D.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-517665-0}} * {{cite book|title=The Turks in World History|last=Findley|first=Carter Vaughn|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=978-0-19-988425-4}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/empireofsteppes00grou|title=The Empire of the Steppes: A History of Central Asia|last=Grousset|first=René|publisher=Rutgers University Press|year=1970|isbn=978-0-8135-1304-1|url-access=registration}} * {{cite book|url=https://archive.org/details/isbn_9780195159318|title=The Silk Road: A New History|last=Hansen|first=Valerie|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-515931-8|url-access=registration}} * {{cite book|title=Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang|last=Millward|first=James A.|publisher=Columbia University Press|year=2007|isbn=978-0-231-13924-3}} * {{cite book|title=Military Culture in Imperial China|last=Skaff|first=Jonathan Karem|publisher=Harvard University Press|year=2009|isbn=978-0-674-03109-8|editor=Nicola Di Cosmo}} * {{cite book|title=Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580–800|last=Skaff|first=Jonathan Karam|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0-19-973413-9}} * {{cite book|title=Warfare in Chinese History|last=Twitchett|first=Denis|publisher=BRILL|year=2000|isbn=978-90-04-11774-7|editor=H. J. Van Derven}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Wechsler|first2=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=242–289|chapter=Kao-tsung (reign 649–83) and the empress Wu: the inheritor and the usurper}} * {{cite book|title=The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I|last=Wechsler|first=Howard J.|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=978-0-521-21446-9|editor-last=Twitchett|editor-first=Dennis|location=Cambridge, England|pages=188–241|chapter=T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator}} {{refend}} По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.{{Sfn|Grousset|1970}} Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} == Кампања против западните Турци == [[Податотека:Turkish_officers_during_a_audience_with_king_Varkhuman_of_Samarkand._648-651_CE,_Afrasiyab,_Samarkand.jpg|мини| Турски офицери за време на аудиенција кај [[Самарканд|самаркандскиот]] крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA243|title=History of Central Asia, The: 4-volume set|last=Baumer|first=Christoph|date=18 April 2018|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-83860-868-2|page=243|language=en}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Grenet|first=Frantz|date=2004|title=Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole|url=https://www.cairn.info/journal-annales-2004-5-page-1043.htm|journal=Annales. Histoire, Sciences Sociales|volume=5/6|page=Fig. B}}</ref> Препознатливи се по долгите гајтани.<ref name="SW">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ArWLD4Qop38C&pg=PA110|title=The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith|last=Whitfield|first=Susan|publisher=British Library. Serindia Publications, Inc.|year=2004|isbn=978-1-932476-13-2|page=110|language=en|author-link=Susan Whitfield}}</ref>]] Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,{{Sfn|Twitchett|2000}} обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.{{Sfn|Skaff|2009}} Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.{{Sfn|Twitchett|2000}} Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.{{Sfn|Skaff|2009}} Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.{{Sfn|Skaff|2009}} Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.{{Sfn|Skaff|2012}} Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.{{Sfn|Skaff|2009}} На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.{{Sfn|Skaff|2009}} Војниците стигнале до [[Киргистан]] до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.{{Sfn|Grousset|1970}} Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, се борел покрај [[Иртиш|реката Иртиш]] во регионот [[Алтајски Планини|на планините Алтај]]. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.{{Sfn|Skaff|2009}} Каганот се обидел да побегне во [[Ташкент]], но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}}{{Sfn|Skaff|2009}} Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.{{Sfn|Skaff|2009}} == Понатамошни кампањи == Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со [[Тибетска Империја|Тибетската империја]] и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Во 677 г., западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.{{Sfn|Twitchett|Wechsler|1979}} Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.{{Sfn|Beckwith|2009}} == Историско значење == Кампањата на Танг го означила крајот на [[Индоевропски јазици|индоевропскиот]] Ксинџијанг.{{Sfn|Wechsler|1979}}{{Sfn|Grousset|1970}} Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Ксинџијанг и низ Централна Азија.{{Sfn|Millward|2007}} Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.{{Sfn|Millward|2007}} Влијанието на Танг во Централна Азија ги опфатил уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Ксинџијанг по повлекувањето на Танг од регионот.{{Sfn|Millward|2007}} Уметноста во Централна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.{{Sfn|Millward|2007}} Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.{{Sfn|Millward|2007}} Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.{{Sfn|Findley|2004}} == Исто така види == * Династија Танг во Внатрешна Азија * Танг кампања против источните Турци * Турците во војската Танг == Белешки == {{БелешкаПодножје}} == Наводи == === Цитати === {{Наводи}} === Извори === [[Категорија:648]] [[Категорија:644]] [[Категорија:642]] [[Категорија:650-ти]] [[Категорија:640-ти]] [[Категорија:Пат на свилата]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] j843el4tx0vkwgix42fwjs5ig3cqgf5 1 1347036 5196043 2024-04-25T19:46:48Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347037 5196046 2024-04-25T20:04:39Z P.Nedelkovski 47736 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:bg:Special:Redirect/revision/11925448|Кажимеж Соснковски]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија за личност|портрет=Sosnkowski Kazimierz.jpg|националност={{Полша}}|деца=Зофия (1), Александер (2), Ян (2), Зигмунт Антони (2), Мечислав Юзеф (2), Пьотър (2)}} {| class="infobox infobox-lua infobox_v2 vcard" | colspan="2" class="infobox-above title flag" style="background-color:#b0c4de; border:1px solid #aaaaaa;" |Кажимјеж Соснковски |- | colspan="2" class="infobox-image" |[[Файл:Sosnkowski4.jpg|алт=|безрамка]] |- | colspan="2" class="infobox-subheader" style="font-weight:bold;background:#b0c4de; border:1px solid #aaa;" |[[Министерство на военните работи|Министер за воени работи]] |- ! class="infobox-label" scope="row" | Мандат | class="infobox-data" | 9 август 1920 – 26 мај 1923 |- ! class="infobox-label" scope="row" | Претходник | class="infobox-data" | [[Юзеф Лешневски|Јузеф Лешњевски]] |- ! class="infobox-label" scope="row" | Наследник | class="infobox-data" | [[Александер Ошински|Александар Ошински]] |- | colspan="2" class="infobox-subheader" style="font-weight:bold" | ---- |- ! class="infobox-label" scope="row" |Втор мандат | class="infobox-data" | 1 декември 1923 – 17 февруари 1924 |- ! class="infobox-label" scope="row" | Претходник | class="infobox-data" | [[Станислав Шептицки]] |- ! class="infobox-label" scope="row" | Наследник | class="infobox-data" | [[Владислав Сикорски|Владислав Шикорски]] |- ! colspan="2" class="infobox-header" scope="colgroup" style="background-color:#b0c4de; border:1px solid #aaaaaa;" | Лични податоци |- ! class="infobox-label" scope="row" style="text-align:left;" | Роден | class="infobox-data" |<div> <span class="oneline">[[19 ноември]] [[1885]]</span></div> |- ! class="infobox-label" scope="row" style="text-align:left;" | Починати | class="infobox-data" |<div> <span class="oneline">[[11 октомври]] [[1969]] <span class="noprint"><small>(83 години)</small></span></span></div> |- ! class="infobox-label" scope="row" style="text-align:left;" | Погребан | class="infobox-data" | [[Свети Йоан Кръстител (Варшава)|Свети Јован Крстител]] |- ! class="infobox-label" scope="row" style="text-align:left;" | Потпис | class="infobox-data" |[[Файл:Kazimierz_Sosnkowski_signature.svg|150x150пкс]]</img> |- | colspan="2" class="infobox-below" style="background:#b0c4de; border:1px solid #aaaaaa;" | '''[[c:Category:Kazimierz Sosnkowski|Кажимјеж Соснковски]]''' на [[Ризница (Викимедија)|Ризницата]] |} '''Кажимјеж Соснковски''', грб ''на Gojęba'' (полски: {{Јаз|pl|Kazimierz Sosnkowski}}) - [[Полјаци|полски]] [[генерал]] и [[политичар]], фигура во борбата за независност, основач на Сојузот за активна борба, началник на штабот на Првата бригада на [[Полски легиони (1914 - 1918)|Полските легии.]] за време [[Прва светска војна|на Првата светска војна]]. По воспоставувањето на [[Втора Полска Република|Полската Држава]] билзаменик-премиер (1919 – 1920) и министер за воени работи (1920 – 1924), полски претставник во [[Друштво на народите|Друштвото на народите]] (1925), командант на Јужниот фронт за време на [[Инвазија на Полска (1939)|Септемвриската одбранбена кампања]] на полската армија. по агресијата на [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] и [[Советски Сојуз|СССР]] во 1939 година. Наследник на претседателот на Полска, министер без ресор во владата на [[Владислав Шикорски]] во егзил (1939 – 1940), врховен командант на [[Съюз за въоръжена борба|Сојузот на вооружена борба]] (1939 – 1941), врховен командант на полските вооружени сили (1943 – 1944). == Наводи == <references /> [[Категорија:Политички затвореници]] [[Категорија:Членови на Редот на Британската Империја]] [[Категорија:Носители на Легијата на честа]] [[Категорија:Полски социјалисти]] [[Категорија:Полски генерали]] cr435j0lztekmjrsusugi8vtld9gmro 5196048 5196046 2024-04-25T20:21:07Z P.Nedelkovski 47736 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name=<small>Генерал</small><br>Кажимјеж Соснковски<br/>Kazimierz Sosnkowski |nickname= | image=Sosnkowski Kazimierz.jpg | caption=Генералот Соснковски во 1930-тите | rank=''Генерал брони'' [[Генерал-поручник]] |birth_date={{Birth date|1885|11|19|df=y}} | birth_place=[[Варшава]], [[Конгресна Полска]], [[Руско Царство]] |death_date={{Death date and age|1969|10|11|1885|11|19|df=y}} | death_place=[[Арундел, Квебек]], [[Канада]] | resting_place=[[Катедрала Свети Јован Крстител (Варшава)|Катедралата во Варшава]] | profession=Архитект и офицер | serviceyears=1914–1944 | allegiance= {{flag|Second Polish Republic}} | branch={{flagicon image|Orzełek legionowy.svg}} [[Полски легии]] <br/>[[File:Orzełek II RP.svg|15px]] [[Полски воени сили (Втора Полска Република)|Полска армија]] | units= | commands=[[Полски воени сили]] | battles= [[Прва светска војна]]<br>[[Полско-советска војна]]<br>[[Втора светска војна]] |order = Генерален инспектор на вооружените сили |term_start = 1943 |term_end = 1944 |successor=[[Тадеуш Бор-Коморовски]] |predecessor=[[Владислав Шикорски]] |signature=Kazimierz Sosnkowski signature.svg }} '''Кажимјеж Соснковски''' (полски: {{Јаз|pl|Kazimierz Sosnkowski}}) — [[Полјаци|полски]] [[генерал]] и [[политичар]], фигура во борбата за независност, основач на Сојузот за активна борба, началник на штабот на Првата бригада на [[Полски легиони (1914 - 1918)|Полските легии.]] за време [[Прва светска војна|на Првата светска војна]].<ref name="postacie">{{Cite web|url=http://www.sww.w.szu.pl/postacie/post_polska/sosnkowski.html|title=Biografia Kazimierz Sosnkowski - postacie II wojny światowej}}</ref> По воспоставувањето на [[Втора Полска Република|Полската Држава]] билзаменик-премиер (1919 – 1920) и министер за воени работи (1920 – 1924), полски претставник во [[Друштво на народите|Друштвото на народите]] (1925), командант на Јужниот фронт за време на [[Инвазија на Полска (1939)|Септемвриската одбранбена кампања]] на полската армија. по агресијата на [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] и [[Советски Сојуз|СССР]] во 1939 година. Наследник на претседателот на Полска, министер без ресор во владата на [[Владислав Шикорски]] во егзил (1939 – 1940), врховен командант на [[Съюз за въоръжена борба|Сојузот на вооружена борба]] (1939 – 1941), врховен командант на полските вооружени сили (1943 – 1944). == Наводи == <references /> {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Соснковски, Кажимјеж}} [[Категорија:Политички затвореници]] [[Категорија:Членови на Редот на Британската Империја]] [[Категорија:Носители на Легијата на честа]] [[Категорија:Полски социјалисти]] [[Категорија:Полски генерали]] cjv4t2wv8iebd6hlq7sq7ysud4dunf5 1 1347038 5196049 2024-04-25T20:21:21Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347039 5196058 2024-04-25T21:13:09Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1214598383|Ukrainians in Kazakhstan]]“ wikitext text/x-wiki '''Украинските Казахстанци''' се етничко малцинство во [[Казахстан]], кое според пописот од 1989 година опфаќало 896.000 луѓе, или 5,4% од населението. Поради емиграцијата во Русија и Украина, овој број се намалил и стигнал до 796.000 до 1998 година и на 456.997 на пописот во 2009 година.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Украинците повремено ги нарекувале земјите во Северен Казахстан и Западен Сибир како Сива Украина ({{Lang-uk|Сірий Клин}}).<ref>[http://izbornyk.org.ua/encycl/euii212.htm Енциклопедія українознавства. Словникова частина (ЕУ-II).] — Париж, Нью-Йорк, 1973. — Т. 7. — С. 2704, С. 2842</ref> == Историја == Почнувајќи од крајот на 18 век, неколку бранови на доброволни и неволни украински доселеници дошле во Казахстан. Првите Украинци кои пристигнале биле прогонетите Хаидамакс, членови на паравоените украински селански и [[Козаци|козачки]] бендови, кои биле испратени од руската влада во Казахстан по нивното неуспешно востание во 1768 година.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> [[Податотека:Astana-steppe-7748.jpg|десно|мини|300x300пкс| Степите северно од [[Астана]] во провинцијата Акмола, регион каде се населиле многу Украинци]] Позначајни во однос на нивниот придонес за украинската етничка група во Казахстан бил големиот бран доселеници кои почнувајќи од крајот на деветнаесеттиот век пристигнале од речиси сите региони на Украина кои во тоа време биле дел од Руската империја. Барајќи повеќе можности и слободна земја, овие доброволни емигранти биле приближно 100.000 луѓе во Казахстан и соседните региони на Русија до крајот на векот. Ова движење значително ескалирало по земјоделските реформи на рускиот премиер Пјотр Столипин на почетокот на 20 век. Помеѓу 1897 и 1917 година, процентот на населението на Казахстан што било од украинско етничко потекло се зголемил од 1,9% на 10,5%. Тие имале тенденција да се населат во регионите на Казахстан кои најмногу личеле на Украина, во северниот дел на Казахстан. До 1917 година, Украинците сочинувале приближно 29,5% од населението на [[Акмолинска област|провинцијата Акмола]] и 21,5% од населението во провинцијата Тургаи. До 1926 година, според пописот, Казахстан бил дом на 860.000 Украинци.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Во 1930-тите години, за време на советскиот процес на колективизација, приближно 64.000 украински кулачки семејства (релативно богати селани) биле насилно преселени во Казахстан.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Украинците во Казахстан имале втора највисока пропорционална стапка на смртност поради [[Казашки глад (1930-1933)|казахстанскиот глад од 1930 до 1933 година]], по самите Казахстанци. Украинското население во Казахстан се намалило од 859.396 на 549.859<ref name="Ohayon">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencespo.fr/mass-violence-war-massacre-resistance/en/document/kazakh-famine-beginnings-sedentarization|title=The Kazakh Famine: The Beginnings of Sedentarization|last=Isabelle|first=Ohayon|date=13 January 2016}}</ref> (намалување од речиси 36% од вкупното нивно население), додека другите етнички малцинства во Казахстан изгубиле 12% и 30% од нивното население.<ref name="Ohayon" /> Првите западни Украинци биле насилно депортирани во Казахстан од регионите Галиција и Волинија кога Советскиот Сојуз ја анектирал западна Украина во 1939-1940 година. По нив следеле повеќе депортирани од западна Украина, луѓе кои биле обвинети или биле членови на [[Организација на украински националисти|Организацијата на украинските националисти]]. Приближно 8.000 од вторите биле испратени во [[Гулаг]] по име Карлаг и многу од нив останале таму по отслужувањето на казната.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Потомците на украинските имигранти по Втората светска војна имале тенденција да доминираат со персоналот во бројните украински културни центри во Казахстан.<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> == Општество и култура == Во обид да ги разликува украинската и руската заедница во Казахстан, казахстанската влада активно ги поддржувала украинските културни аспирации.<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> Финансирала украински весник. Украинските организации работат слободно во Казахстан, а во моментов има 20 украински културни центри кои спонзорираат неделни училишта, хорови и групи за народни танци. Главниот град на Казахстан, [[Астана]], има украинско средно училиште и неделно училиште.<ref>[http://www.mfa.gov.ua/russia/ru/publication/content/1050.htm Ukraine - Kazakhstan Relations, taken from the website of the Ukrainian Embassy in the Russian Federation, accessed March 2009.]</ref> Заедничките страдања на казахстанскиот и украинскиот народ од рацете на Советите се нагласени од казахстанско-украинските активисти.<ref name="dave" /> Иако украинскиот јазик е значаен во руралните области со компактна украинска населба, и е активно поддржуван од казахстанската влада,<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> рускиот јазик најмногу се употребува во рамките на украинската заедница во Казахстан. Поради асимилација со руската култура, процентот на украинското население во Казахстан кое го прогласило украинскиот јазик за мајчин јазик се намалило од 78,7% во 1926 година на само 36,6% денес.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Повеќето Украинци во Казахстан, кога се соочуваат со притисок од мнозинството Казахстанци, имаат тенденција да се поврзат со Русите. Така, постои донекаде културен јаз во украинската заедница во Казахстан помеѓу оние кои одржуваат украински политички и културен идентитет (главно потомци на имигрантите од средината на 20 век) и оние кои станале културно и јазично русифицирани (потомци на оние кои мигрирале во Казахстан порано).<ref name="dave" /> Украинската грчко-католичка црква го започнала своето постоење во Казахстан кога првите западни Украинци биле прогонети таму за време на Втората светска војна и по неа. Со центар во [[Караганда]], црковните служби се вршеле во домовите на луѓето до 1978 г., кога била изградена првата римокатоличка црква. Првата украинска грчко-католичка црква била изградена во 1996. Во моментов, Казахстан има девет парохии на Украинската грчко-католичка црква. Украинската грчко-католичка заедница била посетена во 2002 година од поглаварот на Украинската грчко-католичка црква, мајорот архиепископ Лубомир Хусар.<ref>[http://www.catholic-kazakhstan.org/gka/Ua/index.htm Website of the Ukrainian Catholic Church of Kazakhstan, accessed March 21, 2009]</ref> == Исто така види == * Односите меѓу Казахстан и Украина * Русите во Казахстан == Наводи == {{Наводи}}{{Kazakhstan topics}}{{Ukrainian diaspora}}{{Ethnic groups in Kazakhstan}} [[Категорија:Народи во Азија]] [[Категорија:Народи во Казахстан]] gk9pq0mu6ha6y53il2ekklfhiuu28d1 5196158 5196058 2024-04-26T09:13:54Z Emilija Dobreva 107567 /* Наводи */ wikitext text/x-wiki '''Украинските Казахстанци''' се етничко малцинство во [[Казахстан]], кое според пописот од 1989 година опфаќало 896.000 луѓе, или 5,4% од населението. Поради емиграцијата во Русија и Украина, овој број се намалил и стигнал до 796.000 до 1998 година и на 456.997 на пописот во 2009 година.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Украинците повремено ги нарекувале земјите во Северен Казахстан и Западен Сибир како Сива Украина ({{Lang-uk|Сірий Клин}}).<ref>[http://izbornyk.org.ua/encycl/euii212.htm Енциклопедія українознавства. Словникова частина (ЕУ-II).] — Париж, Нью-Йорк, 1973. — Т. 7. — С. 2704, С. 2842</ref> == Историја == Почнувајќи од крајот на 18 век, неколку бранови на доброволни и неволни украински доселеници дошле во Казахстан. Првите Украинци кои пристигнале биле прогонетите Хаидамакс, членови на паравоените украински селански и [[Козаци|козачки]] бендови, кои биле испратени од руската влада во Казахстан по нивното неуспешно востание во 1768 година.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> [[Податотека:Astana-steppe-7748.jpg|десно|мини|300x300пкс| Степите северно од [[Астана]] во провинцијата Акмола, регион каде се населиле многу Украинци]] Позначајни во однос на нивниот придонес за украинската етничка група во Казахстан бил големиот бран доселеници кои почнувајќи од крајот на деветнаесеттиот век пристигнале од речиси сите региони на Украина кои во тоа време биле дел од Руската империја. Барајќи повеќе можности и слободна земја, овие доброволни емигранти биле приближно 100.000 луѓе во Казахстан и соседните региони на Русија до крајот на векот. Ова движење значително ескалирало по земјоделските реформи на рускиот премиер Пјотр Столипин на почетокот на 20 век. Помеѓу 1897 и 1917 година, процентот на населението на Казахстан што било од украинско етничко потекло се зголемил од 1,9% на 10,5%. Тие имале тенденција да се населат во регионите на Казахстан кои најмногу личеле на Украина, во северниот дел на Казахстан. До 1917 година, Украинците сочинувале приближно 29,5% од населението на [[Акмолинска област|провинцијата Акмола]] и 21,5% од населението во провинцијата Тургаи. До 1926 година, според пописот, Казахстан бил дом на 860.000 Украинци.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Во 1930-тите години, за време на советскиот процес на колективизација, приближно 64.000 украински кулачки семејства (релативно богати селани) биле насилно преселени во Казахстан.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Украинците во Казахстан имале втора највисока пропорционална стапка на смртност поради [[Казашки глад (1930-1933)|казахстанскиот глад од 1930 до 1933 година]], по самите Казахстанци. Украинското население во Казахстан се намалило од 859.396 на 549.859<ref name="Ohayon">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencespo.fr/mass-violence-war-massacre-resistance/en/document/kazakh-famine-beginnings-sedentarization|title=The Kazakh Famine: The Beginnings of Sedentarization|last=Isabelle|first=Ohayon|date=13 January 2016}}</ref> (намалување од речиси 36% од вкупното нивно население), додека другите етнички малцинства во Казахстан изгубиле 12% и 30% од нивното население.<ref name="Ohayon" /> Првите западни Украинци биле насилно депортирани во Казахстан од регионите Галиција и Волинија кога Советскиот Сојуз ја анектирал западна Украина во 1939-1940 година. По нив следеле повеќе депортирани од западна Украина, луѓе кои биле обвинети или биле членови на [[Организација на украински националисти|Организацијата на украинските националисти]]. Приближно 8.000 од вторите биле испратени во [[Гулаг]] по име Карлаг и многу од нив останале таму по отслужувањето на казната.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Потомците на украинските имигранти по Втората светска војна имале тенденција да доминираат со персоналот во бројните украински културни центри во Казахстан.<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> == Општество и култура == Во обид да ги разликува украинската и руската заедница во Казахстан, казахстанската влада активно ги поддржувала украинските културни аспирации.<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> Финансирала украински весник. Украинските организации работат слободно во Казахстан, а во моментов има 20 украински културни центри кои спонзорираат неделни училишта, хорови и групи за народни танци. Главниот град на Казахстан, [[Астана]], има украинско средно училиште и неделно училиште.<ref>[http://www.mfa.gov.ua/russia/ru/publication/content/1050.htm Ukraine - Kazakhstan Relations, taken from the website of the Ukrainian Embassy in the Russian Federation, accessed March 2009.]</ref> Заедничките страдања на казахстанскиот и украинскиот народ од рацете на Советите се нагласени од казахстанско-украинските активисти.<ref name="dave" /> Иако украинскиот јазик е значаен во руралните области со компактна украинска населба, и е активно поддржуван од казахстанската влада,<ref name="dave">Bhavna Dave. (2007). ''Kazakhstan: ethnicity, language and power ''. Psychology Press, pp.133-134</ref> рускиот јазик најмногу се употребува во рамките на украинската заедница во Казахстан. Поради асимилација со руската култура, процентот на украинското население во Казахстан кое го прогласило украинскиот јазик за мајчин јазик се намалило од 78,7% во 1926 година на само 36,6% денес.<ref name="Coordinating">[http://www.uvkr.com.ua/ua/structure/ukr_gromady/Kazakhstan.html Ukrainian World Coordinating Council Website]</ref> Повеќето Украинци во Казахстан, кога се соочуваат со притисок од мнозинството Казахстанци, имаат тенденција да се поврзат со Русите. Така, постои донекаде културен јаз во украинската заедница во Казахстан помеѓу оние кои одржуваат украински политички и културен идентитет (главно потомци на имигрантите од средината на 20 век) и оние кои станале културно и јазично русифицирани (потомци на оние кои мигрирале во Казахстан порано).<ref name="dave" /> Украинската грчко-католичка црква го започнала своето постоење во Казахстан кога првите западни Украинци биле прогонети таму за време на Втората светска војна и по неа. Со центар во [[Караганда]], црковните служби се вршеле во домовите на луѓето до 1978 г., кога била изградена првата римокатоличка црква. Првата украинска грчко-католичка црква била изградена во 1996. Во моментов, Казахстан има девет парохии на Украинската грчко-католичка црква. Украинската грчко-католичка заедница била посетена во 2002 година од поглаварот на Украинската грчко-католичка црква, мајорот архиепископ Лубомир Хусар.<ref>[http://www.catholic-kazakhstan.org/gka/Ua/index.htm Website of the Ukrainian Catholic Church of Kazakhstan, accessed March 21, 2009]</ref> == Исто така види == * Односите меѓу Казахстан и Украина * Русите во Казахстан == Наводи == {{Наводи}} [[Категорија:Народи во Азија]] [[Категорија:Народи во Казахстан]] 380wvpkqqrt45uuwmpk8nylhan8bqm3 0 1347040 5196060 2024-04-25T21:13:36Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Кевин де Бројне]] на [[Кевин Де Бројне]] презапишувајќи врз пренасочување wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Кевин Де Бројне]] f49r9tgettf5mltguvu9w0schw23qht 1 1347041 5196062 2024-04-25T21:13:37Z Carshalton 30527 Carshalton ја премести страницата [[Разговор:Кевин де Бројне]] на [[Разговор:Кевин Де Бројне]] презапишувајќи врз пренасочување wikitext text/x-wiki #пренасочување [[Разговор:Кевин Де Бројне]] iby1v8x3tsxg2mr9a6vnma8gl9mrkzu 0 1347042 5196072 2024-04-25T21:52:34Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1217145663|Aliya Moldagulova]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|image=Снајперист Алија Нурмухаметќизи Молдагулова.jpg|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=[[Округ Кобда|Булак]], [[Казачка автономна социјалистичка советска република|Казачки АССР]]|death_place=[[Новосоколники]], [[Псковска област]], [[Советски сојуз]]|placeofburial=[[Монаково]], Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}} {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|image=Снајперист Алија Нурмухаметќизи Молдагулова.jpg|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=[[Округ Кобда|Булак]], [[Казачка автономна социјалистичка советска република|Казачки АССР]]|death_place=[[Новосоколники]], [[Псковска област]], [[Советски сојуз]]|placeofburial=[[Монаково]], Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}'''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, [[Казаци|казахстански]]: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на [[Црвена армија|Црвената армија]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] 17cif28vi29fj4unu17fa3j698njyhr 5196161 5196072 2024-04-26T09:15:20Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, [[Советски сојуз]]|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}} {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|image=Снајперист Алија Нурмухаметќизи Молдагулова.jpg|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=[[Округ Кобда|Булак]], [[Казачка автономна социјалистичка советска република|Казачки АССР]]|death_place=[[Новосоколники]], [[Псковска област]], [[Советски сојуз]]|placeofburial=[[Монаково]], Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}'''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, [[Казаци|казахстански]]: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на [[Црвена армија|Црвената армија]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] lx2963vr7c9pzbe0jyuwb1ija4t2wr3 5196162 5196161 2024-04-26T09:15:39Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, [[Советски сојуз]]|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}  '''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, [[Казаци|казахстански]]: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на [[Црвена армија|Црвената армија]] за време на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] ceyszwowymf4phydjgl34x4xosahgeu 5196163 5196162 2024-04-26T09:16:14Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|death_date={{Датум и возраст на смртта|1944|1|14|1925|10|25|df=y}}|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, [[Советски сојуз]]|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=[[Црвената армија]]|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}  '''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, казахстански: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на Црвена армија за време на Втора светска војна која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] dcnsqvr2hdaa32he3c8mc9rnqzrgx0t 5196164 5196163 2024-04-26T09:16:43Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, Советски сојуз|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance={{знаме|Советски сојуз}}|branch=Црвената армија|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=[[Источен фронт (Втора светска војна)|Втора светска војна]]{{КИА}}|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}  '''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, казахстански: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на Црвена армија за време на Втора светска војна која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] 92hk57tjvovmi5tw4jjw6e17gnhcm6h 5196166 5196164 2024-04-26T09:17:15Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, Советски сојуз|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance=Советски сојуз|branch=Црвената армија|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=Втора светска војна|awards=[[Херој на Советскиот Сојуз]]}}  '''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, казахстански: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на Црвена армија за време на Втора светска војна која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] 4ih8idmqlucegn4lyt4leb74c93vgkx 5196167 5196166 2024-04-26T09:17:32Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person|name=Алија Нурмухаметќизи Молдагулова|native_name_lang=Казахстански|native_name=Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова|birth_date=25 октомври 1925|birth_place=Булак, Казачка автономна социјалистичка советска република|death_place=Новосоколники, Псковска област, Советски сојуз|placeofburial=Монаково, Псков|allegiance=Советски сојуз|branch=Црвената армија|serviceyears=1942–1944|rank=каплар|commands=|unit=54-та независна пушкарска бригада|battles=Втора светска војна|awards=Херој на Советскиот Сојуз}} '''Алија Нурмухаметќизи Молдагулова''' (руски: Алия Нурмухамбетовна Молдагулова, казахстански: Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова/Älia Nūrmūhamedqyzy Moldağū4; 25 октомври 1925 - 14 јануари 1944) била снајперист на Црвена армија за време на Втора светска војна која убила над 30 нацистички војници. Откако умрела од раните здобиени во битка на 14 јануари 1944 година, постхумно ја добила титулата Херој на Советскиот Сојуз. == Детството == Алија Молдагулова била родена на 25 октомври 1925 година во селото Булак (сега во областа Хобдински во регионот Актобе, [[Казашка Автономна Социјалистичка Советска Република|Казахстанска АССР]]). Откако нејзината мајка починала кога таа имала осум години, нејзиниот татко, Нурмухамет Саркулов, ја испратил Алија да биде одгледувана од вујко ѝ по мајка Аубакир Молдагулов, кој живеел во [[Алмати|Алма-Ата]]. Можно е нејзиниот татко да бил прогонуван од советските власти како потомок на благородници.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=Новые сведения об Алие Молдагуловой говорят, что её мать была убита, а могила затеряна|archive-url=https://web.archive.org/web/20100511073246/http://rus.azattyq.org/content/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2010-05-11}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Според Галимжан Бајдербес (историчар кој го проучува животот на советските ветерани од Втората светска војна), Маржан - името на мајката на Алија - собирала остатоци од компири. Во 1933 година, за време на Големиот глад од 30-тите години во Казахстанската ССР, мајката на Алија, Маржан била застрелана и убиена од чувар. Брзо по смртта на Маржан, малиот брат на Алија, Багдат, починал на возраст од две години. Алија имала осум години. Во тоа време, таткото на Алија речиси бил во бегство, бидејќи бил потомок на бегови. Набрзина ја погребал својата сопруга некаде во долниот тек на реката Кураили, каде што тогаш живеело неговото семејство.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> Всушност, Алија требала да го носи презимето Саркулов. По смртта на нејзината мајка, Алија талкала низ селото цела година. Живеела на различни места, додека братот на нејзината мајка, Абубакар Молдагулов, не ја земал.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Краток временски период, Алија учела во 11-то училиште во градот Аули-Ата. Била испратена да биде одгледувана од нејзината баба, во семејството на нејзиниот вујко по мајка Аубакир Молдагулов. Од осумгодишна возраст Алија живеела во Алма-Ата. Веќе во детството, таа се одликувала со намерен и цврст карактер.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Во 1935 година нејзиниот вујко бил примен на Воената транспортна академија. Целото семејство Молдагулов се преселило во Москва, земајќи ја со себе Алија. Неколку години подоцна, се преселиле во [[Санкт Петербург|Ленинград]], бидејќи Академијата била префрлена таму. Во есента 1939 година, нејзиниот вујко договорил 14-годишната Алија да учи во интернат бр. 46.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|title=Aliya Moldagulova Nurmahemotvna – Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714210221/http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=997|archive-date=2014-07-14}}</ref> Подоцна, по враќањето во Казахстан, тој станал еден од врвните менаџери на казахстанската железница. Синот на Абубакир Молдагулов, Сапар Молдагулов рекол дека сега има многу гласини околу нивниот роднина.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>– Наводно, татко ми подоцна ја префрлил Алија во сиропиталиште. Тоа не е вистина. Татко ми сакаше да ја школува и затоа ја сместил во интернат, кој подоцна станал сиропиталиште дури во периодот од 1942 до 1943 година. Времето беше, знаете, тешко, бевме гладни. Во една соба имаше осум луѓе – мајка ми, сестра ми Куљаш, брат ми Макс, тетка ми Сапура, Алија и двете наши баби, кои татко ми исто така ги донесе во Ленинград од Казахстан, вели тој.</blockquote> == Почеток на војната == Веднаш по нападот на СССР, воените канцеларии за регистрација и запишување на републиките Средна Азија и Казахстан примиле огромен број на апликации од волонтери кои сакале да одат на фронтот каде што и жените и мажите биле подеднакво подготвени да ги бранат своите татковини. Во Казахстан, жените кои аплицирале за да бидат дел од предните редови на војската, сочинувале 40% од вкупниот број на волонтери. Многу илјади жени и девојки решиле да ја совладаат специјалноста на медицински сестри и медицински сестри пред предвиденото. На нивно барање, во првите два месеци од војната биле создадени 206 курсеви за медицински сестри, 248 санитарни групи. Поради тие иницијативи, биле ангажирани околу 200 илјади жени и девојки.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> За време на Големата патриотска војна, жените од Советскиот Сојуз зедоа масовно и активно учество во вооружената одбрана на својата татковина. Многу незаборавни имиња на жени - херои од Централна Азија и Казахстан се заробени во историската и фиктивната литература. За време на војната, повеќе од 1.200.000 казахстански војници биле регрутирани во редовите на советската армија, биле формирани повеќе од 20 пушки дивизии и други формации. Загинале вкупно 601.939 луѓе, што било 12% од вкупното население на тогашниот казахстански народ.<ref name=":5">{{Наведена мрежна страница|url=https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|title=The Great Patriotic War: gender aspects of sociocultural memories and commemorative practices in the Post-Soviet Kazakhstan|last=Zharkynbaeva|first=Rosa|date=25 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430063312/https://womaninrussiansociety.ru/article/zharkynbaeva-r-s-the-great-patriotic-war-gender-aspects-of-sociocultural-memories-and-commemorative-practices-in-the-post-soviet-kazakhstan-p-103-116/|archive-date=2021-04-30}}</ref> Во јуни 1941 година, со избувнувањето на Втората светска војна, семејството на вујкото на Алија било евакуирано. Сепак, младата Алија избрала да остане во Ленинград. Кога избувнала војната, Абубакир Молдагулов испратил два телеграми од Ташкент, каде што вежбал, во Ленинград. Едното семејство - итно да се евакуира, второто - на семеен пријател, извесен Алексеј, со барање да му помогне на неговото семејство да замине за Казахстан и во никој случај да не ја напушти Алија.<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref> Сепак, Алија не се согласила со тоа да оди во Казахстан. И покрај убедувањата на членовите на семејството, таа останала и го објаснила дека ќе ја брани татковината до крај, вели Шапар Могдагулов.<ref name=":3" /> На 8 септември 1941 година започнала блокадата на Ленинград. Во мемоарите на поранешниот пионерски водач на сиропиталиштето:<blockquote>„Едно време, Леа (поради тешкотијата на изговорот се користи нејзиното руско алтернативно име), откако отишла со санки да донесе вода, не се вратила долго време. Кога докторот ја прегледал Леа, се покажало дека таа била целосно исцрпена, како што се испоставило подоцна, Леа ѝ дала половина од својот скуден леб на едно мало девојче, Катја. Откако застанала на нозе, се качила на покривот и заедно со другите почнала да гаси полесни бомби“.</blockquote>И еве еден ред од мемоарите на кадетката од снајперската школа ЕФ Логинова: „Таа добро учеше. Беше многу искрена и внимателна.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> == Воена кариера == Во март 1942 година, заедно со сиропиталиштето, Алија го напуштила опколениот Ленинград во селото Вјацкоје, [[Јарославска област|Јарославскиот регион]]. На 1 октомври 1942 година, по дипломирањето во 7-то одделение на средното училиште Вјатка, влегла во техничкото воздухопловно училиште Рибинск. Таа сакала да стане пилот, но влегла во група за обука специјализирана за "ладна обработка на метал". Три месеци подоцна, Алија Молдагулова поднела барање до [[Црвена армија|Црвената армија]] со барање да биде испратена на фронтот. На 21 декември 1942 година била исфрлена од техничкото училиште поради заминување од фронтот.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 20 март 1942 година, по наредба на Народниот комесаријат за одбрана на Советскиот Сојуз, било создадено училиште од снајперисти инструктори под Главна дирекција на Всевобуч. Подоцна, истата година на 27 ноември, било реорганизирано во Централна женска школа за обука на снајперисти. Алија била вклучена во првиот упис на ова училиште, кое се наоѓало во селото Вешњаки, во близина на Москва, на територијата каде што денес се наоѓа Московскиот хуманитарен универзитет (ул. Јуности, 5). Таму се одржувала настава, а бараките во кои живееле питомците биле поставени на територијата на некогашниот имот на Шереметевите во Кусково. Од мемоарите на Н.А. Матвева, тогаш ученик во училиштето за снајперисти: „На 17 декември 1942 година, првпат ја запознав Алија во Извршниот комитет на градот Рибинск. Во тоа време таа изгледаше како многу млада тинејџерка, имаше 17 години. Но, упорно бараше да волонтира за фронтот... По пристигнувањето во училиштето, тие биле подложени на лекарски преглед. Леа и јас (јас така ја нареков) бевме запишани во четвртата компанија по нивната висина - сместени во стаклена градина. Со тристепени легла спиевме еден до друг снајперско училиште. Научиле да пукаат прецизно, да лазат по стомаците, да бидат невидливи за непријателот, Алија покажала упорност, упорност во совладувањето на снајперскиот бизнис. Во снајперското училиште, на Алија и била доделена персонализирана пушка со натпис „Од Централниот комитет на Комсомол за одлично пукање“.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=http://kazakhi.info/tomiris/7/|title=Алия Молдагулова|archive-url=https://web.archive.org/web/20110206100254/http://kazakhi.info/tomiris/7/|archive-date=2011-02-06}}</ref><ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 23 февруари 1943 година, групата кадети на Алија положила воена заклетва. Во јули 1943 година, таа и остатокот од групата потоа биле назначени во 54-та пушка бригада на 22-та армија.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref> Според сеќавањата на еден од нејзините колеги војници Ја. К. Прокопенкова: „Во август 1943 година, снајперистот Алија Молдагулова пристигна во нашата бригада. Беше кревка и згодна девојка од Казахстан. Имаше само 18 години, но до октомври снајперистката имаше убиено 32 фашисти“. Според мемоарите на Н.А., „Овде таа мораше да пролее многу солзи пред да стигне до фронтот. Причината за тоа повторно беше нејзината возраст и висина. Јас и Леа бевме распоредени во еден вод од 4-от баталјон. Ние, снајперистите, отидовме на мисии во парови, останавме таму додека не го зедоа Фрицот и ги пуштија да течат врз нас не само што ги тепал фашистите туку и ги носел ранетите другари од бојното поле и им укажал прва помош“.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref> На 3 декември 1943 година, таа им напишала на своите роднини:<ref name=":3">{{Наведени вести|url=https://rus.azattyq.org/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|title=New information about Aliya Moldagulova says that her mother was killed and her grave was lost|last=Kasenova|first=Kundyz|date=8 May 2010|work=Радио Азаттык|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325095315/http://rus.azattyq.org:80/a/Alia_Moldagulova_/2035805.html|archive-date=2017-03-25}}</ref><blockquote>„Сега сме на фронтот. Писмото го пишувам во длабок ров, наоколу има многу дрвја. Ги среќаваме Германците лице в лице. Имам шлем на главата, граната во појасот, имам пушка во моите раце... Не се сожалувам за нацистите, но на почетокот бев малку загрижена... Утрото, на фронтот, нашиот командант ме повика три чекори напред. Тој рече: снајперистот Лија Магдагулова уби 14 фашисти. За овој подвиг, во име на командата, тој ме бакна како син, дури и поцрвенев. Збогум. Ајде да се сретнеме во победа. Бакнеж. Леа“ (ова писмо се чува во Централниот државен архив на Република Казахстан).</blockquote> == Смртта == Командантот на четвртиот баталјон, мајор Мојсеев, политички инструктор – Г.В. Варшавски, се сеќава на последните битки на Алија Молдагулова:<blockquote>„На почетокот на јануари марширавме по фронтот кон Новосоколники. Откако ја пробивме одбраната на непријателот, нашата бригада се упати напред северно од градот Новосоколники. Отидовме до железничката пруга кај станицата Насва. Бевме пречекани од непријателот со силен оган. Ноќта ги окупиравме почетните линии за напад. Во мугрите започна офанзивата. Баталјонот, заедно со снајперистите, како што требаше да ја пресече пругата Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха. Првата линија на одбрана беше успешно пробиена. Но, наскоро непријателот започна жесток возвратен оган и нашите пешадија легнаа. Нападот се удави. Во овој критичен момент Алија Молдагулова застана до полна висина и извика: „Браќа војници, следете ме!“ И на повикот на девојчето, борците се кренаа ... Молдагулова уште три пати тој ден учествуваше во одбивањето на противнападите на непријателот. Офанзивата на нашите војници продолжи“.<ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref></blockquote>За време на еден од нападите, Алија Молдагулова, која била ранета во раката од фрагмент од мина, сепак учествувала во борба лице в лице, која започнала во германски ров. За време на битката, Алија повторно била ранета од германски офицер. Таа успеала да го убие, но нејзината рана била фатална. Еден ден пред операцијата Алија успеала да и напише писмо на сестра си Сапура. Била погребана, како што тогаш било објавено, во селото Монаково, област Новосоколниче.<ref name=":1">{{Наведена мрежна страница|url=http://ibirzha.kz/zhizn-kak-vystrel/|title=Memoirs about Aliya|date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515025433/http://ibirzha.kz:80/zhizn-kak-vystrel/|archive-date=2019-05-15}}</ref><ref name=":2">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.inform.kz/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|title=Heroes of Great Patriotic War: Aliya Moldagulova|date=2015-03-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160930065103/http://inform.kz:80/ru/geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny-aliya-moldagulova_a2760385|archive-date=2016-09-30}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://airaces.narod.ru/snipers/w1/moldagul.htm|title=Soviet Snipers 1941–1945|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016113446/http://airaces.narod.ru:80/snipers/w1/moldagul.htm|archive-date=2007-10-16}}</ref> Во битката кај Псков Алија придонела за успешно офанзивно полнење на баталјонот. А. Молдагулова на 18-годишна возраст, загинала во борба од рака на 14 јануари 1944 година, во близина на селото Казачиха, област Новосоколники. На 4 јуни 1944 година, постхумно и била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз. Таа била одликувана и со Орден на Ленин. === Воени извештаи за битката кај Псков === Според воени извештаи, последната битка во која се вклучила Алија била опишана на следниов начин: „За време на операцијата Ленинград-Новгород на почетокот на јануари 1944 година, 54-та пушка бригада марширала по фронтот до градот Новосоколники (регионот Псков), каде што ја проб ила одбраната на непријателот и напредувала северно од градот. Г.В. Варшавски, политички инструктор на 4-тиот баталјон, каде што служела снајперистот Алија Молдагулов, делови од бригадата стигнале до железницата на станицата Насва, каде биле пречекани со силен непријателски оган, откако ги окупирале почетните линии ноќе, Црвената армија нападнала во мугрите на 14 јануари. 1944. Баталјонот, чии акции биле покриени со снајперисти, имал задача да ја пресече железничката пруга Новосоколники-Дно во областа на станицата Насва и да го заземе селото Казачиха, иако првата линија на одбрана веќе била успешно пробиена, нападот бил задушен од силниот возвратен оган на непријателот“. Во тоа време зимите биле многу студени. Според сеќавањата на пријателите на Алија од фронтот, мразовите достигнувале -47 степени (°C) и сите лежеле во рововите. Алија не била во загуба и ги одвела сите во селото Казачиха, во близина на градот Новосоколники во регионот Калинин (Твер), каде советските војници се бореле со нацистите веќе лице в лице. Одеднаш, германски офицер се појавил од зад аголот и пукал во Алија. Паѓајќи, таа успеала да возврати. Ова е официјалната приказна од советско време. Пред нејзината смрт, Алија и напишала писмо на нејзината сестра Сапура. Според официјалните податоци, Алија убила 78 фашисти. Но, казахстанските музејски работници се повеќе наклонети кон верзијата дека убила повеќе од сто.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Молдагулова починала од прострелна рана подоцна истиот ден, откако напишала писмо до својата сестра и била погребана во масовна гробница во Монаково, Псков.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|title=Aliya Moldagulova|date=September 26, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021232309/http://www.cvsi.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=222%3A2012-09-26-12-05-42&Itemid=118&lang=en|archive-date=October 21, 2013|accessdate=July 27, 2013}}</ref> На 4 јуни 1944 година, постхумно ѝ била доделена титулата Херој на Советскиот Сојуз.{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} Проценките за последното пукање на Молдагулова се разликуваат; Хенри Сакаида ѝ припишал 91 убиство, додека Андреј Симонов, Светлана Чудинова, нејзиниот лист за номинација за титулата Херој на Советскиот Сојуз и други проценки укажуваат на бројка во 30-тите.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|title=Heroines of the Soviet Union 1941–45|last=Sakaida|first=Henry|date=2002|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1780966922|language=en|author-link=Henry Sakaida|access-date=2020-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403053918/https://books.google.com/books?id=VqIXDAAAQBAJ&q=Moldagulova&pg=PA6|archive-date=2023-04-03}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://soviet-aces-1936-53.ru/snipers/abc/m/moldagulova.htm|title=Молдагулова Алия Курумгамбиевна|work=soviet-aces-1936-53.ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222074120/http://soviet-aces-1936-53.ru:80/snipers/abc/m/moldagulova.htm|archive-date=2017-02-22|accessdate=2021-04-12}}</ref>{{Sfn|Simonov|Chudinova|2017}} == По нејзината смрт == Командата на единицата каде што служела Алија му напишала на Централниот комитет на Комунистичката партија на Казахстан: „Вам, драги другари, во име на командата на единицата, „Ви благодарам за таквите жестоки патриоти како што беше Алија Молдагулова. Нејзиното име е бесмртно и им припаѓа на големите луѓе на Сојузот на Советите. Сакаме да побараме една услуга: кажете му на казахстанскиот народ за нејзините подвизи и несебичната посветеност на нашата татковина."<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref> Командантот, потполковник Андреј Ефимов, напишал писмо до училиштето за снајперисти, од кое Алија дипломирала со почести. Овој документ се чува во музејот на хероината во Актобе. Текстот на писмото бил објавен во весникот „Ленинска младост“ на 9 мај 1969 г., бр. 91.<ref name=":6">{{Наведена мрежна страница|url=https://presidentlibrary.kz/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|title=Eternal Giants of the Country. Aliya Moldagulova|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510210449/http://presidentlibrary.kz:80/ru/news/mngilik-el-alyptary-aliya-moldagulova|archive-date=2020-05-10}}</ref><blockquote>„Лија Молдагулова, ќерката на казахстанскиот народ, дојде во нашиот оддел откако го напушти училиштето. Од почетокот на октомври до крајот на декември 1943 година, нашата единица беше во дефанзива. Лија неуморно работеше за да ги уништи Германците. Успеа да убие 32 нацисти за кратко време. Во јануари, нашата единица беше задолжена да ја пробиеме силната одбрана на Леа. На 11 јануари 1944 година, непријателот пукал со артилерија, минофрлачи и митралези и се обидел да ги спречи нашите војници во моментот кога хероината на казахстанскиот народ Леа извика: „Напред! За татковината! „Баталјонот влегол во непријателските ровови. Леа пукала и фрлала гранати, убивајќи 10 непријателски војници и еден офицер. Не можејќи да го издржат налетот на баталјонот, непријателот бил поразен, а преживеаните побегнале од тврдината. Непријателот нападна три пати за да ја врати изгубената линија. Кога формирале линија и ја нападнале толпата, Леа зела автомат и отворила оган, убивајќи 28 германски војници и офицери. Но, тие успеаја да дојдат до нашиот ров. Започна битката рака в рака. Хероината застрела осум непријателски војници. Но, Леа не го забележа германскиот офицер кој се доближи до. Тој ја рани Леа. Но, таа не можеше да избега. Собрајќи ги последните сили, Леа го впери митралезот кон полицаецот, го повлече чкрапалото. Ова беше последниот Германец убиен од неа“, се вели во писмото.</blockquote> == Наследство == * Советскиот народ свето го почитува споменот на Алија Молдагулова: во Актјубинск има улица именувана по неа, во центарот на градот има споменик на верната ќерка на казахстанскиот народ. Едно од училиштата во Ленинград го носи нејзиното име.<ref name=":4">{{Наведено списание|date=July 2017|title=Лысенков С.Г. Никто не забыт, ничто не забыто? (К вопросу об учете боевых потерь Красной Армии и отдании воинских почестей павшим на фронтах Великой Отечественной войны)|journal=Genesis: исторические исследования|volume=7|issue=7|pages=144–157|doi=10.25136/2409-868x.2017.7.23285|issn=2409-868X|doi-access=free}}</ref> * На 9 мај 1995 година, како дел од 50-годишнината од крајот на Втората светска војна, Казахстан издал печат посветен на Алија Молдагулова.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://colnect.com/en/stamps/stamp/294590-Portrait_of_Aliya_Moldagulova_and_tank-50th_Anniversary_of_End_of_WWII-Kazakhstan|title=Aliya Moldagulova stamp|accessdate=July 27, 2013}}</ref> * Во 1997 година бил подигнат споменик во нејзино име на плоштадот Астана во [[Алмати]]. * Улиците во Санкт Петербург, Москва и други градови се именувани по неа. * [https://patriotaliya.kz/ Регионалниот центар за патриотско образование „Алија“] во селото Алија, руралниот округ Буласки, Актобе. <gallery> File:Алия_Молдагулова_(конверт)_(cropped).jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82)_(cropped).jpg|Советски плик од 1975 година со Молдагулова File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|врска=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliya_Moldagulova_stamp.jpg|Печат на Казахстан од 1995 година со Молдагулова </gallery> == Исто така види == * Список на женски херои на Советскиот Сојуз * [[Људмила Павличенко]] * Татјана Костирина * [[Зиба Ганиева]] * [[Маншук Маметова]] * [[Хиуаз Доспанова|Кјуаз Доспанова]] * Тулегали Абдибеков * Ибрагим Сулејманов == Наводи == === Библиографија === * {{Наведена книга|title=Женщины – Герои Советского Союза и России|last=Simonov|first=Andrey|last2=Chudinova|first2=Svetlana|publisher=Russian Knights Foundation and Museum of Technology Vadim Zadorozhny|year=2017|isbn=978-5990960701|location=Moscow|trans-title=Women – Heroes of the Soviet Union and Russia|oclc=1019634607|author-link=Andrey Simonov}} * {{Наведена книга|title=Women in War and Resistance: Selected Biographies of Soviet Women Soldiers|last=Cottam|first=Kazimiera|date=1998|publisher=Focus Publishing/R. Pullins Co|isbn=1585101605|location=Newburyport, MA|oclc=228063546}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1944 година]] [[Категорија:Родени во 1925 година]] cad3pugj8ulsqrr93rpbctr5xzffk1d 0 1347043 5196092 2024-04-25T23:10:28Z Dandarmkd 31127 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1217184478|Giulio Clovio]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Уметник|name=Јулије Кловиќ|image=Musée de Capodimonte - Le Gréco, portrait de Giulio Clovio, en 1571-572 -01.jpg|caption=[[Портрет на Јулије Кловиќ]], покажувајќи кон неговиот ''[[Фарнезов часослов]]'', слика од [[Ел Греко]].|birth_date=1498|birth_place=[[Грижане]], [[Кралство Хрватска и Далмација]]|death_date=5 јануари {{Death year and age|1578|1498}}|death_place=[[Рим]], [[Папска Држава]]|field=Илуминатор, минијатурист, и [[сликар]]|movement=[[Висока ренесанса]]|works=„''[[Фарнезов часослов]]''“|native_name=Juraj Julije Klović<br/>Giulio Clovio}} [[Податотека:0_St_Georges_combattant_le_dragon_-_BBN_de_Belgique.jpg|десно|мини|260x260пкс| Гравура на Кабинетот Естамп од Енеа Вико после Јулије Кловиќ (1522).]] '''Јурај Јулије Кловиќ''' или '''Џорџо Џулио Кловио''' (1498 – 5 јануари 1578) ― илуминатор, минијатурист и [[сликар]] роден во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]], кој главно бил активен во ренесансна Италија.<ref>John Van Antwerp Fine, When ethnicity did not matter in the Balkans: a study of identity in pre-nationalist Croatia, Dalmatia, and Slavonia in the medieval and early-modern periods, University of Michigan Press, 2006, p 195 [https://books.google.com/books?id=wEF5oN5erE0C&lpg=PA195 Google Books]</ref> Тој е сметан за најголемиот илуминатор на италијанската висока ренесанса, и веројатно последниот многу значаен [[уметник]] во долгата традиција на [[Илуминиран ракопис|илуминираниот ракопис]], пред некои современи преродби. == Животопис == Јулије Кловиќ е роден во Грижане, село во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]] (денешна [[Хрватска]]),<ref name="ReferenceA">The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio, Miniaturist: with notices of his contemporaries, and of the art of decoration in the Sixteenth Century - by John William Bradley – 1891</ref> Потекнувал од [[Хрвати|хрватско]] семејство.<ref name="John W. Bradley 368-369">[[Giulio Clovio#Bradley|Bradley, 2004 (reprint)]], pp. 368–369</ref><ref name="Maria Cionini Visani 8">{{Наведена книга|title=Giorgio Clovio|last=Visani|first=Maria|publisher=Laurana|year=1993|page=8}}</ref> а тој на [[италијански]] е познат како Clovio Croata''.''<ref>Igor Fisković; (1989) ''Renaissance Art in Dalmatia and Hungary'' p. 100; Balcánica XX, Belgrade </ref> Не е познато каде имал рана обука, но можеби студирал [[уметност]] кај [[Монах|монасите]] во [[Риека]] во Нови Базар кога бил млад.<ref>Ralph N James, Painters and Their Works: A Dictionary of Great Artists who are Not Now Alive - 1896 - p. 201-3</ref> [[Податотека:Farnese_hours._M.69.jpg|лево|мини|341x341пкс| Покровителот на Кловио, кардинал Алесандро Фарнезе, од „''Фарнезов часослов''“.]] Тој се преселил во Италија на 18-годишна возраст и влегол во домаќинството на кардиналот Марино Гримани каде што се обучувал како [[сликар]]. Помеѓу 1516 и околу 1523 година Кловиќ можеби живеел со Марино во седиштето на стрикото на вториот, кардиналот Доменико Гримани во [[Рим]].<ref name="Calvillo">Elena Calvillo, Romanità and Grazia: Giulio Clovio's Pauline Frontispieces for Marino Grimani, The Art Bulletin, том 82, бр. 2 (јуни 2000), стр. 280-297, {{JSTOR|3051377}}</ref> Кловиќ студирал под Џулио Романо во овој ран период.<ref>Julius Schlosser, Two Portrait Miniatures from Castle Ambras, The Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 41, No. 235 (Oct., 1922), pp. 194-195+197-198, {{JSTOR|861625}}</ref> Студирал и под Џироламо дај Либри. Додека бил штитеник на кардиналот Доменико Гримани, Кловиќ врежувал медали и печати за него, како и Коментарот на Гримани, важна рано осветлена книга (сега Музеј „Сер Џон Соун“, [[Лондон]]). До 1524 година, Кловио бил во [[Будимпешта|Буда]], на [[Кралство Унгарија|унгарскиот]] двор на [[Лајош II|кралот Луј II]], за кого ги насликал „''Судење на Парис''“ и „''Лукреција''“. По смртта на Лајош во [[Мохачка битка (1526)|Мохачката битка]], Кловиќ отпатува за Рим каде ја продолжил својата кариера.<ref name="Carney">Renaissance and Reformation, 1500-1620: A Biographical Dictionary (The Great Cultural Eras of the Western World) by Jo Eldridge Carney (editor) Greenwood Press 2001. Clovio Giulio p. 88-89</ref> По 1527 година посетил неколку манастири на редовните канони на Свети Августин. Во 1534 година, Кловиќ се вратил во куќата на кардиналот Марино Гримани.<ref name="Carney">Renaissance and Reformation, 1500-1620: A Biographical Dictionary (The Great Cultural Eras of the Western World) by Jo Eldridge Carney (editor) Greenwood Press 2001. Clovio Giulio p. 88-89</ref> Една година подоцна, Кловиќ можеби го следел Марино кога тој бил назначен за папски легат во [[Перуџа]], каде што е сметано дека Кловио работел на илустрации за ракописот што е сега во „Соун“, напишан од Марино Гримани околу тоа време. Кловиќ најверојатно се вратил во Рим до крајот на 1538 година кога е познато дека се сретнал со [[Писател|писателот]] Франсиско де Оланда.<ref name="Calvillo">Elena Calvillo, Romanità and Grazia: Giulio Clovio's Pauline Frontispieces for Marino Grimani, The Art Bulletin, Vol. 82, No. 2 (Jun., 2000), pp. 280-297, {{JSTOR|3051377}}</ref> [[Податотека:11.499_PS2.jpg|мини| Припишувано на Јулије Кловиќ (1498–1578). Распнување, ок. 1572 година. Темпера на [[пергамент]], 23,2 x 14,3 цм. Музеј Бруклин, подарок на А. Огустус Хили.]] Кловиќ подоцна станал член на домот на Алесандро Фарнезе со кого ќе биде поврзан до неговата [[смрт]]. За време на неговото време со Фарнезе, Кловиќ го создал едно од неговите ремек-дела, „<nowiki><i>Фарнезов часослов</i></nowiki>“. Други познати дела од овој период ги се илустрациите за Таунлиевиот лекционер.<ref>Lilian Armstrong, Review of The Towneley Lectionary Illuminated for Cardinal Alessandro Farnese by Giulio Clovio: The New York Public Library Astor, Lenox and Tilden Foundations Manuscript 91. Described by Jonathan J.G. Alexander. The Burlington Magazine, Vol. 140, No. 1146 (Sep., 1998), p. 626, {{JSTOR|888022}}</ref> Од 1551 до 1553 година е познато дека Кловиќ работел во [[Фиренца]]. Во тоа време тој насликал минијатура на Елеонор Толедска (се наоѓа во [[Англија]], Опатија Велбек, приватна збирка).<ref>Janet Cox-Rearick and Mary Westerman Bulgarella, Public and Private Portraits of Cosimo de' Medici and Eleonora di Toledo: Bronzino's Paintings of His Ducal Patrons in Ottawa and Turin, Artibus et Historiae, Vol. 25, No. 49 (2004), pp. 101-159, {{JSTOR|1483750}}</ref> == Допир со други уметници == Кловиќ бил пријател на многу помладиот [[Ел Греко]], прославениот [[Грци|грчки]] уметник од [[Крит|критски]] [[Ираклион]], кој подоцна работел во [[Шпанија]], за време на раните години на Ел Греко во [[Рим]]. Греко насликал два [[Портрет|портрета]] на Кловиќ; едната ги прикажува четворицата сликари кои ги сметал за свои мајстори; во ова, Кловиќ е рамо до рамо со [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]], [[Тицијан]] и [[Рафаело Санти]]. Кловиќ бил познат и како „Микеланџело на минијатурата“. Книгите со неговите минијатури станале познати пред се поради неговите вешти илустрации. Тој бил убедлив во пренесувањето на стилот на италијанското [[Висока ренесанса|високоренесансно]] [[сликарство]] во минијатурен формат.{{Се бара извор|date=април 2024}} [[Питер Бројгел Постариот]] бил личен пријател на Јулије Кловиќ,<ref name="ReferenceA">The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio, Miniaturist: with notices of his contemporaries, and of the art of decoration in the Sixteenth Century - by John William Bradley – 1891</ref> и останал со Кловиќ во Рим за време на неговото патување во Италија во 1553 година.<ref>Charles de Tolnay, Newly Discovered Miniatures by Pieter Bruegel the Elder, The Burlington Magazine, Vol. 107, No. 744 (Mar., 1965), pp. 110-115</ref> Брејгел извршил мал медалјон кој прикажува бродови во бура на минијатурата на [[Страшниот суд]] во Кловиќ ( Јавна библиотека „Њујорк“),<ref>Claude Henri Rocquet, Bruegel, or, The workshop of dreams, University of Chicago Press, 1991, p 51</ref> но шесте Бројгели споменати во [[Тестамент|тестаментот]] на Кловиќ исчезнале.{{Се бара извор|date=април 2024}} == Поважни дела == [[Податотека:Clovio_magi.jpg|мини|320x320пкс| Обожување на мудреците и [[Соломон]] обожувано од [[Царицата од Сава|кралицата од Сава]] во „''Фарнезов часослов''“''.'']] === Соунски ракопис === Кловиќ го осветли Коментарот на Марино Гримани на Посланието на [[Апостол Павле|Свети Павле]] до [[Послание до Римјаните|Римјаните]]. Ова дело сега се наоѓа во Музејот „Сер Џон Соун“ во [[Лондон]]. Коментарот се состои од 130 велуми. Вклучени се две големи минијатури, како и богато украсени рабови. Минијатурите го прикажуваат преобраќањето на Свети Павле.<ref>[[Giulio Clovio#Bradley|Bradley, 2004 (reprint)]], pp. 245-253</ref><ref>[http://collections.soane.org/THES84219 Sir John Soane's Museum catalogue]</ref> === ''Фарнезов часослов'' === Неговото најпознато дело е „''Фарнезов часослов“,'' завршено во 1546 година за кардиналот Алесандро Фарнезе, кое било девет години во изработка (сега Морганова библиотека, [[Њујорк]]). Тој покажува на ова дело во портретот на [[Ел Греко]] (горе). Ова содржи дваесет и осум минијатури, главно сцени од [[Стар завет|Стариот]] и [[Новиот завет]], но со позната слика на две страници што ја претставува поворката Корпус Кристи во Рим. Има прекрасни сребрено-позлатени корици, иако тие не се од [[Бенвенуто Челини]], како што тврдел [[Вазари]]. === Таунлиев лекционер === ''Таунлиевиот лекционер'' сега се наоѓа во Јавната библиотека „Њујорк“ и веројатно му припаѓала на кардиналот Алесандро Фарнезе. Користена за време на богослужбите, книгата содржела шест величествени минијатури на цели страници наспроти минијатурните претстави на евангелистите. Илустрациите ги воведувале соодветните читања од Светото Писмо. Тие вклучуваат [[Христово Рождество|Рождество]], [[Воскресение]] и [[Страшниот суд]].<ref>[[Giulio Clovio#Bradley|Bradley, 2004 (reprint)]], pp. 254-260</ref> === Колонов мисал === [[Податотека:Giulio_Clovio_001.jpg|лево|мини|300x300пкс| Осветлена страница од неговиот Колонови мисал, 1530-ти, Библиотека „Џон Рајландс“, Манчестер.]] Ова дело сега се наоѓа во Библиотеката „Џон Рајландс“ во [[Манчестер]].<ref>Donato Mansueto, The Italian emblem: a collection of essays, Librairie Droz, 2007, p 182, n. 56</ref> Колоновиот мисал било направено за кардиналот Помпео Колона. Имало одредена дебата за идентитетот на уметникот. Некои му го припишале мисалот на [[Рафаело Санти]] (околу 1517 година). Исто така, било предложувано дека делото може да му припаѓа на Винценцјо Рајмонди.<ref>The John Rylands library, Manchester: a brief record of twenty-one years' work (MCM January MCMXII), The University press, 1921, pg xiv [[iarchive:johnrylandslibr00guppgoog| Internet Archive]]</ref> Сега воглавно му е припишувано на Кловиќ.<ref>Baltrusaitis, J., En busca de Isis, Siruela, 2006, 9788478444601, [https://books.google.com/books?id=i8cdHmcLYxEC URL]</ref><ref>John Rylands Library and Guppy, H., Bulletin of the John Rylands Library, v. 6, Manchester University Press, 1922, [https://books.google.com/books?id=8g8DAAAAYAAJ URL]</ref> [[Податотека:Julije_Klović_-_Judita_i_Holoferno.jpg|мини| Џудит обезглавува холоферни, цртеж, сребрена точка или јаглен, 322*238 мм, 1550–1560, [[Загреб]], [[Хрватска]] [[Хрватска академија на науките и уметностите|Академија на науките и уметностите]] - Катедра за графики и цртежи.]] === Друго === [[Британска библиотека|Британската библиотека]] ги има неговите дванаесет минијатури на цели страници за победите на императорот [[Карло V (Свето Римско Царство)|Карло V]],<ref name="EB1911">{{Cite EB1911|wstitle=Clovio, Giorgio Giulio|volume=6|page=563}}</ref> и Книгата на часовите на Стјуарт де Ротези, која првично била нарачана од кардиналот Марино Гримани и вклучувала 4 минијатури од Јулије Кловиќ.<ref>[http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Add_MS_20927 British Library Catalogue]</ref> [[Ватиканска библиотека|Ватиканската библиотека]] има ракописен живот на Фредериго III ди Монтефелтро, војводата на Урбино, извонредно илустриран од Кловиќ.<ref name="EB1911">{{Cite EB1911|wstitle=Clovio, Giorgio Giulio|volume=6|page=563}}<cite class="citation encyclopaedia cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChisholm1911">[[Хју Чишолм|Chisholm, Hugh]], ed. (1911). <span class="cs1-ws-icon" title="s:1911 Encyclopædia Britannica/Clovio, Giorgio Giulio">[[wikisource:1911_Encyclopædia_Britannica/Clovio,_Giorgio_Giulio|"Clovio, Giorgio Giulio"&nbsp;]]</span>. ''[[енциклопедија „Британика“ (1911)|Encyclopædia Britannica]]''. Vol.&nbsp;6 (11th&nbsp;ed.). Cambridge University Press. p.&nbsp;563.</cite> [[Category:Wikipedia articles incorporating a citation from the 1911 Encyclopaedia Britannica with Wikisource reference]]</ref> Други илустрации од него се чувани во [[Библиотека|библиотеки]] во [[Виена]], [[Њујорк (град)|Њујорк]], [[Минхен]] и [[Париз]], како и во многу приватни збирки. Голема изложба на неговите дела била одржана во 2012 година во [[Галерија Кловиќеви двори|Галеријата „Кловиќеви Двори“]], уметничката галерија посветена на него во [[Загреб]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.galerijaklovic.hr/sites/default/files/katalog_pdf/katalog.pdf|title=Julije Klović – najveći minijaturist renesanse|last=Poklečki-Stošić, Jasminka|language=hr, en|trans-title=Јулије Кловиќ — најголем минијатурист на ренесансата|accessdate=26 април 2024}}</ref> Според описот напишан за објавување од Антонфранческо Цирни, тој дизајнирал и многу костими за прочуените елаборирани свадбени веселби на Ортенсија Боромео во март 1565 година, кои биле чувани во [[Апостолски дворец|Ватикан]] и вклучиле турнир во дворот на Белведере. Такви должности често биле очекувани од ренесансниот дворски сликар. Костимите биле внимателно запишани во низа анонимни [[Бакропис|бакрописи]], некои веројатно врз основа на дизајнерските цртежи на Кловиќ.{{Се бара извор|date=април 2024}} == Смрт и погреб == Јулије Кловиќ починал во [[Рим]] на 5 јануари 1578 година. Неговиот гроб се наоѓа во [[Црква Свети Петар во Окови|базиликата „Св. Петар во окови“]], црквата што го содржи прославениот „''Мојсеј''“ на [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]]. == 500-годишнина == [[Хрватска]] ја прославила 500-годишнината од неговото раѓање во 1998 година. [[Хрватска народна банка|Хрватската народна банка]] издала посебна [[Сребро|сребрена]] [[монета]] од 200 [[Хрватска куна|куни]] во знак на спомен. Споменик на Кловиќ е подигнат и во Дривеник. Хрватската влада неодамна ја објавила веста со купувањето на ''„Страшниот суд“'' на Кловиќ, слика која Кловиќ му ја подарил на [[папата]] [[Папа Климент VII|Климент VII]]. Бернардин Модриќ го издал својот [[филм]] „''Евангелието според Кловиќ''“ во 2006 година. [[Ватикан]] ја прославил оваа годишнина со [[поштенски марки]]. == Наследство == Денеска Јулије Кловиќ/Џулио Кловио е славем во [[Италија]] и [[Хрватска]]. Роден е во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]] и го кажувал својот [[Хрвати|хрватски]] идентитет.<ref name="John W. Bradley 368-369">[[Giulio Clovio#Bradley|Bradley, 2004 (reprint)]], pp. 368–369</ref><ref name="Maria Cionini Visani 8">{{Наведена книга|title=Giorgio Clovio|last=Visani|first=Maria|publisher=Laurana|year=1993|page=8}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVisani1993">Visani, Maria (1993). ''Giorgio Clovio''. Laurana. p.&nbsp;8.</cite></ref> Но, поголемиот дел од својот живот работел во Италија и затоа често го нарекуваат [[Италијанци|италијански]] [[сликар]].<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/122438/Giulio-Clovio "Giulio Clovio." ''Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online.''] Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 27 април 2011.</ref><ref>[http://www.treccani.it/enciclopedia/giorgio-giulio-clovio_%28Dizionario-Biografico%29/ "Clovio, Giorgio Giulio."] ''Treccani, il portale del sapere.'' Web. 27 април 2011. {{In lang|it}}</ref> == Скулптури == <gallery widths="200px" heights="200px" perrow="5"> Податотека:Julije_Klovic_Z_Car_2007.jpg|алт=Statue in Drivenik|Статуа во Дривеник Податотека:Juraj_Julije_Klović_(1498-1578).JPG|алт=Bust in Zrinjevac park, Zagreb|Биста во паркот Зриневац,[[Загреб]] Податотека:Julije_Klovic_Grizane_0907.jpg|алт=Monument in Grižane|Споменик во Грижане Податотека:Juraj_Julije_Klović,_kip_u_Zagrebu.jpg|алт=Statue in front of Klovićevi Dvori Gallery, Zagreb|Статуа пред [[Галерија Кловиќеви двори|галеријата Кловиќеви Двори]], Загреб </gallery> == Поврзано == * [[Италијански Хрвати]] == Наводи == {{Наводи}} == Извори == * {{Наведена книга|title=The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio Miniaturist with Notices of His Contemporaries and of the Art of Book Decoration in the Sixteenth Century|last=Bradley|first=John W.|publisher=Kessinger Publishing|year=2004|isbn=978-1-4179-4605-1|ref=Bradley}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Julije Klović}} === Меѓународни === * {{Британика|9024457}} * [http://www.finearttouch.com/Italian_Renaissance_Artist_Listing_A-L.html Italian Renaissance Artist List] * [http://www.rkd.nl/rkddb/detail.aspx Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie - Clovio, Giorgio Il Macedo] Archived 2007-08-31 at the Wayback Machine * [http://www.artcyclopedia.com/artists/clovio_giorgio_giulio.html Clovio Giorgio Giulio Artcyclopedia] * [https://archive.today/20130210030537/http://wwar.com/masters/c/clovio-giorgio_giulio.html Clovio Giorgio Giulio Masters] * [http://www.bartleby.com/65/cl/Clovio-G.html Clovio Giulio Bartleby] * [http://www.newadvent.org/cathen/04069a.htm Giorgio Clovio Newadvent] * [http://www.nla.gov.au/pub/gateways/archive/53/p15a01.html Giulio Clovio] * [https://www.vatican.va/vatican_city_state/services/stamps_coins/documents/archivio_generale/0566_it.htm Vatican City postage stamp: Christmas 1998 – 500th anniversary of the birth of Giulio Clovio] (named Julius Clovius Croatus in the stamp) === Италијански === * [http://www.copia-di-arte.com/a/clovio-giorgio-giulio.html Motivi disponibili Giorgio-Giulio Clovio] * [https://web.archive.org/web/20060509030353/http://biblio.cribecu.sns.it/cgi-bin/vasari/Vasari-all?code_f=print_page&work=le_vite&volume_n=6&page_n=213 Le Vite - Edizioni Giuntina e Torrentiniana] * [http://www.storiarte.altervista.org/vasarielenco.htm Gli artisti principali citati dal Vasari nelle "Vite" (elenco)] * [http://www.copia-di-arte.com/a/clovio-giorgio-giulio/last-judgement-after-mich.html Ultimo giudizio del Clovio] === Хрватски === * [https://web.archive.org/web/20031219124203/http://www.hnb.hr/numiz/zla-sre/klovic/eklovic.htm Juraj Julije Klović Commemorative Coins-in English] * [https://web.archive.org/web/20070927225902/http://www.posta.hr/main.aspx?id=193&idmarke=312 Хрватска поштенска марка: Божиќ 1998 година – 500 години од раѓањето на Јурај Јулије Кловиќ] {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Римокатолички сликари]] [[Категорија:Починати во 1578 година]] [[Категорија:Родени во 1498 година]] [[Категорија:Хрватски сликари]] [[Категорија:Католички украсни уметници]] [[Категорија:Католички гравери]] [[Категорија:Хрвати од 16 век]] [[Категорија:Хрвати во Италија]] [[Категорија:Илуминатори на ракописи]] [[Категорија:Хрватски машки сликари]] d4kh0fkg7j7193yuh1cxz69xigrhtze 5196094 5196092 2024-04-25T23:16:06Z Dandarmkd 31127 wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Уметник|name=Јулије Кловиќ|image=Musée de Capodimonte - Le Gréco, portrait de Giulio Clovio, en 1571-572 -01.jpg|caption=[[Портрет на Јулије Кловиќ]], покажувајќи кон неговиот ''[[Фарнезов часослов]]'', слика од [[Ел Греко]].|birth_date=1498|birth_place=[[Грижане]], [[Кралство Хрватска и Далмација]]|death_date=5 јануари {{Death year and age|1578|1498}}|death_place=[[Рим]], [[Папска Држава]]|field=Илуминатор, минијатурист, и [[сликар]]|movement=[[Висока ренесанса]]|works=„''[[Фарнезов часослов]]''“|native_name=Juraj Julije Klović<br/>Giulio Clovio}} [[Податотека:0_St_Georges_combattant_le_dragon_-_BBN_de_Belgique.jpg|десно|мини|260x260пкс| Гравура на Кабинетот Естамп од Енеа Вико после Јулије Кловиќ (1522).]] '''Јурај Јулије Кловиќ''' или '''Џорџо Џулио Кловио''' (1498 – 5 јануари 1578) ― илуминатор, минијатурист и [[сликар]] роден во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]], кој главно бил активен во ренесансна Италија.<ref>John Van Antwerp Fine, When ethnicity did not matter in the Balkans: a study of identity in pre-nationalist Croatia, Dalmatia, and Slavonia in the medieval and early-modern periods, University of Michigan Press, 2006, p 195 [https://books.google.com/books?id=wEF5oN5erE0C&lpg=PA195 Google Books]</ref> Тој е сметан за најголемиот илуминатор на италијанската висока ренесанса, и веројатно последниот многу значаен [[уметник]] во долгата традиција на [[Илуминиран ракопис|илуминираниот ракопис]], пред некои современи преродби. == Животопис == Јулије Кловиќ е роден во Грижане, село во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]] (денешна [[Хрватска]]),<ref name="ReferenceA">The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio, Miniaturist: with notices of his contemporaries, and of the art of decoration in the Sixteenth Century - by John William Bradley – 1891</ref> Потекнувал од [[Хрвати|хрватско]] семејство.<ref name="John W. Bradley 368-369">[[Јулије Кловиќ#Bradley|Bradley, 2004 (препечатено)]], pp. 368–369</ref><ref name="Maria Cionini Visani 8">{{Наведена книга|title=Giorgio Clovio|last=Visani|first=Maria|publisher=Laurana|year=1993|page=8}}</ref> а тој на [[италијански]] е познат како Clovio Croata''.''<ref>Igor Fisković; (1989) ''Renaissance Art in Dalmatia and Hungary'' p. 100; Balcánica XX, Belgrade </ref> Не е познато каде имал рана обука, но можеби студирал [[уметност]] кај [[Монах|монасите]] во [[Риека]] во Нови Базар кога бил млад.<ref>Ralph N James, Painters and Their Works: A Dictionary of Great Artists who are Not Now Alive - 1896 - p. 201-3</ref> [[Податотека:Farnese_hours._M.69.jpg|лево|мини|341x341пкс| Покровителот на Кловио, кардинал Алесандро Фарнезе, од „''Фарнезов часослов''“.]] Тој се преселил во Италија на 18-годишна возраст и влегол во домаќинството на кардиналот Марино Гримани каде што се обучувал како [[сликар]]. Помеѓу 1516 и околу 1523 година Кловиќ можеби живеел со Марино во седиштето на стрикото на вториот, кардиналот Доменико Гримани во [[Рим]].<ref name="Calvillo">Elena Calvillo, Romanità and Grazia: Giulio Clovio's Pauline Frontispieces for Marino Grimani, The Art Bulletin, том 82, бр. 2 (јуни 2000), стр. 280-297, {{JSTOR|3051377}}</ref> Кловиќ студирал под Џулио Романо во овој ран период.<ref>Julius Schlosser, Two Portrait Miniatures from Castle Ambras, The Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 41, No. 235 (Oct., 1922), pp. 194-195+197-198, {{JSTOR|861625}}</ref> Студирал и под Џироламо дај Либри. Додека бил штитеник на кардиналот Доменико Гримани, Кловиќ врежувал медали и печати за него, како и Коментарот на Гримани, важна рано осветлена книга (сега Музеј „Сер Џон Соун“, [[Лондон]]). До 1524 година, Кловио бил во [[Будимпешта|Буда]], на [[Кралство Унгарија|унгарскиот]] двор на [[Лајош II|кралот Луј II]], за кого ги насликал „''Судење на Парис''“ и „''Лукреција''“. По смртта на Лајош во [[Мохачка битка (1526)|Мохачката битка]], Кловиќ отпатува за Рим каде ја продолжил својата кариера.<ref name="Carney">Renaissance and Reformation, 1500-1620: A Biographical Dictionary (The Great Cultural Eras of the Western World) by Jo Eldridge Carney (editor) Greenwood Press 2001. Clovio Giulio p. 88-89</ref> По 1527 година посетил неколку манастири на редовните канони на Свети Августин. Во 1534 година, Кловиќ се вратил во куќата на кардиналот Марино Гримани.<ref name="Carney">Renaissance and Reformation, 1500-1620: A Biographical Dictionary (The Great Cultural Eras of the Western World) by Jo Eldridge Carney (editor) Greenwood Press 2001. Clovio Giulio p. 88-89</ref> Една година подоцна, Кловиќ можеби го следел Марино кога тој бил назначен за папски легат во [[Перуџа]], каде што е сметано дека Кловио работел на илустрации за ракописот што е сега во „Соун“, напишан од Марино Гримани околу тоа време. Кловиќ најверојатно се вратил во Рим до крајот на 1538 година кога е познато дека се сретнал со [[Писател|писателот]] Франсиско де Оланда.<ref name="Calvillo">Elena Calvillo, Romanità and Grazia: Giulio Clovio's Pauline Frontispieces for Marino Grimani, The Art Bulletin, том 82, бр. 2 (јуни 2000), стр. 280-297, {{JSTOR|3051377}}</ref> [[Податотека:11.499_PS2.jpg|мини| Припишувано на Јулије Кловиќ (1498–1578). Распнување, ок. 1572 година. Темпера на [[пергамент]], 23,2 x 14,3 цм. Музеј Бруклин, подарок на А. Огустус Хили.]] Кловиќ подоцна станал член на домот на Алесандро Фарнезе со кого ќе биде поврзан до неговата [[смрт]]. За време на неговото време со Фарнезе, Кловиќ го создал едно од неговите ремек-дела, „<nowiki><i>Фарнезов часослов</i></nowiki>“. Други познати дела од овој период ги се илустрациите за Таунлиевиот лекционер.<ref>Lilian Armstrong, Review of The Towneley Lectionary Illuminated for Cardinal Alessandro Farnese by Giulio Clovio: The New York Public Library Astor, Lenox and Tilden Foundations Manuscript 91. Described by Jonathan J.G. Alexander. The Burlington Magazine, Vol. 140, No. 1146 (Sep., 1998), p. 626, {{JSTOR|888022}}</ref> Од 1551 до 1553 година е познато дека Кловиќ работел во [[Фиренца]]. Во тоа време тој насликал минијатура на Елеонор Толедска (се наоѓа во [[Англија]], Опатија Велбек, приватна збирка).<ref>Janet Cox-Rearick and Mary Westerman Bulgarella, Public and Private Portraits of Cosimo de' Medici and Eleonora di Toledo: Bronzino's Paintings of His Ducal Patrons in Ottawa and Turin, Artibus et Historiae, Vol. 25, No. 49 (2004), pp. 101-159, {{JSTOR|1483750}}</ref> == Допир со други уметници == Кловиќ бил пријател на многу помладиот [[Ел Греко]], прославениот [[Грци|грчки]] уметник од [[Крит|критски]] [[Ираклион]], кој подоцна работел во [[Шпанија]], за време на раните години на Ел Греко во [[Рим]]. Греко насликал два [[Портрет|портрета]] на Кловиќ; едната ги прикажува четворицата сликари кои ги сметал за свои мајстори; во ова, Кловиќ е рамо до рамо со [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]], [[Тицијан]] и [[Рафаело Санти]]. Кловиќ бил познат и како „Микеланџело на минијатурата“. Книгите со неговите минијатури станале познати пред се поради неговите вешти илустрации. Тој бил убедлив во пренесувањето на стилот на италијанското [[Висока ренесанса|високоренесансно]] [[сликарство]] во минијатурен формат.{{Се бара извор|date=април 2024}} [[Питер Бројгел Постариот]] бил личен пријател на Јулије Кловиќ,<ref name="ReferenceA">The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio, Miniaturist: with notices of his contemporaries, and of the art of decoration in the Sixteenth Century - by John William Bradley – 1891</ref> и останал со Кловиќ во Рим за време на неговото патување во Италија во 1553 година.<ref>Charles de Tolnay, Newly Discovered Miniatures by Pieter Bruegel the Elder, The Burlington Magazine, Vol. 107, No. 744 (Mar., 1965), pp. 110-115</ref> Брејгел извршил мал медалјон кој прикажува бродови во бура на минијатурата на [[Страшниот суд]] во Кловиќ ( Јавна библиотека „Њујорк“),<ref>Claude Henri Rocquet, Bruegel, or, The workshop of dreams, University of Chicago Press, 1991, p 51</ref> но шесте Бројгели споменати во [[Тестамент|тестаментот]] на Кловиќ исчезнале.{{Се бара извор|date=април 2024}} == Поважни дела == [[Податотека:Clovio_magi.jpg|мини|320x320пкс| Обожување на мудреците и [[Соломон]] обожувано од [[Царицата од Сава|кралицата од Сава]] во „''Фарнезов часослов''“''.'']] === Соунски ракопис === Кловиќ го осветли Коментарот на Марино Гримани на Посланието на [[Апостол Павле|Свети Павле]] до [[Послание до Римјаните|Римјаните]]. Ова дело сега се наоѓа во Музејот „Сер Џон Соун“ во [[Лондон]]. Коментарот се состои од 130 велуми. Вклучени се две големи минијатури, како и богато украсени рабови. Минијатурите го прикажуваат преобраќањето на Свети Павле.<ref>[[Јулије Кловиќ#Bradley|Bradley, 2004 (препечатено)]], pp. 245-253</ref><ref>[http://collections.soane.org/THES84219 Sir John Soane's Museum catalogue]</ref> === ''Фарнезов часослов'' === Неговото најпознато дело е „''Фарнезов часослов“,'' завршено во 1546 година за кардиналот Алесандро Фарнезе, кое било девет години во изработка (сега Морганова библиотека, [[Њујорк]]). Тој покажува на ова дело во портретот на [[Ел Греко]] (горе). Ова содржи дваесет и осум минијатури, главно сцени од [[Стар завет|Стариот]] и [[Новиот завет]], но со позната слика на две страници што ја претставува поворката Корпус Кристи во Рим. Има прекрасни сребрено-позлатени корици, иако тие не се од [[Бенвенуто Челини]], како што тврдел [[Вазари]]. === Таунлиев лекционер === ''Таунлиевиот лекционер'' сега се наоѓа во Јавната библиотека „Њујорк“ и веројатно му припаѓала на кардиналот Алесандро Фарнезе. Користена за време на богослужбите, книгата содржела шест величествени минијатури на цели страници наспроти минијатурните претстави на евангелистите. Илустрациите ги воведувале соодветните читања од Светото Писмо. Тие вклучуваат [[Христово Рождество|Рождество]], [[Воскресение]] и [[Страшниот суд]].<ref>[[Јулије Кловиќ#Bradley|Bradley, 2004 (препечатено)]], pp. 254-260</ref> === Колонов мисал === [[Податотека:Giulio_Clovio_001.jpg|лево|мини|300x300пкс| Осветлена страница од неговиот Колонови мисал, 1530-ти, Библиотека „Џон Рајландс“, Манчестер.]] Ова дело сега се наоѓа во Библиотеката „Џон Рајландс“ во [[Манчестер]].<ref>Donato Mansueto, The Italian emblem: a collection of essays, Librairie Droz, 2007, p 182, n. 56</ref> Колоновиот мисал било направено за кардиналот Помпео Колона. Имало одредена дебата за идентитетот на уметникот. Некои му го припишале мисалот на [[Рафаело Санти]] (околу 1517 година). Исто така, било предложувано дека делото може да му припаѓа на Винценцјо Рајмонди.<ref>The John Rylands library, Manchester: a brief record of twenty-one years' work (MCM January MCMXII), The University press, 1921, pg xiv [[iarchive:johnrylandslibr00guppgoog| Internet Archive]]</ref> Сега воглавно му е припишувано на Кловиќ.<ref>Baltrusaitis, J., En busca de Isis, Siruela, 2006, 9788478444601, [https://books.google.com/books?id=i8cdHmcLYxEC URL]</ref><ref>John Rylands Library and Guppy, H., Bulletin of the John Rylands Library, v. 6, Manchester University Press, 1922, [https://books.google.com/books?id=8g8DAAAAYAAJ URL]</ref> [[Податотека:Julije_Klović_-_Judita_i_Holoferno.jpg|мини| Џудит обезглавува холоферни, цртеж, сребрена точка или јаглен, 322*238 мм, 1550–1560, [[Загреб]], [[Хрватска]] [[Хрватска академија на науките и уметностите|Академија на науките и уметностите]] - Катедра за графики и цртежи.]] === Друго === [[Британска библиотека|Британската библиотека]] ги има неговите дванаесет минијатури на цели страници за победите на императорот [[Карло V (Свето Римско Царство)|Карло V]],<ref name="EB1911">{{Cite EB1911|wstitle=Clovio, Giorgio Giulio|volume=6|page=563}}</ref> и Книгата на часовите на Стјуарт де Ротези, која првично била нарачана од кардиналот Марино Гримани и вклучувала 4 минијатури од Јулије Кловиќ.<ref>[http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Add_MS_20927 British Library Catalogue]</ref> [[Ватиканска библиотека|Ватиканската библиотека]] има ракописен живот на Фредериго III ди Монтефелтро, војводата на Урбино, извонредно илустриран од Кловиќ.<ref name="EB1911">{{Cite EB1911|wstitle=Clovio, Giorgio Giulio|volume=6|page=563}}</ref> Други илустрации од него се чувани во [[Библиотека|библиотеки]] во [[Виена]], [[Њујорк (град)|Њујорк]], [[Минхен]] и [[Париз]], како и во многу приватни збирки. Голема изложба на неговите дела била одржана во 2012 година во [[Галерија Кловиќеви двори|Галеријата „Кловиќеви Двори“]], уметничката галерија посветена на него во [[Загреб]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.galerijaklovic.hr/sites/default/files/katalog_pdf/katalog.pdf|title=Julije Klović – najveći minijaturist renesanse|last=Poklečki-Stošić, Jasminka|language=hr, en|trans-title=Јулије Кловиќ — најголем минијатурист на ренесансата|accessdate=26 април 2024}}</ref> Според описот напишан за објавување од Антонфранческо Цирни, тој дизајнирал и многу костими за прочуените елаборирани свадбени веселби на Ортенсија Боромео во март 1565 година, кои биле чувани во [[Апостолски дворец|Ватикан]] и вклучиле турнир во дворот на Белведере. Такви должности често биле очекувани од ренесансниот дворски сликар. Костимите биле внимателно запишани во низа анонимни [[Бакропис|бакрописи]], некои веројатно врз основа на дизајнерските цртежи на Кловиќ.{{Се бара извор|date=април 2024}} == Смрт и погреб == Јулије Кловиќ починал во [[Рим]] на 5 јануари 1578 година. Неговиот гроб се наоѓа во [[Црква Свети Петар во Окови|базиликата „Св. Петар во окови“]], црквата што го содржи прославениот „''Мојсеј''“ на [[Микеланџело Буонароти|Микеланџело]]. == 500-годишнина == [[Хрватска]] ја прославила 500-годишнината од неговото раѓање во 1998 година. [[Хрватска народна банка|Хрватската народна банка]] издала посебна [[Сребро|сребрена]] [[монета]] од 200 [[Хрватска куна|куни]] во знак на спомен. Споменик на Кловиќ е подигнат и во Дривеник. Хрватската влада неодамна ја објавила веста со купувањето на ''„Страшниот суд“'' на Кловиќ, слика која Кловиќ му ја подарил на [[папата]] [[Папа Климент VII|Климент VII]]. Бернардин Модриќ го издал својот [[филм]] „''Евангелието според Кловиќ''“ во 2006 година. [[Ватикан]] ја прославил оваа годишнина со [[поштенски марки]]. == Наследство == Денеска Јулије Кловиќ/Џулио Кловио е славем во [[Италија]] и [[Хрватска]]. Роден е во [[Кралство Хрватска и Далмација|Кралството Хрватска]] и го кажувал својот [[Хрвати|хрватски]] идентитет.<ref name="John W. Bradley 368-369">[[Јулије Кловиќ#Bradley|Bradley, 2004 (препечатено)]], pp. 368–369</ref><ref name="Maria Cionini Visani 8">{{Наведена книга|title=Giorgio Clovio|last=Visani|first=Maria|publisher=Laurana|year=1993|page=8}}</ref> Но, поголемиот дел од својот живот работел во Италија и затоа често го нарекуваат [[Италијанци|италијански]] [[сликар]].<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/122438/Giulio-Clovio "Giulio Clovio." ''Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online.''] Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 27 април 2011.</ref><ref>[http://www.treccani.it/enciclopedia/giorgio-giulio-clovio_%28Dizionario-Biografico%29/ "Clovio, Giorgio Giulio."] ''Treccani, il portale del sapere.'' Web. 27 април 2011. {{In lang|it}}</ref> == Скулптури == <gallery widths="200px" heights="200px" perrow="5"> Податотека:Julije_Klovic_Z_Car_2007.jpg|алт=Statue in Drivenik|Статуа во Дривеник Податотека:Juraj_Julije_Klović_(1498-1578).JPG|алт=Bust in Zrinjevac park, Zagreb|Биста во паркот Зриневац,[[Загреб]] Податотека:Julije_Klovic_Grizane_0907.jpg|алт=Monument in Grižane|Споменик во Грижане Податотека:Juraj_Julije_Klović,_kip_u_Zagrebu.jpg|алт=Statue in front of Klovićevi Dvori Gallery, Zagreb|Статуа пред [[Галерија Кловиќеви двори|галеријата Кловиќеви Двори]], Загреб </gallery> == Поврзано == * [[Италијански Хрвати]] == Наводи == {{Наводи}} == Извори == * {{Наведена книга|title=The Life and Works of Giorgio Giulio Clovio Miniaturist with Notices of His Contemporaries and of the Art of Book Decoration in the Sixteenth Century|last=Bradley|first=John W.|publisher=Kessinger Publishing|year=2004|isbn=978-1-4179-4605-1|ref=Bradley}} == Надворешни врски == {{Ризница-врска|Julije Klović}} === Меѓународни === * {{Британика|9024457}} * [http://www.finearttouch.com/Italian_Renaissance_Artist_Listing_A-L.html Italian Renaissance Artist List] * [http://www.rkd.nl/rkddb/detail.aspx Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie - Clovio, Giorgio Il Macedo] Archived 2007-08-31 at the Wayback Machine * [http://www.artcyclopedia.com/artists/clovio_giorgio_giulio.html Clovio Giorgio Giulio Artcyclopedia] * [https://archive.today/20130210030537/http://wwar.com/masters/c/clovio-giorgio_giulio.html Clovio Giorgio Giulio Masters] * [http://www.bartleby.com/65/cl/Clovio-G.html Clovio Giulio Bartleby] * [http://www.newadvent.org/cathen/04069a.htm Giorgio Clovio Newadvent] * [http://www.nla.gov.au/pub/gateways/archive/53/p15a01.html Giulio Clovio] * [https://www.vatican.va/vatican_city_state/services/stamps_coins/documents/archivio_generale/0566_it.htm Vatican City postage stamp: Christmas 1998 – 500th anniversary of the birth of Giulio Clovio] (named Julius Clovius Croatus in the stamp) === Италијански === * [http://www.copia-di-arte.com/a/clovio-giorgio-giulio.html Motivi disponibili Giorgio-Giulio Clovio] * [https://web.archive.org/web/20060509030353/http://biblio.cribecu.sns.it/cgi-bin/vasari/Vasari-all?code_f=print_page&work=le_vite&volume_n=6&page_n=213 Le Vite - Edizioni Giuntina e Torrentiniana] * [http://www.storiarte.altervista.org/vasarielenco.htm Gli artisti principali citati dal Vasari nelle "Vite" (elenco)] * [http://www.copia-di-arte.com/a/clovio-giorgio-giulio/last-judgement-after-mich.html Ultimo giudizio del Clovio] === Хрватски === * [https://web.archive.org/web/20031219124203/http://www.hnb.hr/numiz/zla-sre/klovic/eklovic.htm Juraj Julije Klović Commemorative Coins-in English] * [https://web.archive.org/web/20070927225902/http://www.posta.hr/main.aspx?id=193&idmarke=312 Хрватска поштенска марка: Божиќ 1998 година – 500 години од раѓањето на Јурај Јулије Кловиќ] {{Нормативна контрола}} {{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Кловиќ, Јулије}} [[Категорија:Римокатолички сликари]] [[Категорија:Починати во 1578 година]] [[Категорија:Родени во 1498 година]] [[Категорија:Хрватски сликари]] [[Категорија:Католички украсни уметници]] [[Категорија:Католички гравери]] [[Категорија:Хрвати од 16 век]] [[Категорија:Хрвати во Италија]] [[Категорија:Илуминатори на ракописи]] [[Категорија:Хрватски машки сликари]] ostcbrkdbzxgxpf6hzb2tt5jk56c8pp 1 1347044 5196093 2024-04-25T23:11:31Z Dandarmkd 31127 /* СИЕ Пролет 2024 */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == СИЕ Пролет 2024 == {{СИЕ Пролет 2024}} [[User:Dandarmkd|Dandarmkd]] <small>([[User talk:Dandarmkd|разговор]])</small> 01:11, 26 април 2024 (CEST) 8fj6p4dtimkwmyg4ktlxi6o9jdbl11y 1 1347045 5196095 2024-04-25T23:55:45Z Ozdolen 93165 /* Црква Св. Никола во Издеглавје */ ново заглавие wikitext text/x-wiki == Црква Св. Никола во Издеглавје == Овде е погрешно внесена содржина која се однесува на црквата Свети Никола во Сошани. Треба да се избрише овој текст или да се пренеси на страницата за селото Сошани со поправка на техничките грешки. Што се однесува до црквата Св. Никола во Издеглавје треба да се каже дека е таа стара црква која се наоѓа на околу 1 километар северно од селото Издеглавје, во месноста Зглавница или Старо Село, каде што се претпоставува дека тука била локацијата на Главеница, во која престојувал Свети Климент Охридски.Археолошките остатоци (темели од ѕидишта и фрагменти од керамика) покажуваат дека тука имало населба. Во таа населба била изградена и малата, еднокорабна црквичка Свети Никола, која подоцна е обновена од жител на селото Издеглавје (Ване Димоски). Оваа црква во 1845 година ја посетил рускиот филолог и професор на Казанскиот универзитет - Виктор Григорович, кој ја барал локацијата на Главеница, меѓутоа ништо значајно не открил, а црквата била доста запуштена, со голи ѕидови. Значи таа црква е изградена многу порано, па заради тоа со рекогносценција е прогласена за археолошки локалитет од средниот век со некропола. Црковниот празник е свети Никола, летен, кога кај црквата се одржува црковно-народен собор, а кумот на црквата за тој ден дава ручек за сите гости. [[User:Ozdolen|Ozdolen]] <small>([[User talk:Ozdolen|разговор]])</small> 01:55, 26 април 2024 (CEST) tlbqxijm6opcv1t36ioht36xjvarehs 0 1347046 5196100 2024-04-26T05:38:42Z P.Nedelkovski 47736 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:sl:Special:Redirect/revision/5978448|Fantomski otok]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:Powell-Chart-1822.png|мини| Дел од картата на Џорџ Пауел од 1822 година на [[Јужни Шетландски Острови|Јужните Шетландски Острови]] на која е прикажан призрачниот остров Мидл (долу десно) во теснецот Брансфилд[[Антарктик|, Антарктик]]. .]] '''Призрачен остров''' - наводен [[остров]] кој бил нацртан на карти некое време, но подоцна било откриено дека не постои. Овие острови обично потекнуваат од извештаите на првите морнари во нови области и обично се резултат на навигациски грешки, погрешни набљудувања, дезинформации или намерни измислици. Некои острови останале на мапите со векови пред да се поправи грешката. За разлика од [[Seznam izgubljenih dežel|изгубените земји]], за кои се вели дека некогаш постоеле, но биле уништени од некоја причина, призрачниот остров е територија за која се тврди дека постои, но подоцна се дознава дека е поинаку (или територијата не е остров). [[Категорија:Острови]] [[Категорија:Призрачни острови]] avvf9u8ydkem8cwdz633g4knp7sxqal 5196101 5196100 2024-04-26T05:39:44Z P.Nedelkovski 47736 поправки wikitext text/x-wiki [[Податотека:Powell-Chart-1822.png|мини| Дел од картата на Џорџ Пауел од 1822 година на [[Јужни Шетландски Острови|Јужните Шетландски Острови]] на која е прикажан призрачниот остров Мидл (долу десно) во теснецот Брансфилд[[Антарктик|, Антарктик]].]] '''Призрачен остров''' — наводен [[остров]] кој бил нацртан на карти некое време, но подоцна било откриено дека не постои. Овие острови обично потекнуваат од извештаите на првите морнари во нови области и обично се резултат на навигациски грешки, погрешни набљудувања, дезинформации или намерни измислици. Некои острови останале на мапите со векови пред да се поправи грешката. За разлика од [[Список на изгубени земји|изгубените земји]], за кои се вели дека некогаш постоеле, но биле уништени од некоја причина, призрачниот остров е територија за која се тврди дека постои, но подоцна се дознава дека е поинаку (или територијата не е остров). [[Категорија:Острови]] [[Категорија:Призрачни острови]] ahnly2ftpeyl3v4zcmiaq3clstzttkx 1 1347047 5196102 2024-04-26T05:40:00Z P.Nedelkovski 47736 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347048 5196104 2024-04-26T06:23:38Z Ivka20 91058 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1219429980|Olga Seleznyova]]“ wikitext text/x-wiki {{Инфокутија Спортист|name=Олга Селезњова|image=|caption=|nationality=Казахстански|sport=[[Скијање крос-кантри (спорт)|Скијање крос-кантри (спорт)]]|birth_date={{birth date and age|1975|6|7|df=yes}}|birth_place=[[Костанај]], Советски Сојуз|death_date=|death_place=}}{{Наводи}} '''Олга Селезњова''' (родена на 7 јуни 1975 година) била најдобра казахстанска [[Скијачко трчање|крос-кантри скијачка]] . Таа се натпреварувала во четири дисциплини на [[Зимски олимписки игри 1998|Зимските олимписки игри 1998 година]] . <ref name="SportsRef">{{Cite Sports-Reference|url=https://www.sports-reference.com/olympics/athletes/se/olga-seleznyova-1.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20200417224633/https://www.sports-reference.com/olympics/athletes/se/olga-seleznyova-1.html|url-status=dead|archive-date=17 April 2020|title=Olga Seleznyova Olympic Results|accessdate=20 February 2018}}</ref> == Наводи == == Надворешни врски == [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1975 година]] 0jwld2paoav5zf17e600q9pesmphvj9 0 1347049 5196105 2024-04-26T06:32:43Z Ivka20 91058 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1140699644|Jakob Bogdani]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:BogdaniFlamingosLandscape.jpg|десно|мини|300x300пкс| ''Фламинго и други птици во пејзаж'']] '''Јакоб Богдани''' (6 мај 1658 - 11 ноември 1724), чии имиња понекогаш се пишуваат Јакоб и Богдани, бил [[Унгарци|унгарски]] и [[Обединето Кралство|британски]] [[уметник]] добро познат по неговата [[мртва природа]] и егзотични слики [[Птици|од птици]] . == Биографија == Богдани е роден во градот [[Прешов|Еперјес]], потоа преименуван во округот Сарош во северниот дел на [[Кралство Унгарија|Кралството Унгарија]], денешен [[Прешов]], [[Словачка]] . Идејата за сликање на големи украсни платна полни со егзотични птици во формална градина беше измислена во Холандија од Мелкиор де Хондекотер (1636-95). Богдани е роден во Унгарија и се преселил во Амстердам во 1684 година, каде што тогаш работеше Мелкиор де Хондекотер и каде што Богдани сигурно ја научил или барем ја усовршил својата специјалност - прикажување на растенија, птици и животни. Во 1688 година се населил во Англија, каде што, според Џорџ Верту, бил „многу охрабрен“ од кралицата Ана, како и работејќи за Вилијам III. Во 1684 година заминал во [[Амстердам]] <ref name="RKD">[https://rkd.nl/en/explore/artists/9937 Jakob Bogdány] in the [[RKD]]</ref> каде што живеел и работел до преселувањето во [[Лондон]] во 1688 година. Во Амстердам се запознал со [[Унгарци|унгарскиот]] колега кој работел на писма и бил типограф Миклош Тотфалуси Кис, кој исто така студирал во Холандија. <ref name="Artportal.hu">[https://artportal.hu/lexikon-muvesz/bogdany-jakab/ Bogdány Jakab] on Artportal.hu</ref> Во Лондон тој постигнал успех како специјалист за мртва природа и сликар на птици на дворот на [[Ана (британска кралица)|кралицата Ана]], а неколку негови слики станале дел од [[Кралска збирка|Кралската колекција]] . Еден од неговите главни покровители бил адмиралот Џорџ Черчил, брат на војводата од Марлборо, чиј познат [[птичарник]] во паркот Виндзор можеби обезбедувал предмети за некои од неговите слики. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rafaelvalls.co.uk/biography.asp?edit_type=add&artist_id=44|title=Rafael Valls: Jakob Bogdani biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20111006194214/http://www.rafaelvalls.co.uk/biography.asp?edit_type=add&artist_id=44|archive-date=6 October 2011|accessdate=14 March 2009}}</ref> Богдани се оженил со Елизабет Хемингс со која имал две деца, Вилијам, кој станал истакнат британски државен службеник и Елизабет, која се омажила за сликарот Тобијас Страновер . Тој влијаел на сликарот на птици Мармадук Крадок . <ref name="RKD">[https://rkd.nl/en/explore/artists/9937 Jakob Bogdány] in the [[RKD]]</ref> Тој починал во Финчли, северен Лондон. == Слики == [[Податотека:Jakob_Bogdány_Landscape_with_Exotic_Birds_and_two_Dogs.jpg|десно|мини|300x300пкс| ''Пејзаж со егзотични птици и две кучиња'']] Неговите слики од птици прикажуваа низа егзотични видови како што се [[какаду]], [[ара]] и мини, кои веројатно биле увезени во европските живеалишта во тоа време. Ги измешал со познати европски птици, како што се [[Голема сипка|големите]] и [[Модроглава сипка|сините цицки]], [[Зелен клукајдрвец|европските зелени клукајдрвци]] и [[Сојка|евроазиските јаи]] . Тој често истакнувал слика со птица со црвени пердуви, како што е црвен ибис, црвен авадат или северен кардинал . <ref>{{Наведена книга|title=Birds:The Art of Ornithology|last=Elphick|first=Jonathan|publisher=Natural History Museum|year=2004|isbn=1-902686-66-7|location=London|pages=24}}</ref> Во неговите пејзажи обично се собирале бројни птици; исклучок биле високо ценетите ''Два исландски сокола'', насликани околу крајот на 17 век или почетокот на 18 век. Моментално сместен во Музејот и уметничката галерија на замокот Нотингем, прикажувал два снежни бели жирфалкони . Една од неговите слики била искористена како корица на албумот „Прокол Харум“ од 1974 година ''„Exotic Birds and Fruit“'' . Неколку негови слики се изложени во [[Унгарска национална галерија|Унгарската национална галерија]] и [[Музеј на ликовната уметност (Будимпешта)|Музејот за ликовни уметности]], [[Будимпешта]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mng.hu/collection?kereses=+Jakab+Bogd%C3%A1ny|title=Collection|work=Hungarian National Gallery|archive-url=https://web.archive.org/web/20180210235205/http://mng.hu/collection?kereses=+Jakab+Bogd%C3%A1ny|archive-date=10 February 2018|accessdate=10 February 2018}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.ft.com/content/52c71bbc-c76a-11df-aeb1-00144feab49a|title=Unknown treasures from a Budapest museum|last=Wullschlager|first=Jackie|date=24 September 2010|work=Financial Times}}</ref> == Референци == == Надворешни врски == * [http://www.hung-art.hu/frames-e.html?/english/b/bogdany/muvek/index.html Дела на Јакоб Богдани] * https://www.rct.uk/collection/407212/birds-in-a-landscape {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Унгарски сликари]] [[Категорија:Луѓе од Прешов]] [[Категорија:Починати во 1724 година]] [[Категорија:Родени во 1658 година]] cu5oo9k0hpsnmdk30w36pmdoakpb2p1 0 1347050 5196106 2024-04-26T06:33:14Z Kostovska 91415 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1190876910|Anu Tali]]“ wikitext text/x-wiki [[Податотека:Kadri_ja_Anu_Tali,_muusikud_2000.jpg|мини| Ану Тали (лево) со сестрата близначка Кадри Тали (десно), 2000 година]] '''Ану Тали''' (родена на 18 јуни 1972 година) е [[Естонија|естонски]] диригент. == Живот и кариера == Тали е родена во [[Талин]]. Нејзината мајка [[:et:Anne Tali|Ен Тали]] е истакната математичарка. Нејзината сестра близначка Кадри Тали е исто така диригент и директор на [[Естонскиот национален симфониски оркестар]]. Таа ја започнала својата музичка обука како пијанист, а дипломирала во средното музичко училиште во Талин во 1991 година. Студиите ги продолжила на Естонската музичка академија како диригент кај Куно Аренг, Томас Каптен и Роман Мацов. Од 1998 до 2000 година студирала на Државниот конзерваториум во Санкт Петербург кај Илја Мусин, а подоцна и кај Леонид Корчмар. Почнала да студира во 1995 година со Јорма Панула на Академијата Сибелиус во Хелсинки. Во 1997 година, Тали и нејзината сестра близначка Кадри Тали го основале Естонско-финскиот симфониски оркестар, со Ану Тали како диригент на оркестарот и Кадри Тали како негов менаџер. Оркестарот подоцна го добил името Нордиски симфониски оркестар. Тали и Нордискиот симфониски оркестар го направиле своето деби снимање во 2002 година со „Лебедов лет“, заФинска/Ворнер класици, во која биле прикажани две светски премиерни снимки, оркестарските свити Лет на океан и лебед од [[Вељо Тормис]]. Оваа снимка им ја донела наградата за млад уметник на годината на наградите Ехо Класик во 2003 година во Германија. Нивното второ снимање било ''Акција страст илузија'', исто така на Ворнер класици. Во Северна Америка, Тали го имала своето деби како диригентско американско деби со Симфонискиот оркестар на Њу Џерси во јануари 2005 година.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2005/01/14/arts/music/14cond.html?pagewanted=all&position=|title=Call Me Madame Maestro|last=Blair Tindall|date=14 January 2005|work=New York Times|access-date=2009-09-20}}</ref> <ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2005/01/15/arts/music/nordic-program-clarifies-goals-for-a-conductor-in-the-wings.html|title=Nordic Program Clarifies Goals For a Conductor In the Wings|last=James R. Oestreich|date=15 January 2005|work=New York Times|access-date=2009-09-20}}</ref> Во април 2007 година, Тали била именувана за музички директор на [[Камерен оркестар Манитоба|Камерниот оркестар во Манитоба]], и требало да започне во септември 2007 година.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.cbc.ca/arts/music/story/2007/04/20/conductor-manitoba.html|title=Manitoba Chamber Orchestra names female conductor|date=20 April 2007|work=CBC News|access-date=2007-04-25}}</ref> Меѓутоа, во ноември 2008 година, оркестарот објавил дека тој и Тали не можат да се договорат за условите на договорот и Тали никогаш не ја презеле функцијата во Манитоба.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.whatsonwinnipeg.com/index.php?option=com_content&task=view&id=33176|title=Chamber orchestra's new music director backs out|last=Morley Walker|date=12 November 2007|work=Winnipeg Free Press|access-date=2007-11-13}}</ref> Во летото 2006 година, Тали дебитирала на оперскиот фестивал во Савонлина со нова продукција на Кармен и исто така на фестивалот во Салцбург со оркестарот Моцартеум. Нејзината работа во современата музика вклучува диригирање на американската премиера на ''Песни на војните што ги видов'' на Хајнер Гебелс.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2009/01/22/arts/music/22wars.html|title=Gertrude Stein's Texts as Songs Spoken by Instrumentalists|last=James R. Oestreich|date=2009-01-21|work=New York Times|access-date=2009-09-20}}</ref> Тали го направила своето прво гостување како диригентско појавување со оркестарот Сарасота во февруари 2011 година.<ref>{{Наведени вести|url=http://www.heraldtribune.com/article/20110220/ARTICLE/102201072|title=Guest conductor brings nuance out of standards|last=Richard Storm|date=2011-02-20|work=Sarasota Herald Tribune|access-date=2013-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924123652/http://www.heraldtribune.com/article/20110220/ARTICLE/102201072|archive-date=2015-09-24}}</ref> Во јуни 2013 година, оркестарот Сарасота ја именувале Тали за свој следен музички директор, од 1 август 2013 година, со првичен договор од 3 години.<ref>{{Наведени вести|url=http://arts.heraldtribune.com/2013-06-11/content/music-content/music-news/sarasota-orchestra-hires-anu-tali-as-music-director-2/|title=Sarasota Orchestra hires Anu Tali as music director|last=Susan Rife|date=2013-06-11|work=Sarasota Herald Tribune|access-date=2013-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140815015944/http://arts.heraldtribune.com/2013-06-11/content/music-content/music-news/sarasota-orchestra-hires-anu-tali-as-music-director-2/|archive-date=2014-08-15}}</ref> Оркестарот и го продолжил договорот за уште 3 години во 2016 година. Во октомври 2017 година, оркестарот објавил дека Тали ќе се повлече од нејзиното музичко директорување на оркестарот во 2019 година. <ref>{{Наведени вести|url=http://www.heraldtribune.com/news/20171025/music-director-leaving-sarasota-orchestra-in-2019|title=Music director leaving Sarasota Orchestra in 2019|last=Susan Rife|date=2017-10-26|work=Sarasota Herald Tribune|access-date=2015-10-26}}</ref> Тали и нејзиниот сопруг Хендрик Агур, директор на Граматичко школо Густав Адолф во Талин, се венчале во 2014 година. Двојката има дете, родено во мај 2015 година. Нејзините награди и почести вклучуваат Културна награда на Естонија 2003 година и Претседателска награда на Естонија во 2004 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://estonianworld.com/people/washington-post-names-anu-tali-one-female-conductors-watch/|title=Washington Post names Anu Tali as one of the female conductors to watch|last=Hankewitz|first=Sten|date=13 November 2017|work=estonian world|archive-url=https://web.archive.org/web/20171113142038/http://estonianworld.com/people/washington-post-names-anu-tali-one-female-conductors-watch/|archive-date=2017-11-13|accessdate=16 March 2021}}</ref> Тали, исто така, снимила естонска музика со Франкфуртскиот РСО. Во 2021 година, Ану Тали ја диригирала светската премиера на концертот за виолончело на Карола Обермилер, Фосфор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theaterheidelberg.de/produktion/5-philharmonisches-konzert-7/|title=5. PHILHARMONISCHES KONZERT|archive-url=https://web.archive.org/web/20220522070936/https://www.theaterheidelberg.de/produktion/5-philharmonisches-konzert-7/|archive-date=2022-05-22|accessdate=2021-11-28}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.harrisonparrott.com/artist/profile/anu-tali Биографија на агенцијата Харисон Парот на Ану Тали] {{Почетна кутија}} {{s-culture}} {{succession box|title=[[Нордиски симфониски оркестар|Музички директор, нордиски симфониски оркестар]]|before=нема претходник|years=1997присутни|after=актуелен}} {{succession box|title=[[Оркестар Сарасота|Музички директор, оркестар Сарасота]]|before=Леиф Бјаланд|years=2013&даш;2019|after=(празно место)}} {{s-end}} [[Категорија:Родени во 1972 година]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Жени диригенти]] [[Категорија:Естонија]] t3dse67hijlxpn2z8xtqa2tg9m4nmr5 0 1347051 5196108 2024-04-26T06:39:57Z Ivka20 91058 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1219039482|Edvard Rusjan]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|honorific_prefix=|name=Едвард Русјан|honorific_suffix=|native_name=|native_name_lang=|image=Edvard Rusjan 1911.jpg|image_size=|alt=Едвард Русинот и 1911 г|caption=Едвард Русинот и 1911 г|birth_name=|birth_date={{Birth date|1886|06|06}}|birth_place=[[Трст]], [[Австрија-Унгарија]]|disappeared_date=<!-- {{Disappeared date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (disappeared date then birth date) -->|disappeared_place=|disappeared_status=|death_date={{Death date and age|1911|01|09|1886|06|06}}|death_place=[[Белград]], [[Кралство Србија]]|death_cause=|body_discovered=|resting_place=|resting_place_coordinates=<!-- {{Coord|LAT|LONG|type:landmark|display=inline}} -->|monuments=|nationality=|other_names=|citizenship=|education=|alma_mater=|occupation=трговец/производител на велосипеди, пронаоѓач/производител на авиони, тренер на пилоти|years_active=|employer=|organization=|agent=|known_for=|notable_works=|style=|television=|title=|term=|predecessor=|successor=|party=|movement=|opponents=|boards=|criminal_charge=<!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources -->|criminal_penalty=|criminal_status=|spouse=|partner=<!-- unmarried life partner; use ''Name (1950–present)'' -->|children=|parents=|relatives=|callsign=|awards=|signature=|signature_alt=|signature_size=|module=|module2=|module3=|module4=|module5=|module6=|website=<!-- {{URL|Example.com}} -->|footnotes=}} '''Едвард Русјан''' (6 јуни 1886 – 9 јануари 1911 година) <ref name="Rusjan" /> <ref name="Sitar">{{Наведена книга|title=Edvard Rusjan|last=Sitar|first=Sandi|publisher=Partizanska knjiga|year=1989|page=72|id={{COBISS|ID=7780352}}}}<templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> бил пионер во летање и конструктор на авиони од Австро-унгарската империја. Тој загина во авионска несреќа во [[Белград]] . <ref name="Rusjan">{{Наведена енциклопедија|access-date=6 June 2012}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/clancivlepojevica/160-m-mercep-i-e-rusjan|title=Конструктори аероплана и авијатичари Михаило Мерћеп и Едуард Русјан|archive-url=https://web.archive.org/web/20210418225931/http://www.vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/clancivlepojevica/160-m-mercep-i-e-rusjan|archive-date=18 April 2021|accessdate=31 August 2013}}</ref> == Биографија == Русјан е роден во [[Трст]], <ref name="Rusjan">{{Наведена енциклопедија|access-date=6 June 2012}}<cite class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMesesnel1925–1991">Mesesnel, France (1925–1991). [https://web.archive.org/web/20200607191751/https://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi528746/ "Rusjan Edvard"]. In Vide Ogrin, Petra; Cankar, Izidor; et&nbsp;al. (eds.). ''Slovenski biografski leksikon'' (in Slovenian). [[ISBN]]&nbsp;[[Специјални: Извори на книги/978-961-268-001-5|<bdi>978-961-268-001-5</bdi>]]. Archived from [http://nl.ijs.si/fedora/get/sbl:2704/VIEW/ the original] on 7 June 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 June</span> 2012</span>.</cite> [[Category:CS1 Slovenian-language sources (sl)]]</ref> тогаш главното пристаниште на [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] (сега во Италија). Неговите родители и двајцата биле домородци од регионот на Горица и Градишка : неговиот татко, Франк Русјан, бил [[Словенци|Словенец]], а неговата мајка, Грација Кабас, била [[Фурланија-Јулиска Краина|Фриула]] . <ref>{{Наведена книга|title=Brata Edvard in Josip Rusjan iz Gorice: začetkí motornega letenja med Slovenci|last=Gombač|first=Srečko|publisher=Puhek|year=2004}}</ref> Детството и адолесценцијата Русјан ги поминал во Горица, во предградието [[Пристава (Нова Горица)|Рафут]] . Во младоста станал професионален велосипедист и дизајнирал свои модели на велосипеди, заедно со неговиот брат Јосип Русјан. Бил член и на [[Соколи (гимнастичарско движење)|гимнастичкото друштво Сокол]] . Тој го направил својот прв лет на 25 ноември 1909 година, во близина на Горица, во [[Eda I|Еда I]], биплан по негов сопствен дизајн. Еда бил прекарот на Едвард, кој му го дала неговата мајка. <ref name="Rusjan">{{Наведена енциклопедија|access-date=6 June 2012}}<cite class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMesesnel1925–1991">Mesesnel, France (1925–1991). [https://web.archive.org/web/20200607191751/https://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi528746/ "Rusjan Edvard"]. In Vide Ogrin, Petra; Cankar, Izidor; et&nbsp;al. (eds.). ''Slovenski biografski leksikon'' (in Slovenian). [[ISBN]]&nbsp;[[Специјални: Извори на книги/978-961-268-001-5|<bdi>978-961-268-001-5</bdi>]]. Archived from [http://nl.ijs.si/fedora/get/sbl:2704/VIEW/ the original] on 7 June 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 June</span> 2012</span>.</cite> [[Category:CS1 Slovenian-language sources (sl)]]</ref> <ref name="RS-Rusjan">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/|title=Edvard Rusjan, Pioneer of Slovene Aviation|publisher=Republic of Slovenia – Government Communication Office|archive-url=https://web.archive.org/web/20140423044448/http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/|archive-date=23 April 2014|accessdate=11 September 2013}}</ref> Летот бил покриен {{Convert|60|m}} и достигна висина од {{Convert|2|m}} . На 29 ноември 1909 година, тој летал {{Convert|600|m}} на надморска височина од {{Convert|12|m}} . Оригиналниот дизајн бил проследен со неколку подобрени верзии. Тој се преселил во еден хангар во близина [[Мирен|на Мирен]] јужно од Горица. Русјан прв пат присуствувал на настан за јавен лет со моделот EDA V на 6 декември 1909 година, кога неговиот авион се распаднал при слетувањето. <ref name="Rusjan">{{Наведена енциклопедија|access-date=6 June 2012}}<cite class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMesesnel1925–1991">Mesesnel, France (1925–1991). [https://web.archive.org/web/20200607191751/https://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi528746/ "Rusjan Edvard"]. In Vide Ogrin, Petra; Cankar, Izidor; et&nbsp;al. (eds.). ''Slovenski biografski leksikon'' (in Slovenian). [[ISBN]]&nbsp;[[Специјални: Извори на книги/978-961-268-001-5|<bdi>978-961-268-001-5</bdi>]]. Archived from [http://nl.ijs.si/fedora/get/sbl:2704/VIEW/ the original] on 7 June 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 June</span> 2012</span>.</cite> [[Category:CS1 Slovenian-language sources (sl)]]</ref> Во јуни 1910 година, тој го испробал моделот EDA V, кој му овозможил да лета 40 метри над земјата и да го прелета целото поле [[Мирен]] . [[Податотека:Rusjanovo_letalo_Eda.JPG|мини| Реплика на русјанскиот авион [[Eda V|Еда В]]]] Браќата Русјан останале без финансии за изградбата на ЕДА VII. Во 1910 година, Едвард Русјан го запознал бизнисменот Михајло Мерќеп од [[Загреб]], [[Хрватска]] (тогаш дел од [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] ), кој му понудил финансиска помош за неговите напори. Истата година, браќата се преселиле во [[Загреб]], Хрватска, кога започнале проект за изградба на авиони во поголем обем заедно со првиот хрватски пилот Драгутин Новак, кој претходно летал со Едуард Славољуб Пенкала .<nowiki></br></nowiki> Во ноември 1910 година, тие конструирал нов модел, наречен „Сокол“. <ref name="Rusjan">{{Наведена енциклопедија|access-date=6 June 2012}}<cite class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMesesnel1925–1991">Mesesnel, France (1925–1991). [https://web.archive.org/web/20200607191751/https://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi528746/ "Rusjan Edvard"]. In Vide Ogrin, Petra; Cankar, Izidor; et&nbsp;al. (eds.). ''Slovenski biografski leksikon'' (in Slovenian). [[ISBN]]&nbsp;[[Специјални: Извори на книги/978-961-268-001-5|<bdi>978-961-268-001-5</bdi>]]. Archived from [http://nl.ijs.si/fedora/get/sbl:2704/VIEW/ the original] on 7 June 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 June</span> 2012</span>.</cite> [[Category:CS1 Slovenian-language sources (sl)]]</ref> Во јануари 1911 година, Едвард и Јосип Русјан заминале на промотивна турнеја низ [[Балкански Полуостров|балканските]] градови. За време на лет во [[Белград]], [[Србија]] на 9 January 1911 силен ветер го скршил крилото на авионот на Едвард и тој се нурнал во железнички насип во близина на [[Белградска тврдина|Белградската тврдина]] во фатална несреќа. <ref name="Sitar">{{Наведена книга|title=Edvard Rusjan|last=Sitar|first=Sandi|publisher=Partizanska knjiga|year=1989|page=72|id={{COBISS|ID=7780352}}}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSitar1989">Sitar, Sandi (1989). ''Edvard Rusjan''. Partizanska knjiga. p.&nbsp;72. </cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSitar1989">[[Cobiss|COBISS]]&nbsp;[https://plus.cobiss.net/cobiss/si/en/bib/7780352 7780352].</cite></ref> <ref name="RS-Rusjan">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/|title=Edvard Rusjan, Pioneer of Slovene Aviation|publisher=Republic of Slovenia – Government Communication Office|archive-url=https://web.archive.org/web/20140423044448/http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/|archive-date=23 April 2014|accessdate=11 September 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20140423044448/http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/ "Edvard Rusjan, Pioneer of Slovene Aviation"]. Republic of Slovenia – Government Communication Office. Archived from [http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/science_and_technology/edvard_rusjan_pioneer_of_slovene_aviation/ the original] on 23 April 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 September</span> 2013</span>.</cite></ref> На неговиот погреб присуствувале голема толпа од околу 14.000 луѓе. Погребан е на Новите гробишта во Белград, лоц 15, гроб 343. == Наследство == Аеродромот Марибор Едвард Русјан и астероидот 19633 Русјан се именувани по него. Комерцијално-деловниот центар ''Еда центар'' во [[Нова Горица]] е посветен на споменот на Русјан. Еден од DC-10 во флотата [[Јат Ервејс|ЈАТ]] го добил името по Едвард Русјан. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.taxiways.de/DC-10/46988_278.html|title=MC DONNELL – DOUGLAS DC – 10|work=taxiways.de|accessdate=31 January 2017}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == [[Категорија:Погребани на Новите гробишта (Белград)]] [[Категорија:Воздухопловни пионери]] [[Категорија:Починати во 1911 година]] [[Категорија:Родени во 1886 година]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] d2wvg6h34r0mxdm2gkuvb3s27l5g5ne 0 1347052 5196109 2024-04-26T06:40:08Z Тиверополник 1815 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220663689|Eastern question]]“ wikitext text/x-wiki Во дипломатската историја, '''источното прашање''' - прашањето за политичката и економската нестабилност во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од крајот на 18-тиот до почетокот на 20-тиот век и последователниот стратегиски натпревар и политичките размислувања на европските [[Велесила|големи сили]] во светлината на ова. Карактеризиран како „болен човек на Европа“, релативното слабеење на воената сила на царството во втората половина на осумнаесеттиот век се заканувало да ја поткопа кревката рамнотежа на системот на моќ, главно обликувана од Европскиот концерт. Источното прашање опфатило безброј меѓусебно поврзани елементи: отомански воени порази, отоманска институционална несолвентност, тековната османлиска политичка и економска програма за осовременување, пораст на етно-религискиот национализам во нејзините провинции и ривалства на големите сили. <ref>Theophilus C. Prousis. Review of Macfie, A. L., ''The Eastern Question, 1774–1923''. HABSBURG, H-Net Reviews. December, 1996. </ref> Во обид да направи триаголник помеѓу овие различни грижи, историчарот Лесли Шумахер ја предложил следнава дефиниција за источното прашање: {{Цитат|„Источното прашање“ се однесува на настаните и сложениот збир на динамики поврзани со искуството на Европа и уделот во падот на политичката, воената и економската моќ и регионалното значење на Отоманското Царство од втората половина на XVIII век до формирањето на современа Турција во 1923 година.<ref>Leslie Rogne Schumacher, "The Eastern Question as a Europe Question: Viewing the Ascent of 'Europe' through the Lens of Ottoman Decline," [[Journal of European Studies]] 44, no. 1 (2014), 65.</ref>}} Периодот во кој источното прашање било меѓународно на сцена е исто така отворено за толкување. Иако не постои конкретен датум кога започнало источното прашање, [[Руско-турска војна (1828-1829)|Руско-турската војна (1828–29)]] го предочила прашањето на европските сили, особено на Русија и на Британија. Бидејќи се верувало дека распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е неминовно, европските сили се вклучиле во борба за моќ за да ги заштитат своите воени, стратешки и трговски интереси во отоманските домени. [[Руска Империја|Русија]] имала корист од [[Пад на Отоманското Царство|падот на Отоманското Царство]]; од друга страна, [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] и Велика Британија сметале дека зачувувањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е во нивен најдобар интерес. Источното прашање било ставено во мирување по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], чиј еден од исходите претставувал [[Распад на Отоманското Царство|колапсот и поделбата на отоманските територии]]. == Позадина == {{Главна|Младотурска револуција}} [[Податотека:Ottoman_empire.svg|мини|300x300пкс| На врвот на својата моќ (1683), [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] контролирало територија на Блискиот Исток и Северна Африка, како и Средна и Југоисточна Европа.]] Источното прашање се појавило кога моќта на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] започнала да опаѓа во текот на 18 век. Османлиите биле на врвот на својата моќ во 1683 година, кога ја изгубиле [[Опсада на Виена (1683)|битката кај Виена]] од здружените сили на [[Полско-литванска Државна Заедница|Полско-литванската Заедница]] и Австрија, под команда на Јован III Собиески. Мирот бил постигнат многу подоцна, во 1699 година, со [[Договор од Карловци|Договорот од Карловци]], кој го принудило [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] да отстапи многу од неговите средноевропски територии, вклучително и оние делови од Унгарија што ги окупирало. По запрена нејзината експанзија на запад, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] никогаш повеќе не претставувало сериозна закана за Австрија, која станала доминантна сила во овој регион во Европа. Источното прашање не се развило до [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] од 18 век. Според пишувањата на [[Карл Маркс]] околу [[Кримска војна|Кримската војна]], главниот фактор на источното прашање бил рускиот империјализам кон Турција - со тоа што Турција претставувала бариера која требало да го заштити остатокот од Европа, а со тоа и интересите на Велика Британија биле поврзани со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] за време на Кримската војна. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marxists.org/archive/marx/works/subject/russia/crimean-war.htm|title=The Russian Menace to Europem and the Crimean War - by Marx and Engels 1853-5|work=www.marxists.org|accessdate=2021-06-16}}</ref> == Наполеонов период == [[Податотека:Athosbattle.jpg|мини|300x300пкс| ''Руската флота по битката кај Атос'', од Алексеј Богољубов (1824–96)]] Периодот на Наполеон (1799–1815) донел одредено олеснување на пропаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Тоа ја оддалечило Русија од понатамошен напредок. [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] кој [[Француски поход на Египет|го нападнал Египет]], но неговата војска била таму заробена кога Британците решително ја поразиле француската флота во заливот Абукир. Мировниот интермедиум во 1803 година и дозволил на војската да се врати во Франција. <ref>Juan Cole, ''Napoleon's Egypt: Invading the Middle East'' (2008)</ref> За да ја обезбеди сопствената доминација и да го направи остатокот од Европа практично немоќен, Наполеон воспоставил сојуз со Русија со склучување на Договорот од Тилзит во 1807 година. Русија ветила дека ќе му пружи помош на Наполеон во неговата војна против Британија; за возврат, царот на Русија требало да ги прими османлиските територии [[Молдавија (регион)|Молдавија]] и [[Влашка]]. Доколку султанот одбил да ги предаде овие територии, Франција и Русија требало да го нападнат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а османлиските домени во Европа требало да бидат поделени помеѓу двата сојузници. <ref>Michael S. Anderson, ''The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations'' (1966) ch 1</ref> Наполеоновата шема му се заканувала не само на султанот, туку и на Велика Британија, Австрија и Прусија, кои биле речиси немоќни пред таквиот моќен сојуз. Сојузот природно се покажал дека им одговара на Австријците, кои се надевале дека заедничкиот француско-руски напад, кој веројатно целосно ќе го опустоши [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], може да биде спречен со дипломатија; но доколку дипломатските мерки пропаднале, австрискиот министер [[Клеменс фон Метерних]] одлучил дека ќе ја поддржи поделбата на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - решение неповолно за Австрија, но не толку опасно како целосното руско преземање на Југоисточна Европа. Сепак, нападот врз [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не се случил, а сојузот склучен во Тилсит бил распуштен со [[Француска инвазија на Русија|француската инвазија на Русија]] во 1812 година. По поразот на Наполеон од Големите сили во 1815 година, претставниците на победниците се состанале на [[Виенски конгрес|Виенскиот конгрес]], но не презеле никаква акција во врска со територијалниот интегритет на распаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Овој пропуст, заедно со исклучувањето на султанот од [[Свет сојуз|Светиот сојуз]], многумина го протолкувале како поддршка на ставот дека источното прашање е руско внатрешно прашање кое не се однесува на ниту една друга европска нација. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/confederationeu01philgoog|title=The confederation of Europe: a study of the European alliance, 1813–1823, as an experiment in the international organization of peace|last=Walter Alison Phillips|publisher=Longmans, Green|year=1914|pages=[https://archive.org/details/confederationeu01philgoog/page/n258 234]–50}}</ref> == Српската револуција == [[Податотека:Battle_of_Mišar,_Afanasij_Scheloumoff.jpg|мини|270x270пкс| [[Прво српско востание|Првото српско востание]] против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] ]] '''Српската револуција''' или ''Револуционерна Србија'' се однесува на националната и социјалната револуција на [[Срби|српскиот народ]] помеѓу 1804 и 1815 година, за време на која Србија успеала целосно да се оддели од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и да постои како суверена европска национална држава, а последниот период (1815 г. –1833), бил обележан со интензивни преговори меѓу [[Белград]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Терминот бил измислен од познатиот германски историчар, Леополд фон Ранке, во неговата книга ''Die Serbische Revolution'', објавена во 1829 година. <ref>Leopold von Ranke, ''A History of Serbia and the Serbian Revolution'' (1847)</ref> Овие настани ги удриле темелите на [[Кнежевство Србија|современа Србија]] . <ref>L. S. Stavrianos, ''The Balkans since 1453'' (London: Hurst and Co., 2000), p. 248-250.</ref> Додека првата фаза од револуцијата (1804–1815) всушност била војна за независност, втората фаза (1815–1833) резултирала со официјално признавање на [[Кнежевство Србија|сизеренска српска држава]] од страна на [[Висока порта|Портата]] (османлиската влада), со што ја донела револуцијата до нејзиниот крај. <ref>For an overview see Wayne S. Vucinich, "Marxian Interpretations of the First Serbian Revolution." ''Journal of Central European Affairs'' (1961) 21#1: 3–14.</ref> Револуцијата се одвивала по фази: [[Прво српско востание|Првото српско востание]] (1804–1813), предводено од [[Караѓорѓе Петровиќ]]; Бунтот на Хаџи Продан (1814); [[Второ српско востание|Второто српско востание]] (1815) на [[Милош Обреновиќ]]; и официјално признавање на српската држава (1815–1833) од страна на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. ''Прогласот'' (1809) на [[Караѓорѓе Петровиќ|Караѓорѓе]] во главниот град [[Белград]] го претставувал врвот на револуцијата. Тој повикал на единство на [[Срби|српската нација]], нагласувајќи ја важноста на слободата на вероисповед, српската историја и формалните, пишани правила на правото, за што сето тоа тврдело дека [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не успеало да ги обезбеди. Исто така, ги повикало Србите да престанат да го плаќаат [[Џизија|данокот на џизија]] на Портата. Крајниот резултат на востанијата бил [[Сизеренство|сизеренството]] на Србија од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Било формирано [[Кнежевство Србија|Кнежевството Србија]], управувано од сопствен парламент, влада, устав и своја кралска династија. Социјалниот елемент на револуцијата бил постигнат преку воведувањето на вредностите на буржоаското општество во Србија, поради што се сметало за најисточниот буржоаски бунт во светот, кој кулминирал со укинувањето на [[Феудализам|феудализмот]] во 1806 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010154414/https://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|archive-date=2017-10-10|accessdate=2010-06-02}}</ref> Воспоставувањето на [[Милош Обреновиќ|првиот устав на Балканот]] во 1835 година ([[Милош Обреновиќ|подоцна укинат]]) и основањето во 1808 година на неговиот прв универзитет, [[Белградски универзитет|Големата белградска академија]], ги додале достигнувањата на младата српска држава. До 1833 година, Србија била официјално признаена како „притока“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и како таква, призната како наследна монархија. Целосната независност на кнежевството била меѓународно признаена во втората половина на 19 век. <ref>John K. Cox, ''The History of Serbia'' (2002) pp 39–62</ref> == Грчка војна за независност == [[Податотека:Vasilika.jpg|мини| [[Битка кај Василика|Битката кај Василика]] во 1821 година означи рана пресвртница во војната.]] Источното прашање повторно станало главно европско прашање кога [[Грција|Грците]] проглассиле независност од султанот во 1821 година. Отприлика во тоа време била измислена фразата „Источно прашање“. Уште од поразот на Наполеон во 1815 година, постоеле гласини дека рускиот цар се обидел да го нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а востанието на Грците се сметало дека ќе направи инвазија уште поверојатна. Британскиот министер за надворешни работи, Роберт Стјуарт, Виконт Каслериг, како и австрискиот министер за надворешни работи, Метерних, го советувале царот на Русија, [[Александар I (Русија)|Александар I]], да не влегува во војна. Наместо тоа, тие се изјасниле дека тој ќе го одржи Концертот на Европа (духот на широка соработка во Европа, кој опстојувал по поразот на Наполеон). Желба за мирна соработка имал и Александар I, кој го основал Светиот сојуз. Наместо веднаш да го стави во мирување источното прашање помагајќи им на Грците и напаѓајќи ги Османлиите, Александар се колебал, на крајот не превземајќи некоја одлучна акција. Смртта на Александар во 1825 година го донела [[Николај I (Русија)|Николај I]] на царскиот престол на Русија. Одлучувајќи дека повеќе нема да толерира преговори и конференции, тој избрал да интервенира во Грција. Набргу се вклучила и Британија, со нејзината интервенција делумно мотивирана од желбата да се спречи младата грчка држава да стане целосно руски вазал. Духот на [[Романтизам|романтизмот]] кој тогаш доминирал во западноевропскиот културен живот, исто така, ја направило поддршката за грчката независност политички одржлива. И Франција се усогласила со Грците, но Австрија (сеуште загрижена за руската експанзија) не. Навреден од мешањето на Големите сили, османлискиот султан [[Махмуд II]] ја осудил Русија како непријател на [[Ислам|исламот]], што ја натерало Русија да објави војна во 1828 година. Вознемирената Австрија се обидела да формира антируска коалиција, но нејзините обиди останале залудни. Како што војната продолжила во 1829 година, Русија добила цврста предност пред [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, со дополнително продолжување на непријателствата, Русија ја поканила Австрија да влезе во војна против царството кое би резултирало со значително сомневање во Британија. Затоа, Русите продолжиле со војната со надеж дека ќе го уништат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во оваа фаза, кралот на Франција, [[Шарл X]], предложил поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] меѓу Австрија, Русија и други, но неговата шема била претставена премногу задоцнета за да даде резултат. Така, Русија не можела да обезбеди ниту решавачки пораз, ниту поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, таа избрала да ја усвои политиката на понижување на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] до обична зависност. Во 1829 година, царот на Русија го склучил [[Одрински договор (1829)|Одринскиот договор]] со султанот; неговото царство добило дополнителна територија по должината на Црното Море, руските трговски бродови добиле пристап до [[Дарданели|Дарданелите]] и комерцијалните права на Русите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] биле зголемени. Грчката војна за независност била прекината набргу потоа, бидејќи на Грција и била доделена независност со [[Договор од Цариград (1832)|Цариградскиот договор]] во 1832 година. == Мухамед Али од Египет == [[Податотека:ModernEgypt,_Muhammad_Ali_by_Auguste_Couder,_BAP_17996.jpg|десно|мини| [[Мухамед Али-паша]]]] Токму кога се приближувал крајот на грчката војна за независност, [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Египетско-отоманската војна (1831–1833)]] избувнала во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] помеѓу султанот и неговиот номинален вицекрал во [[Египет]], [[Мухамед Али-паша|Мухамед Али]]. Современите и добро обучени Египќани изгледале како да можат да го освојат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Царот на Русија, во склад со неговата политика за сведување на османлискиот султан на ситен вазал, понудил да склучи сојуз со султанот. Во 1833 година, двајцата владетели преговарале за [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]], во кој Русија обезбедила целосна доминација над Османлиите. Русите ветиле дека ќе го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од надворешни напади; за возврат, султанот ветил дека ќе ги затвори Дарданелите за воени бродови секогаш кога Русија е во војна. Оваа одредба од Договорот покренало проблем познат како „''прашање за теснецот''“. Договорот предвидувал затворање на сите воени бродови, но многу европски државници погрешно верувале дека клаузулата дозволува само руски бродови. Британија и Франција биле лути поради погрешно толкуваната клаузула; тие исто така се обиделе да го задржат рускиот експанзионизам. Двете кралства, сепак, се разликувале околу тоа како да ја постигнат својата цел; Британците сакале да го поддржат султанот, но Французите претпочитале да го направат Мухамед Али (кого го сметале за покомпетентен) за владетел на целото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Руската интервенција го навела султанот да преговара за мир со Мухамед Али во 1833 година, но војната повторно избила во 1839 година <ref>Henry Dodwell, ''The Founder of Modern Egypt: A Study of Muhammad ‘Ali'' (Cambridge University Press, 1967)</ref> Султанот Махмуд II починал истата година, оставајќи го [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на неговиот син [[Абдул Меџид I]] во критична состојба: османлиската војска била значително поразена од силите на Мухамед Али. Следувала уште една катастрофа кога египетските сили ја зазеле целата турска флота. Велика Британија и Русија тогаш интервенирале за да го спречат распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но Франција сепак продолжила да го поддржува Мухамед Али. Меѓутоа, во 1840 година, Големите сили се согласиле на компромис; Мухамед Али се согласил да направи номинален чин на потчинување на султанот, но му била доделена наследна контрола на Египет. Единственото нерешено прашање во тој период било прашањето за Теснецот. Во 1841 година, Русија се согласила на укинување на [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]] со прифаќање на Конвенцијата за Лондонскиот теснец. Големите сили - Русија, Велика Британија, Франција, Австрија и Прусија - се согласиле за повторно воспоставување на „древното владеење“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кое предвидувало дека турските теснеци ќе бидат затворени за сите воени бродови, со исклучок на Сојузниците на султанот за време на војната. Со Конвенцијата за теснецот, рускиот цар Николај I ја напуштил идејата за сведување на султанот во состојба на зависност и се вратил на планот за поделба на османлиските територии во Европа. Така, по разрешувањето на египетската борба која започнала во 1831 година, слабото [[Отоманско Царство]] повеќе не било целосно зависно од Русија, туку било зависно од Големите сили за заштита. Обидите за внатрешна реформа не успеале да стават крај на падот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. До 1840-тите, тоа станало познато како „болниот човек на Европа“, а нејзиното евентуално распаѓање изгледало неизбежно. == Револуции од 1848 година == Откако Големите сили постигнале компромис за ставање крај на бунтот на Мехмет Али, источното прашање останало во мирување околу една деценија додека не било повторно оживеано со [[Револуции од 1848|револуциите од 1848 година]]. Иако Русија можела да ја искористи можноста да ја нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - Франција и Австрија во тоа време биле окупирани од нивните сопствени бунтови - таа избрала да не го стори тоа. Наместо тоа, царот Николај ги обврзал своите трупи во одбрана на Австрија, надевајќи се дека ќе воспостави добра волја за да му дозволи подоцна да ги заземе отоманските поседи во Европа. По задушувањето на Австриската револуција, австро-руската војна против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] изгледала неизбежна. И двата цара, на Австрија и на Русија, барале султанот да ги врати австриските бунтовници кои побарале азил во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но тој одбил. Огорчените монарси ги повлекле своите амбасадори во [[Висока порта|возвишената порта]], заканувајќи се со вооружен судир. Меѓутоа, речиси веднаш, Британија и Франција ги испратиле своите флоти да го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Двајцата цареви, сметајќи дека воените непријателства се залудни, ги повлекле своите барања за предавање на бегалците. Кратката криза создала поблиски односи меѓу Британија и Франција, што довела и до заедничка војна против Русија во [[Кримска војна|Кримската војна]] од 1853-1856 година. <ref>A.J.P. Taylor, ''The Struggle for Mastery in Europe: 1848–1918'' (1954) pp 33–35</ref> == Кримска војна == Нов судир започнал во текот на 1850-тите со религиозен спор. Според договорите за кои се преговарало во текот на 18 век, Франција била чувар на римокатолиците во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], додека Русија била заштитничка на православните христијани. Меѓутоа, неколку години, католичките и православните монаси го оспорувале поседувањето на [[Базилика на Исусовото раѓање|црквата Рождество Рождество]] и [[Базилика на Светиот гроб|Црквата на Светиот гроб]] во [[Палестина (регион)|Палестина]]. Во текот на раните 1850-ти, двете страни поставиле барања кои султанот не можел да ги задоволи истовремено. Во 1853 година, султанот пресудил во корист на Французите, и покрај жестоките протести на местните православни монаси. <ref>Orlando Figes, ''[[Crimea: The Last Crusade]]'' (2010); also published as ''The Crimean War: A History'' (2010) </ref> [[Податотека:Battle-of-sinope.jpg|мини|250x250пкс| Руското уништување на турската флота во битката кај Синоп на 30 ноември 1853 година]] Рускиот цар Николај го испратил принцот Александар Меншиков во специјална мисија во Портата. Со претходните договори, султанот бил посветен „''да ја заштити христијанската религија и нејзините цркви''“, но Меншиков се обидел да преговара за нов договор, според кој на Русија ќе и биде дозволено да се меша секогаш кога ќе смета дека заштитата на султанот е несоодветна. Меѓутоа, во исто време, британската влада го испратила лордот Стратфорд, кој дознал за барањата на Меншиков по пристигнувањето. Преку вешта дипломатија, лордот Стратфорд го убедил султанот да го отфрли договорот, кој ја загрозил независноста на Османлиите. Набргу откако дознал за неуспехот на дипломатијата на Меншиков, Николај започнал напад во Молдавија и Влашка (османлиски кнежевства во кои Русија била признаена како специјален чувар на Православната црква), со изговор дека султанот не успеал да го реши прашањето за Светите места. Рускиот цар Николај верувал дека европските сили нема силно да се противат на анексијата на неколку соседни отомански провинции, особено со оглед на руската вмешаност во задушувањето на револуциите од 1848 година. Британија, сакајќи да ја одржи безбедноста на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], испратила флота до Дарданелите, каде што и се придружила друга флота испратена од Франција. Сепак, европските сили се надевале на дипломатски компромис. Претставниците на четирите неутрални големи сили - Британија, Франција, Австрија и Прусија - се состанале во [[Виена]], каде што подготвиле нота за која се надевале дека ќе биде прифатлива и за Русите и за Османлиите. Белешката била одобрена од Николај, но била отфрлена од султанот Абдул-Меџид I, кој сметал дека лошата фраза на документот го оставила отворена за многу толкувања. Велика Британија, Франција и Австрија биле обединети во предлагањето амандмани за ублажување на султанот, но нивните предлози биле игнорирани од [[Санкт Петербург|Петероград]]. Велика Британија и Франција ја оставиле настрана идејата за продолжување на преговорите, но Австрија и Прусија имале надеж за дипломатија и покрај отфрлањето на предложените амандмани. Султанот тргнал во војна, неговите војски ја напаѓале руската војска во близина на Дунав. Николај одговорил со испраќање воени бродови, кои ја уништиле целата отоманска флота во Синоп на 30 ноември 1853 година, дозволувајќи и на Русија прилично лесно да слета и да ги снабдува своите сили на отоманскиот брег. Уништувањето на османлиската флота и заканата од руска експанзија ги вознемирило и Британија и Франција, кои застанале во одбрана на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во 1854 година, откако Русија го игнорирала англо-францускиот ултиматум да се повлече од Дунавските кнежевства, Британија и Франција објавиле војна. {{Цитат|Франција го освои [[Француски Алжир|Алжир]] од Турција, и речиси секоја година Англија припојува друго Индиско кнежевство: ништо од ова не го нарушува балансот на силите; но кога Русија ги окупираше Молдавија и Влашка, иако само привремено, тоа го нарушува балансот на силите. Франција [[Римска Република (19 век)|го окупира Рим]] и остана таму неколку години за време на мирот: тоа не е ништо; но Русија мисли само да го окупира Цариград, а мирот на Европа е загрозен. Англичаните објавуваат [[Прва опиумска војна|војна со Кинезите]], кои, изгледа, ги навредиле: никој нема право да интервенира; но Русија е должна да побара дозвола од Европа доколку се скара со соседот. Англија ѝ се заканува на Грција дека ќе ја поддржи во лажните тврдења за аферата Дон Пацифико на еден мизерен Евреин и ја запали нејзината флота: тоа е законска постапка; но Русија бара договор за заштита на милиони христијани, а тоа се смета дека ја зајакнува нејзината позиција на Исток на сметка на рамнотежата на силите. Не можеме да очекуваме ништо од Западот освен слепа омраза и злоба... (''коментар на маргината од Никола I'': ''Ова е целата поента'').|Меморандум на [[Михаил Погодин]] до Николај I<ref name="slate">{{cite news |title=The Long History of Russian Whataboutism |url=https://slate.com/news-and-politics/2014/03/russia-and-western-double-standards-the-long-history-of-russian-complaints-about-unfair-treatment.html |work=Slate |date=March 21, 2014}}</ref>}} Меѓу оние кои го поддржале француско-англиското гледиште бил и Карл Маркс, во неговите написи за ''Њујорк Трибјун'' околу 1853 година. Карл Маркс ја гледал Кримската војна како судир меѓу демократските идеали на западот што започнале со „''големото движење од 1789 година''“ против „''Русија и апсолутизмот''“. Маркс го гледал [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] како тампон против моделот на експанзионизам од страна на царот. Рускиот цар Николај I претпоставувал дека Австрија, за возврат за поддршката дадена за време на револуциите од 1848 година, ќе застане на нејзина страна, или во најмала рака ќе остане неутрална. Меѓутоа, Австрија се чувствувала загрозена од руските трупи во блиските Дунавски кнежевства. Кога Британија и Франција побарале повлекување на руските сили од Кнежествата, Австрија ги поддржала; и, иако веднаш не и објавила војна на Русија, одбила да ја гарантира нејзината неутралност. Кога, во летото 1854 година, Австрија поднела уште едно барање за повлекување на трупите, Русија (плашејќи се дека Австрија ќе влезе во војна) го исполнила. [[Податотека:Siege_of_Sevastopol_by_George_Baxter.jpg|мини|250x250пкс| Единаесетмесечната опсада на руската поморска база во [[Севастопол]]]] Иако првичните основи за војна биле изгубени кога Русија ги повлекла своите трупи од Дунавските кнежевства, Британија и Франција продолжиле со непријателствата. Решени да го решат источното прашање со ставање крај на руската закана за [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], сојузниците поставиле неколку услови за прекин на огнот, вклучително и дека Русија треба да се откаже од својот протекторат над Дунавските кнежевства; дека Русија треба да се откаже од секое право да се меша во османлиските работи во име на православните христијани; дека Конвенцијата за теснецот од 1841 година требала да се ревидира; и конечно, на сите народи требало да им се овозможи пристап до реката Дунав. Бидејќи царот одбил да ги исполни овие „Четири точки“, [[Кримска војна|Кримската војна]] продолжила. Мировните преговори започнале во 1856 година за време на наследникот на царот Николај I, [[Александар II (Русија)|Александар II]]. Според [[Договор од Париз (1856)|Парискиот договор]] кој следел, планот „Четири точки“ предложен претходно бил во голема мера почитуван; најзабележително, специјалните привилегии на Русија во врска со Дунавските кнежевства биле пренесени на Големите сили како група. Покрај тоа, воените бродови на сите народи биле постојано исклучени од Црното Море, некогаш дом на руската флота (која била уништена за време на војната). Царот на Русија и султанот се договориле да не воспостават никаков поморски или воен арсенал на тој морски брег. Црноморските клаузули биле во огромна неповолна положба за Русија, бидејќи во голема мера ја намалиле поморската закана што ја претставувала за Османлиите. Покрај тоа, сите големи сили се обврзале дека ќе ја почитуваат независноста и територијалниот интегритет на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Договорот од Париз постоел до 1871 година, кога Франција била уништена во [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]]. Додека Прусија и неколку други германски држави се обединиле во моќно [[Германско Царство]], [[Наполеон III]] бил симнат од власт при формирањето на [[Трета Француска Република|Третата Француска Република]]. Наполеон се спротивставил на Русија за источното прашање за да ја добие поддршката од Британија. Но, новата француска република не се спротивставила на руското мешање во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] бидејќи тоа значително не ги загрозувало француските интереси. Охрабрена од одлуката на Франција и поддржана од германскиот министер [[Ото фон Бизмарк]], Русија ги осудила црноморските клаузули од договорот договорени во 1856 година. Бидејќи Британија сама не можела да ги спроведе клаузулите, Русија повторно воспоставила флота во Црното Море. == Голема источна криза (1875–78) == Во 1875 година, територијата на Херцеговина [[Херцеговско востание (1875-1878)|се побунила против османлискиот султан]] во провинцијата Босна; набргу потоа [[Априлско востание|се побунила и Бугарија]]. Големите сили верувале дека е потребно да интервенираат за да спречат крвава војна на Балканот. Први што дејствувале биле членовите на [[Троен Царски Сојуз|Лигата на трите императори]] (Германија, Австро-Унгарија и Русија), чиј заеднички став кон источното прашање бил отелотворен во белешката Андраси од 30 декември 1875 година (именувана по унгарскиот дипломат Јулиј, гроф Андраси). Во нотата, со цел да се избегне широко распространување на воен судир во Југоисточна Европа, се барало султанот да воведе различни реформи, вклучително и давање верска слобода на христијаните. Требало да се формира заедничка комисија од христијани и муслимани за да се обезбеди донесување соодветни реформи. Со одобрение на Британија и Франција, нотата била доставена до султанот и тој се согласил на 31 јануари 1876 година. Но, херцеговските лидери го отфрлиле предлогот, посочувајќи дека султанот веќе не успеал во своите ветувања за реформи. Претставниците на тројцата цареви повторно се состанале во Берлин, каде што го одобриле Берлинскиот меморандум (мај 1876 година). За да се убедат Херцеговците, меморандумот сугерирал да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во побунетите провинции. Но, пред меморандумот да биде одобрен од Портата, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] било зафатено од внатрешни судири, што довело до детонирање на султанот [[Абдул Азис]] (30 мај 1876 година). Новиот султан, [[Мурат V|Мурад V]], самиот бил сменет три месеци подоцна поради неговата ментална нестабилност, а на власт дошол султанот [[Абдул Хамид II]] (31 август 1876 година). Во меѓувреме, тешкотиите на Османлиите се зголемиле; нивната ризница била празна и тие се соочиле со востанија не само во Херцеговина и Бугарија, туку и во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Сепак, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>успеало да ги уништи востаниците во август 1876 година. Резултатот ја нарушил Русија, која планирала да заземе различни османлиски територии во Југоисточна Европа во текот на судирот. Меѓутоа, откако востанијата биле главно задушени, гласините за отоманските ѕверства врз бунтовното население ја шокирале европската чувствителност. <ref> See for example: {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/bulgarianhorror03gladgoog|title=Bulgarian Horrors and the Question of the East|last=Gladstone|first=William Ewart|date=1876|publisher=John Murray|edition=1|location=London|author-link=William Ewart Gladstone|access-date=30 September 2019}} </ref> Русија тогаш веќе имала намера да влезе во судир на страната на бунтовниците. Делегатите на Големите сили (кои веќе броеле шест поради подемот на Италија) се собрале на [[Цариградска конференција|Цариградската конференција]] (23 декември 1876 до 20 јануари 1877 година) за да направат уште еден обид за мир. Меѓутоа, султанот ги одбил предлозите од декември 1876 година да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во Босна и Херцеговина. Во 1877 година Големите сили повторно дале предлози до [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кои Портата ги отфрлила (18 јануари 1877 година). [[Податотека:SouthEast_Europe_1878.jpg|мини| Југоисточна Европа по [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], 1878 година]] Русија објавила [[Руско-турска војна (1877-1878)|војна против]] [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на 24 април 1877 година. Рускиот канцелар принцот Горчаков ефективно ја обезбедил австриската неутралност со Рајхштатскиот договор од јули 1876 година, според кој османлиските територии заземени во текот на војната ќе бидат поделени меѓу Руското и Австроунгарското Царство, при што второто ќе ја добие Босна и Херцеговина. Британија, иако акутно свесна за руската закана за нејзините [[Британска Индија|колонии во Индија]], не се вклучила во судирот. Меѓутоа, кога Русија се заканила дека ќе го освои Цариград, британскиот премиер Бенџамин Дизраели ги повикал Австрија и Германија да се здружат со неа против оваа воена цел. Русија преговарала за мир преку [[Санстефански договор|Договорот од Сан Стефано]] (3 март 1878 година), кој предвидувал независност на Романија, Србија и Црна Гора, автономија на Бугарија, реформи во Босна и Херцеговина; отстапување [[Добруџа|на Добруџа]] и делови од [[Ерменија]] и голема отштета за Русија. Ова би и дало на Русија големо влијание во Југоисточна Европа, бидејќи би можела да доминира со новите независни држави. За да се намалат овие предности на Русија, Големите сили (особено Британија), инсистирала на темелна ревизија на Договорот од Сан Стефано. На [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], Берлинскиот договор од 13 јули 1878 година ги приспособил границите на новите држави во корист на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Бугарија била поделена на две држави (Бугарија и [[Источна Румелија]]), како што се стравувало дека една држава би била подложна на руска доминација. Отоманските цесии кон Русија во голема мера биле одржани. Босна и Херцеговина, иако номинално сè уште во рамките на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], била префрлена под австриска контрола. Со таен договор меѓу Велика Британија и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], османлискиот остров [[Кипар]] бил префрлен на Британија. Овие две последни постапки биле претежно преговарани од Дизраели, кого [[Ото фон Бизмарк]] славно го опишал како „''Стариот Евреин, тоа е човекот''“, по неговиот рамноправен Палмерстонски пристап кон источното прашање. <ref> {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3KLz2QEdQaoC&pg=PA139|title=The Concise Dictionary of Foreign Quotations|last=Lejeune|first=Anthony|publisher=Taylor & Francis|year=2002|isbn=978-1-57958-341-5|page=139|access-date=2010-01-03}} </ref> == Германија и Отоманското Царство == Германија се оддалечила од Русија и се зближила со Австро-Унгарија, со која склучила Двојна алијанса во 1879 година. Германија, исто така, станала сојузник со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Германската влада ја презела реорганизацијата на османлискиот воен и финансиски систем; за возврат, таа добила неколку комерцијални концесии, вклучително и дозвола за изградба на железницата во Багдад, која им обезбедила пристап до неколку важни економски пазари и го отворила потенцијалот за влез на Германија во областа на [[Персискиот Залив]], тогаш контролиран од Британија. Германскиот интерес бил поттикнат не само од комерцијалните интереси, туку и од растечкото ривалство со Британија и Франција. Во меѓувреме, Британија се согласила на Антантата Кордијале со Франција во 1904 година, со што ги решило разликите меѓу двете земји за меѓународните прашања. Велика Британија, исто така, се помирила со Русија во 1907 година со англо-руската Антанта. <ref>Sean McMeekin, ''The Berlin-Baghdad Express: The Ottoman Empire and Germany's Bid for World Power'' (2012) [https://www.amazon.com/Berlin-Baghdad-Express-Ottoman-Empire-Germanys/dp/0674064321/ excerpt and text search]</ref> За германскиот историчар Леополд фон Ранке, христијанството било морално најсупериорно и не можело да се подобри. Кога Ранке ја напишал ''Zur orientalischen Frage.'' ''Гутахтен'' по налог на кајзерот тој го врамил Источното прашање како првенствено религиозна природа; граѓанските права на христијаните против муслиманите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>можеле да се обезбедат само со интервенција на христијанските европски народи. <ref>{{Наведена книга|title=Deploying Orientalism in Culture and History: From Germany to Central and Eastern Europe|last=Hodkinson|first=James R.|last2=Walker|first2=John|last3=Feichtinger|first3=J0hannes|date=2013|publisher=Boydell & Brewer|isbn=9781571135759|page=105}}</ref> Тој се сметал за водечки авторитет во областа на ориентализмот во своето време. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=JWqIAgAAQBAJ|title=Companion to Historiography|last=Freitag|first=Ulrike|date=2006|publisher=Routledge|isbn=9781134970247|editor-last=Bentley|editor-first=Michael|chapter=The Critique of Orientalism}}</ref> == Младотурска револуција == Во април 1908 година, Комитетот за унија и напредок (почесто наречен [[Младотурци]]), политичка партија што се спротивставила на деспотското владеење на султанот [[Абдул Хамид II]], започнала [[Младотурска револуција|бунт против султанот]]. Прореформските Младотурци го симнале султанот до јули 1909 година, заменувајќи го со неефикасниот [[Мехмед V|Мехмед V.]] Со ова започнала [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|Втората уставна ера]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во следните години биле воведени различни уставни и политички реформи, но распаѓањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>продолжило. == Босанската криза == Додека Младотурците ја презеле власта во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], Австријците се плашеле дека може да ја вратат контролата врз Босна и Херцеговина - која била под де факто владеење на Австро-Унгарија според [[Македонија и Берлинскиот конгрес|Берлинскиот договор]], но провинциите официјално останале во сопственост на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Австрискиот министер за надворешни работи Граф (гроф) Лекса фон Ахрентал решил да ја анектира територијата, која била и економски и стратешки важна. Русија била контактирана од Ахрентал. Изволски се согласил дека Русија нема да се противи на анексијата. За возврат, Австрија не требсло да се спротивстави на отворањето на теснецот Босфор и Дарданелите за руските воени бродови, предност што и било ускратено на Русија од 1841 година. На 7 октомври 1908 година, Австро-Унгарија ја анектирала Босна и Херцеговина. Србите се налутиле. Меѓутоа, Германија била во сојуз со Австрија, оставајќи ја Србија беспомошна против две големи сили. Иако судирот бил решен без никаква непосредна војна, резултатот ги заладил односите меѓу Србија и Австро-Унгарија. Незадоволството на Русија поради тоа што била измамена и понижена придонела за избувнувањето на Првата светска војна. == Времеплов == * 1699 – [[Договор од Карловци|Treaty of Karlowitz]] ends Ottoman control in much of Central Europe and brings an end to Ottoman expansionism * 1710–11 – [[Руско-турска војна (1710-1711)|Pruth River Campaign]] * 1711 – [[Договор од Прут|Treaty of the Pruth]] * 1714–18 – [[Отоманско-венецијанска војна (1714–1718)|Ottoman–Venetian War]] * 1718 – [[Договор од Пожаревац|Treaty of Passarowitz]] with Austria and Venice; major Turkish losses * 1730–35 – [[Отоманско-персиска војна (1730–1736)|Afsharid–Ottoman War]]. Turks lose much of Caucasus * 1735–39 – [[Руско-турска војна (1735-1739)|Austro-Russian–Turkish War]]; stalemate * 1739 – [[Договор од Белград|Belgrade Convention]] (peace treaty of Russo war of 1735), possession of Azov by Russian firm * 1768–74 – [[Руско-турска војна (1768-1774)|Russo-Turkish War]]. Russia gains control of southern [[Украина|Ukraine]], [[Крим (полуостров)|Crimea]], and the upper northwestern part of the [[Северен Кавказ|North Caucasus]] * 1774 – [[Ќучуккајнарџиски договор|Treaty of Küçük Kaynarca]], Russia wins (peace treaty of Russo war of 1768), the Orthodox protection rights of Turkish territory * 1787–91 – [[Австриско-турска војна (1787-1791)|Austro-Turkish War]]; Turkish loss * 1789 – [[Француска револуција|French Revolution]]. Ottoman Empire is generally neutral. * 1791 – [[Договор од Свиштов|Treaty of Sistova]]. Peace treaty of the Austro–Turkish War (1787–1791). Ottoman-Habsburg wars ended. * 1792 – [[Јашки мировен договор|Treaty of Jassy]] (treaty of Russo war of 1787) * 1796 – Catherine II directed the army to Transcaucasia under the command of General Zubov. Baku falls. * 1798–1802 – [[Француски поход на Египет|Napoleon to Egypt and Syria]] * 1804–13 – Russo-Persian War * 1806–12 – [[Руско-турска војна (1806-1812)|Russo-Turkish War]] * 1813 – Treaty of Gulistan (treaty of Russo-Persian War of 1804), Iran gives up Georgia and Azerbaijan sovereignty. * 1817–64 – Caucasian War * 1821–29 – [[Грчка војна за независност|Greek War of Independence]]; Greek victory * 1826–28 – Ottoman-Egyptian invasion of Mani * 1826–28 – Russo-Persian War * 1829 – [[Одрински договор (1829)|Treaty of Adrianople]]; Greece gains autonomy * 1831 – Muhammad Ali of Syria, invasion of Anatolia, First Egyptian-Turkish War (~ 1833). Bosnian uprising. * 1833 – Convention of Kütahya (English version) (peace treaty of the First Egyptian-Turkish War) Unkyaru-Sukeresshi treaty. * 1838 – British soil commercial treaty (English version) entered into. * 1839–41 – Edict of Gülhane, Tanzimat starts, Second Egyptian-Turkish War (~ 1841) (English version) * 1840 – London Convention (the treaty of the Second Egyptian-Turkish War) * 1841 – London Straits Convention (English version), Unkyaru-Sukeresshi treaty is discarded, the passage of the Russian fleet from Bosphorus and Dardanelles is prohibited. * 1846 in Baku – Oil well drilling machine was made. There were hand-dug oil well before that. * 1853–56 – [[Кримска војна|Crimean War]] * 1856 – Treaty of Paris (peace treaty of the Crimean War) * 1867 – Alfred Nobel invents dynamite * 1870 – [[Цариградска конференција|Constantinople Conference]] * 1870 – [[Бугарска егзархија|Bulgarian Exarchate]] * 1872 – Russia sold overseas oil well drilling rights in Baku to investors * 1875: ** [[Херцеговско востание (1875-1878)|Herzegovina Uprising (1875–77)]] ** Serbian Uprising * 1876: ** First Ottoman constitution enacted ** The Bulgarian [[Априлско востание|April Uprising]] ** Nobel Brothers in Baku ** Montenegro-Ottoman War (1876-1878){{Се бара извор|date=February 2014}} * 1877–78 – [[Руско-турска војна (1877-1878)|Russo-Turkish War]] and [[Берлински конгрес|Congress of Berlin]] (1878) - Liberation of Bulgaria, [[Кралство Романија|Independence of Romania]], independence of [[Кнежевство Црна Гора|Montenegro]], independence of Serbia * 1878–79 – [[Македонско востание|Kresna–Razlog uprising]] * 1885 – Bulgarian unification [[Податотека:Balkan_1912_es.svg|мини|250x250пкс| Отоманската територија пред [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] во 1912 година]] * 1894–1896 – [[Хамидски масакри|Хамидијански масакри]] на Ерменците во Отоманската империја * 1897 година – Грчко-турска војна. Константинополска конвенција (1897) * 1899 година - Германската железница во Багдад го освои правото на првенство. Обединетото Кралство, кое се натпреваруваше со Втората Бурска војна, се повлече во воените трошоци зголемени. * 1903 – [[Илинденско востание|Илинденско-преображение востание]] * 1904 – Руско-јапонска војна * 1905 – Обид за атентат на Јилдиз. Ерменската револуционерна федерација се обидела да го убие Абдулхамид II, според Абдулхамид II. * 1908 – Бугарска декларација за независност * 1908 – Младотурска револуција, анексија на Босна и Херцеговина * 1911-1912 - [[Османлиско-италијанска војна|Италијанско-турска војна]], губење на [[Либија]] и [[Додеканези|Додеканезите]] * 1912 – Албанска декларација за независност. Балканската лига ја формираат четири балкански земји. * 1912–13 – [[Балкански војни]] ** 1912–13 – [[Прва балканска војна]] ** 1913 – [[Втора балканска војна]] * 1913 - [[Лондонски договор (1913)|Лондонската конвенција]], Турција ги загуби [[Крит]] и европската територија, освен Истанбул * 1914–18 - [[Прва светска војна|Првата светска војна]] ; сојуз со Германија; Турска загуба * 1919 - [[Договор од Севр|Договорот од Севр]] (договор по крајот на Првата светска војна) * 1919–22 – [[Грчко-турска војна (1919-1922)|Грчко-турска војна]] * 1920 – Основана е [[Турција|Република Турција]] * 1920–22 – [[Операција Немезис]] * 1923 – [[Лозански договор|Договор од Лозана]] == Надворешни врски == * {{Наведен NIE|wstitle=Eastern Question}} * {{Cite EB1911|wstitle=Eastern Question, The|short=1}} [[Категорија:Историја на меѓународните односи]] [[Категорија:Историја на Балканот]] [[Категорија:Дипломатија]] [[Категорија:Политика на Отоманското Царство]] [[Категорија:Отоманското Царство во 19 век]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] a4ehknjc6l4dl9eihckytpntsiue71g 5196110 5196109 2024-04-26T06:53:10Z Тиверополник 1815 /* Времеплов */ wikitext text/x-wiki Во дипломатската историја, '''источното прашање''' - прашањето за политичката и економската нестабилност во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од крајот на 18-тиот до почетокот на 20-тиот век и последователниот стратегиски натпревар и политичките размислувања на европските [[Велесила|големи сили]] во светлината на ова. Карактеризиран како „болен човек на Европа“, релативното слабеење на воената сила на царството во втората половина на осумнаесеттиот век се заканувало да ја поткопа кревката рамнотежа на системот на моќ, главно обликувана од Европскиот концерт. Источното прашање опфатило безброј меѓусебно поврзани елементи: отомански воени порази, отоманска институционална несолвентност, тековната османлиска политичка и економска програма за осовременување, пораст на етно-религискиот национализам во нејзините провинции и ривалства на големите сили. <ref>Theophilus C. Prousis. Review of Macfie, A. L., ''The Eastern Question, 1774–1923''. HABSBURG, H-Net Reviews. December, 1996. </ref> Во обид да направи триаголник помеѓу овие различни грижи, историчарот Лесли Шумахер ја предложил следнава дефиниција за источното прашање: {{Цитат|„Источното прашање“ се однесува на настаните и сложениот збир на динамики поврзани со искуството на Европа и уделот во падот на политичката, воената и економската моќ и регионалното значење на Отоманското Царство од втората половина на XVIII век до формирањето на современа Турција во 1923 година.<ref>Leslie Rogne Schumacher, "The Eastern Question as a Europe Question: Viewing the Ascent of 'Europe' through the Lens of Ottoman Decline," [[Journal of European Studies]] 44, no. 1 (2014), 65.</ref>}} Периодот во кој источното прашање било меѓународно на сцена е исто така отворено за толкување. Иако не постои конкретен датум кога започнало источното прашање, [[Руско-турска војна (1828-1829)|Руско-турската војна (1828–29)]] го предочила прашањето на европските сили, особено на Русија и на Британија. Бидејќи се верувало дека распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е неминовно, европските сили се вклучиле во борба за моќ за да ги заштитат своите воени, стратешки и трговски интереси во отоманските домени. [[Руска Империја|Русија]] имала корист од [[Пад на Отоманското Царство|падот на Отоманското Царство]]; од друга страна, [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] и Велика Британија сметале дека зачувувањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е во нивен најдобар интерес. Источното прашање било ставено во мирување по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], чиј еден од исходите претставувал [[Распад на Отоманското Царство|колапсот и поделбата на отоманските територии]]. == Позадина == {{Главна|Младотурска револуција}} [[Податотека:Ottoman_empire.svg|мини|300x300пкс| На врвот на својата моќ (1683), [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] контролирало територија на Блискиот Исток и Северна Африка, како и Средна и Југоисточна Европа.]] Источното прашање се појавило кога моќта на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] започнала да опаѓа во текот на 18 век. Османлиите биле на врвот на својата моќ во 1683 година, кога ја изгубиле [[Опсада на Виена (1683)|битката кај Виена]] од здружените сили на [[Полско-литванска Државна Заедница|Полско-литванската Заедница]] и Австрија, под команда на Јован III Собиески. Мирот бил постигнат многу подоцна, во 1699 година, со [[Договор од Карловци|Договорот од Карловци]], кој го принудило [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] да отстапи многу од неговите средноевропски територии, вклучително и оние делови од Унгарија што ги окупирало. По запрена нејзината експанзија на запад, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] никогаш повеќе не претставувало сериозна закана за Австрија, која станала доминантна сила во овој регион во Европа. Источното прашање не се развило до [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] од 18 век. Според пишувањата на [[Карл Маркс]] околу [[Кримска војна|Кримската војна]], главниот фактор на источното прашање бил рускиот империјализам кон Турција - со тоа што Турција претставувала бариера која требало да го заштити остатокот од Европа, а со тоа и интересите на Велика Британија биле поврзани со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] за време на Кримската војна. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marxists.org/archive/marx/works/subject/russia/crimean-war.htm|title=The Russian Menace to Europem and the Crimean War - by Marx and Engels 1853-5|work=www.marxists.org|accessdate=2021-06-16}}</ref> == Наполеонов период == [[Податотека:Athosbattle.jpg|мини|300x300пкс| ''Руската флота по битката кај Атос'', од Алексеј Богољубов (1824–96)]] Периодот на Наполеон (1799–1815) донел одредено олеснување на пропаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Тоа ја оддалечило Русија од понатамошен напредок. [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] кој [[Француски поход на Египет|го нападнал Египет]], но неговата војска била таму заробена кога Британците решително ја поразиле француската флота во заливот Абукир. Мировниот интермедиум во 1803 година и дозволил на војската да се врати во Франција. <ref>Juan Cole, ''Napoleon's Egypt: Invading the Middle East'' (2008)</ref> За да ја обезбеди сопствената доминација и да го направи остатокот од Европа практично немоќен, Наполеон воспоставил сојуз со Русија со склучување на Договорот од Тилзит во 1807 година. Русија ветила дека ќе му пружи помош на Наполеон во неговата војна против Британија; за возврат, царот на Русија требало да ги прими османлиските територии [[Молдавија (регион)|Молдавија]] и [[Влашка]]. Доколку султанот одбил да ги предаде овие територии, Франција и Русија требало да го нападнат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а османлиските домени во Европа требало да бидат поделени помеѓу двата сојузници. <ref>Michael S. Anderson, ''The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations'' (1966) ch 1</ref> Наполеоновата шема му се заканувала не само на султанот, туку и на Велика Британија, Австрија и Прусија, кои биле речиси немоќни пред таквиот моќен сојуз. Сојузот природно се покажал дека им одговара на Австријците, кои се надевале дека заедничкиот француско-руски напад, кој веројатно целосно ќе го опустоши [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], може да биде спречен со дипломатија; но доколку дипломатските мерки пропаднале, австрискиот министер [[Клеменс фон Метерних]] одлучил дека ќе ја поддржи поделбата на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - решение неповолно за Австрија, но не толку опасно како целосното руско преземање на Југоисточна Европа. Сепак, нападот врз [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не се случил, а сојузот склучен во Тилсит бил распуштен со [[Француска инвазија на Русија|француската инвазија на Русија]] во 1812 година. По поразот на Наполеон од Големите сили во 1815 година, претставниците на победниците се состанале на [[Виенски конгрес|Виенскиот конгрес]], но не презеле никаква акција во врска со територијалниот интегритет на распаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Овој пропуст, заедно со исклучувањето на султанот од [[Свет сојуз|Светиот сојуз]], многумина го протолкувале како поддршка на ставот дека источното прашање е руско внатрешно прашање кое не се однесува на ниту една друга европска нација. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/confederationeu01philgoog|title=The confederation of Europe: a study of the European alliance, 1813–1823, as an experiment in the international organization of peace|last=Walter Alison Phillips|publisher=Longmans, Green|year=1914|pages=[https://archive.org/details/confederationeu01philgoog/page/n258 234]–50}}</ref> == Српската револуција == [[Податотека:Battle_of_Mišar,_Afanasij_Scheloumoff.jpg|мини|270x270пкс| [[Прво српско востание|Првото српско востание]] против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] ]] '''Српската револуција''' или ''Револуционерна Србија'' се однесува на националната и социјалната револуција на [[Срби|српскиот народ]] помеѓу 1804 и 1815 година, за време на која Србија успеала целосно да се оддели од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и да постои како суверена европска национална држава, а последниот период (1815 г. –1833), бил обележан со интензивни преговори меѓу [[Белград]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Терминот бил измислен од познатиот германски историчар, Леополд фон Ранке, во неговата книга ''Die Serbische Revolution'', објавена во 1829 година. <ref>Leopold von Ranke, ''A History of Serbia and the Serbian Revolution'' (1847)</ref> Овие настани ги удриле темелите на [[Кнежевство Србија|современа Србија]] . <ref>L. S. Stavrianos, ''The Balkans since 1453'' (London: Hurst and Co., 2000), p. 248-250.</ref> Додека првата фаза од револуцијата (1804–1815) всушност била војна за независност, втората фаза (1815–1833) резултирала со официјално признавање на [[Кнежевство Србија|сизеренска српска држава]] од страна на [[Висока порта|Портата]] (османлиската влада), со што ја донела револуцијата до нејзиниот крај. <ref>For an overview see Wayne S. Vucinich, "Marxian Interpretations of the First Serbian Revolution." ''Journal of Central European Affairs'' (1961) 21#1: 3–14.</ref> Револуцијата се одвивала по фази: [[Прво српско востание|Првото српско востание]] (1804–1813), предводено од [[Караѓорѓе Петровиќ]]; Бунтот на Хаџи Продан (1814); [[Второ српско востание|Второто српско востание]] (1815) на [[Милош Обреновиќ]]; и официјално признавање на српската држава (1815–1833) од страна на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. ''Прогласот'' (1809) на [[Караѓорѓе Петровиќ|Караѓорѓе]] во главниот град [[Белград]] го претставувал врвот на револуцијата. Тој повикал на единство на [[Срби|српската нација]], нагласувајќи ја важноста на слободата на вероисповед, српската историја и формалните, пишани правила на правото, за што сето тоа тврдело дека [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не успеало да ги обезбеди. Исто така, ги повикало Србите да престанат да го плаќаат [[Џизија|данокот на џизија]] на Портата. Крајниот резултат на востанијата бил [[Сизеренство|сизеренството]] на Србија од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Било формирано [[Кнежевство Србија|Кнежевството Србија]], управувано од сопствен парламент, влада, устав и своја кралска династија. Социјалниот елемент на револуцијата бил постигнат преку воведувањето на вредностите на буржоаското општество во Србија, поради што се сметало за најисточниот буржоаски бунт во светот, кој кулминирал со укинувањето на [[Феудализам|феудализмот]] во 1806 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010154414/https://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|archive-date=2017-10-10|accessdate=2010-06-02}}</ref> Воспоставувањето на [[Милош Обреновиќ|првиот устав на Балканот]] во 1835 година ([[Милош Обреновиќ|подоцна укинат]]) и основањето во 1808 година на неговиот прв универзитет, [[Белградски универзитет|Големата белградска академија]], ги додале достигнувањата на младата српска држава. До 1833 година, Србија била официјално признаена како „притока“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и како таква, призната како наследна монархија. Целосната независност на кнежевството била меѓународно признаена во втората половина на 19 век. <ref>John K. Cox, ''The History of Serbia'' (2002) pp 39–62</ref> == Грчка војна за независност == [[Податотека:Vasilika.jpg|мини| [[Битка кај Василика|Битката кај Василика]] во 1821 година означи рана пресвртница во војната.]] Источното прашање повторно станало главно европско прашање кога [[Грција|Грците]] проглассиле независност од султанот во 1821 година. Отприлика во тоа време била измислена фразата „Источно прашање“. Уште од поразот на Наполеон во 1815 година, постоеле гласини дека рускиот цар се обидел да го нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а востанието на Грците се сметало дека ќе направи инвазија уште поверојатна. Британскиот министер за надворешни работи, Роберт Стјуарт, Виконт Каслериг, како и австрискиот министер за надворешни работи, Метерних, го советувале царот на Русија, [[Александар I (Русија)|Александар I]], да не влегува во војна. Наместо тоа, тие се изјасниле дека тој ќе го одржи Концертот на Европа (духот на широка соработка во Европа, кој опстојувал по поразот на Наполеон). Желба за мирна соработка имал и Александар I, кој го основал Светиот сојуз. Наместо веднаш да го стави во мирување источното прашање помагајќи им на Грците и напаѓајќи ги Османлиите, Александар се колебал, на крајот не превземајќи некоја одлучна акција. Смртта на Александар во 1825 година го донела [[Николај I (Русија)|Николај I]] на царскиот престол на Русија. Одлучувајќи дека повеќе нема да толерира преговори и конференции, тој избрал да интервенира во Грција. Набргу се вклучила и Британија, со нејзината интервенција делумно мотивирана од желбата да се спречи младата грчка држава да стане целосно руски вазал. Духот на [[Романтизам|романтизмот]] кој тогаш доминирал во западноевропскиот културен живот, исто така, ја направило поддршката за грчката независност политички одржлива. И Франција се усогласила со Грците, но Австрија (сеуште загрижена за руската експанзија) не. Навреден од мешањето на Големите сили, османлискиот султан [[Махмуд II]] ја осудил Русија како непријател на [[Ислам|исламот]], што ја натерало Русија да објави војна во 1828 година. Вознемирената Австрија се обидела да формира антируска коалиција, но нејзините обиди останале залудни. Како што војната продолжила во 1829 година, Русија добила цврста предност пред [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, со дополнително продолжување на непријателствата, Русија ја поканила Австрија да влезе во војна против царството кое би резултирало со значително сомневање во Британија. Затоа, Русите продолжиле со војната со надеж дека ќе го уништат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во оваа фаза, кралот на Франција, [[Шарл X]], предложил поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] меѓу Австрија, Русија и други, но неговата шема била претставена премногу задоцнета за да даде резултат. Така, Русија не можела да обезбеди ниту решавачки пораз, ниту поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, таа избрала да ја усвои политиката на понижување на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] до обична зависност. Во 1829 година, царот на Русија го склучил [[Одрински договор (1829)|Одринскиот договор]] со султанот; неговото царство добило дополнителна територија по должината на Црното Море, руските трговски бродови добиле пристап до [[Дарданели|Дарданелите]] и комерцијалните права на Русите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] биле зголемени. Грчката војна за независност била прекината набргу потоа, бидејќи на Грција и била доделена независност со [[Договор од Цариград (1832)|Цариградскиот договор]] во 1832 година. == Мухамед Али од Египет == [[Податотека:ModernEgypt,_Muhammad_Ali_by_Auguste_Couder,_BAP_17996.jpg|десно|мини| [[Мухамед Али-паша]]]] Токму кога се приближувал крајот на грчката војна за независност, [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Египетско-отоманската војна (1831–1833)]] избувнала во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] помеѓу султанот и неговиот номинален вицекрал во [[Египет]], [[Мухамед Али-паша|Мухамед Али]]. Современите и добро обучени Египќани изгледале како да можат да го освојат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Царот на Русија, во склад со неговата политика за сведување на османлискиот султан на ситен вазал, понудил да склучи сојуз со султанот. Во 1833 година, двајцата владетели преговарале за [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]], во кој Русија обезбедила целосна доминација над Османлиите. Русите ветиле дека ќе го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од надворешни напади; за возврат, султанот ветил дека ќе ги затвори Дарданелите за воени бродови секогаш кога Русија е во војна. Оваа одредба од Договорот покренало проблем познат како „''прашање за теснецот''“. Договорот предвидувал затворање на сите воени бродови, но многу европски државници погрешно верувале дека клаузулата дозволува само руски бродови. Британија и Франција биле лути поради погрешно толкуваната клаузула; тие исто така се обиделе да го задржат рускиот експанзионизам. Двете кралства, сепак, се разликувале околу тоа како да ја постигнат својата цел; Британците сакале да го поддржат султанот, но Французите претпочитале да го направат Мухамед Али (кого го сметале за покомпетентен) за владетел на целото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Руската интервенција го навела султанот да преговара за мир со Мухамед Али во 1833 година, но војната повторно избила во 1839 година <ref>Henry Dodwell, ''The Founder of Modern Egypt: A Study of Muhammad ‘Ali'' (Cambridge University Press, 1967)</ref> Султанот Махмуд II починал истата година, оставајќи го [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на неговиот син [[Абдул Меџид I]] во критична состојба: османлиската војска била значително поразена од силите на Мухамед Али. Следувала уште една катастрофа кога египетските сили ја зазеле целата турска флота. Велика Британија и Русија тогаш интервенирале за да го спречат распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но Франција сепак продолжила да го поддржува Мухамед Али. Меѓутоа, во 1840 година, Големите сили се согласиле на компромис; Мухамед Али се согласил да направи номинален чин на потчинување на султанот, но му била доделена наследна контрола на Египет. Единственото нерешено прашање во тој период било прашањето за Теснецот. Во 1841 година, Русија се согласила на укинување на [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]] со прифаќање на Конвенцијата за Лондонскиот теснец. Големите сили - Русија, Велика Британија, Франција, Австрија и Прусија - се согласиле за повторно воспоставување на „древното владеење“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кое предвидувало дека турските теснеци ќе бидат затворени за сите воени бродови, со исклучок на Сојузниците на султанот за време на војната. Со Конвенцијата за теснецот, рускиот цар Николај I ја напуштил идејата за сведување на султанот во состојба на зависност и се вратил на планот за поделба на османлиските територии во Европа. Така, по разрешувањето на египетската борба која започнала во 1831 година, слабото [[Отоманско Царство]] повеќе не било целосно зависно од Русија, туку било зависно од Големите сили за заштита. Обидите за внатрешна реформа не успеале да стават крај на падот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. До 1840-тите, тоа станало познато како „болниот човек на Европа“, а нејзиното евентуално распаѓање изгледало неизбежно. == Револуции од 1848 година == Откако Големите сили постигнале компромис за ставање крај на бунтот на Мехмет Али, источното прашање останало во мирување околу една деценија додека не било повторно оживеано со [[Револуции од 1848|револуциите од 1848 година]]. Иако Русија можела да ја искористи можноста да ја нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - Франција и Австрија во тоа време биле окупирани од нивните сопствени бунтови - таа избрала да не го стори тоа. Наместо тоа, царот Николај ги обврзал своите трупи во одбрана на Австрија, надевајќи се дека ќе воспостави добра волја за да му дозволи подоцна да ги заземе отоманските поседи во Европа. По задушувањето на Австриската револуција, австро-руската војна против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] изгледала неизбежна. И двата цара, на Австрија и на Русија, барале султанот да ги врати австриските бунтовници кои побарале азил во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но тој одбил. Огорчените монарси ги повлекле своите амбасадори во [[Висока порта|возвишената порта]], заканувајќи се со вооружен судир. Меѓутоа, речиси веднаш, Британија и Франција ги испратиле своите флоти да го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Двајцата цареви, сметајќи дека воените непријателства се залудни, ги повлекле своите барања за предавање на бегалците. Кратката криза создала поблиски односи меѓу Британија и Франција, што довела и до заедничка војна против Русија во [[Кримска војна|Кримската војна]] од 1853-1856 година. <ref>A.J.P. Taylor, ''The Struggle for Mastery in Europe: 1848–1918'' (1954) pp 33–35</ref> == Кримска војна == Нов судир започнал во текот на 1850-тите со религиозен спор. Според договорите за кои се преговарало во текот на 18 век, Франција била чувар на римокатолиците во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], додека Русија била заштитничка на православните христијани. Меѓутоа, неколку години, католичките и православните монаси го оспорувале поседувањето на [[Базилика на Исусовото раѓање|црквата Рождество Рождество]] и [[Базилика на Светиот гроб|Црквата на Светиот гроб]] во [[Палестина (регион)|Палестина]]. Во текот на раните 1850-ти, двете страни поставиле барања кои султанот не можел да ги задоволи истовремено. Во 1853 година, султанот пресудил во корист на Французите, и покрај жестоките протести на местните православни монаси. <ref>Orlando Figes, ''[[Crimea: The Last Crusade]]'' (2010); also published as ''The Crimean War: A History'' (2010) </ref> [[Податотека:Battle-of-sinope.jpg|мини|250x250пкс| Руското уништување на турската флота во битката кај Синоп на 30 ноември 1853 година]] Рускиот цар Николај го испратил принцот Александар Меншиков во специјална мисија во Портата. Со претходните договори, султанот бил посветен „''да ја заштити христијанската религија и нејзините цркви''“, но Меншиков се обидел да преговара за нов договор, според кој на Русија ќе и биде дозволено да се меша секогаш кога ќе смета дека заштитата на султанот е несоодветна. Меѓутоа, во исто време, британската влада го испратила лордот Стратфорд, кој дознал за барањата на Меншиков по пристигнувањето. Преку вешта дипломатија, лордот Стратфорд го убедил султанот да го отфрли договорот, кој ја загрозил независноста на Османлиите. Набргу откако дознал за неуспехот на дипломатијата на Меншиков, Николај започнал напад во Молдавија и Влашка (османлиски кнежевства во кои Русија била признаена како специјален чувар на Православната црква), со изговор дека султанот не успеал да го реши прашањето за Светите места. Рускиот цар Николај верувал дека европските сили нема силно да се противат на анексијата на неколку соседни отомански провинции, особено со оглед на руската вмешаност во задушувањето на револуциите од 1848 година. Британија, сакајќи да ја одржи безбедноста на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], испратила флота до Дарданелите, каде што и се придружила друга флота испратена од Франција. Сепак, европските сили се надевале на дипломатски компромис. Претставниците на четирите неутрални големи сили - Британија, Франција, Австрија и Прусија - се состанале во [[Виена]], каде што подготвиле нота за која се надевале дека ќе биде прифатлива и за Русите и за Османлиите. Белешката била одобрена од Николај, но била отфрлена од султанот Абдул-Меџид I, кој сметал дека лошата фраза на документот го оставила отворена за многу толкувања. Велика Британија, Франција и Австрија биле обединети во предлагањето амандмани за ублажување на султанот, но нивните предлози биле игнорирани од [[Санкт Петербург|Петероград]]. Велика Британија и Франција ја оставиле настрана идејата за продолжување на преговорите, но Австрија и Прусија имале надеж за дипломатија и покрај отфрлањето на предложените амандмани. Султанот тргнал во војна, неговите војски ја напаѓале руската војска во близина на Дунав. Николај одговорил со испраќање воени бродови, кои ја уништиле целата отоманска флота во Синоп на 30 ноември 1853 година, дозволувајќи и на Русија прилично лесно да слета и да ги снабдува своите сили на отоманскиот брег. Уништувањето на османлиската флота и заканата од руска експанзија ги вознемирило и Британија и Франција, кои застанале во одбрана на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во 1854 година, откако Русија го игнорирала англо-францускиот ултиматум да се повлече од Дунавските кнежевства, Британија и Франција објавиле војна. {{Цитат|Франција го освои [[Француски Алжир|Алжир]] од Турција, и речиси секоја година Англија припојува друго Индиско кнежевство: ништо од ова не го нарушува балансот на силите; но кога Русија ги окупираше Молдавија и Влашка, иако само привремено, тоа го нарушува балансот на силите. Франција [[Римска Република (19 век)|го окупира Рим]] и остана таму неколку години за време на мирот: тоа не е ништо; но Русија мисли само да го окупира Цариград, а мирот на Европа е загрозен. Англичаните објавуваат [[Прва опиумска војна|војна со Кинезите]], кои, изгледа, ги навредиле: никој нема право да интервенира; но Русија е должна да побара дозвола од Европа доколку се скара со соседот. Англија ѝ се заканува на Грција дека ќе ја поддржи во лажните тврдења за аферата Дон Пацифико на еден мизерен Евреин и ја запали нејзината флота: тоа е законска постапка; но Русија бара договор за заштита на милиони христијани, а тоа се смета дека ја зајакнува нејзината позиција на Исток на сметка на рамнотежата на силите. Не можеме да очекуваме ништо од Западот освен слепа омраза и злоба... (''коментар на маргината од Никола I'': ''Ова е целата поента'').|Меморандум на [[Михаил Погодин]] до Николај I<ref name="slate">{{cite news |title=The Long History of Russian Whataboutism |url=https://slate.com/news-and-politics/2014/03/russia-and-western-double-standards-the-long-history-of-russian-complaints-about-unfair-treatment.html |work=Slate |date=March 21, 2014}}</ref>}} Меѓу оние кои го поддржале француско-англиското гледиште бил и Карл Маркс, во неговите написи за ''Њујорк Трибјун'' околу 1853 година. Карл Маркс ја гледал Кримската војна како судир меѓу демократските идеали на западот што започнале со „''големото движење од 1789 година''“ против „''Русија и апсолутизмот''“. Маркс го гледал [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] како тампон против моделот на експанзионизам од страна на царот. Рускиот цар Николај I претпоставувал дека Австрија, за возврат за поддршката дадена за време на револуциите од 1848 година, ќе застане на нејзина страна, или во најмала рака ќе остане неутрална. Меѓутоа, Австрија се чувствувала загрозена од руските трупи во блиските Дунавски кнежевства. Кога Британија и Франција побарале повлекување на руските сили од Кнежествата, Австрија ги поддржала; и, иако веднаш не и објавила војна на Русија, одбила да ја гарантира нејзината неутралност. Кога, во летото 1854 година, Австрија поднела уште едно барање за повлекување на трупите, Русија (плашејќи се дека Австрија ќе влезе во војна) го исполнила. [[Податотека:Siege_of_Sevastopol_by_George_Baxter.jpg|мини|250x250пкс| Единаесетмесечната опсада на руската поморска база во [[Севастопол]]]] Иако првичните основи за војна биле изгубени кога Русија ги повлекла своите трупи од Дунавските кнежевства, Британија и Франција продолжиле со непријателствата. Решени да го решат источното прашање со ставање крај на руската закана за [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], сојузниците поставиле неколку услови за прекин на огнот, вклучително и дека Русија треба да се откаже од својот протекторат над Дунавските кнежевства; дека Русија треба да се откаже од секое право да се меша во османлиските работи во име на православните христијани; дека Конвенцијата за теснецот од 1841 година требала да се ревидира; и конечно, на сите народи требало да им се овозможи пристап до реката Дунав. Бидејќи царот одбил да ги исполни овие „Четири точки“, [[Кримска војна|Кримската војна]] продолжила. Мировните преговори започнале во 1856 година за време на наследникот на царот Николај I, [[Александар II (Русија)|Александар II]]. Според [[Договор од Париз (1856)|Парискиот договор]] кој следел, планот „Четири точки“ предложен претходно бил во голема мера почитуван; најзабележително, специјалните привилегии на Русија во врска со Дунавските кнежевства биле пренесени на Големите сили како група. Покрај тоа, воените бродови на сите народи биле постојано исклучени од Црното Море, некогаш дом на руската флота (која била уништена за време на војната). Царот на Русија и султанот се договориле да не воспостават никаков поморски или воен арсенал на тој морски брег. Црноморските клаузули биле во огромна неповолна положба за Русија, бидејќи во голема мера ја намалиле поморската закана што ја претставувала за Османлиите. Покрај тоа, сите големи сили се обврзале дека ќе ја почитуваат независноста и територијалниот интегритет на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Договорот од Париз постоел до 1871 година, кога Франција била уништена во [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]]. Додека Прусија и неколку други германски држави се обединиле во моќно [[Германско Царство]], [[Наполеон III]] бил симнат од власт при формирањето на [[Трета Француска Република|Третата Француска Република]]. Наполеон се спротивставил на Русија за источното прашање за да ја добие поддршката од Британија. Но, новата француска република не се спротивставила на руското мешање во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] бидејќи тоа значително не ги загрозувало француските интереси. Охрабрена од одлуката на Франција и поддржана од германскиот министер [[Ото фон Бизмарк]], Русија ги осудила црноморските клаузули од договорот договорени во 1856 година. Бидејќи Британија сама не можела да ги спроведе клаузулите, Русија повторно воспоставила флота во Црното Море. == Голема источна криза (1875–78) == Во 1875 година, територијата на Херцеговина [[Херцеговско востание (1875-1878)|се побунила против османлискиот султан]] во провинцијата Босна; набргу потоа [[Априлско востание|се побунила и Бугарија]]. Големите сили верувале дека е потребно да интервенираат за да спречат крвава војна на Балканот. Први што дејствувале биле членовите на [[Троен Царски Сојуз|Лигата на трите императори]] (Германија, Австро-Унгарија и Русија), чиј заеднички став кон источното прашање бил отелотворен во белешката Андраси од 30 декември 1875 година (именувана по унгарскиот дипломат Јулиј, гроф Андраси). Во нотата, со цел да се избегне широко распространување на воен судир во Југоисточна Европа, се барало султанот да воведе различни реформи, вклучително и давање верска слобода на христијаните. Требало да се формира заедничка комисија од христијани и муслимани за да се обезбеди донесување соодветни реформи. Со одобрение на Британија и Франција, нотата била доставена до султанот и тој се согласил на 31 јануари 1876 година. Но, херцеговските лидери го отфрлиле предлогот, посочувајќи дека султанот веќе не успеал во своите ветувања за реформи. Претставниците на тројцата цареви повторно се состанале во Берлин, каде што го одобриле Берлинскиот меморандум (мај 1876 година). За да се убедат Херцеговците, меморандумот сугерирал да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во побунетите провинции. Но, пред меморандумот да биде одобрен од Портата, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] било зафатено од внатрешни судири, што довело до детонирање на султанот [[Абдул Азис]] (30 мај 1876 година). Новиот султан, [[Мурат V|Мурад V]], самиот бил сменет три месеци подоцна поради неговата ментална нестабилност, а на власт дошол султанот [[Абдул Хамид II]] (31 август 1876 година). Во меѓувреме, тешкотиите на Османлиите се зголемиле; нивната ризница била празна и тие се соочиле со востанија не само во Херцеговина и Бугарија, туку и во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Сепак, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>успеало да ги уништи востаниците во август 1876 година. Резултатот ја нарушил Русија, која планирала да заземе различни османлиски територии во Југоисточна Европа во текот на судирот. Меѓутоа, откако востанијата биле главно задушени, гласините за отоманските ѕверства врз бунтовното население ја шокирале европската чувствителност. <ref> See for example: {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/bulgarianhorror03gladgoog|title=Bulgarian Horrors and the Question of the East|last=Gladstone|first=William Ewart|date=1876|publisher=John Murray|edition=1|location=London|author-link=William Ewart Gladstone|access-date=30 September 2019}} </ref> Русија тогаш веќе имала намера да влезе во судир на страната на бунтовниците. Делегатите на Големите сили (кои веќе броеле шест поради подемот на Италија) се собрале на [[Цариградска конференција|Цариградската конференција]] (23 декември 1876 до 20 јануари 1877 година) за да направат уште еден обид за мир. Меѓутоа, султанот ги одбил предлозите од декември 1876 година да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во Босна и Херцеговина. Во 1877 година Големите сили повторно дале предлози до [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кои Портата ги отфрлила (18 јануари 1877 година). [[Податотека:SouthEast_Europe_1878.jpg|мини| Југоисточна Европа по [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], 1878 година]] Русија објавила [[Руско-турска војна (1877-1878)|војна против]] [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на 24 април 1877 година. Рускиот канцелар принцот Горчаков ефективно ја обезбедил австриската неутралност со Рајхштатскиот договор од јули 1876 година, според кој османлиските територии заземени во текот на војната ќе бидат поделени меѓу Руското и Австроунгарското Царство, при што второто ќе ја добие Босна и Херцеговина. Британија, иако акутно свесна за руската закана за нејзините [[Британска Индија|колонии во Индија]], не се вклучила во судирот. Меѓутоа, кога Русија се заканила дека ќе го освои Цариград, британскиот премиер Бенџамин Дизраели ги повикал Австрија и Германија да се здружат со неа против оваа воена цел. Русија преговарала за мир преку [[Санстефански договор|Договорот од Сан Стефано]] (3 март 1878 година), кој предвидувал независност на Романија, Србија и Црна Гора, автономија на Бугарија, реформи во Босна и Херцеговина; отстапување [[Добруџа|на Добруџа]] и делови од [[Ерменија]] и голема отштета за Русија. Ова би и дало на Русија големо влијание во Југоисточна Европа, бидејќи би можела да доминира со новите независни држави. За да се намалат овие предности на Русија, Големите сили (особено Британија), инсистирала на темелна ревизија на Договорот од Сан Стефано. На [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], Берлинскиот договор од 13 јули 1878 година ги приспособил границите на новите држави во корист на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Бугарија била поделена на две држави (Бугарија и [[Источна Румелија]]), како што се стравувало дека една држава би била подложна на руска доминација. Отоманските цесии кон Русија во голема мера биле одржани. Босна и Херцеговина, иако номинално сè уште во рамките на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], била префрлена под австриска контрола. Со таен договор меѓу Велика Британија и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], османлискиот остров [[Кипар]] бил префрлен на Британија. Овие две последни постапки биле претежно преговарани од Дизраели, кого [[Ото фон Бизмарк]] славно го опишал како „''Стариот Евреин, тоа е човекот''“, по неговиот рамноправен Палмерстонски пристап кон источното прашање. <ref> {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3KLz2QEdQaoC&pg=PA139|title=The Concise Dictionary of Foreign Quotations|last=Lejeune|first=Anthony|publisher=Taylor & Francis|year=2002|isbn=978-1-57958-341-5|page=139|access-date=2010-01-03}} </ref> == Германија и Отоманското Царство == Германија се оддалечила од Русија и се зближила со Австро-Унгарија, со која склучила Двојна алијанса во 1879 година. Германија, исто така, станала сојузник со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Германската влада ја презела реорганизацијата на османлискиот воен и финансиски систем; за возврат, таа добила неколку комерцијални концесии, вклучително и дозвола за изградба на железницата во Багдад, која им обезбедила пристап до неколку важни економски пазари и го отворила потенцијалот за влез на Германија во областа на [[Персискиот Залив]], тогаш контролиран од Британија. Германскиот интерес бил поттикнат не само од комерцијалните интереси, туку и од растечкото ривалство со Британија и Франција. Во меѓувреме, Британија се согласила на Антантата Кордијале со Франција во 1904 година, со што ги решило разликите меѓу двете земји за меѓународните прашања. Велика Британија, исто така, се помирила со Русија во 1907 година со англо-руската Антанта. <ref>Sean McMeekin, ''The Berlin-Baghdad Express: The Ottoman Empire and Germany's Bid for World Power'' (2012) [https://www.amazon.com/Berlin-Baghdad-Express-Ottoman-Empire-Germanys/dp/0674064321/ excerpt and text search]</ref> За германскиот историчар Леополд фон Ранке, христијанството било морално најсупериорно и не можело да се подобри. Кога Ранке ја напишал ''Zur orientalischen Frage.'' ''Гутахтен'' по налог на кајзерот тој го врамил Источното прашање како првенствено религиозна природа; граѓанските права на христијаните против муслиманите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>можеле да се обезбедат само со интервенција на христијанските европски народи. <ref>{{Наведена книга|title=Deploying Orientalism in Culture and History: From Germany to Central and Eastern Europe|last=Hodkinson|first=James R.|last2=Walker|first2=John|last3=Feichtinger|first3=J0hannes|date=2013|publisher=Boydell & Brewer|isbn=9781571135759|page=105}}</ref> Тој се сметал за водечки авторитет во областа на ориентализмот во своето време. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=JWqIAgAAQBAJ|title=Companion to Historiography|last=Freitag|first=Ulrike|date=2006|publisher=Routledge|isbn=9781134970247|editor-last=Bentley|editor-first=Michael|chapter=The Critique of Orientalism}}</ref> == Младотурска револуција == Во април 1908 година, Комитетот за унија и напредок (почесто наречен [[Младотурци]]), политичка партија што се спротивставила на деспотското владеење на султанот [[Абдул Хамид II]], започнала [[Младотурска револуција|бунт против султанот]]. Прореформските Младотурци го симнале султанот до јули 1909 година, заменувајќи го со неефикасниот [[Мехмед V|Мехмед V.]] Со ова започнала [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|Втората уставна ера]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во следните години биле воведени различни уставни и политички реформи, но распаѓањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>продолжило. == Босанската криза == Додека Младотурците ја презеле власта во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], Австријците се плашеле дека може да ја вратат контролата врз Босна и Херцеговина - која била под де факто владеење на Австро-Унгарија според [[Македонија и Берлинскиот конгрес|Берлинскиот договор]], но провинциите официјално останале во сопственост на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Австрискиот министер за надворешни работи Граф (гроф) Лекса фон Ахрентал решил да ја анектира територијата, која била и економски и стратешки важна. Русија била контактирана од Ахрентал. Изволски се согласил дека Русија нема да се противи на анексијата. За возврат, Австрија не требсло да се спротивстави на отворањето на теснецот Босфор и Дарданелите за руските воени бродови, предност што и било ускратено на Русија од 1841 година. На 7 октомври 1908 година, Австро-Унгарија ја анектирала Босна и Херцеговина. Србите се налутиле. Меѓутоа, Германија била во сојуз со Австрија, оставајќи ја Србија беспомошна против две големи сили. Иако судирот бил решен без никаква непосредна војна, резултатот ги заладил односите меѓу Србија и Австро-Унгарија. Незадоволството на Русија поради тоа што била измамена и понижена придонела за избувнувањето на Првата светска војна. == Времеплов == * 1699 – [[Договор од Карловци]] става крај на отоманската контрола во поголемиот дел од Средна Европа и става крај на отоманскиот експанзионизам * 1710–11 – [[Руско-турска војна (1710-1711)|Кампања на реката Прут]] * 1711 – [[Договор од Прут]] * 1714–18 – [[Отоманско-венецијанска војна (1714–1718)|Отоманско-венецијанска војна]] * 1718 – [[Договор од Пожаревац]] со Австрија и Венеција; големи турски загуби * 1730–35 – [[Отоманско-персиска војна (1730–1736)]]. Турците губат голем дел од Кавказ * 1735–39 – [[Руско-турска војна (1735-1739)]]; ќор-сокак * 1739 – [[Договор од Белград|Белградска конвенција]] (мировен договор на Руската војна од 1735 година), поседување на Азов од страна на руска фирма * 1768–74 – [[Руско-турска војна (1768-1774)]]. Русија добива контрола врз јужниот дел на [[Украина]], [[Крим (полуостров)|Крим]] и горниот северозападен дел на [[Северен Кавказ]] * 1774 – [[Ќучуккајнарџиски договор]], Русија победува (мировен договор на руската војна од 1768 година), православни права за заштита на турската територија * 1787–91 – [[Австриско-турска војна (1787-1791)]]; Турска загуба * 1789 – [[Француска револуција|Француска револуција]]. Отоманската империја е генерално неутрална. * 1791 – [[Договор од Свиштов]]. Мировен договор за Австро-турската војна (1787-1791). Отоманско-хабсбуршките војни завршуваат. * 1792 – [[Јашки мировен договор]] (Договор за Руската војна од 1787 година) * 1796 - [[Катерина II (Русија)|Катерина II]] ја пренасочила војската во [[Закавказје]] под команда на генерал Зубов. Баку паѓа. * 1798–1802 - [[Француски поход на Египет|Наполеон во Египет и Сирија]] * 1804–13 – Руско-персиска војна * 1806–12 – [[Руско-турска војна (1806-1812)]] * 1813 – Договор од Ѓулистан (договор за руско-персиската војна од 1804 година), Иран се откажа од суверенитетот на Грузија и Азербејџан. * 1817–64 – Кавкаска војна * 1821–29 – [[Грчка војна за независност]]; Грчка победа * 1826–28 – Отоманско-египетска инвазија на Мани * 1826–28 – Руско-персиска војна * 1829 – [[Одрински договор (1829)]]; Грција добива автономија * 1831 - Мухамед Али од Сирија, инвазија на Анадолија, прва египетско-турска војна (~ 1833). Босанско востание. * 1833 – Конвенција од Кутахја (англиска верзија) (мировен договор од Првата египетско-турска војна) Договор Ункјару-Сукересши. * 1838 – Склучен е британскиот трговски договор (англиска верзија). * 1839–41 – [[Ѓулхански хатишериф|Едикт на Ѓулхане]], започнува [[Танзимат]], [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Втора египетско-турска војна]] (~ 1841) (англиска верзија) * 1840 – Лондонска конвенција (договор за Втората египетско-турска војна) * 1841 - Конвенцијата за Лондонскиот теснец (англиска верзија), Договорот Ункјару-Сукерешши е отфрлен, преминувањето на руската флота од Босфор и Дарданелите е забрането. * 1846 во Баку – направена е машина за дупчење на нафтени бунари. Пред тоа имало само рачно ископано масло. * 1853–56 – [[Кримска војна]] * 1856 - Договор од Париз (мировен договор за Кримската војна) * 1867 – [[Алфред Нобел]] го измислил динамитот * 1870 – [[Цариградска конференција]] * 1870 – [[Бугарска егзархија]] * 1872 година - Русија на инвеститорите им ги продава правата за дупчење на нафтени бунари во странство во Баку * 1875: ** [[Херцеговско востание (1875-1878)]] ** Српско востание * 1876: ** Донесен првиот [[Отомански устав (1876)|отомански устав]] ** Бугарско [[Априлско востание]] ** Браќата Нобелови во Баку ** Црногорско-османлиска војна (1876-1878) * 1877–78 – [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турска војна] и [[Берлински конгрес]] (1878) - Ослободување на Бугарија, [[Кралство|Независност на Романија]], независност на [[Кнежевство Црна Гора|Црна Гора]], независност на Србија * 1878–79 – [[Македонско востание]] * 1885 – Бугарско обединување [[Податотека:Balkan_1912_es.svg|мини|250x250пкс| Отоманската територија пред [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] во 1912 година]] * 1894–1896 – [[Хамидски масакри|Хамидијански масакри]] на Ерменците во Отоманското Царство * 1897 година – [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турска војна]]. Цариградска конвенција (1897) * 1899 година - Германската железница во Багдад го освоила правото за изградба. Обединетото Кралство, кое се натпреварувало со Втората Бурска војна, се повлекло бидејќи воените трошоци биле зголемени. * 1903 – [[Илинденско востание]] * 1904 – [[Руско-јапонска војна]] * 1905 – [[Атентат во џамија Јилдиз]]. [[Ерменска револуционерна федерација|Ерменската револуционерна федерација]] се обидела да го убие [[Абдул Хамид II]]. * 1908 – Бугарска декларација за независност * 1908 – [[Младотурска револуција]], анексија на Босна и Херцеговина * 1911-1912 - [[Османлиско-италијанска војна]], губење на [[Либија]] и [[Додеканези|Додеканезите]] * 1912 – [[Албанска декларација за независност]]. Балканската лига ја формираат четири балкански земји. * 1912–13 – [[Балкански војни]] ** 1912–13 – [[Прва балканска војна]] ** 1913 – [[Втора балканска војна]] * 1913 - [[Лондонски договор (1913)|Лондонската конвенција]], Турција ги губи [[Крит]] и европската територија, освен Истанбул * 1914–18 - [[Прва светска војна]] ; сојуз со Германија; Турски пораз * 1919 - [[Договор од Севр]] (договор по крајот на Првата светска војна) * 1919–22 – [[Грчко-турска војна (1919-1922)|Грчко-турска војна]] * 1920 – Основана е [[Турција|Република Турција]] * 1920–22 – [[Операција Немезис]] * 1923 – [[Лозански договор]] == Надворешни врски == * {{Наведен NIE|wstitle=Eastern Question}} * {{Cite EB1911|wstitle=Eastern Question, The|short=1}} [[Категорија:Историја на меѓународните односи]] [[Категорија:Историја на Балканот]] [[Категорија:Дипломатија]] [[Категорија:Политика на Отоманското Царство]] [[Категорија:Отоманското Царство во 19 век]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] rz0cv0dz9mvebyh7aynrs0jsznzfnz5 5196202 5196110 2024-04-26T11:10:59Z Тиверополник 1815 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Anatolikozhthma.jpg|right|350px|thumb|[[Карикатура]] од 1878 година: [[Бенџамин Дизраели]], [[Александар Горчаков]] и [[Ѓула Андраши]] го решаваат Источното прашање.]] Во дипломатската историја, '''источното прашање''' — прашање за [[Политика на Отоманското Царство|политичката]] и [[Економија на Отоманското Царство|економската]] нестабилност во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од крајот на 18 до почетокот на 20 век и последователниот стратегиски натпревар и политичките размислувања на европските [[Велесила|големи сили]]. Карактеризирано како „''[[Болен човек на Европа|болен човек на Европа]]''“, релативното слабеење на воената сила на царството во втората половина на [[18 век]] се заканувало да ја поткопа кревката рамнотежа на системот на моќ, главно обликувана од Европскиот концерт. Источното прашање опфатило безброј меѓусебно поврзани елементи: отомански воени порази, отоманска институционална несолвентност, тековната османлиска политичка и економска програма за осовременување, пораст на етно-религискиот национализам во нејзините провинции и ривалства на големите сили. <ref>Theophilus C. Prousis. Review of Macfie, A. L., ''The Eastern Question, 1774–1923''. HABSBURG, H-Net Reviews. December, 1996. </ref> Во обид да направи триаголник помеѓу овие различни грижи, историчарот Лесли Шумахер ја предложил следнава дефиниција за источното прашање: {{Цитат|„Источното прашање“ се однесува на настаните и сложениот збир на динамики поврзани со искуството на Европа и уделот во падот на политичката, воената и економската моќ и регионалното значење на Отоманското Царство од втората половина на XVIII век до формирањето на современа Турција во 1923 година.<ref>Leslie Rogne Schumacher, "The Eastern Question as a Europe Question: Viewing the Ascent of 'Europe' through the Lens of Ottoman Decline," [[Journal of European Studies]] 44, no. 1 (2014), 65.</ref>}} Периодот во кој источното прашање било меѓународно на сцена е исто така отворено за толкување. Иако не постои конкретен датум кога започнало источното прашање, [[Руско-турска војна (1828-1829)|Руско-турската војна (1828–29)]] го предочила прашањето на европските сили, особено на Русија и на Британија. Бидејќи се верувало дека распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е неминовно, европските сили се вклучиле во борба за моќ за да ги заштитат своите воени, стратешки и трговски интереси во отоманските домени. [[Руска Империја|Русија]] имала корист од [[Пад на Отоманското Царство|падот на Отоманското Царство]]; од друга страна, [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] и Велика Британија сметале дека зачувувањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е во нивен најдобар интерес. Источното прашање било ставено во мирување по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], чиј еден од исходите претставувал [[Распад на Отоманското Царство|колапсот и поделбата на отоманските територии]]. == Позадина == {{Главна|Младотурска револуција}} [[Податотека:Ottoman_empire.svg|мини|300x300пкс| На врвот на својата моќ (1683), [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] контролирало територија на Блискиот Исток и Северна Африка, како и Средна и Југоисточна Европа.]] Источното прашање се појавило кога моќта на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] започнала да опаѓа во текот на 18 век. Османлиите биле на врвот на својата моќ во 1683 година, кога ја изгубиле [[Опсада на Виена (1683)|битката кај Виена]] од здружените сили на [[Полско-литванска Државна Заедница|Полско-литванската Заедница]] и Австрија, под команда на Јован III Собиески. Мирот бил постигнат многу подоцна, во 1699 година, со [[Договор од Карловци|Договорот од Карловци]], кој го принудило [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] да отстапи многу од неговите средноевропски територии, вклучително и оние делови од Унгарија што ги окупирало. По запрена нејзината експанзија на запад, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] никогаш повеќе не претставувало сериозна закана за Австрија, која станала доминантна сила во овој регион во Европа. Источното прашање не се развило до [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] од 18 век. Според пишувањата на [[Карл Маркс]] околу [[Кримска војна|Кримската војна]], главниот фактор на источното прашање бил рускиот империјализам кон Турција - со тоа што Турција претставувала бариера која требало да го заштити остатокот од Европа, а со тоа и интересите на Велика Британија биле поврзани со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] за време на Кримската војна. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marxists.org/archive/marx/works/subject/russia/crimean-war.htm|title=The Russian Menace to Europem and the Crimean War - by Marx and Engels 1853-5|work=www.marxists.org|accessdate=2021-06-16}}</ref> == Наполеонов период == [[Податотека:Athosbattle.jpg|мини|300x300пкс| ''Руската флота по битката кај Атос'', од Алексеј Богољубов (1824–96)]] Периодот на Наполеон (1799–1815) донел одредено олеснување на пропаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Тоа ја оддалечило Русија од понатамошен напредок. [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] кој [[Француски поход на Египет|го нападнал Египет]], но неговата војска била таму заробена кога Британците решително ја поразиле француската флота во заливот Абукир. Мировниот интермедиум во 1803 година и дозволил на војската да се врати во Франција. <ref>Juan Cole, ''Napoleon's Egypt: Invading the Middle East'' (2008)</ref> За да ја обезбеди сопствената доминација и да го направи остатокот од Европа практично немоќен, Наполеон воспоставил сојуз со Русија со склучување на Договорот од Тилзит во 1807 година. Русија ветила дека ќе му пружи помош на Наполеон во неговата војна против Британија; за возврат, царот на Русија требало да ги прими османлиските територии [[Молдавија (регион)|Молдавија]] и [[Влашка]]. Доколку султанот одбил да ги предаде овие територии, Франција и Русија требало да го нападнат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а османлиските домени во Европа требало да бидат поделени помеѓу двата сојузници. <ref>Michael S. Anderson, ''The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations'' (1966) ch 1</ref> Наполеоновата шема му се заканувала не само на султанот, туку и на Велика Британија, Австрија и Прусија, кои биле речиси немоќни пред таквиот моќен сојуз. Сојузот природно се покажал дека им одговара на Австријците, кои се надевале дека заедничкиот француско-руски напад, кој веројатно целосно ќе го опустоши [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], може да биде спречен со дипломатија; но доколку дипломатските мерки пропаднале, австрискиот министер [[Клеменс фон Метерних]] одлучил дека ќе ја поддржи поделбата на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - решение неповолно за Австрија, но не толку опасно како целосното руско преземање на Југоисточна Европа. Сепак, нападот врз [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не се случил, а сојузот склучен во Тилсит бил распуштен со [[Француска инвазија на Русија|француската инвазија на Русија]] во 1812 година. По поразот на Наполеон од Големите сили во 1815 година, претставниците на победниците се состанале на [[Виенски конгрес|Виенскиот конгрес]], но не презеле никаква акција во врска со територијалниот интегритет на распаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Овој пропуст, заедно со исклучувањето на султанот од [[Свет сојуз|Светиот сојуз]], многумина го протолкувале како поддршка на ставот дека источното прашање е руско внатрешно прашање кое не се однесува на ниту една друга европска нација. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/confederationeu01philgoog|title=The confederation of Europe: a study of the European alliance, 1813–1823, as an experiment in the international organization of peace|last=Walter Alison Phillips|publisher=Longmans, Green|year=1914|pages=[https://archive.org/details/confederationeu01philgoog/page/n258 234]–50}}</ref> == Српската револуција == [[Податотека:Battle_of_Mišar,_Afanasij_Scheloumoff.jpg|мини|270x270пкс| [[Прво српско востание|Првото српско востание]] против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] ]] '''Српската револуција''' или ''Револуционерна Србија'' се однесува на националната и социјалната револуција на [[Срби|српскиот народ]] помеѓу 1804 и 1815 година, за време на која Србија успеала целосно да се оддели од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и да постои како суверена европска национална држава, а последниот период (1815 г. –1833), бил обележан со интензивни преговори меѓу [[Белград]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Терминот бил измислен од познатиот германски историчар, Леополд фон Ранке, во неговата книга ''Die Serbische Revolution'', објавена во 1829 година. <ref>Leopold von Ranke, ''A History of Serbia and the Serbian Revolution'' (1847)</ref> Овие настани ги удриле темелите на [[Кнежевство Србија|современа Србија]] . <ref>L. S. Stavrianos, ''The Balkans since 1453'' (London: Hurst and Co., 2000), p. 248-250.</ref> Додека првата фаза од револуцијата (1804–1815) всушност била војна за независност, втората фаза (1815–1833) резултирала со официјално признавање на [[Кнежевство Србија|сизеренска српска држава]] од страна на [[Висока порта|Портата]] (османлиската влада), со што ја донела револуцијата до нејзиниот крај. <ref>For an overview see Wayne S. Vucinich, "Marxian Interpretations of the First Serbian Revolution." ''Journal of Central European Affairs'' (1961) 21#1: 3–14.</ref> Револуцијата се одвивала по фази: [[Прво српско востание|Првото српско востание]] (1804–1813), предводено од [[Караѓорѓе Петровиќ]]; Бунтот на Хаџи Продан (1814); [[Второ српско востание|Второто српско востание]] (1815) на [[Милош Обреновиќ]]; и официјално признавање на српската држава (1815–1833) од страна на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. ''Прогласот'' (1809) на [[Караѓорѓе Петровиќ|Караѓорѓе]] во главниот град [[Белград]] го претставувал врвот на револуцијата. Тој повикал на единство на [[Срби|српската нација]], нагласувајќи ја важноста на слободата на вероисповед, српската историја и формалните, пишани правила на правото, за што сето тоа тврдело дека [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не успеало да ги обезбеди. Исто така, ги повикало Србите да престанат да го плаќаат [[Џизија|данокот на џизија]] на Портата. Крајниот резултат на востанијата бил [[Сизеренство|сизеренството]] на Србија од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Било формирано [[Кнежевство Србија|Кнежевството Србија]], управувано од сопствен парламент, влада, устав и своја кралска династија. Социјалниот елемент на револуцијата бил постигнат преку воведувањето на вредностите на буржоаското општество во Србија, поради што се сметало за најисточниот буржоаски бунт во светот, кој кулминирал со укинувањето на [[Феудализам|феудализмот]] во 1806 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010154414/https://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|archive-date=2017-10-10|accessdate=2010-06-02}}</ref> Воспоставувањето на [[Милош Обреновиќ|првиот устав на Балканот]] во 1835 година ([[Милош Обреновиќ|подоцна укинат]]) и основањето во 1808 година на неговиот прв универзитет, [[Белградски универзитет|Големата белградска академија]], ги додале достигнувањата на младата српска држава. До 1833 година, Србија била официјално признаена како „притока“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и како таква, призната како наследна монархија. Целосната независност на кнежевството била меѓународно признаена во втората половина на 19 век. <ref>John K. Cox, ''The History of Serbia'' (2002) pp 39–62</ref> == Грчка војна за независност == [[Податотека:Vasilika.jpg|мини| [[Битка кај Василика|Битката кај Василика]] во 1821 година означи рана пресвртница во војната.]] Источното прашање повторно станало главно европско прашање кога [[Грција|Грците]] проглассиле независност од султанот во 1821 година. Отприлика во тоа време била измислена фразата „Источно прашање“. Уште од поразот на Наполеон во 1815 година, постоеле гласини дека рускиот цар се обидел да го нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а востанието на Грците се сметало дека ќе направи инвазија уште поверојатна. Британскиот министер за надворешни работи, Роберт Стјуарт, Виконт Каслериг, како и австрискиот министер за надворешни работи, Метерних, го советувале царот на Русија, [[Александар I (Русија)|Александар I]], да не влегува во војна. Наместо тоа, тие се изјасниле дека тој ќе го одржи Концертот на Европа (духот на широка соработка во Европа, кој опстојувал по поразот на Наполеон). Желба за мирна соработка имал и Александар I, кој го основал Светиот сојуз. Наместо веднаш да го стави во мирување источното прашање помагајќи им на Грците и напаѓајќи ги Османлиите, Александар се колебал, на крајот не превземајќи некоја одлучна акција. Смртта на Александар во 1825 година го донела [[Николај I (Русија)|Николај I]] на царскиот престол на Русија. Одлучувајќи дека повеќе нема да толерира преговори и конференции, тој избрал да интервенира во Грција. Набргу се вклучила и Британија, со нејзината интервенција делумно мотивирана од желбата да се спречи младата грчка држава да стане целосно руски вазал. Духот на [[Романтизам|романтизмот]] кој тогаш доминирал во западноевропскиот културен живот, исто така, ја направило поддршката за грчката независност политички одржлива. И Франција се усогласила со Грците, но Австрија (сеуште загрижена за руската експанзија) не. Навреден од мешањето на Големите сили, османлискиот султан [[Махмуд II]] ја осудил Русија како непријател на [[Ислам|исламот]], што ја натерало Русија да објави војна во 1828 година. Вознемирената Австрија се обидела да формира антируска коалиција, но нејзините обиди останале залудни. Како што војната продолжила во 1829 година, Русија добила цврста предност пред [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, со дополнително продолжување на непријателствата, Русија ја поканила Австрија да влезе во војна против царството кое би резултирало со значително сомневање во Британија. Затоа, Русите продолжиле со војната со надеж дека ќе го уништат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во оваа фаза, кралот на Франција, [[Шарл X]], предложил поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] меѓу Австрија, Русија и други, но неговата шема била претставена премногу задоцнета за да даде резултат. Така, Русија не можела да обезбеди ниту решавачки пораз, ниту поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, таа избрала да ја усвои политиката на понижување на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] до обична зависност. Во 1829 година, царот на Русија го склучил [[Одрински договор (1829)|Одринскиот договор]] со султанот; неговото царство добило дополнителна територија по должината на Црното Море, руските трговски бродови добиле пристап до [[Дарданели|Дарданелите]] и комерцијалните права на Русите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] биле зголемени. Грчката војна за независност била прекината набргу потоа, бидејќи на Грција и била доделена независност со [[Договор од Цариград (1832)|Цариградскиот договор]] во 1832 година. == Мухамед Али од Египет == [[Податотека:ModernEgypt,_Muhammad_Ali_by_Auguste_Couder,_BAP_17996.jpg|десно|мини| [[Мухамед Али-паша]]]] Токму кога се приближувал крајот на грчката војна за независност, [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Египетско-отоманската војна (1831–1833)]] избувнала во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] помеѓу султанот и неговиот номинален вицекрал во [[Египет]], [[Мухамед Али-паша|Мухамед Али]]. Современите и добро обучени Египќани изгледале како да можат да го освојат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Царот на Русија, во склад со неговата политика за сведување на османлискиот султан на ситен вазал, понудил да склучи сојуз со султанот. Во 1833 година, двајцата владетели преговарале за [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]], во кој Русија обезбедила целосна доминација над Османлиите. Русите ветиле дека ќе го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од надворешни напади; за возврат, султанот ветил дека ќе ги затвори Дарданелите за воени бродови секогаш кога Русија е во војна. Оваа одредба од Договорот покренало проблем познат како „''прашање за теснецот''“. Договорот предвидувал затворање на сите воени бродови, но многу европски државници погрешно верувале дека клаузулата дозволува само руски бродови. Британија и Франција биле лути поради погрешно толкуваната клаузула; тие исто така се обиделе да го задржат рускиот експанзионизам. Двете кралства, сепак, се разликувале околу тоа како да ја постигнат својата цел; Британците сакале да го поддржат султанот, но Французите претпочитале да го направат Мухамед Али (кого го сметале за покомпетентен) за владетел на целото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Руската интервенција го навела султанот да преговара за мир со Мухамед Али во 1833 година, но војната повторно избила во 1839 година <ref>Henry Dodwell, ''The Founder of Modern Egypt: A Study of Muhammad ‘Ali'' (Cambridge University Press, 1967)</ref> Султанот Махмуд II починал истата година, оставајќи го [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на неговиот син [[Абдул Меџид I]] во критична состојба: османлиската војска била значително поразена од силите на Мухамед Али. Следувала уште една катастрофа кога египетските сили ја зазеле целата турска флота. Велика Британија и Русија тогаш интервенирале за да го спречат распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но Франција сепак продолжила да го поддржува Мухамед Али. Меѓутоа, во 1840 година, Големите сили се согласиле на компромис; Мухамед Али се согласил да направи номинален чин на потчинување на султанот, но му била доделена наследна контрола на Египет. Единственото нерешено прашање во тој период било прашањето за Теснецот. Во 1841 година, Русија се согласила на укинување на [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]] со прифаќање на Конвенцијата за Лондонскиот теснец. Големите сили - Русија, Велика Британија, Франција, Австрија и Прусија - се согласиле за повторно воспоставување на „древното владеење“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кое предвидувало дека турските теснеци ќе бидат затворени за сите воени бродови, со исклучок на Сојузниците на султанот за време на војната. Со Конвенцијата за теснецот, рускиот цар Николај I ја напуштил идејата за сведување на султанот во состојба на зависност и се вратил на планот за поделба на османлиските територии во Европа. Така, по разрешувањето на египетската борба која започнала во 1831 година, слабото [[Отоманско Царство]] повеќе не било целосно зависно од Русија, туку било зависно од Големите сили за заштита. Обидите за внатрешна реформа не успеале да стават крај на падот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. До 1840-тите, тоа станало познато како „болниот човек на Европа“, а нејзиното евентуално распаѓање изгледало неизбежно. == Револуции од 1848 година == Откако Големите сили постигнале компромис за ставање крај на бунтот на Мехмет Али, источното прашање останало во мирување околу една деценија додека не било повторно оживеано со [[Револуции од 1848|револуциите од 1848 година]]. Иако Русија можела да ја искористи можноста да ја нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - Франција и Австрија во тоа време биле окупирани од нивните сопствени бунтови - таа избрала да не го стори тоа. Наместо тоа, царот Николај ги обврзал своите трупи во одбрана на Австрија, надевајќи се дека ќе воспостави добра волја за да му дозволи подоцна да ги заземе отоманските поседи во Европа. По задушувањето на Австриската револуција, австро-руската војна против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] изгледала неизбежна. И двата цара, на Австрија и на Русија, барале султанот да ги врати австриските бунтовници кои побарале азил во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но тој одбил. Огорчените монарси ги повлекле своите амбасадори во [[Висока порта|возвишената порта]], заканувајќи се со вооружен судир. Меѓутоа, речиси веднаш, Британија и Франција ги испратиле своите флоти да го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Двајцата цареви, сметајќи дека воените непријателства се залудни, ги повлекле своите барања за предавање на бегалците. Кратката криза создала поблиски односи меѓу Британија и Франција, што довела и до заедничка војна против Русија во [[Кримска војна|Кримската војна]] од 1853-1856 година. <ref>A.J.P. Taylor, ''The Struggle for Mastery in Europe: 1848–1918'' (1954) pp 33–35</ref> == Кримска војна == Нов судир започнал во текот на 1850-тите со религиозен спор. Според договорите за кои се преговарало во текот на 18 век, Франција била чувар на римокатолиците во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], додека Русија била заштитничка на православните христијани. Меѓутоа, неколку години, католичките и православните монаси го оспорувале поседувањето на [[Базилика на Исусовото раѓање|црквата Рождество Рождество]] и [[Базилика на Светиот гроб|Црквата на Светиот гроб]] во [[Палестина (регион)|Палестина]]. Во текот на раните 1850-ти, двете страни поставиле барања кои султанот не можел да ги задоволи истовремено. Во 1853 година, султанот пресудил во корист на Французите, и покрај жестоките протести на местните православни монаси. <ref>Orlando Figes, ''[[Crimea: The Last Crusade]]'' (2010); also published as ''The Crimean War: A History'' (2010) </ref> [[Податотека:Battle-of-sinope.jpg|мини|250x250пкс| Руското уништување на турската флота во битката кај Синоп на 30 ноември 1853 година]] Рускиот цар Николај го испратил принцот Александар Меншиков во специјална мисија во Портата. Со претходните договори, султанот бил посветен „''да ја заштити христијанската религија и нејзините цркви''“, но Меншиков се обидел да преговара за нов договор, според кој на Русија ќе и биде дозволено да се меша секогаш кога ќе смета дека заштитата на султанот е несоодветна. Меѓутоа, во исто време, британската влада го испратила лордот Стратфорд, кој дознал за барањата на Меншиков по пристигнувањето. Преку вешта дипломатија, лордот Стратфорд го убедил султанот да го отфрли договорот, кој ја загрозил независноста на Османлиите. Набргу откако дознал за неуспехот на дипломатијата на Меншиков, Николај започнал напад во Молдавија и Влашка (османлиски кнежевства во кои Русија била признаена како специјален чувар на Православната црква), со изговор дека султанот не успеал да го реши прашањето за Светите места. Рускиот цар Николај верувал дека европските сили нема силно да се противат на анексијата на неколку соседни отомански провинции, особено со оглед на руската вмешаност во задушувањето на револуциите од 1848 година. Британија, сакајќи да ја одржи безбедноста на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], испратила флота до Дарданелите, каде што и се придружила друга флота испратена од Франција. Сепак, европските сили се надевале на дипломатски компромис. Претставниците на четирите неутрални големи сили - Британија, Франција, Австрија и Прусија - се состанале во [[Виена]], каде што подготвиле нота за која се надевале дека ќе биде прифатлива и за Русите и за Османлиите. Белешката била одобрена од Николај, но била отфрлена од султанот Абдул-Меџид I, кој сметал дека лошата фраза на документот го оставила отворена за многу толкувања. Велика Британија, Франција и Австрија биле обединети во предлагањето амандмани за ублажување на султанот, но нивните предлози биле игнорирани од [[Санкт Петербург|Петероград]]. Велика Британија и Франција ја оставиле настрана идејата за продолжување на преговорите, но Австрија и Прусија имале надеж за дипломатија и покрај отфрлањето на предложените амандмани. Султанот тргнал во војна, неговите војски ја напаѓале руската војска во близина на Дунав. Николај одговорил со испраќање воени бродови, кои ја уништиле целата отоманска флота во Синоп на 30 ноември 1853 година, дозволувајќи и на Русија прилично лесно да слета и да ги снабдува своите сили на отоманскиот брег. Уништувањето на османлиската флота и заканата од руска експанзија ги вознемирило и Британија и Франција, кои застанале во одбрана на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во 1854 година, откако Русија го игнорирала англо-францускиот ултиматум да се повлече од Дунавските кнежевства, Британија и Франција објавиле војна. {{Цитат|Франција го освои [[Француски Алжир|Алжир]] од Турција, и речиси секоја година Англија припојува друго Индиско кнежевство: ништо од ова не го нарушува балансот на силите; но кога Русија ги окупираше Молдавија и Влашка, иако само привремено, тоа го нарушува балансот на силите. Франција [[Римска Република (19 век)|го окупира Рим]] и остана таму неколку години за време на мирот: тоа не е ништо; но Русија мисли само да го окупира Цариград, а мирот на Европа е загрозен. Англичаните објавуваат [[Прва опиумска војна|војна со Кинезите]], кои, изгледа, ги навредиле: никој нема право да интервенира; но Русија е должна да побара дозвола од Европа доколку се скара со соседот. Англија ѝ се заканува на Грција дека ќе ја поддржи во лажните тврдења за аферата Дон Пацифико на еден мизерен Евреин и ја запали нејзината флота: тоа е законска постапка; но Русија бара договор за заштита на милиони христијани, а тоа се смета дека ја зајакнува нејзината позиција на Исток на сметка на рамнотежата на силите. Не можеме да очекуваме ништо од Западот освен слепа омраза и злоба... (''коментар на маргината од Никола I'': ''Ова е целата поента'').|Меморандум на [[Михаил Погодин]] до Николај I<ref name="slate">{{cite news |title=The Long History of Russian Whataboutism |url=https://slate.com/news-and-politics/2014/03/russia-and-western-double-standards-the-long-history-of-russian-complaints-about-unfair-treatment.html |work=Slate |date=March 21, 2014}}</ref>}} Меѓу оние кои го поддржале француско-англиското гледиште бил и Карл Маркс, во неговите написи за ''Њујорк Трибјун'' околу 1853 година. Карл Маркс ја гледал Кримската војна како судир меѓу демократските идеали на западот што започнале со „''големото движење од 1789 година''“ против „''Русија и апсолутизмот''“. Маркс го гледал [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] како тампон против моделот на експанзионизам од страна на царот. Рускиот цар Николај I претпоставувал дека Австрија, за возврат за поддршката дадена за време на револуциите од 1848 година, ќе застане на нејзина страна, или во најмала рака ќе остане неутрална. Меѓутоа, Австрија се чувствувала загрозена од руските трупи во блиските Дунавски кнежевства. Кога Британија и Франција побарале повлекување на руските сили од Кнежествата, Австрија ги поддржала; и, иако веднаш не и објавила војна на Русија, одбила да ја гарантира нејзината неутралност. Кога, во летото 1854 година, Австрија поднела уште едно барање за повлекување на трупите, Русија (плашејќи се дека Австрија ќе влезе во војна) го исполнила. [[Податотека:Siege_of_Sevastopol_by_George_Baxter.jpg|мини|250x250пкс| Единаесетмесечната опсада на руската поморска база во [[Севастопол]]]] Иако првичните основи за војна биле изгубени кога Русија ги повлекла своите трупи од Дунавските кнежевства, Британија и Франција продолжиле со непријателствата. Решени да го решат источното прашање со ставање крај на руската закана за [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], сојузниците поставиле неколку услови за прекин на огнот, вклучително и дека Русија треба да се откаже од својот протекторат над Дунавските кнежевства; дека Русија треба да се откаже од секое право да се меша во османлиските работи во име на православните христијани; дека Конвенцијата за теснецот од 1841 година требала да се ревидира; и конечно, на сите народи требало да им се овозможи пристап до реката Дунав. Бидејќи царот одбил да ги исполни овие „Четири точки“, [[Кримска војна|Кримската војна]] продолжила. Мировните преговори започнале во 1856 година за време на наследникот на царот Николај I, [[Александар II (Русија)|Александар II]]. Според [[Договор од Париз (1856)|Парискиот договор]] кој следел, планот „Четири точки“ предложен претходно бил во голема мера почитуван; најзабележително, специјалните привилегии на Русија во врска со Дунавските кнежевства биле пренесени на Големите сили како група. Покрај тоа, воените бродови на сите народи биле постојано исклучени од Црното Море, некогаш дом на руската флота (која била уништена за време на војната). Царот на Русија и султанот се договориле да не воспостават никаков поморски или воен арсенал на тој морски брег. Црноморските клаузули биле во огромна неповолна положба за Русија, бидејќи во голема мера ја намалиле поморската закана што ја претставувала за Османлиите. Покрај тоа, сите големи сили се обврзале дека ќе ја почитуваат независноста и територијалниот интегритет на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Договорот од Париз постоел до 1871 година, кога Франција била уништена во [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]]. Додека Прусија и неколку други германски држави се обединиле во моќно [[Германско Царство]], [[Наполеон III]] бил симнат од власт при формирањето на [[Трета Француска Република|Третата Француска Република]]. Наполеон се спротивставил на Русија за источното прашање за да ја добие поддршката од Британија. Но, новата француска република не се спротивставила на руското мешање во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] бидејќи тоа значително не ги загрозувало француските интереси. Охрабрена од одлуката на Франција и поддржана од германскиот министер [[Ото фон Бизмарк]], Русија ги осудила црноморските клаузули од договорот договорени во 1856 година. Бидејќи Британија сама не можела да ги спроведе клаузулите, Русија повторно воспоставила флота во Црното Море. == Голема источна криза (1875–78) == Во 1875 година, територијата на Херцеговина [[Херцеговско востание (1875-1878)|се побунила против османлискиот султан]] во провинцијата Босна; набргу потоа [[Априлско востание|се побунила и Бугарија]]. Големите сили верувале дека е потребно да интервенираат за да спречат крвава војна на Балканот. Први што дејствувале биле членовите на [[Троен Царски Сојуз|Лигата на трите императори]] (Германија, Австро-Унгарија и Русија), чиј заеднички став кон источното прашање бил отелотворен во белешката Андраси од 30 декември 1875 година (именувана по унгарскиот дипломат Јулиј, гроф Андраси). Во нотата, со цел да се избегне широко распространување на воен судир во Југоисточна Европа, се барало султанот да воведе различни реформи, вклучително и давање верска слобода на христијаните. Требало да се формира заедничка комисија од христијани и муслимани за да се обезбеди донесување соодветни реформи. Со одобрение на Британија и Франција, нотата била доставена до султанот и тој се согласил на 31 јануари 1876 година. Но, херцеговските лидери го отфрлиле предлогот, посочувајќи дека султанот веќе не успеал во своите ветувања за реформи. Претставниците на тројцата цареви повторно се состанале во Берлин, каде што го одобриле Берлинскиот меморандум (мај 1876 година). За да се убедат Херцеговците, меморандумот сугерирал да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во побунетите провинции. Но, пред меморандумот да биде одобрен од Портата, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] било зафатено од внатрешни судири, што довело до детонирање на султанот [[Абдул Азис]] (30 мај 1876 година). Новиот султан, [[Мурат V|Мурад V]], самиот бил сменет три месеци подоцна поради неговата ментална нестабилност, а на власт дошол султанот [[Абдул Хамид II]] (31 август 1876 година). Во меѓувреме, тешкотиите на Османлиите се зголемиле; нивната ризница била празна и тие се соочиле со востанија не само во Херцеговина и Бугарија, туку и во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Сепак, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>успеало да ги уништи востаниците во август 1876 година. Резултатот ја нарушил Русија, која планирала да заземе различни османлиски територии во Југоисточна Европа во текот на судирот. Меѓутоа, откако востанијата биле главно задушени, гласините за отоманските ѕверства врз бунтовното население ја шокирале европската чувствителност. <ref> See for example: {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/bulgarianhorror03gladgoog|title=Bulgarian Horrors and the Question of the East|last=Gladstone|first=William Ewart|date=1876|publisher=John Murray|edition=1|location=London|author-link=William Ewart Gladstone|access-date=30 September 2019}} </ref> Русија тогаш веќе имала намера да влезе во судир на страната на бунтовниците. Делегатите на Големите сили (кои веќе броеле шест поради подемот на Италија) се собрале на [[Цариградска конференција|Цариградската конференција]] (23 декември 1876 до 20 јануари 1877 година) за да направат уште еден обид за мир. Меѓутоа, султанот ги одбил предлозите од декември 1876 година да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во Босна и Херцеговина. Во 1877 година Големите сили повторно дале предлози до [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кои Портата ги отфрлила (18 јануари 1877 година). [[Податотека:SouthEast_Europe_1878.jpg|мини| Југоисточна Европа по [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], 1878 година]] Русија објавила [[Руско-турска војна (1877-1878)|војна против]] [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на 24 април 1877 година. Рускиот канцелар принцот Горчаков ефективно ја обезбедил австриската неутралност со Рајхштатскиот договор од јули 1876 година, според кој османлиските територии заземени во текот на војната ќе бидат поделени меѓу Руското и Австроунгарското Царство, при што второто ќе ја добие Босна и Херцеговина. Британија, иако акутно свесна за руската закана за нејзините [[Британска Индија|колонии во Индија]], не се вклучила во судирот. Меѓутоа, кога Русија се заканила дека ќе го освои Цариград, британскиот премиер Бенџамин Дизраели ги повикал Австрија и Германија да се здружат со неа против оваа воена цел. Русија преговарала за мир преку [[Санстефански договор|Договорот од Сан Стефано]] (3 март 1878 година), кој предвидувал независност на Романија, Србија и Црна Гора, автономија на Бугарија, реформи во Босна и Херцеговина; отстапување [[Добруџа|на Добруџа]] и делови од [[Ерменија]] и голема отштета за Русија. Ова би и дало на Русија големо влијание во Југоисточна Европа, бидејќи би можела да доминира со новите независни држави. За да се намалат овие предности на Русија, Големите сили (особено Британија), инсистирала на темелна ревизија на Договорот од Сан Стефано. На [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], Берлинскиот договор од 13 јули 1878 година ги приспособил границите на новите држави во корист на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Бугарија била поделена на две држави (Бугарија и [[Источна Румелија]]), како што се стравувало дека една држава би била подложна на руска доминација. Отоманските цесии кон Русија во голема мера биле одржани. Босна и Херцеговина, иако номинално сè уште во рамките на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], била префрлена под австриска контрола. Со таен договор меѓу Велика Британија и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], османлискиот остров [[Кипар]] бил префрлен на Британија. Овие две последни постапки биле претежно преговарани од Дизраели, кого [[Ото фон Бизмарк]] славно го опишал како „''Стариот Евреин, тоа е човекот''“, по неговиот рамноправен Палмерстонски пристап кон источното прашање. <ref> {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3KLz2QEdQaoC&pg=PA139|title=The Concise Dictionary of Foreign Quotations|last=Lejeune|first=Anthony|publisher=Taylor & Francis|year=2002|isbn=978-1-57958-341-5|page=139|access-date=2010-01-03}} </ref> == Германија и Отоманското Царство == Германија се оддалечила од Русија и се зближила со Австро-Унгарија, со која склучила Двојна алијанса во 1879 година. Германија, исто така, станала сојузник со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Германската влада ја презела реорганизацијата на османлискиот воен и финансиски систем; за возврат, таа добила неколку комерцијални концесии, вклучително и дозвола за изградба на железницата во Багдад, која им обезбедила пристап до неколку важни економски пазари и го отворила потенцијалот за влез на Германија во областа на [[Персискиот Залив]], тогаш контролиран од Британија. Германскиот интерес бил поттикнат не само од комерцијалните интереси, туку и од растечкото ривалство со Британија и Франција. Во меѓувреме, Британија се согласила на Антантата Кордијале со Франција во 1904 година, со што ги решило разликите меѓу двете земји за меѓународните прашања. Велика Британија, исто така, се помирила со Русија во 1907 година со англо-руската Антанта. <ref>Sean McMeekin, ''The Berlin-Baghdad Express: The Ottoman Empire and Germany's Bid for World Power'' (2012) [https://www.amazon.com/Berlin-Baghdad-Express-Ottoman-Empire-Germanys/dp/0674064321/ excerpt and text search]</ref> За германскиот историчар Леополд фон Ранке, христијанството било морално најсупериорно и не можело да се подобри. Кога Ранке ја напишал ''Zur orientalischen Frage.'' ''Гутахтен'' по налог на кајзерот тој го врамил Источното прашање како првенствено религиозна природа; граѓанските права на христијаните против муслиманите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>можеле да се обезбедат само со интервенција на христијанските европски народи. <ref>{{Наведена книга|title=Deploying Orientalism in Culture and History: From Germany to Central and Eastern Europe|last=Hodkinson|first=James R.|last2=Walker|first2=John|last3=Feichtinger|first3=J0hannes|date=2013|publisher=Boydell & Brewer|isbn=9781571135759|page=105}}</ref> Тој се сметал за водечки авторитет во областа на ориентализмот во своето време. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=JWqIAgAAQBAJ|title=Companion to Historiography|last=Freitag|first=Ulrike|date=2006|publisher=Routledge|isbn=9781134970247|editor-last=Bentley|editor-first=Michael|chapter=The Critique of Orientalism}}</ref> == Младотурска револуција == Во април 1908 година, Комитетот за унија и напредок (почесто наречен [[Младотурци]]), политичка партија што се спротивставила на деспотското владеење на султанот [[Абдул Хамид II]], започнала [[Младотурска револуција|бунт против султанот]]. Прореформските Младотурци го симнале султанот до јули 1909 година, заменувајќи го со неефикасниот [[Мехмед V|Мехмед V.]] Со ова започнала [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|Втората уставна ера]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во следните години биле воведени различни уставни и политички реформи, но распаѓањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>продолжило. == Босанската криза == Додека Младотурците ја презеле власта во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], Австријците се плашеле дека може да ја вратат контролата врз Босна и Херцеговина - која била под де факто владеење на Австро-Унгарија според [[Македонија и Берлинскиот конгрес|Берлинскиот договор]], но провинциите официјално останале во сопственост на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Австрискиот министер за надворешни работи Граф (гроф) Лекса фон Ахрентал решил да ја анектира територијата, која била и економски и стратешки важна. Русија била контактирана од Ахрентал. Изволски се согласил дека Русија нема да се противи на анексијата. За возврат, Австрија не требсло да се спротивстави на отворањето на теснецот Босфор и Дарданелите за руските воени бродови, предност што и било ускратено на Русија од 1841 година. На 7 октомври 1908 година, Австро-Унгарија ја анектирала Босна и Херцеговина. Србите се налутиле. Меѓутоа, Германија била во сојуз со Австрија, оставајќи ја Србија беспомошна против две големи сили. Иако судирот бил решен без никаква непосредна војна, резултатот ги заладил односите меѓу Србија и Австро-Унгарија. Незадоволството на Русија поради тоа што била измамена и понижена придонела за избувнувањето на Првата светска војна. == Времеплов == * 1699 – [[Договор од Карловци]] става крај на отоманската контрола во поголемиот дел од Средна Европа и става крај на отоманскиот експанзионизам * 1710–11 – [[Руско-турска војна (1710-1711)|Кампања на реката Прут]] * 1711 – [[Договор од Прут]] * 1714–18 – [[Отоманско-венецијанска војна (1714–1718)|Отоманско-венецијанска војна]] * 1718 – [[Договор од Пожаревац]] со Австрија и Венеција; големи турски загуби * 1730–35 – [[Отоманско-персиска војна (1730–1736)]]. Турците губат голем дел од Кавказ * 1735–39 – [[Руско-турска војна (1735-1739)]]; ќор-сокак * 1739 – [[Договор од Белград|Белградска конвенција]] (мировен договор на Руската војна од 1735 година), поседување на Азов од страна на руска фирма * 1768–74 – [[Руско-турска војна (1768-1774)]]. Русија добива контрола врз јужниот дел на [[Украина]], [[Крим (полуостров)|Крим]] и горниот северозападен дел на [[Северен Кавказ]] * 1774 – [[Ќучуккајнарџиски договор]], Русија победува (мировен договор на руската војна од 1768 година), православни права за заштита на турската територија * 1787–91 – [[Австриско-турска војна (1787-1791)]]; Турска загуба * 1789 – [[Француска револуција|Француска револуција]]. Отоманската империја е генерално неутрална. * 1791 – [[Договор од Свиштов]]. Мировен договор за Австро-турската војна (1787-1791). Отоманско-хабсбуршките војни завршуваат. * 1792 – [[Јашки мировен договор]] (Договор за Руската војна од 1787 година) * 1796 - [[Катерина II (Русија)|Катерина II]] ја пренасочила војската во [[Закавказје]] под команда на генерал Зубов. Баку паѓа. * 1798–1802 - [[Француски поход на Египет|Наполеон во Египет и Сирија]] * 1804–13 – Руско-персиска војна * 1806–12 – [[Руско-турска војна (1806-1812)]] * 1813 – Договор од Ѓулистан (договор за руско-персиската војна од 1804 година), Иран се откажа од суверенитетот на Грузија и Азербејџан. * 1817–64 – Кавкаска војна * 1821–29 – [[Грчка војна за независност]]; Грчка победа * 1826–28 – Отоманско-египетска инвазија на Мани * 1826–28 – Руско-персиска војна * 1829 – [[Одрински договор (1829)]]; Грција добива автономија * 1831 - Мухамед Али од Сирија, инвазија на Анадолија, прва египетско-турска војна (~ 1833). Босанско востание. * 1833 – Конвенција од Кутахја (англиска верзија) (мировен договор од Првата египетско-турска војна) Договор Ункјару-Сукересши. * 1838 – Склучен е британскиот трговски договор (англиска верзија). * 1839–41 – [[Ѓулхански хатишериф|Едикт на Ѓулхане]], започнува [[Танзимат]], [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Втора египетско-турска војна]] (~ 1841) (англиска верзија) * 1840 – Лондонска конвенција (договор за Втората египетско-турска војна) * 1841 - Конвенцијата за Лондонскиот теснец (англиска верзија), Договорот Ункјару-Сукерешши е отфрлен, преминувањето на руската флота од Босфор и Дарданелите е забрането. * 1846 во Баку – направена е машина за дупчење на нафтени бунари. Пред тоа имало само рачно ископано масло. * 1853–56 – [[Кримска војна]] * 1856 - Договор од Париз (мировен договор за Кримската војна) * 1867 – [[Алфред Нобел]] го измислил динамитот * 1870 – [[Цариградска конференција]] * 1870 – [[Бугарска егзархија]] * 1872 година - Русија на инвеститорите им ги продава правата за дупчење на нафтени бунари во странство во Баку * 1875: ** [[Херцеговско востание (1875-1878)]] ** Српско востание * 1876: ** Донесен првиот [[Отомански устав (1876)|отомански устав]] ** Бугарско [[Априлско востание]] ** Браќата Нобелови во Баку ** Црногорско-османлиска војна (1876-1878) * 1877–78 – [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турска војна] и [[Берлински конгрес]] (1878) - Ослободување на Бугарија, [[Кралство|Независност на Романија]], независност на [[Кнежевство Црна Гора|Црна Гора]], независност на Србија * 1878–79 – [[Македонско востание]] * 1885 – Бугарско обединување [[Податотека:Balkan_1912_es.svg|мини|250x250пкс| Отоманската територија пред [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] во 1912 година]] * 1894–1896 – [[Хамидски масакри|Хамидијански масакри]] на Ерменците во Отоманското Царство * 1897 година – [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турска војна]]. Цариградска конвенција (1897) * 1899 година - Германската железница во Багдад го освоила правото за изградба. Обединетото Кралство, кое се натпреварувало со Втората Бурска војна, се повлекло бидејќи воените трошоци биле зголемени. * 1903 – [[Илинденско востание]] * 1904 – [[Руско-јапонска војна]] * 1905 – [[Атентат во џамија Јилдиз]]. [[Ерменска револуционерна федерација|Ерменската револуционерна федерација]] се обидела да го убие [[Абдул Хамид II]]. * 1908 – Бугарска декларација за независност * 1908 – [[Младотурска револуција]], анексија на Босна и Херцеговина * 1911-1912 - [[Османлиско-италијанска војна]], губење на [[Либија]] и [[Додеканези|Додеканезите]] * 1912 – [[Албанска декларација за независност]]. Балканската лига ја формираат четири балкански земји. * 1912–13 – [[Балкански војни]] ** 1912–13 – [[Прва балканска војна]] ** 1913 – [[Втора балканска војна]] * 1913 - [[Лондонски договор (1913)|Лондонската конвенција]], Турција ги губи [[Крит]] и европската територија, освен Истанбул * 1914–18 - [[Прва светска војна]] ; сојуз со Германија; Турски пораз * 1919 - [[Договор од Севр]] (договор по крајот на Првата светска војна) * 1919–22 – [[Грчко-турска војна (1919-1922)|Грчко-турска војна]] * 1920 – Основана е [[Турција|Република Турција]] * 1920–22 – [[Операција Немезис]] * 1923 – [[Лозански договор]] == Надворешни врски == * {{Наведен NIE|wstitle=Eastern Question}} * {{Cite EB1911|wstitle=Eastern Question, The|short=1}} [[Категорија:Историја на меѓународните односи]] [[Категорија:Историја на Балканот]] [[Категорија:Дипломатија]] [[Категорија:Политика на Отоманското Царство]] [[Категорија:Отоманското Царство во 19 век]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] mqzzhj31786210pp02scw1tn9dk63s2 5196203 5196202 2024-04-26T11:12:48Z Тиверополник 1815 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Anatolikozhthma.jpg|right|350px|thumb|[[Карикатура]] од 1878 година: [[Бенџамин Дизраели]], [[Александар Горчаков]] и [[Ѓула Андраши]] го решаваат Источното прашање.]] Во дипломатската историја, '''источното прашање''' — прашање за [[Политика на Отоманското Царство|политичката]] и [[Економија на Отоманското Царство|економската]] нестабилност во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од крајот на 18 до почетокот на 20 век и последователниот стратегиски натпревар и политичките размислувања на европските [[Велесила|големи сили]]. Карактеризирано како „''[[Болен човек на Европа|болен човек на Европа]]''“, релативното слабеење на воената сила на царството во втората половина на [[18 век]] се заканувало да ја поткопа кревката рамнотежа на системот на моќ, главно обликувана од Европскиот концерт. Источното прашање опфатило безброј меѓусебно поврзани елементи: отомански воени порази, отоманска институционална несолвентност, тековната османлиска политичка и економска програма за осовременување, пораст на етно-религискиот национализам во нејзините провинции и ривалства на големите сили. <ref>Theophilus C. Prousis. Review of Macfie, A. L., ''The Eastern Question, 1774–1923''. HABSBURG, H-Net Reviews. December, 1996. </ref> Во обид да направи триаголник помеѓу овие различни грижи, историчарот Лесли Шумахер ја предложил следнава дефиниција за источното прашање: {{Цитат|„Источното прашање“ се однесува на настаните и сложениот збир на динамики поврзани со искуството на Европа и уделот во падот на политичката, воената и економската моќ и регионалното значење на Отоманското Царство од втората половина на XVIII век до формирањето на современа Турција во 1923 година.<ref>Leslie Rogne Schumacher, "The Eastern Question as a Europe Question: Viewing the Ascent of 'Europe' through the Lens of Ottoman Decline," [[Journal of European Studies]] 44, no. 1 (2014), 65.</ref>}} Периодот во кој источното прашање било меѓународно на сцена е исто така отворено за толкување. Иако не постои конкретен датум кога започнало источното прашање, [[Руско-турска војна (1828-1829)|Руско-турската војна (1828–29)]] го предочила прашањето на европските сили, особено на Русија и на Британија. Бидејќи се верувало дека распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е неминовно, европските сили се вклучиле во борба за моќ за да ги заштитат своите воени, стратешки и трговски интереси во отоманските домени. [[Руска Империја|Русија]] имала корист од [[Пад на Отоманското Царство|падот на Отоманското Царство]]; од друга страна, [[Австроунгарија|Австро-Унгарија]] и Велика Британија сметале дека зачувувањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] е во нивен најдобар интерес. Источното прашање било ставено во мирување по [[Прва светска војна|Првата светска војна]], чиј еден од исходите претставувал [[Распад на Отоманското Царство|колапсот и поделбата на отоманските територии]]. == Позадина == [[Податотека:Ottoman_empire.svg|мини|300x300пкс| На врвот на својата моќ (1683), [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] контролирало територија на Блискиот Исток и Северна Африка, како и Средна и Југоисточна Европа.]] Источното прашање се појавило кога моќта на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] започнала да опаѓа во текот на 18 век. Османлиите биле на врвот на својата моќ во 1683 година, кога ја изгубиле [[Опсада на Виена (1683)|битката кај Виена]] од здружените сили на [[Полско-литванска Државна Заедница|Полско-литванската Заедница]] и Австрија, под команда на Јован III Собиески. Мирот бил постигнат многу подоцна, во 1699 година, со [[Договор од Карловци|Договорот од Карловци]], кој го принудило [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] да отстапи многу од неговите средноевропски територии, вклучително и оние делови од Унгарија што ги окупирало. По запрена нејзината експанзија на запад, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] никогаш повеќе не претставувало сериозна закана за Австрија, која станала доминантна сила во овој регион во Европа. Источното прашање не се развило до [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] од 18 век. Според пишувањата на [[Карл Маркс]] околу [[Кримска војна|Кримската војна]], главниот фактор на источното прашање бил рускиот империјализам кон Турција - со тоа што Турција претставувала бариера која требало да го заштити остатокот од Европа, а со тоа и интересите на Велика Британија биле поврзани со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] за време на Кримската војна. <ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.marxists.org/archive/marx/works/subject/russia/crimean-war.htm|title=The Russian Menace to Europem and the Crimean War - by Marx and Engels 1853-5|work=www.marxists.org|accessdate=2021-06-16}}</ref> == Наполеонов период == [[Податотека:Athosbattle.jpg|мини|300x300пкс| ''Руската флота по битката кај Атос'', од Алексеј Богољубов (1824–96)]] Периодот на Наполеон (1799–1815) донел одредено олеснување на пропаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Тоа ја оддалечило Русија од понатамошен напредок. [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] кој [[Француски поход на Египет|го нападнал Египет]], но неговата војска била таму заробена кога Британците решително ја поразиле француската флота во заливот Абукир. Мировниот интермедиум во 1803 година и дозволил на војската да се врати во Франција. <ref>Juan Cole, ''Napoleon's Egypt: Invading the Middle East'' (2008)</ref> За да ја обезбеди сопствената доминација и да го направи остатокот од Европа практично немоќен, Наполеон воспоставил сојуз со Русија со склучување на Договорот од Тилзит во 1807 година. Русија ветила дека ќе му пружи помош на Наполеон во неговата војна против Британија; за возврат, царот на Русија требало да ги прими османлиските територии [[Молдавија (регион)|Молдавија]] и [[Влашка]]. Доколку султанот одбил да ги предаде овие територии, Франција и Русија требало да го нападнат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а османлиските домени во Европа требало да бидат поделени помеѓу двата сојузници. <ref>Michael S. Anderson, ''The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations'' (1966) ch 1</ref> Наполеоновата шема му се заканувала не само на султанот, туку и на Велика Британија, Австрија и Прусија, кои биле речиси немоќни пред таквиот моќен сојуз. Сојузот природно се покажал дека им одговара на Австријците, кои се надевале дека заедничкиот француско-руски напад, кој веројатно целосно ќе го опустоши [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], може да биде спречен со дипломатија; но доколку дипломатските мерки пропаднале, австрискиот министер [[Клеменс фон Метерних]] одлучил дека ќе ја поддржи поделбата на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - решение неповолно за Австрија, но не толку опасно како целосното руско преземање на Југоисточна Европа. Сепак, нападот врз [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не се случил, а сојузот склучен во Тилсит бил распуштен со [[Француска инвазија на Русија|француската инвазија на Русија]] во 1812 година. По поразот на Наполеон од Големите сили во 1815 година, претставниците на победниците се состанале на [[Виенски конгрес|Виенскиот конгрес]], но не презеле никаква акција во врска со територијалниот интегритет на распаднатото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Овој пропуст, заедно со исклучувањето на султанот од [[Свет сојуз|Светиот сојуз]], многумина го протолкувале како поддршка на ставот дека источното прашање е руско внатрешно прашање кое не се однесува на ниту една друга европска нација. <ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/confederationeu01philgoog|title=The confederation of Europe: a study of the European alliance, 1813–1823, as an experiment in the international organization of peace|last=Walter Alison Phillips|publisher=Longmans, Green|year=1914|pages=[https://archive.org/details/confederationeu01philgoog/page/n258 234]–50}}</ref> == Српската револуција == [[Податотека:Battle_of_Mišar,_Afanasij_Scheloumoff.jpg|мини|270x270пкс| [[Прво српско востание|Првото српско востание]] против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] ]] '''Српската револуција''' или ''Револуционерна Србија'' се однесува на националната и социјалната револуција на [[Срби|српскиот народ]] помеѓу 1804 и 1815 година, за време на која Србија успеала целосно да се оддели од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и да постои како суверена европска национална држава, а последниот период (1815 г. –1833), бил обележан со интензивни преговори меѓу [[Белград]] и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Терминот бил измислен од познатиот германски историчар, Леополд фон Ранке, во неговата книга ''Die Serbische Revolution'', објавена во 1829 година. <ref>Leopold von Ranke, ''A History of Serbia and the Serbian Revolution'' (1847)</ref> Овие настани ги удриле темелите на [[Кнежевство Србија|современа Србија]] . <ref>L. S. Stavrianos, ''The Balkans since 1453'' (London: Hurst and Co., 2000), p. 248-250.</ref> Додека првата фаза од револуцијата (1804–1815) всушност била војна за независност, втората фаза (1815–1833) резултирала со официјално признавање на [[Кнежевство Србија|сизеренска српска држава]] од страна на [[Висока порта|Портата]] (османлиската влада), со што ја донела револуцијата до нејзиниот крај. <ref>For an overview see Wayne S. Vucinich, "Marxian Interpretations of the First Serbian Revolution." ''Journal of Central European Affairs'' (1961) 21#1: 3–14.</ref> Револуцијата се одвивала по фази: [[Прво српско востание|Првото српско востание]] (1804–1813), предводено од [[Караѓорѓе Петровиќ]]; Бунтот на Хаџи Продан (1814); [[Второ српско востание|Второто српско востание]] (1815) на [[Милош Обреновиќ]]; и официјално признавање на српската држава (1815–1833) од страна на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. ''Прогласот'' (1809) на [[Караѓорѓе Петровиќ|Караѓорѓе]] во главниот град [[Белград]] го претставувал врвот на револуцијата. Тој повикал на единство на [[Срби|српската нација]], нагласувајќи ја важноста на слободата на вероисповед, српската историја и формалните, пишани правила на правото, за што сето тоа тврдело дека [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] не успеало да ги обезбеди. Исто така, ги повикало Србите да престанат да го плаќаат [[Џизија|данокот на џизија]] на Портата. Крајниот резултат на востанијата бил [[Сизеренство|сизеренството]] на Србија од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Било формирано [[Кнежевство Србија|Кнежевството Србија]], управувано од сопствен парламент, влада, устав и своја кралска династија. Социјалниот елемент на револуцијата бил постигнат преку воведувањето на вредностите на буржоаското општество во Србија, поради што се сметало за најисточниот буржоаски бунт во светот, кој кулминирал со укинувањето на [[Феудализам|феудализмот]] во 1806 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010154414/https://www.nb.rs/view_file.php?file_id=57|archive-date=2017-10-10|accessdate=2010-06-02}}</ref> Воспоставувањето на [[Милош Обреновиќ|првиот устав на Балканот]] во 1835 година ([[Милош Обреновиќ|подоцна укинат]]) и основањето во 1808 година на неговиот прв универзитет, [[Белградски универзитет|Големата белградска академија]], ги додале достигнувањата на младата српска држава. До 1833 година, Србија била официјално признаена како „притока“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и како таква, призната како наследна монархија. Целосната независност на кнежевството била меѓународно признаена во втората половина на 19 век. <ref>John K. Cox, ''The History of Serbia'' (2002) pp 39–62</ref> == Грчка војна за независност == [[Податотека:Vasilika.jpg|мини| [[Битка кај Василика|Битката кај Василика]] во 1821 година означи рана пресвртница во војната.]] Источното прашање повторно станало главно европско прашање кога [[Грција|Грците]] проглассиле независност од султанот во 1821 година. Отприлика во тоа време била измислена фразата „Источно прашање“. Уште од поразот на Наполеон во 1815 година, постоеле гласини дека рускиот цар се обидел да го нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], а востанието на Грците се сметало дека ќе направи инвазија уште поверојатна. Британскиот министер за надворешни работи, Роберт Стјуарт, Виконт Каслериг, како и австрискиот министер за надворешни работи, Метерних, го советувале царот на Русија, [[Александар I (Русија)|Александар I]], да не влегува во војна. Наместо тоа, тие се изјасниле дека тој ќе го одржи Концертот на Европа (духот на широка соработка во Европа, кој опстојувал по поразот на Наполеон). Желба за мирна соработка имал и Александар I, кој го основал Светиот сојуз. Наместо веднаш да го стави во мирување источното прашање помагајќи им на Грците и напаѓајќи ги Османлиите, Александар се колебал, на крајот не превземајќи некоја одлучна акција. Смртта на Александар во 1825 година го донела [[Николај I (Русија)|Николај I]] на царскиот престол на Русија. Одлучувајќи дека повеќе нема да толерира преговори и конференции, тој избрал да интервенира во Грција. Набргу се вклучила и Британија, со нејзината интервенција делумно мотивирана од желбата да се спречи младата грчка држава да стане целосно руски вазал. Духот на [[Романтизам|романтизмот]] кој тогаш доминирал во западноевропскиот културен живот, исто така, ја направило поддршката за грчката независност политички одржлива. И Франција се усогласила со Грците, но Австрија (сеуште загрижена за руската експанзија) не. Навреден од мешањето на Големите сили, османлискиот султан [[Махмуд II]] ја осудил Русија како непријател на [[Ислам|исламот]], што ја натерало Русија да објави војна во 1828 година. Вознемирената Австрија се обидела да формира антируска коалиција, но нејзините обиди останале залудни. Како што војната продолжила во 1829 година, Русија добила цврста предност пред [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, со дополнително продолжување на непријателствата, Русија ја поканила Австрија да влезе во војна против царството кое би резултирало со значително сомневање во Британија. Затоа, Русите продолжиле со војната со надеж дека ќе го уништат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во оваа фаза, кралот на Франција, [[Шарл X]], предложил поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] меѓу Австрија, Русија и други, но неговата шема била претставена премногу задоцнета за да даде резултат. Така, Русија не можела да обезбеди ниту решавачки пораз, ниту поделба на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Меѓутоа, таа избрала да ја усвои политиката на понижување на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] до обична зависност. Во 1829 година, царот на Русија го склучил [[Одрински договор (1829)|Одринскиот договор]] со султанот; неговото царство добило дополнителна територија по должината на Црното Море, руските трговски бродови добиле пристап до [[Дарданели|Дарданелите]] и комерцијалните права на Русите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] биле зголемени. Грчката војна за независност била прекината набргу потоа, бидејќи на Грција и била доделена независност со [[Договор од Цариград (1832)|Цариградскиот договор]] во 1832 година. == Мухамед Али од Египет == [[Податотека:ModernEgypt,_Muhammad_Ali_by_Auguste_Couder,_BAP_17996.jpg|десно|мини| [[Мухамед Али-паша]]]] Токму кога се приближувал крајот на грчката војна за независност, [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Египетско-отоманската војна (1831–1833)]] избувнала во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] помеѓу султанот и неговиот номинален вицекрал во [[Египет]], [[Мухамед Али-паша|Мухамед Али]]. Современите и добро обучени Египќани изгледале како да можат да го освојат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Царот на Русија, во склад со неговата политика за сведување на османлискиот султан на ситен вазал, понудил да склучи сојуз со султанот. Во 1833 година, двајцата владетели преговарале за [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]], во кој Русија обезбедила целосна доминација над Османлиите. Русите ветиле дека ќе го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] од надворешни напади; за возврат, султанот ветил дека ќе ги затвори Дарданелите за воени бродови секогаш кога Русија е во војна. Оваа одредба од Договорот покренало проблем познат како „''прашање за теснецот''“. Договорот предвидувал затворање на сите воени бродови, но многу европски државници погрешно верувале дека клаузулата дозволува само руски бродови. Британија и Франција биле лути поради погрешно толкуваната клаузула; тие исто така се обиделе да го задржат рускиот експанзионизам. Двете кралства, сепак, се разликувале околу тоа како да ја постигнат својата цел; Британците сакале да го поддржат султанот, но Французите претпочитале да го направат Мухамед Али (кого го сметале за покомпетентен) за владетел на целото [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Руската интервенција го навела султанот да преговара за мир со Мухамед Али во 1833 година, но војната повторно избила во 1839 година <ref>Henry Dodwell, ''The Founder of Modern Egypt: A Study of Muhammad ‘Ali'' (Cambridge University Press, 1967)</ref> Султанот Махмуд II починал истата година, оставајќи го [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на неговиот син [[Абдул Меџид I]] во критична состојба: османлиската војска била значително поразена од силите на Мухамед Али. Следувала уште една катастрофа кога египетските сили ја зазеле целата турска флота. Велика Британија и Русија тогаш интервенирале за да го спречат распадот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но Франција сепак продолжила да го поддржува Мухамед Али. Меѓутоа, во 1840 година, Големите сили се согласиле на компромис; Мухамед Али се согласил да направи номинален чин на потчинување на султанот, но му била доделена наследна контрола на Египет. Единственото нерешено прашање во тој период било прашањето за Теснецот. Во 1841 година, Русија се согласила на укинување на [[Договор од Хункар Искелеси|Договорот од Хункар Искелеси]] со прифаќање на Конвенцијата за Лондонскиот теснец. Големите сили - Русија, Велика Британија, Франција, Австрија и Прусија - се согласиле за повторно воспоставување на „древното владеење“ на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кое предвидувало дека турските теснеци ќе бидат затворени за сите воени бродови, со исклучок на Сојузниците на султанот за време на војната. Со Конвенцијата за теснецот, рускиот цар Николај I ја напуштил идејата за сведување на султанот во состојба на зависност и се вратил на планот за поделба на османлиските територии во Европа. Така, по разрешувањето на египетската борба која започнала во 1831 година, слабото [[Отоманско Царство]] повеќе не било целосно зависно од Русија, туку било зависно од Големите сили за заштита. Обидите за внатрешна реформа не успеале да стават крај на падот на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. До 1840-тите, тоа станало познато како „болниот човек на Европа“, а нејзиното евентуално распаѓање изгледало неизбежно. == Револуции од 1848 година == Откако Големите сили постигнале компромис за ставање крај на бунтот на Мехмет Али, источното прашање останало во мирување околу една деценија додека не било повторно оживеано со [[Револуции од 1848|револуциите од 1848 година]]. Иако Русија можела да ја искористи можноста да ја нападне [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] - Франција и Австрија во тоа време биле окупирани од нивните сопствени бунтови - таа избрала да не го стори тоа. Наместо тоа, царот Николај ги обврзал своите трупи во одбрана на Австрија, надевајќи се дека ќе воспостави добра волја за да му дозволи подоцна да ги заземе отоманските поседи во Европа. По задушувањето на Австриската револуција, австро-руската војна против [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] изгледала неизбежна. И двата цара, на Австрија и на Русија, барале султанот да ги врати австриските бунтовници кои побарале азил во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], но тој одбил. Огорчените монарси ги повлекле своите амбасадори во [[Висока порта|возвишената порта]], заканувајќи се со вооружен судир. Меѓутоа, речиси веднаш, Британија и Франција ги испратиле своите флоти да го заштитат [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Двајцата цареви, сметајќи дека воените непријателства се залудни, ги повлекле своите барања за предавање на бегалците. Кратката криза создала поблиски односи меѓу Британија и Франција, што довела и до заедничка војна против Русија во [[Кримска војна|Кримската војна]] од 1853-1856 година. <ref>A.J.P. Taylor, ''The Struggle for Mastery in Europe: 1848–1918'' (1954) pp 33–35</ref> == Кримска војна == Нов судир започнал во текот на 1850-тите со религиозен спор. Според договорите за кои се преговарало во текот на 18 век, Франција била чувар на римокатолиците во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], додека Русија била заштитничка на православните христијани. Меѓутоа, неколку години, католичките и православните монаси го оспорувале поседувањето на [[Базилика на Исусовото раѓање|црквата Рождество Рождество]] и [[Базилика на Светиот гроб|Црквата на Светиот гроб]] во [[Палестина (регион)|Палестина]]. Во текот на раните 1850-ти, двете страни поставиле барања кои султанот не можел да ги задоволи истовремено. Во 1853 година, султанот пресудил во корист на Французите, и покрај жестоките протести на местните православни монаси. <ref>Orlando Figes, ''[[Crimea: The Last Crusade]]'' (2010); also published as ''The Crimean War: A History'' (2010) </ref> [[Податотека:Battle-of-sinope.jpg|мини|250x250пкс| Руското уништување на турската флота во битката кај Синоп на 30 ноември 1853 година]] Рускиот цар Николај го испратил принцот Александар Меншиков во специјална мисија во Портата. Со претходните договори, султанот бил посветен „''да ја заштити христијанската религија и нејзините цркви''“, но Меншиков се обидел да преговара за нов договор, според кој на Русија ќе и биде дозволено да се меша секогаш кога ќе смета дека заштитата на султанот е несоодветна. Меѓутоа, во исто време, британската влада го испратила лордот Стратфорд, кој дознал за барањата на Меншиков по пристигнувањето. Преку вешта дипломатија, лордот Стратфорд го убедил султанот да го отфрли договорот, кој ја загрозил независноста на Османлиите. Набргу откако дознал за неуспехот на дипломатијата на Меншиков, Николај започнал напад во Молдавија и Влашка (османлиски кнежевства во кои Русија била признаена како специјален чувар на Православната црква), со изговор дека султанот не успеал да го реши прашањето за Светите места. Рускиот цар Николај верувал дека европските сили нема силно да се противат на анексијата на неколку соседни отомански провинции, особено со оглед на руската вмешаност во задушувањето на револуциите од 1848 година. Британија, сакајќи да ја одржи безбедноста на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], испратила флота до Дарданелите, каде што и се придружила друга флота испратена од Франција. Сепак, европските сили се надевале на дипломатски компромис. Претставниците на четирите неутрални големи сили - Британија, Франција, Австрија и Прусија - се состанале во [[Виена]], каде што подготвиле нота за која се надевале дека ќе биде прифатлива и за Русите и за Османлиите. Белешката била одобрена од Николај, но била отфрлена од султанот Абдул-Меџид I, кој сметал дека лошата фраза на документот го оставила отворена за многу толкувања. Велика Британија, Франција и Австрија биле обединети во предлагањето амандмани за ублажување на султанот, но нивните предлози биле игнорирани од [[Санкт Петербург|Петероград]]. Велика Британија и Франција ја оставиле настрана идејата за продолжување на преговорите, но Австрија и Прусија имале надеж за дипломатија и покрај отфрлањето на предложените амандмани. Султанот тргнал во војна, неговите војски ја напаѓале руската војска во близина на Дунав. Николај одговорил со испраќање воени бродови, кои ја уништиле целата отоманска флота во Синоп на 30 ноември 1853 година, дозволувајќи и на Русија прилично лесно да слета и да ги снабдува своите сили на отоманскиот брег. Уништувањето на османлиската флота и заканата од руска експанзија ги вознемирило и Британија и Франција, кои застанале во одбрана на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во 1854 година, откако Русија го игнорирала англо-францускиот ултиматум да се повлече од Дунавските кнежевства, Британија и Франција објавиле војна. {{Цитат|Франција го освои [[Француски Алжир|Алжир]] од Турција, и речиси секоја година Англија припојува друго Индиско кнежевство: ништо од ова не го нарушува балансот на силите; но кога Русија ги окупираше Молдавија и Влашка, иако само привремено, тоа го нарушува балансот на силите. Франција [[Римска Република (19 век)|го окупира Рим]] и остана таму неколку години за време на мирот: тоа не е ништо; но Русија мисли само да го окупира Цариград, а мирот на Европа е загрозен. Англичаните објавуваат [[Прва опиумска војна|војна со Кинезите]], кои, изгледа, ги навредиле: никој нема право да интервенира; но Русија е должна да побара дозвола од Европа доколку се скара со соседот. Англија ѝ се заканува на Грција дека ќе ја поддржи во лажните тврдења за аферата Дон Пацифико на еден мизерен Евреин и ја запали нејзината флота: тоа е законска постапка; но Русија бара договор за заштита на милиони христијани, а тоа се смета дека ја зајакнува нејзината позиција на Исток на сметка на рамнотежата на силите. Не можеме да очекуваме ништо од Западот освен слепа омраза и злоба... (''коментар на маргината од Никола I'': ''Ова е целата поента'').|Меморандум на [[Михаил Погодин]] до Николај I<ref name="slate">{{cite news |title=The Long History of Russian Whataboutism |url=https://slate.com/news-and-politics/2014/03/russia-and-western-double-standards-the-long-history-of-russian-complaints-about-unfair-treatment.html |work=Slate |date=March 21, 2014}}</ref>}} Меѓу оние кои го поддржале француско-англиското гледиште бил и Карл Маркс, во неговите написи за ''Њујорк Трибјун'' околу 1853 година. Карл Маркс ја гледал Кримската војна како судир меѓу демократските идеали на западот што започнале со „''големото движење од 1789 година''“ против „''Русија и апсолутизмот''“. Маркс го гледал [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] како тампон против моделот на експанзионизам од страна на царот. Рускиот цар Николај I претпоставувал дека Австрија, за возврат за поддршката дадена за време на револуциите од 1848 година, ќе застане на нејзина страна, или во најмала рака ќе остане неутрална. Меѓутоа, Австрија се чувствувала загрозена од руските трупи во блиските Дунавски кнежевства. Кога Британија и Франција побарале повлекување на руските сили од Кнежествата, Австрија ги поддржала; и, иако веднаш не и објавила војна на Русија, одбила да ја гарантира нејзината неутралност. Кога, во летото 1854 година, Австрија поднела уште едно барање за повлекување на трупите, Русија (плашејќи се дека Австрија ќе влезе во војна) го исполнила. [[Податотека:Siege_of_Sevastopol_by_George_Baxter.jpg|мини|250x250пкс| Единаесетмесечната опсада на руската поморска база во [[Севастопол]]]] Иако првичните основи за војна биле изгубени кога Русија ги повлекла своите трупи од Дунавските кнежевства, Британија и Франција продолжиле со непријателствата. Решени да го решат источното прашање со ставање крај на руската закана за [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], сојузниците поставиле неколку услови за прекин на огнот, вклучително и дека Русија треба да се откаже од својот протекторат над Дунавските кнежевства; дека Русија треба да се откаже од секое право да се меша во османлиските работи во име на православните христијани; дека Конвенцијата за теснецот од 1841 година требала да се ревидира; и конечно, на сите народи требало да им се овозможи пристап до реката Дунав. Бидејќи царот одбил да ги исполни овие „Четири точки“, [[Кримска војна|Кримската војна]] продолжила. Мировните преговори започнале во 1856 година за време на наследникот на царот Николај I, [[Александар II (Русија)|Александар II]]. Според [[Договор од Париз (1856)|Парискиот договор]] кој следел, планот „Четири точки“ предложен претходно бил во голема мера почитуван; најзабележително, специјалните привилегии на Русија во врска со Дунавските кнежевства биле пренесени на Големите сили како група. Покрај тоа, воените бродови на сите народи биле постојано исклучени од Црното Море, некогаш дом на руската флота (која била уништена за време на војната). Царот на Русија и султанот се договориле да не воспостават никаков поморски или воен арсенал на тој морски брег. Црноморските клаузули биле во огромна неповолна положба за Русија, бидејќи во голема мера ја намалиле поморската закана што ја претставувала за Османлиите. Покрај тоа, сите големи сили се обврзале дека ќе ја почитуваат независноста и територијалниот интегритет на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Договорот од Париз постоел до 1871 година, кога Франција била уништена во [[Француско-пруска војна|Француско-пруската војна]]. Додека Прусија и неколку други германски држави се обединиле во моќно [[Германско Царство]], [[Наполеон III]] бил симнат од власт при формирањето на [[Трета Француска Република|Третата Француска Република]]. Наполеон се спротивставил на Русија за источното прашање за да ја добие поддршката од Британија. Но, новата француска република не се спротивставила на руското мешање во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] бидејќи тоа значително не ги загрозувало француските интереси. Охрабрена од одлуката на Франција и поддржана од германскиот министер [[Ото фон Бизмарк]], Русија ги осудила црноморските клаузули од договорот договорени во 1856 година. Бидејќи Британија сама не можела да ги спроведе клаузулите, Русија повторно воспоставила флота во Црното Море. == Голема источна криза (1875–78) == Во 1875 година, територијата на Херцеговина [[Херцеговско востание (1875-1878)|се побунила против османлискиот султан]] во провинцијата Босна; набргу потоа [[Априлско востание|се побунила и Бугарија]]. Големите сили верувале дека е потребно да интервенираат за да спречат крвава војна на Балканот. Први што дејствувале биле членовите на [[Троен Царски Сојуз|Лигата на трите императори]] (Германија, Австро-Унгарија и Русија), чиј заеднички став кон источното прашање бил отелотворен во белешката Андраси од 30 декември 1875 година (именувана по унгарскиот дипломат Јулиј, гроф Андраси). Во нотата, со цел да се избегне широко распространување на воен судир во Југоисточна Европа, се барало султанот да воведе различни реформи, вклучително и давање верска слобода на христијаните. Требало да се формира заедничка комисија од христијани и муслимани за да се обезбеди донесување соодветни реформи. Со одобрение на Британија и Франција, нотата била доставена до султанот и тој се согласил на 31 јануари 1876 година. Но, херцеговските лидери го отфрлиле предлогот, посочувајќи дека султанот веќе не успеал во своите ветувања за реформи. Претставниците на тројцата цареви повторно се состанале во Берлин, каде што го одобриле Берлинскиот меморандум (мај 1876 година). За да се убедат Херцеговците, меморандумот сугерирал да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во побунетите провинции. Но, пред меморандумот да биде одобрен од Портата, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] било зафатено од внатрешни судири, што довело до детонирање на султанот [[Абдул Азис]] (30 мај 1876 година). Новиот султан, [[Мурат V|Мурад V]], самиот бил сменет три месеци подоцна поради неговата ментална нестабилност, а на власт дошол султанот [[Абдул Хамид II]] (31 август 1876 година). Во меѓувреме, тешкотиите на Османлиите се зголемиле; нивната ризница била празна и тие се соочиле со востанија не само во Херцеговина и Бугарија, туку и во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Сепак, [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>успеало да ги уништи востаниците во август 1876 година. Резултатот ја нарушил Русија, која планирала да заземе различни османлиски територии во Југоисточна Европа во текот на судирот. Меѓутоа, откако востанијата биле главно задушени, гласините за отоманските ѕверства врз бунтовното население ја шокирале европската чувствителност. <ref> See for example: {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/bulgarianhorror03gladgoog|title=Bulgarian Horrors and the Question of the East|last=Gladstone|first=William Ewart|date=1876|publisher=John Murray|edition=1|location=London|author-link=William Ewart Gladstone|access-date=30 September 2019}} </ref> Русија тогаш веќе имала намера да влезе во судир на страната на бунтовниците. Делегатите на Големите сили (кои веќе броеле шест поради подемот на Италија) се собрале на [[Цариградска конференција|Цариградската конференција]] (23 декември 1876 до 20 јануари 1877 година) за да направат уште еден обид за мир. Меѓутоа, султанот ги одбил предлозите од декември 1876 година да им се дозволи на меѓународните претставници да ги надгледуваат реформите во Босна и Херцеговина. Во 1877 година Големите сили повторно дале предлози до [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], кои Портата ги отфрлила (18 јануари 1877 година). [[Податотека:SouthEast_Europe_1878.jpg|мини| Југоисточна Европа по [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], 1878 година]] Русија објавила [[Руско-турска војна (1877-1878)|војна против]] [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] на 24 април 1877 година. Рускиот канцелар принцот Горчаков ефективно ја обезбедил австриската неутралност со Рајхштатскиот договор од јули 1876 година, според кој османлиските територии заземени во текот на војната ќе бидат поделени меѓу Руското и Австроунгарското Царство, при што второто ќе ја добие Босна и Херцеговина. Британија, иако акутно свесна за руската закана за нејзините [[Британска Индија|колонии во Индија]], не се вклучила во судирот. Меѓутоа, кога Русија се заканила дека ќе го освои Цариград, британскиот премиер Бенџамин Дизраели ги повикал Австрија и Германија да се здружат со неа против оваа воена цел. Русија преговарала за мир преку [[Санстефански договор|Договорот од Сан Стефано]] (3 март 1878 година), кој предвидувал независност на Романија, Србија и Црна Гора, автономија на Бугарија, реформи во Босна и Херцеговина; отстапување [[Добруџа|на Добруџа]] и делови од [[Ерменија]] и голема отштета за Русија. Ова би и дало на Русија големо влијание во Југоисточна Европа, бидејќи би можела да доминира со новите независни држави. За да се намалат овие предности на Русија, Големите сили (особено Британија), инсистирала на темелна ревизија на Договорот од Сан Стефано. На [[Берлински конгрес|Берлинскиот конгрес]], Берлинскиот договор од 13 јули 1878 година ги приспособил границите на новите држави во корист на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Бугарија била поделена на две држави (Бугарија и [[Источна Румелија]]), како што се стравувало дека една држава би била подложна на руска доминација. Отоманските цесии кон Русија во голема мера биле одржани. Босна и Херцеговина, иако номинално сè уште во рамките на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], била префрлена под австриска контрола. Со таен договор меѓу Велика Британија и [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], османлискиот остров [[Кипар]] бил префрлен на Британија. Овие две последни постапки биле претежно преговарани од Дизраели, кого [[Ото фон Бизмарк]] славно го опишал како „''Стариот Евреин, тоа е човекот''“, по неговиот рамноправен Палмерстонски пристап кон источното прашање. <ref> {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=3KLz2QEdQaoC&pg=PA139|title=The Concise Dictionary of Foreign Quotations|last=Lejeune|first=Anthony|publisher=Taylor & Francis|year=2002|isbn=978-1-57958-341-5|page=139|access-date=2010-01-03}} </ref> == Германија и Отоманското Царство == Германија се оддалечила од Русија и се зближила со Австро-Унгарија, со која склучила Двојна алијанса во 1879 година. Германија, исто така, станала сојузник со [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Германската влада ја презела реорганизацијата на османлискиот воен и финансиски систем; за возврат, таа добила неколку комерцијални концесии, вклучително и дозвола за изградба на железницата во Багдад, која им обезбедила пристап до неколку важни економски пазари и го отворила потенцијалот за влез на Германија во областа на [[Персискиот Залив]], тогаш контролиран од Британија. Германскиот интерес бил поттикнат не само од комерцијалните интереси, туку и од растечкото ривалство со Британија и Франција. Во меѓувреме, Британија се согласила на Антантата Кордијале со Франција во 1904 година, со што ги решило разликите меѓу двете земји за меѓународните прашања. Велика Британија, исто така, се помирила со Русија во 1907 година со англо-руската Антанта. <ref>Sean McMeekin, ''The Berlin-Baghdad Express: The Ottoman Empire and Germany's Bid for World Power'' (2012) [https://www.amazon.com/Berlin-Baghdad-Express-Ottoman-Empire-Germanys/dp/0674064321/ excerpt and text search]</ref> За германскиот историчар Леополд фон Ранке, христијанството било морално најсупериорно и не можело да се подобри. Кога Ранке ја напишал ''Zur orientalischen Frage.'' ''Гутахтен'' по налог на кајзерот тој го врамил Источното прашање како првенствено религиозна природа; граѓанските права на христијаните против муслиманите во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>можеле да се обезбедат само со интервенција на христијанските европски народи. <ref>{{Наведена книга|title=Deploying Orientalism in Culture and History: From Germany to Central and Eastern Europe|last=Hodkinson|first=James R.|last2=Walker|first2=John|last3=Feichtinger|first3=J0hannes|date=2013|publisher=Boydell & Brewer|isbn=9781571135759|page=105}}</ref> Тој се сметал за водечки авторитет во областа на ориентализмот во своето време. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=JWqIAgAAQBAJ|title=Companion to Historiography|last=Freitag|first=Ulrike|date=2006|publisher=Routledge|isbn=9781134970247|editor-last=Bentley|editor-first=Michael|chapter=The Critique of Orientalism}}</ref> == Младотурска револуција == Во април 1908 година, Комитетот за унија и напредок (почесто наречен [[Младотурци]]), политичка партија што се спротивставила на деспотското владеење на султанот [[Абдул Хамид II]], започнала [[Младотурска револуција|бунт против султанот]]. Прореформските Младотурци го симнале султанот до јули 1909 година, заменувајќи го со неефикасниот [[Мехмед V|Мехмед V.]] Со ова започнала [[Втора уставна ера (Отоманско Царство)|Втората уставна ера]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Во следните години биле воведени различни уставни и политички реформи, но распаѓањето на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]<nowiki/>продолжило. == Босанската криза == Додека Младотурците ја презеле власта во [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]], Австријците се плашеле дека може да ја вратат контролата врз Босна и Херцеговина - која била под де факто владеење на Австро-Унгарија според [[Македонија и Берлинскиот конгрес|Берлинскиот договор]], но провинциите официјално останале во сопственост на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]. Австрискиот министер за надворешни работи Граф (гроф) Лекса фон Ахрентал решил да ја анектира територијата, која била и економски и стратешки важна. Русија била контактирана од Ахрентал. Изволски се согласил дека Русија нема да се противи на анексијата. За возврат, Австрија не требсло да се спротивстави на отворањето на теснецот Босфор и Дарданелите за руските воени бродови, предност што и било ускратено на Русија од 1841 година. На 7 октомври 1908 година, Австро-Унгарија ја анектирала Босна и Херцеговина. Србите се налутиле. Меѓутоа, Германија била во сојуз со Австрија, оставајќи ја Србија беспомошна против две големи сили. Иако судирот бил решен без никаква непосредна војна, резултатот ги заладил односите меѓу Србија и Австро-Унгарија. Незадоволството на Русија поради тоа што била измамена и понижена придонела за избувнувањето на Првата светска војна. == Времеплов == * 1699 – [[Договор од Карловци]] става крај на отоманската контрола во поголемиот дел од Средна Европа и става крај на отоманскиот експанзионизам * 1710–11 – [[Руско-турска војна (1710-1711)|Кампања на реката Прут]] * 1711 – [[Договор од Прут]] * 1714–18 – [[Отоманско-венецијанска војна (1714–1718)|Отоманско-венецијанска војна]] * 1718 – [[Договор од Пожаревац]] со Австрија и Венеција; големи турски загуби * 1730–35 – [[Отоманско-персиска војна (1730–1736)]]. Турците губат голем дел од Кавказ * 1735–39 – [[Руско-турска војна (1735-1739)]]; ќор-сокак * 1739 – [[Договор од Белград|Белградска конвенција]] (мировен договор на Руската војна од 1735 година), поседување на Азов од страна на руска фирма * 1768–74 – [[Руско-турска војна (1768-1774)]]. Русија добива контрола врз јужниот дел на [[Украина]], [[Крим (полуостров)|Крим]] и горниот северозападен дел на [[Северен Кавказ]] * 1774 – [[Ќучуккајнарџиски договор]], Русија победува (мировен договор на руската војна од 1768 година), православни права за заштита на турската територија * 1787–91 – [[Австриско-турска војна (1787-1791)]]; Турска загуба * 1789 – [[Француска револуција|Француска револуција]]. Отоманската империја е генерално неутрална. * 1791 – [[Договор од Свиштов]]. Мировен договор за Австро-турската војна (1787-1791). Отоманско-хабсбуршките војни завршуваат. * 1792 – [[Јашки мировен договор]] (Договор за Руската војна од 1787 година) * 1796 - [[Катерина II (Русија)|Катерина II]] ја пренасочила војската во [[Закавказје]] под команда на генерал Зубов. Баку паѓа. * 1798–1802 - [[Француски поход на Египет|Наполеон во Египет и Сирија]] * 1804–13 – Руско-персиска војна * 1806–12 – [[Руско-турска војна (1806-1812)]] * 1813 – Договор од Ѓулистан (договор за руско-персиската војна од 1804 година), Иран се откажа од суверенитетот на Грузија и Азербејџан. * 1817–64 – Кавкаска војна * 1821–29 – [[Грчка војна за независност]]; Грчка победа * 1826–28 – Отоманско-египетска инвазија на Мани * 1826–28 – Руско-персиска војна * 1829 – [[Одрински договор (1829)]]; Грција добива автономија * 1831 - Мухамед Али од Сирија, инвазија на Анадолија, прва египетско-турска војна (~ 1833). Босанско востание. * 1833 – Конвенција од Кутахја (англиска верзија) (мировен договор од Првата египетско-турска војна) Договор Ункјару-Сукересши. * 1838 – Склучен е британскиот трговски договор (англиска верзија). * 1839–41 – [[Ѓулхански хатишериф|Едикт на Ѓулхане]], започнува [[Танзимат]], [[Османлиско-египетска војна (1831–1833)|Втора египетско-турска војна]] (~ 1841) (англиска верзија) * 1840 – Лондонска конвенција (договор за Втората египетско-турска војна) * 1841 - Конвенцијата за Лондонскиот теснец (англиска верзија), Договорот Ункјару-Сукерешши е отфрлен, преминувањето на руската флота од Босфор и Дарданелите е забрането. * 1846 во Баку – направена е машина за дупчење на нафтени бунари. Пред тоа имало само рачно ископано масло. * 1853–56 – [[Кримска војна]] * 1856 - Договор од Париз (мировен договор за Кримската војна) * 1867 – [[Алфред Нобел]] го измислил динамитот * 1870 – [[Цариградска конференција]] * 1870 – [[Бугарска егзархија]] * 1872 година - Русија на инвеститорите им ги продава правата за дупчење на нафтени бунари во странство во Баку * 1875: ** [[Херцеговско востание (1875-1878)]] ** Српско востание * 1876: ** Донесен првиот [[Отомански устав (1876)|отомански устав]] ** Бугарско [[Априлско востание]] ** Браќата Нобелови во Баку ** Црногорско-османлиска војна (1876-1878) * 1877–78 – [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турска војна] и [[Берлински конгрес]] (1878) - Ослободување на Бугарија, [[Кралство|Независност на Романија]], независност на [[Кнежевство Црна Гора|Црна Гора]], независност на Србија * 1878–79 – [[Македонско востание]] * 1885 – Бугарско обединување [[Податотека:Balkan_1912_es.svg|мини|250x250пкс| Отоманската територија пред [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] во 1912 година]] * 1894–1896 – [[Хамидски масакри|Хамидијански масакри]] на Ерменците во Отоманското Царство * 1897 година – [[Грчко-турска војна (1897)|Грчко-турска војна]]. Цариградска конвенција (1897) * 1899 година - Германската железница во Багдад го освоила правото за изградба. Обединетото Кралство, кое се натпреварувало со Втората Бурска војна, се повлекло бидејќи воените трошоци биле зголемени. * 1903 – [[Илинденско востание]] * 1904 – [[Руско-јапонска војна]] * 1905 – [[Атентат во џамија Јилдиз]]. [[Ерменска револуционерна федерација|Ерменската револуционерна федерација]] се обидела да го убие [[Абдул Хамид II]]. * 1908 – Бугарска декларација за независност * 1908 – [[Младотурска револуција]], анексија на Босна и Херцеговина * 1911-1912 - [[Османлиско-италијанска војна]], губење на [[Либија]] и [[Додеканези|Додеканезите]] * 1912 – [[Албанска декларација за независност]]. Балканската лига ја формираат четири балкански земји. * 1912–13 – [[Балкански војни]] ** 1912–13 – [[Прва балканска војна]] ** 1913 – [[Втора балканска војна]] * 1913 - [[Лондонски договор (1913)|Лондонската конвенција]], Турција ги губи [[Крит]] и европската територија, освен Истанбул * 1914–18 - [[Прва светска војна]] ; сојуз со Германија; Турски пораз * 1919 - [[Договор од Севр]] (договор по крајот на Првата светска војна) * 1919–22 – [[Грчко-турска војна (1919-1922)|Грчко-турска војна]] * 1920 – Основана е [[Турција|Република Турција]] * 1920–22 – [[Операција Немезис]] * 1923 – [[Лозански договор]] == Наводи == {{наводи}} == Библиографија == * Anderson, M.S. ''The Eastern Question, 1774–1923: A Study in International Relations'' (1966) * Bitis, Alexander. ''Russia and the Eastern Question: Army, Government and Society, 1815–1833'' (2007) * Bolsover, George H. "Nicholas I and the Partition of Turkey." ''Slavonic and East European Review'' (1948): 115-145 [https://www.jstor.org/stable/4204004 online]. * {{Cite book|last=Bronza|first=Boro|chapter=The Habsburg Monarchy and the Projects for Division of the Ottoman Balkans, 1771-1788|title=Empires and Peninsulas: Southeastern Europe between Karlowitz and the Peace of Adrianople, 1699–1829|year=2010|location=Berlin|publisher=LIT Verlag|pages=51–62|url=https://books.google.com/books?id=Cz7pbGvCqhwC|isbn=9783643106117}} * Bridge, F.R. ''From Sadowa to Sarajevo: The Foreign Policy of Austria-Hungary 1866–1914'' (1972) * Faroqhi, Suraiya N. ''The Cambridge History of Turkey'' (Volume 3, 2006) [https://www.amazon.com/Cambridge-History-Turkey-3/dp/0521620953/ excerpt and text search] * Frary, Lucien J. and Mara Kozelsky, eds. ''Russian-Ottoman Borderlands: The Eastern Question Reconsidered'' (University of Wisconsin, 2014) [http://uwpress.wisc.edu/books/5292.htm] * Gallagher, Tom. ''Outcast Europe: The Balkans, 1789-1989: From the Ottomans to Milosevic'' (2013). * Gavrilis, George. "The Greek—Ottoman Boundary as Institution, Locality, and Process, 1832–1882." ''American Behavioral Scientist'' (2008) 51#10 pp: 1516–1537. * Gingeras, Ryan. ''Fall of the Sultanate: The Great War and the End of the Ottoman Empire, 1908-1922'' (Oxford UP, 2016). * Hale, William. ''Turkish Foreign Policy, 1774–2000.'' (2000). 375 pp. * Hall, Richard C. ''The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War'' (2000) * Hayes, Paul. ''Modern British Foreign Policy: The Nineteenth Century 1814-80'' (1975) pp.&nbsp;233–69. * Hupchick, Dennis P. ''The Balkans: from Constantinople to communism'' (2004) * Kent, Marian, ed. ''The great powers and the end of the Ottoman Empire'' (Routledge, 2005) * King, Charles. ''Black Sea: A History'' (2004), 276p. covers: 400 to 1999 * Langer, William. ''An Encyclopedia of World History'' (5th ed. 1973); highly detailed outline of events * Langer, William. ''European Alliances and Alignments 1870–1890'' (2nd ed. 1950); advanced history * Langer, William. ''The Diplomacy of Imperialism 1890–1902'' (2nd ed. 1950); advanced history * Macfie, Alexander Lyon. ''The Eastern Question, 1774–1923'' (New York: Longman, 1996) * Marriott, J. A. R. ''The Eastern question; an historical study in European diplomacy'' (4th ed. 1940) [https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.75728/page/n6/mode/1up online] * Matthew, H. C. G. ''Gladstone, 1809–1874'' (1988); ''Gladstone, 1875–1898'' (1995) [https://www.amazon.com/dp/0198206968/ excerpt & text search vol 1] * Mihneva, Rumjana. "The Muscovite Tsardom, the Ottoman Empire and the European Diplomacy (Mid-Sixteenth-End of Seventeenth Century). Part 1." ''Études balkaniques'' 3+ 4 (1998): 98-129. *{{cite book|author=Millman, Richard|title=Britain and the Eastern Question, 1875–78|publisher=Oxford University Press|year=1979}} * Rathbone, Mark. "Gladstone, Disraeli and the Bulgarian Horrors." ''History Review'' 50 (2004): 3–7. * Rich, Norman. ''Great Power Diplomacy: 1814–1914'' (1991), comprehensive survey * Šedivý, Miroslav. ''Metternich, the Great Powers and the Eastern Question'' (Pilsen: University of West Bohemia Press, 2013) major scholarly study 1032pp * Šedivý, Miroslav. ''Crisis Among the Great Powers: The Concert of Europe and the Eastern Question'' (Bloomsbury Publishing, 2016) [https://www.amazon.com/Crisis-Among-Great-Powers-Question/dp/1350152617/ excerpt]. * Seton-Watson, Hugh. ''The Russian Empire 1801–1917'' (1967) [https://www.amazon.com/Russian-Empire-1801-1917-Oxford-History/dp/0198221525/ excerpt and text search] * Seton-Watson, R. W. ''Disraeli, Gladstone, and the Eastern Question'' (1935) * Schumacher, Leslie Rogne. "The Eastern Question as a Europe question: Viewing the ascent of ‘Europe’ through the lens of Ottoman decline." ''Journal of European Studies'' 44, no. 1 (2014): 64-80. * Smith, M.S. ''The Eastern Question, 1774-1923'' (1966) * Stavrianos, L.S. '' The Balkans Since 1453'' (1958), major scholarly history; [https://archive.org/details/balkanssince145300lsst online free to borrow] *{{cite book|author=Taylor, A.J.P. |title=The Struggle for Mastery in Europe, 1848–1918|publisher=Oxford University Press|year=1956|author-link=A.J.P. Taylor}} * Abazi, Enika, and Albert Doja. "The past in the present: time and narrative of Balkan wars in media industry and international politics." ''Third World Quarterly'' 38.4 (2017): 1012–1042. Deals with travel writing, media reporting, diplomatic records, policy-making, truth claims and expert accounts. * Case, Holly. ''The Age of Questions'' (Princeton University Press, 2018) [https://www.amazon.com/Age-Questions-Aggregate-American-Tuberculosis/dp/0691131155/ excerpt] * Schumacher, Leslie Rogne. "The Eastern Question as a Europe question: Viewing the ascent of ‘Europe’ through the lens of Ottoman decline." ''Journal of European Studies'' 44.1 (2014): 64-80. Long bibliography pp 77-80 [http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0047244113508363] * Tusan, Michelle. "Britain and the Middle East: New Historical Perspectives on the Eastern Question," ''History Compass'' (2010), 8#3 pp 212–222. == Надворешни врски == * {{Наведен NIE|wstitle=Eastern Question}} * {{Cite EB1911|wstitle=Eastern Question, The|short=1}} [[Категорија:Историја на меѓународните односи]] [[Категорија:Историја на Балканот]] [[Категорија:Дипломатија]] [[Категорија:Политика на Отоманското Царство]] [[Категорија:Отоманското Царство во 19 век]] 472vqcg45o1trclh9a77dte38udvzgv 0 1347053 5196111 2024-04-26T06:53:46Z Ivka20 91058 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1217037365|Mihajlo D. Mesarovic]]“ wikitext text/x-wiki '''Михајло Д. Месаровиќ''' ( [[Гаица|српски латински]] : ''Mihajlo D. Mesarović'', [[Српска кирилична азбука|српски кирилица]] : Михајло Д. Месаровиќ; роден на 2 јули 1928 година) е [[Србија|српски]] [[научник]], кој е професор по системско инженерство и [[математика]] на Универзитетот Кејс Вестерн Резерв . Месаровиќ бил пионер во областа на теоријата на системи, тој бил научен советник [[УНЕСКО|на УНЕСКО]] за глобални промени и исто така член на Римскиот клуб . == Биографија == Михајло Д. Месаровиќ е роден на 2 јули 1928 година во [[Зрењанин]], [[Кралство Југославија|Југославија]] . Дипломирал на Електротехничкиот факултет на [[Белградски универзитет|Универзитетот во Белград]] во 1951 година. Во 1955 година добил [[Доктор на науки|д-р.]] по технички науки од Српската академија на науките и уметностите. Од 1951 до 1955 година, Месаровиќ бил асистент на истражување во Институтот Никола Тесла во Белград. Од 1955 до 1958 година бил раководител на инспекцискиот оддел на Институтот. Во исто време, Месаровиќ бил на академски позиции на Универзитетот во Белград, Југославија од 1954 до 1958 година. Во 1958 година станал професор на Технолошкиот институт во Масачусетс / САД (МИТ), каде што работел до 1959 година. <ref>[http://www.munzinger.de/search/portrait/Mihailo+Mesarovic/0/15486.html Mihailo Mesarović biography]</ref> Бил вонреден професор на Универзитетот Кејс Вестерн Резерв од 1959 до 1964 година и професор од 1964 до 1978 година. Во тоа време тој бил шеф на Групата за системско инженерство 1965–68, раководител на Одделот за системско инженерство 1968–72 и директор на Центарот за истражување на системи 1968–78. Почнувајќи од 1978 година, проф. Месаровиќ е професор по системско инженерство и математика на Кејди Стејли . Еден од неговите студенти бил Роџер В. Брокет . Тој држел предавања во повеќе од 60 земји, ги советувал владините претставници за различни прашања, се консултирал за меѓународни организации и објавувал нашироко. <ref name="CASE News">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm|title=Case engineering professor wins Hovorka Prize for exceptional achievements|archive-url=https://web.archive.org/web/20050508003626/http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm|archive-date=May 8, 2005|accessdate=June 20, 2017|quote=Case Western Reserve University News center, 2005.}}</ref> Тој исто така бил основач на списанието „Математичка теорија на општи системи“, Спрингер Верлаг. Во 1999 година, тој бил назначен за научен советник за глобални промени од Федерико Мајор, генерален директор на УНЕСКО. Во таа улога, Месаровиќ отпатувал во седиштето на УНЕСКО во Париз и ја советувал канцеларијата на генералниот директор за прашања како што се климатските промени, економијата, населението, трансферот на технологија и образованието на жените во земјите во развој. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://case.edu/pubaff/univcomm/unesco.htm?nw_view=1497959056|title=Mesarović named UNESCO scientific adviser|date=November 6, 1997|archive-url=https://web.archive.org/web/20060922175831/http://www.case.edu/pubaff/univcomm/unesco.htm|archive-date=September 22, 2006|accessdate=June 20, 2017}}</ref> Во 2005 година ја добил наградата Ховорка од Универзитетот Кејс Вестерн Резерв за исклучителни достигнувања. <ref name="CASE News">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm|title=Case engineering professor wins Hovorka Prize for exceptional achievements|archive-url=https://web.archive.org/web/20050508003626/http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm|archive-date=May 8, 2005|accessdate=June 20, 2017|quote=Case Western Reserve University News center, 2005.}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20050508003626/http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm "Case engineering professor wins Hovorka Prize for exceptional achievements"]. Archived from [http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm the original] on May 8, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 20,</span> 2017</span>. <q>Case Western Reserve University News center, 2005.</q></cite></ref> Во 2005 година ја добил наградата за животно дело на Клубот на Рим во САД во Обединетите нации. == Работа == Неговите истражувачки интереси вклучуваат области и теми како сложеност, теорија на сложени системи, глобални промени и одржлив човечки развој, хиерархиски системи, теорија на системи од големи размери, математичка теорија на општи системи, системи на повеќе нивоа, [[Системска биологија|биологија на системи]] и светско и регионално моделирање . Во областа на математиката се смета за основач на: * Математичка теорија на координација * Развивач на хиерархиски системи на повеќе нивоа, * Софтверски систем за поддршка за преговори Дали системската биологија ќе игра улога во сите идни науки, аналогно на улогата што класичната физика на Њутн ја одигра во целиот опсег на други науки? Мислам дека системската биологија има потенцијал да влијае на размислувањето во сите науки, како и на начинот на кој размислуваме за општествените прашања. Префрлување од влез/излез и комплицирање... == Публикации == Месаровиќ објавил неколку книги и бројни статии. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eecs.case.edu/people/mdm5|title=Mihajlo D. Mesarovic|archive-url=https://web.archive.org/web/20061103184216/http://www.eecs.case.edu/people/mdm5|archive-date=November 3, 2006|accessdate=June 20, 2017|quote=Homepage at Case Western Reserve University}}</ref> Ова е одреден избор: * 1960 година. ''Повеќепроменливи контролни системи'' . Притиснете MIT. * 1962 година. ''Општа теорија на системи и системско истражување Контрастни концепции за системската наука'' . (уред.) Зборник на трудови од Вториот системски симпозиум. * 1964 година. ''Основи за теорија на општа системи'' . (ед.) * 1968 година. ''Теорија на системи и биологија'' . (уред.). Springer Verlag. * 1970 година. ''Ненумеричко решавање проблеми'' . со R. Banerji (уред.), Springer Verlag, 1970 година. * 1970 година. ''Теорија на хиерархиски системи на повеќе нивоа'' . Со Д. Мачко и Јасухико Такахара. Академски печат. * 1972 година. ''Математичка теорија на општи системи'' . Со Ј. Такахара. Академски печат. * 1972 година. ''Структура на организацијата: Фондација за кибернетски системи'' . IFSR Int'l. Series on Systems Science and Engineering, Vol. 22. Клувер, Академски издавачи. * 1972 година. ''Системски пристап и градот'' . Изменето со Арнолд Рајсман. North Holland Publishing Co., Амстердам. * 1974 година. ''Човештвото во пресвртна точка'', Втор извештај до Римскиот клуб, коавтор со Едуард Пестел . Датон, прегледан со резимеа на поглавја. <ref>{{Наведено списание|last=Mihram|first=Arthur|year=1977|title=Mankind at the Turning Point|url=https://www.researchgate.net/publication/3116026|journal=IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics|volume=7|pages=73–74|doi=10.1109/TSMC.1977.4309596|access-date=2019-08-13}}</ref> * 1975 година. ''Општа теорија на системи: математички основи'' . Со Јасухико Такараха. * 1994 година. ''Теорија на апстрактни системи'', Спрингер * 1996 година. [http://unesdoc.unesco.org/images/0010/001055/105583e.pdf „Кибернетика на глобалните промени: човечка димензија и управување со сложеноста“] . Со Дејвид Л. Мекгинис и А. Вест Далтон. Документи за политики на УНЕСКО МОСТ 3, 43 стр. == Поврзано == {{Портал|Systems science}} * Клубот на Рим * Фондација за правата на идните генерации * [[Системска биологија]] * Системско инженерство * Ладислав Борткевич == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/19960101010101/http://www.eecs.case.edu/people/mdm5|date=January 1, 1996}} * {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050531010101/http://www.case.edu/news/2005/5-05/hovorkaprize.htm|date=May 31, 2005}} * [https://web.archive.org/web/20111108110454/http://systemsbiology.case.edu/participants/faculty/Mesarovic.shtml Homepage] at the [https://web.archive.org/web/20160313173025/http://systemsbiology.case.edu/index.shtml Complex Systems Biology Center], Case Western Reserve University. [https://web.archive.org/web/20111108110454/http://systemsbiology.case.edu/participants/faculty/Mesarovic.shtml ''(cached version'')]. * https://www.researchgate.net/scientific-contributions/Mihajlo-D-Mesarovic-2120377386 [[Категорија:Системонаучници]] [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1928 година]] bygfpmwluw4d44dz7r40fpwxbl7n7bq 1 1347054 5196124 2024-04-26T08:48:02Z Jtasevski123 69538 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 0 1347055 5196125 2024-04-26T08:48:46Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1218306755|Lydia Koidula]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|image=Лидија Коидула noores eas.jpg|caption=|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш [[Гувернерат на Ливонија]], [[Руска империја]])|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_date={{Датум и возраст на смртта|1886|8|11|1843|12|24|df=y}}|death_place=[[Кронштат]], Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа [[Pärnu Ülejõe Gümnaasium|Парну Улејое]]. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на [[Перну|Парну]] до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] 3oxiqh9sndb78qerrcdrgfg71az2qf4 5196169 5196125 2024-04-26T09:19:31Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш [[Гувернерат на Ливонија]], [[Руска империја]])|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_date={{Датум и возраст на смртта|1886|8|11|1843|12|24|df=y}}|death_place=[[Кронштат]], Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа [[Pärnu Ülejõe Gümnaasium|Парну Улејое]]. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на [[Перну|Парну]] до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] hepgukk4tgj35dk1z7ezdhaepzbr7vn 5196170 5196169 2024-04-26T09:20:18Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш Гувернерат на Ливонија, Руска империја)|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_place=[[Кронштат]], Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа [[Pärnu Ülejõe Gümnaasium|Парну Улејое]]. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на [[Перну|Парну]] до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] nwslh97e82vb9oyfxusux0kbmssq86q 5196171 5196170 2024-04-26T09:20:30Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш Гувернерат на Ливонија, Руска империја)|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_place=Кронштат, Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа [[Pärnu Ülejõe Gümnaasium|Парну Улејое]]. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на [[Перну|Парну]] до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] 653atuq9rwj4cr7rs2nfhsa9egkzds7 5196172 5196171 2024-04-26T09:20:50Z Emilija Dobreva 107567 /* Меморијален музеј на Лидија Коидула */ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш Гувернерат на Ливонија, Руска империја)|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_place=Кронштат, Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа [[Pärnu Ülejõe Gümnaasium|Парну Улејое]]. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на Парну до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] t8scz29hgce50vvzcu51vr6mjyiknkv 5196174 5196172 2024-04-26T09:21:15Z Emilija Dobreva 107567 /* Меморијален музеј на Лидија Коидула */ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Лидија Коидула|birth_name=Лидија Емили Флорентин Јансен|birth_place=Вандра, [[Естонија]] (тогаш Гувернерат на Ливонија, Руска империја)|birth_date={{Датум на раѓање|1843|12|24|df=y}}|death_place=Кронштат, Руска империја|occupation={{hlist|[[драматург]]|[[поет]]}}|spouse={{брак|Едуард Мајкелсон|1873}}|children=3|family=[[Јохан Волдемар Јансен]] (татко)}} '''Лидија Емили Флорентин Јансен''' (24 декември (ст. 12 декември – 11 август (ст. 30 јули) 1886), позната по нејзиното презиме '''Лидија Коидула''', била естонска поетеса. Нејзиниот натпис значи „Лидија од зората“ на [[Естонски јазик|естонски]]. Неа ѝ ја подарил писателот Карл Роберт Јакобсон. Исто така, често се нарекува ''Коидулаулик'' - „Пејачка на зората“. Во Естонија, како и на другите места во Европа, пишувањето не се сметало за соодветна кариера за угледна млада дама во средината на 19 век. Поезијата на Коидула и нејзината работа во весник за нејзиниот татко популист, Јохан Волдемар Јансен (1819–1890) останале анонимни. И покрај тоа, таа била главна книжевна личност, основач на естонскиот театар и била тесно поврзана со Карл Роберт Јакобсон (1841–1882), влијателниот радикал и [[Фридрих Рајнхолд Кројцвалд]] (1803–1882), писател на естонскиот национален еп., ''Калевипоег'' (''Синот на Калев''). Со текот на времето, таа го постигнала статусот на национален поет на Естонија.<ref>{{Наведена книга|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|last=Richard C. Frucht|publisher=[[ABC-Clio]]|year=2005|isbn=1-57607-800-0|volume=I|page=91|chapter=Estonia}}</ref> == Биографија == Лидија Јансен била родена во Вандра (Феннер), Естонија. Семејството се преселило во блискиот град [[Перну|Парну]] (Пернау) во 1850 година, каде што, во 1857, нејзиниот татко го започнал првиот локален весник [[Естонски јазик|на естонски јазик]] и каде Лидија ја посетувала гимназијата на германски јазик. Семејството Јансен се преселило во универзитетскиот град [[Тарту]] (Дорпат) во 1864 г. Секој вид на изразување на [[национализам]], вклучително и објавување на домородните јазици, било чувствителна тема во Руската империја, но владеењето на царот [[Александар II (Русија)|Александар II]] (1855–1881) било релативно либерално и Јансен успеала да ја убеди царската цензура да и дозволи да го објави првиот весник на естонски јазик, кој бил дистрибуиран низ целата земја во 1864 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> И локалниот и националниот весник Парну биле наречени ''Постимеес'' (''Курир''). Лидија, покрај што објавувала сопствени дела, пишувала за нејзиниот татко и на двата труда. Во 1873 година, се омажила за Едуард Микелсон, армиски лекар, и се преселила во Кронштат (руската поморска база на остров во близина [[Санкт Петербург|на Санкт Петербург]]). Во 1876-1878 година, Михелсон ги посетил [[Вроцлав|Бреслау]], [[Стразбур]] и [[Виена]]. Коидула живеела во Кронштат 13 години и иако за тоа време летувала во Естонија, наводно никогаш не престанала да чувствува неутешна носталгија. Таа имала три деца. Починала од рак на дојка на 11 август 1886 година. Нејзината последна песна била ''Enne surma - Eestimaale!'' (''Пред смртта, во Естонија!''). == Работи == [[Податотека:Lydia_Koidula-Sachker.jpg|лево|мини|263x263пкс| Коидула, фотографирана од {{Меѓујазична врска|Реинхолд Сачкер|et|lt=Reinhold Sachker}}. Сличен портрет се појавил и на банкнотата од 100 круни, која циркулирала 1992-2011 година.]] Најважното дело на Коидула, ''Emajõe ööbik'', (''Славејот на реката [[Емајиги|Емајги]]''), било објавено во 1867 година.<ref name=":0">{{Наведена книга|title=The Estonians : the long road to Independence|last=Gunter.|first=Faure|date=2012|publisher=Lulu.com|others=Mensing, Teresa.|isbn=978-1105530036|location=London|pages=145–146|oclc=868958072}}</ref> Три години претходно, во 1864 година, Адам Петерсон, фармер, и Јохан Колер, моден естонски портретист кој живеел во Санкт Петербург, побарале од императорот подобар третман од германските земјопоседници кои владееле со балтичките провинции, еднаквост и за јазикот на средното и високото образование наместо германски да биде естонско. Потоа биле приведени во полиција каде биле сослушани за петиција која „содржела лажни информации и била насочена против државата“. Адам Петерсон бил осуден на една година затвор. Две години подоцна, во 1866 година, реформите на цензурата од 1855 година, кои му дале на таткото на Коидула шанса да го започне ''Постимеес'', биле сменети. Повторно била наметната цензура пред објавувањето, а книжевната слобода била скратена. Таква била политичката и книжевната состојба кога Коидула почнала да објавува. Сепак, тоа било и време на националното будење кога естонскиот народ, ослободен од крепосништвото во 1816 година, почнал да чувствува чувство на гордост во националноста и да се стреми кон самоопределување. Коидула била најартикулираниот глас на овие аспирации. Германското влијание во работата на Коидула било неизбежно.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Baltic_German_literature_and_its_impact/|title=Estonica.org - Baltic German literature and its impact|work=www.estonica.org|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Балтичките Германци ја задржале хегемонијата во регионот од 13 век, во текот на германското, полското, шведското и руското владеење и затоа германскиот бил користен во школувањето и на интелигенцијата во Естонија од 19 век. Како и нејзиниот татко (и сите други естонски писатели во тоа време), Коидула преведувала многу сентиментална германска проза, поезија и драма и имала големо влијание на движењето бидермаер. Бидермаер, стил кој доминирал во „буржоаската“ уметност во континентална Европа од 1815 до 1848 година, се развил во пресрет на задушувањето на револуционерните идеи по поразот на Наполеон. Била обична, непретенциозна и карактеризирана со пасторален романтизам; нејзините теми биле домот, семејството, религијата и сцените од руралниот живот. Темите на раните ''Ваинулилирани'' на Коидула (''Ливански цвеќиња''; 1866) биле, секако, прото-бидермаер, но нејзиниот деликатен, мелодичен третман на нив не бил воопшто рустикален или несофистициран, како што било прикажано во невоздржаните патриотски изливи на ''Емајје Обик''. Коидула реагирала на историското потчинување на естонскиот народ како лична навреда; зборувала за ропството и јаремот на подреденост како од лично искуство. До [[Естонско национално движење|националното будење во 1860-тите]], Естонија била управувана од странски сили - дански, германски, шведски, полски и руски - повеќе од 600 години. Таа била свесна за сопствената улога во судбината на нацијата. Еднаш му напишала на финскиот дописник: „Грев, голем грев е да се биде мал во големи времиња кога човек всушност може да направи историја“. Естонската книжевна традиција, започната од Кројцвалд, продолжила со Коидула, но додека ''Бардот на Виру'' се обидел да ги имитира ''региварските'' народни традиции на древниот естонски, Коидула напишала (најчесто) со модерни, [[Западна Европа|западноевропски]] римувани метри што до средината на 19 век, станале доминантна форма. Ова ја направило поезијата на Коидула многу подостапна за просечниот читател. Но, главната важност на Коидула не лежела толку во нејзината претпочитана форма на стих, туку во нејзината моќна употреба на естонскиот јазик. Естонскиот бил, сè уште, во 1860-тите, во балтичката провинција на [[Руска Империја|Империјална Русија]], под германска доминација, јазик на угнетеното домородно селанство. Сè уште бил предмет на правописни препукувања, сè уште главно користен за претежно покровителски образовни или религиозни текстови, практични совети за земјоделците или евтино и весело популарно раскажување. Коидула успешно го користела народниот јазик за да ги изрази емоциите кои се движеле од приврзана песна за семејната мачка, во ''Meie kass'' (''Нашата мачка'') и деликатна љубовна поезија, ''Head ööd'' (''Добра ноќ'') до моќен ''кривичен крик'' и собирен повик до угнетените нација, ''Mu isamaa nad olid matnud'' (''Мојата земја, тие те закопаа''). Со Лидија Коидула, колонијалното гледиште дека естонскиот јазик е недоволно развиен инструмент за комуникација, за првпат бил демонстративно противречен. == Драма == [[Податотека:Lydia_Koidula_Memorial_Stone.jpg|десно|мини|333x333пкс| Спомен-камен за Лидија Коидула во нејзиното родно место во близина на Вандра]] Коидула се смета и за „основач на естонскиот театар“ преку нејзините драмски активности во Друштвото Ванемуине (естонски: ''Vanemuise Selts''), општество основано од Јансенс во [[Тарту]] во 1865 година за промовирање на естонската култура.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://kocur.uni.wroc.pl/ljubov-vassiljeva-the-origins-of-theatre-in-estonia/|title=Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur|work=kocur.uni.wroc.pl|language=en-US|accessdate=2018-03-27}}</ref> Лидија била првата која напишала оригинални драми на естонски и се осврнала на практичноста на сценската режија и продукција. И покрај некои естонски интермедија во германскиот театар во [[Талин]], на почетокот на 19 век, немало ценење на театарот како медиум и малку писатели сметале дека драмата има каква било последица, иако Кројцвалд превел две стихови трагедии. Во доцните 1860-ти, и Естонците и Финците почнале да развиваат изведби на нивните мајчин јазици, а Коидула, следејќи го примерот, ја напишала и режирала комедијата ''Сааремаа Онупоег'' (''Братучедот од Сааремаа'') во 1870 година за друштвото Ванемуин. Била заснована на фарсата на Теодор Кернер (1791–1813 година) ''Der Vetter aus Bremen'', (''Братучедот од Бремен''), прилагодена на естонската ситуација.<ref>{{Наведена книга|title=The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania|last=Johnson, Jeff|date=2007|publisher=McFarland & Co|isbn=9780786429929|location=Jefferson, N.C.|pages=93|oclc=76786725}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.vanemuine.ee/theatre-vanemuine/?lang=en|title=Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine|work=Teater Vanemuine|access-date=2018-03-27|language=en-US}}</ref> Карактеризацијата била рудиментирана, а заплетот бил едноставен, но бил популарен и Коидула продолжила да ја пишува и режира ''Maret ja Miina,'' (познато како ''Kosjakased''; ''The Betrothal Birches'', 1870) и нејзината сопствена креација, првата целосно естонска драма, ''Säärane mulk'' (''Каков Бампкин!)'' Ставот на Коидула кон театарот бил под влијание на филозофот, драматургот и критичар [[Готхолд Ефрајм Лесинг|Готолд Ефрем Лесинг]] (1729–1781), авторот на ''Erziehung des Menschengeschlechts'' (''Образованието на човечката раса''; 1780). Нејзините драми биле дидактички и средство за популарно образование. Театарските ресурси на Коидула биле малку и сурови – необучени, актери аматери и жени кои ги играле мажи – но квалитетите што ги импресионирале нејзините современици биле галерија од веродостојни ликови и познавање на современите ситуации. На првиот [[Естонски фестивал на песната|фестивал на песната во Естонија]], во 1869 година, важен собирен настан на естонските кланови, две песни биле поставени на музика со текст на Лидија Коидула: ''Синд Сурмани'' (''До смрт'') и ''Му исамаа на мину рака'' (''Мојата земја е мојата љубов''), која станала неофицијална химна за време на советската окупација кога била забранета химната на Естонската Република помеѓу 1921 и 1940 година на нејзиниот татко ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm'' (''Мојата земја е мојата гордост и радост''). Песната на Коидула секогаш го завршувала секој фестивал, со или без дозвола. Традицијата опстојува до ден-денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|title=Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia|last=Jaworowska|first=Jagna|work=enrs.eu|language=pl-pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180802193208/http://enrs.eu/pl/articles/1576-revolution-by-song-choral-singing-and-political-change-in-estonia|archive-date=2018-08-02|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Меморијален музеј на Лидија Коидула == [[Податотека:Lydia_Koidula_monument1.jpg|мини| Споменик на Лидија Коидула во [[Перну|Парну]] создаден од Амандус Адамсон.]] Дел од музејот [[Перну|Парну]], дава опис на животот и делото на поетесата Лидија Коидула и нејзиниот татко Јохан Волдемар Јансен (автор на стиховите на естонската химна), кои се сметаат за важни личности во естонскиот период на национално будење во 19 век. [[Податотека:Koidula_muuseum.jpg|мини| Музејот Коидула во Парну]] Музејот Коидула се наоѓа во училишната куќа Парну Улејое. Зградата била изградена во 1850 година и има уникатен ентериер. До 1863 година, му била дом на Јохан Волдемар Јансен и редакцијата на весникот ''„Перно постимеес“'', а сега е под заштита како историски споменик. Постарата ќерка на Јансен, поетесата Лидија Коидула пораснала во куќата. Главната задача на музејот е да го одржува жив споменот на Коидула и Јансен и да го воведе нивниот живот и дело во контекст на периодот на националното будење во Естонија преку постојаната изложба.<ref>{{Наведена книга|title=Estonia|last=Taylor, Neil|date=2002|publisher=Bradt|isbn=9781841620473|edition=3rd|location=Chalfont St. Peter, England|pages=180|oclc=48486870}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.parnumuuseum.ee/koidula-museum|title=Koidula Museum|work=www.parnumuuseum.ee|language=en|accessdate=2018-03-27}}</ref> Споменик на Лидија Коидула има во центарот на Парну до историската зграда на [http://www.victoriahotel.ee хотелот Викторија] на аголот на улицата Кунинга и Луна. Споменикот датира од 1929 година и било последното дело на естонскиот скулптор Амандус Адамсон.<ref>{{Наведена книга|title=A cultural guide to Estonia : travel companion|last=Indrek|first=Rohtmets|others=Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina|year=2006|isbn=9789985310441|location=Tallinn|pages=59|oclc=183186590}}</ref> Конечно, таа се нашла на банкнотата од пред 100 круни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://estonia-paradise-of-the-north.blogspot.com/2017/07/lydia-koidula-and-100-kroon-estonian.html|title=Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote|last=Lestal|first=Tania|date=2017-07-16|work=Estonia - Paradise of the North|accessdate=2018-03-27}}</ref> == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија == {{Нормативна контрола}} * Отс. L. Историјата на естонската книжевност. Универзитетот во Тарту. * Олеск. С & Пилак. П. Лидија Коидула .24.12.1843-11-08.1886 година. Талин. Умара Кирјасстус, П.14 * Нирк. Естонска книжевност. Талин периодика. 1987 година. стр.73–77, 79–81, 366 * Раун. ТУ Естонија и Естонците. Прес на институцијата Хувер, Стенфорд. 2001 година. стр. 77–79, 188 * Круус. О и Пухвел. H. Ести кирјаните лексикон. Еести раамат. Талин. 2000 година. стр. 210–211 == Надворешни врски == * {{Гутенберг-автор|id=25567|name=Lydia Koidula}} {{Нормативна контрола}} [[Категорија:Починати во 1886 година]] [[Категорија:Родени во 1843 година]] 9fnk0h2o9zr0xwod462d4hcvxbf7dvk 1 1347056 5196133 2024-04-26T09:00:06Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=економија|земја=Ерменија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=економија|земја=Ерменија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) c7pfjdmh90a9sobwes5tsfvg7cufikk 1 1347057 5196134 2024-04-26T09:01:21Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Латвија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Латвија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) a6g4spkr4829cr2eq0kv9xcvxsn7p54 1 1347058 5196138 2024-04-26T09:03:56Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=тврдина|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=тврдина|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) 8os6o415759ghkg0cqw3n3zp6ex5o4y 1 1347059 5196140 2024-04-26T09:04:51Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=театри во Ерменија|земја=Ерменија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=театри во Ерменија|земја=Ерменија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) laaeyfi0qhh2cjc08az63h5oxkgl6tl 1 1347060 5196146 2024-04-26T09:08:37Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) hsajke1u4fkrl76hxfwxxohlbb699fd 1 1347061 5196152 2024-04-26T09:11:00Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) hsajke1u4fkrl76hxfwxxohlbb699fd 1 1347062 5196157 2024-04-26T09:13:21Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) pex2ddi8cfm9vp9nhj28j3yk7msc1u8 1 1347063 5196159 2024-04-26T09:14:30Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=општество|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=општество|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) k9lc09hba42qe7efgyzfdibuedk2j59 1 1347064 5196168 2024-04-26T09:18:38Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=жени|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=жени|земја=Казахстан}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) p9fm137ja4powc6ilhetatcta8wa9rv 1 1347065 5196175 2024-04-26T09:21:41Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=жени|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=жени|земја=Естонија}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) dk9e599evbl9vfh7hr70x0s31oudeih 0 1347066 5196179 2024-04-26T09:26:46Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1218305633|Ulpiana]]“ wikitext text/x-wiki '''Улпијана'''<ref name="FEK2">{{Наведена енциклопедија|location=[[Prishtinë]]}}</ref><ref>[http://dare.ht.lu.se/places/21372.html Ulpiana] ''dare.ht.lu.se''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20061022174543/http://www.roma-victrix.com/urbisetloca/urbisetloca_moesia.htm Urbes et Loca: Moesia Superior - Moesia Inferior - Dacia]</ref> бил антички [[Стар Рим|римски]] град<ref>{{Наведена книга|title=The Roman army as a community|last=Goldsworthy|first=Adrian Keith|last2=Haynes|first2=Ian|last3=Adams|first3=Colin E. P.|publisher=Journal of Roman Archaeology|year=1997|isbn=1887829342|page=100}}</ref> лоциран во денешното [[Република Косово|Косово]]. Го добил и името '''Јустинијана Секунда''' ({{Lang-la|Iustiniana Secunda}}, {{Lang-sq|Justinianë Sekundë}}, {{Lang-sr|Јустинијана Секунда}}).<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0062:entry=iustiniana&highlight=ulpiana Perseus edu],"Iustiniāna,1.Prima, a town in Illyria, near Tauresium, was the birthplace of Justinian, and was built by that emperor. It became the residence of the archbishop of Illyria, and, in the Middle Ages, of the Servian kings.2.Secunda, also a town in Illyria, previously called Ulpiana, was enlarged and embellished by Justinian. "</ref> Улпијана се наоѓа во општина [[Грачаница]], 12 км југоисточно од [[Приштина]]. Minicipium Ulpiana - ''Iustiniana Secunda'' бил прогласен за археолошки парк под постојана заштита на Косово<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rks-gov.net/EN|title=State Portal of the Republic of Kosovo|work=www.rks-gov.net|language=sq|accessdate=2021-12-08}}</ref> од страна на Косовскиот совет за културно наследство во 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kktk.rks-gov.net/CulturalHeritage/Details/9|title=Kosova Council for Cultural Heritage|work=kktk.rks-gov.net|accessdate=2021-12-08}}</ref> [[Археолошко наоѓалиште|Археолошкиот парк]] има површина од 161,10 хектари и околна заштитна зона од 96,23 хектари.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Hoxha|first2=Zana|date=2018-11-15|title=KONTRIBUTI I HULUMTUESVE TË HUAJ PËR QYTETIN ANTIK TË ULPIANËS|url=https://sites.google.com/unite.edu.mk/albanologjia/vol-5-no-9-10-2018|journal=ALBANOLOGJIA International Journal of Albanology|language=en|volume=5|issue=9–10|pages=183–187|issn=2545-4919}}</ref> Улпијана била меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> == Именување == Улпијана бил основана на местото на непознат дардански [[опидум]]. Веројатно го добил своето име од [[Римски цар|римскиот император]] [[Трајан]] (Маркус '''Улпиус''' Трајанус), за време на чие владеење бил надграден до статус на [[Муниципиум|населба]] пред 117 година.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Земјотресот во 518 година го уништил градот, но [[Јустинијан I|императорот Јустинијан]], кој се искачил на тронот во 527 година, наредил тој повторно да се изгради, преименувајки го градот ''Јустинијана Секунда'',<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> разликувајќи го од [[Јустинијана Прима]], град новооснован од Јустинијан во 535 г. == Географија == Улпијана е сместена во плодна земја, во близина на левиот брег на реката ''Грачаница'', лоцирана во близина на рудници кои се користеле уште од античко време. Рудниците имале значителна улога во развојот на значајните градови во римската провинција Дарданија. Урнатините на Улпијана се наоѓаат 12 км југоисточно од [[Приштина]] и археолошкиот град се наоѓа во селата Хајвалија, Лапље Село и градот [[Грачаница]].<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Геофизичките истражувања, направени од археолозите покажале дека на територијата на античкиот град имало предмети вредни повеќе од 120 хектари.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Во градот има два утврдени делови, првиот има површина од 35,5 хектари, а вториот, откриен во 2022 г., има околу 19 хектари.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Северно од првиот простор има гробишта со црква изградена на врвот, познати како ''Северна некропола'' или ''Меморија''. На исток од градот има каструм, а на северозапад и југ има уште две некрополи, од кои ниту една досега не е откопана.<ref name="UlpianaGuide" /> Улпијана се наоѓал во центарот на Балканот и, со таа форма, играл витална улога во регионот на врвот на неговиот развој. Бил еден од главните гравитациски и комуникациски центри меѓу [[Рим]] и [[Цариград|Константинопол]] и се наоѓал блиску до Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и другите патишта што го поврзувале [[Јадранско Море|Јадранското Море]] со [[Егејско Море|Егејското Море]]. Во 1993 година, биле пронајдени извози на метали од Улпијана до Цезареја во Израел. Во 2013 година, биле пронајдени [[Амфора|Амфори]] со натписи од Улпијана во Форли-Чезена во северна [[Италија]]. Тие се користеле за носење стоки како жито, вино и маслиново масло, што укажувале на тоа дека трговските мрежи на Улпијана биле огромни.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> == Историја == Градот Улпијана бил основан во 1 век од н.е., веројатно развивајќи се од концентриран дардански [[опидум]]. Улпијана бил надграден до статус на [[Римско Царство|римски]] [[Муниципиум|општини]] на почетокот на II век.<ref name="Anschnitt1">{{Наведено списание|last=Gassmann|first=Guntram|last2=Körlin|first2=Gabriele|last3=Klein|first3=Sabine|year=2011|title=Römischer Erzbergbau im Umfeld der antiken Stadt Ulpiana bei Pristina (Kosovo)|url=https://www.bergbaumuseum.de/fileadmin/files/zoo/uploads/publikationen/gassmann2011-kosovo.pdf|journal=Der Anschnitt|volume=63|pages=157–167|access-date=2023-08-18}}</ref> Надградбата до населба се случила за време на владеењето на [[Трајан]], пред 117 н.е. и го добила името по царот.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Улпијана бил важен град лоциран покрај Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и бил многу блиску до дарданската престолнина [[Скопје|Скупи]].<ref name="Hoxhaj1" /> Бил и меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> Се наоѓал во близина на рудниците за злато и сребро во Јањево и Шашкоц, а археолошките наоди укажале дека градот бил населен уште пред римското владеење.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref><ref name="Anschnitt1" /> Првото познато спомнување на Улпијана во античките извори го направил [[Клавдиј Птоломеј|Птоломеј]] и датира од втората деценија на II век од нашата ера.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> [[Податотека:Ulpiana19.JPG|мини| Поглед на десната цевка која носела вода до Крстилницата на Епископската базилика.]] Врвот на својот развој, Улпијана го достигнал во III и IV век од нашата ера, во одреден момент станувајќи епископски центар на Дарданија и домаќин на Архиепископот Дардански. Во тоа време, Улпијана бил познат како ''Муниципум Улпијана Сплендидиссима'' (Величествениот град Улпијана) и имал улога на важен политички, културен и економски центар на Римската империја во Дарданија. Имал улична мрежа Декуманус Максимус, станбени простории, комунални згради, како и [[аквадукт]] кој ја снабдувал секоја зграда со вода. Неговата близина до рудниците за сребро и злато го направил важен центар за рударство и занаетчиство.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> [[Христијанство|Христијанството]] започнало да цвета на [[Балкански Полуостров|Балканот]] уште во 1 век од н.е. и имало важна улога во развојот и значењето на градот. Првото спомнување на христијаните во Улпијана било со мачеништвото на браќата Флор и Лаур. Биле по потекло од Константинопол и граделе пагански храм во Улпијана кога бил дешифриран нивниот христијански идентитет и биле мачени.<ref>{{Наведена книга|title=Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris: Martyrologium Romanum|last=Delehaye|first=Hippolyte|publisher=Société de Bollandistes Publ.|year=1940|page=660|author-link=Hippolyte Delehaye}}</ref> Во втората половина на IV век, пред инвазијата на [[Готи|Готите]], седиштето на епископијата Дарданија било поставено во Улпијана. Првиот познат епископ на Улпијана е Махедониј, кој бил член на соборот на Сердика. Други познати епископи биле Павле (синодот на [[Цариград|Константинопол]] во 553 н.е.) и Григентиј, кој бил испратен од [[Јустин I]] во [[Етиопија]] и [[Јемен]] за да ги олесни проблемите меѓу различните христијански групи таму.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Улпијана останал епископски центар на Дарданија до формирањето на [[Јустинијана Прима]] во 535 г.<ref name="CetinkayaExcavate" /><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> [[Податотека:Ulpiana23.JPG|лево|мини| Слој од пепел и јаглерод од времето кога градот бил запален од Словените во 7-8 век од нашата ера.]] Археолошките докази покажуваат дека по достигнувањето на својот врв, Улпијана се намалил во 5 и 6 век, поради природни катастрофи, како и варварски напади за време на слабеењето и последователниот [[Распад на Римското Царство|пад на Римската империја]]. Во 358 н.е., Улпијана бил погоден од ударните бранови на разорниот земјотрес во Никомедија, што резултирало со оштетувања на некои згради. Во 472 година од нашата ера, кралот Теодерик Велики од [[Готи|Готите]] го нападнал градот со 3.000 војници, ограбувајќи го и уништувајќи делови од него.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:id=ulpiana|title=The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ÜÇAĞIZ, see TEIMIUSSA, ULPIANA (Gračanica) Yugoslavia.|work=Perseus.tufts.edu|accessdate=5 December 2021}}</ref><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Според хрониката и списите на Марцелин Комес, Улпијана бил погоден од друг разорен земјотрес во 518 година н.е., кој сериозно го оштетил Улпијана и уништил уште 24 поголеми градови во регионот.<ref name="Hoxhaj1" /> Царот [[Јустинијан I|Јустинијан]] го обновил градот и неговите утврдувања некаде по 535 н.е. и го преименувал градот во ''Јустинијана Секунда''.<ref>{{Наведено списание|last=Berisha|first=Milot|title=Archaeological Guide of Kosovo|url=https://www.academia.edu/1585643|access-date=5 December 2021}}</ref> Сепак, не долго потоа, Улпијана страдал од постојани [[Авари|аварски]] и [[Словени|словенски]] напади и по [[Словенски преселби на Балканскиот Полуостров|нападот на Балканот во 618 година]], тие го запалиле Улпијана до темел. Некои извори велат дека потоа станал ненаселен, но други извори велат дека барем северната црква на градот и некои други градби продолжиле да се користат во текот на целиот VII век. На крајот, градот паднал под урнатини и неговите материјали биле повторно искористени за други градби. Долните делови на ѕидините на [[Грачаница (манастир)|манастирот Грачаница]] биле изградени со надгробни споменици од Улпијана. [[Епитаф|Епитафите]] можат да се видат и сега.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> == Археологија == Иако се споменува во историските документи од 2 век од н.е., локацијата на Улпијана не била позната во денешно време дури по [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Имало гласини дека градот бил поврзан со [[Липљан|Липјан]] поради сличностите во нивните имиња и пронаоѓањето на некои стари артефакти во Липјан, но недостигаа докази.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Во 1953 година, наоѓањето на четири гробови во северниот дел на гробиштата конечно ја потврдило локацијата на Улпијана.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Ископувањата започнале веднаш, а првата фаза на ископувања траела помеѓу 1954 и 1959 година. Втората фаза од ископувањата се одржала во 1980-тите и 1990-тите години, а потоа следеле понатамошни ископувања по [[Косовска војна|Косовската војна]].<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Во моментов, тим од косовски и француски археолози го ископуваат секторот IV од археолошкиот парк. [[Податотека:Ulpiana13.JPG|мини| Поглед на двете кули на Северната порта, со тесен влез во средината.]] Истражувачко внимание досега главно се посветувало на наодите на предметите во северниот влез на градот. Со додавањето на употребата на воздушна фотографија и сателити во изминатите години, археолозите, без скапо копање и без инвазивни процедури, биле во можност да најдат и опишат многу големи антички градби кои вклучиле јавна бања, форумот (административен центар на град), резиденција на епископот во ерата на раното христијанство и капела за крштевање.<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> === Важни наоди === Најважните наоди на градот се црквата на северните гробишта (''Северната некропола''), базиликата во близина на северната порта (''ранохристијанската базилика''), првата главна црква во градот (''Епископската базилика со крстилница'') и неодамна откриена базилика од 6 век, која била нарачана од самиот Јустинијан (''Архиепископска базилика''). Други важни градби ја вклучуваат северната порта на градот, терми (јавна бања) и каструм (воен камп). Освен згради, откриени биле и многу други помали предмети како скулптури, монети, оружје, керамика и други лични предмети. ==== Северна некропола (Меморија) ==== [[Податотека:Ulpiana10.JPG|мини| Поглед на северната некропола.]] Северната некропола (Меморија) е градба, сместена надвор од градските ѕидини, на врвот на гробишта. Била откриена за време на првата фаза од ископувањата во 1950-тите.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Првичните наоди биле четири гробници, а потоа биле откриени повеќе [[Саркофаг|саркофази]] направени од мермер. Пронајдени биле и две надгробни споменици, од кои едната била посветена на некоја ''Аелија Клементила''. Вториот надгробен споменик, многу поголем по големина, бил посветен на [[Римски магистрат|локалниот судија]] ''Маркус Понтиус'' и неговата сопруга ''Фуриа Кецила''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://edh.ub.uni-heidelberg.de/edh/inschrift/HD031452%20|title=Honorific inscription from Ulpiana – Graçanicë / Gračanica, bei (Moesia superior)|date=2015-11-10|publisher=University of Heidelberg|accessdate=2023-08-19}}</ref> Понатамошното копање во истата експедиција ја открила и самата Некропола. Некрополата датира од 6 век, меѓутоа, постојат докази кои сугерираат дека таа датира уште пред градските ѕидини, што значи дека најверојатно била изградена околу 4 век. Некрополата имала [[апсида]] на источната страна и двоколона врата помеѓу [[Припрата|нартексот]] и [[Брод (архитектура)|наосот]]. Некрополата имала и мозаичен под со латински натписи, но тие не биле зачувани и трајно се изгубени.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Епископска базилика со крстилница ==== [[Податотека:ULPIANA_foto_Arben_Llapashtica_2016.jpg|мини| Распоредот на епископската базилика (десно) и капелата за крштевање (лево)]] Во 2012 година, археолозите откриле остатоци од базилика која била изградена пред 5 век од нашата ера.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593|title=Archaeologists find ancient Roman church in Kosovo|work=Rtklive.com|accessdate=5 December 2021}}</ref> Била долга 40 цм (130 фт) и широка 20 м (65 фт) и се состоел од два кораби и наос, поделени со колони. Наосот завршувал со една апсида на исток. Апсидата имала синтронон, а подот бил украсен со мозаици со геометриски шари. Базиликата имала три врати на западната страна кои воделе во нартексот, а другите три враќале во наосот. На јужната страна имало уште два влеза.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Крстилница, обликувана како осмопетална розета, се наоѓа на 7,5 метри јужно од базиликата.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Оригиналната базилика изгледа дека била уништена од земјотрес во 358 н.е., а потоа била повторно изградена неколку децении подоцна, за повторно да биде уништена во 6 век, а во наосот имало дупки длабоки до 1 метар.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Ранохристијанска базилика ==== [[Податотека:Ulpiana20.JPG|мини| Поглед на ранохристијанската базилика од напред]] Ранохристијанската базилика е еднокорабна [[базилика]] која била откриена во 1950-тите години. Бил долг 33,5 метри и широк 14 метри. <ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Изгледа дека базиликата била изградена во пет различни фази и е позната и како „црква на мачениците“ поради нејзината претпоставена посветеност на мачениците Флор и Лаур. Базиликата била изградена во 6 век од нашата ера и има поден мозаик, кој сè уште не е откриен. Нејзиниот јужен ѕид има три колони, што укажува на тоа дека базиликата во одреден момент имала пареклезија. ''Ранохристијанската базилика'' можеби била изградена за да ја замени ''Епископската базилика со Крштение'', која била оштетена до неправилно од земјотресот во 518 н.е.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> ==== Архиепископска базилика ==== Во август 2022 година, била откриена базилика во четвртиот сектор на археолошкиот парк, сместена во рамките на утврдениот дел од 19 хектари што се наоѓа северо-источно од остатокот од градот.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Базиликата, долга 70 м (230 фт) и широка 20 м (66 фт) е најголемата во Улпијана и една од најголемите во регионот и се верува дека припаѓала на улпијанскиот архиепископ. На подот на базиликата има многу мозаици кои во моментов се откопувани.<ref>{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/lajm/zbulohet-bazilika-arqipeshvnore-ne-ulpiane-foto/|title=Zbulohet Bazilika Arqipeshvnore në Ulpianë - FOTO|last=Berisha|first=Diellza|date=2022-08-23|work=Kallxo|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The Archbishop's Basilica in Ulpiana is revealed - PHOTOS}}</ref> Во 2023 година, во базиликата бил откриен мозаик поврзан со [[Список на византиски цареви|императорот]] [[Јустинијан I|Јустинијан Велики]]. Мозаикот покажува дека изградбата на базиликата била нарачана од самиот Јустинијан и веројатно посветена на неговата сопруга [[Теодора (царица)|Теодора]]. Во моментално објавениот текст се споменува и ''град во Дарданија'', кој најверојатно е самиот Улпијана. Археолозите веруваат дека тоа сугерира дека Дарданија имал некој вид автономен идентитет и не бил целосно романизиран до 6 век.<ref name="Kallxo2023" /> Од август 2023 година, мозаикот не е целосно откриен, а остатокот од него се очекува да биде откриен до октомври 2023 година. Посветата била напишана на [[Латински јазик|латински]] јазик, иако е направена од византиски император.<ref>{{Наведени вести|url=https://telegrafi.com/dedikimi-nga-perandori-justinian-ne-ulpiane-nga-arkeologet-konsiderohet-zbulimi-dekades/|title=Dedikimi nga Perandori Justinian në Ulpianë, nga arkeologët konsiderohet zbulimi i dekadës|date=2023-08-15|work=Telegrafi|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The dedication by Emperor Justinian in Ulpiana is considered by archaeologists to be the discovery of the decade}}</ref> ==== Каструм ==== Каструм е теренски воен гарнизон на римската војска, лоциран на 100 метри источно од источниот ѕид на Улпијана, со големина од 16 хектари. Не се знае многу за него, бидејќи е лоциран преку скенирање на земјата и не е ископан.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> ==== Објекти ==== Во урнатините на градот биле пронајдени неколку предмети, а најважни се скулптурите на женска глава; скулптура на машка глава; главата на Ерос, трагична маска, фигура од теракота, керамика и монети. [[Податотека:Ulpiana9.JPG|мини| Надгробната плоча на Аелија Клементила, пронајдена во Северната некропола.]] ''Главата на жена'' е скулптура висока 18 цм, која претставува средовечна жена и е изработена од ситнозрнест мермер. Се претпоставува дека е од крајот на четвртиот век. ''Машката глава'' е скулптура висока 33 цм, и се верува дека во минатото била дел од статуа во природна големина и е уште едно големо откритие. Прикажува средовечен маж и е направен на начин што наликува на римската портретна уметност од 3 век. Друга мермерна глава, ''главата на Ерос'' прикажува детско лице со долга коса, но не е јасно која била целта или значењето. На крај, трагична маска висока 27,5 цм, била театарска маска изработена од мермер и пронајдена на местото на ''Северната некропола''. Прикажува лице на човек со гротескни црти и веројатно датира од 2 век од н.е.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Во Улпијана и околу него се пронајдени и многу предмети кои датираат пред римското владеење. Во 1982 г., во центарот на градот биле откриени праисториски гробишта од 13-9 век п.н.е., со керамика и други предмети [[Бронзено време|од бронзеното време]]. Неолитска [[Теракота|теракотна]] фигурина била откриена во 2016 година во близина на двете кули на северната порта на градот.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Culaj|first2=Ilir|date=2018|title=Figurina e Neolitit të hershëm e zbuluar kohët e fundit në Ulpianë|trans-title=Early neolithic figurine discovered lately in Ulpiana|url=https://eprints.unite.edu.mk/206/|journal=Albanologjia|type=International Journal of Albanology|publication-place=Tetovë|volume=5|issue=9–10|pages=188–191|issn=1857-9485}}</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ulpiana2.JPG|алт=A tombstone in Ulpiana.|Надгробна плоча во Улпијана. Податотека:Ulpiana11.JPG|алт=An excavated grave at the Northern Necropolis of Ulpiana.|Ископан гроб во северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana11.1.JPG|алт=A panorama of the Northern Necropolis of Ulpiana.|Панорама на северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana14.JPG|алт=A remnant of an Egg-and-dart ornament, excavated at Ulpiana.|Статок од украсување со јајца и стрела, ископан во Улпијана. Податотека:Ulpiana16.JPG|алт=The Baptisterium, not far from the Basilica, but even closer to another church not yet excavated.|Баптистериумот, недалеку од базиликата, но уште поблиску до другата црква која уште не е ископана. Податотека:Ulpiana17.JPG|алт=A panorama of the Baptisterium. Note: to the right of it is where the water came in from.|Панорама на баптериумот. Забелешка: десно од него е од каде доаѓа водата. Податотека:Ulpiana18.JPG|алт=A view of the left pipe that brought water to Baptisterium.|Поглед на левата вода која носела вода во Баптистериум. Податотека:Ulpiana24.JPG|алт=The Basilica apse.|Базиличката апсида. Податотека:Ulpiana25.JPG|алт=A stelae at the entrance of the Basilica.|Стели на влезот од базиликата. Податотека:Ulpiana21.JPG|алт=A trench in Ulpiana, which shows the continuity of life in this city from prehistoric times until after Justinian the Great. Note the many layers built on top of each other culminating with the top layer of marble from the time of Justinian.|Ров во Улпијана, кој го покажува континуитетот на животот во овој град од праисторијата до после Јустинијан Велики. Забележете ги многуте компоненти составен еден врз друг кој кулминира со елементи од мермер од времето на Јустинија. Податотека:Ulpiana22.JPG|алт=A continuation of the marble wall, with the "time trench" to the left.|Продолжение на мермерниот ѕид, со „временскиот ров“ лево. Податотека:Ulpiana12.JPG|алт=The two towers of the Northern Gate.|Двете кули на Северната Порта. </gallery> == Исто така види ==   * Археологија на Косово * Список на населени места во Илирија == Библиографија == {{refbegin|30em|indent=yes}} *{{cite journal|last1=Berisha|first1=Milot|last2=Haldari|first2=Arben|last3=Goddard|first3=Christophe|last4=Mukai|first4=Tomoo|date=2017|title=Ulpiana (Dardanie). La datation de la fortification de l'église septentrionale.|url=https://journals.openedition.org/cefr/2746|journal=Chronique des activités archéologiques de l'École française de Rome|doi=10.4000/cefr.2746|doi-access=free}} *{{cite journal|last1=Teichner|first1=Felix|date=2015|title=Ulpiana - Iustiniana secunda (Kosovo) : das urbane Zentrum des dardanischen Bergbaubezirks|url=https://www.researchgate.net/publication/325366911|journal=Ephemeris Napocensis|volume=25}} *{{cite journal|last1=Hajdari|first1=Arben|last2=Buqinca|first2=Arianit|date=2018|title=A New Unpublished Inscription Dedicated to Jupiter, Discovered in Ulpiana (Kosovo)|url=https://www.researchgate.net/publication/329067979|journal=Human and Social Studies|volume=7|issue=3|pages=80–87|doi=10.2478/hssr-2018-0026|doi-access=free|s2cid=133703795}} *{{cite journal|last1=Çetinkaya|first1=Haluk|date=2016|title=Early christian architecture in Ulpiana|url=https://www.researchgate.net/publication/313025184|journal=Actas del XIII Congreso AIEMA Madrid, 14-18 de Septiembre de 2015}} {{refend}} == Наводи == {{Archaeological sites in Kosovo}}{{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Слики на Улпијана] * [http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-archaeologists-reveal-6th-century-baptistery-abroad.aspx?pageID=238&nID=29535&NewsCatID=375 Турските археолози открија крстилница од 6 век во странство] * [https://archive.today/20130407182037/http://www.balkanweb.com/kultur%EB/2691/idhulli-i-dardanise-apo-hyjnesha-ne-fron-56278.html Историја на божицата напред] {{Illyrians}} [[Категорија:Мизија]] [[Категорија:Римска Илирија]] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] sd6tganw13cow8apx4o6car3mlrp540 5196181 5196179 2024-04-26T09:27:16Z Emilija Dobreva 107567 /* Наводи */ wikitext text/x-wiki '''Улпијана'''<ref name="FEK2">{{Наведена енциклопедија|location=[[Prishtinë]]}}</ref><ref>[http://dare.ht.lu.se/places/21372.html Ulpiana] ''dare.ht.lu.se''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20061022174543/http://www.roma-victrix.com/urbisetloca/urbisetloca_moesia.htm Urbes et Loca: Moesia Superior - Moesia Inferior - Dacia]</ref> бил антички [[Стар Рим|римски]] град<ref>{{Наведена книга|title=The Roman army as a community|last=Goldsworthy|first=Adrian Keith|last2=Haynes|first2=Ian|last3=Adams|first3=Colin E. P.|publisher=Journal of Roman Archaeology|year=1997|isbn=1887829342|page=100}}</ref> лоциран во денешното [[Република Косово|Косово]]. Го добил и името '''Јустинијана Секунда''' ({{Lang-la|Iustiniana Secunda}}, {{Lang-sq|Justinianë Sekundë}}, {{Lang-sr|Јустинијана Секунда}}).<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0062:entry=iustiniana&highlight=ulpiana Perseus edu],"Iustiniāna,1.Prima, a town in Illyria, near Tauresium, was the birthplace of Justinian, and was built by that emperor. It became the residence of the archbishop of Illyria, and, in the Middle Ages, of the Servian kings.2.Secunda, also a town in Illyria, previously called Ulpiana, was enlarged and embellished by Justinian. "</ref> Улпијана се наоѓа во општина [[Грачаница]], 12 км југоисточно од [[Приштина]]. Minicipium Ulpiana - ''Iustiniana Secunda'' бил прогласен за археолошки парк под постојана заштита на Косово<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rks-gov.net/EN|title=State Portal of the Republic of Kosovo|work=www.rks-gov.net|language=sq|accessdate=2021-12-08}}</ref> од страна на Косовскиот совет за културно наследство во 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kktk.rks-gov.net/CulturalHeritage/Details/9|title=Kosova Council for Cultural Heritage|work=kktk.rks-gov.net|accessdate=2021-12-08}}</ref> [[Археолошко наоѓалиште|Археолошкиот парк]] има површина од 161,10 хектари и околна заштитна зона од 96,23 хектари.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Hoxha|first2=Zana|date=2018-11-15|title=KONTRIBUTI I HULUMTUESVE TË HUAJ PËR QYTETIN ANTIK TË ULPIANËS|url=https://sites.google.com/unite.edu.mk/albanologjia/vol-5-no-9-10-2018|journal=ALBANOLOGJIA International Journal of Albanology|language=en|volume=5|issue=9–10|pages=183–187|issn=2545-4919}}</ref> Улпијана била меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> == Именување == Улпијана бил основана на местото на непознат дардански [[опидум]]. Веројатно го добил своето име од [[Римски цар|римскиот император]] [[Трајан]] (Маркус '''Улпиус''' Трајанус), за време на чие владеење бил надграден до статус на [[Муниципиум|населба]] пред 117 година.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Земјотресот во 518 година го уништил градот, но [[Јустинијан I|императорот Јустинијан]], кој се искачил на тронот во 527 година, наредил тој повторно да се изгради, преименувајки го градот ''Јустинијана Секунда'',<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> разликувајќи го од [[Јустинијана Прима]], град новооснован од Јустинијан во 535 г. == Географија == Улпијана е сместена во плодна земја, во близина на левиот брег на реката ''Грачаница'', лоцирана во близина на рудници кои се користеле уште од античко време. Рудниците имале значителна улога во развојот на значајните градови во римската провинција Дарданија. Урнатините на Улпијана се наоѓаат 12 км југоисточно од [[Приштина]] и археолошкиот град се наоѓа во селата Хајвалија, Лапље Село и градот [[Грачаница]].<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Геофизичките истражувања, направени од археолозите покажале дека на територијата на античкиот град имало предмети вредни повеќе од 120 хектари.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Во градот има два утврдени делови, првиот има површина од 35,5 хектари, а вториот, откриен во 2022 г., има околу 19 хектари.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Северно од првиот простор има гробишта со црква изградена на врвот, познати како ''Северна некропола'' или ''Меморија''. На исток од градот има каструм, а на северозапад и југ има уште две некрополи, од кои ниту една досега не е откопана.<ref name="UlpianaGuide" /> Улпијана се наоѓал во центарот на Балканот и, со таа форма, играл витална улога во регионот на врвот на неговиот развој. Бил еден од главните гравитациски и комуникациски центри меѓу [[Рим]] и [[Цариград|Константинопол]] и се наоѓал блиску до Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и другите патишта што го поврзувале [[Јадранско Море|Јадранското Море]] со [[Егејско Море|Егејското Море]]. Во 1993 година, биле пронајдени извози на метали од Улпијана до Цезареја во Израел. Во 2013 година, биле пронајдени [[Амфора|Амфори]] со натписи од Улпијана во Форли-Чезена во северна [[Италија]]. Тие се користеле за носење стоки како жито, вино и маслиново масло, што укажувале на тоа дека трговските мрежи на Улпијана биле огромни.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> == Историја == Градот Улпијана бил основан во 1 век од н.е., веројатно развивајќи се од концентриран дардански [[опидум]]. Улпијана бил надграден до статус на [[Римско Царство|римски]] [[Муниципиум|општини]] на почетокот на II век.<ref name="Anschnitt1">{{Наведено списание|last=Gassmann|first=Guntram|last2=Körlin|first2=Gabriele|last3=Klein|first3=Sabine|year=2011|title=Römischer Erzbergbau im Umfeld der antiken Stadt Ulpiana bei Pristina (Kosovo)|url=https://www.bergbaumuseum.de/fileadmin/files/zoo/uploads/publikationen/gassmann2011-kosovo.pdf|journal=Der Anschnitt|volume=63|pages=157–167|access-date=2023-08-18}}</ref> Надградбата до населба се случила за време на владеењето на [[Трајан]], пред 117 н.е. и го добила името по царот.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Улпијана бил важен град лоциран покрај Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и бил многу блиску до дарданската престолнина [[Скопје|Скупи]].<ref name="Hoxhaj1" /> Бил и меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> Се наоѓал во близина на рудниците за злато и сребро во Јањево и Шашкоц, а археолошките наоди укажале дека градот бил населен уште пред римското владеење.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref><ref name="Anschnitt1" /> Првото познато спомнување на Улпијана во античките извори го направил [[Клавдиј Птоломеј|Птоломеј]] и датира од втората деценија на II век од нашата ера.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> [[Податотека:Ulpiana19.JPG|мини| Поглед на десната цевка која носела вода до Крстилницата на Епископската базилика.]] Врвот на својот развој, Улпијана го достигнал во III и IV век од нашата ера, во одреден момент станувајќи епископски центар на Дарданија и домаќин на Архиепископот Дардански. Во тоа време, Улпијана бил познат како ''Муниципум Улпијана Сплендидиссима'' (Величествениот град Улпијана) и имал улога на важен политички, културен и економски центар на Римската империја во Дарданија. Имал улична мрежа Декуманус Максимус, станбени простории, комунални згради, како и [[аквадукт]] кој ја снабдувал секоја зграда со вода. Неговата близина до рудниците за сребро и злато го направил важен центар за рударство и занаетчиство.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> [[Христијанство|Христијанството]] започнало да цвета на [[Балкански Полуостров|Балканот]] уште во 1 век од н.е. и имало важна улога во развојот и значењето на градот. Првото спомнување на христијаните во Улпијана било со мачеништвото на браќата Флор и Лаур. Биле по потекло од Константинопол и граделе пагански храм во Улпијана кога бил дешифриран нивниот христијански идентитет и биле мачени.<ref>{{Наведена книга|title=Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris: Martyrologium Romanum|last=Delehaye|first=Hippolyte|publisher=Société de Bollandistes Publ.|year=1940|page=660|author-link=Hippolyte Delehaye}}</ref> Во втората половина на IV век, пред инвазијата на [[Готи|Готите]], седиштето на епископијата Дарданија било поставено во Улпијана. Првиот познат епископ на Улпијана е Махедониј, кој бил член на соборот на Сердика. Други познати епископи биле Павле (синодот на [[Цариград|Константинопол]] во 553 н.е.) и Григентиј, кој бил испратен од [[Јустин I]] во [[Етиопија]] и [[Јемен]] за да ги олесни проблемите меѓу различните христијански групи таму.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Улпијана останал епископски центар на Дарданија до формирањето на [[Јустинијана Прима]] во 535 г.<ref name="CetinkayaExcavate" /><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> [[Податотека:Ulpiana23.JPG|лево|мини| Слој од пепел и јаглерод од времето кога градот бил запален од Словените во 7-8 век од нашата ера.]] Археолошките докази покажуваат дека по достигнувањето на својот врв, Улпијана се намалил во 5 и 6 век, поради природни катастрофи, како и варварски напади за време на слабеењето и последователниот [[Распад на Римското Царство|пад на Римската империја]]. Во 358 н.е., Улпијана бил погоден од ударните бранови на разорниот земјотрес во Никомедија, што резултирало со оштетувања на некои згради. Во 472 година од нашата ера, кралот Теодерик Велики од [[Готи|Готите]] го нападнал градот со 3.000 војници, ограбувајќи го и уништувајќи делови од него.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:id=ulpiana|title=The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ÜÇAĞIZ, see TEIMIUSSA, ULPIANA (Gračanica) Yugoslavia.|work=Perseus.tufts.edu|accessdate=5 December 2021}}</ref><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Според хрониката и списите на Марцелин Комес, Улпијана бил погоден од друг разорен земјотрес во 518 година н.е., кој сериозно го оштетил Улпијана и уништил уште 24 поголеми градови во регионот.<ref name="Hoxhaj1" /> Царот [[Јустинијан I|Јустинијан]] го обновил градот и неговите утврдувања некаде по 535 н.е. и го преименувал градот во ''Јустинијана Секунда''.<ref>{{Наведено списание|last=Berisha|first=Milot|title=Archaeological Guide of Kosovo|url=https://www.academia.edu/1585643|access-date=5 December 2021}}</ref> Сепак, не долго потоа, Улпијана страдал од постојани [[Авари|аварски]] и [[Словени|словенски]] напади и по [[Словенски преселби на Балканскиот Полуостров|нападот на Балканот во 618 година]], тие го запалиле Улпијана до темел. Некои извори велат дека потоа станал ненаселен, но други извори велат дека барем северната црква на градот и некои други градби продолжиле да се користат во текот на целиот VII век. На крајот, градот паднал под урнатини и неговите материјали биле повторно искористени за други градби. Долните делови на ѕидините на [[Грачаница (манастир)|манастирот Грачаница]] биле изградени со надгробни споменици од Улпијана. [[Епитаф|Епитафите]] можат да се видат и сега.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> == Археологија == Иако се споменува во историските документи од 2 век од н.е., локацијата на Улпијана не била позната во денешно време дури по [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Имало гласини дека градот бил поврзан со [[Липљан|Липјан]] поради сличностите во нивните имиња и пронаоѓањето на некои стари артефакти во Липјан, но недостигаа докази.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Во 1953 година, наоѓањето на четири гробови во северниот дел на гробиштата конечно ја потврдило локацијата на Улпијана.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Ископувањата започнале веднаш, а првата фаза на ископувања траела помеѓу 1954 и 1959 година. Втората фаза од ископувањата се одржала во 1980-тите и 1990-тите години, а потоа следеле понатамошни ископувања по [[Косовска војна|Косовската војна]].<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Во моментов, тим од косовски и француски археолози го ископуваат секторот IV од археолошкиот парк. [[Податотека:Ulpiana13.JPG|мини| Поглед на двете кули на Северната порта, со тесен влез во средината.]] Истражувачко внимание досега главно се посветувало на наодите на предметите во северниот влез на градот. Со додавањето на употребата на воздушна фотографија и сателити во изминатите години, археолозите, без скапо копање и без инвазивни процедури, биле во можност да најдат и опишат многу големи антички градби кои вклучиле јавна бања, форумот (административен центар на град), резиденција на епископот во ерата на раното христијанство и капела за крштевање.<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> === Важни наоди === Најважните наоди на градот се црквата на северните гробишта (''Северната некропола''), базиликата во близина на северната порта (''ранохристијанската базилика''), првата главна црква во градот (''Епископската базилика со крстилница'') и неодамна откриена базилика од 6 век, која била нарачана од самиот Јустинијан (''Архиепископска базилика''). Други важни градби ја вклучуваат северната порта на градот, терми (јавна бања) и каструм (воен камп). Освен згради, откриени биле и многу други помали предмети како скулптури, монети, оружје, керамика и други лични предмети. ==== Северна некропола (Меморија) ==== [[Податотека:Ulpiana10.JPG|мини| Поглед на северната некропола.]] Северната некропола (Меморија) е градба, сместена надвор од градските ѕидини, на врвот на гробишта. Била откриена за време на првата фаза од ископувањата во 1950-тите.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Првичните наоди биле четири гробници, а потоа биле откриени повеќе [[Саркофаг|саркофази]] направени од мермер. Пронајдени биле и две надгробни споменици, од кои едната била посветена на некоја ''Аелија Клементила''. Вториот надгробен споменик, многу поголем по големина, бил посветен на [[Римски магистрат|локалниот судија]] ''Маркус Понтиус'' и неговата сопруга ''Фуриа Кецила''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://edh.ub.uni-heidelberg.de/edh/inschrift/HD031452%20|title=Honorific inscription from Ulpiana – Graçanicë / Gračanica, bei (Moesia superior)|date=2015-11-10|publisher=University of Heidelberg|accessdate=2023-08-19}}</ref> Понатамошното копање во истата експедиција ја открила и самата Некропола. Некрополата датира од 6 век, меѓутоа, постојат докази кои сугерираат дека таа датира уште пред градските ѕидини, што значи дека најверојатно била изградена околу 4 век. Некрополата имала [[апсида]] на источната страна и двоколона врата помеѓу [[Припрата|нартексот]] и [[Брод (архитектура)|наосот]]. Некрополата имала и мозаичен под со латински натписи, но тие не биле зачувани и трајно се изгубени.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Епископска базилика со крстилница ==== [[Податотека:ULPIANA_foto_Arben_Llapashtica_2016.jpg|мини| Распоредот на епископската базилика (десно) и капелата за крштевање (лево)]] Во 2012 година, археолозите откриле остатоци од базилика која била изградена пред 5 век од нашата ера.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593|title=Archaeologists find ancient Roman church in Kosovo|work=Rtklive.com|accessdate=5 December 2021}}</ref> Била долга 40 цм (130 фт) и широка 20 м (65 фт) и се состоел од два кораби и наос, поделени со колони. Наосот завршувал со една апсида на исток. Апсидата имала синтронон, а подот бил украсен со мозаици со геометриски шари. Базиликата имала три врати на западната страна кои воделе во нартексот, а другите три враќале во наосот. На јужната страна имало уште два влеза.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Крстилница, обликувана како осмопетална розета, се наоѓа на 7,5 метри јужно од базиликата.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Оригиналната базилика изгледа дека била уништена од земјотрес во 358 н.е., а потоа била повторно изградена неколку децении подоцна, за повторно да биде уништена во 6 век, а во наосот имало дупки длабоки до 1 метар.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Ранохристијанска базилика ==== [[Податотека:Ulpiana20.JPG|мини| Поглед на ранохристијанската базилика од напред]] Ранохристијанската базилика е еднокорабна [[базилика]] која била откриена во 1950-тите години. Бил долг 33,5 метри и широк 14 метри. <ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Изгледа дека базиликата била изградена во пет различни фази и е позната и како „црква на мачениците“ поради нејзината претпоставена посветеност на мачениците Флор и Лаур. Базиликата била изградена во 6 век од нашата ера и има поден мозаик, кој сè уште не е откриен. Нејзиниот јужен ѕид има три колони, што укажува на тоа дека базиликата во одреден момент имала пареклезија. ''Ранохристијанската базилика'' можеби била изградена за да ја замени ''Епископската базилика со Крштение'', која била оштетена до неправилно од земјотресот во 518 н.е.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> ==== Архиепископска базилика ==== Во август 2022 година, била откриена базилика во четвртиот сектор на археолошкиот парк, сместена во рамките на утврдениот дел од 19 хектари што се наоѓа северо-источно од остатокот од градот.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Базиликата, долга 70 м (230 фт) и широка 20 м (66 фт) е најголемата во Улпијана и една од најголемите во регионот и се верува дека припаѓала на улпијанскиот архиепископ. На подот на базиликата има многу мозаици кои во моментов се откопувани.<ref>{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/lajm/zbulohet-bazilika-arqipeshvnore-ne-ulpiane-foto/|title=Zbulohet Bazilika Arqipeshvnore në Ulpianë - FOTO|last=Berisha|first=Diellza|date=2022-08-23|work=Kallxo|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The Archbishop's Basilica in Ulpiana is revealed - PHOTOS}}</ref> Во 2023 година, во базиликата бил откриен мозаик поврзан со [[Список на византиски цареви|императорот]] [[Јустинијан I|Јустинијан Велики]]. Мозаикот покажува дека изградбата на базиликата била нарачана од самиот Јустинијан и веројатно посветена на неговата сопруга [[Теодора (царица)|Теодора]]. Во моментално објавениот текст се споменува и ''град во Дарданија'', кој најверојатно е самиот Улпијана. Археолозите веруваат дека тоа сугерира дека Дарданија имал некој вид автономен идентитет и не бил целосно романизиран до 6 век.<ref name="Kallxo2023" /> Од август 2023 година, мозаикот не е целосно откриен, а остатокот од него се очекува да биде откриен до октомври 2023 година. Посветата била напишана на [[Латински јазик|латински]] јазик, иако е направена од византиски император.<ref>{{Наведени вести|url=https://telegrafi.com/dedikimi-nga-perandori-justinian-ne-ulpiane-nga-arkeologet-konsiderohet-zbulimi-dekades/|title=Dedikimi nga Perandori Justinian në Ulpianë, nga arkeologët konsiderohet zbulimi i dekadës|date=2023-08-15|work=Telegrafi|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The dedication by Emperor Justinian in Ulpiana is considered by archaeologists to be the discovery of the decade}}</ref> ==== Каструм ==== Каструм е теренски воен гарнизон на римската војска, лоциран на 100 метри источно од источниот ѕид на Улпијана, со големина од 16 хектари. Не се знае многу за него, бидејќи е лоциран преку скенирање на земјата и не е ископан.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> ==== Објекти ==== Во урнатините на градот биле пронајдени неколку предмети, а најважни се скулптурите на женска глава; скулптура на машка глава; главата на Ерос, трагична маска, фигура од теракота, керамика и монети. [[Податотека:Ulpiana9.JPG|мини| Надгробната плоча на Аелија Клементила, пронајдена во Северната некропола.]] ''Главата на жена'' е скулптура висока 18 цм, која претставува средовечна жена и е изработена од ситнозрнест мермер. Се претпоставува дека е од крајот на четвртиот век. ''Машката глава'' е скулптура висока 33 цм, и се верува дека во минатото била дел од статуа во природна големина и е уште едно големо откритие. Прикажува средовечен маж и е направен на начин што наликува на римската портретна уметност од 3 век. Друга мермерна глава, ''главата на Ерос'' прикажува детско лице со долга коса, но не е јасно која била целта или значењето. На крај, трагична маска висока 27,5 цм, била театарска маска изработена од мермер и пронајдена на местото на ''Северната некропола''. Прикажува лице на човек со гротескни црти и веројатно датира од 2 век од н.е.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Во Улпијана и околу него се пронајдени и многу предмети кои датираат пред римското владеење. Во 1982 г., во центарот на градот биле откриени праисториски гробишта од 13-9 век п.н.е., со керамика и други предмети [[Бронзено време|од бронзеното време]]. Неолитска [[Теракота|теракотна]] фигурина била откриена во 2016 година во близина на двете кули на северната порта на градот.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Culaj|first2=Ilir|date=2018|title=Figurina e Neolitit të hershëm e zbuluar kohët e fundit në Ulpianë|trans-title=Early neolithic figurine discovered lately in Ulpiana|url=https://eprints.unite.edu.mk/206/|journal=Albanologjia|type=International Journal of Albanology|publication-place=Tetovë|volume=5|issue=9–10|pages=188–191|issn=1857-9485}}</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ulpiana2.JPG|алт=A tombstone in Ulpiana.|Надгробна плоча во Улпијана. Податотека:Ulpiana11.JPG|алт=An excavated grave at the Northern Necropolis of Ulpiana.|Ископан гроб во северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana11.1.JPG|алт=A panorama of the Northern Necropolis of Ulpiana.|Панорама на северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana14.JPG|алт=A remnant of an Egg-and-dart ornament, excavated at Ulpiana.|Статок од украсување со јајца и стрела, ископан во Улпијана. Податотека:Ulpiana16.JPG|алт=The Baptisterium, not far from the Basilica, but even closer to another church not yet excavated.|Баптистериумот, недалеку од базиликата, но уште поблиску до другата црква која уште не е ископана. Податотека:Ulpiana17.JPG|алт=A panorama of the Baptisterium. Note: to the right of it is where the water came in from.|Панорама на баптериумот. Забелешка: десно од него е од каде доаѓа водата. Податотека:Ulpiana18.JPG|алт=A view of the left pipe that brought water to Baptisterium.|Поглед на левата вода која носела вода во Баптистериум. Податотека:Ulpiana24.JPG|алт=The Basilica apse.|Базиличката апсида. Податотека:Ulpiana25.JPG|алт=A stelae at the entrance of the Basilica.|Стели на влезот од базиликата. Податотека:Ulpiana21.JPG|алт=A trench in Ulpiana, which shows the continuity of life in this city from prehistoric times until after Justinian the Great. Note the many layers built on top of each other culminating with the top layer of marble from the time of Justinian.|Ров во Улпијана, кој го покажува континуитетот на животот во овој град од праисторијата до после Јустинијан Велики. Забележете ги многуте компоненти составен еден врз друг кој кулминира со елементи од мермер од времето на Јустинија. Податотека:Ulpiana22.JPG|алт=A continuation of the marble wall, with the "time trench" to the left.|Продолжение на мермерниот ѕид, со „временскиот ров“ лево. Податотека:Ulpiana12.JPG|алт=The two towers of the Northern Gate.|Двете кули на Северната Порта. </gallery> == Исто така види ==   * Археологија на Косово * Список на населени места во Илирија == Библиографија == {{refbegin|30em|indent=yes}} *{{cite journal|last1=Berisha|first1=Milot|last2=Haldari|first2=Arben|last3=Goddard|first3=Christophe|last4=Mukai|first4=Tomoo|date=2017|title=Ulpiana (Dardanie). La datation de la fortification de l'église septentrionale.|url=https://journals.openedition.org/cefr/2746|journal=Chronique des activités archéologiques de l'École française de Rome|doi=10.4000/cefr.2746|doi-access=free}} *{{cite journal|last1=Teichner|first1=Felix|date=2015|title=Ulpiana - Iustiniana secunda (Kosovo) : das urbane Zentrum des dardanischen Bergbaubezirks|url=https://www.researchgate.net/publication/325366911|journal=Ephemeris Napocensis|volume=25}} *{{cite journal|last1=Hajdari|first1=Arben|last2=Buqinca|first2=Arianit|date=2018|title=A New Unpublished Inscription Dedicated to Jupiter, Discovered in Ulpiana (Kosovo)|url=https://www.researchgate.net/publication/329067979|journal=Human and Social Studies|volume=7|issue=3|pages=80–87|doi=10.2478/hssr-2018-0026|doi-access=free|s2cid=133703795}} *{{cite journal|last1=Çetinkaya|first1=Haluk|date=2016|title=Early christian architecture in Ulpiana|url=https://www.researchgate.net/publication/313025184|journal=Actas del XIII Congreso AIEMA Madrid, 14-18 de Septiembre de 2015}} {{refend}} == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Слики на Улпијана] * [http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-archaeologists-reveal-6th-century-baptistery-abroad.aspx?pageID=238&nID=29535&NewsCatID=375 Турските археолози открија крстилница од 6 век во странство] * [https://archive.today/20130407182037/http://www.balkanweb.com/kultur%EB/2691/idhulli-i-dardanise-apo-hyjnesha-ne-fron-56278.html Историја на божицата напред] {{Illyrians}} [[Категорија:Мизија]] [[Категорија:Римска Илирија]] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] cjdwbwfbh1smviyev26adrosku9j3fn 5196182 5196181 2024-04-26T09:27:30Z Emilija Dobreva 107567 /* Надворешни врски */ wikitext text/x-wiki '''Улпијана'''<ref name="FEK2">{{Наведена енциклопедија|location=[[Prishtinë]]}}</ref><ref>[http://dare.ht.lu.se/places/21372.html Ulpiana] ''dare.ht.lu.se''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20061022174543/http://www.roma-victrix.com/urbisetloca/urbisetloca_moesia.htm Urbes et Loca: Moesia Superior - Moesia Inferior - Dacia]</ref> бил антички [[Стар Рим|римски]] град<ref>{{Наведена книга|title=The Roman army as a community|last=Goldsworthy|first=Adrian Keith|last2=Haynes|first2=Ian|last3=Adams|first3=Colin E. P.|publisher=Journal of Roman Archaeology|year=1997|isbn=1887829342|page=100}}</ref> лоциран во денешното [[Република Косово|Косово]]. Го добил и името '''Јустинијана Секунда''' ({{Lang-la|Iustiniana Secunda}}, {{Lang-sq|Justinianë Sekundë}}, {{Lang-sr|Јустинијана Секунда}}).<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0062:entry=iustiniana&highlight=ulpiana Perseus edu],"Iustiniāna,1.Prima, a town in Illyria, near Tauresium, was the birthplace of Justinian, and was built by that emperor. It became the residence of the archbishop of Illyria, and, in the Middle Ages, of the Servian kings.2.Secunda, also a town in Illyria, previously called Ulpiana, was enlarged and embellished by Justinian. "</ref> Улпијана се наоѓа во општина [[Грачаница]], 12 км југоисточно од [[Приштина]]. Minicipium Ulpiana - ''Iustiniana Secunda'' бил прогласен за археолошки парк под постојана заштита на Косово<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.rks-gov.net/EN|title=State Portal of the Republic of Kosovo|work=www.rks-gov.net|language=sq|accessdate=2021-12-08}}</ref> од страна на Косовскиот совет за културно наследство во 2016 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://kktk.rks-gov.net/CulturalHeritage/Details/9|title=Kosova Council for Cultural Heritage|work=kktk.rks-gov.net|accessdate=2021-12-08}}</ref> [[Археолошко наоѓалиште|Археолошкиот парк]] има површина од 161,10 хектари и околна заштитна зона од 96,23 хектари.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Hoxha|first2=Zana|date=2018-11-15|title=KONTRIBUTI I HULUMTUESVE TË HUAJ PËR QYTETIN ANTIK TË ULPIANËS|url=https://sites.google.com/unite.edu.mk/albanologjia/vol-5-no-9-10-2018|journal=ALBANOLOGJIA International Journal of Albanology|language=en|volume=5|issue=9–10|pages=183–187|issn=2545-4919}}</ref> Улпијана била меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> == Именување == Улпијана бил основана на местото на непознат дардански [[опидум]]. Веројатно го добил своето име од [[Римски цар|римскиот император]] [[Трајан]] (Маркус '''Улпиус''' Трајанус), за време на чие владеење бил надграден до статус на [[Муниципиум|населба]] пред 117 година.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Земјотресот во 518 година го уништил градот, но [[Јустинијан I|императорот Јустинијан]], кој се искачил на тронот во 527 година, наредил тој повторно да се изгради, преименувајки го градот ''Јустинијана Секунда'',<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> разликувајќи го од [[Јустинијана Прима]], град новооснован од Јустинијан во 535 г. == Географија == Улпијана е сместена во плодна земја, во близина на левиот брег на реката ''Грачаница'', лоцирана во близина на рудници кои се користеле уште од античко време. Рудниците имале значителна улога во развојот на значајните градови во римската провинција Дарданија. Урнатините на Улпијана се наоѓаат 12 км југоисточно од [[Приштина]] и археолошкиот град се наоѓа во селата Хајвалија, Лапље Село и градот [[Грачаница]].<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Геофизичките истражувања, направени од археолозите покажале дека на територијата на античкиот град имало предмети вредни повеќе од 120 хектари.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Во градот има два утврдени делови, првиот има површина од 35,5 хектари, а вториот, откриен во 2022 г., има околу 19 хектари.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Северно од првиот простор има гробишта со црква изградена на врвот, познати како ''Северна некропола'' или ''Меморија''. На исток од градот има каструм, а на северозапад и југ има уште две некрополи, од кои ниту една досега не е откопана.<ref name="UlpianaGuide" /> Улпијана се наоѓал во центарот на Балканот и, со таа форма, играл витална улога во регионот на врвот на неговиот развој. Бил еден од главните гравитациски и комуникациски центри меѓу [[Рим]] и [[Цариград|Константинопол]] и се наоѓал блиску до Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и другите патишта што го поврзувале [[Јадранско Море|Јадранското Море]] со [[Егејско Море|Егејското Море]]. Во 1993 година, биле пронајдени извози на метали од Улпијана до Цезареја во Израел. Во 2013 година, биле пронајдени [[Амфора|Амфори]] со натписи од Улпијана во Форли-Чезена во северна [[Италија]]. Тие се користеле за носење стоки како жито, вино и маслиново масло, што укажувале на тоа дека трговските мрежи на Улпијана биле огромни.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> == Историја == Градот Улпијана бил основан во 1 век од н.е., веројатно развивајќи се од концентриран дардански [[опидум]]. Улпијана бил надграден до статус на [[Римско Царство|римски]] [[Муниципиум|општини]] на почетокот на II век.<ref name="Anschnitt1">{{Наведено списание|last=Gassmann|first=Guntram|last2=Körlin|first2=Gabriele|last3=Klein|first3=Sabine|year=2011|title=Römischer Erzbergbau im Umfeld der antiken Stadt Ulpiana bei Pristina (Kosovo)|url=https://www.bergbaumuseum.de/fileadmin/files/zoo/uploads/publikationen/gassmann2011-kosovo.pdf|journal=Der Anschnitt|volume=63|pages=157–167|access-date=2023-08-18}}</ref> Надградбата до населба се случила за време на владеењето на [[Трајан]], пред 117 н.е. и го добила името по царот.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref><ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Улпијана бил важен град лоциран покрај Виа [[Леска (Албанија)|Лисус]] - [[Ниш|Наисус]] и бил многу блиску до дарданската престолнина [[Скопје|Скупи]].<ref name="Hoxhaj1" /> Бил и меѓу најголемите населби на Балканот од доцната антика.<ref name="AB">{{Наведена книга|title=Archaeologia Bulgarica|publisher=NOUS Publishers|year=1999|page=44|quote=Ulpiana in the province of Dardania, whose defended area is 35.5 ha, is also among the big Balkan centers of late antiquity. During the reign of Justinian I it was renamed in Iustiniana Secunda|issue=v. 3}}</ref> Се наоѓал во близина на рудниците за злато и сребро во Јањево и Шашкоц, а археолошките наоди укажале дека градот бил населен уште пред римското владеење.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref><ref name="Anschnitt1" /> Првото познато спомнување на Улпијана во античките извори го направил [[Клавдиј Птоломеј|Птоломеј]] и датира од втората деценија на II век од нашата ера.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> [[Податотека:Ulpiana19.JPG|мини| Поглед на десната цевка која носела вода до Крстилницата на Епископската базилика.]] Врвот на својот развој, Улпијана го достигнал во III и IV век од нашата ера, во одреден момент станувајќи епископски центар на Дарданија и домаќин на Архиепископот Дардански. Во тоа време, Улпијана бил познат како ''Муниципум Улпијана Сплендидиссима'' (Величествениот град Улпијана) и имал улога на важен политички, културен и економски центар на Римската империја во Дарданија. Имал улична мрежа Декуманус Максимус, станбени простории, комунални згради, како и [[аквадукт]] кој ја снабдувал секоја зграда со вода. Неговата близина до рудниците за сребро и злато го направил важен центар за рударство и занаетчиство.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> [[Христијанство|Христијанството]] започнало да цвета на [[Балкански Полуостров|Балканот]] уште во 1 век од н.е. и имало важна улога во развојот и значењето на градот. Првото спомнување на христијаните во Улпијана било со мачеништвото на браќата Флор и Лаур. Биле по потекло од Константинопол и граделе пагански храм во Улпијана кога бил дешифриран нивниот христијански идентитет и биле мачени.<ref>{{Наведена книга|title=Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris: Martyrologium Romanum|last=Delehaye|first=Hippolyte|publisher=Société de Bollandistes Publ.|year=1940|page=660|author-link=Hippolyte Delehaye}}</ref> Во втората половина на IV век, пред инвазијата на [[Готи|Готите]], седиштето на епископијата Дарданија било поставено во Улпијана. Првиот познат епископ на Улпијана е Махедониј, кој бил член на соборот на Сердика. Други познати епископи биле Павле (синодот на [[Цариград|Константинопол]] во 553 н.е.) и Григентиј, кој бил испратен од [[Јустин I]] во [[Етиопија]] и [[Јемен]] за да ги олесни проблемите меѓу различните христијански групи таму.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Улпијана останал епископски центар на Дарданија до формирањето на [[Јустинијана Прима]] во 535 г.<ref name="CetinkayaExcavate" /><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> [[Податотека:Ulpiana23.JPG|лево|мини| Слој од пепел и јаглерод од времето кога градот бил запален од Словените во 7-8 век од нашата ера.]] Археолошките докази покажуваат дека по достигнувањето на својот врв, Улпијана се намалил во 5 и 6 век, поради природни катастрофи, како и варварски напади за време на слабеењето и последователниот [[Распад на Римското Царство|пад на Римската империја]]. Во 358 н.е., Улпијана бил погоден од ударните бранови на разорниот земјотрес во Никомедија, што резултирало со оштетувања на некои згради. Во 472 година од нашата ера, кралот Теодерик Велики од [[Готи|Готите]] го нападнал градот со 3.000 војници, ограбувајќи го и уништувајќи делови од него.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:id=ulpiana|title=The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, ÜÇAĞIZ, see TEIMIUSSA, ULPIANA (Gračanica) Yugoslavia.|work=Perseus.tufts.edu|accessdate=5 December 2021}}</ref><ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Според хрониката и списите на Марцелин Комес, Улпијана бил погоден од друг разорен земјотрес во 518 година н.е., кој сериозно го оштетил Улпијана и уништил уште 24 поголеми градови во регионот.<ref name="Hoxhaj1" /> Царот [[Јустинијан I|Јустинијан]] го обновил градот и неговите утврдувања некаде по 535 н.е. и го преименувал градот во ''Јустинијана Секунда''.<ref>{{Наведено списание|last=Berisha|first=Milot|title=Archaeological Guide of Kosovo|url=https://www.academia.edu/1585643|access-date=5 December 2021}}</ref> Сепак, не долго потоа, Улпијана страдал од постојани [[Авари|аварски]] и [[Словени|словенски]] напади и по [[Словенски преселби на Балканскиот Полуостров|нападот на Балканот во 618 година]], тие го запалиле Улпијана до темел. Некои извори велат дека потоа станал ненаселен, но други извори велат дека барем северната црква на градот и некои други градби продолжиле да се користат во текот на целиот VII век. На крајот, градот паднал под урнатини и неговите материјали биле повторно искористени за други градби. Долните делови на ѕидините на [[Грачаница (манастир)|манастирот Грачаница]] биле изградени со надгробни споменици од Улпијана. [[Епитаф|Епитафите]] можат да се видат и сега.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> == Археологија == Иако се споменува во историските документи од 2 век од н.е., локацијата на Улпијана не била позната во денешно време дури по [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. Имало гласини дека градот бил поврзан со [[Липљан|Липјан]] поради сличностите во нивните имиња и пронаоѓањето на некои стари артефакти во Липјан, но недостигаа докази.<ref name="Hoxhaj1">{{Наведено списание|last=Hoxhaj|first=Enver|year=1999|title=Die frühchristliche dardanische Stadt Ulpiana und ihr Verhältnis zu Rom|journal=Dardanica|volume=8|pages=21–33}}</ref> Во 1953 година, наоѓањето на четири гробови во северниот дел на гробиштата конечно ја потврдило локацијата на Улпијана.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Ископувањата започнале веднаш, а првата фаза на ископувања траела помеѓу 1954 и 1959 година. Втората фаза од ископувањата се одржала во 1980-тите и 1990-тите години, а потоа следеле понатамошни ископувања по [[Косовска војна|Косовската војна]].<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Во моментов, тим од косовски и француски археолози го ископуваат секторот IV од археолошкиот парк. [[Податотека:Ulpiana13.JPG|мини| Поглед на двете кули на Северната порта, со тесен влез во средината.]] Истражувачко внимание досега главно се посветувало на наодите на предметите во северниот влез на градот. Со додавањето на употребата на воздушна фотографија и сателити во изминатите години, археолозите, без скапо копање и без инвазивни процедури, биле во можност да најдат и опишат многу големи антички градби кои вклучиле јавна бања, форумот (административен центар на град), резиденција на епископот во ерата на раното христијанство и капела за крштевање.<ref name="Justiniana">[http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo ] Ministry of Culture, Youth and Sport, Archaeological Institute of Kosovo, Prishtina 2012</ref> === Важни наоди === Најважните наоди на градот се црквата на северните гробишта (''Северната некропола''), базиликата во близина на северната порта (''ранохристијанската базилика''), првата главна црква во градот (''Епископската базилика со крстилница'') и неодамна откриена базилика од 6 век, која била нарачана од самиот Јустинијан (''Архиепископска базилика''). Други важни градби ја вклучуваат северната порта на градот, терми (јавна бања) и каструм (воен камп). Освен згради, откриени биле и многу други помали предмети како скулптури, монети, оружје, керамика и други лични предмети. ==== Северна некропола (Меморија) ==== [[Податотека:Ulpiana10.JPG|мини| Поглед на северната некропола.]] Северната некропола (Меморија) е градба, сместена надвор од градските ѕидини, на врвот на гробишта. Била откриена за време на првата фаза од ископувањата во 1950-тите.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Првичните наоди биле четири гробници, а потоа биле откриени повеќе [[Саркофаг|саркофази]] направени од мермер. Пронајдени биле и две надгробни споменици, од кои едната била посветена на некоја ''Аелија Клементила''. Вториот надгробен споменик, многу поголем по големина, бил посветен на [[Римски магистрат|локалниот судија]] ''Маркус Понтиус'' и неговата сопруга ''Фуриа Кецила''.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://edh.ub.uni-heidelberg.de/edh/inschrift/HD031452%20|title=Honorific inscription from Ulpiana – Graçanicë / Gračanica, bei (Moesia superior)|date=2015-11-10|publisher=University of Heidelberg|accessdate=2023-08-19}}</ref> Понатамошното копање во истата експедиција ја открила и самата Некропола. Некрополата датира од 6 век, меѓутоа, постојат докази кои сугерираат дека таа датира уште пред градските ѕидини, што значи дека најверојатно била изградена околу 4 век. Некрополата имала [[апсида]] на источната страна и двоколона врата помеѓу [[Припрата|нартексот]] и [[Брод (архитектура)|наосот]]. Некрополата имала и мозаичен под со латински натписи, но тие не биле зачувани и трајно се изгубени.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Епископска базилика со крстилница ==== [[Податотека:ULPIANA_foto_Arben_Llapashtica_2016.jpg|мини| Распоредот на епископската базилика (десно) и капелата за крштевање (лево)]] Во 2012 година, археолозите откриле остатоци од базилика која била изградена пред 5 век од нашата ера.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593|title=Archaeologists find ancient Roman church in Kosovo|work=Rtklive.com|accessdate=5 December 2021}}</ref> Била долга 40 цм (130 фт) и широка 20 м (65 фт) и се состоел од два кораби и наос, поделени со колони. Наосот завршувал со една апсида на исток. Апсидата имала синтронон, а подот бил украсен со мозаици со геометриски шари. Базиликата имала три врати на западната страна кои воделе во нартексот, а другите три враќале во наосот. На јужната страна имало уште два влеза.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> Крстилница, обликувана како осмопетална розета, се наоѓа на 7,5 метри јужно од базиликата.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Оригиналната базилика изгледа дека била уништена од земјотрес во 358 н.е., а потоа била повторно изградена неколку децении подоцна, за повторно да биде уништена во 6 век, а во наосот имало дупки длабоки до 1 метар.<ref name="CetinkayaExcavate" /> ==== Ранохристијанска базилика ==== [[Податотека:Ulpiana20.JPG|мини| Поглед на ранохристијанската базилика од напред]] Ранохристијанската базилика е еднокорабна [[базилика]] која била откриена во 1950-тите години. Бил долг 33,5 метри и широк 14 метри. <ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> Изгледа дека базиликата била изградена во пет различни фази и е позната и како „црква на мачениците“ поради нејзината претпоставена посветеност на мачениците Флор и Лаур. Базиликата била изградена во 6 век од нашата ера и има поден мозаик, кој сè уште не е откриен. Нејзиниот јужен ѕид има три колони, што укажува на тоа дека базиликата во одреден момент имала пареклезија. ''Ранохристијанската базилика'' можеби била изградена за да ја замени ''Епископската базилика со Крштение'', која била оштетена до неправилно од земјотресот во 518 н.е.<ref name="CetinkayaExcavate">{{Наведено списание|last=Çetinkaya|first=Halûk|year=2016|editor-last=Zakharova|editor-first=Anna|editor2-last=Maltseva|editor2-first=Svetlana|editor3-last=Stanyukovich-Denisova|editor3-first=Ekaterina|title=To Excavate or not? Case of Discovery of an Early Christian Baptistery and Church at Ulpiana, Kosovo|url=https://actual-art.org/files/sb/06/Cetinkaya.pdf|journal=Actual Problems of Theory and History of Art|location=Saint Petersburg|publisher=NP-Print Publ.|volume=6|pages=111–118|doi=10.18688/aa166-2-11|access-date=2023-08-18}}</ref> ==== Архиепископска базилика ==== Во август 2022 година, била откриена базилика во четвртиот сектор на археолошкиот парк, сместена во рамките на утврдениот дел од 19 хектари што се наоѓа северо-источно од остатокот од градот.<ref name="Kallxo2023">{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/gjate/ne-aren-me-kumbulla-mbishkrimi-antik-vulos-lidhjen-me-dardanine-video/|title=Në arën me kumbulla, mbishkrimi antik 'vulos' lidhjen me Dardaninë (VIDEO)|last=Uka|first=Arbrita|date=2023-08-17|work=Kallxo|access-date=2023-08-24|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=In the field with plums, the ancient inscription "seals" the connection with Dardania (VIDEO)}}</ref> Базиликата, долга 70 м (230 фт) и широка 20 м (66 фт) е најголемата во Улпијана и една од најголемите во регионот и се верува дека припаѓала на улпијанскиот архиепископ. На подот на базиликата има многу мозаици кои во моментов се откопувани.<ref>{{Наведени вести|url=https://kallxo.com/lajm/zbulohet-bazilika-arqipeshvnore-ne-ulpiane-foto/|title=Zbulohet Bazilika Arqipeshvnore në Ulpianë - FOTO|last=Berisha|first=Diellza|date=2022-08-23|work=Kallxo|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The Archbishop's Basilica in Ulpiana is revealed - PHOTOS}}</ref> Во 2023 година, во базиликата бил откриен мозаик поврзан со [[Список на византиски цареви|императорот]] [[Јустинијан I|Јустинијан Велики]]. Мозаикот покажува дека изградбата на базиликата била нарачана од самиот Јустинијан и веројатно посветена на неговата сопруга [[Теодора (царица)|Теодора]]. Во моментално објавениот текст се споменува и ''град во Дарданија'', кој најверојатно е самиот Улпијана. Археолозите веруваат дека тоа сугерира дека Дарданија имал некој вид автономен идентитет и не бил целосно романизиран до 6 век.<ref name="Kallxo2023" /> Од август 2023 година, мозаикот не е целосно откриен, а остатокот од него се очекува да биде откриен до октомври 2023 година. Посветата била напишана на [[Латински јазик|латински]] јазик, иако е направена од византиски император.<ref>{{Наведени вести|url=https://telegrafi.com/dedikimi-nga-perandori-justinian-ne-ulpiane-nga-arkeologet-konsiderohet-zbulimi-dekades/|title=Dedikimi nga Perandori Justinian në Ulpianë, nga arkeologët konsiderohet zbulimi i dekadës|date=2023-08-15|work=Telegrafi|access-date=2023-08-18|location=Pristina|language=Albanian|trans-title=The dedication by Emperor Justinian in Ulpiana is considered by archaeologists to be the discovery of the decade}}</ref> ==== Каструм ==== Каструм е теренски воен гарнизон на римската војска, лоциран на 100 метри источно од источниот ѕид на Улпијана, со големина од 16 хектари. Не се знае многу за него, бидејќи е лоциран преку скенирање на земјата и не е ископан.<ref name="UlpianaGuide">{{Наведена книга|title=Parku Arkeologjik Ulpiana|last=Berisha|first=Milot|publisher=Archaeological Institute of Kosova}}</ref> ==== Објекти ==== Во урнатините на градот биле пронајдени неколку предмети, а најважни се скулптурите на женска глава; скулптура на машка глава; главата на Ерос, трагична маска, фигура од теракота, керамика и монети. [[Податотека:Ulpiana9.JPG|мини| Надгробната плоча на Аелија Клементила, пронајдена во Северната некропола.]] ''Главата на жена'' е скулптура висока 18 цм, која претставува средовечна жена и е изработена од ситнозрнест мермер. Се претпоставува дека е од крајот на четвртиот век. ''Машката глава'' е скулптура висока 33 цм, и се верува дека во минатото била дел од статуа во природна големина и е уште едно големо откритие. Прикажува средовечен маж и е направен на начин што наликува на римската портретна уметност од 3 век. Друга мермерна глава, ''главата на Ерос'' прикажува детско лице со долга коса, но не е јасно која била целта или значењето. На крај, трагична маска висока 27,5 цм, била театарска маска изработена од мермер и пронајдена на местото на ''Северната некропола''. Прикажува лице на човек со гротескни црти и веројатно датира од 2 век од н.е.<ref name="Maja">{{Наведено списание|last=Parović-Pešikan|first=Maja|year=1981|title=Antička Ulpijana prema dosadšnjim istraživanjima|journal=Starinar|issue=32|pages=58–72}}</ref> Во Улпијана и околу него се пронајдени и многу предмети кои датираат пред римското владеење. Во 1982 г., во центарот на градот биле откриени праисториски гробишта од 13-9 век п.н.е., со керамика и други предмети [[Бронзено време|од бронзеното време]]. Неолитска [[Теракота|теракотна]] фигурина била откриена во 2016 година во близина на двете кули на северната порта на градот.<ref>{{Наведено списание|last=Buqinca|first=Arianit|last2=Culaj|first2=Ilir|date=2018|title=Figurina e Neolitit të hershëm e zbuluar kohët e fundit në Ulpianë|trans-title=Early neolithic figurine discovered lately in Ulpiana|url=https://eprints.unite.edu.mk/206/|journal=Albanologjia|type=International Journal of Albanology|publication-place=Tetovë|volume=5|issue=9–10|pages=188–191|issn=1857-9485}}</ref> == Галерија == <gallery> Податотека:Ulpiana2.JPG|алт=A tombstone in Ulpiana.|Надгробна плоча во Улпијана. Податотека:Ulpiana11.JPG|алт=An excavated grave at the Northern Necropolis of Ulpiana.|Ископан гроб во северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana11.1.JPG|алт=A panorama of the Northern Necropolis of Ulpiana.|Панорама на северната некропола Улпијана. Податотека:Ulpiana14.JPG|алт=A remnant of an Egg-and-dart ornament, excavated at Ulpiana.|Статок од украсување со јајца и стрела, ископан во Улпијана. Податотека:Ulpiana16.JPG|алт=The Baptisterium, not far from the Basilica, but even closer to another church not yet excavated.|Баптистериумот, недалеку од базиликата, но уште поблиску до другата црква која уште не е ископана. Податотека:Ulpiana17.JPG|алт=A panorama of the Baptisterium. Note: to the right of it is where the water came in from.|Панорама на баптериумот. Забелешка: десно од него е од каде доаѓа водата. Податотека:Ulpiana18.JPG|алт=A view of the left pipe that brought water to Baptisterium.|Поглед на левата вода која носела вода во Баптистериум. Податотека:Ulpiana24.JPG|алт=The Basilica apse.|Базиличката апсида. Податотека:Ulpiana25.JPG|алт=A stelae at the entrance of the Basilica.|Стели на влезот од базиликата. Податотека:Ulpiana21.JPG|алт=A trench in Ulpiana, which shows the continuity of life in this city from prehistoric times until after Justinian the Great. Note the many layers built on top of each other culminating with the top layer of marble from the time of Justinian.|Ров во Улпијана, кој го покажува континуитетот на животот во овој град од праисторијата до после Јустинијан Велики. Забележете ги многуте компоненти составен еден врз друг кој кулминира со елементи од мермер од времето на Јустинија. Податотека:Ulpiana22.JPG|алт=A continuation of the marble wall, with the "time trench" to the left.|Продолжение на мермерниот ѕид, со „временскиот ров“ лево. Податотека:Ulpiana12.JPG|алт=The two towers of the Northern Gate.|Двете кули на Северната Порта. </gallery> == Исто така види ==   * Археологија на Косово * Список на населени места во Илирија == Библиографија == {{refbegin|30em|indent=yes}} *{{cite journal|last1=Berisha|first1=Milot|last2=Haldari|first2=Arben|last3=Goddard|first3=Christophe|last4=Mukai|first4=Tomoo|date=2017|title=Ulpiana (Dardanie). La datation de la fortification de l'église septentrionale.|url=https://journals.openedition.org/cefr/2746|journal=Chronique des activités archéologiques de l'École française de Rome|doi=10.4000/cefr.2746|doi-access=free}} *{{cite journal|last1=Teichner|first1=Felix|date=2015|title=Ulpiana - Iustiniana secunda (Kosovo) : das urbane Zentrum des dardanischen Bergbaubezirks|url=https://www.researchgate.net/publication/325366911|journal=Ephemeris Napocensis|volume=25}} *{{cite journal|last1=Hajdari|first1=Arben|last2=Buqinca|first2=Arianit|date=2018|title=A New Unpublished Inscription Dedicated to Jupiter, Discovered in Ulpiana (Kosovo)|url=https://www.researchgate.net/publication/329067979|journal=Human and Social Studies|volume=7|issue=3|pages=80–87|doi=10.2478/hssr-2018-0026|doi-access=free|s2cid=133703795}} *{{cite journal|last1=Çetinkaya|first1=Haluk|date=2016|title=Early christian architecture in Ulpiana|url=https://www.researchgate.net/publication/313025184|journal=Actas del XIII Congreso AIEMA Madrid, 14-18 de Septiembre de 2015}} {{refend}} == Наводи == {{Наводи}} == Надворешни врски == * [http://edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Слики на Улпијана] * [http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-archaeologists-reveal-6th-century-baptistery-abroad.aspx?pageID=238&nID=29535&NewsCatID=375 Турските археолози открија крстилница од 6 век во странство] * [https://archive.today/20130407182037/http://www.balkanweb.com/kultur%EB/2691/idhulli-i-dardanise-apo-hyjnesha-ne-fron-56278.html Историја на божицата напред] [[Категорија:Мизија]] [[Категорија:Римска Илирија]] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] 49d1pyfmqzfaumhx0259grhzarmj4pv 0 1347067 5196183 2024-04-26T09:28:28Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична Проверка на границата меѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните гранични премини што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. На... wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична Проверка на границата меѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните гранични премини што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. Надзорниците ги прегледуваат документите со кои се утврдува дали на прегледаниот патник му е дозволено да премине во соодветната земја. Во некои земји, оваа служба ја врши финансиска стража. Овие единици не постојат или се значително намалени во царинските сојузи и земјите што го ратификувале [[Шенгенски договор|Шенгенскиот договор]].<ref>{{cite web|url=https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|title=Border Control Law and Legal Definition &#124; USLegal, Inc|archive-url=https://web.archive.org/web/20190321031712/https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|archive-date=21 March 2019|access-date=3 August 2018|url-status=live}}</ref> Мерките за гранична проверка служат за различни цели, почнувајќи од спроведување на царински, санитарни и фитосанитарни или биобезбедни прописи до ограничување на преселбата. Се проценува дека посредните економски трошоци на граничните проверки, особено миграциските ограничувања, чинат многу трилиони долари и големината на глобалната економија би можела да се удвои доколку се укинат миграциските ограничувања.<ref>{{cite web|url=https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|title=Do global migration barriers cost trillions?|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231115185058/https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|archive-date=15 November 2023|website=[[American Economic Association]]|access-date=15 November 2023|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == * [http://www.macmap.org/ Market Access Map] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ np813oxce0db29yb0sqyixooc3a0khp 5196186 5196183 2024-04-26T09:29:29Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична Проверка на границата меѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните гранични премини што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. Надзорниците ги прегледуваат документите со кои се утврдува дали на прегледаниот патник му е дозволено да премине во соодветната земја. Во некои земји, оваа служба ја врши финансиска стража. Овие единици не постојат или се значително намалени во царинските сојузи и земјите што го ратификувале [[Шенгенски договор|Шенгенскиот договор]].<ref>{{cite web|url=https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|title=Border Control Law and Legal Definition &#124; USLegal, Inc|archive-url=https://web.archive.org/web/20190321031712/https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|archive-date=21 March 2019|access-date=3 August 2018|url-status=live}}</ref> Мерките за гранична проверка служат за различни цели, почнувајќи од спроведување на царински, санитарни и фитосанитарни или биобезбедни прописи до ограничување на преселбата. Се проценува дека посредните економски трошоци на граничните проверки, особено миграциските ограничувања, чинат многу трилиони долари и големината на глобалната економија би можела да се удвои доколку се укинат миграциските ограничувања.<ref>{{cite web|url=https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|title=Do global migration barriers cost trillions?|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231115185058/https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|archive-date=15 November 2023|website=[[American Economic Association]]|access-date=15 November 2023|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [http://www.macmap.org/ Market Access Map] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ h0d19ut0o3bzlhvez6etnmzf6im35tv 5196188 5196186 2024-04-26T09:31:12Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична Проверка на границата меѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните [[Граничен премин|гранични премини]] што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. Надзорниците ги прегледуваат документите со кои се утврдува дали на прегледаниот патник му е дозволено да премине во соодветната земја. Во некои земји, оваа служба ја врши финансиска стража. Овие единици не постојат или се значително намалени во царинските сојузи и земјите што го ратификувале [[Шенгенски договор|Шенгенскиот договор]].<ref>{{cite web|url=https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|title=Border Control Law and Legal Definition &#124; USLegal, Inc|archive-url=https://web.archive.org/web/20190321031712/https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|archive-date=21 March 2019|access-date=3 August 2018|url-status=live}}</ref> Мерките за гранична проверка служат за различни цели, почнувајќи од спроведување на царински, санитарни и фитосанитарни или биобезбедни прописи до ограничување на преселбата. Се проценува дека посредните економски трошоци на граничните проверки, особено миграциските ограничувања, чинат многу трилиони долари и големината на глобалната економија би можела да се удвои доколку се укинат миграциските ограничувања.<ref>{{cite web|url=https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|title=Do global migration barriers cost trillions?|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231115185058/https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|archive-date=15 November 2023|website=[[American Economic Association]]|access-date=15 November 2023|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [http://www.macmap.org/ Market Access Map] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ ho8lsmanhtvcwpxibk6i649gmjpp50u 5196189 5196188 2024-04-26T09:32:06Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична проверка на границата меѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните [[Граничен премин|гранични премини]] што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. Надзорниците ги прегледуваат документите со кои се утврдува дали на прегледаниот патник му е дозволено да премине во соодветната земја. Во некои земји, оваа служба ја врши финансиска стража. Овие единици не постојат или се значително намалени во царинските сојузи и земјите што го ратификувале [[Шенгенски договор|Шенгенскиот договор]].<ref>{{cite web|url=https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|title=Border Control Law and Legal Definition &#124; USLegal, Inc|archive-url=https://web.archive.org/web/20190321031712/https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|archive-date=21 March 2019|access-date=3 August 2018|url-status=live}}</ref> Мерките за гранична проверка служат за различни цели, почнувајќи од спроведување на царински, санитарни и фитосанитарни или биобезбедни прописи до ограничување на преселбата. Се проценува дека посредните економски трошоци на граничните проверки, особено миграциските ограничувања, чинат многу трилиони долари и големината на глобалната економија би можела да се удвои доколку се укинат миграциските ограничувања.<ref>{{cite web|url=https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|title=Do global migration barriers cost trillions?|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231115185058/https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|archive-date=15 November 2023|website=[[American Economic Association]]|access-date=15 November 2023|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [http://www.macmap.org/ Market Access Map] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ lc0zfyptyk2ihb4av1f9qcfqulvw5l6 5196193 5196189 2024-04-26T09:46:46Z Andrew012p 85224 wikitext text/x-wiki [[Податотека:Gibraltar Border.jpg|мини|269x269пкс|Гранична проверка на границата помеѓу [[Гибралтар]] и [[Шпанија]]]] '''Гранична проверка''' — обезбедување и надгледување на државните [[Граничен премин|гранични премини]] што ги врши [[Полиција|полицијата]], поретко [[Војска|војската]]. Надзорниците ги прегледуваат документите со кои се утврдува дали на прегледаниот патник му е дозволено да премине во соодветната земја. Во некои земји, оваа служба ја врши финансиска стража. Овие единици не постојат или се значително намалени во царинските сојузи и земјите што го ратификувале [[Шенгенски договор|Шенгенскиот договор]].<ref>{{cite web|url=https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|title=Border Control Law and Legal Definition &#124; USLegal, Inc|archive-url=https://web.archive.org/web/20190321031712/https://definitions.uslegal.com/b/border-control/|archive-date=21 March 2019|access-date=3 August 2018|url-status=live}}</ref> Мерките за гранична проверка служат за различни цели, почнувајќи од спроведување на царински, санитарни и фитосанитарни или биобезбедни прописи до ограничување на преселбата. Се проценува дека посредните економски трошоци на граничните проверки, особено миграциските ограничувања, чинат многу трилиони долари и големината на глобалната економија би можела да се удвои доколку се укинат миграциските ограничувања.<ref>{{cite web|url=https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|title=Do global migration barriers cost trillions?|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20231115185058/https://www.aeaweb.org/research/do-global-migration-barriers-cost-trillions|archive-date=15 November 2023|website=[[American Economic Association]]|access-date=15 November 2023|url-status=live}}</ref> == Наводи == {{наводи}} == Надворешни врски == {{Commons category}} * [http://www.macmap.org/ Market Access Map] __СОСОДРЖИНА__ __ИНДЕКС__ qjc6imt3lnu942perilkotv75ble6mc 1 1347068 5196184 2024-04-26T09:28:38Z Andrew012p 85224 Создадена страница со: {{СЗР}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}} 111pu1atb524tq4kzd5jua5n9t24clx 1 1347069 5196185 2024-04-26T09:29:14Z Emilija Dobreva 107567 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Косово}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Emilija Dobreva|тема=историја|земја=Косово}}[[Корисник:Emilija Dobreva|Emilija Dobreva]] <small>([[Разговор со корисник:Emilija Dobreva|разговор]])</small> 23:33, 24 април 2024 (CEST) pu0obphpz2k2al0lij4drc9qzla186l 0 1347070 5196194 2024-04-26T10:01:45Z Ivka20 91058 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1184647376|Ümmiye Koçak]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Уммие Кочак|image=|caption== Ümmiye Koçak in traditional environment.|imagesize=|birthname=|birth_date={{Birth year and age|1957}}|birth_place=[[Челемли]], [[Провинција Адана]], Турција|spouse=|children=|nationality=турски|occupation=Сценарист, драмска актерка|years_active=2001 – до сега|awards=Евроазиски филмски фестивал во Њујорк (2013) и многу други}} '''Ümmiye Koçak''' (родена во 1957 година) е [[Турци|турска]] сценаристка и актерка. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cnnturk.com/video/turkiye/ummiye-teyze-mufredata-girdi|title=Ümmiye Teyze müfredata girdi|date=2018-12-11|work=CNN TÜRK|language=tr|accessdate=2023-11-11}}</ref> == Биографија == Родена е во селото Челемли во [[Адана (покраина)|провинцијата Адана]] во 1957 година. Основното училиште го завршила во своето село. Но, таа не можела да продолжи со образованието понатаму. По бракот во 1982 година, таа се преселила во Arslanköy, мала населба во [[Мерсин (покраина)|провинцијата Мерсин]], каде што сè уште живее. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.ummiyekocak.net/?pnum=28|title=Ümmiye KOÇAK KİM?|work=www.ummiyekocak.net|accessdate=2023-11-11}}</ref> Arslanköy е планинска населба во [[Таур|планините Торос]] околу {{Cvt|50|km}} северно од [[Мерсин]] . Таа е мајка на три деца. <ref name="BN">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668|title=İnsan isterse neler yapar? {{!}} Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı|work=www.beyaznokta.org.tr|accessdate=2023-11-11}}</ref> == Театарска и филмска кариера == [[Податотека:Arslanköy_theatre.jpg|мини| Театар Арсланки, 2020 година]] Иако недоволно образована, таа сакала да чита. Во 2001 година, таа основала женски театар по име ''Arslanköy Kadınlar Tiyatro Grubu'' („Женска театарска група Арсланки“) во нејзиниот мал град. Во 2006 година, групата учествувала на Меѓународниот театарски фестивал Сабанџи во [[Адана]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.biyografi.info/kisi/ummiye-kocak|title=Ümmiye Koçak kimdir?|work=www.biyografi.info|language=tr|accessdate=2023-11-11}}</ref> Потоа напишала филмско сценарио по име ''Јун Бебек'' („Волнената кукла“) за животот на селските жени. Таа го режираше и филмот, кој ја заслужи нејзината слава. Во 2013 година, филмот учествувала на вториот Евроазиски филмски фестивал во Њујорк и бил награден. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nyeurasianfilmfestival.org/winners-2013|title=WINNERS 2013|work=nyeff|language=en|accessdate=2023-11-11}}</ref> Таа подоцна играла и во телевизиски серии. Заплетот ја отсликува трагедијата на една селанка по име Хатиџе и нејзината ќерка Елиф. Вториот сопруг на Хатиџе, Али, а особено мајката на Али, постојано ги злоставуваат Хатиџе и Елиф. Елиф, која трпи угнетување, добива олеснување кога ќе најде волнена кукла. <ref>{{Наведување|title=Yün Bebek (2012) - Plot - IMDb|url=https://www.imdb.com/title/tt6683632/plotsummary/|access-date=2023-11-11|language=en-US}}</ref> Во филмот глумеле Ајше Армут, Ознур Армут и Сехер Чувадир. Во филмот нема машки лик освен силуета во една сцена. Дебито на филмот било за време на 49-от [[Меѓународен филмски фестивал „Златен портокал“ - Анталија|Меѓународен филмски фестивал во Анталија]] во 2012 година како неконкурентен филм. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://yunbebek.wordpress.com/|title=Yün Bebek|last=yunbebek|date=2013-02-15|work=Yün Bebek|language=tr-TR|accessdate=2023-11-11}}</ref> Подоцна, филмот било емитуван и на телевизискиот канал Турската радио и телевизиска корпорација (ТРТ). Во 2017 година, таа учествувала во телевизиска реклама на Турк Телеком заедно со португалскиот фудбалер [[Кристијано Роналдо]] . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.gzt.com/jurnalist/ummiye-kocak-ronaldo-ile-anne-ogul-gibiydik-2633714|title=Ümmiye Koçak: Ronaldo ile anne-oğul gibiydik|last=Gzt|date=2017-03-25|work=Gzt|language=tr-TR|accessdate=2023-11-11}}</ref> == Изберете дела == === Сценарио === * ''Ерик Ешкиси'' * ''Озон Тапакас'' ı * ''Кара Кују'' * ''доктор Белеш'' * ''Турунчгил Хајаттир'' * ''Çicekler Solmasın'' * ''Хасрет Чичеклер'' и <ref name="BN">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668|title=İnsan isterse neler yapar? {{!}} Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı|work=www.beyaznokta.org.tr|accessdate=2023-11-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668 "İnsan isterse neler yapar? | Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı"]. ''www.beyaznokta.org.tr''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-11</span></span>.</cite></ref> === Кратки раскази === * ''Ватан Севгиси'' * ''Irazca'nın Düşleri'' * ''Канајан Јара'' * ''Кадер'' * ''Обрук'' * ''Ајаксиз Ајакта Дурмак'' * ''Баба Бен Гелдим'' * ''Мухтар Адаи Хасрет Ана'' . <ref name="BN">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668|title=İnsan isterse neler yapar? {{!}} Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı|work=www.beyaznokta.org.tr|accessdate=2023-11-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668 "İnsan isterse neler yapar? | Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı"]. ''www.beyaznokta.org.tr''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-11</span></span>.</cite></ref> == Учествувања во ТВ серии == * ''Истанбул Ханимин Чифтлиги'' * ''Хајат Девам Едијор'' * ''Ханимин Чифтлиги'' * ''Касаба'' * ''Сехер Вакти'' . <ref name="BN">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668|title=İnsan isterse neler yapar? {{!}} Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı|work=www.beyaznokta.org.tr|accessdate=2023-11-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668 "İnsan isterse neler yapar? | Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı"]. ''www.beyaznokta.org.tr''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-11</span></span>.</cite></ref> == Награди == * Меѓународна театарска награда Адана * Меѓународна театарска награда во Анкара * Награда за иницијатива за образование на Дарушафака * Награда на меѓународниот фестивал за жени уметници Борнова * Награда за образование Торос Колеји * Награда НВО „Кадер против насилството врз жените“. * Годишна уметничка награда за индустријалци и деловни луѓе од Мерсин * TİKAV- Награда за мајчинско училиште за 2012 година * Награда за иницијатива на НВО Самсун * Награда на Евроазискиот филмски фестивал во Њујорк <ref name="BN">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668|title=İnsan isterse neler yapar? {{!}} Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı|work=www.beyaznokta.org.tr|accessdate=2023-11-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.beyaznokta.org.tr/oku.php?id=668 "İnsan isterse neler yapar? | Beyaz Nokta® Gelişim Vakfı"]. ''www.beyaznokta.org.tr''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-11-11</span></span>.</cite></ref> == Наводи == {{Наводи|30em}} [[Категорија:Живи луѓе]] [[Категорија:Родени во 1957 година]] ijvjpi5v9fqo8sztdw9vi9ani5efbz3 0 1347071 5196198 2024-04-26T10:55:03Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1216461887|Cleitus (son of Bardylis)]]“ wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Клитус|title=|image=|caption=|reign={{околу}} 35 / 335 п.н.е|coronation=|full name=|predecessor=Бардилис|successor=Бардилис II|spouse=|issue=|dynasty=Династија Бардилис{{sfn|Стипчевиќ|1974|p=48}}{{sfn|Cabanes|2002|pp=75–76}}|father=Бардилис|mother=|birth_date=|birth_place=|death_date=|death_place=|date of burial=|place of burial=}} '''Клитус''' ([[Старогрчки јазик|старо грчки]] : Κλεῖτος; владеел {{Околу}} 356 г{{Цп}}335 п.н.е.) бил [[Илири|илирски]] владетел, син на кралот Бардилис и татко на Бардилис II. Клитус бил мозокот зад добро структурираната Илирска бунт од 335 пред нашата ера Тој склучил договор со државата Тауланти под Глаукијас и со државата Аутариата под Плевриас. Го зазел и го поставил градот Пелион и чекал да пристигнат трупите на Глаукијас. Меѓутоа, [[Александар III Македонски|Александар]] прв пристигнал на местото на настанот и го блокирал Клитус во градските ѕидини. На Клитус му помогнал Глаукија, а [[Антички Македонци|Македонците]] биле принудени да се повлечат. Александар се вратил со повеќе опрема и залихи и вешто ја истерал војската на Глаукија од околните височини, спречувајќи го Клитус да се ангажира со Глаукија. По тридневното примирје, Александар го нашол логорот Таулантии нечуван и ги поразил [[Илири|Илирите]] ноќта. Клитус успеал да побегне и најверојатно го задржал својот престол, веројатно како вазал под [[Античка Македонија|Македонското Кралство]]. Клитус бил владетел на јужните Илири, најверојатно со центар во Дасаретис. == Биографија == [[Податотека:Taulantian_Kingdom_(King_Glaucias).png|мини|260x260пкс| Илирите по подемот на Македонија. Илирското царство на Клитус било зависна територија на [[Античка Македонија|Македонија]] уште од моментот кога [[Филип II Македонски|Филип II]] го задушил илирскиот бунт во 349 п.н.е., додека таулантското кралство под Глаукија останало независно.]] Клитус бил потврден како син на Бардилис од [[Флавиј Аријан|Аријан]] (фл. {{Околу|86/89|по 146/160 н.е.}}) во ''Анабазата на Александар''. Некои современи историчари го сметаат Клитус за внук на многу стариот Бардилис I, кој го поразил [[Пердика III]] во 359 г. и кој умрел набргу потоа на повеќе од деведесет години, и син на Бардилис II; други пак, го сметаат Клитус за син на Бардилис I, бидејќи ништо не потврдува таков генерациски јаз и ништо не дозволува да се дознае возраста на Клитус во 335 г.{{Sfn|Cabanes|2002}} За разлика од Грабос II и Плевриј - Плеврат, ознаката „крал на Илирите“ никогаш не се појавила веднаш до Клит во Аријан. Во неговите воени операции, Клитус се чини дека го третирал Глаукија, кралот на Тауланти, како негов рамен. [[Диодор Сицилиски|Диодор]] (фл. 1 век п.н.е.) го признал Глаукија за крал на Илирите по исчезнувањето на Клитус. Според тоа, Клитус можел да се смета за крал на Илирите не особено затоа што го наследил Бардилис, туку затоа што ги предводел Илирите во востанието во Пелион во 335 пред нашата ера.{{Sfn|Cabanes|2002}} == Владеење == === Сојузи за илирската буна === Клитус бил еден од тројцата илирски кралеви кои се обиделе да добијат изгубена територија и да ја осуетат македонската моќ во бунт. За време на балканските походи [[Александар III Македонски|на Александар]], од Илирија почнале да доаѓаат алармантни извештаи дека Илирите се побуниле и дека биле спремни да ја нападнат Македонија. Илирскиот бунт имал личен елемент во него; Клитус го предводел бунтот, а неговиот татко Бардилис бил цврсто поразен од Македонија во 358 пред нашата ера. Александар се нашол фрлен во една од најтешките кампањи во целата негова кариера. Дунавската експедиција на Александар му ја дал на Клитус, шансата што ја чекал. Клитус се здружил со Глаукија, кралот на државата Тауланти и на пат, ја убедил државата Аутариата да го нападне и Александар.<ref>The Macedonian Empire: The Era of Warfare Under Philip II and Alexander the Great, 359-323 B.C. by James R. Ashley, 2004, {{ISBN|0786419180}}, page 171,"Pelium which was actually lightly held at the time"</ref><ref>The campaigns of Alexander by Arrian, Aubrey De Sélincourt, {{ISBN|0-14-044253-7}}, 1971, page 50, "...his way to Pelium, a town which had been occupied by Cleitus as the most defensible in the district..."</ref> Во меѓувреме, војската на Глаукија марширала кон Клитус, па Македонците морале да се соочат со оваа поголема, комбинирана сила. === Битката кај Пелион === Во 335 година пред нашата ера, сојузникот на Александар [[Лангар|Лангарус]] ветил дека ќе се справи со Аутаријатите додека Александар бил упатен кон Клитус. Лангарус ја нападнал територијата и ги победил. Александар така го осуетил планот на Клитус за блокада на македонската војска. Глаукија и неговата војска сè уште немале стигнале до Клитус, а Александар напорно работел за да стигне до Клитовската тврдина Пелион пред Глаукијас. Александар возел низ [[Пајонија]] и [[Линкестида|Линкестис]],<ref>Alexander the Great: man and god by Ian Worthington</ref> и конечно пристигнал во Пелион пред Глаукијас. Античкиот историчар [[Флавиј Аријан|Аријан]] рекол дека Клитус жртвувал три момчиња, три девојчиња и три црни овни на олтар непосредно пред битката кај Пелион со Александар. Напредните илирски чети, по кратки престрелки, се повлекле во ѕидините на Пелион. Пелион бил блокиран од Македонците, додека тие ја носеле својата опсадна опрема. Македонците немале време да го изгладнат Клитус, и со многу мала работна група, нивната шанса да ја заземат силно чуваната градска тврдина од невреме била минимална. Глаукија бил на пат да му помогне на Клитус, а Македонците биле отсечени и без залихи. Ова бил првиот и последен горчлив вкус на неуспех за Александар. Партијата што барала храна под македонскиот генерал [[Филота]] едвај избегнала уништување благодарение на брзата акција на Александар и коњаницата. Рано следното утро, тој ја формирал целата своја војска во рамнината, очигледно несвесен за присуството на Клитус и новопристигнатиот Глаукија, и одржал изложба на вежба од блиску. Наежвам копјето замавнало десно и лево во совршена хармонија. Фалангата напредувала, се движела во колона и линија, и се движела низ разни сложени формации како да е на терен за парада, сето тоа без проговори збор. Илирските кралеви никогаш немале видено такво нешто. Од своите позиции во околните ридови, Илирите гледале надолу во овој чуден ритуал, едвај можејќи да им поверуваат на своите очи.<ref>A History of Macedonia: Volume III: 336-167 B.C. by N. G. L. Hammond, F. W. Walbank</ref> Потоа малку по малку една илирска сила почнала да се приближува. Александар, гледајќи го нивното психолошко движење, го дал својот последен однапред договорен сигнал. Левото крило на коњаницата замавнало во форма на клин и се наполнило. Во истиот момент секој човек од фалангата го удирал своето копје на својот штит извикувајќи го воениот крик Македонија. Силите на Глаукија побегнале назад во дива конфузија од височините кон безбедноста на нивниот град каде што бил Клитус.<ref>The Genius of Alexander the Great by N. G. L. Hammond</ref> Последните Илири од јазолот биле исфрлени, а Македонците почнале да напредуваат преку реката.<ref>The Illyrians by John Wilkes</ref> Илирите, сфаќајќи ја стапицата, се собрале и извршиле контранапад. Коњаницата и лесно вооружените трупи на Александар ги оддалечиле од копното доволно долго за неговите опсадни [[Катапулт|катапулти]] да се пренесат низ форот и да се постават на понатамошниот брег. Македонците се повлекле неколку милји и им дале три дена на Клитус и Глаукија да си ја вратат довербата. Илирскиот логор лежел ширум отворен поради недисциплина; Глаукија не ископал ровови и не изградил палисади, дури и не се трудел да испраќа стражари. Александар се вратил со специјално избрана подвижна сила и ги испратил своите стрелци и Агријанците да ја завршат работата во текот на ноќта. Повеќето од Илирите сè уште спиеле, а Македонеците ги заклале додека тие спиеле. Во очај, Клитус го запалил Пелион, за да не падне во македонските раце.<ref>The Illyrians to the Albanians -Neritan Ceka- 2005 pg. 84</ref> === Последици === Немало време да се фати Клитус или да се преговара за договор со Илирите бидејќи [[Теба (Грција)|Теба]] и Беотија одеднаш се побуниле. Клитус побегнал со Глаукија во државата Тауланти, каде му било понудено засолниште. Клитус и Глаукија продолжиле да владеат, веројатно како вазални кралеви под Македонија. Клитус не ги прегрупирал своите сили, па Илирите останале во пријателски односи со Македонија до крајот на владеењето на Александар. Тие дури испратиле контингент војници за инвазијата на Александар на [[Иран|Персија]]. Супериорната вештина на Александар како генерал била доволна пречка за да се осигура дека Илирските држави ќе останат пасивни. Годината на смртта на Клитус не е позната, но неговиот трон го наследил неговиот син Бардилис II околу 300–295 пред наша ера, иако, веројатно тој не владеел толку долго.<ref>{{Наведување|title=Alexander of Macedon, 356–323 B.C.: a historical biography|page=131}}.</ref> == Исто така види == * Список на владетели на Илирија == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија ==  {{refbegin|30em|indent=yes}} *{{cite book|title=Iliri od Bardileja do Gencia (IV. – II. stoljeće prije Krista)|last=Cabanes|first=Pierre|publisher=Svitava|year=2002|isbn=953-98832-0-2|editor1=Dinko Čutura|language=Croatian|translator=Vesna Lisičić|trans-title=The Illyrians from Bardylis to Gentius (4th – 2nd century BC)|orig-year=1988|editor2=Bruna Kuntić-Makvić}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kjLPBsB2dIkC|title=Brill's Companion to Ancient Macedon: Studies in the Archaeology and History of Macedon, 650 BC - 300 AD|last=Fox|first=Robin Lane|date=2011|publisher=BRILL|isbn=978-9004206502|editor1=Robin J. Fox|chapter=Philip of Macedon:accession, ambitions, and self-presentation|editor2=Robin Lane Fox}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLcWAQAAIAAJ|title=The Illyrians: history and culture|last=Stipčević|first=Aleksandar|publisher=Noyes Press|year=1974|isbn=978-0815550525|edition=1977}} *{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4Nv6SPRKqs8C|title=The Illyrians|last=Wilkes|first=John J.|publisher=Blackwell Publishing|year=1992|isbn=0-631-19807-5|location=Oxford, United Kingdom|author-link=J. J. Wilkes}} {{refend}}{{Illyrians}} [[Категорија:Починати во непозната година]] [[Категорија:Родени во непозната година]] [[Категорија:Статии со извори на хрватски (hr)]] i4ixljqthyy7w8990s3lztnmx742wq9 5196199 5196198 2024-04-26T10:57:16Z Emilija Dobreva 107567 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Клитус|title=|image=|caption=|reign={{околу}} 35 / 335 п.н.е|coronation=|full name=|predecessor=Бардилис|successor=Бардилис II|spouse=|issue=|dynasty=Династија Бардилис{{sfn|Стипчевиќ|1974|p=48}}{{sfn|Cabanes|2002|pp=75–76}}|father=Бардилис|mother=|birth_date=|birth_place=|death_date=|death_place=|date of burial=|place of burial=}} '''Клитус''' ([[Старогрчки јазик|старо грчки]]: Κλεῖτος; владеел {{Околу}} 356 г{{Цп}}335 п.н.е.) бил [[Илири|илирски]] владетел, син на кралот Бардилис и татко на Бардилис II. Клитус бил мозокот зад добро структурираната Илирска бунт од 335 пред нашата ера Тој склучил договор со државата Тауланти под Глаукијас и со државата Аутариата под Плевриас. Го зазел и го поставил градот Пелион и чекал да пристигнат трупите на Глаукијас. Меѓутоа, [[Александар III Македонски|Александар]] прв пристигнал на местото на настанот и го блокирал Клитус во градските ѕидини. На Клитус му помогнал Глаукија, а [[Антички Македонци|Македонците]] биле принудени да се повлечат. Александар се вратил со повеќе опрема и залихи и вешто ја истерал војската на Глаукија од околните височини, спречувајќи го Клитус да се ангажира со Глаукија. По тридневното примирје, Александар го нашол логорот Таулантии нечуван и ги поразил [[Илири|Илирите]] ноќта. Клитус успеал да побегне и најверојатно го задржал својот престол, веројатно како вазал под [[Античка Македонија|Македонското Кралство]]. Клитус бил владетел на јужните Илири, најверојатно со центар во Дасаретис. == Биографија == [[Податотека:Taulantian_Kingdom_(King_Glaucias).png|мини|260x260пкс| Илирите по подемот на Македонија. Илирското царство на Клитус било зависна територија на [[Античка Македонија|Македонија]] уште од моментот кога [[Филип II Македонски|Филип II]] го задушил илирскиот бунт во 349 п.н.е., додека таулантското кралство под Глаукија останало независно.]] Клитус бил потврден како син на Бардилис од [[Флавиј Аријан|Аријан]] (фл. {{Околу|86/89|по 146/160 н.е.}}) во ''Анабазата на Александар''. Некои современи историчари го сметаат Клитус за внук на многу стариот Бардилис I, кој го поразил [[Пердика III]] во 359 г. и кој умрел набргу потоа на повеќе од деведесет години, и син на Бардилис II; други пак, го сметаат Клитус за син на Бардилис I, бидејќи ништо не потврдува таков генерациски јаз и ништо не дозволува да се дознае возраста на Клитус во 335 г.{{Sfn|Cabanes|2002}} За разлика од Грабос II и Плевриј - Плеврат, ознаката „крал на Илирите“ никогаш не се појавила веднаш до Клит во Аријан. Во неговите воени операции, Клитус се чини дека го третирал Глаукија, кралот на Тауланти, како негов рамен. [[Диодор Сицилиски|Диодор]] (фл. 1 век п.н.е.) го признал Глаукија за крал на Илирите по исчезнувањето на Клитус. Според тоа, Клитус можел да се смета за крал на Илирите не особено затоа што го наследил Бардилис, туку затоа што ги предводел Илирите во востанието во Пелион во 335 пред нашата ера.{{Sfn|Cabanes|2002}} == Владеење == === Сојузи за илирската буна === Клитус бил еден од тројцата илирски кралеви кои се обиделе да добијат изгубена територија и да ја осуетат македонската моќ во бунт. За време на балканските походи [[Александар III Македонски|на Александар]], од Илирија почнале да доаѓаат алармантни извештаи дека Илирите се побуниле и дека биле спремни да ја нападнат Македонија. Илирскиот бунт имал личен елемент во него; Клитус го предводел бунтот, а неговиот татко Бардилис бил цврсто поразен од Македонија во 358 пред нашата ера. Александар се нашол фрлен во една од најтешките кампањи во целата негова кариера. Дунавската експедиција на Александар му ја дал на Клитус, шансата што ја чекал. Клитус се здружил со Глаукија, кралот на државата Тауланти и на пат, ја убедил државата Аутариата да го нападне и Александар.<ref>The Macedonian Empire: The Era of Warfare Under Philip II and Alexander the Great, 359-323 B.C. by James R. Ashley, 2004, {{ISBN|0786419180}}, page 171,"Pelium which was actually lightly held at the time"</ref><ref>The campaigns of Alexander by Arrian, Aubrey De Sélincourt, {{ISBN|0-14-044253-7}}, 1971, page 50, "...his way to Pelium, a town which had been occupied by Cleitus as the most defensible in the district..."</ref> Во меѓувреме, војската на Глаукија марширала кон Клитус, па Македонците морале да се соочат со оваа поголема, комбинирана сила. === Битката кај Пелион === Во 335 година пред нашата ера, сојузникот на Александар [[Лангар|Лангарус]] ветил дека ќе се справи со Аутаријатите додека Александар бил упатен кон Клитус. Лангарус ја нападнал територијата и ги победил. Александар така го осуетил планот на Клитус за блокада на македонската војска. Глаукија и неговата војска сè уште немале стигнале до Клитус, а Александар напорно работел за да стигне до Клитовската тврдина Пелион пред Глаукијас. Александар возел низ [[Пајонија]] и [[Линкестида|Линкестис]],<ref>Alexander the Great: man and god by Ian Worthington</ref> и конечно пристигнал во Пелион пред Глаукијас. Античкиот историчар [[Флавиј Аријан|Аријан]] рекол дека Клитус жртвувал три момчиња, три девојчиња и три црни овни на олтар непосредно пред битката кај Пелион со Александар. Напредните илирски чети, по кратки престрелки, се повлекле во ѕидините на Пелион. Пелион бил блокиран од Македонците, додека тие ја носеле својата опсадна опрема. Македонците немале време да го изгладнат Клитус, и со многу мала работна група, нивната шанса да ја заземат силно чуваната градска тврдина од невреме била минимална. Глаукија бил на пат да му помогне на Клитус, а Македонците биле отсечени и без залихи. Ова бил првиот и последен горчлив вкус на неуспех за Александар. Партијата што барала храна под македонскиот генерал [[Филота]] едвај избегнала уништување благодарение на брзата акција на Александар и коњаницата. Рано следното утро, тој ја формирал целата своја војска во рамнината, очигледно несвесен за присуството на Клитус и новопристигнатиот Глаукија, и одржал изложба на вежба од блиску. Наежвам копјето замавнало десно и лево во совршена хармонија. Фалангата напредувала, се движела во колона и линија, и се движела низ разни сложени формации како да е на терен за парада, сето тоа без проговори збор. Илирските кралеви никогаш немале видено такво нешто. Од своите позиции во околните ридови, Илирите гледале надолу во овој чуден ритуал, едвај можејќи да им поверуваат на своите очи.<ref>A History of Macedonia: Volume III: 336-167 B.C. by N. G. L. Hammond, F. W. Walbank</ref> Потоа малку по малку една илирска сила почнала да се приближува. Александар, гледајќи го нивното психолошко движење, го дал својот последен однапред договорен сигнал. Левото крило на коњаницата замавнало во форма на клин и се наполнило. Во истиот момент секој човек од фалангата го удирал своето копје на својот штит извикувајќи го воениот крик Македонија. Силите на Глаукија побегнале назад во дива конфузија од височините кон безбедноста на нивниот град каде што бил Клитус.<ref>The Genius of Alexander the Great by N. G. L. Hammond</ref> Последните Илири од јазолот биле исфрлени, а Македонците почнале да напредуваат преку реката.<ref>The Illyrians by John Wilkes</ref> Илирите, сфаќајќи ја стапицата, се собрале и извршиле контранапад. Коњаницата и лесно вооружените трупи на Александар ги оддалечиле од копното доволно долго за неговите опсадни [[Катапулт|катапулти]] да се пренесат низ форот и да се постават на понатамошниот брег. Македонците се повлекле неколку милји и им дале три дена на Клитус и Глаукија да си ја вратат довербата. Илирскиот логор лежел ширум отворен поради недисциплина; Глаукија не ископал ровови и не изградил палисади, дури и не се трудел да испраќа стражари. Александар се вратил со специјално избрана подвижна сила и ги испратил своите стрелци и Агријанците да ја завршат работата во текот на ноќта. Повеќето од Илирите сè уште спиеле, а Македонеците ги заклале додека тие спиеле. Во очај, Клитус го запалил Пелион, за да не падне во македонските раце.<ref>The Illyrians to the Albanians -Neritan Ceka- 2005 pg. 84</ref> === Последици === Немало време да се фати Клитус или да се преговара за договор со Илирите бидејќи [[Теба (Грција)|Теба]] и Беотија одеднаш се побуниле. Клитус побегнал со Глаукија во државата Тауланти, каде му било понудено засолниште. Клитус и Глаукија продолжиле да владеат, веројатно како вазални кралеви под Македонија. Клитус не ги прегрупирал своите сили, па Илирите останале во пријателски односи со Македонија до крајот на владеењето на Александар. Тие дури испратиле контингент војници за инвазијата на Александар на [[Иран|Персија]]. Супериорната вештина на Александар како генерал била доволна пречка за да се осигура дека Илирските држави ќе останат пасивни. Годината на смртта на Клитус не е позната, но неговиот трон го наследил неговиот син Бардилис II околу 300–295 пред наша ера, иако, веројатно тој не владеел толку долго.<ref>{{Наведување|title=Alexander of Macedon, 356–323 B.C.: a historical biography|page=131}}.</ref> == Исто така види == * Список на владетели на Илирија == Наводи == {{Наводи}} == Библиографија ==  {{refbegin|30em|indent=yes}} *{{cite book|title=Iliri od Bardileja do Gencia (IV. – II. stoljeće prije Krista)|last=Cabanes|first=Pierre|publisher=Svitava|year=2002|isbn=953-98832-0-2|editor1=Dinko Čutura|language=Croatian|translator=Vesna Lisičić|trans-title=The Illyrians from Bardylis to Gentius (4th – 2nd century BC)|orig-year=1988|editor2=Bruna Kuntić-Makvić}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kjLPBsB2dIkC|title=Brill's Companion to Ancient Macedon: Studies in the Archaeology and History of Macedon, 650 BC - 300 AD|last=Fox|first=Robin Lane|date=2011|publisher=BRILL|isbn=978-9004206502|editor1=Robin J. Fox|chapter=Philip of Macedon:accession, ambitions, and self-presentation|editor2=Robin Lane Fox}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLcWAQAAIAAJ|title=The Illyrians: history and culture|last=Stipčević|first=Aleksandar|publisher=Noyes Press|year=1974|isbn=978-0815550525|edition=1977}} *{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4Nv6SPRKqs8C|title=The Illyrians|last=Wilkes|first=John J.|publisher=Blackwell Publishing|year=1992|isbn=0-631-19807-5|location=Oxford, United Kingdom|author-link=J. J. Wilkes}} {{refend}}{{Illyrians}} [[Категорија:Починати во непозната година]] [[Категорија:Родени во непозната година]] [[Категорија:Статии со извори на хрватски (hr)]] bqgfwc3942cmru55ogccisvaxio6r2r 1 1347072 5196201 2024-04-26T11:06:54Z Тиверополник 1815 Создадена страница со: {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Тиверополник|тема=Историја|земја=Меѓународна статија}} wikitext text/x-wiki {{СЗР}}{{СИЕ Пролет 2024|корисник=Тиверополник|тема=Историја|земја=Меѓународна статија}} 9hjx90ps131xqotoxcqom3bofncdmpt 0 1347073 5196204 2024-04-26T11:41:03Z Emilija Dobreva 107567 Создадено преведувајќи ја страницата „[[:en:Special:Redirect/revision/1220356506|Fehmi Agani]]“ wikitext text/x-wiki  {{Infobox person|name=Фехми Агани|image=Фехми Агани.jpg|alt=Фехми Агани|caption=Статуа на Фехми Агани во кампусот Универзитет во Приштина.|birth_date={{Датум на раѓање|1932|01|23|df=y}}|birth_place=Ѓакова, Кралство Југославија<br>(денешно Косово)|death_date=|death_place=Липљан, СР Југославија<br>(денешно Косово)|nationality=Косовски Албанец|occupation=Просветен работник, социолог, политичар|years_active=1967–1999|awards=|known_for=|notable_works=}}'''Фехми Агани''' (роден на 23 јануари 1932; починал на 6 мај 1999 година) бил социолог и политичар во [[Република Косово|Косово]], кој се сметал за водечки мислител и политички стратег на Демократската лига на Косово (ЛДК) во 1990-тите. Тој ја претставувал ЛДК во меѓународните преговори пред [[Косовска војна|Косовската војна]] 1998-1999 година, но бил убиен, очигледно од српски војници, за време на војната, поради неговите политички ставови. == Ран живот и образовна кариера == Агани бил роден во [[Ѓаковица|Ѓакова]], во тогашното [[Кралство Југославија]] и се школувал во [[Приштина|приштинско]] училиште. Студирал на Факултетот за уметности на [[Белградски универзитет|Универзитетот во Белград]], дипломирал во 1959 г. и магистрирал [[политички науки]] во 1964. Потоа предавал [[социологија]] во Приштина, докторирал и почнал да предава на Универзитетот во Приштина. Тој бил директор на Албанолошкиот институт помеѓу 1967 и 1970 година, а како декан на Филозофскиот факултет помеѓу 1978 и 1980 година.<ref name="Elsie2010">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Pg-aeA-nUeAC|title=Historical Dictionary of Kosovo|last=Elsie|first=Robert|publisher=Scarecrow Press|year=2010|isbn=978-0-8108-7483-1|page=8}}</ref> Властите го исклучиле од предавање во 1981 година и го избркале од универзитетот за време на чистката на академици од косовските Албанци по студентските немири.<ref name="Independent">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/obituary-fehmi-agani-1094486.html|title=Obituary: Fehmi Agani|last=Orosi|first=Violeta|date=18 May 1999|work=The Independent|access-date=16 September 2016}}</ref> == Политичка кариера == Агани бил избран за дописен член на Академијата на науките и уметностите на Косово во 1994 година и станал редовен член две години подоцна. Учествувал во политичкиот дијалог за иднината на Косово, служејќи под Ибрахим Ругова како ко-основач и заменик-шеф на Демократската лига на Косово (ЛДК). Тој станал водечки мислител и политички стратег на ЛДК.<ref name="CocozzelliChung2010">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=kZfIAAAAQBAJ|title=War and Social Welfare: Reconstruction after Conflict|last=Cocozzelli|first=F.|publisher=Palgrave Macmillan US|year=2010|isbn=978-0-230-10494-5|page=46}}</ref> Ги предводел албанските делегации на разговорите што довеле до Косовската војна 1998-1999 година и бил еден од главните косовски преговарачи на Конференцијата во Рамбује.<ref name="Elsie2010">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=Pg-aeA-nUeAC|title=Historical Dictionary of Kosovo|last=Elsie|first=Robert|publisher=Scarecrow Press|year=2010|isbn=978-0-8108-7483-1|page=8}}</ref> Бил водечки поборник за ненасилство и помирување, и го основал Форумот за етнички односи со цел да поттикне дијалог меѓу Албанците и Србите.<ref name="Independent">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/obituary-fehmi-agani-1094486.html|title=Obituary: Fehmi Agani|last=Orosi|first=Violeta|date=18 May 1999|work=The Independent|access-date=16 September 2016}}</ref> Филозофот на косовските Албанци Шкелзен Малиќи подоцна ја опишал улогата на Агани како{{Цитат|повеќе независен актер и, во споредба со Ругова – кој постојано ги повторуваше истите суви фрази и ветувања – водеше активна дневна политика и ја насочуваше идеолошката и стратешката политика на ЛДК и на албанското движење... Агани водеше прагматична политика и раководеше со активен дел од легалистичката политика, балансирање на тензиите меѓу владејачките структури на движењето и центрите на моќ, односно парламентот и владата на Косово.<ref name="KennedyKennedy2014">{{cite book|last=Kennedy| first=Michael D.|title=Глобализација на знаењето: Интелектуалците, универзитетите и јавноста во трансформацијата|url=https://books.google.com/books?id=mKaQBQAAQBAJ|year=2014|publisher=Stanford University Press|isbn= 978-0-8047-9343-8|страница=178}}</ref>}} == Косовска војна и смрт == Агани останал во Косово за време на војната и ја избегнал првичната чистка на истакнати косовски Албанци од Приштина, спроведена од српските сили. [[НАТО]] по грешка ја објавил неговата смрт неколку дена по почетокот [[НАТО-во бомбардирање на СР Југославија|на НАТО бомбардирањето на Југославија]], но тој се криел во безбедните куќи во градот пет недели, искористувајќи го времето за да почне да пишува книга. Се обидел да побегне во Македонија со воз, но возот бил вратен на граница. Кога возот тргнал назад кон Приштина, полицијата го извадила Агани од неговиот вагон. Неговото тело било пронајдено во близина на селото Липјан неколку дена подоцна.<ref name="Independent">{{Наведени вести|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/obituary-fehmi-agani-1094486.html|title=Obituary: Fehmi Agani|last=Orosi|first=Violeta|date=18 May 1999|work=The Independent|access-date=16 September 2016}}</ref> Иако српските медиуми ја обвиниле [[Ослободителна војска на Косово|Ослободителната војска на Косово]] (ОВК) за неговата смрт, неговото семејство, ОВК и западните политичари им го препишале убиството на безбедносните сили на Југославија.<ref>{{Наведени вести|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/339032.stm|title=Calls for Agani killing probe|date=9 May 1999|access-date=16 September 2016|publisher=BBC News}}</ref> Сојузното министерство за надворешни работи на [[Германија]] објавило соопштение, во кое е кажано дека случајот со Агани ќе биде решен од [[Меѓународен кривичен суд за поранешна Југославија|МКТЈ]], но досега никој не бил обвинет за убиството на Агани.<ref>{{Наведени вести|url=http://archiv.rhein-zeitung.de/on/99/05/09/topnews/kosoagan.html|title=Kosovo-albanischer Politiker Agani tot aufgefunden|date=9 May 1999|access-date=7 May 2018|publisher=Rhein-Zeitung}}</ref> Во извештајот на Хјуман рајтс воч во 2001 година се навело дека „околностите зад смртта на Агани остануваат нејасни“.<ref>{{Наведена книга|title=Under Orders|last=Abrahams|first=Fred|date=2001|publisher=[[Human Rights Watch]]|page=129}}</ref> == Библиографија == * ''Në rrjedha të mendimit sociologjik'' – Vepra I 1990 година. и{{ISBN|9951-05-001-8}} * ''За општествоnë civile'' – Vepra II{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-002-6}} * ''Demokracia, Kombi, Vetëvendosja'' – Vepra III{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-003-4}} * ''Partitë dhe grupet politike në Shqipëri gajtë борбата на вториот натпревар (1939–1945)'' – Vepra IV{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-004-2}} * ''Sindikatat Gjermane dhe shkrime tjera'' – Vepra V{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-005-0}} * ''Gjuha e dhunës dhe zëри и причинис'' – Vepra VI{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-006-9}} * ''Pavarësia gjasa dhe shpresë'' – Vepra VII{{ISBN|9951-05-000-X}} и{{ISBN|9951-05-007-7}}. * ''Интервиста, одговоре'' – Вепра VIII{{ISBN|9951-05-000X}} и{{ISBN|9951-05-008-5}}. == Исто така види == * Агим Хајризи * Список на решени случаи на исчезнати лица * Список на нерасчистени убиства * Укшин Хоти == Наводи == {{Наводи}}{{Нормативна контрола}} [[Категорија:Југословенски писатели]] [[Категорија:Апсолвенти на Белградскиот универзитет]] [[Категорија:Косовски Албанци]] [[Категорија:Албанолози]] [[Категорија:Починати во 1999 година]] [[Категорија:Родени во 1932 година]] 61iu411w8e4e7fm5ly9sahhby3jh6y0