पंढरपूर

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="mr">
  <siteinfo>
    <sitename>विकिपीडिया</sitename>
    <dbname>mrwiki</dbname>
    <base>https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">मिडिया</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">विशेष</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">चर्चा</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">सदस्य</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">सदस्य चर्चा</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">विकिपीडिया</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">विकिपीडिया चर्चा</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">चित्र</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">चित्र चर्चा</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">मिडियाविकी</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">मिडियाविकी चर्चा</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">साचा</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">साचा चर्चा</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">सहाय्य</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">सहाय्य चर्चा</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">वर्ग</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">वर्ग चर्चा</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">दालन</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">दालन चर्चा</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">विभाग</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">विभाग चर्चा</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>पंढरपूर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2481</id>
    <revision>
      <id>2506535</id>
      <parentid>2491125</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:53:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>152.57.234.171</ip>
      </contributor>
      <origin>2506535</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86643" sha1="1s04sgjoufw5fts7uicy5m49elqg9m2" xml:space="preserve">{{मुखपृष्ठ सदर टीप
|तारीख = ५ ऑगस्ट
|वर्ष = २०१६
}}
{{तालुका शहर|ता=पंढरपूर तालुका|श=पंढरपूर}}
{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार                  = शहर
|स्थानिक_नाव             = पंढरपूर
|राज्य_नाव               = महाराष्ट्र
|आकाशदेखावा             = Pandharpur Vithoba temple.jpg
|आकाशदेखावा_शीर्षक        = नामदेव पायरी
|जिल्हा                  = सोलापूर
|तालुका_नावे             = पंढरपूर
|अक्षांश = १७.६७ | रेखांश = ७५.३३
|क्षेत्रफळ_एकूण             = १३०३.६
|उंची                 = ४६५.१२
|लोकसंख्या_एकूण           = ४०२७०७
|लोकसंख्या_वर्ष             = २०११
|लोकसंख्या_घनता             = ३०९
|लिंग_गुणोत्तर              = ९१७
|संकेतस्थळ               = www. vitthal Rukmini temple.com
|संकेतस्थळ_नाव            = श्रीविठ्ठल रुक्मिणी मंदिर संकेतस्थळ
|गुणक_शीर्षक             = हो
|स्वयंवर्गीत                 = नाही
|इतर_नाव=|जवळचे_शहर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=|अधिकृत_भाषा=|पिन_कोड=|एसटीडी_कोड=|आरटीओ_कोड=}}
'''पंढरपूर''' हे शहर [[पंढरपूर तालुका|पंढरपूर तालुक्याचे]] प्रशासकीय ठिकाण असून हे [[भीमा नदी]]च्या ([[चंद्रभागा]]) काठावर वसले आहे.  पंढरपूराला पंढरी असेही म्हणतात. पंढरपूरची लोकसंख्या ५३,६३८ (१९७१) इतकी आहे. पंढरपूर हे सोलापूरच्या पश्चिमेस ७१ किमी. वर, [[भीमा नदी]]&lt;nowiki/&gt;च्या उजव्या तीरावर, समुद्रसपाटीपासून ४५० मीटर उंचीवर आहे. हे मिरज-कुर्डुवाडी रुंदमापी लोहमार्गावरील स्थानक असून येथून महाराष्ट्रात सगळीकडे जाणारी बस वाहतुकीची सोय आहे. काही मध्ययुगीन कानडी शिलालेखांत पंढरपूर या क्षेत्राचे नाव नाव 'पंडरगे' असे आहे.&lt;ref&gt;भारतीय संस्कृती कोश खंड पाचवा&lt;/ref&gt; मूळ नाव पुंडरीकपूर असे असावे किंवा पांढरी (गावाची वेस) या शब्दाशीही प्रस्तुत क्षेत्राच्या नावाचा संबंध असण्याची शक्यता आहे.

पंढरपूरातील [[विठ्ठल]] मंदिरामुळे हे [[वारकरी संप्रदाय|वारकऱ्यांचे]] तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रख्यात आहे.  या मंदिराला आठ प्रवेशद्वारे आहेत. त्यातील पूर्वेकडील प्रवेशद्वाराला [[नामदेव|नामदेवांचे]] नाव देण्यात आले आहे. दरवर्षी [[आषाढी एकादशी]]च्या सुमारास अनेक भाविक येथे वारी करण्यासाठी व विठ्ठल-रखुमाईचे दर्शन घेण्यासाठी पायी चालत येतात. क्षेत्रमाहात्म्यामुळे पंढरपूराला दक्षिण काशी व तसेच विठ्ठलाला [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्राचे]]कुलदैवत म्हणतात.&lt;ref name=govsite&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://solapur.gov.in/htmldocs/rpandharpur.htm|title=सोलापूर ज़िल्ह्याच्या संकेतस्थळावरील पंढरपूर वरील पान|विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20080209014300/http://solapur.gov.in/htmldocs/rpandharpur.htm|विदा दिनांक=2008-02-09|दिनांक=|अ‍ॅक्सेसदिनांक=२००७-०९-३०|प्रकाशक=एन. आई. सी.|url-status=live}}&lt;/ref&gt; हे विठ्ठलमंदिर अवघ्या महाराष्ट्राचे एक चिरंतन स्फूर्तिस्थान आहे. गोरगरिबांचा देव म्हणून श्री विठ्ठलाची ओळख आहे. पंढरपूरच्या उत्तर दिशेला कैकाडी महाराज यांचा मठ आहे तिथे गुंफेत सर्व साधु संतांच्या मूर्ती आहेत.

==प्राचीनत्व व नावे==
पंढरपूर हे क्षेत्र हस्तलिखितांत पौंड्रीकपूर- पुंडरिकपूर- पंढरपूर- पंढरी- पंडरिगे- पंडरगे अशा विविध नावांनी ओळखले जाते.पंढरपूरातील [[विठ्ठल]] मंदिरामुळे हे [[वारकरी संप्रदाय|वारकऱ्यांचे]] तीर्थक्षेत्र म्हणून प्रख्यात आहे.  या मंदिराला आठ प्रवेशद्वारे आहेत. त्यातील पूर्वेकडील प्रवेशद्वाराला [[नामदेव|नामदेवांचे]] नाव देण्यात आले आहे.

==इतिहास ==
पुंडलिकाच्या काळात विटेवर पूर्वमुखी पांडुरंग आणि समोर भीमा नदीच्या पात्रात पश्चिमाभिमुखी हरिमूर्ती होती असे मानले जाते. हे मंदिर आता वाहून गेले आहे. पण त्याचा  मोठा चौथरा शिल्लक आहे, त्याला चौफाळा म्हणतात. हरि मंदिर भीमेच्या पात्रात असल्याचा उल्लेख कै. काशिनाथ उपाध्याय उपाख्य बाबा पाध्ये यांनी केला आहे.  म्हणूनच वारकरी संप्रदायाच्या घोषवाक्यात ‘पुंडलिक वरदा हरि विठ्ठल’ असा तीर्थ व क्षेत्र देवतांचा उल्लेख असतो. (हरि ही तीर्थदेवता आणि विठ्ठल ही क्षेत्रदेवता!)  दीक्षा मंत्रातही ‘रामकृष्णहरि’ असा तीन देवतांचा उल्लेख येतो. डॉ. [[शं.गो. तुळपुळे]] यांनी उजेडात आणलेल्या शिलालेखाच्या आधारे असे अनुमान करता येते. शके ११११ मधील शिलालेखाच्या आधारे असे अनुमान करता येते की शके ११११ मध्ये पंढरपूरातले विठ्ठलाचे देऊळ निर्माण झाले. 'स्थापनेच्या वेळी मंदिर अगदी लहान होते.हा 'लानमडू' हळूहळू वाढत गेला. शके ११५९ मध्ये त्यास होयसळ यादवांपैकी वीर सोमेश्वर याने कर्नाटकातील एक गाव दान दिला. शके ११९५ मध्ये श्रीरामचंद्र देवराव यादव व त्याचा करणाधिप हेमाद्री पंडित याने पुढाकार घेऊन या देवळाची वाढ केली.आणि देवस्थानची त्याच्या कीर्तीस साजेल अशी व्यवस्था लावून दिली. देवळाचा विस्तार शके १९२५ च्या सुमारास पुष्कळच झाला.&lt;ref&gt;भारतीय संस्कृती कोश खंड पाचवा &lt;/ref&gt;विठ्ठलाला द्वैती भक्तांनी सोवळ्याच्या पालखीतून कर्नाटकात नेले. पण अद्वैती वारकरी मंडळींसाठी एकनाथांचे आजोबा भानुदास यांनी तो देव परत पंढरपूरात आणला, अशीही कथा सांगितली जाते. मराठी भक्तांइतकेच कानडी भक्त, तसेच इतर जातिधर्माचे लोकही विठ्ठलाला भेटायला वर्षभर येत असतात. कर्नाटकाचे पक्वान्न ‘पुरणपोळी’च विठ्ठलाच्या नैवेद्याला त्याला आवडते म्हणून दाखवली जाते. पंढरपूरात वारी ही सर्वात लोकप्रिय आहे.

==चंद्रभागा==
{{मुख्यलेख|भीमा नदी}}
भीमाशंकरावर उगम पावलेली भीमा (भिवरा) इंद्रायणी- भामा- नीरा यांना पोटात घेत पंढरपूराजवळ येते. रेल्वे पूल ते विष्णूपद या पाच किलोमीटर अंतरामध्ये ती तीन वेळा अर्धवर्तुळाकार होते. म्हणून लोकांनी तिला [[चंद्रभागा]] नाव दिले. स्कंद पुराणातील माहात्मेय ‘चंद्रभागा’ नावाचे सरोवर महाद्वारात मल्लिकार्जुन मंदिराजवळ (जे मंदिर विठ्ठल मंदिराचे आधीचे आहे.) होते, असे सांगते. तर, संत जनाबाई ‘भीमा आणि चंद्रभागा तुझ्या चरणीच्या गंगा’ असा दोन्ही नद्यांचा उल्लेख करतात. पंढरपूर सोडले की चंद्रभागा पुन्हा नाव बदलते. नद्यांचा अभ्यास करणाऱ्यांना हे नावाचे कोडे उलगडलेले नाही. इ.स. १८५० सालच्या सुमारास चौफाळा भागात मुरलीधराचे मंदिर बांधताना पाया खणताना फार मोठा वाळूचा पट्टा तेथे सापडला होता. म्हणजे विठ्ठलाच्या पूर्वेस व पश्चिमेस दोन्हीकडे जलप्रवाह होते असे दिसते. काळाच्या ओघात आता काही नाही. पंढरपूराच्या पंचक्रोशीतील जवळील नद्या म्हणजे दुर्गादेवीजवळची धारिणी, भुवनेश्वरीजवळची पुष्पावती (जी मूळची यमुना कृष्णाबरोबर पंढरपूरात आली), संध्यावळीजवळच्या शिशुमाला-भीमासंगम, उत्तरेकडे पंचगंगा क्षेत्रामध्ये तुंगा, सती, सुना, भृंगारी आणि पंचगंगा, यांचा भीमेशी संगम होतो. त्यामुळे संत मंडळी अभंगातून बऱ्याच वेळा भीमा भिवराकाठी देव असल्याचा उल्लेख करतात.
* पर्यावरणीय ऱ्हास
भीमा नदीमध्ये प्रचंड प्रदूषण झाले आहे. पुणे, पिंपरी चिंचवड पासून ते पंढरपूरपर्यंत अनेक साखर कारखाने आपले दूषित पाणी या नदीच्या पात्रामध्ये सोडतात. या नदीचे प्रदूषण रोखण्यासाठी महाराष्ट्र राज्य सरकारने 'नमामि चंद्रभागा अभियान' हाती घेतले आहे. यामध्ये भीमाशंकरपासून ते रायचूरपर्यत या नदीचे प्रदूषण रोखण्यासाठी उपाययोजना करण्यात येणार आहेत.  त्याच बरोबर चंद्रभागा वाळवंटात घाट बांधणी, स्वछता, नदीकाठी वृक्ष लागवड अश्या गोष्टींवर भर देण्यात येणार आहे. हा नदीचे रूप पालटवण्याचा प्रयत्न आहे, अद्याप त्यावर ठोस काम होणे अपेक्षित आहे.
*  नमामि चंद्रभागा ही योजना सरकारद्वारे २०१५ साली सुरू करण्यात आली पण या योजनेचे काम खूप मंद गतीने सुरू आहे आहे. पण या योजनेमुळे कदाचित चंद्रभागा नदीची झालेली दुरवस्था नीट होईल.

== तीर्थक्षेत्र ==
पंढरपूरमध्ये वर्षातून चार एकादश्यांना चार यात्रा भरतात - [[चैत्र|चैत्री]], [[आषाढी]], [[माघ|माघी]] व [[कार्तिक|कार्तिकी]]. त्यातील [[आषाढ शुद्ध एकादशी|आषाढी एकादशीला]] भरणाऱ्या यात्रेत १०-१५ लाख भाविक सहभागी होतात. पंढरपूराला मराठी संस्कृती घडविणाऱ्या थोर भागवतधर्मीय संतांनी नावारूपास आणलेले महाराष्ट्राचे आद्य व पवित्र तीर्थक्षेत्र मानतात.पुंडलिकाच्या काळात विटेवर पूर्वमुखी पांडुरंग आणि समोर भीमा नदीच्या पात्रात पश्चिमाभिमुखी हरिमूर्ती होती असे मानले जाते. हे मंदिर आता वाहून गेले आहे. पण त्याचा  मोठा चौथरा शिल्लक आहे, त्याला चौफाळा म्हणतात. हरि मंदिर भीमेच्या पात्रात असल्याचा उल्लेख कै. काशिनाथ उपाध्याय उपाख्य बाबा पाध्ये यांनी केला आहे.  म्हणूनच वारकरी संप्रदायाच्या घोषवाक्यात ‘पुंडलिक वरदा हरि विठ्ठल’ असा तीर्थ व क्षेत्र देवतांचा उल्लेख असतो. (हरि ही तीर्थदेवता आणि विठ्ठल ही क्षेत्रदेवता!)  दीक्षा मंत्रातही ‘रामकृष्णहरि’ असा तीन देवतांचा उल्लेख येतो.

==लोकसंख्या==
पंढरपूरची लोकसंख्या २३७४४६ (२०११)[https://mahasdb.maharashtra.gov.in/adhocPopulationReports.do?reportlevel=1&amp;placeLevel=1&amp;categoryId=8&amp;year=1991&amp;districtId=13&amp;talukaId=0&amp;_selLeftCols=1&amp;selRightCols=TOT_P&amp;_selRightCols=1&amp;reportFormatType=pdf] इतकी आहे.

==भौगोलिक स्थान==
पंढरपूर हे सोलापूरच्या पश्चिमेस ७१ किमी. वर, भीमा नदीच्या उजव्या तीरावर, समुद्रसपाटीपासून ४५० मीटर उंचीवर आहे. सांगली पासून १३७ कि.मी. अंतरावर आहे. मिरज-कुर्डुवाडी रुंदमापी लोहमार्गावरील स्थानक असून येथून महाराष्ट्रात सगळीकडे जाणाऱ्या बस वाहतुकीची सोय आहे.

==पांडुरंगाचे देउळ ==
पंढरपूरचे देवालय व देव अत्यंत पुरातन असून अनेक वेळा मंदिराची पुनर्बांधणी झाली आहे. शालिवाहन वंशातल्या प्रतिष्ठान राजाने या देवळाचा इ.स. ८३मध्ये [[जीर्णोद्धार]] केला. ताम्रपटांवरून इ.स. ५१६ मध्ये राष्ट्र कुटांच्या काळात पंढरपूर हे चांगली लोकवस्ती असलेले ग्राम असल्याचा पुरावा मिळतो. इ.स. १२३९ च्या लेखावरून देवगिरीच्या यादवांनी या स्थळास भेट दिल्याचा दावा आहे. पादुका-प्रदक्षिणेची वहिवाट इ.स. १२९६ मध्ये चालू झाली; तर इ.स. १६५० मध्ये हैबतबाबांनी आळंदीहून निघून पंढरपूरला पोहोचणाऱ्या पालखीची प्रथा पाडली.

देऊळ व मूर्ती यांवर अनेकदा मुसलमानी आक्रमणे झाली व प्रत्येक वेळी मंदिर परत बांधण्यात आले. काहींच्या मते हे स्थान मूलतः शिवाचे होते तर वैष्णव पंथीय हे विष्णूचे स्थान मानतात. जैनधर्मीय यास नेमीनाथ समजतात तर बौद्धांच्या मते हा अवलोकितेश्वर आहे. या दैवतास सूर्याचा अंशही मानतात.

=== गोपाळपूर ===
पंढरपूरातील गोपाळपूर या ठिकाणी श्रीकृष्ण मंदिर आहे. या मंदिराच्या पायथ्याशी जनाबाईचे देऊळ आहे. पंढरपूरला पांडुरंगाच्या दर्शनाला आलेला प्रत्येक भाविक जनाबाईच्या देवळातील घुसळखांब घुसळल्याशिवाय जात नाही. चार प्रमुख एकादश्यांना (आषाढी, कार्तिकी, माघी आणि चैत्री) आलेले भाविक एकादशीच्या नंतर पौर्णिमेच्या दिवशी गोपाळकाला खाण्यासाठी येथे हजर राहतात.

=== विष्णूपद ===
या ठिकाणी सर्व लोक विष्णूच्या पावलांचे दर्शन घेतात. येथे मार्गशीर्ष महिन्यात पांडुरंगाचे वास्तव्य असते. या महिन्यात येथे भाविकांची खूप गर्दी असते. या ठिकाणी आजही श्रीकृष्णाचे व गायीच्या खुरांचे ठसे दिसतात, असे सांगितले जाते. .विष्णूपद या ठिकाणी भाविकांची खूप गर्दी असते.

==वर्णन==
[[File:Pandharpur.jpg|thumb|चंद्रभागा नदीकाठचे पुंडलिकाचे मंदिर]]
चंद्रभागेच्या वाळवंटा(नदीकाठच्या छोट्याशा वाळूच्या मैदाना)पलीकडून उंच शिखरे, सपाट कौलारू छपरे, धर्मशाळा, झाडे व त्या सर्वावर उठून दिसणारी [[विठ्ठल]], [[रखुमाई]] व [[पुंडलीक]] मंदिरांची उंच शिखरे व कलश हा सर्व देखावा फारच मनोहारी वाटतो. दगडी तटबंदीमागे हे विठ्ठलाचे देऊळ एका टेकडावर आहे. सुमारे ५२ मीटर रुंद व १०६ मीटर लांब अशी ही जागा असून सभोवार अरुंद फरसबंद रस्ते आहेत. पूर्वेकडे तीन, उत्तरेकडे तीन व दक्षिण व पश्चिमेकडे प्रत्येकी एक दार आहे. महाद्वार पूर्वेकडे असून, समोरच संत चोकोबा समाधी आहे, तसेच ज्या अकरा पायऱ्या चढून गेल्यावर ते लागते त्यांतील एका पायरीला `नामदेव पायरी' म्हणतात. कोपऱ्यात देवळीमध्ये गणपती असून वरती नगारखाना आहे. महाद्वारावर [[सिंह]], कमानी, वेलपट्टी वगैरे पुरातन चुनेगच्ची नक्षीकाम आहे . 

===मंदिराचे स्वरूप===
मंडप १८ मीटर रुंद व ३७ मीटर लांब असून बाजूस असलेल्या ओवऱ्यांत सुंदर लाकडी कोरीवकाम दिसून येते. सुमारे १० मीटर उंचीच्या दोन दीपमाळा व जवळच विष्णूवाहन गरुड व हनुमान यांची मंदिरे आहेत. पुढील सोळा-खांबीत एका लहान सभामंडपातून जाता येते. येथील दाराचे बाजूस सुरेख जय-विजय व तीन पायऱ्या असून त्यापैकी एक पितळी पत्र्याने मढवली आहे. डाव्या बाजूस खजिन्याची खोली आहे. सोळा कोरीव दगडी खांब असून भाविकांच्या आशयाचा गरुडस्तंभ चांदीच्या पत्र्याने मढविला आहे. आत प्रवेश करताना उजव्या हातास संत [[एकनाथ]] महाराजांचे पणजोबा संत [[भानुदास]] महाराजांची समाधी आहे. सभामंडपाच्या उत्तरेकडे एक ओवरी असून त्यात [[काशीविश्वनाथ]], [[राम-लक्ष्मण]], [[काळभैरव]], [[रामेश्वर]], [[दत्तात्रेय]] आणि नरसोबा यांच्या देवळ्या आहेत.

चौखांबीच्या दरवाजास [[चांदी]]चे नक्षीदार पत्रे लावले आहेत. पूर्वेकडे शेजघर असून एका लहान अंतराळानंतर दोन मीटर चौरस गाभारा लागतो. रुक्मिणी मंदिरासारखी इतर लहान [[मंदिर|मंदिरे]] परिसरात आहेत. विठ्ठलाचेच परमभक्त पुंडलीक याची समाधी महाद्वार घाटावर आहे. 

देवळास समांतर पूर्वेकडे जाणाऱ्या गल्ल्या घाटाकडे जातात. सर्व बाराही घाटांचा वापर वारकरी करतात. त्यातील उद्धव, चंद्रभागा, दत्ता व अमळनेरकर घाटांचा वापर प्रामुख्याने होतो. महाद्वार घाट हा उत्सवासाठी महत्त्वाचा आहे. नदीला [[पाणी]] कमी असताना नदीच्या पात्राजवळची जागा वारकरी उतरण्यास तसेच भजनकीर्तनास वापरतात. मठ, देवळे, आखाडे, धर्मशाळा, फड वगैरेमधून अनेक भक्तांची व वारकऱ्यांची सोय होते.  सर्व पंढरपूरातच भाविकांची वर्दळ असते.

===सजावट===
विठोबाचे व रुक्मिणीचे अनेक मौल्यवान अलंकार असून ते विशिष्ट वेळी देवास घालतात. देवाच्या काकडआरतीपासून शेजारतीपर्यंत नित्य व नैमित्तिक असे अनेक पूजोपचार असतात. यात्रेच्या वेळी गर्दीमुळे पांडुरंगाचे दर्शन झाले नाही, तर देवालयाच्या शिखराच्या दर्शनाने भाविक लोक समाधान मानतात. देवालयाच्या उत्पन्नाबाबात व तेथील बडवे, सेवेकरी, उत्पात, डांगे, बेणारे इत्यादींच्या ह्क्कांबाबत पूर्वापार तंटेबखेडे होत आले आहेत; आणि त्यांबाबत निरनिराळ्या वेळी निर्णयही झाले आहेत. शासनाने नाडकर्णी आयोग नेमून देवालय व्यवस्थेबाबत काही निर्णय केले होते, तथापि त्यासंबंधी पुढील न्यायालयीन वाद चालू आहेत.

==परिसर==
नदीकाठी चौदा [[घाट]] बांधलेले आहेत. मात्र ते सलग नाहीत. पुंडलिकाच्या देवळाच्या दक्षिणेस सुमारे १.२ किमी. वर विष्णूपद-वेणुनाद हे स्थान आहे. गावाच्या दक्षिणेस सुमारे १.६ किमी. वर गोपाळपूर येथे गोपालकृष्णाचे देऊळ आहे. यांशिवाय पंचमुखी [[मारुती]], भुलेश्वर, पद्मावती (देऊळ आणि तळे), व्यास, अंबाबाई, लखूबाई, यमाई, जोतिबा, नगरेश्वर, सरकारवाडा महादेव, त्र्यंबकेश्वर, ताकपिठ्या विठोबा, कोटेश्वर, गोंदवलेकर राम, खाजगीवाले वाड्यातील विठ्ठल, रुक्मिणी व राधा यांच्या सोन्याच्या मूर्ती, नामदेवमंदिर, शाकंभरी (बनशंकरी), मल्लिकार्जुन, तांबडा मारुती, मुरलीधर, गारेचा महादेव, चंद्रभागा, दत्त, वटेश्वर महादेव, बेरीचा महादेव, काळा मारुती, चोफाला (विष्णूपंचायतन), पारावरील दत्त, बाभळ्याचा महादेव, अमृतेश्वर ही व इतरही काही मंदिरे पंढरपूरात आहेत. अलीकडे काही नवीन मंदिरेही झाली असून येथील [[कैकाडी महाराजांचा मठ]] प्रेक्षणीय आहे. १९४६ मध्ये साने गुरुजींनी [[महात्मा गांधीं]]चा विरोध डावलून, हरिजनांना पंढरपूरच्या विठ्ठलमंदिरात प्रवेश मिळावा म्हणून [[उपवास]] केला, तेव्हा हरिजनांना मंदिर खुले झाले. चंद्रभागेच्या वाळवंटात तुकाराम महाराजांचे वंशज भाऊसाहेब देहूकर यांची व गोविंदबुवा अंमळनेरकर, गोविंदबुवा चोपडेकर, भानुदास महाराज वेळापूरकर यांच्या समाध्या आहेत. यात्रेच्या वेळी हजारो यात्रेकरू वाळवंटातच मुक्काम ठोकतात.

त्रैलोक्यनाम भवन, तनपुरे मंडप वगैरे इतर महत्त्वाच्या वास्तू पंढरपूरात आहेत.

===नदीवरील घाट===
* १ अमळनेर
* २ अहिल्याबाई
* ३ उद्धव
* ४ कबीर
* ५ कासार
* ६ कुंभार
* ७ खाका
* ८ खिस्ते
* ९ चंद्रभागा
* १० दत्त
* ११ दिवटे
* १२ मढे 
* १३ महाद्वार आणि
* १४ लखुबाई

==नावांची व्युत्पत्ती व मंदिराचा इतिहास==
[[चंद्रभागेचे वाळवंट]], पंढरपूर व तेथील विठोबा यांचा इतिहास व त्यांच्या नावांची व्युत्पत्ती यांबद्दल अनेक मते आणि वाद आहेत. पंढरपूरला पांडरंगपल्ली, पंडरंगे, पौंडरीकक्षेत्र, फागनिपूर, पंडरीपूर, पांडुरंगपूर, पंढरी अशी नावे निरनिराळ्या वेळी दिलेली आढळतात. पंढरपूरचा पांडरंगपल्ली या नावाने सर्वांत जुना उल्लेख [[राष्ट्रकूट]] राजा अविधेय याने नोव्हेंबर ५१६ मध्ये जयद्विट्ठ नावाच्या ब्राह्मणास दिलेल्या ताम्रपटात आढळतो. सोळखांबी मंडपाच्या पूर्वद्वारासमोरील दगडी तुळईच्या तिन्ही बाजूंवर [[देवनागरी]] लिपीत आणि [[संस्कृत]] व [[कानडी]] भाषांतील शिलालेखांत पंढरपूरला पंडरंगे म्हणले असून, [[होयसळ वीर सोमेश्वर]] याने विठ्ठलदेवाचे अंगभोग आणि रंगभोग यांसाठी आसंदी नाडामघील हिरिय गरंज (कर्नाटकातील [[चिकमगळूर]] जिल्ह्यातील कडूर तुलाक्यातील हिरे गरंजी गाव) हे गाव दान केल्याचे म्हणले आहे. [[बेळगाव]]जवळच्या [[बेंडेगिरी]] गावाच्या संस्कृत ताम्रपटात पंढरपूरास पौंडरीकक्षेत्र आणि विठोबास [[विष्णू]] म्हणले आहे. इतिहासकार रा. ज. पुरोहित व [[डॉ. रा. गो. भांडारकर]] अनुक्रमे पुंडरीकपूर वा पांडुरंगपूर यांपासून पंढरपूर हा शब्द व्युत्पादितात. 'चौऱ्याऐंशीच्या  शिलालेखा'त (१२७३) पंढरपूरास फागनिपूर व विठेबास विठ्ठल किंवा विठल म्हणले आहे. १२६० ते १२७० च्या दरम्यानच्या हेमाद्रीच्या [[चतुर्वर्गचिंतामणि]] ग्रंथात पंढरपूरला पौंडरीक व विठोबाला पांडुरंग संबोधिले आहे. १२५८ च्या सुमारास [[चौंडरस]] या कानडी कवीने आपल्या अभिनव दशकुमारचरिते ग्रंथात पंढरपूर, विठ्ठल मंदिर व तेथील गरुड, गणपती, क्षेत्रपाल, विठ्ठल, रुक्मिणी यांचे वर्णन केले आहे. चोखामेळ्याच्या समाधीजवळच्या १३११ च्या मराठी शिलालेखात पंडरिपूर व विठल आणि विठ्ठल असे उल्लेख आढळतात.

==मूर्ती==
विठोबाच्या मूर्तीचे अनेकवेळा स्थानांतर झाल्याचे उल्लेख सापडतात. कधी आक्रमकांपासून बचावण्यासाठी ती बडव्यांनी लपवून ठेवली होती, तर कधी कोणी ती पळवून नेऊन मग पैसे घेऊन परत केली होती. सोळाव्या शतकात [[विजयनगर]]च्या कृष्णदेवरायाने भक्तीसाठी विठोबाची मूर्ती आपल्या राज्यात नेली होती; पण ती एकनाथांचे पणजोबा [[भानुदास]] यांनी परत आणली.सोळखांबी मंडपात त्यांची समाधी असून आत जाताना उजव्या हाताच्या पहिल्या पादुका हीच त्यांची समाधी होय.  विठोबाची मूर्ती भिलसाजवळील उदयगिरी लेण्यातील तिसऱ्या शतकातील मूर्तीसारखी दिसते असे म्हणतात. तथापि निरनिराळ्या काळी निरनिराळ्या  लोकांनी केलेल्या विठ्ठलमूर्तीच्या वर्णनाशी सध्याच्या मूर्तीचे वर्णन जुळत नाही. विठोबाचे हल्लीचे देऊळ फार जुने नाही. महाद्वार व बाकीचे देऊळ यांच्या रचनेत विसंगती आहे. मराठेशाहीत विठ्ठलमंदिरासाठी अनेक दाने दिल्याचे उल्लेख आढळतात. तथापि हे मात्र खरे, की [[संत ज्ञानेश्वर]], [[नामदेव]], [[एकनाथ]], [[तुकाराम]], [[सावता माळी]], [[गोरा कुंभार]], [[चोखामेळा]] इ. मराठी संतांनी पंढरपूरचा महिमा वाढविला व गाजविला. महाराष्ट्रातील वारकरी आणि कर्नाटकातील [[हरिदास]] येथे सारख्याच भक्तिभावाने येतात. त्यामुळे येथे प्रादेशिक संस्कृतींचा समन्वय आणि मराठी-कानडी सामंजस्याचा दुवा सांधला जातो.
विशेष म्हनजे मूर्तीला स्पर्श करूनच दर्शन घेता येणारी विठ्ठलाची ही एकमेव मूर्ती होय.

==यात्रा==
टाळमृदंगाच्या गजरात व विठ्ठलाच्या नामघोषात वारकऱ्यांच्या दिंड्या एकादशीच्या आदल्या दिवशी पंढरपूरात दाखल होतात. झेंडे, तुताऱ्या. सजवलेला स्वारीचा घोडा, अब्दागीर, पालख्या, इतर घोडे, बैलगाड्या यांचे ताफे व डोक्यावर तुळशीवृंदावन किंवा सामानाची गाठोडी घेतलेल्या मराठमोळ्या स्त्रिया या सर्वांच्या गर्दीने पंढरपूरात उत्सवी वातावरण निर्माण होते.

चैत्री वारीच्या वेळी पंढरपूरात म्हशी-गाईंचा मोठा [[बाजार]] भरतो. यात्रेच्या वेळी उदबत्ती, हळद, कुंकू, खेळणी, फुले, माळा, बांगड्या, देवाच्या मूर्ती, तांब्या-पितळेची भांडी वगैरे अनेक वस्तूंची दुकाने सर्व ठिकाणी मांडली जातात व मोठा व्यापार होतो.

संत भानुदासमहाराजांनी विजयनगरहून श्रीविठ्ठलाची मूर्ती पंढरपूरात आणली तो दिवस कार्तिकी एकादशीचा होताया दिवसाची आठवण म्हणून सर्वप्रथम रथ प्रदक्षिणा काढण्यात आली. याच दिवसाचे स्मरण म्हणुन कार्तिकीस एकादशीस रथ काढण्यात येतो. इ.स. १८१० मध्ये सांगलीच्या पटवर्धनांच्या प्रोत्साहनाने रथयात्रा व राजपूजा होऊ लागली. [[आषाढी एकादशी]] व [[कार्तिकी एकादशी]]ला दुपारी खाजगीवाले वाड्याजवळ ग्रामप्रदक्षिणेला सुरुवात होते. समोर [[हत्ती]] व घोडे असलेला हा [[रथ]] भाविक ओढतात. आंत विठ्ठल, राही व रुक्मिणीच्या मूर्ती असतात.

या ‘भक्तिसंप्रदायाच्या आद्यपीठा’त आणि ‘भीमातटीय महायोगपीठा’त महाराष्ट्राच्या सर्व भागांतून आणि कर्नाटकादी इतर राज्यांतूनही प्रतिवर्षी आषाढी व कार्तिकी शुद्ध एकादशांस हजारो वारकरी आणि यात्रेकरू लोटतात. चैत्रातील व माघातील यात्रा त्या मानाने लहान असतात.
[[File:Pandharpur 2013 Aashad - panoramio (29).jpg|thumb|दुकाने ]] महाराष्ट्रातील सामान्य माणसाचे हे श्रद्धास्थान आहे.गरिबापासून श्रीमान्तापायंत सार्वजन दरवर्षी मनोभावे इथे भेट देतात.

==गावाचे स्वरूप==
पंढरपूर हे महाराष्ट्रचे एक सुविख्यात तीर्थ आहे. भीमा नदीच्या काठावर वसलेले हे  तीर्थक्षेत्र सोलापूर जिल्ह्यामध्ये  आहे.भीमाशंकरावर उगम पावलेली भीमा (भिवरा) इंद्रायणी- भामा- नीरा यांना पोटात घेत पंढरपूराजवळ येते. रेल्वे पूल ते विष्णूपद या पाच किलोमीटर अंतरामध्ये ती तीन वेळा अर्धवर्तुळाकार होते. म्हणून लोकांनी तिला [[चंद्रभागा]] नाव दिले. स्कंद पुराणातील माहात्मेय ‘चंद्रभागा’ नावाचे सरोवर महाद्वारात मल्लिकार्जुन मंदिराजवळ (जे मंदिर विठ्ठल मंदिराचे आधीचे आहे.) होते, असे सांगते. तर, संत जनाबाई ‘भीमा आणि चंद्रभागा तुझ्या चरणीच्या गंगा’ असा दोन्ही नद्यांचा उल्लेख करतात. पंढरपूर सोडले की चंद्रभागा पुन्हा नाव बदलते.
आषाढ महिन्यात इथे जवळ जवळ ५ लाखापेक्षा जास्त लोक पंढरपूर यात्रेमध्ये भाग घेण्यासाठी देशभरातून पताका  घेऊन या ठिकाणी पायी चालत येतात. येथील नगरपालिका १८५८ मध्ये स्थापन झाली असून गावास शुद्ध पाणीपुरवठा, [[अग्‍निशामक सेवा]], घरगुती, औद्योगिक, व्यापारी आणि सार्वजनिक उपयोगांसाठी वीज इ. सोयी आहेत. गटारे उघडी असून संडास सफाई भंग्यांमार्फत व मैलावाहतूक ढकलगाडी व ट्रॅक्टरमार्फत होते. यात्रेच्या दिवसांत सार्वजनिक स्वच्छता व [[आरोग्य]] राखणे हे एक आव्हानच असते. सवाई माधवराव पेशव्यांच्या वेळीही घाणेरड्या गल्ल्या साफ करवून घेण्याबद्दल व त्यासाठी हलालखोरांस घर पाहून दरमहा एक-दोन पैसे देण्याबद्दल हुकूम झाला होता. गावात नऊ रुग्णालये व २११ रुग्णशय्या, दोन शुश्रूषागृहे व ६० रुग्णशय्या, २० दवाखाने व कुटुंबनियोजन केंद्र आहे. यांशिवाय यात्रेच्या वेळी खास वैद्यकीय सोयी आणि रोगप्रतिबंधक व्यवस्था केली जाते. गावातील ५७-६ टक्के लोक साक्षर व शिक्षित असून पुरुषांपैकी ७० टक्के स्त्रियांपैकी ४४.१ टक्के साक्षर व शिक्षित आहेत. येथे वाङ्मय, विज्ञान व [[वाणिज्य]] शाखांचे एक महाविद्यालय, आठ माध्यमिक शाळा, २८ प्राथमिक शाळा, चार इतर (टंकलेखन, लघुलेखन व व्यावसायिक) शाळा, एक सार्वजनिक [[वाचनालय]] तसेच तीन चित्रपटगृहे आहेत. गावात १९७१ मध्ये  ५,४०७ राहती घरे व ९,८३८ कुटुंबे होती. तसेच ५३,६३८ लोकसंख्येपैकी २७,९७२ पुरुष व २५,६५६ स्त्रिया, अनुसूचित जातींचे २,५६४ पुरुष आणि २,२,६७ स्त्रिया, अनुसूचित जमातींचे ४८ पुरुष व ४४ स्त्रिया होत्या.

===प्रमुख संस्था===
गावात पक्के रस्ते ३४.५३ किमी. व कच्चे रस्ते १.५३ किमी. असून देवळाभोवतीच्या जुन्या वस्तीत अरुंद फरसबंदी बोळ आहेत. नव्या वस्तीत रुंद रस्ते, मोठमोठ्या इमारती व [[सेना महाराज]], [[दामाजीपंत]], [[ संत गाडगे महाराज]], [[बंकटस्वामी]], मुक्ताबाई, नाथ महाराज रोहिदास, तनपुरे महाराज, कैकाडी महाराज, घाटगे महाराज इत्यादीचे मठ व धर्मशाळा आहेत.

गोरक्षण, अनाथ बालकाश्रम, नवरंगे अनाथ बालकाश्रम, फाउंडलिंग होम, [[संस्कृत]] पाठशाळा, मिशन रुग्णालय इ. संस्था येथे मोलाचे समाजकार्य करतात. येथे दिवाणी व फौजदारी [[न्यायालय]] व पोलिसठाणे आहे. मंगळवारी [[आठवड्याचा बाजार]] भरतो. [[तांदूळ]], [[गहू]], इतर अन्नधान्ये, कापूस, तंबाखू, जर्दा, तपकीर, अगरबत्ती, घोंगड्या इत्यादींची मोठी देवघेव होते. यात्रेच्या वेळी गुरे व [[घोंगड्या]] यांचा मोठा बाजार असतो. येथे आठ बँका व दोन कृषीतर पतसंस्था आहेत. यात्रेच्या निमित्ताने कुंकू, बुक्का, लाह्या, चुरमुरे, डाळे, [[खण]], [[बांगड्या]], तुळशीमाळा, अष्टगंध यांचा चांगला खप होतो. वारकऱ्यांस लागणारे [[टाळ]], [[मृदंग]], [[चिपळ्या]] इ. वस्तूही येथे मिळतात.

===शैक्षणिक संस्था===
* [[कर्मवीर भाऊराव पाटील महाविद्यालय, पंढरपूर]]
* विवेक वर्धिनी विद्यालय - काळा मारुती चौक 
(इ.५ वी ते १० वी )पर्यंतची शाळा. याची एक शाखा सुस्ते येथे आहे.(  श्री दत्त विद्या मंदिर सुस्ते)
* कवठेकर प्रशाला — नाथचौक इ.१ ली ते १० वी)
* आर्दश प्राथमिक प्रशाला
* आपटे  प्रशाला
*श्री दुर्गा प्राथमिक शाळा
*कर्मवीर औदुंबररावजी पाटील विद्यालय

==मंदिरे==
विठ्ठलमंदिर हे अर्थातच गावातील सर्वात प्रमुख मंदिर आहे. विठ्ठलाचे दर्शन घेण्यापूर्वी पुंडलिकाच्या समाधीचे दर्शन घ्यावे अशी प्रथा आहे. पंढरपूरास भीमा (भीवरा) नदीचा प्रवाह अर्धचंद्राकृती आहे; म्हणून तिला ‘चंद्रभागा’ म्हणतात. तिच्या वाळवंटात पुंडलिकाचे देवालय (समाधी) आहे. येथून विठ्ठलमंदिर सुमारे २०० मीटरवर आहे. मध्यवस्तीतील हे मंदिर पूर्वाभिमुख असून त्याची पूर्व-पश्चिम लांबी सुमारे १०७ मीटर व दक्षिणोत्तर रुंदी सुमारे ५२ मीटर आहे. देवळास तटबंदी असून त्याला पूर्वेस तीन, दक्षिणेस एक, पश्चिमेस एक व उत्तरेस तीन असे एकूण आठ दरवाजे आहेत. पूर्वेकडील महाद्वारास नामदेव दरवाजा म्हणतात. तेथे रस्त्यावरून पोहोचण्यास बारा पायऱ्या आहेत. त्यांतील पहिली पायरी ही नामदेव पायरी होय. लोक या पायरीला पाय न लावता पुढे जातात. या पायरीसमोर उजव्या बाजूच्या घराच्या कोपऱ्यात संत चोखामेळा याची समाधी आहे. नामदेव दरवाजाने आत जाताच छोटा मुक्तिमंडप आहे. तेथे डाव्या हातास गणपती व महाद्वाराच्या माडीवर नगारखाना आहे. नंतरच्या चौकात तीन दीपमाळा व प्रल्हादबुवा बडवे आणि कान्हया हरिदास यांच्या समाध्या आहेत.

पंढरपूरात गरुडाचे व [[समर्थ रामदास|समर्थ रामदासांनी]] स्थापिलेल्या हनुमंताचे मंदिर आहे. यानंतरच्या अरुंद दगडी मंडपाच्या (सोप्याच्या) भिंतीत तीन दरवाजे आहेत. मधल्या दरवाज्याच्या दोन बाजूंस जयविजय हे द्वारपाल व [[गणेश]] आणि [[सरस्वती]] आहेत. मघल्या दारातून आपण सोळखांबी मंडपात जातो. तेथे छतावर दशावताराची व कृष्णलीलेची चित्रे आहेत. बाजूच्या खोलीवजा दालनांत [[काशी विश्वनाथ]], राम-लक्ष्मण, [[काळभैरव]], [[दत्तात्रेय]], नरसोबा यांच्या मूर्ती आहेत. दूसरा खांब सोन्याचांदीने मढविलेला असून त्यावर छोटी विष्णूमूर्ती आहे. येथे पूर्वी गरुडस्तंभ होता असे सांगतात. या खांबाला मिठी घालून मग पुढे जातात. यानंतर चौखांबी मंडप आहे. तेथे उत्तरेस देवाचे शेजघर आहे. नंतरची चौरस जागा ‘कमान’ नावाची असून त्यानंतर गर्भागार आहे. तेथे सिंहासनावरील विटेवर पांडुरंगाची दगडी मूर्ती असून तिची उंची एक मीटरपेक्षा किंचित जास्त आहे.  १८७३ मध्ये काही शैव बैराग्यांनी धोंडा मारल्यामुळे मूर्तीचा [[पाय]] दुखावला होता; तेव्हापासून पायांस न कवटाळता त्यांवर फक्त डोके ठेवू देतात. सोळखांबी मंडपाच्या दक्षिण दरवाजाबहिर एका ओसरीत चार मूर्ती, एक तरटीचे झाड व त्याच्या पायाशी कान्होपात्रेची मूर्ती, नंतर व्यंकटेशमंदिर, त्यासमोर नागोबा, [[बाजीराव पेशवे|बाजीराव पेशव्याने]] बांधलेली ओवरी तसेच लक्ष्मीमंदिर आहे. ओवरीत [[नारद|नारदाची]] व कोपऱ्यात रामेश्वराची मूर्ती असून पश्चिमेच्या भिंतीत सूर्य, गणेश, खंडोबा व नागोबा यांच्या मूर्ती आहेत. विठ्ठलमंदिरामागे वायव्येस रुक्मिणीमंदिर आहे. जवळच सत्यभामा व राही यांच्या खोल्या आहेत. सभामंडपाच्या पायऱ्या चढून आल्यावर समोर सुवर्णपिंपळ आहे. येथून पुन्हा सोळखांबी मंडपात आले म्हणजे एका भिंतीत ‘चौऱ्याऐंशीचा शिलालेख’ असून त्यावर देवी आहे. जन्ममरणांच्या फेऱ्यांतून सुटण्यासाठी लाखो भाविकांनी या शिलालेखाला पाठ घासल्यामुळे तो गुळगुळीत झाला आहे. आता त्यावर लोखंडी जाळी बसविली आहे. देवळात रंगशिला, गारेच्या पादुका इत्यादी विशिष्ट महत्त्वाच्या जागा आहेत.

==इतर मंदिरे==
* श्री नामदेव मंदिर - पंढरपूरातील संत नामदेवांच्या स्मृतीसंबंधित महत्त्वाची वास्तू.
* कैकाडी महाराज मठ
* अहिल्याबाईनी बांधलेला वाडा - राम मंदिर
* शिंदे सरकार द्वारकाधिश मंदिर
* केशवराज मंदिर - नामदेव समाज
* सद्गुरू सीताराम महाराज मंगळवेढेकर, यांचे समाधीस्थळ खर्डी येथे असून ते पंढरपूर-सांगोला या रोडवर, पंढरपूर पासून ११ किलोमीटर आहे

==पंढरपूरच्या समृद्ध वारशाची जपणूक : योजना==
पंढरपूरचा वारसा जपणे, तेथील मठ, फड, मंदिरे यांचा इतिहास शोधणे यासाठी विद्यापीठ अनुदान मंडळाने डॉ. [[सदानंद मोरे]] आणि  [[वा. ल. मंजूळ]] यांच्याकडे हा एक प्रकल्प सोपविला होता. २०१५ सालच्या जुलै महिन्यात हा प्रकल्प पूर्ण झाला आणि त्याचे तपशील ग्रंथरूपाने लोकांसमोर येत आहेत.{{संदर्भ हवा}}

सर्वसामान्यांना पंढरपूर घरबसल्या दाखवणारी ‘पंढरपूर आणि श्री विठ्ठल’ ही दूरदर्शनवर नव्याने सुरू होणारी मालिका आकार घेत आहे. त्यामध्ये १) पुराणकालीन कथा भाग, २) संतांची कामगिरी, ३) सामाजिक प्रबोधन असे तिहेरी स्वरूप आहे. त्या दृष्टीने काही मंडळी काम करीत आहेत.{{संदर्भ हवा}}

भीमा की चंद्रभागा, तिचा इतिहास, आजचे स्वरूप, तीर्थस्वरूप होण्यासाठी काय करणे आवश्‍यक याचा सखोल विचार महाराष्ट्र सरकारच्या इरिगेशन खात्यातर्फे ‘भीमा सर्वेक्षण’ हा प्रकल्प लवकरच कार्यान्वित होत आहे, त्यामुळे तिच्या काठावरची सर्व क्षेत्रे लोकांसमोर (क्रमशः उगमापासून कृष्णेला मिळेपर्यंतची) येणार आहेत. यासंबंधी प्राथमिक विचार चालू आहे.

या खेरीज पंढरपूरचा क्षेत्रीय वारसा, तेथील वास्तू, नगररचना, लोकजीवन, विविध कला आणि परंपरा यांचा अभ्यास करण्यासाठी पुण्याच्या सिंहगड कॉलेजच्या पदव्युत्तर वास्तू विभाग (एम आर्किटेक्‍चर डिपार्टमेंट) आणि भोपाल - मध्य प्रदेशच्या एस.पी.ए. कॉलेज यांच्या विद्यार्थ्यांनी संयुक्तपणे जानेवारी २०१५ ते एप्रिल २०१५ हे चार महिने काम केले. अठरा विद्यार्थ्यांनी प्रा. वैशाली लाटकर (पुणे), प्रा. विशाखा कवठेकर (भोपाळ) आणि प्रा. रमेश भोळे यांच्या मार्गदर्शनाखाली हे अवघड काम केले. नाव ‘वास्तुशास्त्रीय अभ्यास’ असले तरी क्षेत्र पंढरपूराचा सर्वांगीण अभ्यास जो आजवर कधीच केला गेला नाही, तो या वर्षी त्यांच्या हातून घडला.{{संदर्भ हवा}}

या प्रकल्पामध्ये पंढरपूरास येणाऱ्या भाविकांची वाढलेली संख्या, त्यांना लागणाऱ्या पायाभूत सुविधा, या सुविधा पुरविताना येणाऱ्या अडचणी, ते कार्य करताना क्षेत्राचा समृद्ध वारसा जपणे, केवळ ऐतिहासिक - धार्मिक - सामाजिक वास्तू, वाडे, बाजार, नदीवरचे घाट, परंपरा सांभाळणाऱ्या गल्ल्या-बोळ, तेथील लहान-मोठी मंदिरे या सर्वांचा वास्तुविषयक अभ्यास या विद्यार्थ्यांनी केला. जो लवकरच म्हणजे वारीच्या काळात प्रदर्शन रूपात पुणेकरांना पाहावयास मिळेल.

पंढरपूरातील छोटे उद्योग कुंकू-बुक्का-अष्टगंध, उदबत्ती तयार करणारे कारखाने, तुळशीच्या माळा आणि लाखेच्या बांगड्या तयार करणारे कारागीर, जुने ऐतिहासिक वाडे, जवळपासचे पंचक्रोशीतील मंदिरे, त्यांचा इतिहास, धार्मिक महत्त्व आदी गोष्टी महत्त्वाच्या मानून, त्याचा या प्रकल्पात सविस्तर अभ्यास केला गेला आहे.

==पंढरपूरमधील मठांचा आणि फडांचा इतिहास==
वारकरी संप्रदायाचे आद्यपीठ असा बहुमान असलेल्या श्री क्षेत्र पंढरपूरमधील मठ, फड आणि दिंड्यांचा ग्रंथबद्ध इतिहास प्राचीन हस्तलिखितांचे अभ्यासक [[वा.ल. मंजुळ]] यांनी एका प्रकल्पाद्वारे केला असून त्यांना संतसाहित्याचे अभ्यासक डॉ. [[सदानंद मोरे]] यांचे मार्गदर्शन लाभले आहे.

पंढरपूरमध्ये आषाढी वारीचा मुख्य सोहळा, काíतकी एकादशी, चत्री आणि माघी एकादशीनिमित्त वारीच्या काळात येणाऱ्या भाविकांच्या वास्तव्यासाठी ज्या वास्तू अनेक वर्षांपासून उभ्या आहेत, त्यांना ‘मठ’ अशी संज्ञा आहे. तसेच या भौतिक रचनेपलीकडे जाऊन, तत्त्वज्ञानाच्या आणि धार्मिक अंगाने विशिष्ट धर्माचरण करणाऱ्या वारकऱ्यांच्या समूहाला ‘फड’ असे म्हणले जाते. पंढरपूरमध्ये असे अनेक मठ आणि फड अस्तित्वात आहेत. त्यांना संस्था आणि संघटनात्मक स्वरूप प्राप्त झाल्याने त्यांचे मठाधिपती आणि फडकरीही आहेत. सांस्कृतिक आणि सामाजिकदृष्टय़ा मठ, फड आणि दिंडय़ा यांचे महत्त्व आहे. त्यामुळे मठ-फडांचा शास्त्रीय पद्धतीने अभ्यास करायला हवा, ही कल्पना सर्वप्रथम ज्येष्ठ संशोधक डॉ. रा. ग. हर्षे यांना सुचली होती. तसा प्रकल्पही त्यांनी हाती घेतला होता. पण, त्यांचा अकाली मृत्यू झाल्याने हा प्रकल्प पूर्णत्वास जाऊ शकला नाही. डॉ. हर्षे यांनी सुरू केलेल्या कामाचे तपशील [[वा.ल. मंजूळ]] यांना उपलब्ध झाले आणि त्यात मोलाची भर घालून त्यांनी पंढरपूरमधील मठ-फडांचा-दिंड्यांचा इतिहास शब्दबद्ध केला.

;ग्रंथात काय आहे ?:
* पंढरपूरमधील ४० प्रमुख मठांचा इतिहास
* साडेतीनशे दिंड्यांचा इतिहास
* ६० फडांची माहिती
* मठ, फड, दिंडी यांच्या व्याख्या आणि महत्त्वाच्या नोंदी
* मूळ अभ्यासक डॉ. हर्षे यांचे मनोगत
* संशोधनाची मीमांसा

==पंढरपूरचा स्थापत्यशास्त्रीय अभ्यास==
पुणेकर संशोधक डॉ. वैशाली लाटकर यांनी ‘आर्किटेक्चरल स्टडीज ऑफ पंढरपूर’ असा  संशोधन प्रकल्प हाती घेऊन तो पुरा करत आणला आहे. (मार्च २०१७ची बातमी).

डॉ. वैशाली लाटकर या कॉन्झर्वेशन आर्किटेक्ट असून त्या या प्रकल्पावर  पाच वर्षे काम करीत होत्या.  त्या पाच वर्षांत त्यांनी पंढरपूरमधील शेकडो जुन्या वास्तू, मंदिरे, मठ, फड आणि घाट यांचा स्थापत्त्यशास्त्रदृष्ट्या अभ्यास केला. पंढरपूरात यादवकाळापासूनच्या वास्तू आढळतात. कित्येक मंदिरे, मठ, वाडे, घाट आणि फड यांना अनेक वर्षांचा इतिहास आहे. तो जसा लिखित स्वरूपात आढळतो त्यापेक्षाही त्या काळाचे थेट साक्षीदार असणाऱ्या म्हणजे तत्कालीन वास्तूंच्या स्वरूपात आढळतो.  वास्तुसंवर्धकतज्ज्ञ या नात्याने काम करताना डॉ. वैशाली लाटकर यांनी पंढरपूरातील स्वातंत्र्यपूर्व काळातील वास्तूंचा प्रामुख्याने विचार केला. त्यांमध्ये मंदिरे, मठ, फड, जुने वाडे, घाट अशा वास्तूंचा समावेश आहे. त्यांच्या मते, फड ही वास्तू फक्त पंढरपूरमध्येच आढळते. पुराण वाङ्मयात येथील वास्तूंचे खूप संदर्भ आढळतात. ह्या वास्तूंमध्ये अनेक जुन्या वस्तू आणि हस्तलिखिते यांचे जतन केलेले आहे. हे सारे आपल्या सांस्कृतिक वैभवाचे स्रोत आहेत, मात्र ते कायम दुर्लक्षित राहिलेले आहेत, असे त्या म्हणतात. त्या वास्तूंचा स्थापत्त्याच्या अंगाने अभ्यास आता झाला आहे.

==पंढरपूर माहात्म्य==
पंढरपूरचे माहात्म्य सांगणारी अनेक पुस्तके मराठीत आहेत. त्यांपैकी काही ही :-
* धन्य पंढरीची वारी (डॉ. अरविंद नेरकर)
* नामदेवांनी पाहिलेले पंडरपूर (डॉ. विजय बाणकर)
* पंढरपूरच्या अलक्षित कथा (वा.ल. मंजुळ)
* पंढरपूर दर्शन (प्रा. विजय गोविंदराव यंगलवार)
* पंढरपूर वारी आणि मराठी साहित्य (डॉ. अरविंद नेरकर)
* श्रीक्षेत्र पंढरपूरातील मठांचा इतिहास (फड आणि दिंड्यांसह) ([[वा.ल. मंजुळ]])
* पंढरी माहात्म्य (गिरीधर कवी, ८ पृष्ठे, अपूर्ण ग्रंथ)
* पंढरी माहात्म्य (गोपाळबोध, इ.स. १६५०/१७४०)
* पंढरी माहात्म्य (प्रल्हादबुवा बडवे, शके १६४० पूर्वी)
* पंढरी माहात्म्य (रुद्रसुत, २३० ओव्या)
* परतवारी (सुधीर महाबळ)
* पाउले चालती पंढरीची वाट (ईश्‍वरलाल गोहिल)
* भूलोकीचे वैकुंठ- पंढरपूर (डॉ. बी.पी. वांगीकर)
* लोहदंड ऊर्फ पंढरपूरची कैफियत (मूळचे तमीळ भाषेतील, मोडी लिपीत लिहिलेले, इ.स. १८०७),
* विठ्ठल व पंढरपूर (प्रा. [[ग.ह. खरे]])
* श्रीक्षेत्र पंढरपूर दर्शन (प.ज्ञा. भालेराव)
* श्रीक्षेत्र पंढरपूर माहात्म्य (सरस्वती कुलकर्णी)
* श्री विठ्ठल (उपासनाशास्त्र आणि पंढरपूर माहात्म्य, सनातन संस्था प्रकाशित)
* साने गुरुजी आणि पंढरपूर मदिर प्रवेश चळवळीचे अध्यात्म (आत्माराम वाळिंजकर)
* Pandharpur Mahatmya (इंग्रजी, लोकनाथ स्वामी) 
* ज्ञात अज्ञात पंढरपूर  लेखमाला ( आशुतोष बडवे )

आदि शंकराचार्यानी आठव्या शतकात ‘पाण्डुरंगाष्टक’ रचून- महायोग पीठे तटे भीमरथ्याम्। वरं पुण्डरिकाय दातुंमुनिंद्रै:।। विठ्ठलाला आठव्या शतकात नेले. त्यानंतर संस्कृतमधील ‘स्कंद’ आणि ‘पद्म’ पुराणातील पांडुरंग माहात्म्ये अभ्यासकांसमोर आली. या लोकप्रिय दैवतावर विविध भाषांतून माहात्म्ये लिहिण्याचा नंतर प्रघात पडला. त्यामध्ये आज उपलब्ध छापील हस्तलिखित स्वरूपामधील माहात्म्ये अशी-

१) गोपाळबोधाचे पंढरी माहात्म्य (काळ इ.स. १६५०/१७४०), २) बाळक व्यासकृत पांडुरंग माहात्म्य (कन्नड कवी; काळ मिळालेला नाही), ३) कन्नड कवी गुरुदास रचित पांडुरंग माहात्म्य (काळ इ.स. १६५० च्या सुमारास), ४) अनन्तदेव कृत (धुळ्यात हस्तलिखित, बारा अध्याय; काळ नाही), ५) रुद्रसुतरचित पंढरी माहात्म्य (काळ नाही, २३० ओव्या), ६) प्रल्हादबुवा बडवे विरचित पंढरी माहात्म्य (काळ शके १६४०पूर्वी) ७) तेनाली राम (आंध्रातील विकट कवी; तेलगू भाषेत, (काळ इ.स. १५६५ म्हणजे सर्वात जुने), ८) श्रीधरस्वामी नाझरेकर (मराठीतील विख्यात संतकवी रचना- इ.स. १६९०), ९) लोहदंड ऊर्फ पंढरपूरची कैफियत (मूळचे तमीळ भाषेतील, मद्रासच्या ओरिएंटल इन्स्टिटय़ूटमध्ये मिळाले. मोडी लिपीत लिहिलेले, काळ १८०७), १०) बाल मुकुंद केसरीचे पांडुरंग माहात्म्य (बडोद्याच्या प्राच्य विद्या संस्थेत आहे. काळ नाही.), ११) मराठीतील महिपतिबुवा ताहराबादकर (कांबळे) यांचे शके १६७८ मध्ये रचलेले, १२) संत नामदेवांचे अभंगात्मक पांडुरंग माहात्म्य, १३) दत्तवरदविठ्ठल (पेशवेकालीन कवी, नगर जिल्हा, जयकर ग्रंथालयात हस्तलिखित, काल १७४८-१७९८ इसवी), १४) हरि दीक्षित रचित पांडुरंग माहात्म्य (७ पृष्ठे फक्त उपलब्ध), १५) गिरीधर कवी रचित पंढरी माहात्म्य (८ पृष्ठे, अपूर्ण ग्रंथ), वगैरे.

== संकीर्ण माहिती ==
पंढरपूर हे मराठी लेखक [[द. मा. मिरासदार]] आणि उल्लेखनीय चित्रकार [[मकबूल फिदा हुसेन]] यांचे जन्मस्थळ आहे.

११ नोव्हेंबर १९४७ रोजी पंढरपूरचे विठ्ठल मंदिर हरिजनांसाठी मुक्त झाले. [[साने गुरुजी|साने गुरुजींनी]] त्यासाठी [[महात्मा गांधी|महात्मा गांधीचा]] विरोध पत्करून सत्याग्रह केला.&lt;ref&gt;{{स्रोत संकेतस्थळ | दुवा = http://www.marathimati.net/november-11/ | title = ११ नोव्हेंबर १९४७ रोजी पंढरपूरचे विठ्ठल मंदिर हरिजनांसाठी मुक्त झाले. | प्रकाशक = [[मराठीमाती]] | भाषा = मराठी | access-date = 2012-11-11 | archive-date = 2014-08-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140805021737/http://www.marathimati.net/november-11/ | url-status = dead }}&lt;/ref&gt;

==वाहतूक व्यवस्था==
पंढरपूर शहर हे महाराष्ट्राशी लोहमार्गाने व रस्त्याने जोडलेले आहे. पूर्वी येथे मीटरमापी लोहमार्ग होता. नंतर  त्यावेळी मालगाडीतून वारकऱ्यांना आणले जाई. पुढे, मिरज-कुर्डुवाडी हा लोहमार्ग परिवर्तित होऊन रुंदमापी झाला. इ.स.२०१७ मध्ये केंद्रीय [[अffर्थसंकल्प|अर्थसंकल्पामध्ये]] पंढरपूर-[[लोणंद]] [[रेल्वे]] fecocaofereaमार्गासाठी अर्थिक तरतूद केली गेली. प्रलंबित असलेल्या पंढरपूर-लोणंद रेल्वे मार्गाचे कार्य आता सुरू होत आहे. पंढरपूर हे गाव [[सोलापूर]]ला बसमार्गे जोडलेले आहे.पंढरपूरला जवळपास विमानतळ
सोलापूर येथे आहे.
==संदर्भ==
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

== हे सुद्धा पहा ==
* [[विठ्ठल]]
* [[वारकरी संप्रदाय]]
* [[चंद्रभागा नदी]]
* [[पांडुरंग]]
*[[तुळशी वृंदावन, पंढरपूर]]

== अधिक वाचन ==
* {{स्रोत पुस्तक | title = चंद्रभागा आहे साक्षीला | लेखक = [[प्रताप नलावडे]] | प्रकाशक = श्रद्धा प्रकाशन, बार्शी | भाषा = मराठी }}

== संदर्भ व नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

४.http://santeknath.org/palkhi%20sohala.html
५.https://pandharee.wordpress.com/
६.https://warkari.wordpress.com/

[[वर्ग:महाराष्ट्रातील तीर्थक्षेत्रे]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील शहरे]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील नदीकाठावरील गावे व शहरे]]
[[वर्ग:वारकरी संप्रदाय]]
[[वर्ग:पंढरपूर]]
[[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]]
[[वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे]]
[[वर्ग:विकिपीडिया मुखपृष्ठ सदर २०१६]]
[[वर्ग:सोलापूरातील पर्यटनस्थळे]]</text>
      <sha1>1s04sgjoufw5fts7uicy5m49elqg9m2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सचिन तेंडुलकर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3297</id>
    <revision>
      <id>2506564</id>
      <parentid>2471515</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:59:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:7C6C:EE07:4490:6CFF:FEDA:8DF2</ip>
      </contributor>
      <comment>Wrong word corrected by right word.</comment>
      <origin>2506564</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96051" sha1="2y5egpv5jomjc88s5kh6qs7msqj1i7k" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;position:absolute; z-index:100; right:{{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|30}}px; top:{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|8}}px;&quot; class=&quot;metadata topicon&quot;&gt;
{| style=&quot;background:none; border:0;&quot;
|-
|[[चित्र:Crystal Clear action bookmark.png|18px|link=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B0_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96|हा लेख १ जुलै, २०११ रोजी मराठी विकिपीडियावरील मुखपृष्ठ सदर होता.]]
|}
&lt;/div&gt;

{| style=&quot;Background-color:#9fc; Border:#4b4 solid 2px; margin:auto; width:75%;&quot;
|-
! style=&quot;Border:#4b4 1px solid;&quot;|विशेष लेख
|- style=&quot;text-align:Center;&quot;
|या लेखातील मार्च १९, इ.स. २०१२ च्या रात्री ११.३३ (ग्रीनीच प्रमाणवेळ) वाजता केला गेलेला बदल हा मराठी विकिपीडियावरील १०,००,०००वा बदल होता.
|}

'''सचिन रमेश तेंडुलकर''' ( २४ एप्रिल, इ.स. १९७३, [[मुंबई]]) हा क्रिकेटविश्वात [[डॉन  बॅटमन]] याच्यानंतर जागतिक स्तरावर सर्वोत्तम मानला जाणारा माजी भारतीय क्रिकेट खेळाडू आहे. [[इ.स. २००२]] मध्ये आपल्या कारकिर्दीच्या बाराव्या वर्षीच, [[विस्डेन]]ने डॉन ब्रॅडमन याच्यानंतर सर्व कालिक दुसरा सर्वोत्तम कसोटी फलंदाज म्हणून तर एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील [[व्हिव रिचर्ड्स]] याच्यानंतरचा दुसरा सर्व कालिक सर्वोत्तम फलंदाज म्हणून सचिन तेंडुलकर यांनची निवड केली होती.&lt;ref name=&quot;Tribune1&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.tribuneindia.com/2002/20021214/sports.htm#4|title=The Tribune, Chandigarh, India - Sport|website=www.tribuneindia.com|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;  २०११ च्या विश्वचषक विजेत्या भारतीय संघात तेंडुलकरचा समावेश होता. [[इ.स. २००३]] मधील क्रिकेट विश्वचषकात तो मालिकेतील सर्वोत्तम खेळाडू म्हणून निवडला गेला होता. आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये शतकांचे शतक करणारा तो एकमेव क्रिकेट खेळाडू आहे. २० नोव्हेंबर २००९ रोजी त्याने कारकिर्दीतील ३०,००० आंतरराष्ट्रीय धावांचा टप्पा पार केला. सचिन तेंडुलकर यांना क्रिकेटचा देव मानले जाते.{{संदर्भ हवा}}

{{माहितीचौकट क्रिकेट खेळाडू संपूर्ण माहिती
|          नाव = सचिन तेंडुलकर
| image = Sachin Tendulkar.jpg 
|             देश= भारत
|    देश_इंग्लिश_नाव = India 
|            पूर्ण नाव = सचिन रमेश तेंडुलकर
|            उपाख्य = मास्टर ब्लास्टर, तेंडल्या, सच्चू &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.celebsfacts.com/sachin-tendulkar/|title=Sachin Tendulkar: Bio, Facts|प्रकाशक=Celebrity Bio, Facts|date= |accessdate=2017-05-30}}&lt;/ref&gt;
|              living = true
|          दिनांकजन्म = २४
|        महिनाजन्म = ४
|         वर्षजन्म = १९७३
|         जन्म स्थान=[[मुंबई]]
|      देश_जन्म = [[भारत]]
|            heightft = ५
|          heightinch = ५
|             heightm = 
|                विशेषता = [[फलंदाज]]
|             फलंदाजीची पद्धत = उजखोरा
|             गोलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने [[लेग ब्रेक]]/[[ऑफ स्पिन|ऑफ ब्रेक]]/[[जलदगती गोलंदाजी|मध्यमगती]]
|       international = true
|       कसोटी सामना पदार्पण दिनांक = [[१५ नोव्हेंबर]]
|       कसोटी सामना पदार्पणवर्ष = [[इ.स. १९८९]]
|    कसोटी सामना पदार्पण विरूद्ध = [[पाकिस्तान]]
|             कसोटी सामने = १९८
|        शेवटचा कसोटी सामना दिनांक =१६ नोव्हेंबर २०१३
|        शेवटचा कसोटी सामना वर्ष = २०१३
|     शेवटचा कसोटी सामना विरूद्ध = [[ऑस्ट्रेलिया]]
|        आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण दिनांक = १८ डिसेंबर
|        आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पणवर्ष = १९८९
|     आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण विरूद्ध = पाकिस्तान
|              आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामने = ४६३
|            एकदिवसीय शर्ट क्र = १०
|         शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना दिनांक = १८ मार्च
|         शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना वर्ष = २०१२
|      आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना विरुद्ध = पाकिस्तान
|               संघ१ = [[क्रिकेट क्लब ऑफ इंडिया|सीसीआय]]
|               वर्ष१ = १९८८
|         संघ क्र.१ = 
|               संघ२ = [[यॉर्कशायर काउंटी क्रिकेट क्लब|यॉर्कशायर]]
|               वर्ष२ = १९९२
|               संघ३ = [[मुंबई क्रिकेट संघ|मुंबई]]
|               वर्ष३ = १९८८
|               संघ४ = [[मुंबई इंडियन्स]]
|               वर्ष४ = २००८
|          चेंडू = balls
|             columns = ४
|             column१ = [[कसोटी सामना|कसोटी]]
|            सामने१ = २००
|               धावा१ = १५,९२१
|               नाबाद१ = ३३
|            फलंदाजीची सरासरी१ = ५३.७९
|           शतके/अर्धशतके१ = ५१/६८
|          सर्वोच्च धावसंख्या१ = २४८*
|         चेंडू१ = ४२१०
|            बळी१ = ४५
|           गोलंदाजीची सरासरी१ = ५४.६८
|            ५ बळी१ = ०
|             १० बळी१ = ०
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = ३/१०
|  झेल/यष्टीचीत१ = ११५/–
|             column२ = [[एकदिवसीय क्रिकेट|ए.सा.]]
|            सामने२ = ४६३
|               धावा२ = १८४२६
|               नाबाद२ = ४१
|            फलंदाजीची सरासरी२ = ४४.८३
|           शतके/अर्धशतके२ = ४९/९६
|          सर्वोच्च धावसंख्या२ = २००*
|         चेंडू२ = ८०५४
|            बळी२ = १५४
|           गोलंदाजीची सरासरी२ = ४४.४८
|            ५ बळी२ = २
|             १० बळी२ = n/a
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = ५/३२
|  झेल/यष्टीचीत२ = १४०/–
|             column३ = [[प्रथम वर्गीय क्रिकेट|प्र.श्रे.]]
|            सामने३ = ३०७
|               धावा३ = २५२२८
|               नाबाद३ = ५०
|            फलंदाजीची सरासरी३ = ५७.८६
|           शतके/अर्धशतके३ = ८१/११४
|          सर्वोच्च धावसंख्या३ = २४८*
|         चेंडू३ = ७५६३
|            बळी३ = ७०
|           गोलंदाजीची सरासरी३ = ६२.१८
|            ५ बळी३ = ०
|             १० बळी३ = ०
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी३ = ३/१०
|  झेल/यष्टीचीत३ = १८६/–
|             column४ = [[लिस्ट - अ सामने|लि.अ.]]
|            सामने४ = ५५१
|               धावा४ = २१९९९
|               नाबाद४ = ५५
|            फलंदाजीची सरासरी४ = ४५.५४
|           शतके/अर्धशतके४ = ६०/११४
|          सर्वोच्च धावसंख्या४ = २००*
|         चेंडू४ = १०२३०
|            बळी४ = २०१
|           गोलंदाजीची सरासरी४ = ४२.१७
|            ५ बळी४ = २
|             १० बळी४ = n/a
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी४ = ५/३२
|  झेल/यष्टीचीत४ = १७५/–
|                दिनांक= १५ जून
|                वर्ष = २०१३
|              source = http://content-ind.cricinfo.com/indvaus/content/current/player/35320.html cricinfo.com
}}

[[पद्मविभूषण]]  आणि [[राजीव गांधी खेलरत्‍न]] या पुरस्कारांनी तो सन्मानित केला आहे. सचिनला [[भारतरत्न]] हा सर्वोच्च नागरी सन्मान देण्यात आला. हा सन्मान त्यांना त्याच्या क्रिकेट मधील निवृत्तीच्या दिवशी जाहीर झाला. [[भारतीय वायुसेना]] दलाने त्याला ग्रुप कॅप्टन हा गौरवात्मक हुद्दा प्रदान केलेला आहे. असा मान मिळालेला ते पहिले खेळाडू आणि विमानोड्डाणाची पार्श्वभूमी नसलेले पहिले व्यक्ती आहेत. राजीव गांधी युनिव्हर्सिटी ऑफ हेल्थ सायन्स ने आणि [[म्हैसूर विद्यापीठ|म्हैसूर विद्यापीठाने]] सचिन यांना मानद डॉक्टरेट पदव्या प्रदान केलेल्या आहेत. ६ नोव्हेंबर २०१२ रोजी सचिनला मुंबईत मेंबर ऑफ दी [[ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलिया]] हा गौरव प्रदान करण्यात आला. तेंडुलकर हे राज्यसभेचे [[खासदार]]ही होते.{{संदर्भ हवा}}

== सुरुवातीचे दिवस ==
सचिन तेंडुलकरचा जन्म २४ एप्रिल १९७३ मध्ये [[मुंबई]]मध्ये एका मध्यमवर्गीय [[मराठी लोक|मराठी]] कुटुंबात झाला. सचिनच्या कुटुंबीयांचे आवडते संगीत दिग्दर्शक [[सचिन देव बर्मन]] ह्यांच्या नावावरून त्याचे सचिन असे नाव ठेवण्यात आले. सचिन त्याचे वडील रमेश तेंडुलकर ह्यांच्या दुसऱ्या पत्नीचा मुलगा आहे. सचिनने त्याच्या [[शारदाश्रम विद्यामंदिर]] ह्या शाळेत क्रिकेटचे प्रशिक्षक [[रमाकांत आचरेकर]] ह्यांच्याकडून क्रिकेटचे धडे गिरवायला सुरुवात केली. शाळेत असताना त्याने आपला मित्र व सहखेळाडू असलेल्या [[विनोद कांबळी|विनोद कांबळीबरोबर]] हॅरीस शील्ड सामन्यात ६६४ धावांची अजस्र भागीदारी रचली. [[इ.स. १९८८|१९८८]]/ [[इ.स. १९८९|१९८९]] साली तो आपल्या पहिल्यावहिल्या [[प्रथम श्रेणी सामना|प्रथम श्रेणी सामन्यामध्ये]] १०० धावांवर नाबाद राहिला. त्यावेळी तो [[मुंबई]] संघामधून [[गुजरात]] संघाविरुद्ध खेळत होता. तेव्हा त्याचे वय १५ वर्षे २३२ दिवस होते, आणि त्यावेळी हा विक्रम करणारा (पहिल्या सामन्यात शतकी खेळी) तो सर्वांत तरुण खेळाडू होता.{{संदर्भ हवा}}

== आंतरराष्ट्रीय कारकीर्द ==
सचिनने आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना १९८९ साली {{PAKc}} [[कराची]] येथे खेळला. त्या सामन्यात त्याने [[वासिम अक्रम]], [[इम्रान खान]], [[अब्दुल कादीर]] आणि [[वकार युनूस|वकार युनूससारख्या]] दिग्गज गोलंदाजांचा सामना केला. सचिनची आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील सुरुवात निराशाजनक झाली. वकार युनूस, ज्याचा सुद्धा हा पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना होता, त्याने सचिनला १५ धावांवर त्रिफळाचीत केले. याचे उट्टे सचिनने [[फैसलाबाद]] येथील [[कसोटी सामना|कसोटी]] सामन्यात आपले पहिले अर्धशतक झळकावून काढले. सचिनची आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यांमधील सुरुवातही खराब झाली. [[डिसेंबर १८]]ला झालेल्या आपल्या पहिल्या आंतरराष्ट्रीय सामन्यात खाते उघडण्यापूर्वीच (पुन्हा) वकार युनूसने त्याला बाद केले. वरील मालिकेनंतर [[न्यू झीलंड]]च्या दौऱ्यात त्याचे पहिले कसोटी शतक १२ धावांनी हुकले. त्या सामन्यात (नंतर भारताच्या प्रशिक्षकपदी आलेल्या) [[जॉन राईट]]ने सचिनचा झेल पकडला ज्यायोगे सचिन जगातला सर्वात तरुण शतकी खेळी करणारा खेळाडू बनण्यापासून वंचित राहिला. अखेर १९९० सालच्या [[इंग्लंड]]च्या दौऱ्यात सचिनने आपले पहिले कसोटी शतक झळकवले. परंतु ह्या काळात त्याच्याकडून फारश्या लाक्षणिक खेळ्या झाल्या नाहीत. तेंडुलकरला खरा सुर त्याच्या १९९१-९२ सालच्या [[ऑस्ट्रेलिया|ऑस्ट्रेलियन]] दौऱ्यात गवसला, ज्यात त्याने [[पर्थ]]मधील वेगवान आणि उसळत्या खेळपट्टीवर सुंदर शतकी खेळी केली. सचिनला आत्तापर्यंत कसोटी सामन्यांमध्ये ११ वेळा [[सामनावीर|सामनावीरा]]चा बहुमान मिळाला आहे व २ वेळा तो ([[बॉर्डर-गावसकर चषक|बॉर्डर-गावसकर चषकामध्ये]] {{AUSc}}) [[मालिकावीर]] राहिला आहे.{{संदर्भ हवा}}

सचिनने आपले पहिले एकदिवसीय सामन्यांमधील शतक [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. १९९४]] साली [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]] येथे, ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध नोंदवले. त्याला पहिले आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय शतक नोंदवण्यासाठी ७९ सामने वाट पहावी लागली. सचिन हा एकमेव असा खेळाडू आहे की ज्याने रणजी चषक, दुलिप चषक आणि इराणी चषकाच्या आपल्या पहिल्या सामन्यांमध्ये शतक झळकावले.{{संदर्भ हवा}}

१९९७ साली [[विस्डेन]]ने सचिनला त्या वर्षीचा [[विस्डेनचा सर्वोत्तम वार्षिक क्रिकेट खेळाडू|सर्वोत्तम वार्षिक क्रिकेट खेळाडू]] घोषित केले. ह्याच वर्षी सचिनने पहिल्यांदा १००० कसोटी धावा केल्या. ह्याची सचिनने १९९९, २००१ आणि २००२ साली पुनरावृत्ती केली.{{संदर्भ हवा}}

तेंडुलकरच्या नावे एका वर्षात १००० धावा करण्याचा विक्रम आहे. हा पराक्रम त्याने सहा वेळा केलेला आहे (१९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २०००, २००३). १९९८ साली त्याने १८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा त्याचा विक्रम अजून कोणीही मोडू शकलेला नाही.त्याने कसोटी मध्ये ४९ शतके तर वन -डे मध्ये ५१ शतकाचा विक्रम अजून कोणी मोडू शकला नाही. सचिनने वयाच्या अकराव्या वर्षी क्रिकेट स्वीकारले आणि  १५ नोव्हेंबर १९८९  रोजी पाकिस्तानविरुद्ध कराची येथे सोळाव्या वर्षी कसोटी सामन्यात पदार्पण केले आणि जवळजवळ चोवीस वर्षे आंतरराष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मुंबईचे प्रतिनिधित्व केले. २००२ मध्ये, कारकिर्दीच्या अर्ध्या पलीकडे, विस्डेन क्रिकेट खेळाडू्सच्या अ‍ॅलमॅनॅकने त्याला डॉन ब्रॅडमन आणि व्हिव्ह रिचर्ड्सच्या पाठोपाठ दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा वनडे फलंदाज म्हणून स्थान दिले. त्याच्या कारकिर्दीच्या शेवटी, सचिनने २०११ वल्ड  कप जिंकणाऱ्या भारतीय संघाचा एक भाग होता, सहा वर्ल्डकपमध्ये भारतासाठी केलेला हा पहिला विजय.  २००३ च्या दक्षिण आफ्रिकेत झालेल्या या स्पर्धेच्या आवृत्तीत त्याला यापूर्वी “प्लेअर ऑफ द टूर्नामेंट” म्हणून गौरविण्यात आले होते.{{संदर्भ हवा}}

सचिनने १९९४  मध्ये अर्जुन पुरस्कार, १९९७  मध्ये राजीव गांधी खेल रत्न पुरस्कार, भारताचा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान, १९९९ आणि २०००  मध्ये अनुक्रमे पद्मश्री आणि पद्मविभूषण पुरस्कार, भारताचा चौथा आणि दुसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार.  १६ नोहेंबर२०१३  रोजी झालेल्या अंतिम सामन्याच्या काही तासांनंतर पंतप्रधान कार्यालयाने त्यांना भारतरत्न, भारताचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार देण्याचा निर्णय जाहीर केला.  तो आत्तापर्यंतचा सर्वात तरुण प्राप्तकर्ता आणि पुरस्कार मिळविणारा प्रथम खेळाडू आहे. त्याने आयसीसी पुरस्कारांमध्ये वर्षातील सर्वोत्कृष्ट क्रिकेट खेळाडूसाठी सर गारफिल्ड सोबर्स करंडकही जिंकले.  २०१२ मध्ये तेंडुलकर यांना भारतीय संसदेच्या वरील सभागृहात राज्यसभेवर उमेदवारी देण्यात आली. भारतीय वायुसेनेद्वारे ग्रुप कॅप्टनचा मानद रँक मिळवून देणारा तो पहिला खेळपटू आणि विमानचालन पार्श्वभूमी नसलेला पहिला माणूस होता. २०१२ मध्ये त्याला ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलियाचा मानद सदस्य म्हणून नियुक्त करण्यात आले. 

२०१० मध्ये, टाईम मासिकाने सचिनला “जगातील सर्वाधिक प्रभावशाली लोक” म्हणून निवडले जाणाऱ्या वार्षिक टाईम १०० च्या यादीमध्ये समाविष्ट केले.  डिसेंबर २०१२ मध्ये सचिनने वनडेमधून निवृत्तीची घोषणा केली. ऑक्टोबर २०१३ मध्ये ट्वेन्टी -२० क्रिकेटमधून निवृत्त झाले  आणि त्यानंतर वेस्ट  इंडीज विरुद्ध मुंबईच्या वानखेडे स्टेडियमवर त्याने २०० वे कसोटी सामना खेळल्यानंतर १६  नोव्हेंबर २०१३ रोजी सर्व प्रकारच्या क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली. सचिनने एकूण ६६४ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने खेळले आणि ३४,३५७ धावा केल्या.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=https://sportsjagran.com/stats/stats-most-odi-runs|title=वनडे क्रिकेटमधील सर्वाधिक धावा|archive-url=https://sportsjagran.com/stats/stats-most-odi-runs|archive-date=4 मार्च 2021|access-date=8 मार्च 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== गोलंदाजी ===
तेंडुलकर हा नियमितपणे गोलंदाजी करत नसला तरी त्याने १३२ आणि ३६५ एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४२ बळींची कामगिरी केली आहे. ज्यावेळेस महत्त्वाचे गोलंदाज अपयशी ठरत असतात त्यावेळेस सचिनला गोलंदाजी देण्यात येत असे. आणि बऱ्याच वेळेस तो बळी मिळविण्यात यशस्वी ठरत असे. जरी त्याची गोलंदाजीची सरासरी ५० च्या वर असली, त्याला 'जम बसलेली फलंदाजांची जोडी फोडण्याचा हातगुण असणारा गोलंदाज' समजण्यात येते.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://content-ind.cricinfo.com/ci/content/story/93592.html|title=Injury-hit India take on Zimbabwe in crucial encounter|work=Cricinfo|access-date=2018-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.bangladeshobserveronline.com/new/2004/08/02/sports.htm |title=Hosts toast guests to snatch Asia Cup |ॲक्सेसदिनांक=३ मे २०२१ |विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20040913201726/http://www.bangladeshobserveronline.com/new/2004/08/02/sports.htm |विदा दिनांक=2004-09-13 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

अनेक वेळा&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/2004-05/PAK_IN_IND/SCORECARDS/PAK_IND_ODI1_02APR2005.html|title=1st ODI, Pakistan tour of India at Kochi, Apr 2 2005 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; सचिनने घेतलेल्या बळींचा भारताच्या विजयामध्ये महत्त्वपूर्ण वाटा राहिला आहे. खालील सामन्यांमध्ये तेंडुलकरची गोलंदाजी प्रभावी ठरली -
* १९९७-९८ सालच्या ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1997-98/OD_TOURNEYS/PTC/IND_AUS_PTC_ODI1_01APR1998.html|title=1st Match, Pepsi Triangular Series at Kochi, Apr 1 1998 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; मालिकेत कोची येथे ५ बळींची कामगिरी. २६९ धावांचे लक्ष्य समोर असताना ३१ व्या षटकात ऑस्ट्रेलियाची २०३/३ अशी मजबूत स्थिती होती. सचिनने १० षटकात केवळ ३२ धावा देऊन [[मायकेल बेव्हन]], [[स्टीव वॉ]], डी.एस.लेमन, [[टॉम मूडी]] आणि [[डीन मार्टिन]] ह्यांना बाद करून सामना भारताच्या बाजूने वळवला.
* [[इ.स. १९९३|१९९३]] सालचे [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिकेविरुद्धच्या]] सामन्यातील हिरो कप उपांत्य सामन्यामधील शेवटचे षटक. दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यासाठी एक षटक शिल्लक असताना ६ धावांची गरज होती. सचिनने त्या सामन्यात एकही धाव न देता तीन चेंडू टाकले व संपूर्ण षटकात केवळ तीन धावा देऊन भारताला सामना जिंकून अंतिम सामन्यात पोहोचण्यास मदत केली.&lt;ref&gt;http://usa.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1993-94/OD_TOURNEYS/CAB/IND_RSA_CAB_ODI-SEMI1_24NOV1993_MR&lt;/ref&gt;
* शारजामध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1991-92/OD_TOURNEYS/WLSTPY/WI_IND_WLSTPY_ODI5_22OCT1991.html|title=5th Match, Wills Trophy at Sharjah, Oct 22 1991 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; १० षटकांत ४/३४ची कामगिरी केली. त्यामुळे विंडीजचा डाव १४५ धावांत आटोपला.
* आय सी सी १९९८ मधील उपांत्यपूर्व फेरीमध्ये ढाक्कामध्ये त्याने १२८ चेंडूंत १४१ धावा केल्यावर ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध ४ बळी मिळवून भारताचा उपांत्य फेरीमध्ये पोहोचण्याचा मार्ग.

== प्रसिद्ध खेळी ==
=== कसोटी क्रिकेट ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;1&quot; style=&quot;width:60%;&quot;
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! धावा
! प्रतिस्पर्धी
! ठिकाण (वर्ष)
! निकाल
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११९ नाबाद
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[ओल्ड ट्रॅफर्ड|मॅंचेस्टर]] (१९९०)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४८
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (१९९१-९२)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११४&lt;sup&gt;*&lt;/sup&gt;
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[डब्ल्यू ए सी ए मैदान|पर्थ]] (१९९१-९२)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२२
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[एजबॅस्टन मैदान, बर्मिंगहॅम|बर्मिंगहॅम]] (१९९६)
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १६९
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[न्यूलॅंड्स क्रिकेट मैदान|केप टाऊन]] (१९९६-९७)
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५५ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चेन्नई]] (१९९७-९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १३६
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चेन्नई]] (१९९८-९९)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५५ 
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[स्प्रिंगबॉक पार्क|ब्लूमफॉॅंटेन]] (२००१-०२)
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १७६
| [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट|वेस्ट इंडीज]]
| [[इडन गार्डन्स|कोलकाता]] (२००२-०३)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २४१ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (२००४)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५४ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (२००८)
| ऑस्ट्रेलिया
|}
&lt;sup&gt;*&lt;/sup&gt; १८ वर्षाचा असताना [[डब्ल्यू ए सी ए मैदान|वाकाच्या]] उसळत्या खेळपट्टीवर खेळल्या गेलेल्या या खेळीला स्वतः तेंडुलकर आपली सर्वोत्त्कृष्ट खेळी मानतो.

=== एकदिवसीय क्रिकेटचा देव  ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;1&quot; style=&quot;width:60%;&quot;
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! धावा
! प्रतिस्पर्धी
! ठिकाण (वर्ष)
! निकाल
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९० &lt;ref&gt;Cricinfo match report. World Cup, 1995/96, India v Australia 27 Feb 1996 http://www.cricinfo.com/link_to_database/ARCHIVE/WORLD_CUPS/WC96/WC96-MATCHES/GROUP-A/AUS_IND_WC96_ODI19_27FEB1996.html&lt;/ref&gt;
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[वानखेडे स्टेडियम|मुंबई]] (१९९६ वि.च.&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १०४
| [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]]
| [[बेनोनी]] (१९९७)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४३
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १३४
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२४
| [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १८६ नाबाद
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[लाल बहादूर शास्त्री स्टेडियम|हैदराबाद]] (१९९९)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९८
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[सेंच्युरीयन]] (२००३ वि.च.)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४१
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[रावळपिंडी]] (२००४)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२३
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[अमदाबाद|अमदावाद]] (२००५)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९३
| [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंका]]
| [[व्ही सी ए मैदान|नागपूर]] (२००५)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २०० नाबाद
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[कॅप्टन रूपसिंग स्टेडियम|ग्वाल्हेर]] (२०१०)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११४
| [[बांगलादेश क्रिकेट|बांगलादेश]]
| [[शेर-ए-बांगला क्रिकेट मैदान|मिरपूर]] (२०१२)**
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|}
&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;वि.च.-विश्वचषक
&lt;sup&gt;**&lt;/sup&gt;आंतरराष्ट्रीय सामन्यांतील १००वे शतक

== कामगिरी ==
[[चित्र:Sachin Tendulkar.png|right|thumb|250px|सचिन तेंडुलकरच्या कारकीर्दीचा आलेख]]
=== कसोटी क्रिकेट ===
तेंडुलकरच्या कसोटी कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी,
* विस्डेनतर्फे दुसऱ्या क्रमांकाच्या (डॉन ब्रॅडमननंतरच्या) सर्वोत्कृष्ट फलंदाजाचा बहुमान &lt;ref name=&quot;Tribune1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rediff.com/cricket/2002/dec/13wisden.htm|title=Tendulkar second-best ever: Wisden|website=www.rediff.com|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;
* सर्वाधिक कसोटी शतकांचा (३५) विक्रम, जो आधी [[सुनील गावसकर]]च्या नावे होता (३४ शतके). हा विक्रम सचिनने [[दिल्ली]]मध्ये [[इ.स. २००५|२००५]] साली [[श्रीलंका|श्रीलंकेविरुद्ध]] खेळताना नोंदवला.
* सर्वाधिक क्रिकेट मैदानांवर खेळाचा विक्रम: सचिन आत्तापर्यंत ५२ मैदानांवर कसोटी क्रिकेट खेळलेला आहे. हा आकडा [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]] (४८), [[कपिल देव]] (४७), [[इंझमाम उल-हक|इंजमाम उल-हक]] (४६) आणि [[वसिम अक्रम]] (४५) पेक्षा जास्त आहे.
* सर्वात जलद १०००० धावा कसोटी सामन्यांमध्ये करण्याचा विक्रम: हा विक्रम [[ब्रायन लारा]] आणि सचिन ह्या दोघांच्या नावे आहे. दोघांनीही हा विक्रम १९५ डावांमध्ये केला.
* एकूण कसोटी धावांमध्ये पहिला क्रमांक .
* सर्वोच्च फलंदाजीची सरासरी: ५३.७९. ही सरासरी कोणत्याही ११,००० धावा केलेल्या फलंदाजापेक्षा जास्त आहे.
* सचिन हा १०,००० पेक्षा जास्त कसोटी धावा करणारा दुसरा भारतीय फलंदाज आहे.
* त्याच्या नावे ३७ कसोटी [[बळी (क्रिकेट)|बळी]] आहेत ([[डिसेंबर १४]], [[इ.स. २००५|२००५]]).
* दुसऱ्या क्रमांकाचा जलद ९,००० धावा करणारा फलंदाज. (ब्रायन लाराने ९००० धावा १७७ डावांमध्ये केल्या, सचिनने १७९ डावांमध्ये ती कामगिरी केली).
* [[नोव्हेंबर १६]], [[इ.स. २०१३]] रोजी, आपली कारकीर्द सुरू केल्याच्या २४ वर्षे १ दिवसांनी तेंडुलकरने कसोटी क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली.

=== एकदिवसीय क्रिकेट ===
तेंडुलकरच्या आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी:
* सर्वात जास्त एकदिवसीय सामने खेळण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक (५०) वेळा सामनावीर बनण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक (८९ वेगवेगळ्या) मैदानांवर खेळण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक धावा (१८४२६ धावा).
* सर्वाधिक शतके (४९).
* पुढील संघांविरुद्ध सर्वाधिक शतके: [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]], [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]], [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]], [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंका]] आणि [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]].
* १०,०००, ११,०००, १२,०००, १३,००० आणि १४,०००, १५,०००, १६,०००, १७,०००, १८,००० धावांचे लक्ष्य प्रथम आणि सर्वात जलद ओलांडणारा फलंदाज.
* एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १५,००० धावांचा टप्पा पार करणारा एकमेव फलंदाज.
* १०० डांवांमध्ये ५० अथवा अधिक धावा करणारा एकमेव फलंदाज.
* १००हून अधिक [[बळी (क्रिकेट)|बळी]] ([[मार्च २४]], [[इ.स. २०११|२०११]] पर्यंत १५४ बळी).
* ज्या फलंदाजांनी सर्वाधिक वनडे (९६) अर्धशतक केले &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sportsjagran.com/stats/most-fifties-odi-cricket/|title=एकदिवसीय क्रिकेट : सबसे ज्यादा अर्धशतक बनाने वाले 5 बल्लेबाज|language=en-US|access-date=2021-05-02}}&lt;/ref&gt;
* भारतीय फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक वैयक्तिक धावांचा विक्रम (१९९९ साली [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]विरुद्ध केलेल्या १८६ धावा)
* एका वर्षात १,००० अथवा जास्त धावा करण्याची कामगिरी सर्वाधिक वेळा करण्याचा विक्रम. ही कामगिरी त्याने आत्तापर्यंत सहा वेळा केलेली आहे - १९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २००० आणि २००३.
* १९९८ साली त्याने १,८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा विक्रम आत्तापर्यंत कोणीही मोडू शकलेला नाही.
* १९९८ साली त्याने ९ एकदिवसीय शतके झळकवली. इतकी शतके आत्तापर्यंत कोणत्याही फलंदाजाने व कोणत्याही एका वर्षात केलेली नाहीत.
* फेब्रुवारी २०१० मध्ये दक्षिण अफ्रिकेविरुद्ध [[ग्वाल्हेर]]मध्ये एकदिवसीय क्रिकेटच्या इतिहासात प्रथमच २०० धावा फटकावण्याचा विक्रम.
* १०,००० पेक्षा अधिक धावा केलेल्या फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक फलंदाजीची सरासरी ([[मार्च २४]], [[इ.स. २०११|२०११]] पर्यंत).

''विश्वचषक''
* [[क्रिकेट विश्वचषक|विश्वचषकाच्या इतिहासातील]] सर्वाधिक धावा (५९.७२ च्या सरासरीने १७३२ धावा).
* [[क्रिकेट विश्वचषक, २००३|२००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये]] मालिकावीर.
* २००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये ६७३ धावा. ह्या कोणीही कोणत्याही एका [[क्रिकेट विश्वचषक|विश्वचषकामध्ये]] केलेल्या धावांपेक्षा अधिक आहेत.

२३ डिसेंबर २०१२मध्ये तेंडुलकरने एकदिवसीय क्रिकेटमधून निवृत्ती पत्करली.

=== आय.पी.एल. ===
तेंडुलकर [[इंडियन प्रीमियर लीग]]I.P.L.च्या [[मुंबई इंडियन्स]] संघाकडून त्यांचा ''आयकॉन प्लेयर'' म्हणून खेळतो. २००८ च्या आय.पी.एल. मोसमात पहिल्या तीन सामन्यात त्याला दुखापतीमुळे खेळता आले नाही. मे २६, २०१३ रोजी त्याने आय.पी.एल.मधून निवृत्ती जाहीर केली.

=== इतर ===
* सचिन तेंडुलकर हा [[तिसरा पंच|तिसऱ्या पंचाकडून]] धावचीत केला गेलेला पहिला फलंदाज आहे. हा निर्णय १९९२ साली दक्षिण आफ्रिकेमध्ये दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध खेळताना देण्यात आला.
* सचिन हा (१९९२ साली) यॉर्कशायर [[क्रिकेट काउंटी क्लब]]मध्ये खेळणारा पहिला परदेशी फलंदाज आहे.
* विशेष म्हणजे, विस्डेनने सचिनच्या एकाही कामगिरीची नोंद सर्वोच्च १०० फलंदाजीच्या खेळ्यांमध्ये केलेली नाही.
*लॉरेस वर्ल्ड स्पोर्ट्स अवॉर्ड २०२०&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.highonstudy.com/sachin-tendulkar-wins-laureus-world-sports-awards/|title=Indian Icon Sachin Tendulkar wins Laureus World Sports Awards 2020|संकेतस्थळ=Highonstudy.com|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;
* सचिनच्या नावावर अनेक न मोडता येणारे विक्रम आहेत.

==छायाचित्रे==
&lt;gallery&gt;
File:Sachin tendulkar.jpg
File:Sachin Tendulkar 1.jpg
File:Sachin Tendulkar 3.jpg
File:Sachin Tendulkar 2.jpg
File:Sachin Tendulkar fielding.jpg
File:Tendulkar batting against Australia, October 2010 (1), cropped.jpg
File:Sachin at the other end.jpg
File:Tendulkar six.jpg
File:Tendulkar batting against Australia, October 2010 (1).jpg
File:Tendulkar goes to 14,000 Test runs.jpg
File:A Cricket fan at the Chepauk stadium, Chennai.jpg
File:Cricket Partnership.jpg
File:Tendulkar's.jpg
File:Tendulkar shot.JPG
File:Tendulkar closup.jpg
File:Master Blaster at work.jpg
&lt;/gallery&gt;

== सामनावीर पारितोषिके ==
=== कसोटी क्रिकेटमध्ये १० पुरस्कार ===
:{| border=0 cellpadding=3 cellspacing=1 width=60%
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! दिनांक
! विरुद्ध संघ
! स्थळ
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑगस्ट ९]] [[इ.स. १९९०|१९९०]]
| [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[ओल्ड ट्रॅफर्ड|ओल्ड ट्रॅफोर्ड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[फेब्रुवारी ११]] [[इ.स. १९९३|१९९३]]
| [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर २५]] [[इ.स. १९९५|१९९५]]
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[मार्च ६]] [[इ.स. १९९८|१९९८]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[जानेवारी २८]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर २९]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[सरदार पटेल स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[डिसेंबर २६]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[मेलबोर्न क्रिकेट मैदान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[फेब्रुवारी २४]] [[इ.स. २०००|२०००]]
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[वानखेडे स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर ३०]] [[इ.स. २००२|२००२]]
| [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट|वेस्ट इंडीज]]
| [[इडन गार्डन्स|ईड्न गार्डन्स]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[जानेवारी २]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान]]
|}

=== आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये ५२ पुरस्कार ===
:{| border=0 cellpadding=3 cellspacing=1 width=60%
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! #
! दिनांक
! विरुद्ध
! स्थळ
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १
| [[इ.स. १९९०|१९९०]]-[[इ.स. १९९१|९१]]
| [[श्रीलंका]]
| [[पुणे]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[शारजा]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ३
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[दक्षिण आफ्रिका]]
| [[कोलकाता]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ४
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[मेलबोर्न]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[पाकिस्तान]]
| [[सिडनी]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ६
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[झिम्बाब्वे]]
| [[हॅमिल्टन, न्यू झीलंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ७
| [[इ.स. १९९३|१९९३]]-[[इ.स. १९९४|९४]]
| [[न्यू झीलंड]]
| [[ऑकलंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ८
| [[इ.स. १९९४|१९९४]]
| [[ऑस्ट्रेलिया]]
| [[कोलंबो]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५०
| [[मार्च १६]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[पाकिस्तान]]
| [[रावळपिंडी]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५१
| [[जुलै २१]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[बांगलादेश]]
| [[सिंहली स्पोर्टस क्लब मैदान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५२
| [[सप्टेंबर १४]] [[इ.स. २००६|२००६]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[कुआलालंपूर]]&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://content-ind.cricinfo.com/dlfcup/engine/match/256607.html |title=2nd Match: India v West Indies at Kuala Lumpur, Sep 14, 2006 |प्रकाशक=Content-ind.cricinfo.com |date= |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;
|}

== पाकिस्तानविरुद्धची कामगिरी ==
भारताच्या पारंपरिक प्रतिस्पर्धी पाकिस्तानविरुद्ध सचिनची कामगिरी हा नेहमीच टीकेचा विषय राहिला आहे. भारत-पाकिस्तान सामन्यांमध्ये दोन्ही संघांच्या खेळाडूंवर नेहमीच दडपण असते आणि एकमेकांवर कुरघोडी करण्याच्या प्रयत्‍नात खेळाडू आपल्या खेळाचे सर्वोत्कृष्ट प्रदर्शन करतात असे समजले जाते.

तेंडुलकर आत्तापर्यंत पाकिस्तानशी १६ कसोटी सामने खेळला आहे. ह्या सामन्यांमध्ये त्याने ३९.९१ च्या सरासरीने ९१८ धावा केल्या आहेत.  त्याच्या एकूण सरासरीपेक्षा (५५.३९) ही सरासरी कमी आहे. पाकिस्तानविरुद्धचा त्याची सर्वोच्च कसोटी धावसंख्या १९४; ही सुद्धा त्याच्या एकंदरीत सर्वोच्च धावसंख्येपेक्षा (२४८) कमी आहे.

एकदिवसीय सामन्यांमध्ये सचिनची कामगिरी त्यामानाने चांगली आहे. त्याने पाकिस्तानविरुद्धच्या ६१ एकदिवसीय सामन्यांमध्ये ३८.५८ च्या सरासरीने २१२२ धावा केल्या आहेत. त्याच्या एकंदरीत एकदिवसीय सामन्यांची सरासरी ४४.२० आहे.

== टीका आणि अलीकडील कामगिरी ==
विस्डेनने आपल्या २००५ सालच्या अंकात सचिनबद्दल पुढील वक्तव्य केले, ''मुंबईच्या खेळपट्टीवरील सचिनची ५५ धावांची ऑस्ट्रेलियाविरुद्धची खेळी सोडली, तर सचिनची २००३ नंतरची फलंदाजी पाहणे हा तितकासा उत्कंठावर्धक अनुभव नव्हता. २००३ सालानंतर सचिनच्या फलंदाजीत राजेशाही, आक्रमक व जोशपूर्णवरून यांत्रिक व बचावात्मक असे स्थित्यंतर येत गेले.''

वरील टीका सचिनच्या आत्ताच्या कामगिरीची तुलना त्याच्या १९९४-९९ काळाच्या कामगिरीशी करून (ज्यावेळेस सचिन खेळाच्या दृष्टीने ऐन तारुण्यात म्हणजे २० ते २५ वर्षे वयाचा होता अशावेळी) झालेली दिसते. तेंडुलकरला १९९४ साली [[ऑकलंड]] येथे न्यू झीलंडविरुद्ध फलंदाजीसाठी सलामीला पाठवण्यात आले &lt;ref&gt;Cricinfo Ind v NZ Mar 27, 1994 match report http://www.cricinfo.com/link_to_database/ARCHIVE/1993-94/IND_IN_NZ/IND_NZ_ODI2_27MAR1994.html&lt;/ref&gt;. त्यावेळी त्याने ४९ चेंडूंत ८२ धावा केल्या. ही सचिनच्या सुवर्णयुगाची नांदी होती. तिची परिणती १९९८-९९ सालच्या ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या धडाकेबाज खेळामध्ये झाली. ह्या सचिनच्या कामगिरीनंतर ऑस्ट्रेलियाचा फिरकी गोलंदाज [[शेन वॉर्न]] गमतीत म्हणाला होता की सचिननामक फलंदाजीच्या झंझावाताची मला भयानक स्वप्ने पडतात.&lt;ref&gt;SportNetwork.net http://www.sportnetwork.net/main/s119/st62164.htm. ''Down Memory Lane - Shane Warne's nightmare''. Nov 29, 2004&lt;/ref&gt;.

भारताच्या १९९९ सालच्या पाकिस्तान दौऱ्यात सचिनचे पाठदुखीचे दुखणे उफाळून आले. ह्यात भारताला [[चेपॉक]]मधील सामन्यात सचिनने शतक झळकवले असतानाही ऐतिहासिक पराभव स्वीकारावा लागला. ह्यातच भरीस भर म्हणजे, १९९९ चे [[क्रिकेट विश्वकप]]चे सामने चालू असताना सचिनचे वडील, प्राध्यापक [[रमेश तेंडुलकर]] ह्यांचे निधन झाले. त्यानंतर [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]कडून कप्तानपद स्वीकारलेल्या सचिनचा भारतीय संघ ऑस्ट्रेलियाच्या दौऱ्यावर गेला. तिथे त्याच्या संघाला नुकतेच विश्वविजेतेपद पटकावलेल्या यजमान संघाकडून ३-० असा दारुण पराभव स्वीकारावा लागला&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://aus.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1999-2000/IND_IN_AUS/SCORECARDS/IND_AUS_T2_26-30DEC1999.html|title=2nd Test, India tour of Australia at Melbourne, Dec 26-30 1999 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;. त्यानंतर तेंडुलकरने कप्तानपदाचा राजीनामा दिला आणि [[सौरव गांगुली]]ने भारतीय संघाच्या कप्तानपदाची धुरा सांभाळली.

२००३ सालच्या विश्वचषक स्पर्धेमध्ये सचिनने ११ सामन्यांमध्ये ६७३ धावा केल्या. ह्या खेळीमुळे भारतीय संघाला अंतिम सामन्यात पोहोचण्यास मदत झाली. ऑस्ट्रेलियाने ह्या मालिकेत विश्वचषकावर आपली मक्तेदारी कायम ठेवली असली तरी तेंडुलकरला मालिकावीरचा सन्मान मिळाला.

२००३-२००४ च्या ऑस्ट्रेलिया दौऱ्यात भारत-ऑस्ट्रेलियादरम्यानची मालिका अनिर्णित राहिली. ह्यातील शेवटच्या कसोटी सामन्यात तेंडुलकरने [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनीमध्ये]] द्विशतक झळकावले. १-१ अशाप्रकारे अनिर्णित राहिलेल्या ह्या मालिकेमध्ये [[राहुल द्रविड]]ला मालिकावीराचा बहुमान मिळाला.

२००४ साली [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलियाने]] भारताचा दौरा केला. त्यावेळी सचिनचे कोपराच्या हाडाचे (tennis elbow) दुखणे वाढले आणि त्याला पहिल्यांदाच पहिल्या दोन कसोटी सामन्यांना मुकावे लागले. मुंबईमधल्या कसोटी सामन्यात सचिनच्या कामगिरीच्या जोरावर भारताने ऑस्ट्रेलियाला हरवून आपली प्रतिष्ठा राखली. कारण त्यापूर्वीच ऑस्ट्रेलियाने चेन्नईमधील कसोटी सामना अनिर्णित ठेवून मालिका २-१ अशी खिशात घातली होती. हल्लीच तेंडुलकरला आपल्या दुखापत झालेल्या खांद्यावर शस्त्रक्रिया करवून घ्यावी लागली. त्यामुळे त्याला २००६ मधील {{WINc}} दौऱ्यापासून सक्तीने दूर राहावे लागले.

सध्याच्या काळात, विस्डेनने म्हटल्याप्रमाणे, सचिनच्या खेळात पूर्वीसारखी आक्रमकता राहिली नाही. ह्याला सचिनचे वाढते वय कारणीभूत आहे का हा सचिनच्या सततच्या १७ वर्षे खेळाच्या दुखापतींचा परिणाम आहे, ह्याबद्दल तज्ज्ञांमध्ये मतभेद आहेत. १० डिसेंबर २००५ रोजी [[फिरोजशाह कोटला मैदान|फेरोज शाह कोटला]] मैदानावर [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंकेविरुद्ध]] आपले उच्चांकी ३५वे कसोटी शतक झळकवून त्याने आपल्या चाहत्यांना खूष केले. परंतु त्यानंतरच्या भारताच्या पाकिस्तान दौऱ्यामध्ये त्याने तीन कसोटी सामन्यांमध्ये केवळ २१ च्या सरासरीने धावा जमवल्यावर सचिनच्या अलीकडच्या कामगिरीवर अनेकांनी शंका घेतली.

[[फेब्रुवारी ६]] [[इ.स. २००६|२००६]] रोजी तेंडुलकरने पाकिस्तानविरुद्धच्या सामन्यामध्ये आपले ३९ वे एकदिवशीय शतक झळकवले. सध्या तेंडुलकर सर्वोच्च एकदिवशीय शतके झळकवणाऱ्यांपैकी दुसऱ्या स्थानावर असलेल्या सौरव गांगुलीपेक्षा १६ शतकांनी पुढे आहे. ह्या कामगिरीनंतर ११ फेब्रुवारीला त्याने पाकिस्तानविरुद्धच्या दुसऱ्या एकदिवशीय सामन्यात जलद ४१ धावा जमवल्या आणि त्यानंतर १३ फेब्रुवारी २००६ला लाहोरमध्ये प्रतिकूल परिस्थितीत सचिनने ९५ धावा केल्या. हा एक नेत्रसुखद फलंदाजीचा अनुभव होता.

[[मार्च १९]] [[इ.स. २००६]] रोजी आपल्या घरच्या [[वानखेडे स्टेडियम|वानखेडे खेळपट्टीवर]] [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंडविरुद्ध]] तिसऱ्या कसोटी सामन्यातील पहिल्या डावात २२ चेंडूंत केवळ १ धाव करून बाद झाल्यावर, प्रेक्षकातल्या एका गटाकडून तेंडुलकरविरुद्ध हुल्लडबाजी करण्यात आली&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.indiadaily.org/entry/sachin-tendulkar-booed-by-wankhede-crowd/|title=sachin tendulkar booed by wankhede crowd {{!}}|website=www.indiadaily.org|language=en-US|access-date=2018-03-18|archive-date=2006-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20061011174138/http://www.indiadaily.org/entry/sachin-tendulkar-booed-by-wankhede-crowd/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. असा अपमान सचिनला त्याच्या खेळाबद्दल पहिल्यांदा बघावा लागला. अलबत, त्याच कसोटी सामन्यातील दुसऱ्या डावात फलंदाजीसाठी येताना सचिनचे प्रेक्षकांनी स्वागत केले. परंतु ह्या तीन कसोटी सामन्यांच्या मालिकेत सचिनला एकही अर्धशतक करता आले नाही. शिवाय त्याच्या खांद्याच्या दुखापतीवरील शस्त्रक्रियेमुळे त्याच्या भविष्यातील फलंदाजीच्या कामगिरीसंदर्भात प्रश्नचिन्ह उपस्थित करण्यात आले. [[जेफरी बॉयकॉट]]ने (Geoffrey Boycott) सचिनच्या कामगिरीविषयी अतिशय परखड अशी प्रतिक्रिया दिली: &quot;सचिन तेंडुलकर हा सध्या त्याच्या सर्वात खराब फॉर्ममध्ये आहे...आता तो अजून दोन महिने संघाबाहेर बसणार असेल, तर मला असे वाटते की तो त्याच्या पूर्वीच्या दैदीप्यमान कामगिरीला साजेसा खेळ करणे अशक्य आहे.&quot;&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-sports/Playing-five-bowlers-weakens-the-batting/article15737472.ece|title=Playing five bowlers weakens the batting|date=2006-03-23|work=The Hindu|access-date=2018-03-18|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[मे २३]] [[इ.स. २००६]] रोजी प्रायोजित तंदुरुस्तीची चाचणी न घेण्याचा निर्णय घेतल्यावर, सचिनने असे घोषित केले की तो कॅरिबियन बेटांच्या टूरला जाणार नाही. परंतु ऑगस्टमधील पुनरागमनाच्या दृष्टीने त्याने लॅशिंगस XI तर्फे पाच सामन्यांच्या मालिकेमध्ये खेळण्याचा निर्णय घेतला. त्या पाच सामन्यांमध्ये त्याने अनुक्रमे १५५, १४७ (रिटायर्ड), ९८, १०१ (रिटायर्ड) आणि १०५ अशा १०० पेक्षा जास्त सरासरीने धावा केल्या आणि ह्या सर्व सामन्यांमध्ये त्याची धावसंख्या सर्वोच्च होती.

शेवटी जुलै २००६ मध्ये [[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ|भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाकडुन]] ([[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ|BCCI]]) असे घोषित करण्यात आले की, शिबिरात सामील झाल्यानंतर सचिनने आपल्या दुखापतींवर मात केली आहे आणि तो संघाच्या निवडीसाठी पात्र आहे.

सप्टेंबर १४ २००६ मधील सचिनच्या पुनरागमनाच्या सामन्यामध्ये त्याने वेस्ट इंडीजविरुद्ध ४० वी शतकी खेळी करून त्याच्या टीकाकारांची वाचा बंद केली. ह्या सामन्यात त्याने १४८ चेंडूंत १४१ धावा जरी केल्या असल्या तरी पावसामुळे व्यत्यय आल्यामुळे वेस्ट इंडीजने हा सामना ड-लु (डकवर्थ लुईस) नियमानुसार जिंकला. जानेवारी २००७ मध्ये सचिनने आपले ४१ वे शतक ७६ चेंडुंमध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध पूर्ण केले. तेंडुलकर आता सर्वोच्च एकदिवसीय शतकवीरांमध्ये आपल्या प्रतिस्पर्ध्यापेक्षा ([[सनथ जयसूर्या]]) १८ शतकांनी पुढे आहे. आहे&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://usa.cricinfo.com/db/STATS/ODIS/BATTING/ODI_MOST_100S.html |title=Records &amp;#124; One-Day Internationals &amp;#124; Batting records &amp;#124; Most hundreds in a career &amp;#124; ESPN Cricinfo |प्रकाशक=Usa.cricinfo.com |date= |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;.

[[वेस्ट इंडीज]]मधील [[क्रिकेट विश्वचषक, २००७|२००७ सालच्या क्रिकेट विश्वचषकामध्ये]]  द्रविडच्या नेतृत्वाखाली तेंडुलकर आणि [[भारतीय क्रिकेट संघ|भारतीय संघाची]] कामगिरी अतिशय निराशाजनक झाली. प्रशिक्षक ग्रेग चॅपेलनी खालच्या क्रमांकावर फलंदाजीसाठी पाठविल्यावर सचिनने अनुक्रमे ७([[बांगलादेश क्रिकेट|बांगलादेश]]), ५७* ([[क्रिकेट बर्म्युडा|बर्म्युडा]]) आणि ० ([[श्रीलंका क्रिकेट संघ|श्रीलंका]]) अशा धावा केल्या. ह्याचा परिणाम म्हणून माजी ऑस्ट्रेलियन कप्तान व तत्कालिन भारतीय क्रिकेट संघाचे प्रशिक्षक असलेल्या [[ग्रेग चॅपेल|ग्रेगचा]] भाऊ [[इयान चॅपल|इयान चॅपेल]]ने मुंबईच्या मीडडे वर्तमानपत्राच्या आपल्या स्तंभातून तेंडुलकरला निवृत्ति घेण्याचा सल्ला दिला&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/cricket/6509767.stm |title=BBC SPORT &amp;#124; Cricket &amp;#124; Tendulkar faces calls to retire |प्रकाशक=BBC News |date=2007-03-30 |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;.

लगेचच त्यानंतरच्या बांगलादेशविरुद्धच्या मालिकेमध्ये सचिनला मालिकावीर म्हणून बहुमान मिळाला. सध्या तो आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४००० व १५,००० धावा करणारा एकमेव फलंदाज आहे. कसोटी सामन्यांत ५० शतके करणारा तेंडुलकर एकमेव फलंदाज आहे.

१६ मार्च २०१२ रोजी बांगलादेश विरुद्ध एक दिवसीय सामन्यामध्ये शतक करून आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये १०० शतके पूर्ण केली. शंभरावे शतक पूर्ण करण्यासाठी त्याला १ वर्ष आणि चार दिवस वाट पाहावी लागली. तेंडुलकरने [[नोव्हेंबर १४]], [[इ.स. २०१३]] रोजी आपला २००वा कसोटी सामना खेळून झाल्यावर क्रिकेटमधून आपली निवृत्ती जाहीर केली.

== वैयक्तिक जीवन ==
काही वर्षापूर्वी मित्रांनी एकमेकांची ओळख करून दिल्यावर १९९५ साली सचिनचा विवाह आनंद मेहता ह्या गुजराती उद्योगपतींच्या अंजली (व्यवसायाने बालरोगतज्ज्ञ असलेल्या) यांच्याशी झाला. त्यांना सारा (ऑक्टोबर १९९७) आणि अर्जुन (२३ सप्टेंवर २०००) अशी दोन मुले आहेत. सचिन आपल्या सासूतर्फे चालवल्या जाणाऱ्या अपनालय नामक मुंबईच्या स्वयंसेवी संस्थेमार्फत दरवर्षी २०० गरजू मुलांना आर्थिक अथवा इतर मदत करतो. प्रसारमाध्यमांमध्ये सचिनच्या ह्या कार्याविषयी पराकोटीची उत्सुकता असली तरी सचिन आपल्या ह्या कामांविषयी गोपनीयता बाळगणेच पसंत करतो. तेंडुलकर बरेचदा आपली [[फेरारी ३६० मॉडेना]] मुंबईमध्ये फिरण्यासाठी काढताना दिसला आहे. (ही गाडी त्याला [[फियाट]] कंपनीतर्फे [[मायकल शूमाकर]]च्या हस्ते भेट देण्यात आली. [[कस्टम]]ने ह्या गाडीवरील करावर सूट दिल्यामुळे ह्या गाडीचे प्रकरण सचिनसाठी डोकेदुखी ठरले होते. शेवटी फियाटने कर भरून हे प्रकरण मिटवले.)

==राजकीय कारकीर्द==
सचिन यांची [[राज्यसभा]] सदस्य म्हणून २०१२ मध्ये नियुक्ती झाली. २१ डिसेंबर २०१७ रोजी प्रथमच संसदेच्या अधिवेशनादरम्यान राज्यसभेत सचिन तेंडुलकर भाषण करणार होते. परंतु पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ह्यांनी माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग ह्यांच्याविषयी केलेल्या वक्तव्याबद्दल माफी मागावी अशी मागणी करणाऱ्या खासदारांच्या गोंधळामुळे सदर भाषण सचिन तेंडुलकर ह्यांना करता आले नव्हते.&lt;ref&gt;
{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/NAT-DEL-HDLN-sachin-tendulkar-first-speech-at-rajya-sabha-halted-due-to-disruption-5774541-PHO.html 
|title=राज्यसभा पीचवर सचिनचे खाते उघडलेच नाही; खा. सचिन भाषणासाठी प्रथमच उभारला, पण गोंधळात शब्दही नाही 
|प्रकाशक=दिव्य मराठी (https://divyamarathi.bhaskar.com/) 
|दिनांक= २२ डिसेंबर २०१७
|ॲक्सेसदिनांक=२७ जानेवारी २०१८}}
&lt;/ref&gt;
शेवटी त्यांनी आपले भाषण त्याच दिवशी फेसबुकावरून चित्रफितीच्या स्वरूपात प्रसिद्ध केले.&lt;ref&gt;
{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.facebook.com/SachinTendulkar/videos/1753046098052915/ 
|title=भारतातील खेळाचे भवितव्य आणि खेळण्याचा अधिकार ह्या विषयावरील सचिन तेंडुलकर ह्यांच्या भाषणाची त्यांच्या फेसबुक पानावरील चित्रफीत
|प्रकाशक=सचिन तेंडुलकर ह्यांचे फेसबुक खाते 
|दिनांक= २२ डिसेंबर २०१७
|ॲक्सेसदिनांक=२७ जानेवारी २०१८}}
&lt;/ref&gt;

== सन्मान ==
* [[भारतरत्न]] पुरस्कार
* २०१२ मध्ये झालेल्या आऊटलुक इंडियाच्या ‘[[द ग्रेटेस्ट इंडियन]]’ या आंतरराष्ट्रीय सर्वेक्षणामध्ये तेंडुलकर सातव्या क्रमांकावर होते.&lt;ref&gt;https://www.outlookindia.com/magazine/story/a-measure-of-the-man/281949&lt;/ref&gt;
*1994 मध्ये सचिन तेंडुलकरांना अर्जुन पुरस्कार प्राप्त झाला.
*1997 मध्ये राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार मिळविणारे सचिन हे पहिले क्रिकेट खेळाडू बनले.
*1999 मध्ये यांना पद्मश्री पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले.
*2001 मध्ये महाराष्ट्र भुषण पुरस्कार देण्यात आला.
*2008 मध्ये पद्मविभूषण पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले.
*2010 मध्ये एलजी पीपल्स चॉईस अवॉर्ड प्राप्त झाला.
*2011 मध्ये क्रिकेट खेळाडू ऑफ द इअर पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले याची चर्चा कौतुकास्पद होती.

==पुस्तके==
* [[इंद्रनील राय]] यांनी सचिन तेंडुलकरांवर एक त्यांच्याच नावाचे [[इंग्रजी]] [[पुस्तक]] लिहिले आहे.
* चिरंजीव सचिन ([[द्वारकानाथ संझगिरी]])

==चित्रपट==
सचिन तेंडुलकरच्या आयुष्यावर ‘[[सचिन: अ बिलियन ड्रीम्स]]’ नावाचा माहितीपटवजा चित्रपट निघाला आहे. चित्रपटाचे दिग्दर्शन जेम्स अर्सकिन यांचे आहे. मूळ इंग्रजीत असलेला हा चित्रपट अनेक भारतीय भाषांत डब झाला आहे.

== हे सुद्धा पहा ==
* [[सर्वात महान भारतीय (सर्वेक्षण)]]
* [[सचिन तेंडुलकरच्या क्रिकेटमधील विक्रमांची यादी]]
* [[जागत्या स्वप्नाचा प्रवास]]

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* {{विकिक्वोट}}
* {{ट्विटर|sachin_rt}}
* [[फेसबुक]]वरील अधिकृत पेज - [http://www.facebook.com/SachinTendulkar सचिन तेंडुलकर]
* [http://www.cricinfo.com/db/PLAYERS/IND/T/TENDULKAR_SR_06001934 क्रिकइन्फो प्रोफाइल]
* 
[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/in_depth/2001/india_v_australia/1253003.stm BBC's article on Tendulkar after 2000-01 Border-Gavaskar Trophy]

{{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}}
{{भारतरत्‍न}}
{{Navboxes colour
|bg=gold
|fg=navy
|title= पुरस्कार व विक्रम
|list1=
{{क्रम-सुरू}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]|वर्ष=[[इ.स. १९९६]]–[[इ.स. १९९८]]}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]|वर्ष=[[इ.स. १९९९]]–[[इ.स. २०००]]}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[सौरव गांगुली]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[लिएंडर पेस]] आणि [[नमीर्क्पाम कुंजुराणी]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[राजीव गांधी खेलरत्‍न]]| वर्ष=१९९७/९८}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[ज्योतिर्मयी सिकदर]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[अनिल कुंबळे]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=भारतीय पुरस्कार [[विस्डेन क्रिकेट खेळाडू ऑफ द इयर]]|वर्ष=१९९७}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[राहुल द्रविड]]}}
{{क्रम-शेवट}}

{{५०च्या वर कसोटी सामन्यांची सरासरी असलेले भारतीय फलंदाज}}
{{१०००० धावा कसोटी सामने}}
{{१०००० धावा एकदिवसीय सामने}}
}}
{{Navboxes colour
|title= भारतीय संघ
|bg = #0077FF
|fg = #FFFF40
|bordercolor=
|list1={{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २०११}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २००७}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २००३}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९९}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९६}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९२}}
}}

{{मुंबई इंडियन्स संघ २००८}}
{{मुंबई इंडियन्स संघ २०१० २०-२० चँपियन्स लीग}}

{{DEFAULTSORT:तेंडुलकर, सचिन}}

[[वर्ग:सचिन तेंडुलकर| ]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]
[[वर्ग:भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय कसोटी फलंदाज]]
[[वर्ग:विस्डेन वार्षिक क्रिकेटवीर]]
[[वर्ग:यॉर्कशायरचे फलंदाज]]
[[वर्ग:भारताचे विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९२ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९६ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९९ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२००३ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२००७ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२०११ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारताचे कसोटी क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय व्यक्ती]]
[[वर्ग:मराठी व्यक्ती]]
[[वर्ग:द ग्रेटेस्ट इंडियन]]
[[वर्ग:राज्यसभा सदस्य]]
[[वर्ग:भारतरत्‍न पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:महाराष्ट्र भूषण पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]]
[[वर्ग:भारतीय कसोटी क्रिकेट कर्णधार]]
[[वर्ग:मुंबई इंडियन्स क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>2y5egpv5jomjc88s5kh6qs7msqj1i7k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506600</id>
      <parentid>2506564</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T01:15:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>संतोष गोरे</username>
        <id>135680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2401:4900:7C6C:EE07:4490:6CFF:FEDA:8DF2|2401:4900:7C6C:EE07:4490:6CFF:FEDA:8DF2]] ([[User talk:2401:4900:7C6C:EE07:4490:6CFF:FEDA:8DF2|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:संतोष गोरे|संतोष गोरे]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>2397884</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96056" sha1="3hfse8ltgj09o34vg3rysv4wqpkxpvm" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;position:absolute; z-index:100; right:{{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|30}}px; top:{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|8}}px;&quot; class=&quot;metadata topicon&quot;&gt;
{| style=&quot;background:none; border:0;&quot;
|-
|[[चित्र:Crystal Clear action bookmark.png|18px|link=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B0_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96|हा लेख १ जुलै, २०११ रोजी मराठी विकिपीडियावरील मुखपृष्ठ सदर होता.]]
|}
&lt;/div&gt;

{| style=&quot;Background-color:#9fc; Border:#4b4 solid 2px; margin:auto; width:75%;&quot;
|-
! style=&quot;Border:#4b4 1px solid;&quot;|विशेष लेख
|- style=&quot;text-align:Center;&quot;
|या लेखातील मार्च १९, इ.स. २०१२ च्या रात्री ११.३३ (ग्रीनीच प्रमाणवेळ) वाजता केला गेलेला बदल हा मराठी विकिपीडियावरील १०,००,०००वा बदल होता.
|}

'''सचिन रमेश तेंडुलकर''' ( २४ एप्रिल, इ.स. १९७३, [[मुंबई]]) हा क्रिकेटविश्वात [[डॉन ब्रॅडमन]] याच्यानंतर जागतिक स्तरावर सर्वोत्तम मानला जाणारा माजी भारतीय क्रिकेट खेळाडू आहे. [[इ.स. २००२]] मध्ये आपल्या कारकिर्दीच्या बाराव्या वर्षीच, [[विस्डेन]]ने डॉन ब्रॅडमन याच्यानंतर सर्व कालिक दुसरा सर्वोत्तम कसोटी फलंदाज म्हणून तर एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील [[व्हिव रिचर्ड्स]] याच्यानंतरचा दुसरा सर्व कालिक सर्वोत्तम फलंदाज म्हणून सचिन तेंडुलकर यांनची निवड केली होती.&lt;ref name=&quot;Tribune1&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.tribuneindia.com/2002/20021214/sports.htm#4|title=The Tribune, Chandigarh, India - Sport|website=www.tribuneindia.com|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;  २०११ च्या विश्वचषक विजेत्या भारतीय संघात तेंडुलकरचा समावेश होता. [[इ.स. २००३]] मधील क्रिकेट विश्वचषकात तो मालिकेतील सर्वोत्तम खेळाडू म्हणून निवडला गेला होता. आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये शतकांचे शतक करणारा तो एकमेव क्रिकेट खेळाडू आहे. २० नोव्हेंबर २००९ रोजी त्याने कारकिर्दीतील ३०,००० आंतरराष्ट्रीय धावांचा टप्पा पार केला. सचिन तेंडुलकर यांना क्रिकेटचा देव मानले जाते.{{संदर्भ हवा}}

{{माहितीचौकट क्रिकेट खेळाडू संपूर्ण माहिती
|          नाव = सचिन तेंडुलकर
| image = Sachin Tendulkar.jpg 
|             देश= भारत
|    देश_इंग्लिश_नाव = India 
|            पूर्ण नाव = सचिन रमेश तेंडुलकर
|            उपाख्य = मास्टर ब्लास्टर, तेंडल्या, सच्चू &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.celebsfacts.com/sachin-tendulkar/|title=Sachin Tendulkar: Bio, Facts|प्रकाशक=Celebrity Bio, Facts|date= |accessdate=2017-05-30}}&lt;/ref&gt;
|              living = true
|          दिनांकजन्म = २४
|        महिनाजन्म = ४
|         वर्षजन्म = १९७३
|         जन्म स्थान=[[मुंबई]]
|      देश_जन्म = [[भारत]]
|            heightft = ५
|          heightinch = ५
|             heightm = 
|                विशेषता = [[फलंदाज]]
|             फलंदाजीची पद्धत = उजखोरा
|             गोलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने [[लेग ब्रेक]]/[[ऑफ स्पिन|ऑफ ब्रेक]]/[[जलदगती गोलंदाजी|मध्यमगती]]
|       international = true
|       कसोटी सामना पदार्पण दिनांक = [[१५ नोव्हेंबर]]
|       कसोटी सामना पदार्पणवर्ष = [[इ.स. १९८९]]
|    कसोटी सामना पदार्पण विरूद्ध = [[पाकिस्तान]]
|             कसोटी सामने = १९८
|        शेवटचा कसोटी सामना दिनांक =१६ नोव्हेंबर २०१३
|        शेवटचा कसोटी सामना वर्ष = २०१३
|     शेवटचा कसोटी सामना विरूद्ध = [[ऑस्ट्रेलिया]]
|        आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण दिनांक = १८ डिसेंबर
|        आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पणवर्ष = १९८९
|     आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण विरूद्ध = पाकिस्तान
|              आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामने = ४६३
|            एकदिवसीय शर्ट क्र = १०
|         शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना दिनांक = १८ मार्च
|         शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना वर्ष = २०१२
|      आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना विरुद्ध = पाकिस्तान
|               संघ१ = [[क्रिकेट क्लब ऑफ इंडिया|सीसीआय]]
|               वर्ष१ = १९८८
|         संघ क्र.१ = 
|               संघ२ = [[यॉर्कशायर काउंटी क्रिकेट क्लब|यॉर्कशायर]]
|               वर्ष२ = १९९२
|               संघ३ = [[मुंबई क्रिकेट संघ|मुंबई]]
|               वर्ष३ = १९८८
|               संघ४ = [[मुंबई इंडियन्स]]
|               वर्ष४ = २००८
|          चेंडू = balls
|             columns = ४
|             column१ = [[कसोटी सामना|कसोटी]]
|            सामने१ = २००
|               धावा१ = १५,९२१
|               नाबाद१ = ३३
|            फलंदाजीची सरासरी१ = ५३.७९
|           शतके/अर्धशतके१ = ५१/६८
|          सर्वोच्च धावसंख्या१ = २४८*
|         चेंडू१ = ४२१०
|            बळी१ = ४५
|           गोलंदाजीची सरासरी१ = ५४.६८
|            ५ बळी१ = ०
|             १० बळी१ = ०
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = ३/१०
|  झेल/यष्टीचीत१ = ११५/–
|             column२ = [[एकदिवसीय क्रिकेट|ए.सा.]]
|            सामने२ = ४६३
|               धावा२ = १८४२६
|               नाबाद२ = ४१
|            फलंदाजीची सरासरी२ = ४४.८३
|           शतके/अर्धशतके२ = ४९/९६
|          सर्वोच्च धावसंख्या२ = २००*
|         चेंडू२ = ८०५४
|            बळी२ = १५४
|           गोलंदाजीची सरासरी२ = ४४.४८
|            ५ बळी२ = २
|             १० बळी२ = n/a
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = ५/३२
|  झेल/यष्टीचीत२ = १४०/–
|             column३ = [[प्रथम वर्गीय क्रिकेट|प्र.श्रे.]]
|            सामने३ = ३०७
|               धावा३ = २५२२८
|               नाबाद३ = ५०
|            फलंदाजीची सरासरी३ = ५७.८६
|           शतके/अर्धशतके३ = ८१/११४
|          सर्वोच्च धावसंख्या३ = २४८*
|         चेंडू३ = ७५६३
|            बळी३ = ७०
|           गोलंदाजीची सरासरी३ = ६२.१८
|            ५ बळी३ = ०
|             १० बळी३ = ०
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी३ = ३/१०
|  झेल/यष्टीचीत३ = १८६/–
|             column४ = [[लिस्ट - अ सामने|लि.अ.]]
|            सामने४ = ५५१
|               धावा४ = २१९९९
|               नाबाद४ = ५५
|            फलंदाजीची सरासरी४ = ४५.५४
|           शतके/अर्धशतके४ = ६०/११४
|          सर्वोच्च धावसंख्या४ = २००*
|         चेंडू४ = १०२३०
|            बळी४ = २०१
|           गोलंदाजीची सरासरी४ = ४२.१७
|            ५ बळी४ = २
|             १० बळी४ = n/a
|       सर्वोत्तम गोलंदाजी४ = ५/३२
|  झेल/यष्टीचीत४ = १७५/–
|                दिनांक= १५ जून
|                वर्ष = २०१३
|              source = http://content-ind.cricinfo.com/indvaus/content/current/player/35320.html cricinfo.com
}}

[[पद्मविभूषण]]  आणि [[राजीव गांधी खेलरत्‍न]] या पुरस्कारांनी तो सन्मानित केला आहे. सचिनला [[भारतरत्न]] हा सर्वोच्च नागरी सन्मान देण्यात आला. हा सन्मान त्यांना त्याच्या क्रिकेट मधील निवृत्तीच्या दिवशी जाहीर झाला. [[भारतीय वायुसेना]] दलाने त्याला ग्रुप कॅप्टन हा गौरवात्मक हुद्दा प्रदान केलेला आहे. असा मान मिळालेला ते पहिले खेळाडू आणि विमानोड्डाणाची पार्श्वभूमी नसलेले पहिले व्यक्ती आहेत. राजीव गांधी युनिव्हर्सिटी ऑफ हेल्थ सायन्स ने आणि [[म्हैसूर विद्यापीठ|म्हैसूर विद्यापीठाने]] सचिन यांना मानद डॉक्टरेट पदव्या प्रदान केलेल्या आहेत. ६ नोव्हेंबर २०१२ रोजी सचिनला मुंबईत मेंबर ऑफ दी [[ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलिया]] हा गौरव प्रदान करण्यात आला. तेंडुलकर हे राज्यसभेचे [[खासदार]]ही होते.{{संदर्भ हवा}}

== सुरुवातीचे दिवस ==
सचिन तेंडुलकरचा जन्म २४ एप्रिल १९७३ मध्ये [[मुंबई]]मध्ये एका मध्यमवर्गीय [[मराठी लोक|मराठी]] कुटुंबात झाला. सचिनच्या कुटुंबीयांचे आवडते संगीत दिग्दर्शक [[सचिन देव बर्मन]] ह्यांच्या नावावरून त्याचे सचिन असे नाव ठेवण्यात आले. सचिन त्याचे वडील रमेश तेंडुलकर ह्यांच्या दुसऱ्या पत्नीचा मुलगा आहे. सचिनने त्याच्या [[शारदाश्रम विद्यामंदिर]] ह्या शाळेत क्रिकेटचे प्रशिक्षक [[रमाकांत आचरेकर]] ह्यांच्याकडून क्रिकेटचे धडे गिरवायला सुरुवात केली. शाळेत असताना त्याने आपला मित्र व सहखेळाडू असलेल्या [[विनोद कांबळी|विनोद कांबळीबरोबर]] हॅरीस शील्ड सामन्यात ६६४ धावांची अजस्र भागीदारी रचली. [[इ.स. १९८८|१९८८]]/ [[इ.स. १९८९|१९८९]] साली तो आपल्या पहिल्यावहिल्या [[प्रथम श्रेणी सामना|प्रथम श्रेणी सामन्यामध्ये]] १०० धावांवर नाबाद राहिला. त्यावेळी तो [[मुंबई]] संघामधून [[गुजरात]] संघाविरुद्ध खेळत होता. तेव्हा त्याचे वय १५ वर्षे २३२ दिवस होते, आणि त्यावेळी हा विक्रम करणारा (पहिल्या सामन्यात शतकी खेळी) तो सर्वांत तरुण खेळाडू होता.{{संदर्भ हवा}}

== आंतरराष्ट्रीय कारकीर्द ==
सचिनने आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना १९८९ साली {{PAKc}} [[कराची]] येथे खेळला. त्या सामन्यात त्याने [[वासिम अक्रम]], [[इम्रान खान]], [[अब्दुल कादीर]] आणि [[वकार युनूस|वकार युनूससारख्या]] दिग्गज गोलंदाजांचा सामना केला. सचिनची आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील सुरुवात निराशाजनक झाली. वकार युनूस, ज्याचा सुद्धा हा पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना होता, त्याने सचिनला १५ धावांवर त्रिफळाचीत केले. याचे उट्टे सचिनने [[फैसलाबाद]] येथील [[कसोटी सामना|कसोटी]] सामन्यात आपले पहिले अर्धशतक झळकावून काढले. सचिनची आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यांमधील सुरुवातही खराब झाली. [[डिसेंबर १८]]ला झालेल्या आपल्या पहिल्या आंतरराष्ट्रीय सामन्यात खाते उघडण्यापूर्वीच (पुन्हा) वकार युनूसने त्याला बाद केले. वरील मालिकेनंतर [[न्यू झीलंड]]च्या दौऱ्यात त्याचे पहिले कसोटी शतक १२ धावांनी हुकले. त्या सामन्यात (नंतर भारताच्या प्रशिक्षकपदी आलेल्या) [[जॉन राईट]]ने सचिनचा झेल पकडला ज्यायोगे सचिन जगातला सर्वात तरुण शतकी खेळी करणारा खेळाडू बनण्यापासून वंचित राहिला. अखेर १९९० सालच्या [[इंग्लंड]]च्या दौऱ्यात सचिनने आपले पहिले कसोटी शतक झळकवले. परंतु ह्या काळात त्याच्याकडून फारश्या लाक्षणिक खेळ्या झाल्या नाहीत. तेंडुलकरला खरा सुर त्याच्या १९९१-९२ सालच्या [[ऑस्ट्रेलिया|ऑस्ट्रेलियन]] दौऱ्यात गवसला, ज्यात त्याने [[पर्थ]]मधील वेगवान आणि उसळत्या खेळपट्टीवर सुंदर शतकी खेळी केली. सचिनला आत्तापर्यंत कसोटी सामन्यांमध्ये ११ वेळा [[सामनावीर|सामनावीरा]]चा बहुमान मिळाला आहे व २ वेळा तो ([[बॉर्डर-गावसकर चषक|बॉर्डर-गावसकर चषकामध्ये]] {{AUSc}}) [[मालिकावीर]] राहिला आहे.{{संदर्भ हवा}}

सचिनने आपले पहिले एकदिवसीय सामन्यांमधील शतक [[सप्टेंबर ९]], [[इ.स. १९९४]] साली [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]] येथे, ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध नोंदवले. त्याला पहिले आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय शतक नोंदवण्यासाठी ७९ सामने वाट पहावी लागली. सचिन हा एकमेव असा खेळाडू आहे की ज्याने रणजी चषक, दुलिप चषक आणि इराणी चषकाच्या आपल्या पहिल्या सामन्यांमध्ये शतक झळकावले.{{संदर्भ हवा}}

१९९७ साली [[विस्डेन]]ने सचिनला त्या वर्षीचा [[विस्डेनचा सर्वोत्तम वार्षिक क्रिकेट खेळाडू|सर्वोत्तम वार्षिक क्रिकेट खेळाडू]] घोषित केले. ह्याच वर्षी सचिनने पहिल्यांदा १००० कसोटी धावा केल्या. ह्याची सचिनने १९९९, २००१ आणि २००२ साली पुनरावृत्ती केली.{{संदर्भ हवा}}

तेंडुलकरच्या नावे एका वर्षात १००० धावा करण्याचा विक्रम आहे. हा पराक्रम त्याने सहा वेळा केलेला आहे (१९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २०००, २००३). १९९८ साली त्याने १८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा त्याचा विक्रम अजून कोणीही मोडू शकलेला नाही.त्याने कसोटी मध्ये ४९ शतके तर वन -डे मध्ये ५१ शतकाचा विक्रम अजून कोणी मोडू शकला नाही. सचिनने वयाच्या अकराव्या वर्षी क्रिकेट स्वीकारले आणि  १५ नोव्हेंबर १९८९  रोजी पाकिस्तानविरुद्ध कराची येथे सोळाव्या वर्षी कसोटी सामन्यात पदार्पण केले आणि जवळजवळ चोवीस वर्षे आंतरराष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मुंबईचे प्रतिनिधित्व केले. २००२ मध्ये, कारकिर्दीच्या अर्ध्या पलीकडे, विस्डेन क्रिकेट खेळाडू्सच्या अ‍ॅलमॅनॅकने त्याला डॉन ब्रॅडमन आणि व्हिव्ह रिचर्ड्सच्या पाठोपाठ दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा वनडे फलंदाज म्हणून स्थान दिले. त्याच्या कारकिर्दीच्या शेवटी, सचिनने २०११ वल्ड  कप जिंकणाऱ्या भारतीय संघाचा एक भाग होता, सहा वर्ल्डकपमध्ये भारतासाठी केलेला हा पहिला विजय.  २००३ च्या दक्षिण आफ्रिकेत झालेल्या या स्पर्धेच्या आवृत्तीत त्याला यापूर्वी “प्लेअर ऑफ द टूर्नामेंट” म्हणून गौरविण्यात आले होते.{{संदर्भ हवा}}

सचिनने १९९४  मध्ये अर्जुन पुरस्कार, १९९७  मध्ये राजीव गांधी खेल रत्न पुरस्कार, भारताचा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान, १९९९ आणि २०००  मध्ये अनुक्रमे पद्मश्री आणि पद्मविभूषण पुरस्कार, भारताचा चौथा आणि दुसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार.  १६ नोहेंबर२०१३  रोजी झालेल्या अंतिम सामन्याच्या काही तासांनंतर पंतप्रधान कार्यालयाने त्यांना भारतरत्न, भारताचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार देण्याचा निर्णय जाहीर केला.  तो आत्तापर्यंतचा सर्वात तरुण प्राप्तकर्ता आणि पुरस्कार मिळविणारा प्रथम खेळाडू आहे. त्याने आयसीसी पुरस्कारांमध्ये वर्षातील सर्वोत्कृष्ट क्रिकेट खेळाडूसाठी सर गारफिल्ड सोबर्स करंडकही जिंकले.  २०१२ मध्ये तेंडुलकर यांना भारतीय संसदेच्या वरील सभागृहात राज्यसभेवर उमेदवारी देण्यात आली. भारतीय वायुसेनेद्वारे ग्रुप कॅप्टनचा मानद रँक मिळवून देणारा तो पहिला खेळपटू आणि विमानचालन पार्श्वभूमी नसलेला पहिला माणूस होता. २०१२ मध्ये त्याला ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलियाचा मानद सदस्य म्हणून नियुक्त करण्यात आले. 

२०१० मध्ये, टाईम मासिकाने सचिनला “जगातील सर्वाधिक प्रभावशाली लोक” म्हणून निवडले जाणाऱ्या वार्षिक टाईम १०० च्या यादीमध्ये समाविष्ट केले.  डिसेंबर २०१२ मध्ये सचिनने वनडेमधून निवृत्तीची घोषणा केली. ऑक्टोबर २०१३ मध्ये ट्वेन्टी -२० क्रिकेटमधून निवृत्त झाले  आणि त्यानंतर वेस्ट  इंडीज विरुद्ध मुंबईच्या वानखेडे स्टेडियमवर त्याने २०० वे कसोटी सामना खेळल्यानंतर १६  नोव्हेंबर २०१३ रोजी सर्व प्रकारच्या क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली. सचिनने एकूण ६६४ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने खेळले आणि ३४,३५७ धावा केल्या.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=https://sportsjagran.com/stats/stats-most-odi-runs|title=वनडे क्रिकेटमधील सर्वाधिक धावा|archive-url=https://sportsjagran.com/stats/stats-most-odi-runs|archive-date=4 मार्च 2021|access-date=8 मार्च 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== गोलंदाजी ===
तेंडुलकर हा नियमितपणे गोलंदाजी करत नसला तरी त्याने १३२ आणि ३६५ एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४२ बळींची कामगिरी केली आहे. ज्यावेळेस महत्त्वाचे गोलंदाज अपयशी ठरत असतात त्यावेळेस सचिनला गोलंदाजी देण्यात येत असे. आणि बऱ्याच वेळेस तो बळी मिळविण्यात यशस्वी ठरत असे. जरी त्याची गोलंदाजीची सरासरी ५० च्या वर असली, त्याला 'जम बसलेली फलंदाजांची जोडी फोडण्याचा हातगुण असणारा गोलंदाज' समजण्यात येते.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://content-ind.cricinfo.com/ci/content/story/93592.html|title=Injury-hit India take on Zimbabwe in crucial encounter|work=Cricinfo|access-date=2018-03-18|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.bangladeshobserveronline.com/new/2004/08/02/sports.htm |title=Hosts toast guests to snatch Asia Cup |ॲक्सेसदिनांक=३ मे २०२१ |विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20040913201726/http://www.bangladeshobserveronline.com/new/2004/08/02/sports.htm |विदा दिनांक=2004-09-13 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

अनेक वेळा&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/2004-05/PAK_IN_IND/SCORECARDS/PAK_IND_ODI1_02APR2005.html|title=1st ODI, Pakistan tour of India at Kochi, Apr 2 2005 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; सचिनने घेतलेल्या बळींचा भारताच्या विजयामध्ये महत्त्वपूर्ण वाटा राहिला आहे. खालील सामन्यांमध्ये तेंडुलकरची गोलंदाजी प्रभावी ठरली -
* १९९७-९८ सालच्या ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1997-98/OD_TOURNEYS/PTC/IND_AUS_PTC_ODI1_01APR1998.html|title=1st Match, Pepsi Triangular Series at Kochi, Apr 1 1998 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; मालिकेत कोची येथे ५ बळींची कामगिरी. २६९ धावांचे लक्ष्य समोर असताना ३१ व्या षटकात ऑस्ट्रेलियाची २०३/३ अशी मजबूत स्थिती होती. सचिनने १० षटकात केवळ ३२ धावा देऊन [[मायकेल बेव्हन]], [[स्टीव वॉ]], डी.एस.लेमन, [[टॉम मूडी]] आणि [[डीन मार्टिन]] ह्यांना बाद करून सामना भारताच्या बाजूने वळवला.
* [[इ.स. १९९३|१९९३]] सालचे [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिकेविरुद्धच्या]] सामन्यातील हिरो कप उपांत्य सामन्यामधील शेवटचे षटक. दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यासाठी एक षटक शिल्लक असताना ६ धावांची गरज होती. सचिनने त्या सामन्यात एकही धाव न देता तीन चेंडू टाकले व संपूर्ण षटकात केवळ तीन धावा देऊन भारताला सामना जिंकून अंतिम सामन्यात पोहोचण्यास मदत केली.&lt;ref&gt;http://usa.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1993-94/OD_TOURNEYS/CAB/IND_RSA_CAB_ODI-SEMI1_24NOV1993_MR&lt;/ref&gt;
* शारजामध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1991-92/OD_TOURNEYS/WLSTPY/WI_IND_WLSTPY_ODI5_22OCT1991.html|title=5th Match, Wills Trophy at Sharjah, Oct 22 1991 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt; १० षटकांत ४/३४ची कामगिरी केली. त्यामुळे विंडीजचा डाव १४५ धावांत आटोपला.
* आय सी सी १९९८ मधील उपांत्यपूर्व फेरीमध्ये ढाक्कामध्ये त्याने १२८ चेंडूंत १४१ धावा केल्यावर ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध ४ बळी मिळवून भारताचा उपांत्य फेरीमध्ये पोहोचण्याचा मार्ग.

== प्रसिद्ध खेळी ==
=== कसोटी क्रिकेट ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;1&quot; style=&quot;width:60%;&quot;
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! धावा
! प्रतिस्पर्धी
! ठिकाण (वर्ष)
! निकाल
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११९ नाबाद
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[ओल्ड ट्रॅफर्ड|मॅंचेस्टर]] (१९९०)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४८
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (१९९१-९२)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११४&lt;sup&gt;*&lt;/sup&gt;
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[डब्ल्यू ए सी ए मैदान|पर्थ]] (१९९१-९२)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२२
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[एजबॅस्टन मैदान, बर्मिंगहॅम|बर्मिंगहॅम]] (१९९६)
| [[इंग्लंड क्रिकेट|इंग्लंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १६९
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[न्यूलॅंड्स क्रिकेट मैदान|केप टाऊन]] (१९९६-९७)
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५५ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चेन्नई]] (१९९७-९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १३६
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चेन्नई]] (१९९८-९९)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५५ 
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[स्प्रिंगबॉक पार्क|ब्लूमफॉॅंटेन]] (२००१-०२)
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १७६
| [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट|वेस्ट इंडीज]]
| [[इडन गार्डन्स|कोलकाता]] (२००२-०३)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २४१ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (२००४)
| अनिर्णित
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १५४ नाबाद
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनी]] (२००८)
| ऑस्ट्रेलिया
|}
&lt;sup&gt;*&lt;/sup&gt; १८ वर्षाचा असताना [[डब्ल्यू ए सी ए मैदान|वाकाच्या]] उसळत्या खेळपट्टीवर खेळल्या गेलेल्या या खेळीला स्वतः तेंडुलकर आपली सर्वोत्त्कृष्ट खेळी मानतो.

=== एकदिवसीय क्रिकेटचा देव  ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;1&quot; style=&quot;width:60%;&quot;
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! धावा
! प्रतिस्पर्धी
! ठिकाण (वर्ष)
! निकाल
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९० &lt;ref&gt;Cricinfo match report. World Cup, 1995/96, India v Australia 27 Feb 1996 http://www.cricinfo.com/link_to_database/ARCHIVE/WORLD_CUPS/WC96/WC96-MATCHES/GROUP-A/AUS_IND_WC96_ODI19_27FEB1996.html&lt;/ref&gt;
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[वानखेडे स्टेडियम|मुंबई]] (१९९६ वि.च.&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १०४
| [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]]
| [[बेनोनी]] (१९९७)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४३
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १३४
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२४
| [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]]
| [[शारजा क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम|शारजाह]] (१९९८)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १८६ नाबाद
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[लाल बहादूर शास्त्री स्टेडियम|हैदराबाद]] (१९९९)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९८
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[सेंच्युरीयन]] (२००३ वि.च.)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १४१
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[रावळपिंडी]] (२००४)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १२३
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[अमदाबाद|अमदावाद]] (२००५)
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ९३
| [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंका]]
| [[व्ही सी ए मैदान|नागपूर]] (२००५)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २०० नाबाद
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[कॅप्टन रूपसिंग स्टेडियम|ग्वाल्हेर]] (२०१०)
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ११४
| [[बांगलादेश क्रिकेट|बांगलादेश]]
| [[शेर-ए-बांगला क्रिकेट मैदान|मिरपूर]] (२०१२)**
| [[भारतीय क्रिकेट|भारत]]
|}
&lt;sup&gt;+&lt;/sup&gt;वि.च.-विश्वचषक
&lt;sup&gt;**&lt;/sup&gt;आंतरराष्ट्रीय सामन्यांतील १००वे शतक

== कामगिरी ==
[[चित्र:Sachin Tendulkar.png|right|thumb|250px|सचिन तेंडुलकरच्या कारकीर्दीचा आलेख]]
=== कसोटी क्रिकेट ===
तेंडुलकरच्या कसोटी कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी,
* विस्डेनतर्फे दुसऱ्या क्रमांकाच्या (डॉन ब्रॅडमननंतरच्या) सर्वोत्कृष्ट फलंदाजाचा बहुमान &lt;ref name=&quot;Tribune1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.rediff.com/cricket/2002/dec/13wisden.htm|title=Tendulkar second-best ever: Wisden|website=www.rediff.com|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;
* सर्वाधिक कसोटी शतकांचा (३५) विक्रम, जो आधी [[सुनील गावसकर]]च्या नावे होता (३४ शतके). हा विक्रम सचिनने [[दिल्ली]]मध्ये [[इ.स. २००५|२००५]] साली [[श्रीलंका|श्रीलंकेविरुद्ध]] खेळताना नोंदवला.
* सर्वाधिक क्रिकेट मैदानांवर खेळाचा विक्रम: सचिन आत्तापर्यंत ५२ मैदानांवर कसोटी क्रिकेट खेळलेला आहे. हा आकडा [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]] (४८), [[कपिल देव]] (४७), [[इंझमाम उल-हक|इंजमाम उल-हक]] (४६) आणि [[वसिम अक्रम]] (४५) पेक्षा जास्त आहे.
* सर्वात जलद १०००० धावा कसोटी सामन्यांमध्ये करण्याचा विक्रम: हा विक्रम [[ब्रायन लारा]] आणि सचिन ह्या दोघांच्या नावे आहे. दोघांनीही हा विक्रम १९५ डावांमध्ये केला.
* एकूण कसोटी धावांमध्ये पहिला क्रमांक .
* सर्वोच्च फलंदाजीची सरासरी: ५३.७९. ही सरासरी कोणत्याही ११,००० धावा केलेल्या फलंदाजापेक्षा जास्त आहे.
* सचिन हा १०,००० पेक्षा जास्त कसोटी धावा करणारा दुसरा भारतीय फलंदाज आहे.
* त्याच्या नावे ३७ कसोटी [[बळी (क्रिकेट)|बळी]] आहेत ([[डिसेंबर १४]], [[इ.स. २००५|२००५]]).
* दुसऱ्या क्रमांकाचा जलद ९,००० धावा करणारा फलंदाज. (ब्रायन लाराने ९००० धावा १७७ डावांमध्ये केल्या, सचिनने १७९ डावांमध्ये ती कामगिरी केली).
* [[नोव्हेंबर १६]], [[इ.स. २०१३]] रोजी, आपली कारकीर्द सुरू केल्याच्या २४ वर्षे १ दिवसांनी तेंडुलकरने कसोटी क्रिकेटमधून निवृत्ती घेतली.

=== एकदिवसीय क्रिकेट ===
तेंडुलकरच्या आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी:
* सर्वात जास्त एकदिवसीय सामने खेळण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक (५०) वेळा सामनावीर बनण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक (८९ वेगवेगळ्या) मैदानांवर खेळण्याचा विक्रम.
* सर्वाधिक धावा (१८४२६ धावा).
* सर्वाधिक शतके (४९).
* पुढील संघांविरुद्ध सर्वाधिक शतके: [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]], [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]], [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]], [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंका]] आणि [[झिम्बाब्वे क्रिकेट|झिम्बाब्वे]].
* १०,०००, ११,०००, १२,०००, १३,००० आणि १४,०००, १५,०००, १६,०००, १७,०००, १८,००० धावांचे लक्ष्य प्रथम आणि सर्वात जलद ओलांडणारा फलंदाज.
* एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १५,००० धावांचा टप्पा पार करणारा एकमेव फलंदाज.
* १०० डांवांमध्ये ५० अथवा अधिक धावा करणारा एकमेव फलंदाज.
* १००हून अधिक [[बळी (क्रिकेट)|बळी]] ([[मार्च २४]], [[इ.स. २०११|२०११]] पर्यंत १५४ बळी).
* ज्या फलंदाजांनी सर्वाधिक वनडे (९६) अर्धशतक केले &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sportsjagran.com/stats/most-fifties-odi-cricket/|title=एकदिवसीय क्रिकेट : सबसे ज्यादा अर्धशतक बनाने वाले 5 बल्लेबाज|language=en-US|access-date=2021-05-02}}&lt;/ref&gt;
* भारतीय फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक वैयक्तिक धावांचा विक्रम (१९९९ साली [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]विरुद्ध केलेल्या १८६ धावा)
* एका वर्षात १,००० अथवा जास्त धावा करण्याची कामगिरी सर्वाधिक वेळा करण्याचा विक्रम. ही कामगिरी त्याने आत्तापर्यंत सहा वेळा केलेली आहे - १९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २००० आणि २००३.
* १९९८ साली त्याने १,८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा विक्रम आत्तापर्यंत कोणीही मोडू शकलेला नाही.
* १९९८ साली त्याने ९ एकदिवसीय शतके झळकवली. इतकी शतके आत्तापर्यंत कोणत्याही फलंदाजाने व कोणत्याही एका वर्षात केलेली नाहीत.
* फेब्रुवारी २०१० मध्ये दक्षिण अफ्रिकेविरुद्ध [[ग्वाल्हेर]]मध्ये एकदिवसीय क्रिकेटच्या इतिहासात प्रथमच २०० धावा फटकावण्याचा विक्रम.
* १०,००० पेक्षा अधिक धावा केलेल्या फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक फलंदाजीची सरासरी ([[मार्च २४]], [[इ.स. २०११|२०११]] पर्यंत).

''विश्वचषक''
* [[क्रिकेट विश्वचषक|विश्वचषकाच्या इतिहासातील]] सर्वाधिक धावा (५९.७२ च्या सरासरीने १७३२ धावा).
* [[क्रिकेट विश्वचषक, २००३|२००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये]] मालिकावीर.
* २००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये ६७३ धावा. ह्या कोणीही कोणत्याही एका [[क्रिकेट विश्वचषक|विश्वचषकामध्ये]] केलेल्या धावांपेक्षा अधिक आहेत.

२३ डिसेंबर २०१२मध्ये तेंडुलकरने एकदिवसीय क्रिकेटमधून निवृत्ती पत्करली.

=== आय.पी.एल. ===
तेंडुलकर [[इंडियन प्रीमियर लीग]]I.P.L.च्या [[मुंबई इंडियन्स]] संघाकडून त्यांचा ''आयकॉन प्लेयर'' म्हणून खेळतो. २००८ च्या आय.पी.एल. मोसमात पहिल्या तीन सामन्यात त्याला दुखापतीमुळे खेळता आले नाही. मे २६, २०१३ रोजी त्याने आय.पी.एल.मधून निवृत्ती जाहीर केली.

=== इतर ===
* सचिन तेंडुलकर हा [[तिसरा पंच|तिसऱ्या पंचाकडून]] धावचीत केला गेलेला पहिला फलंदाज आहे. हा निर्णय १९९२ साली दक्षिण आफ्रिकेमध्ये दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध खेळताना देण्यात आला.
* सचिन हा (१९९२ साली) यॉर्कशायर [[क्रिकेट काउंटी क्लब]]मध्ये खेळणारा पहिला परदेशी फलंदाज आहे.
* विशेष म्हणजे, विस्डेनने सचिनच्या एकाही कामगिरीची नोंद सर्वोच्च १०० फलंदाजीच्या खेळ्यांमध्ये केलेली नाही.
*लॉरेस वर्ल्ड स्पोर्ट्स अवॉर्ड २०२०&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.highonstudy.com/sachin-tendulkar-wins-laureus-world-sports-awards/|title=Indian Icon Sachin Tendulkar wins Laureus World Sports Awards 2020|संकेतस्थळ=Highonstudy.com|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-06}}&lt;/ref&gt;
* सचिनच्या नावावर अनेक न मोडता येणारे विक्रम आहेत.

==छायाचित्रे==
&lt;gallery&gt;
File:Sachin tendulkar.jpg
File:Sachin Tendulkar 1.jpg
File:Sachin Tendulkar 3.jpg
File:Sachin Tendulkar 2.jpg
File:Sachin Tendulkar fielding.jpg
File:Tendulkar batting against Australia, October 2010 (1), cropped.jpg
File:Sachin at the other end.jpg
File:Tendulkar six.jpg
File:Tendulkar batting against Australia, October 2010 (1).jpg
File:Tendulkar goes to 14,000 Test runs.jpg
File:A Cricket fan at the Chepauk stadium, Chennai.jpg
File:Cricket Partnership.jpg
File:Tendulkar's.jpg
File:Tendulkar shot.JPG
File:Tendulkar closup.jpg
File:Master Blaster at work.jpg
&lt;/gallery&gt;

== सामनावीर पारितोषिके ==
=== कसोटी क्रिकेटमध्ये १० पुरस्कार ===
:{| border=0 cellpadding=3 cellspacing=1 width=60%
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! दिनांक
! विरुद्ध संघ
! स्थळ
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑगस्ट ९]] [[इ.स. १९९०|१९९०]]
| [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[ओल्ड ट्रॅफर्ड|ओल्ड ट्रॅफोर्ड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[फेब्रुवारी ११]] [[इ.स. १९९३|१९९३]]
| [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंड]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर २५]] [[इ.स. १९९५|१९९५]]
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[मार्च ६]] [[इ.स. १९९८|१९९८]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[जानेवारी २८]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]]
| [[एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम, चेन्नई|चिदंबरम स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर २९]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[न्यू झीलंड क्रिकेट|न्यू झीलंड]]
| [[सरदार पटेल स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[डिसेंबर २६]] [[इ.स. १९९९|१९९९]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[मेलबोर्न क्रिकेट मैदान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[फेब्रुवारी २४]] [[इ.स. २०००|२०००]]
| [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट|दक्षिण आफ्रिका]]
| [[वानखेडे स्टेडियम]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[ऑक्टोबर ३०]] [[इ.स. २००२|२००२]]
| [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट|वेस्ट इंडीज]]
| [[इडन गार्डन्स|ईड्न गार्डन्स]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| [[जानेवारी २]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलिया]]
| [[सिडनी क्रिकेट मैदान]]
|}

=== आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये ५२ पुरस्कार ===
:{| border=0 cellpadding=3 cellspacing=1 width=60%
|- style=&quot;background:#00f; color:#fff;&quot;
! #
! दिनांक
! विरुद्ध
! स्थळ
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| १
| [[इ.स. १९९०|१९९०]]-[[इ.स. १९९१|९१]]
| [[श्रीलंका]]
| [[पुणे]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| २
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[शारजा]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ३
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[दक्षिण आफ्रिका]]
| [[कोलकाता]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ४
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[मेलबोर्न]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[पाकिस्तान]]
| [[सिडनी]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ६
| [[इ.स. १९९१|१९९१]]-[[इ.स. १९९२|९२]]
| [[झिम्बाब्वे]]
| [[हॅमिल्टन, न्यू झीलंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ७
| [[इ.स. १९९३|१९९३]]-[[इ.स. १९९४|९४]]
| [[न्यू झीलंड]]
| [[ऑकलंड]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ८
| [[इ.स. १९९४|१९९४]]
| [[ऑस्ट्रेलिया]]
| [[कोलंबो]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५०
| [[मार्च १६]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[पाकिस्तान]]
| [[रावळपिंडी]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५१
| [[जुलै २१]] [[इ.स. २००४|२००४]]
| [[बांगलादेश]]
| [[सिंहली स्पोर्टस क्लब मैदान]]
|- style=&quot;background:#87cefa;&quot;
| ५२
| [[सप्टेंबर १४]] [[इ.स. २००६|२००६]]
| [[वेस्ट इंडीज]]
| [[कुआलालंपूर]]&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://content-ind.cricinfo.com/dlfcup/engine/match/256607.html |title=2nd Match: India v West Indies at Kuala Lumpur, Sep 14, 2006 |प्रकाशक=Content-ind.cricinfo.com |date= |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;
|}

== पाकिस्तानविरुद्धची कामगिरी ==
भारताच्या पारंपरिक प्रतिस्पर्धी पाकिस्तानविरुद्ध सचिनची कामगिरी हा नेहमीच टीकेचा विषय राहिला आहे. भारत-पाकिस्तान सामन्यांमध्ये दोन्ही संघांच्या खेळाडूंवर नेहमीच दडपण असते आणि एकमेकांवर कुरघोडी करण्याच्या प्रयत्‍नात खेळाडू आपल्या खेळाचे सर्वोत्कृष्ट प्रदर्शन करतात असे समजले जाते.

तेंडुलकर आत्तापर्यंत पाकिस्तानशी १६ कसोटी सामने खेळला आहे. ह्या सामन्यांमध्ये त्याने ३९.९१ च्या सरासरीने ९१८ धावा केल्या आहेत.  त्याच्या एकूण सरासरीपेक्षा (५५.३९) ही सरासरी कमी आहे. पाकिस्तानविरुद्धचा त्याची सर्वोच्च कसोटी धावसंख्या १९४; ही सुद्धा त्याच्या एकंदरीत सर्वोच्च धावसंख्येपेक्षा (२४८) कमी आहे.

एकदिवसीय सामन्यांमध्ये सचिनची कामगिरी त्यामानाने चांगली आहे. त्याने पाकिस्तानविरुद्धच्या ६१ एकदिवसीय सामन्यांमध्ये ३८.५८ च्या सरासरीने २१२२ धावा केल्या आहेत. त्याच्या एकंदरीत एकदिवसीय सामन्यांची सरासरी ४४.२० आहे.

== टीका आणि अलीकडील कामगिरी ==
विस्डेनने आपल्या २००५ सालच्या अंकात सचिनबद्दल पुढील वक्तव्य केले, ''मुंबईच्या खेळपट्टीवरील सचिनची ५५ धावांची ऑस्ट्रेलियाविरुद्धची खेळी सोडली, तर सचिनची २००३ नंतरची फलंदाजी पाहणे हा तितकासा उत्कंठावर्धक अनुभव नव्हता. २००३ सालानंतर सचिनच्या फलंदाजीत राजेशाही, आक्रमक व जोशपूर्णवरून यांत्रिक व बचावात्मक असे स्थित्यंतर येत गेले.''

वरील टीका सचिनच्या आत्ताच्या कामगिरीची तुलना त्याच्या १९९४-९९ काळाच्या कामगिरीशी करून (ज्यावेळेस सचिन खेळाच्या दृष्टीने ऐन तारुण्यात म्हणजे २० ते २५ वर्षे वयाचा होता अशावेळी) झालेली दिसते. तेंडुलकरला १९९४ साली [[ऑकलंड]] येथे न्यू झीलंडविरुद्ध फलंदाजीसाठी सलामीला पाठवण्यात आले &lt;ref&gt;Cricinfo Ind v NZ Mar 27, 1994 match report http://www.cricinfo.com/link_to_database/ARCHIVE/1993-94/IND_IN_NZ/IND_NZ_ODI2_27MAR1994.html&lt;/ref&gt;. त्यावेळी त्याने ४९ चेंडूंत ८२ धावा केल्या. ही सचिनच्या सुवर्णयुगाची नांदी होती. तिची परिणती १९९८-९९ सालच्या ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या धडाकेबाज खेळामध्ये झाली. ह्या सचिनच्या कामगिरीनंतर ऑस्ट्रेलियाचा फिरकी गोलंदाज [[शेन वॉर्न]] गमतीत म्हणाला होता की सचिननामक फलंदाजीच्या झंझावाताची मला भयानक स्वप्ने पडतात.&lt;ref&gt;SportNetwork.net http://www.sportnetwork.net/main/s119/st62164.htm. ''Down Memory Lane - Shane Warne's nightmare''. Nov 29, 2004&lt;/ref&gt;.

भारताच्या १९९९ सालच्या पाकिस्तान दौऱ्यात सचिनचे पाठदुखीचे दुखणे उफाळून आले. ह्यात भारताला [[चेपॉक]]मधील सामन्यात सचिनने शतक झळकवले असतानाही ऐतिहासिक पराभव स्वीकारावा लागला. ह्यातच भरीस भर म्हणजे, १९९९ चे [[क्रिकेट विश्वकप]]चे सामने चालू असताना सचिनचे वडील, प्राध्यापक [[रमेश तेंडुलकर]] ह्यांचे निधन झाले. त्यानंतर [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]कडून कप्तानपद स्वीकारलेल्या सचिनचा भारतीय संघ ऑस्ट्रेलियाच्या दौऱ्यावर गेला. तिथे त्याच्या संघाला नुकतेच विश्वविजेतेपद पटकावलेल्या यजमान संघाकडून ३-० असा दारुण पराभव स्वीकारावा लागला&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://aus.cricinfo.com/db/ARCHIVE/1999-2000/IND_IN_AUS/SCORECARDS/IND_AUS_T2_26-30DEC1999.html|title=2nd Test, India tour of Australia at Melbourne, Dec 26-30 1999 {{!}} Match Summary {{!}} ESPNCricinfo|website=ESPNcricinfo|access-date=2018-03-18}}&lt;/ref&gt;. त्यानंतर तेंडुलकरने कप्तानपदाचा राजीनामा दिला आणि [[सौरव गांगुली]]ने भारतीय संघाच्या कप्तानपदाची धुरा सांभाळली.

२००३ सालच्या विश्वचषक स्पर्धेमध्ये सचिनने ११ सामन्यांमध्ये ६७३ धावा केल्या. ह्या खेळीमुळे भारतीय संघाला अंतिम सामन्यात पोहोचण्यास मदत झाली. ऑस्ट्रेलियाने ह्या मालिकेत विश्वचषकावर आपली मक्तेदारी कायम ठेवली असली तरी तेंडुलकरला मालिकावीरचा सन्मान मिळाला.

२००३-२००४ च्या ऑस्ट्रेलिया दौऱ्यात भारत-ऑस्ट्रेलियादरम्यानची मालिका अनिर्णित राहिली. ह्यातील शेवटच्या कसोटी सामन्यात तेंडुलकरने [[सिडनी क्रिकेट मैदान|सिडनीमध्ये]] द्विशतक झळकावले. १-१ अशाप्रकारे अनिर्णित राहिलेल्या ह्या मालिकेमध्ये [[राहुल द्रविड]]ला मालिकावीराचा बहुमान मिळाला.

२००४ साली [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट|ऑस्ट्रेलियाने]] भारताचा दौरा केला. त्यावेळी सचिनचे कोपराच्या हाडाचे (tennis elbow) दुखणे वाढले आणि त्याला पहिल्यांदाच पहिल्या दोन कसोटी सामन्यांना मुकावे लागले. मुंबईमधल्या कसोटी सामन्यात सचिनच्या कामगिरीच्या जोरावर भारताने ऑस्ट्रेलियाला हरवून आपली प्रतिष्ठा राखली. कारण त्यापूर्वीच ऑस्ट्रेलियाने चेन्नईमधील कसोटी सामना अनिर्णित ठेवून मालिका २-१ अशी खिशात घातली होती. हल्लीच तेंडुलकरला आपल्या दुखापत झालेल्या खांद्यावर शस्त्रक्रिया करवून घ्यावी लागली. त्यामुळे त्याला २००६ मधील {{WINc}} दौऱ्यापासून सक्तीने दूर राहावे लागले.

सध्याच्या काळात, विस्डेनने म्हटल्याप्रमाणे, सचिनच्या खेळात पूर्वीसारखी आक्रमकता राहिली नाही. ह्याला सचिनचे वाढते वय कारणीभूत आहे का हा सचिनच्या सततच्या १७ वर्षे खेळाच्या दुखापतींचा परिणाम आहे, ह्याबद्दल तज्ज्ञांमध्ये मतभेद आहेत. १० डिसेंबर २००५ रोजी [[फिरोजशाह कोटला मैदान|फेरोज शाह कोटला]] मैदानावर [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंकेविरुद्ध]] आपले उच्चांकी ३५वे कसोटी शतक झळकवून त्याने आपल्या चाहत्यांना खूष केले. परंतु त्यानंतरच्या भारताच्या पाकिस्तान दौऱ्यामध्ये त्याने तीन कसोटी सामन्यांमध्ये केवळ २१ च्या सरासरीने धावा जमवल्यावर सचिनच्या अलीकडच्या कामगिरीवर अनेकांनी शंका घेतली.

[[फेब्रुवारी ६]] [[इ.स. २००६|२००६]] रोजी तेंडुलकरने पाकिस्तानविरुद्धच्या सामन्यामध्ये आपले ३९ वे एकदिवशीय शतक झळकवले. सध्या तेंडुलकर सर्वोच्च एकदिवशीय शतके झळकवणाऱ्यांपैकी दुसऱ्या स्थानावर असलेल्या सौरव गांगुलीपेक्षा १६ शतकांनी पुढे आहे. ह्या कामगिरीनंतर ११ फेब्रुवारीला त्याने पाकिस्तानविरुद्धच्या दुसऱ्या एकदिवशीय सामन्यात जलद ४१ धावा जमवल्या आणि त्यानंतर १३ फेब्रुवारी २००६ला लाहोरमध्ये प्रतिकूल परिस्थितीत सचिनने ९५ धावा केल्या. हा एक नेत्रसुखद फलंदाजीचा अनुभव होता.

[[मार्च १९]] [[इ.स. २००६]] रोजी आपल्या घरच्या [[वानखेडे स्टेडियम|वानखेडे खेळपट्टीवर]] [[इंग्लिश क्रिकेट|इंग्लंडविरुद्ध]] तिसऱ्या कसोटी सामन्यातील पहिल्या डावात २२ चेंडूंत केवळ १ धाव करून बाद झाल्यावर, प्रेक्षकातल्या एका गटाकडून तेंडुलकरविरुद्ध हुल्लडबाजी करण्यात आली&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.indiadaily.org/entry/sachin-tendulkar-booed-by-wankhede-crowd/|title=sachin tendulkar booed by wankhede crowd {{!}}|website=www.indiadaily.org|language=en-US|access-date=2018-03-18|archive-date=2006-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20061011174138/http://www.indiadaily.org/entry/sachin-tendulkar-booed-by-wankhede-crowd/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;. असा अपमान सचिनला त्याच्या खेळाबद्दल पहिल्यांदा बघावा लागला. अलबत, त्याच कसोटी सामन्यातील दुसऱ्या डावात फलंदाजीसाठी येताना सचिनचे प्रेक्षकांनी स्वागत केले. परंतु ह्या तीन कसोटी सामन्यांच्या मालिकेत सचिनला एकही अर्धशतक करता आले नाही. शिवाय त्याच्या खांद्याच्या दुखापतीवरील शस्त्रक्रियेमुळे त्याच्या भविष्यातील फलंदाजीच्या कामगिरीसंदर्भात प्रश्नचिन्ह उपस्थित करण्यात आले. [[जेफरी बॉयकॉट]]ने (Geoffrey Boycott) सचिनच्या कामगिरीविषयी अतिशय परखड अशी प्रतिक्रिया दिली: &quot;सचिन तेंडुलकर हा सध्या त्याच्या सर्वात खराब फॉर्ममध्ये आहे...आता तो अजून दोन महिने संघाबाहेर बसणार असेल, तर मला असे वाटते की तो त्याच्या पूर्वीच्या दैदीप्यमान कामगिरीला साजेसा खेळ करणे अशक्य आहे.&quot;&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-sports/Playing-five-bowlers-weakens-the-batting/article15737472.ece|title=Playing five bowlers weakens the batting|date=2006-03-23|work=The Hindu|access-date=2018-03-18|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;

[[मे २३]] [[इ.स. २००६]] रोजी प्रायोजित तंदुरुस्तीची चाचणी न घेण्याचा निर्णय घेतल्यावर, सचिनने असे घोषित केले की तो कॅरिबियन बेटांच्या टूरला जाणार नाही. परंतु ऑगस्टमधील पुनरागमनाच्या दृष्टीने त्याने लॅशिंगस XI तर्फे पाच सामन्यांच्या मालिकेमध्ये खेळण्याचा निर्णय घेतला. त्या पाच सामन्यांमध्ये त्याने अनुक्रमे १५५, १४७ (रिटायर्ड), ९८, १०१ (रिटायर्ड) आणि १०५ अशा १०० पेक्षा जास्त सरासरीने धावा केल्या आणि ह्या सर्व सामन्यांमध्ये त्याची धावसंख्या सर्वोच्च होती.

शेवटी जुलै २००६ मध्ये [[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ|भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाकडुन]] ([[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ|BCCI]]) असे घोषित करण्यात आले की, शिबिरात सामील झाल्यानंतर सचिनने आपल्या दुखापतींवर मात केली आहे आणि तो संघाच्या निवडीसाठी पात्र आहे.

सप्टेंबर १४ २००६ मधील सचिनच्या पुनरागमनाच्या सामन्यामध्ये त्याने वेस्ट इंडीजविरुद्ध ४० वी शतकी खेळी करून त्याच्या टीकाकारांची वाचा बंद केली. ह्या सामन्यात त्याने १४८ चेंडूंत १४१ धावा जरी केल्या असल्या तरी पावसामुळे व्यत्यय आल्यामुळे वेस्ट इंडीजने हा सामना ड-लु (डकवर्थ लुईस) नियमानुसार जिंकला. जानेवारी २००७ मध्ये सचिनने आपले ४१ वे शतक ७६ चेंडुंमध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध पूर्ण केले. तेंडुलकर आता सर्वोच्च एकदिवसीय शतकवीरांमध्ये आपल्या प्रतिस्पर्ध्यापेक्षा ([[सनथ जयसूर्या]]) १८ शतकांनी पुढे आहे. आहे&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://usa.cricinfo.com/db/STATS/ODIS/BATTING/ODI_MOST_100S.html |title=Records &amp;#124; One-Day Internationals &amp;#124; Batting records &amp;#124; Most hundreds in a career &amp;#124; ESPN Cricinfo |प्रकाशक=Usa.cricinfo.com |date= |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;.

[[वेस्ट इंडीज]]मधील [[क्रिकेट विश्वचषक, २००७|२००७ सालच्या क्रिकेट विश्वचषकामध्ये]]  द्रविडच्या नेतृत्वाखाली तेंडुलकर आणि [[भारतीय क्रिकेट संघ|भारतीय संघाची]] कामगिरी अतिशय निराशाजनक झाली. प्रशिक्षक ग्रेग चॅपेलनी खालच्या क्रमांकावर फलंदाजीसाठी पाठविल्यावर सचिनने अनुक्रमे ७([[बांगलादेश क्रिकेट|बांगलादेश]]), ५७* ([[क्रिकेट बर्म्युडा|बर्म्युडा]]) आणि ० ([[श्रीलंका क्रिकेट संघ|श्रीलंका]]) अशा धावा केल्या. ह्याचा परिणाम म्हणून माजी ऑस्ट्रेलियन कप्तान व तत्कालिन भारतीय क्रिकेट संघाचे प्रशिक्षक असलेल्या [[ग्रेग चॅपेल|ग्रेगचा]] भाऊ [[इयान चॅपल|इयान चॅपेल]]ने मुंबईच्या मीडडे वर्तमानपत्राच्या आपल्या स्तंभातून तेंडुलकरला निवृत्ति घेण्याचा सल्ला दिला&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/cricket/6509767.stm |title=BBC SPORT &amp;#124; Cricket &amp;#124; Tendulkar faces calls to retire |प्रकाशक=BBC News |date=2007-03-30 |accessdate=2012-08-10}}&lt;/ref&gt;.

लगेचच त्यानंतरच्या बांगलादेशविरुद्धच्या मालिकेमध्ये सचिनला मालिकावीर म्हणून बहुमान मिळाला. सध्या तो आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४००० व १५,००० धावा करणारा एकमेव फलंदाज आहे. कसोटी सामन्यांत ५० शतके करणारा तेंडुलकर एकमेव फलंदाज आहे.

१६ मार्च २०१२ रोजी बांगलादेश विरुद्ध एक दिवसीय सामन्यामध्ये शतक करून आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये १०० शतके पूर्ण केली. शंभरावे शतक पूर्ण करण्यासाठी त्याला १ वर्ष आणि चार दिवस वाट पाहावी लागली. तेंडुलकरने [[नोव्हेंबर १४]], [[इ.स. २०१३]] रोजी आपला २००वा कसोटी सामना खेळून झाल्यावर क्रिकेटमधून आपली निवृत्ती जाहीर केली.

== वैयक्तिक जीवन ==
काही वर्षापूर्वी मित्रांनी एकमेकांची ओळख करून दिल्यावर १९९५ साली सचिनचा विवाह आनंद मेहता ह्या गुजराती उद्योगपतींच्या अंजली (व्यवसायाने बालरोगतज्ज्ञ असलेल्या) यांच्याशी झाला. त्यांना सारा (ऑक्टोबर १९९७) आणि अर्जुन (२३ सप्टेंवर २०००) अशी दोन मुले आहेत. सचिन आपल्या सासूतर्फे चालवल्या जाणाऱ्या अपनालय नामक मुंबईच्या स्वयंसेवी संस्थेमार्फत दरवर्षी २०० गरजू मुलांना आर्थिक अथवा इतर मदत करतो. प्रसारमाध्यमांमध्ये सचिनच्या ह्या कार्याविषयी पराकोटीची उत्सुकता असली तरी सचिन आपल्या ह्या कामांविषयी गोपनीयता बाळगणेच पसंत करतो. तेंडुलकर बरेचदा आपली [[फेरारी ३६० मॉडेना]] मुंबईमध्ये फिरण्यासाठी काढताना दिसला आहे. (ही गाडी त्याला [[फियाट]] कंपनीतर्फे [[मायकल शूमाकर]]च्या हस्ते भेट देण्यात आली. [[कस्टम]]ने ह्या गाडीवरील करावर सूट दिल्यामुळे ह्या गाडीचे प्रकरण सचिनसाठी डोकेदुखी ठरले होते. शेवटी फियाटने कर भरून हे प्रकरण मिटवले.)

==राजकीय कारकीर्द==
सचिन यांची [[राज्यसभा]] सदस्य म्हणून २०१२ मध्ये नियुक्ती झाली. २१ डिसेंबर २०१७ रोजी प्रथमच संसदेच्या अधिवेशनादरम्यान राज्यसभेत सचिन तेंडुलकर भाषण करणार होते. परंतु पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ह्यांनी माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग ह्यांच्याविषयी केलेल्या वक्तव्याबद्दल माफी मागावी अशी मागणी करणाऱ्या खासदारांच्या गोंधळामुळे सदर भाषण सचिन तेंडुलकर ह्यांना करता आले नव्हते.&lt;ref&gt;
{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/NAT-DEL-HDLN-sachin-tendulkar-first-speech-at-rajya-sabha-halted-due-to-disruption-5774541-PHO.html 
|title=राज्यसभा पीचवर सचिनचे खाते उघडलेच नाही; खा. सचिन भाषणासाठी प्रथमच उभारला, पण गोंधळात शब्दही नाही 
|प्रकाशक=दिव्य मराठी (https://divyamarathi.bhaskar.com/) 
|दिनांक= २२ डिसेंबर २०१७
|ॲक्सेसदिनांक=२७ जानेवारी २०१८}}
&lt;/ref&gt;
शेवटी त्यांनी आपले भाषण त्याच दिवशी फेसबुकावरून चित्रफितीच्या स्वरूपात प्रसिद्ध केले.&lt;ref&gt;
{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.facebook.com/SachinTendulkar/videos/1753046098052915/ 
|title=भारतातील खेळाचे भवितव्य आणि खेळण्याचा अधिकार ह्या विषयावरील सचिन तेंडुलकर ह्यांच्या भाषणाची त्यांच्या फेसबुक पानावरील चित्रफीत
|प्रकाशक=सचिन तेंडुलकर ह्यांचे फेसबुक खाते 
|दिनांक= २२ डिसेंबर २०१७
|ॲक्सेसदिनांक=२७ जानेवारी २०१८}}
&lt;/ref&gt;

== सन्मान ==
* [[भारतरत्न]] पुरस्कार
* २०१२ मध्ये झालेल्या आऊटलुक इंडियाच्या ‘[[द ग्रेटेस्ट इंडियन]]’ या आंतरराष्ट्रीय सर्वेक्षणामध्ये तेंडुलकर सातव्या क्रमांकावर होते.&lt;ref&gt;https://www.outlookindia.com/magazine/story/a-measure-of-the-man/281949&lt;/ref&gt;
*1994 मध्ये सचिन तेंडुलकरांना अर्जुन पुरस्कार प्राप्त झाला.
*1997 मध्ये राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार मिळविणारे सचिन हे पहिले क्रिकेट खेळाडू बनले.
*1999 मध्ये यांना पद्मश्री पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले.
*2001 मध्ये महाराष्ट्र भुषण पुरस्कार देण्यात आला.
*2008 मध्ये पद्मविभूषण पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले.
*2010 मध्ये एलजी पीपल्स चॉईस अवॉर्ड प्राप्त झाला.
*2011 मध्ये क्रिकेट खेळाडू ऑफ द इअर पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले याची चर्चा कौतुकास्पद होती.

==पुस्तके==
* [[इंद्रनील राय]] यांनी सचिन तेंडुलकरांवर एक त्यांच्याच नावाचे [[इंग्रजी]] [[पुस्तक]] लिहिले आहे.
* चिरंजीव सचिन ([[द्वारकानाथ संझगिरी]])

==चित्रपट==
सचिन तेंडुलकरच्या आयुष्यावर ‘[[सचिन: अ बिलियन ड्रीम्स]]’ नावाचा माहितीपटवजा चित्रपट निघाला आहे. चित्रपटाचे दिग्दर्शन जेम्स अर्सकिन यांचे आहे. मूळ इंग्रजीत असलेला हा चित्रपट अनेक भारतीय भाषांत डब झाला आहे.

== हे सुद्धा पहा ==
* [[सर्वात महान भारतीय (सर्वेक्षण)]]
* [[सचिन तेंडुलकरच्या क्रिकेटमधील विक्रमांची यादी]]
* [[जागत्या स्वप्नाचा प्रवास]]

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* {{विकिक्वोट}}
* {{ट्विटर|sachin_rt}}
* [[फेसबुक]]वरील अधिकृत पेज - [http://www.facebook.com/SachinTendulkar सचिन तेंडुलकर]
* [http://www.cricinfo.com/db/PLAYERS/IND/T/TENDULKAR_SR_06001934 क्रिकइन्फो प्रोफाइल]
* 
[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/in_depth/2001/india_v_australia/1253003.stm BBC's article on Tendulkar after 2000-01 Border-Gavaskar Trophy]

{{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}}
{{भारतरत्‍न}}
{{Navboxes colour
|bg=gold
|fg=navy
|title= पुरस्कार व विक्रम
|list1=
{{क्रम-सुरू}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]|वर्ष=[[इ.स. १९९६]]–[[इ.स. १९९८]]}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]|वर्ष=[[इ.स. १९९९]]–[[इ.स. २०००]]}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[सौरव गांगुली]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[लिएंडर पेस]] आणि [[नमीर्क्पाम कुंजुराणी]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=[[राजीव गांधी खेलरत्‍न]]| वर्ष=१९९७/९८}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[ज्योतिर्मयी सिकदर]]}}
{{क्रम-मागील|मागील=[[अनिल कुंबळे]]}}
{{क्रम-शीर्षक|title=भारतीय पुरस्कार [[विस्डेन क्रिकेट खेळाडू ऑफ द इयर]]|वर्ष=१९९७}}
{{क्रम-पुढील|पुढील=[[राहुल द्रविड]]}}
{{क्रम-शेवट}}

{{५०च्या वर कसोटी सामन्यांची सरासरी असलेले भारतीय फलंदाज}}
{{१०००० धावा कसोटी सामने}}
{{१०००० धावा एकदिवसीय सामने}}
}}
{{Navboxes colour
|title= भारतीय संघ
|bg = #0077FF
|fg = #FFFF40
|bordercolor=
|list1={{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २०११}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २००७}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, २००३}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९९}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९६}}
{{भारतीय संघ - क्रिकेट विश्वचषक, १९९२}}
}}

{{मुंबई इंडियन्स संघ २००८}}
{{मुंबई इंडियन्स संघ २०१० २०-२० चँपियन्स लीग}}

{{DEFAULTSORT:तेंडुलकर, सचिन}}

[[वर्ग:सचिन तेंडुलकर| ]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट संघाचे नायक]]
[[वर्ग:भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय कसोटी फलंदाज]]
[[वर्ग:विस्डेन वार्षिक क्रिकेटवीर]]
[[वर्ग:यॉर्कशायरचे फलंदाज]]
[[वर्ग:भारताचे विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९२ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९६ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:१९९९ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२००३ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२००७ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:२०११ विश्वचषक सामन्यांतील क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारताचे कसोटी क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय व्यक्ती]]
[[वर्ग:मराठी व्यक्ती]]
[[वर्ग:द ग्रेटेस्ट इंडियन]]
[[वर्ग:राज्यसभा सदस्य]]
[[वर्ग:भारतरत्‍न पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:महाराष्ट्र भूषण पुरस्कारविजेते]]
[[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]]
[[वर्ग:भारतीय कसोटी क्रिकेट कर्णधार]]
[[वर्ग:मुंबई इंडियन्स क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>3hfse8ltgj09o34vg3rysv4wqpkxpvm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>हातकणंगले</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3493</id>
    <revision>
      <id>2506732</id>
      <parentid>2476582</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:44:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2405:204:97AD:5BB1:0:0:2929:70B1</ip>
      </contributor>
      <origin>2506732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20378" sha1="o5epeccgqnrd61edj82wxdyjc2935ri" xml:space="preserve">'''हातकणंगले''' ({{lang-en|Hatkanangle)}} हे [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[कोल्हापूर जिल्हा|कोल्हापूर जिल्ह्याच्या]] [[हातकणंगले तालुका|हातकणंगले तालुक्याचे]] प्रशासकीय मुख्यालय असलेले गाव आहे.

{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|जनगणना_स्थलनिर्देशांक=567291
|स्थानिक_नाव=हातकणंगले
|तालुका_नाव=हातकणंगले
|जिल्हा_नाव=कोल्हापूर
|राज्य_नाव =महाराष्ट्र
|विभाग=
|जिल्हा=[[कोल्हापूर]]
|तालुका_नावे =[[हातकणंगले]]
|जवळचे_शहर =[[इचलकरंजी]] ,[[पेठवडगाव]]
|अक्षांश=16.744
|रेखांश=74.446
|शोधक_स्थान =right
|क्षेत्रफळ_एकूण=१६.७२ 
|उंची= ५९६.०९ 
|लोकसंख्या_एकूण=१३६७९
|लोकसंख्या_वर्ष=२०११
|लोकसंख्या_घनता=८१८
|लोकसंख्या_पुरुष=७१२७
|लोकसंख्या_स्त्री=६५५२ 
|लिंग_गुणोत्तर=९१९
|अधिकृत_भाषा=[[मराठी]]
}}

== हातकणंगले ==

हातकणंगले १६७२ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ३०८१ कुटुंबे व एकूण १३६७९ लोकसंख्या आहे. ह्याच्या सर्वात जवळचे शहर [[इचलकरंजी]] ९ किलोमीटर अंतरावर आहे व सांगली शहर २४.७ कि.मी अंतरावर आहे.यामध्ये ७१२७ पुरुष आणि ६५५२ स्त्रिया आहेत. यामध्ये अनुसूचित जातीचे लोक २३२४ असून अनुसूचित जमातीचे २४१ लोक आहेत.ह्या गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५६७२९१  &lt;ref&gt;http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB.html&lt;/ref&gt; आहे.


== साक्षरता ==  
* एकूण  साक्षर  लोकसंख्या: १०४२१
* साक्षर पुरुष लोकसंख्या: ५८१० (८१.५२%)
* साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ४६११ (७०.३८%)


== शैक्षणिक सुविधा ==  
गावात १५ शासकीय [[पूर्व प्राथमिक शिक्षण|पूर्व-प्राथमिक]] [[शाळा]] आहेत. 
गावात ६ शासकीय [[प्राथमिक शाळा]] आहेत. ﻿गावात १ खाजगी [[प्राथमिक शाळा]] आहे.
गावात ४ शासकीय कनिष्ठ माध्यमिक शाळा आहेत. ﻿गावात १ खाजगी कनिष्ठ माध्यमिक शाळा आहे.
गावात ३ शासकीय [[माध्यमिक शाळा]] आहेत. 
﻿गावात १ शासकीय [[उच्च माध्यमिक शिक्षण|उच्च माध्यमिक]] शाळा आहे. 
﻿गावात १ शासकीय [[महाविद्यालय|पदवी महाविद्यालय]] आहे. 
सर्वात जवळील [[अभियांत्रिकी|अभियांत्रिकी महाविद्यालय]] (इचलकरंजी) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
सर्वात जवळील वैद्यकीय महाविद्यालय (इचलकरंजी) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
सर्वात जवळील व्यवस्थापन संस्था (इचलकरंजी) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
सर्वात जवळील पॉलिटेक्निक (इचलकरंजी) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
﻿गावात १ शासकीय व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा आहे. 
सर्वात जवळील अनौपचारिक प्रशिक्षणकेंद्र (कोल्हापूर) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
सर्वात जवळील अपंगांसाठी खास शाळा (पेठ वडगाव) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
 
== वैद्यकीय सुविधा (शासकीय) ==
﻿गावात १ सामूहिक आरोग्य केंद्र आहे.
सर्वात जवळील [[प्राथमिक आरोग्य केंद्र]] १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
﻿गावात १ प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे.
﻿गावात १ [[प्रसूती| प्रसूति व बालकल्याण केंद्र]] आहे.
﻿गावात १ क्षयरोग उपचार केंद्र आहे.
﻿गावात १ [[ॲलोपॅथी|अ‍ॅलोपॅथी]] रुग्णालय आहे.
सर्वात जवळील पर्यायी औषधोपचार रुग्णालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
﻿गावात १ दवाखाना आहे.
﻿गावात १ पशुवैद्यकीय रुग्णालय  आहे.
﻿गावात १ कुटुंबकल्याण केंद्र  आहे.

== वैद्यकीय सुविधा (अशासकीय) ==
गावात ८ बाह्यरुग्ण वैद्यकीय सुविधा आहेत.
﻿गावात १ निवासी व बाह्यरुग्ण वैद्यकीय सुविधा आहे.
﻿गावात १ एमबीबीएस पदवीधर वैद्यक व्यवसायी आहे.
गावात ७  इतर पदवीधर वैद्यक व्यवसायी आहेत.
गावात ७ औषधाची दुकाने आहेत.

== पिण्याचे पाणी ==
गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे.
गावात शुद्धीकरण न केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.
गावात झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.
गावात न झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा आहे.
गावात हॅन्डपंपच्या पाण्याचा पुरवठा आहे.
गावात ट्यूबवेलच्या/बोअरवेलच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.
गावात झऱ्याच्या पाण्याचा पुरवठा नाही.
गावात नदी / कालव्याच्या पाण्याचा  पुरवठा नाही.
गावात तलाव /तळे/सरोवर यातील पाण्याचा पुरवठा नाही.
गावात इतर पद्धतीने पाण्याचा पुरवठा नाही.

== स्वच्छता ==
गावात बंद गटारव्यवस्था उपलब्ध आहे.
गावात गटारव्यवस्था उघडी आहे.
सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जाते.
या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे.
गावात न्हाणीघरासह सार्वजनिक स्वच्छता गृह उपलब्ध आहे.
गावात न्हाणीघर नसलेले सार्वजनिक स्वच्छता गृह उपलब्ध आहे.
गावात ग्रामीण उत्पादक केंद्रे किंवा सॅनिटरी हार्डवेरचे दुकान उपलब्ध आहे.
गावात ग्रामीण सॅनिटरी हार्डवेरचे दुकान उपलब्ध आहे.
गावात सामूहिक बायोगॅस किंवा कचऱ्याच्या उत्पादक पुनर्वापराची व्यवस्था उपलब्ध नाही.

== संपर्क व दळणवळण ==
[[हातकणंगले रेल्वे स्थानक]] [[मिरज]]-[[कोल्हापूर]] रेल्वेमार्गावरील स्थानक आहे. [[इचलकरंजी]] हे हातकणंगले तालुक्यातील सर्वांत मोठे गाव आहे. तेथे रेल्वे स्थानक नसल्यामुळे इचलकरंजीच्या रहिवाशांसाठी हे जवळचे रेल्वे स्थानक  आहे. 

गावात पोस्ट ऑफिस आहे.
गावात उपपोस्ट ऑफिस नाही.सर्वात जवळील उपपोस्ट ऑफिस १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
गावात पोस्ट व तार ऑफिस उपलब्ध आहे.
गावाचा [[पिन कोड]] ४१६१०९  आहे.
गावात [[दूरध्वनी]] उपलब्ध आहे.
गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र उपलब्ध आहे.
गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे.
गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध आहे.
गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध आहे.
गावात शासकीय [[बस]] सेवा उपलब्ध आहे.
गावात खाजगी [[बस]] सेवा उपलब्ध आहे.
गावात [[ऑटोरिक्षा]] व टमटम उपलब्ध आहे.
गावात टॅक्सी उपलब्ध आहे.
गावात व्हॅन उपलब्ध आहे.
गावात ट्रॅक्टर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील ट्रॅक्टर ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे.
गावात पदचलित सायकल रिक्षा उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील पदचलित सायकल रिक्षा ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे.
गावात सायकल रिक्षा (यांत्रिक) उपलब्ध नाही.
गावात बैल व इतर जनावरांनी ओढलेली गाडी उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील बैल व इतर जनावरांनी ओढलेली गाडी ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे.
गावात समुद्र व नदीवरील बोट सेवा नाही.
[[राष्ट्रीय महामार्ग]] गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील [[राष्ट्रीय महामार्ग]] ५ किलोमीटरहून कमी अंतरावर आहे.
[[राज्य महामार्ग (भारत)|राज्य महामार्ग]] गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील [[राज्य महामार्ग (भारत)|राज्य महामार्ग]] ५ किलोमीटरहून कमी अंतरावर आहे.
जिल्यातील मुख्य रस्ता गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील जिल्यातील मुख्य रस्ता ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे.
जिल्ह्यातील दुय्यम रस्ता गावाला जोडलेला आहे.

== बाजार व पतव्यवस्था ==
गावात एटीएम उपलब्ध आहे.
गावात व्यापारी बँक आहे.
गावात [[सहकारी संस्था|सहकारी बँक]] उपलब्ध आहे.
गावात शेतकी कर्ज संस्था आहे.
गावात स्वयंसहाय्य गट उपलब्ध आहे.
गावात रेशन दुकान उपलब्ध आहे.
गावात मंडया/कायमचा बाजार उपलब्ध आहे.
गावात आठवड्याचा बाजार उपलब्ध आहे.
गावात कृषी उत्पन्न बाजार समिती  उपलब्ध आहे.


== आरोग्य ==
गावात एकात्मिक बाल विकास योजना (पोषण आहार केंद्र)  उपलब्ध आहे.
गावात अंगणवाडी (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे.
गावात इतर पोषण आहार केंद्र उपलब्ध आहे.
गावात [[आरोग्य|आशा]] स्वयंसेविका उपलब्ध आहे.
गावात समाज भवन ([[दूरदर्शन|टीव्ही]] सह/शिवाय) उपलब्ध आहे.
गावात क्रीडांगण उपलब्ध आहे.
गावात खेळ/करमणूक केंद्र उपलब्ध आहे.
गावात [[चित्रपटगृह]] / व्हिडिओ केंद्र उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील [[चित्रपटगृह]] / व्हिडिओ केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
गावात [[सार्वजनिक ग्रंथालय]] उपलब्ध आहे.
गावात सार्वजनिक वाचनालय आहे.
गावात वृत्तपत्र पुरवठा आहे.
गावात [[विधानसभा मतदारसंघ|विधानसभा]] मतदान केंद्र उपलब्ध आहे.
गावात [[जन्म, मृत्यू, विवाह नोंदणी कायदा|जन्म व मृत्यु नोंदणी]] केंद्र उपलब्ध आहे.

== वीज ==
१९ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) प्रतिदिवस घरगुती वापरासाठी उपलब्ध आहे.
२१ तासांचा वीजपुरवठा हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) प्रतिदिवस घरगुती वापरासाठी उपलब्ध आहे.
१९ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) प्रतिदिवस शेतीसाठी उपलब्ध आहे.
२१ तासांचा वीजपुरवठा हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) प्रतिदिवस शेतीसाठी उपलब्ध आहे.
१९ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) प्रतिदिवस व्यापारी वापरासाठी उपलब्ध आहे.
२१ तासांचा वीजपुरवठा हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) प्रतिदिवस व्यापारी वापरासाठी उपलब्ध आहे.
१९ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) प्रतिदिवस सर्व प्रकारच्या वापरासाठी उपलब्ध आहे.
२१ तासांचा वीजपुरवठा हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) प्रतिदिवस सर्व प्रकारच्या वापरासाठी उपलब्ध आहे.


== जमिनीचा वापर ==
हातकणंगले ह्या गावात जमिनीचा वापर खालीलप्रमाणे होतो (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):
* [[वन]]: ६१
* बिगरशेती वापरात असलेली जमीन: ३
* ओसाड व लागवडीला अयोग्य जमीन: ५७
* कुरणे व इतर चराऊ जमीन: २३
* फुटकळ झाडीखालची जमीन: ०
* लागवडीयोग्य पडीक जमीन: ५९
* कायमस्वरूपी पडीक जमीन: ०
* सद्यस्थितीतील पडीक जमीन: ०
* पिकांखालची जमीन: १४६९
* एकूण कोरडवाहू जमीन: १९२
* एकूण बागायती जमीन: १२७७


== [[सिंचन]] सुविधा ==
सिंचनाचे स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):
* कालवे: ०
* विहिरी / कूप नलिका: १८
* तलाव / तळी: ०
* ओढे: ०
* इतर: १७४

== उत्पादन ==
हातकणंगले या गावी पुढील वस्तूंचे उत्पादन होते ( महत्त्वाच्या उतरत्या अनुक्रमाने): 

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:हातकणंगले|*]]
[[वर्ग:कोल्हापूर जिल्ह्यातील गावे]]
[[वर्ग:हातकणंगले तालुका]]</text>
      <sha1>o5epeccgqnrd61edj82wxdyjc2935ri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इ.स. १९५१</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4549</id>
    <revision>
      <id>2506609</id>
      <parentid>2120406</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:13:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4042:2DB1:8C5C:0:0:40C8:F30D</ip>
      </contributor>
      <comment>1948</comment>
      <origin>2506609</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5715" sha1="p7iaa9pitcygpp942xejt07yoid8sko" xml:space="preserve">{{वर्षपेटी|1948}}
==ठळक घटना आणि घडामोडी==
* [[जानेवारी ४]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[चीन]] व [[उत्तर कोरिया]]च्या सैन्याने [[सेउल]] काबीज केले.
* [[जानेवारी ९]] - न्यू यॉर्कमध्ये [[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्रांचे]] मुख्य कार्यालय सुरू झाले.
* [[फेब्रुवारी ६]] - [[न्यू जर्सी]]त [[वूडब्रिज टाउनशिप]] येथे रेल्वे रुळावरून घसरली. ८५ ठार, ५०० जखमी.
* [[फेब्रुवारी २७]] - [[अमेरिकेच्या संविधानातील २१वा बदल]] - अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षाची सद्दी जास्तीत जास्त दोन मुदतीं (८ वर्षे) पुरतीच.
* [[मार्च ७]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्रांच्या]] सैन्याने चीनी सैन्यावर हल्ला केला.
* [[एप्रिल ११]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[:वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष|अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष]] [[हॅरी ट्रुमन]]ने जनरल [[डग्लस मॅकआर्थर]]कडून सरसेनापतीपद काढून घेतले.
* [[जुलै ५]] - [[विल्यम शॉकली]]ने [[जंक्शन ट्रांझिस्टर]]चा शोध लावला.
* [[जुलै ९]] - [[भारत|भारताची]] [[पहिली पंचवार्षिक योजना]] प्रसिद्ध करण्यात आली
* [[जुलै २०]] - [[जॉर्डन]]चा राजा [[अब्दुल्ला पहिला, जॉर्डन|अब्दुल्ला पहिल्याची]] हत्या.
* [[जुलै ३१]] - [[जपान एरलाइन्स]]ची स्थापना.

==जन्म==
* [[मे १]] - [[गॉर्डन ग्रीनीज]], [[:वर्ग:वेस्ट इंडीजचे क्रिकेट खेळाडू|वेस्ट ईंडीझचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[जून २६]] - [[गॅरी गिलमोर]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियाचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[जून २७]] - [[मेरी मॅकअलीस]], [[:वर्ग:आयर्लंडचे राष्ट्राध्यक्ष|आयरिश राष्ट्राध्यक्ष]].
* [[जुलै ३]] - सर [[रिचर्ड हॅडली]], [[:वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू|न्यू झीलंडचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[ऑगस्ट ८]] - [[फिल कार्ल्सन|फिल कार्लसन]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]].
* [[ऑगस्ट १५]] - [[जॉन चाइल्ड्स]], [[:वर्ग:इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू|इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू]].
* ऑगस्ट १५ - [[रंजन गुणतिलके]], [[:वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू|श्रीलंकेचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[सप्टेंबर १]] - [[डेव्हिड बेरस्टो]], [[:वर्ग:इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू|इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू]].
* [[सप्टेंबर २१]] - [[अस्लान माश्काडोव्ह]], चेचेन क्रांतीकारी.
* [[सप्टेंबर २९]] - [[मिशेल बाशेलेट]], [[:वर्ग:चिलीचे राष्ट्राध्यक्ष|चिलीची पहिली स्त्री राष्ट्राध्यक्ष]].

==मृत्यू==
* [[एप्रिल २०]] - [[इव्हानो बोनोमी]] [[इटली]]चा [[:वर्ग:इटलीचे पंतप्रधान|पंतप्रधान]].
* [[जुलै २०]] - [[अब्दुल्ला पहिला, जॉर्डन]]चा राजा.
* [[ऑगस्ट २९]] - [[अण्णासाहेब चिरमुले]], [[:वर्ग:मराठी उद्योगपती|भारतीय विमा उद्योजक]].

[[वर्ग:इ.स. १९५१]]
[[वर्ग:इ.स.च्या १९५० च्या दशकातील वर्षे]]
[[वर्ग:इ.स.च्या २० व्या शतकातील वर्षे]]
[[वर्ग:इ.स.च्या २ ऱ्या सहस्रकातील वर्षे]]</text>
      <sha1>p7iaa9pitcygpp942xejt07yoid8sko</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506615</id>
      <parentid>2506609</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:56:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>संतोष गोरे</username>
        <id>135680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:4042:2DB1:8C5C:0:0:40C8:F30D|2409:4042:2DB1:8C5C:0:0:40C8:F30D]] ([[User talk:2409:4042:2DB1:8C5C:0:0:40C8:F30D|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:KiranBOT II|KiranBOT II]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>2120406</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5715" sha1="1adpw5uhu1fvw9k1fkx0zfczc0o7m9a" xml:space="preserve">{{वर्षपेटी|1951}}
==ठळक घटना आणि घडामोडी==
* [[जानेवारी ४]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[चीन]] व [[उत्तर कोरिया]]च्या सैन्याने [[सेउल]] काबीज केले.
* [[जानेवारी ९]] - न्यू यॉर्कमध्ये [[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्रांचे]] मुख्य कार्यालय सुरू झाले.
* [[फेब्रुवारी ६]] - [[न्यू जर्सी]]त [[वूडब्रिज टाउनशिप]] येथे रेल्वे रुळावरून घसरली. ८५ ठार, ५०० जखमी.
* [[फेब्रुवारी २७]] - [[अमेरिकेच्या संविधानातील २१वा बदल]] - अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षाची सद्दी जास्तीत जास्त दोन मुदतीं (८ वर्षे) पुरतीच.
* [[मार्च ७]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्रांच्या]] सैन्याने चीनी सैन्यावर हल्ला केला.
* [[एप्रिल ११]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[:वर्ग:अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष|अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष]] [[हॅरी ट्रुमन]]ने जनरल [[डग्लस मॅकआर्थर]]कडून सरसेनापतीपद काढून घेतले.
* [[जुलै ५]] - [[विल्यम शॉकली]]ने [[जंक्शन ट्रांझिस्टर]]चा शोध लावला.
* [[जुलै ९]] - [[भारत|भारताची]] [[पहिली पंचवार्षिक योजना]] प्रसिद्ध करण्यात आली
* [[जुलै २०]] - [[जॉर्डन]]चा राजा [[अब्दुल्ला पहिला, जॉर्डन|अब्दुल्ला पहिल्याची]] हत्या.
* [[जुलै ३१]] - [[जपान एरलाइन्स]]ची स्थापना.

==जन्म==
* [[मे १]] - [[गॉर्डन ग्रीनीज]], [[:वर्ग:वेस्ट इंडीजचे क्रिकेट खेळाडू|वेस्ट ईंडीझचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[जून २६]] - [[गॅरी गिलमोर]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियाचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[जून २७]] - [[मेरी मॅकअलीस]], [[:वर्ग:आयर्लंडचे राष्ट्राध्यक्ष|आयरिश राष्ट्राध्यक्ष]].
* [[जुलै ३]] - सर [[रिचर्ड हॅडली]], [[:वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू|न्यू झीलंडचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[ऑगस्ट ८]] - [[फिल कार्ल्सन|फिल कार्लसन]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]].
* [[ऑगस्ट १५]] - [[जॉन चाइल्ड्स]], [[:वर्ग:इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू|इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू]].
* ऑगस्ट १५ - [[रंजन गुणतिलके]], [[:वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू|श्रीलंकेचा क्रिकेट खेळाडू]].
* [[सप्टेंबर १]] - [[डेव्हिड बेरस्टो]], [[:वर्ग:इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू|इंग्लिश क्रिकेट खेळाडू]].
* [[सप्टेंबर २१]] - [[अस्लान माश्काडोव्ह]], चेचेन क्रांतीकारी.
* [[सप्टेंबर २९]] - [[मिशेल बाशेलेट]], [[:वर्ग:चिलीचे राष्ट्राध्यक्ष|चिलीची पहिली स्त्री राष्ट्राध्यक्ष]].

==मृत्यू==
* [[एप्रिल २०]] - [[इव्हानो बोनोमी]] [[इटली]]चा [[:वर्ग:इटलीचे पंतप्रधान|पंतप्रधान]].
* [[जुलै २०]] - [[अब्दुल्ला पहिला, जॉर्डन]]चा राजा.
* [[ऑगस्ट २९]] - [[अण्णासाहेब चिरमुले]], [[:वर्ग:मराठी उद्योगपती|भारतीय विमा उद्योजक]].

[[वर्ग:इ.स. १९५१]]
[[वर्ग:इ.स.च्या १९५० च्या दशकातील वर्षे]]
[[वर्ग:इ.स.च्या २० व्या शतकातील वर्षे]]
[[वर्ग:इ.स.च्या २ ऱ्या सहस्रकातील वर्षे]]</text>
      <sha1>1adpw5uhu1fvw9k1fkx0zfczc0o7m9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>बेळगांव</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5153</id>
    <revision>
      <id>2506533</id>
      <parentid>2460948</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:39:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>152.57.234.171</ip>
      </contributor>
      <origin>2506533</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30854" sha1="lbn9r52774s3ousrxtnmony87hza54v" xml:space="preserve">{{मुखपृष्ठ सदर टीप
|तारीख=एप्रिल १
|वर्ष=२००७
}}
{{जिल्हा शहर|ज=बेळगांव जिल्हा|श=बेळगांव}}
{{तक्‍ता भारतीय शहर
|नाव=बेळगाव
|जिल्हा_नाव=[[बेळगांव जिल्हा]]
|राज्य_नाव=[[कर्नाटक]]
|लोकसंख्या=(शहर) ३,९९,६००&lt;br /&gt;(लष्कर छावणी) २३,६७८
|क्षेत्रफळ=(जिल्हा) १३,४१५
|जनगणना_वर्ष=([[इ.स. २००१|२००१]])
|दूरध्वनी_कोड=०८३१
|पोस्टल_कोड=५९०----
|आरटीओ_कोड=KA-२२/२३/२४/४९
|निर्वाचित_प्रमुख_नाव= उपमहापौर
|निर्वाचित_पद_नाव=सौ. मीरा वाझ&lt;ref name =&quot;Lokmat&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|title = बेळगाव महापालिकेवर मराठीचा झेंडा फडकला|मुद्रक = Lokmat Publications|तारीख= 8 March 2015|accessdate = 8 March 2015|page=6}}&lt;/ref&gt;
|प्रशासकीय_प्रमुख_नाव= श्री किरण. सायनाक
|प्रशासकीय_पद_नाव= महापौर
|संकेतस्थळ_लिंक=[http://www.belgaumcity.gov.in belgaumcity.gov.in]
}}

'''बेळगांव''' (Belgaum) हे [[दक्षिण दिशा|दक्षिण]] [[महाराष्ट्र]] आणि [[वायव्य दिशा|वायव्य]] [[कर्नाटक]] या सीमाभागात वसलेले एक शहर आहे. बेळगांव शहर हे [[बेळगांव जिल्हा]] व [[बेळगांव विभाग|बेळगांव विभागाचे]] प्रशासकीय मुख्यालय आहे.

== भूगोल ==
[[बेळगाव]] समुद्रसपाटीपासून २,५०० फूट (७६२ मीटर) उंचीवर वसले आहे. हे शहर [[मार्कंडेय नदी|मार्कंडेय नदीच्या]] किनाऱ्यावर आहे. बेळगावचे जगाच्या नकाशावरील स्थान १५°५२' उत्तर अक्षांश व ७४°३०' पूर्व रेखांश असे आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.fallingrain.com/world/IN/19/Belgaum.html
|म=फॉलिंगरेन.कॉम-बेळगाव
|प्र=फॉलिंगरेन.कॉम
|ता=२८-०२-२००७
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; [[महाराष्ट्र]] व [[गोवा]] राज्यांच्या सीमेलगत पश्चिम घाटात असलेले बेळगाव [[मुंबई|मुंबईपासून]] सुमारे ५०० कि.मी. अंतरावर आहे. सांगली पासून १३२ कि.मी. अंतरावर आहे. बेळगाव जिल्ह्यात १,२७८ खेडी असून जिल्ह्याचे एकूण क्षेत्रफळ १३,४१५ चौरस कि.मी आहे, तर एकूण लोकसंख्या ४२,०७,२६४ इतकी आहे. या लोकसंख्येपैकी ३१,९५,००० इतकी लोकसंख्या ग्रामीण भागातील आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://belgaum.nic.in |म=बेळगाव एन.आय.सी |प्र=बेळगाव एन.आय.सी}}&lt;/ref&gt;  बेळगावचे वातावरण आल्हाददायक असून येथे मुख्यतः सदाहरित वनस्पती आढळतात. येथील वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान ५० इंच आहे.

== इतिहास ==
[[चित्र:belgaum locator.png|200px|thumb|बेळगावचे स्थान]]

[[सौंदत्ती]] येथील रट्टा राज्यकर्त्यांनी बेळगाव शहराची स्थापना इसवी सनाच्या बाराव्या शतकात केली. रट्टा अधिकारी [[बिचीराजा]] याने [[इ.स. १२०४]] मध्ये बेळगावचा किल्ला बांधला. व कमल बस्ती या सुंदर वास्तूची निर्मिती केली. कमल बस्ती या इमारतीच्या आत छतास सुंदर कमळ आहे व [[नेमीनाथ तीर्थंकर]] यांची प्रतिमा आहे. किल्ल्याच्या इतर ठिकाणांचे बांधकाम [[इ.स. १५१९]] सुमाराचे आहे. या किल्ल्यात काही [[जैन धर्म|जैन]] मंदिरे व मारुती मंदिर आहे. चालुक्य शैलीचे स्थापत्य सर्वत्र आढळते.

[[इ.स. १४७४]] मध्ये बहामनी सेनापती [[महंमद गवान]] याने बेळगाव काबीज केले. आदिलशाहने बेळगावच्या किल्ल्यात सुधारणा केल्या. मोगल व मराठे या राज्यकर्त्यांनी बेळगाव शहरावर राज्य केले व कालांतराने ब्रिटिशांनी [[इ.स. १८१८]] मध्ये या शहरास आपल्या साम्राज्यात समाविष्ट केले. ब्रिटिशांनी येथे लष्कर छावणी (कॅंटोन्मेंट बोर्ड) बांधली व [[मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंट|मराठा लाइट इन्फंट्रीचे]] मुख्यालय येथे स्थापन केले.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://www.centralexcisebelgaum.kar.nic.in/belgaum.htm |म=सेंट्रल एक्साईज-बेळगाव |प्र=सेंट्रल एक्साईज बेळगाव}}&lt;/ref&gt;

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे ३९वे अधिवेशन बेळगावात झाले होते . अधिवेशनाचे अध्यक्ष [[महात्मा गांधी]] होते. पोर्तुगीजांच्या ताब्यातील [[गोवा|गोव्याजवळ]] असल्यामुळे ब्रिटिश राजवटीच्या काळी व नंतर स्वातंत्र्योत्तर काळांतदेखील बेळगावचे सैन्याच्या दृष्टीने अनन्यसाधारण महत्त्व होते. [[गोवा मुक्तिसंग्राम|गोवा मुक्तिसंग्रामात]] गोव्यात भारतीय सैन्य बेळगावातूनच पाठविण्यात आले. स्वातंत्र्यानंतर बेळगाव बॉम्बे राज्यात व [[इ.स. १९५६|१९५६ च्या]] राज्य पुनर्रचनेनंतर म्हैसूर राज्यात (कर्नाटक) गेले. तेव्हापासून [[महाराष्ट्र]] व [[कर्नाटक]] राज्यात बेळगावावरून वाद सुरू आहे. सध्या हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात आहे.

=== नावाचा उगम ===
बेळगावाचे प्राचीन [[संस्कृत]] नाव ''वेणुग्राम'' म्हणजेच बांबूचे खेडे असे होते. [[इंग्लिश भाषा|इंग्रजीत]] बेळगावचे स्पेलिंग Belgaum (बेलगाम) असे करतात. त्यामुळे उर्वरित भारतात या शहराला बेलगाम म्हणतात. कर्नाटक सरकारने बेळगावचे 'बेळगावी' असे नामांतर केल्याचे जाहीर केले होते परंतु केंद्र सरकारने या नामांतरास नकार दिला आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://esakal.com/esakal/08212007/Specialnews8579B9687D.htm |म=बेळगावच्या नामांतरास केंद्र सरकारचा नकार |प्र=सकाळ वृत्तसमूह |ता=२१-०८-२००७ |भा=मराठी}}{{मृत दुवा}}&lt;/ref&gt; महाराष्ट्र सरकारच्या विरोधामुळे व मराठी जनतेच्या भावना लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने नामांतरास नकार दिला आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEH20070820134044&amp;Title=Top+Stories&amp;Topic=0 |म=बंगलोर नामकरण केंद्रीय गृहमंत्रालयात अडकले |प्र=न्युइंडएक्सप्रेस |ता=२१-०८-२००७ |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt; इंग्रजी व मराठी प्रसारमाध्यमांत देखील शहराचे कन्नड नाव वापरले जात नाही.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Bangalore/Life_is_a_song_if_you_love_your_job/articleshow/1680279.cms |म=आपल्याला आपलं काम आवडलं तर आयुष्य हे सुंदर गाणं असेल |प्र=टाइम्स ऑफ इंडिया |ता=०२-०३-२००७ |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/Archives/mar07/02/Link/grbelgaonD.htm |म=हेल्मेटसक्तीच्या नावाखाली पोलिसांचा छळ{{मृत दुवा}}|प्र=पुढारी|ता=०२-०३-२००७|भा=मराठी}}&lt;/ref&gt; मराठीत '''बेळगाव''' व '''बेळगाव''' या दोन्ही प्रकारे शहराचे नाव लिहिले जाते. कर्नाटकातील सरकारी पाट्या-प्रकाशनामध्ये ‘बेळगावी’ असे लिहिले जाते.

== सीमाविवाद ==
''अधिक माहितीसाठी पहा'' '''[[महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमाप्रश्न]]'''

बेळगावातील एकूण लोकसंख्येपैकी ७५% लोक मराठी भाषक आहेत&lt;ref&gt;{{स्रोत |ले=जयशंकर जयरामय्या |पत्ता=http://www.financialexpress.com/fe_full_story.php?content_id=109230 |म=कन्नडभाषिक जाळ्यात अडकले |प्र=द फायनान्शियल एक्सप्रेस |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt; तरीही बेळगावांस महाराष्ट्रापासून तोडल्यामुळे येथील जनतेच्या भावना तीव्र आहेत. गेल्या पन्नास वर्षापासून तेथील जनता सनदशीर व शांततामय मार्गाने लढा देत आहे. [[महाराष्ट्र एकीकरण समिती]] हा पक्ष बेळगाव महाराष्ट्रात सामील करण्यासाठी प्रयत्न करीत आहे, तर कर्नाटक शासन ''महाजन आयोग''च्या शिफारसी लागू कराव्यात अशी मागणी करत आहे. बेळगावातील मराठी जनता कर्नाटक सरकार आपल्यावर अन्याय करत असून [[कन्नड भाषा|कन्नड भाषेची]] सक्ती करून मराठीची गळचेपी करण्याचा आरोप करते.&lt;ref&gt;[http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Seemaprashna.pdf बेळगाव निपाणी बिदर कारवारचा सीमाप्रश्न काय आहे]-''बेळगाव तरुण भारत'' (पीडीएफ फाईल)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/archives/sept06/02/Link/stbelgaonD.htm |म=मायमराठीच्या रक्षणासाठी मराठी ऐक्याची भक्कम फळी आवश्यक |प्र=पुढारी |भा=मराठी}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/archives/sept06/03/Link/stbelgaonF.htm |म=कन्नड गुंडाचा धुडगूस सुरूच! |प्र=पुढारी |भा=मराठी}}&lt;/ref&gt; महाराष्ट्राने हा प्रश्न सर्वोच्च न्यायालयात याचीका दाखल केली आहे.

== [[बेळगाव जिल्हा]] ==
[[चित्र:Belgaum marathi districts.png|thumb|बेळगाव जिल्हा]]

बेळगाव शहर हे [[बेळगाव जिल्हा|बेळगाव जिल्ह्याचे]] व [[बेळगाव विभाग|बेळगाव विभागाचे]] प्रशासकीय मुख्यालय आहे. बेळगाव शहराचे कामकाज बेळगाव महानगरपालिका पाहते. बेळगाव जिल्ह्यात खालील तालुके समाविष्ट आहेत-
* बेळगाव
* [[हुक्केरी तालुका|हुक्केरी]]
* [[चिकोडी तालुका|चिकोडी]]
* [[अथणी तालुका|अथणी]]
* [[रायबाग तालुका|रायबाग]]
* [[गोकाक तालुका|गोकाक]]
* [[रामदुर्ग तालुका|रामदुर्ग]]
* [[सौंदत्ती तालुका|सौंदत्ती]]
* [[बैलहोंगल तालुका|बैलहोंगल]]
* [[खानापूर तालुका|खानापूर]]

== संस्कृती व लोकजीवन ==
[[इ.स. २००१|२००१ च्या]] जनगणनेनुसार बेळगाव शहराची लोकसंख्या ३,९९,६०० तर बेळगाव लष्कर छावणी (कॅंटोन्मेंट बोर्ड)ची लोकसंख्या २३,६७८ इतकी होती.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://web.archive.org/web/20040616075334/www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&amp;state5=999
|म=भारतीय जनगणनेची साठवलेली माहिती-वेबअर्काईव.कॉम
|प्र=भारतीय जनगणना आयोग / वेबअर्काईव.कॉम
|ता=०३-०३-२००७
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; बेळगावात मराठी भाषक बहुसंख्य आहेत (एकूण लोकसंख्येच्या ७५%).&lt;ref&gt;{{स्रोत
|ले=गिरीश कुबेर
|पत्ता=http://economictimes.indiatimes.com/articleshow/msid-1309841,curpg-2.cms
|म=जिल्हा नेहमीच वादग्रस्त होता
|प्र=इकॉनॉमिक टाइम्स
|ता=२८-११-२००५
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; शहरातील प्रमुख भाषा [[मराठी भाषा|मराठी]] असून महानगरपालिकेचे कामकाज व बाजारपेठांतील व्यवहार याच भाषेतून चालतात.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.pudhari.com/Static/Features/Belgaon_border_issue/f_belgaon95.htm
|म=पापुंच्या त्या वक्तव्यावर तीव्र पडसाद: हातच्या काकणाला आरसा कशाला?{{मृत दुवा}}
|प्र=पुढारी
|भा=मराठी
}}&lt;/ref&gt; [[कन्नड भाषा|कन्नड]] व [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] भाषादेखील बोलल्या जातात. शहरात मराठी माध्यमाच्या शाळा बहुसंख्य असून महाराष्ट्रीय मंडळींनी आपली मराठी अस्मिता जपली आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://in.news.yahoo.com/051123/48/618lt.html
|म=बेळगांव-२ राज्ये व २ भाषांची कहाणी
|प्र=याहू! भारत
|ता=२४-११-२००५
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; शिवजयंती व गणेशोत्सव हे सण मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात. बेळगावातील प्रमुख वृत्तपत्रे [http://tarunbharat.com तरुण भारत], [http://pudhari.com पुढारी], रण-झुंजार, वार्ता व स्वतंत्र प्रगती ही आहेत.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.world66.com/asia/southasia/india/karnataka/belgaum/history
|म=बेळगावाचा इतिहास
|प्र=वर्ल्ड६६.कॉम
}}&lt;/ref&gt;
[[सरस्वती वाचनालय]] हे येथील शंभर वर्षे पूर्ण झालेली प्रसिद्ध संस्था आहे.

== अर्थकारण ==
बेळगांव हे [[पुणे]]-[[बंगळूर]] राष्ट्रीय महामार्गावरचे मोठे व्यापारकेंद्र आहे. बेळगावात अनेक महत्त्वाच्या शैक्षणिक संस्थादेखील आहेत. बेळगावात अनेक मोठे उद्योग आहेत, पैकी इंडल [[ॲल्युमिनियम]] उद्योग व पॉलिहायड्रॉन हे सर्वांत महत्त्वाचे आहेत. '''शहरातील मुख्य बाजारपेठा'''- कृषी उत्पन्न, धान्ये, [[ऊस]], [[तंबाखू]], तेलबिया, दुग्धउत्पादने. '''शहरातील मुख्य उद्योग'''- चामड्याच्या वस्तू, माती(क्ले), साबण, [[कापूस]], धातू, हायड्रॉलिक. बेळगाव शहर पॉवरलूम उद्योगासाठी प्रसिद्ध आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://belgaum.nic.in/
|म=बेळगावातील उद्योगधंदे
|प्र=बेळगाव एन.आय.सी
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt;

बेळगावात भारतीय सैन्य दलाची अनेक सैनिकी शिक्षणकेंद्रे व भारतीय हवाईदलाचे तळ व कमांडो स्कूल आहेत. बेळगावाच्या भौगोलिक स्थानामुळे ब्रिटिशकाळापासूनच शहराचे महत्त्व वाढले होते. [[मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंट|मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंटचे]] मुख्यालय येथेच आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.karnataka.com/districts/belgaum.shtml
|म=बेळगाव जिल्हा
|प्र=कर्नाटक.कॉम
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt;

== शैक्षणिक संस्था ==


कर्नाटकमधील बेळगाव हे एक प्रमुख शैक्षणिक केंद्र आहे. येथे आठ संस्था, अभियांत्रिकी महाविद्यालये, 5 वैद्यकीय महाविद्यालये आणि काही दंत महाविद्यालये यासह अनेक संस्था आहेत. याव्यतिरिक्त, रानी चेनम्मा विद्यापीठ बेळगाव येथे आहे. हे बेलगाम बागलकोट आणि बीजापूर पदवी महाविद्यालयांतर्गत आहे. इतर पदवीधर महाविद्यालये, पॉलीटेक्निक महाविद्यालये आणि कायदा महाविद्यालये येथे देखील आहेत. के एल ई, के, एल, एस, gomatesa, bharatesa आणि मराठा mandaladantaha vidyalayagalannu अनेक संस्था जोरदार शैक्षणिक केले आहे. जिल्ह्यात 9 पॉलीटेक्निक, 5 अभियांत्रिकी महाविद्यालये तसेच एकूण तांत्रिक क्षेत्र आहेत. आणि अनेक वैद्यकीय, दंत आणि अनेक तांत्रिक महाविद्यालये.

[1]

केएलई ऑर्गनायझेशन (कर्नाटक लिंगायत एज्युकेशन सोसायटी)

कर्नाटक लिंगायत शिक्षण (केएलई) सोसायटी

केएलई एमसी

[1] 1947 मध्ये, हुबळी, ब, वीरेंद्र bhumaraddi तांत्रिक कॉलेज, 1963 मध्ये बेळगाव येथे भरलेल्या जवाहरलाल नेहरू वैद्यकीय महाविद्यालय आणि haveriya जी, एच कॉलेज सुरुवात केली.

सरकारी पॉलिटेक्निक बेलगाम

कर्नाटक सरकार ही एक स्वायत्त संस्था आहे. येथे अनेक तांत्रिक कला शिकवल्या जातात. कमर्शियल प्रॅक्टिस, सिव्हिल, ऑटोमोबाइल, मेकेनिकल, इलेक्ट्रिकल आणि इलेक्ट्रॉनिक, इलेक्ट्रॉनिक आणि कम्युनिकेशन विभाग. हे उत्कृष्ट कर्मचाऱ्यांसाठी नैसर्गिकरित्या ओळखले जाते. बी सीईटी पार्श्वगाडीसाठी धावत आहे राज्यात दरवर्षी प्रथम क्रमांक पटकावणारी ही पहिलीच जागा आहे.
दक्षिण महाराष्ट्र ‍शिक्षण मंडळ ही बेळगाव ‍जिल्हा्यातील एक महत्त्वाची ‍शिक्षण संस्था

== वाहतूक व्यवस्था ==
===रस्ते===
बेळगावातून [[राष्ट्रीय महामार्ग ४]] (पुणे-बंगळूर) व ४ए (कर्नाटक-गोवा) जातात. मुख्य बसस्थानक शहराच्या जुन्या भागात आहे.

===रेल्वे===
[[बेळगाव रेल्वे स्थानक]] [[भारतीय रेल्वे]]च्या [[पुणे-मिरज-लोंढा रेल्वेमार्ग]]ावर असून ते [[पुणे]], [[मुंबई]], [[दिल्ली]], वास्को द गामा ([[गोवा]]) व दक्षिणेकडील शहरांना चांगल्याप्रकारे जोडले गेले आहे. रेल्वेगाड्या मुंबईला मिरजमार्गे तर बंगळूरला लोंढामार्गे जातात. [http://belgaum.nic.in/rail_schedule.asp (रेल्वे वेळापत्रक)]

===हवाईमार्ग===
बेळगांव शहरापासून ११ कि.मी वर असलेल्या सांब्रा विमानतळावरून मुंबईला रोज उड्डाणे होतात. [[बंगळूर]] व [[मंगळूर]] ही शहरेदेखील बेळगावाशी हवाईमार्गाने जोडली गेली आहेत.

== पर्यटनस्थळे ==
[[चित्र:basti.jpg|thumb|200px|कमलबस्ती]]

बेळगांव हे पश्चिम घाटाच्या पायथ्यावर असल्यामुळे शहरास थंडगार हवामान व हिरवागार निसर्ग लाभलेला आहे. अनेक ऐतिहासिक वास्तू, मंदिरे, चर्च शहरभर पसरले आहेत. बेळगाव हे '''कुंदा''' तसेच '''मांडे''' या गोड पदार्थांसाठी प्रसिद्ध आहे. रट्टा राज्यकर्त्यांनी बांधलेला बाराव्या शतकातील '''बेळगावचा किल्ला''' इंडो-सार्केनीक व दख्खनी वास्तुकलेनुसार बांधला गेला आहे. हा किल्ला शहराच्या मध्यवस्तीत आहे व आतमध्ये काही मशिदी व मंदिरे आहेत. चालुक्य वास्तुकलेनुसार बांधलेल्या '''कमलबस्ती'''च्या आत [[नेमीनाथ तीर्थंकर|नेमीनाथ तीर्थंकराची]] प्रतिमा आहे व छतास सुंदर कमळाची (''मुखमंटप'') रचना केली गेली आहे. '''राकसटोप''' येथे एक भव्य पाषाण प्रतिमा असून मार्कंडेय नदीवर धरण बांधलेले आहे. बेळगावातील सर्वांत जुने मंदिर '''कपिलेश्वर''' येथे स्वयंभू ज्योतिर्लिंग आहे व यास ''दक्षिणकाशी'' असे संबोधले जाते. '''जांबोटी''' येथे हिरवेगार पर्वत असून लोकप्रिय पर्यटनस्थळ आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.belgaumcity.gov.in/tourism.html
|म=बेळगांव पर्यटन
|प्र=बेळगांव महानगरपालिका
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://belgaum.nic.in/attractions.htm
|म=बेळगांव एन.आय.सी पर्यटन
|प्र=बेळगांव एन.आय.सी
}}&lt;/ref&gt;

'''इतर प्रसिद्ध पर्यटनस्थळे'''- श्री हरिमंदिर, शिवाजी उद्यान, संभाजी उद्यान, नाथ पै पार्क, वज्रपोहा व गोडचिन्माळकी धबधबा, सेंट मेरी चर्च

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Seemaprashna.pdf '''बेळगांव कारवार बिदर निपाणीचा सीमाप्रश्न काय आहे? तरुण भारत विशेषांक''' (पीडीएफ)]
* [http://tarunbharat.com बेळगाव तरुण भारत - बेळगांवातील आघाडीचे मराठी दैनिक]

{{विस्तार}}

[[वर्ग:कर्नाटकातील शहरे]]
[[वर्ग:बेळगांव| ]]
[[वर्ग:बेळगांव जिल्हा]]</text>
      <sha1>lbn9r52774s3ousrxtnmony87hza54v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506534</id>
      <parentid>2506533</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>152.57.234.171</ip>
      </contributor>
      <origin>2506534</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30858" sha1="ei5gpzyktsn4yed6yjxczewyq5n7am7" xml:space="preserve">{{मुखपृष्ठ सदर टीप
|तारीख=एप्रिल १
|वर्ष=२००७
}}
{{जिल्हा शहर|ज=बेळगांव जिल्हा|श=बेळगांव}}
{{तक्‍ता भारतीय शहर
|नाव=बेळगाव
|जिल्हा_नाव=[[बेळगांव जिल्हा]]
|राज्य_नाव=[[कर्नाटक]]
|लोकसंख्या=(शहर) ३,९९,६००&lt;br /&gt;(लष्कर छावणी) २३,६७८
|क्षेत्रफळ=(जिल्हा) १३,४१५
|जनगणना_वर्ष=([[इ.स. २००१|२००१]])
|दूरध्वनी_कोड=०८३१
|पोस्टल_कोड=५९०----
|आरटीओ_कोड=KA-२२/२३/२४/४९
|निर्वाचित_प्रमुख_नाव= उपमहापौर
|निर्वाचित_पद_नाव=सौ. मीरा वाझ&lt;ref name =&quot;Lokmat&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|title = बेळगाव महापालिकेवर मराठीचा झेंडा फडकला|मुद्रक = Lokmat Publications|तारीख= 8 March 2015|accessdate = 8 March 2015|page=6}}&lt;/ref&gt;
|प्रशासकीय_प्रमुख_नाव= श्री किरण. सायनाक
|प्रशासकीय_पद_नाव= महापौर
|संकेतस्थळ_लिंक=[http://www.belgaumcity.gov.in belgaumcity.gov.in]
}}

'''बेळगांव''' (Belgaum) हे [[दक्षिण दिशा|दक्षिण]] [[महाराष्ट्र]] आणि [[वायव्य दिशा|वायव्य]] [[कर्नाटक]] या सीमाभागात वसलेले एक शहर आहे. बेळगांव शहर हे [[बेळगांव जिल्हा]] व [[बेळगांव विभाग|बेळगांव विभागाचे]] प्रशासकीय मुख्यालय आहे.

== भूगोल ==
[[बेळगाव]] समुद्रसपाटीपासून २,५०० फूट (७६२ मीटर) उंचीवर वसले आहे. हे शहर [[मार्कंडेय नदी|मार्कंडेय नदीच्या]] किनाऱ्यावर आहे. बेळगावचे जगाच्या नकाशावरील स्थान १५°५२' उत्तर अक्षांश व ७४°३०' पूर्व रेखांश असे आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.fallingrain.com/world/IN/19/Belgaum.html
|म=फॉलिंगरेन.कॉम-बेळगाव
|प्र=फॉलिंगरेन.कॉम
|ता=२८-०२-२००७
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; [[महाराष्ट्र]] व [[गोवा]] राज्यांच्या सीमेलगत पश्चिम घाटात असलेले बेळगाव [[मुंबई|मुंबईपासून]] सुमारे ५०० कि.मी. अंतरावर आहे. [[सांगली]] पासून १३२ कि.मी. अंतरावर आहे. बेळगाव जिल्ह्यात १,२७८ खेडी असून जिल्ह्याचे एकूण क्षेत्रफळ १३,४१५ चौरस कि.मी आहे, तर एकूण लोकसंख्या ४२,०७,२६४ इतकी आहे. या लोकसंख्येपैकी ३१,९५,००० इतकी लोकसंख्या ग्रामीण भागातील आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://belgaum.nic.in |म=बेळगाव एन.आय.सी |प्र=बेळगाव एन.आय.सी}}&lt;/ref&gt;  बेळगावचे वातावरण आल्हाददायक असून येथे मुख्यतः सदाहरित वनस्पती आढळतात. येथील वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान ५० इंच आहे.

== इतिहास ==
[[चित्र:belgaum locator.png|200px|thumb|बेळगावचे स्थान]]

[[सौंदत्ती]] येथील रट्टा राज्यकर्त्यांनी बेळगाव शहराची स्थापना इसवी सनाच्या बाराव्या शतकात केली. रट्टा अधिकारी [[बिचीराजा]] याने [[इ.स. १२०४]] मध्ये बेळगावचा किल्ला बांधला. व कमल बस्ती या सुंदर वास्तूची निर्मिती केली. कमल बस्ती या इमारतीच्या आत छतास सुंदर कमळ आहे व [[नेमीनाथ तीर्थंकर]] यांची प्रतिमा आहे. किल्ल्याच्या इतर ठिकाणांचे बांधकाम [[इ.स. १५१९]] सुमाराचे आहे. या किल्ल्यात काही [[जैन धर्म|जैन]] मंदिरे व मारुती मंदिर आहे. चालुक्य शैलीचे स्थापत्य सर्वत्र आढळते.

[[इ.स. १४७४]] मध्ये बहामनी सेनापती [[महंमद गवान]] याने बेळगाव काबीज केले. आदिलशाहने बेळगावच्या किल्ल्यात सुधारणा केल्या. मोगल व मराठे या राज्यकर्त्यांनी बेळगाव शहरावर राज्य केले व कालांतराने ब्रिटिशांनी [[इ.स. १८१८]] मध्ये या शहरास आपल्या साम्राज्यात समाविष्ट केले. ब्रिटिशांनी येथे लष्कर छावणी (कॅंटोन्मेंट बोर्ड) बांधली व [[मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंट|मराठा लाइट इन्फंट्रीचे]] मुख्यालय येथे स्थापन केले.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://www.centralexcisebelgaum.kar.nic.in/belgaum.htm |म=सेंट्रल एक्साईज-बेळगाव |प्र=सेंट्रल एक्साईज बेळगाव}}&lt;/ref&gt;

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे ३९वे अधिवेशन बेळगावात झाले होते . अधिवेशनाचे अध्यक्ष [[महात्मा गांधी]] होते. पोर्तुगीजांच्या ताब्यातील [[गोवा|गोव्याजवळ]] असल्यामुळे ब्रिटिश राजवटीच्या काळी व नंतर स्वातंत्र्योत्तर काळांतदेखील बेळगावचे सैन्याच्या दृष्टीने अनन्यसाधारण महत्त्व होते. [[गोवा मुक्तिसंग्राम|गोवा मुक्तिसंग्रामात]] गोव्यात भारतीय सैन्य बेळगावातूनच पाठविण्यात आले. स्वातंत्र्यानंतर बेळगाव बॉम्बे राज्यात व [[इ.स. १९५६|१९५६ च्या]] राज्य पुनर्रचनेनंतर म्हैसूर राज्यात (कर्नाटक) गेले. तेव्हापासून [[महाराष्ट्र]] व [[कर्नाटक]] राज्यात बेळगावावरून वाद सुरू आहे. सध्या हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात आहे.

=== नावाचा उगम ===
बेळगावाचे प्राचीन [[संस्कृत]] नाव ''वेणुग्राम'' म्हणजेच बांबूचे खेडे असे होते. [[इंग्लिश भाषा|इंग्रजीत]] बेळगावचे स्पेलिंग Belgaum (बेलगाम) असे करतात. त्यामुळे उर्वरित भारतात या शहराला बेलगाम म्हणतात. कर्नाटक सरकारने बेळगावचे 'बेळगावी' असे नामांतर केल्याचे जाहीर केले होते परंतु केंद्र सरकारने या नामांतरास नकार दिला आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://esakal.com/esakal/08212007/Specialnews8579B9687D.htm |म=बेळगावच्या नामांतरास केंद्र सरकारचा नकार |प्र=सकाळ वृत्तसमूह |ता=२१-०८-२००७ |भा=मराठी}}{{मृत दुवा}}&lt;/ref&gt; महाराष्ट्र सरकारच्या विरोधामुळे व मराठी जनतेच्या भावना लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने नामांतरास नकार दिला आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEH20070820134044&amp;Title=Top+Stories&amp;Topic=0 |म=बंगलोर नामकरण केंद्रीय गृहमंत्रालयात अडकले |प्र=न्युइंडएक्सप्रेस |ता=२१-०८-२००७ |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt; इंग्रजी व मराठी प्रसारमाध्यमांत देखील शहराचे कन्नड नाव वापरले जात नाही.&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Bangalore/Life_is_a_song_if_you_love_your_job/articleshow/1680279.cms |म=आपल्याला आपलं काम आवडलं तर आयुष्य हे सुंदर गाणं असेल |प्र=टाइम्स ऑफ इंडिया |ता=०२-०३-२००७ |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/Archives/mar07/02/Link/grbelgaonD.htm |म=हेल्मेटसक्तीच्या नावाखाली पोलिसांचा छळ{{मृत दुवा}}|प्र=पुढारी|ता=०२-०३-२००७|भा=मराठी}}&lt;/ref&gt; मराठीत '''बेळगाव''' व '''बेळगाव''' या दोन्ही प्रकारे शहराचे नाव लिहिले जाते. कर्नाटकातील सरकारी पाट्या-प्रकाशनामध्ये ‘बेळगावी’ असे लिहिले जाते.

== सीमाविवाद ==
''अधिक माहितीसाठी पहा'' '''[[महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमाप्रश्न]]'''

बेळगावातील एकूण लोकसंख्येपैकी ७५% लोक मराठी भाषक आहेत&lt;ref&gt;{{स्रोत |ले=जयशंकर जयरामय्या |पत्ता=http://www.financialexpress.com/fe_full_story.php?content_id=109230 |म=कन्नडभाषिक जाळ्यात अडकले |प्र=द फायनान्शियल एक्सप्रेस |भा=इंग्रजी}}&lt;/ref&gt; तरीही बेळगावांस महाराष्ट्रापासून तोडल्यामुळे येथील जनतेच्या भावना तीव्र आहेत. गेल्या पन्नास वर्षापासून तेथील जनता सनदशीर व शांततामय मार्गाने लढा देत आहे. [[महाराष्ट्र एकीकरण समिती]] हा पक्ष बेळगाव महाराष्ट्रात सामील करण्यासाठी प्रयत्न करीत आहे, तर कर्नाटक शासन ''महाजन आयोग''च्या शिफारसी लागू कराव्यात अशी मागणी करत आहे. बेळगावातील मराठी जनता कर्नाटक सरकार आपल्यावर अन्याय करत असून [[कन्नड भाषा|कन्नड भाषेची]] सक्ती करून मराठीची गळचेपी करण्याचा आरोप करते.&lt;ref&gt;[http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Seemaprashna.pdf बेळगाव निपाणी बिदर कारवारचा सीमाप्रश्न काय आहे]-''बेळगाव तरुण भारत'' (पीडीएफ फाईल)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/archives/sept06/02/Link/stbelgaonD.htm |म=मायमराठीच्या रक्षणासाठी मराठी ऐक्याची भक्कम फळी आवश्यक |प्र=पुढारी |भा=मराठी}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत |पत्ता=http://pudhari.com/archives/sept06/03/Link/stbelgaonF.htm |म=कन्नड गुंडाचा धुडगूस सुरूच! |प्र=पुढारी |भा=मराठी}}&lt;/ref&gt; महाराष्ट्राने हा प्रश्न सर्वोच्च न्यायालयात याचीका दाखल केली आहे.

== [[बेळगाव जिल्हा]] ==
[[चित्र:Belgaum marathi districts.png|thumb|बेळगाव जिल्हा]]

बेळगाव शहर हे [[बेळगाव जिल्हा|बेळगाव जिल्ह्याचे]] व [[बेळगाव विभाग|बेळगाव विभागाचे]] प्रशासकीय मुख्यालय आहे. बेळगाव शहराचे कामकाज बेळगाव महानगरपालिका पाहते. बेळगाव जिल्ह्यात खालील तालुके समाविष्ट आहेत-
* बेळगाव
* [[हुक्केरी तालुका|हुक्केरी]]
* [[चिकोडी तालुका|चिकोडी]]
* [[अथणी तालुका|अथणी]]
* [[रायबाग तालुका|रायबाग]]
* [[गोकाक तालुका|गोकाक]]
* [[रामदुर्ग तालुका|रामदुर्ग]]
* [[सौंदत्ती तालुका|सौंदत्ती]]
* [[बैलहोंगल तालुका|बैलहोंगल]]
* [[खानापूर तालुका|खानापूर]]

== संस्कृती व लोकजीवन ==
[[इ.स. २००१|२००१ च्या]] जनगणनेनुसार बेळगाव शहराची लोकसंख्या ३,९९,६०० तर बेळगाव लष्कर छावणी (कॅंटोन्मेंट बोर्ड)ची लोकसंख्या २३,६७८ इतकी होती.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://web.archive.org/web/20040616075334/www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&amp;state5=999
|म=भारतीय जनगणनेची साठवलेली माहिती-वेबअर्काईव.कॉम
|प्र=भारतीय जनगणना आयोग / वेबअर्काईव.कॉम
|ता=०३-०३-२००७
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; बेळगावात मराठी भाषक बहुसंख्य आहेत (एकूण लोकसंख्येच्या ७५%).&lt;ref&gt;{{स्रोत
|ले=गिरीश कुबेर
|पत्ता=http://economictimes.indiatimes.com/articleshow/msid-1309841,curpg-2.cms
|म=जिल्हा नेहमीच वादग्रस्त होता
|प्र=इकॉनॉमिक टाइम्स
|ता=२८-११-२००५
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; शहरातील प्रमुख भाषा [[मराठी भाषा|मराठी]] असून महानगरपालिकेचे कामकाज व बाजारपेठांतील व्यवहार याच भाषेतून चालतात.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.pudhari.com/Static/Features/Belgaon_border_issue/f_belgaon95.htm
|म=पापुंच्या त्या वक्तव्यावर तीव्र पडसाद: हातच्या काकणाला आरसा कशाला?{{मृत दुवा}}
|प्र=पुढारी
|भा=मराठी
}}&lt;/ref&gt; [[कन्नड भाषा|कन्नड]] व [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] भाषादेखील बोलल्या जातात. शहरात मराठी माध्यमाच्या शाळा बहुसंख्य असून महाराष्ट्रीय मंडळींनी आपली मराठी अस्मिता जपली आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://in.news.yahoo.com/051123/48/618lt.html
|म=बेळगांव-२ राज्ये व २ भाषांची कहाणी
|प्र=याहू! भारत
|ता=२४-११-२००५
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt; शिवजयंती व गणेशोत्सव हे सण मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात. बेळगावातील प्रमुख वृत्तपत्रे [http://tarunbharat.com तरुण भारत], [http://pudhari.com पुढारी], रण-झुंजार, वार्ता व स्वतंत्र प्रगती ही आहेत.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.world66.com/asia/southasia/india/karnataka/belgaum/history
|म=बेळगावाचा इतिहास
|प्र=वर्ल्ड६६.कॉम
}}&lt;/ref&gt;
[[सरस्वती वाचनालय]] हे येथील शंभर वर्षे पूर्ण झालेली प्रसिद्ध संस्था आहे.

== अर्थकारण ==
बेळगांव हे [[पुणे]]-[[बंगळूर]] राष्ट्रीय महामार्गावरचे मोठे व्यापारकेंद्र आहे. बेळगावात अनेक महत्त्वाच्या शैक्षणिक संस्थादेखील आहेत. बेळगावात अनेक मोठे उद्योग आहेत, पैकी इंडल [[ॲल्युमिनियम]] उद्योग व पॉलिहायड्रॉन हे सर्वांत महत्त्वाचे आहेत. '''शहरातील मुख्य बाजारपेठा'''- कृषी उत्पन्न, धान्ये, [[ऊस]], [[तंबाखू]], तेलबिया, दुग्धउत्पादने. '''शहरातील मुख्य उद्योग'''- चामड्याच्या वस्तू, माती(क्ले), साबण, [[कापूस]], धातू, हायड्रॉलिक. बेळगाव शहर पॉवरलूम उद्योगासाठी प्रसिद्ध आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://belgaum.nic.in/
|म=बेळगावातील उद्योगधंदे
|प्र=बेळगाव एन.आय.सी
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt;

बेळगावात भारतीय सैन्य दलाची अनेक सैनिकी शिक्षणकेंद्रे व भारतीय हवाईदलाचे तळ व कमांडो स्कूल आहेत. बेळगावाच्या भौगोलिक स्थानामुळे ब्रिटिशकाळापासूनच शहराचे महत्त्व वाढले होते. [[मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंट|मराठा लाइट इन्फंट्री रेजिमेंटचे]] मुख्यालय येथेच आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.karnataka.com/districts/belgaum.shtml
|म=बेळगाव जिल्हा
|प्र=कर्नाटक.कॉम
|भा=इंग्रजी
}}&lt;/ref&gt;

== शैक्षणिक संस्था ==


कर्नाटकमधील बेळगाव हे एक प्रमुख शैक्षणिक केंद्र आहे. येथे आठ संस्था, अभियांत्रिकी महाविद्यालये, 5 वैद्यकीय महाविद्यालये आणि काही दंत महाविद्यालये यासह अनेक संस्था आहेत. याव्यतिरिक्त, रानी चेनम्मा विद्यापीठ बेळगाव येथे आहे. हे बेलगाम बागलकोट आणि बीजापूर पदवी महाविद्यालयांतर्गत आहे. इतर पदवीधर महाविद्यालये, पॉलीटेक्निक महाविद्यालये आणि कायदा महाविद्यालये येथे देखील आहेत. के एल ई, के, एल, एस, gomatesa, bharatesa आणि मराठा mandaladantaha vidyalayagalannu अनेक संस्था जोरदार शैक्षणिक केले आहे. जिल्ह्यात 9 पॉलीटेक्निक, 5 अभियांत्रिकी महाविद्यालये तसेच एकूण तांत्रिक क्षेत्र आहेत. आणि अनेक वैद्यकीय, दंत आणि अनेक तांत्रिक महाविद्यालये.

[1]

केएलई ऑर्गनायझेशन (कर्नाटक लिंगायत एज्युकेशन सोसायटी)

कर्नाटक लिंगायत शिक्षण (केएलई) सोसायटी

केएलई एमसी

[1] 1947 मध्ये, हुबळी, ब, वीरेंद्र bhumaraddi तांत्रिक कॉलेज, 1963 मध्ये बेळगाव येथे भरलेल्या जवाहरलाल नेहरू वैद्यकीय महाविद्यालय आणि haveriya जी, एच कॉलेज सुरुवात केली.

सरकारी पॉलिटेक्निक बेलगाम

कर्नाटक सरकार ही एक स्वायत्त संस्था आहे. येथे अनेक तांत्रिक कला शिकवल्या जातात. कमर्शियल प्रॅक्टिस, सिव्हिल, ऑटोमोबाइल, मेकेनिकल, इलेक्ट्रिकल आणि इलेक्ट्रॉनिक, इलेक्ट्रॉनिक आणि कम्युनिकेशन विभाग. हे उत्कृष्ट कर्मचाऱ्यांसाठी नैसर्गिकरित्या ओळखले जाते. बी सीईटी पार्श्वगाडीसाठी धावत आहे राज्यात दरवर्षी प्रथम क्रमांक पटकावणारी ही पहिलीच जागा आहे.
दक्षिण महाराष्ट्र ‍शिक्षण मंडळ ही बेळगाव ‍जिल्हा्यातील एक महत्त्वाची ‍शिक्षण संस्था

== वाहतूक व्यवस्था ==
===रस्ते===
बेळगावातून [[राष्ट्रीय महामार्ग ४]] (पुणे-बंगळूर) व ४ए (कर्नाटक-गोवा) जातात. मुख्य बसस्थानक शहराच्या जुन्या भागात आहे.

===रेल्वे===
[[बेळगाव रेल्वे स्थानक]] [[भारतीय रेल्वे]]च्या [[पुणे-मिरज-लोंढा रेल्वेमार्ग]]ावर असून ते [[पुणे]], [[मुंबई]], [[दिल्ली]], वास्को द गामा ([[गोवा]]) व दक्षिणेकडील शहरांना चांगल्याप्रकारे जोडले गेले आहे. रेल्वेगाड्या मुंबईला मिरजमार्गे तर बंगळूरला लोंढामार्गे जातात. [http://belgaum.nic.in/rail_schedule.asp (रेल्वे वेळापत्रक)]

===हवाईमार्ग===
बेळगांव शहरापासून ११ कि.मी वर असलेल्या सांब्रा विमानतळावरून मुंबईला रोज उड्डाणे होतात. [[बंगळूर]] व [[मंगळूर]] ही शहरेदेखील बेळगावाशी हवाईमार्गाने जोडली गेली आहेत.

== पर्यटनस्थळे ==
[[चित्र:basti.jpg|thumb|200px|कमलबस्ती]]

बेळगांव हे पश्चिम घाटाच्या पायथ्यावर असल्यामुळे शहरास थंडगार हवामान व हिरवागार निसर्ग लाभलेला आहे. अनेक ऐतिहासिक वास्तू, मंदिरे, चर्च शहरभर पसरले आहेत. बेळगाव हे '''कुंदा''' तसेच '''मांडे''' या गोड पदार्थांसाठी प्रसिद्ध आहे. रट्टा राज्यकर्त्यांनी बांधलेला बाराव्या शतकातील '''बेळगावचा किल्ला''' इंडो-सार्केनीक व दख्खनी वास्तुकलेनुसार बांधला गेला आहे. हा किल्ला शहराच्या मध्यवस्तीत आहे व आतमध्ये काही मशिदी व मंदिरे आहेत. चालुक्य वास्तुकलेनुसार बांधलेल्या '''कमलबस्ती'''च्या आत [[नेमीनाथ तीर्थंकर|नेमीनाथ तीर्थंकराची]] प्रतिमा आहे व छतास सुंदर कमळाची (''मुखमंटप'') रचना केली गेली आहे. '''राकसटोप''' येथे एक भव्य पाषाण प्रतिमा असून मार्कंडेय नदीवर धरण बांधलेले आहे. बेळगावातील सर्वांत जुने मंदिर '''कपिलेश्वर''' येथे स्वयंभू ज्योतिर्लिंग आहे व यास ''दक्षिणकाशी'' असे संबोधले जाते. '''जांबोटी''' येथे हिरवेगार पर्वत असून लोकप्रिय पर्यटनस्थळ आहे.&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://www.belgaumcity.gov.in/tourism.html
|म=बेळगांव पर्यटन
|प्र=बेळगांव महानगरपालिका
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत
|पत्ता=http://belgaum.nic.in/attractions.htm
|म=बेळगांव एन.आय.सी पर्यटन
|प्र=बेळगांव एन.आय.सी
}}&lt;/ref&gt;

'''इतर प्रसिद्ध पर्यटनस्थळे'''- श्री हरिमंदिर, शिवाजी उद्यान, संभाजी उद्यान, नाथ पै पार्क, वज्रपोहा व गोडचिन्माळकी धबधबा, सेंट मेरी चर्च

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Seemaprashna.pdf '''बेळगांव कारवार बिदर निपाणीचा सीमाप्रश्न काय आहे? तरुण भारत विशेषांक''' (पीडीएफ)]
* [http://tarunbharat.com बेळगाव तरुण भारत - बेळगांवातील आघाडीचे मराठी दैनिक]

{{विस्तार}}

[[वर्ग:कर्नाटकातील शहरे]]
[[वर्ग:बेळगांव| ]]
[[वर्ग:बेळगांव जिल्हा]]</text>
      <sha1>ei5gpzyktsn4yed6yjxczewyq5n7am7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कृत्रिम बुद्धिमत्ता</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10039</id>
    <revision>
      <id>2506616</id>
      <parentid>2487286</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4042:4B07:D3BD:1DEF:A1C:679D:B2DC</ip>
      </contributor>
      <comment>Thank</comment>
      <origin>2506616</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11837" sha1="gd9sabio8hwblzxjdt2heandbo2p93f" xml:space="preserve">[[चित्र:AI hierarchy.svg|इवलेसे|आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस के सबसेट के रूप में मशीन लर्निंग]]
कृत्रिम वस्तूने दर्शविलेल्या बुद्धिमान वर्तनास '''कृत्रिम बुद्धिमत्ता''' (artificial intelligence, AI) असे म्हणतात. ही कृत्रिम वस्तू साधरणत: संगणकच असते.

कृत्रिम बुद्धिमत्ता हा विषय विज्ञानकथांमध्ये जास्त आढळत असला तरी, ही [[संगणकशास्त्र|संगणक शास्त्रातील]] एक महत्त्वाची शाखा आहे. या शाखेमध्ये [[यंत्र शिक्षण]] (machine learning), त्यांचे बुद्धिमान वर्तन व परिस्थितीला जुळवून घेण्याची क्षमता आदींचा अभ्यास केला जातो. या शाखेतील संशोधन मुख्यत: स्वयंचलित कार्य करण्यासाठी आवश्यक असलेली बुद्धिमान वर्तणूक करू शकतील अशा यंत्रांशी निगडित आहे; उदाहरणादाखल नियोजन (planning), संयोजन (joining), निदान-विषयक प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याची क्षमता, हस्ताक्षर, आवाज आणि चेहरा ओळखण्याची क्षमता इत्यादी. अशा प्रकारे कृत्रिम बुद्धिमत्ता दैनंदिन जीवनातील समस्या सोडविणारी विज्ञानातील एक शाखा आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता असणा‍ऱ्या प्रणाली, या [[अर्थशास्त्र]], आरोग्य [[विज्ञान]], [[अभियांत्रिकी]], [[संरक्षण]], कॉंप्युटर गेम्स (बुद्धिबळ इत्यादी) आणि संगणक प्रणाली यांमध्ये वापरल्या जातात.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेमधील प्रवाह ==
कृत्रिम बुद्धिमत्तेमध्ये दोन मुख्य प्रवाह आहेत. रूढ (Conventional A.I.) आणि संगणकीय (Computational Intelligence) कृत्रिम बुद्धिमत्ता.

रुढ कृत्रिम बुद्धिमत्ता ही यंत्रांचे शिक्षण व सांख्यिकी यांमध्ये विभागली जाते. यालाच चिन्हांवर आधारित, तर्काधारित, सुयोजित (neat A.I.) आणि परंपरागत कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Good Old Fashioned A.I.) असेही म्हणतात. यामध्ये खालील पद्धती येतात:

# निष्णात प्रणाली (Expert system) - ही प्रणाली कार्यकारणभाव वापरून निष्कर्ष काढते. ही प्रणाली प्रचंड प्रमाणातील माहितीचे विश्लेषण करून निष्कर्षाप्रत पोहोचते.
# उदाहरणावरून तर्क करणे(Case based reasoning).
# बेसियन नेटवर्क.
# वर्तनाधारित बुद्धिमत्ता (Behaviour based intelligence) - मानवनिर्मित कृत्रिम बुद्धिमत्ता तयार करण्याची विभागीय पद्धत.

संगणकीय [[बुद्धिमत्ता]] पद्धतीमध्ये, वारंवार होणारी क्रमश: निर्मिती किंवा शिक्षण यांचा समावेश होतो.

शिक्षण हे गृहीत माहितीवर आधारित असून ते चिन्हविरहित, स्क्रुफी (scruffy A.I.) आणि सॉफ्ट कम्प्युटिंगशी निगडित आहे. 
यामध्ये खालील पद्धती येतात -

# ज्ञानतंतू जाल (Neural Network) - या प्रणाल्यांची पॅटर्न रेकग्निशनची क्षमता अत्यंत चांगली असते.
# फझी सिस्टिम्स (Fuzzy systems) - या प्रणाल्या अनिश्चित किंवा संदिग्ध माहितीवरून कार्यकारणभाव शोधतात. यांचा उपयोग अनेक औद्योगिक व ग्राहकोपयोगी वस्तूंच्या निर्मितीमध्ये नियंत्रण करण्यासाठी करतात.
# उत्क्रांतिशील संगणन प्रणाली (Evolutionary Computation) - या प्रणाल्या गणसंख्या, जनुकीय बदल आणि &quot;सक्षम तेच टिकेल&quot; या जीवशास्त्रीय संकल्पनांचा उपयोग करून दरवेळी आणखी अचूक उत्तर शोधतात.

या दोन मुख्य गटांना एकत्र करून संकरित बुद्धिमत्ता बनविण्याचा प्रयत्नही सतत चालू आहे. अत्यंत निष्णात असे सिद्धतेचे नियम हे ज्ञानतंतू जाल वापरून तयार करता येऊ शकतात किंवा निर्मितीचे नियम हे सांख्यिकी वापरून शिक्षित केलेल्या प्रणाल्या उपयोगात आणून तयार करता येऊ शकतात. 
कृत्रिम बुद्धिमत्ता वर्धन (Intelligence Amplification) हा मार्ग तंत्रज्ञानाने मानवी बुद्धिमत्ता वाढविताना होणाऱ्या परिणामांपासून कृत्रिम बुद्धिमत्ता कशी निर्माण करता येईल ते सुचवितो.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे औद्योगिक उपयोग ==
बँकेमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा उपयोग व्यवहार सांभाळण्यासाठी, शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी तसेच मालमत्ता सांभाळण्यासाठी केला जातो. ऑगस्ट [[इ.स. २००१|२००१]] मध्ये यंत्रमानवाने मनुष्याला एका खरेदी-विक्री विषयक कृत्रिम स्पर्धेमध्ये हरवले होते. रुग्णालयांमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता असलेल्या प्रणाली या बिछान्यांचे वेळापत्रक तयार करणे, कर्मचाऱ्यांच्या कामाच्या वेळा बदलत्या ठेवणे, वैद्यकीय माहिती देणे यासारख्या कामांकरिता वापरात आहेत. 

== भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे नियमन ==
भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्ता नियमन हे भगवद्गीतेतील श्लोकाचा आधार घेऊन केले जाते, म्हणून ते कार्य गैर संविधानिक आहे. भगवान श्री कृष्णा च्या कुळात जन्म घेतलेला राजाला कृत्रिम बुद्धिमत्ता नियमनाचा अधिकार आहे. 

भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे नियमन सार्वजनिक केले आहे.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा प्रथम वापर करणाऱ्या संस्था ==

* भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा प्रथम वापर करणाऱ्या काही संस्था-
* १. 'निरामयी' ही बेंगलुरू येथील संस्था २०१६ पासून वेदना विरहित स्तनाच्या कर्करोगासंबंधीच्या चाचण्या करीत आहे.
* २. 'Murgency' ही संस्था आपत्कालीन प्रसंगात त्वरित वैद्यकीय मदत मिळवून देण्यासाठी कार्यरत आहे.
* ३. 'Advancells' ही नॉयडा येथील संस्था मूळपेशी आधारित इलाज करण्यासाठी विशेषतः अवयव रोपणाविषयक बाबींसाठी हे तंत्र वापरत आहेत.
* ४. 'Portea' ही  बेंगलुरू येथील संस्था जे रुग्ण स्वतःहून रुग्णलयात जाण्यसाठी असमर्थ आहेत अशांना मदत मिळ्वून देण्यासाठी या तंत्राचा वापर करीत आहेत
* ५. 'Address Health' ही बेंगलुरू येथील संस्था शालेय विद्यार्थ्यांच्या विविध चाचण्यांसठी या देण्यासाठी या तंत्राचा वापर करीत आहेत
* ६. 'Live Health' ही पुणे येथील संस्था ही रुग्णाची माहिती गोळा करणे, त्यांच्या विविध चाचण्यांसाठी नमुने गोळा करणे, त्यांची चिकित्सा करून रोगनिदान करणे, आणि अहवाल तयार करणे हे काम करीत आहेत.

== सिंधी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:संगणकशास्त्र]]</text>
      <sha1>gd9sabio8hwblzxjdt2heandbo2p93f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506633</id>
      <parentid>2506616</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:05:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/2409:4042:4B07:D3BD:1DEF:A1C:679D:B2DC|2409:4042:4B07:D3BD:1DEF:A1C:679D:B2DC]] ([[User talk:2409:4042:4B07:D3BD:1DEF:A1C:679D:B2DC|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:सांगकाम्या|सांगकाम्या]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>2487286</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11840" sha1="2deg3ojqwqctoykt9wpuzb1p7fdsaz3" xml:space="preserve">[[चित्र:AI hierarchy.svg|इवलेसे|आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस के सबसेट के रूप में मशीन लर्निंग]]
कृत्रिम वस्तूने दर्शविलेल्या बुद्धिमान वर्तनास '''कृत्रिम बुद्धिमत्ता''' (artificial intelligence, AI) असे म्हणतात. ही कृत्रिम वस्तू साधरणत: संगणकच असते.

कृत्रिम बुद्धिमत्ता हा विषय विज्ञानकथांमध्ये जास्त आढळत असला तरी, ही [[संगणकशास्त्र|संगणक शास्त्रातील]] एक महत्त्वाची शाखा आहे. या शाखेमध्ये [[यंत्र शिक्षण]] (machine learning), त्यांचे बुद्धिमान वर्तन व परिस्थितीला जुळवून घेण्याची क्षमता आदींचा अभ्यास केला जातो. या शाखेतील संशोधन मुख्यत: स्वयंचलित कार्य करण्यासाठी आवश्यक असलेली बुद्धिमान वर्तणूक करू शकतील अशा यंत्रांशी निगडित आहे; उदाहरणादाखल नियोजन (planning), संयोजन (joining), निदान-विषयक प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याची क्षमता, हस्ताक्षर, आवाज आणि चेहरा ओळखण्याची क्षमता इत्यादी. अशा प्रकारे कृत्रिम बुद्धिमत्ता दैनंदिन जीवनातील समस्या सोडविणारी विज्ञानातील एक शाखा आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता असणा‍ऱ्या प्रणाली, या [[अर्थशास्त्र]], आरोग्य [[विज्ञान]], [[अभियांत्रिकी]], [[संरक्षण]], कॉंप्युटर गेम्स (बुद्धिबळ इत्यादी) आणि संगणक प्रणाली यांमध्ये वापरल्या जातात.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेमधील प्रवाह ==
कृत्रिम बुद्धिमत्तेमध्ये दोन मुख्य प्रवाह आहेत. रूढ (Conventional A.I.) आणि संगणकीय (Computational Intelligence) कृत्रिम बुद्धिमत्ता.

रुढ कृत्रिम बुद्धिमत्ता ही यंत्रांचे शिक्षण व सांख्यिकी यांमध्ये विभागली जाते. यालाच चिन्हांवर आधारित, तर्काधारित, सुयोजित (neat A.I.) आणि परंपरागत कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Good Old Fashioned A.I.) असेही म्हणतात. यामध्ये खालील पद्धती येतात:

# निष्णात प्रणाली (Expert system) - ही प्रणाली कार्यकारणभाव वापरून निष्कर्ष काढते. ही प्रणाली प्रचंड प्रमाणातील माहितीचे विश्लेषण करून निष्कर्षाप्रत पोहोचते.
# उदाहरणावरून तर्क करणे(Case based reasoning).
# बेसियन नेटवर्क.
# वर्तनाधारित बुद्धिमत्ता (Behaviour based intelligence) - मानवनिर्मित कृत्रिम बुद्धिमत्ता तयार करण्याची विभागीय पद्धत.

संगणकीय [[बुद्धिमत्ता]] पद्धतीमध्ये, वारंवार होणारी क्रमश: निर्मिती किंवा शिक्षण यांचा समावेश होतो.

शिक्षण हे गृहीत माहितीवर आधारित असून ते चिन्हविरहित, स्क्रुफी (scruffy A.I.) आणि सॉफ्ट कम्प्युटिंगशी निगडित आहे. 
यामध्ये खालील पद्धती येतात -

# ज्ञानतंतू जाल (Neural Network) - या प्रणाल्यांची पॅटर्न रेकग्निशनची क्षमता अत्यंत चांगली असते.
# फझी सिस्टिम्स (Fuzzy systems) - या प्रणाल्या अनिश्चित किंवा संदिग्ध माहितीवरून कार्यकारणभाव शोधतात. यांचा उपयोग अनेक औद्योगिक व ग्राहकोपयोगी वस्तूंच्या निर्मितीमध्ये नियंत्रण करण्यासाठी करतात.
# उत्क्रांतिशील संगणन प्रणाली (Evolutionary Computation) - या प्रणाल्या गणसंख्या, जनुकीय बदल आणि &quot;सक्षम तेच टिकेल&quot; या जीवशास्त्रीय संकल्पनांचा उपयोग करून दरवेळी आणखी अचूक उत्तर शोधतात.

या दोन मुख्य गटांना एकत्र करून संकरित बुद्धिमत्ता बनविण्याचा प्रयत्नही सतत चालू आहे. अत्यंत निष्णात असे सिद्धतेचे नियम हे ज्ञानतंतू जाल वापरून तयार करता येऊ शकतात किंवा निर्मितीचे नियम हे सांख्यिकी वापरून शिक्षित केलेल्या प्रणाल्या उपयोगात आणून तयार करता येऊ शकतात. 
कृत्रिम बुद्धिमत्ता वर्धन (Intelligence Amplification) हा मार्ग तंत्रज्ञानाने मानवी बुद्धिमत्ता वाढविताना होणाऱ्या परिणामांपासून कृत्रिम बुद्धिमत्ता कशी निर्माण करता येईल ते सुचवितो.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे औद्योगिक उपयोग ==
बँकेमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा उपयोग व्यवहार सांभाळण्यासाठी, शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी तसेच मालमत्ता सांभाळण्यासाठी केला जातो. ऑगस्ट [[इ.स. २००१|२००१]] मध्ये यंत्रमानवाने मनुष्याला एका खरेदी-विक्री विषयक कृत्रिम स्पर्धेमध्ये हरवले होते. रुग्णालयांमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता असलेल्या प्रणाली या बिछान्यांचे वेळापत्रक तयार करणे, कर्मचाऱ्यांच्या कामाच्या वेळा बदलत्या ठेवणे, वैद्यकीय माहिती देणे यासारख्या कामांकरिता वापरात आहेत. 

== भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे नियमन ==
भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्ता नियमन हे भगवद्गीतेतील श्लोकाचा आधार घेऊन केले जाते, म्हणून ते कार्य गैर संविधानिक आहे. भगवान श्री कृष्णा च्या कुळात जन्म घेतलेला राजाला कृत्रिम बुद्धिमत्ता नियमनाचा अधिकार आहे. 

भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे नियमन सार्वजनिक केले आहे.

== कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा प्रथम वापर करणाऱ्या संस्था ==

* भारतात कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा प्रथम वापर करणाऱ्या काही संस्था-
* १. 'निरामयी' ही बेंगलुरू येथील संस्था २०१६ पासून वेदना विरहित स्तनाच्या कर्करोगासंबंधीच्या चाचण्या करीत आहे.
* २. 'Murgency' ही संस्था आपत्कालीन प्रसंगात त्वरित वैद्यकीय मदत मिळवून देण्यासाठी कार्यरत आहे.
* ३. 'Advancells' ही नॉयडा येथील संस्था मूळपेशी आधारित इलाज करण्यासाठी विशेषतः अवयव रोपणाविषयक बाबींसाठी हे तंत्र वापरत आहेत.
* ४. 'Portea' ही  बेंगलुरू येथील संस्था जे रुग्ण स्वतःहून रुग्णलयात जाण्यसाठी असमर्थ आहेत अशांना मदत मिळ्वून देण्यासाठी या तंत्राचा वापर करीत आहेत
* ५. 'Address Health' ही बेंगलुरू येथील संस्था शालेय विद्यार्थ्यांच्या विविध चाचण्यांसठी या देण्यासाठी या तंत्राचा वापर करीत आहेत
* ६. 'Live Health' ही पुणे येथील संस्था ही रुग्णाची माहिती गोळा करणे, त्यांच्या विविध चाचण्यांसाठी नमुने गोळा करणे, त्यांची चिकित्सा करून रोगनिदान करणे, आणि अहवाल तयार करणे हे काम करीत आहेत.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:संगणकशास्त्र]]</text>
      <sha1>2deg3ojqwqctoykt9wpuzb1p7fdsaz3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>क्रिस्तोफोरो कोलोंबो</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14972</id>
    <revision>
      <id>2506627</id>
      <parentid>2415687</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[ख्रिस्तोफर कोलंबस]] वरुन [[क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]] ला हलविला: मूळ नाव</comment>
      <origin>2415687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14681" sha1="k3jufl4heme09a2n3sswua0ldkv99sc" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट व्यक्ती
| चौकट_रुंदी = 
| नाव =ख्रिस्तोफर कोलंबस
| चित्र =Christopher Columbus.PNG
| चित्र_आकारमान = 
| चित्रशीर्षक = 
| चित्रशीर्षक_पर्याय = 
| जन्मनाव = 
| जन्म_दिनांक = ३१ ऑक्टोबर १४५१ च्या आधी
| जन्म_स्थान = जेनोआ, [[इटली]]
| मृत्यू_दिनांक = २० मे १५०६, वय ५४ वर्षे
| मृत्यू_स्थान =
| मृत्यू_कारण = 
| कलेवर_सापडलेले_स्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = 
| निवासस्थान = 
| राष्ट्रीयत्व = 
| टोपणनावे = 
| वांशिकत्व = 
| नागरिकत्व = 
| शिक्षण = 
| प्रशिक्षणसंस्था = 
| पेशा = दर्यावर्दी, शोधक, वसाहतकार
| कारकीर्द_काळ =
| मालक = 
| प्रसिद्ध_कामे = 
| पुरस्कार = 
| स्वाक्षरी = Columbus Signature.svg
| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
| संकीर्ण = 
}}

[[चित्र:Christopher Columbus Face.jpg|thumb|right|upright|ख्रिस्तोफर कोलंबस]]

[[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिका]] खंड शोधणारा 
&lt;ref name=&quot;Britanica&quot;&gt;[http://en.wikipedia.org/wiki/Christopher_Columbus इंग्रजी विकिपीडियातल्या Chirstopher Columbus ह्या लेखावरून]&lt;/ref&gt;'''ख्रिस्तोफर कोलंबस''' (जन्म : ३१ ऑक्टोबर १४५० व ऑक्टोबर १४५१ च्या दरम्यान.  -   २० मे १५०६) हा [[इटली]] देशाचा नागरिक असून, प्रदेशशोधक, दर्यावर्दी व वसाहतकार होता. त्याचा जन्म [[जेनोआ]] ह्या गणराज्यात (आजकालच्या इटलीचा वायव्य भाग) झाला.&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/127070/Christopher-Columbus%20 ब्रिटानिका ज्ञानकोशातला कोलंबसवरचा लेख]&lt;/ref&gt; [[स्पेन]]च्या राजेशाही आश्रयाखाली तो चारदा [[अटलांटिक महासागर]] ओलांडून जाऊन आला व त्यामुळे [[युरोप]]ला अमेरिकी खंडांची ओळख होऊ शकली. त्या जलयात्रा व हिस्पोलिनिओला बेटावर कायमची वसाहत स्थापण्याचे त्याचे प्रयत्‍न ह्यांनी स्पेनच्या नव्या जगाच्या आगामी वसाहत मोहिमांचा पाया घातला गेला.  

युरोपीय [[साम्राज्यवाद]] व आर्थिक प्रतिस्पर्धा वाढत होत्या व युरोपीय राज्ये संपत्तीच्या शोधात नवनवीन [[व्यापारी]] मार्ग स्थापन करत होते. ह्या पार्श्वभूमीवर [[पूर्व]] दिशेला असलेला [[हिंदुस्थान]] देश हा [[पश्चिम|पश्चिमी]] सागरमार्गाने गाठता येईल ह्या तर्कावर आधारलेल्या कोलंबसच्या मोहिमेला शेवटी स्पेनचा शाही पाठिंबा मिळाला. स्पेनच्या राजेशाहीला त्या मोहिमेत [[आशिया]] खंडातल्या अतिफायदेशीर मसाल्याच्या व्यापाराद्वारे आपल्या प्रतिस्पर्ध्यांवर कुरघोडी करण्याची संधी दिसली. आपल्या १४९२ च्या पहिल्या सफरीत त्याच्या अंदाजाने कोलंबस [[जपान]]ला पोचणार होता त्याऐवजी [[बहामा]] द्वीपसमूहावर पोहोचला. ज्या ठिकाणी त्यांचे जहाज लागले त्या जागेला कोलंबसने सॅल्व्हॅडोर हे नाव दिले. पुढच्या तीन मोहिमांत कोलंबस  [[वेस्ट इंडीज]] ,[[व्हेनेझुएला]]चा [[कॅरिबियन]] किनारा व [[मध्य अमेरिका]] ह्या भागांना भेटून आला व त्याने ते प्रांत स्पेनच्या राजांच्या अधिकाराखाली आल्याचे जाहीर केले.   

तुर्कानी काॅन्स्टॅन्टिनोपल जिंकल्याने युरोपीयांचे [[आशिया]] खंडाशी [[व्यापार]] करण्याचे मार्ग बंद झाले. त्यामुळे व्यापार करण्यासाठी नवीन मार्ग शोधण्याची आवश्यकता होती. यासाठी कोलंबस सागरी मार्गाने निघाला खरा पण तो [[भारत|भारतात]] न पोहचता [[उत्तर अमेरिका|उत्तर अमेरिकेत]] पोहचला. पण आपण भारतातच पोहोचलो आहे अशी त्याची समजूत झाली. मात्र काही वर्षांनी [[अमेरिगो व्हेस्पुसी]] हा कोलंबसच्या मार्गावर निघाला व [[अमेरिका]] खंडात पोहचला. पण त्याला लक्षात आले की हा भारत नसून दुसरीच भूमी आहे, कारण भारतातील लोक [[शेती]] करतात हे त्याला माहीत होते. त्यामुळे त्याच्या नावावरून या खंडाला '''अमेरिका''' असे नाव दिले गेले.    

कोलंबस हा अमेरिकेला पोहोचणारा पहिला युरोपीय शोधक नव्हता. लिफ एरिकसनने ११व्या शतकात नोर्स मोहिमेखाली अमेरिका गाठली होती.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_e.asp |title=संग्रहित प्रत |access-date=2013-11-05 |archive-date=2008-12-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216063635/http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_E.asp |url-status=dead |आर्काईव्ह दिनांक=2008-12-16 |आर्काईव्ह दुवा=https://web.archive.org/web/20081216063635/http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_E.asp }}&lt;/ref&gt; पण त्याचा पाठपुरावा झाला नाही आणि त्यामुळे त्यातून टिकाऊ असा युरोप व अमेरिका संबंध अस्तित्वात आला नाही, तो कोलंबसच्या सफरींमुळे होण्यास सुरुवात झाली. पुढची काही शतके युरोपचा हा अमेरिका-शोध ताबा व वसाहतीकरण चालूच राहिले. त्याचा आधुनिक जगाच्या घडणीवरही बराच प्रभाव पडला. कोलंबसने [[ख्रिस्ती]] धर्माचा प्रसार ही स्वतःची मोठी कर्तबगारी मानली.&lt;ref name=&quot;Britanica&quot;/&gt;  

आपण पूर्व दिशेला असलेल्या हिंदुस्थानात न पोचता युरोपीयांना अपरिचित असलेल्या खंडात पोचलो हे कोलंबसने कधी कबूल केले नाही. उलट जिथे तो पोचला त्या रहिवाशांना त्याने इंडियोस ([[स्पॅनिश]] भाषेत हिंदुस्थानी) असे संबोधले.  &lt;ref&gt;http://books.google.co.uk/books?id=o-BNU7QuJkYC&amp;pg=PA568&amp;dq=columbus+indios+indians+India&amp;hl=en&amp;ei=i0zLS4mwFNijOJrTkaIG&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=2&amp;ved=0CD8Q6AEwAQ#v=onepage&amp;q=columbus%20indios%20indians%20India&amp;f=false {{मृत दुवा}}&lt;/ref&gt; पुढे कोलंबसचे स्पेनचा राजा व त्याने नेमलेला अमेरिकी वसाहतीवरचा प्रशसक यांच्याशी संबंध बिघडले व त्याची परिणती इ.स. १५०० मध्ये कोलंबसच्या अटकेत व हिस्पनोलिआ बेटाच्या राज्यपालपदावरून हकालपट्टी होण्यात झाली. त्यावर कोलंबस व त्याचे वारसदार ह्यांनी आपल्याला राज्याकडून अपेक्षित हक्काचा लाभ मिळावा ह्यासाठी बरीच वर्षे कायदेशीर लढाई दिली.

==पुतळे==
अमेरिकत कोलंबसाचे अनेक पुतळे आहेत; त्यांपैकी [[बोस्टन]]मधल्या नॉर्थ एन्ड पार्कमधील कोलंबसच्या पुतळ्याचा शिरच्छेद केला गेला. [[रिचमंड]] ([[व्हर्जिनिया]]) येथे एका बागेतील कोलंबसच्या पुतळ्याला आंदोलकांनी जलसमाधी दिली. मिनेसोटात कोलंबसाचा पुतळा खेचून खाली पाडण्यात आला. 

जॉर्ज फ्लॉइड या कृष्णवर्णीय अमेरिकी नागरिकाची अमेरिकी पोलिसांकडून विनाकारण हत्या होत असतानाचे चलचित्रमुद्रण पाहून संतापाची लाट उसळली. गावांत रस्त्यावर येऊन आंदोलन करत होते. या आंदोलनाला ‘दमनकारी इतिहासाच्या खुणा’ हटवण्यासाठी पुतळा-विरोधी वळण लागले, त्यांत या पुतळ्यांचा विनाश ओढवला.

==कुसुमाग्रज==
 'कोलंबसाचे गर्वगीत' ही मराठी कवी [[कुसुमाग्रज]] यांची कोलंबसासंबंधीची कविता आहे. तिच्यातील पहिल्या काही ओळी : - &lt;br/&gt;
'''हजार जिव्हा तुझ्या गर्जु दे प्रतिध्वनीने त्या,'''&lt;br/&gt;
'''समुद्रा,डळमळू दे तारे'''&lt;br/&gt;
'''विराट वादळ हेलकावू दे पर्वत पाण्याचे'''&lt;br/&gt;
'''ढळू दे दिशाकोन सारे.'''

आणि शेवटच्या दोन प्रसिद्ध ओळी : &lt;br/&gt;
'''अनंत आमुची ध्येयासक्ती अनंत अन् आशा'''&lt;br/&gt;
'''किनारा तुला पामराला.'''

==बालपण व तारुण्य==
==आशियाचा ध्यास==
===पूर्वपीठिका===
===भौगोलिक विचार===
===दर्यावर्दी विचार===
===मदतीचा शोध===
===स्पेनच्या राजाशी तह===
==समुद्रवाऱ्या==
===पहिली समुद्रवारी===
===दुसरी समुद्रवारी===
===तिसरी समुद्रवारी===
===चौथी समुद्रवारी===
==राज्यपालपदाच्या काळात अत्याचार व संहार हे आरोप==
==नंतरचे आयुष्य==
==आजार व मृत्यू==
==स्मारक==
==वारसा==
==शारीरिक ओळख==
==लोकप्रिय ओळख==
==संदर्भ==
===टीपा===
===संदर्भयादी===
{{संदर्भयादी}}
==बाह्य दुवे==


[[वर्ग:अमेरिका]]
[[वर्ग:इटलीचे दर्यासारंग]]
[[वर्ग:इ.स. १४५१ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १५०६ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>k3jufl4heme09a2n3sswua0ldkv99sc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506631</id>
      <parentid>2506627</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:46:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्यपालपदाच्या काळात अत्याचार व संहार हे आरोप */</comment>
      <origin>2506631</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14660" sha1="q65vqo3bihdai9ou32annam5gy86cq5" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट व्यक्ती
| चौकट_रुंदी = 
| नाव =ख्रिस्तोफर कोलंबस
| चित्र =Christopher Columbus.PNG
| चित्र_आकारमान = 
| चित्रशीर्षक = 
| चित्रशीर्षक_पर्याय = 
| जन्मनाव = 
| जन्म_दिनांक = ३१ ऑक्टोबर १४५१ च्या आधी
| जन्म_स्थान = जेनोआ, [[इटली]]
| मृत्यू_दिनांक = २० मे १५०६, वय ५४ वर्षे
| मृत्यू_स्थान =
| मृत्यू_कारण = 
| कलेवर_सापडलेले_स्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान = 
| चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश = 
| निवासस्थान = 
| राष्ट्रीयत्व = 
| टोपणनावे = 
| वांशिकत्व = 
| नागरिकत्व = 
| शिक्षण = 
| प्रशिक्षणसंस्था = 
| पेशा = दर्यावर्दी, शोधक, वसाहतकार
| कारकीर्द_काळ =
| मालक = 
| प्रसिद्ध_कामे = 
| पुरस्कार = 
| स्वाक्षरी = Columbus Signature.svg
| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
| संकीर्ण = 
}}

[[चित्र:Christopher Columbus Face.jpg|thumb|right|upright|ख्रिस्तोफर कोलंबस]]

[[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिका]] खंड शोधणारा 
&lt;ref name=&quot;Britanica&quot;&gt;[http://en.wikipedia.org/wiki/Christopher_Columbus इंग्रजी विकिपीडियातल्या Chirstopher Columbus ह्या लेखावरून]&lt;/ref&gt;'''ख्रिस्तोफर कोलंबस''' (जन्म : ३१ ऑक्टोबर १४५० व ऑक्टोबर १४५१ च्या दरम्यान.  -   २० मे १५०६) हा [[इटली]] देशाचा नागरिक असून, प्रदेशशोधक, दर्यावर्दी व वसाहतकार होता. त्याचा जन्म [[जेनोआ]] ह्या गणराज्यात (आजकालच्या इटलीचा वायव्य भाग) झाला.&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/127070/Christopher-Columbus%20 ब्रिटानिका ज्ञानकोशातला कोलंबसवरचा लेख]&lt;/ref&gt; [[स्पेन]]च्या राजेशाही आश्रयाखाली तो चारदा [[अटलांटिक महासागर]] ओलांडून जाऊन आला व त्यामुळे [[युरोप]]ला अमेरिकी खंडांची ओळख होऊ शकली. त्या जलयात्रा व हिस्पोलिनिओला बेटावर कायमची वसाहत स्थापण्याचे त्याचे प्रयत्‍न ह्यांनी स्पेनच्या नव्या जगाच्या आगामी वसाहत मोहिमांचा पाया घातला गेला.  

युरोपीय [[साम्राज्यवाद]] व आर्थिक प्रतिस्पर्धा वाढत होत्या व युरोपीय राज्ये संपत्तीच्या शोधात नवनवीन [[व्यापारी]] मार्ग स्थापन करत होते. ह्या पार्श्वभूमीवर [[पूर्व]] दिशेला असलेला [[हिंदुस्थान]] देश हा [[पश्चिम|पश्चिमी]] सागरमार्गाने गाठता येईल ह्या तर्कावर आधारलेल्या कोलंबसच्या मोहिमेला शेवटी स्पेनचा शाही पाठिंबा मिळाला. स्पेनच्या राजेशाहीला त्या मोहिमेत [[आशिया]] खंडातल्या अतिफायदेशीर मसाल्याच्या व्यापाराद्वारे आपल्या प्रतिस्पर्ध्यांवर कुरघोडी करण्याची संधी दिसली. आपल्या १४९२ च्या पहिल्या सफरीत त्याच्या अंदाजाने कोलंबस [[जपान]]ला पोचणार होता त्याऐवजी [[बहामा]] द्वीपसमूहावर पोहोचला. ज्या ठिकाणी त्यांचे जहाज लागले त्या जागेला कोलंबसने सॅल्व्हॅडोर हे नाव दिले. पुढच्या तीन मोहिमांत कोलंबस  [[वेस्ट इंडीज]] ,[[व्हेनेझुएला]]चा [[कॅरिबियन]] किनारा व [[मध्य अमेरिका]] ह्या भागांना भेटून आला व त्याने ते प्रांत स्पेनच्या राजांच्या अधिकाराखाली आल्याचे जाहीर केले.   

तुर्कानी काॅन्स्टॅन्टिनोपल जिंकल्याने युरोपीयांचे [[आशिया]] खंडाशी [[व्यापार]] करण्याचे मार्ग बंद झाले. त्यामुळे व्यापार करण्यासाठी नवीन मार्ग शोधण्याची आवश्यकता होती. यासाठी कोलंबस सागरी मार्गाने निघाला खरा पण तो [[भारत|भारतात]] न पोहचता [[उत्तर अमेरिका|उत्तर अमेरिकेत]] पोहचला. पण आपण भारतातच पोहोचलो आहे अशी त्याची समजूत झाली. मात्र काही वर्षांनी [[अमेरिगो व्हेस्पुसी]] हा कोलंबसच्या मार्गावर निघाला व [[अमेरिका]] खंडात पोहचला. पण त्याला लक्षात आले की हा भारत नसून दुसरीच भूमी आहे, कारण भारतातील लोक [[शेती]] करतात हे त्याला माहीत होते. त्यामुळे त्याच्या नावावरून या खंडाला '''अमेरिका''' असे नाव दिले गेले.    

कोलंबस हा अमेरिकेला पोहोचणारा पहिला युरोपीय शोधक नव्हता. लिफ एरिकसनने ११व्या शतकात नोर्स मोहिमेखाली अमेरिका गाठली होती.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_e.asp |title=संग्रहित प्रत |access-date=2013-11-05 |archive-date=2008-12-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216063635/http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_E.asp |url-status=dead |आर्काईव्ह दिनांक=2008-12-16 |आर्काईव्ह दुवा=https://web.archive.org/web/20081216063635/http://www.pc.gc.ca/lhn-nhs/nl/meadows/index_E.asp }}&lt;/ref&gt; पण त्याचा पाठपुरावा झाला नाही आणि त्यामुळे त्यातून टिकाऊ असा युरोप व अमेरिका संबंध अस्तित्वात आला नाही, तो कोलंबसच्या सफरींमुळे होण्यास सुरुवात झाली. पुढची काही शतके युरोपचा हा अमेरिका-शोध ताबा व वसाहतीकरण चालूच राहिले. त्याचा आधुनिक जगाच्या घडणीवरही बराच प्रभाव पडला. कोलंबसने [[ख्रिस्ती]] धर्माचा प्रसार ही स्वतःची मोठी कर्तबगारी मानली.&lt;ref name=&quot;Britanica&quot;/&gt;  

आपण पूर्व दिशेला असलेल्या हिंदुस्थानात न पोचता युरोपीयांना अपरिचित असलेल्या खंडात पोचलो हे कोलंबसने कधी कबूल केले नाही. उलट जिथे तो पोचला त्या रहिवाशांना त्याने इंडियोस ([[स्पॅनिश]] भाषेत हिंदुस्थानी) असे संबोधले.  &lt;ref&gt;http://books.google.co.uk/books?id=o-BNU7QuJkYC&amp;pg=PA568&amp;dq=columbus+indios+indians+India&amp;hl=en&amp;ei=i0zLS4mwFNijOJrTkaIG&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=2&amp;ved=0CD8Q6AEwAQ#v=onepage&amp;q=columbus%20indios%20indians%20India&amp;f=false {{मृत दुवा}}&lt;/ref&gt; पुढे कोलंबसचे स्पेनचा राजा व त्याने नेमलेला अमेरिकी वसाहतीवरचा प्रशसक यांच्याशी संबंध बिघडले व त्याची परिणती इ.स. १५०० मध्ये कोलंबसच्या अटकेत व हिस्पनोलिआ बेटाच्या राज्यपालपदावरून हकालपट्टी होण्यात झाली. त्यावर कोलंबस व त्याचे वारसदार ह्यांनी आपल्याला राज्याकडून अपेक्षित हक्काचा लाभ मिळावा ह्यासाठी बरीच वर्षे कायदेशीर लढाई दिली.

==पुतळे==
अमेरिकत कोलंबसाचे अनेक पुतळे आहेत; त्यांपैकी [[बोस्टन]]मधल्या नॉर्थ एन्ड पार्कमधील कोलंबसच्या पुतळ्याचा शिरच्छेद केला गेला. [[रिचमंड]] ([[व्हर्जिनिया]]) येथे एका बागेतील कोलंबसच्या पुतळ्याला आंदोलकांनी जलसमाधी दिली. मिनेसोटात कोलंबसाचा पुतळा खेचून खाली पाडण्यात आला. 

जॉर्ज फ्लॉइड या कृष्णवर्णीय अमेरिकी नागरिकाची अमेरिकी पोलिसांकडून विनाकारण हत्या होत असतानाचे चलचित्रमुद्रण पाहून संतापाची लाट उसळली. गावांत रस्त्यावर येऊन आंदोलन करत होते. या आंदोलनाला ‘दमनकारी इतिहासाच्या खुणा’ हटवण्यासाठी पुतळा-विरोधी वळण लागले, त्यांत या पुतळ्यांचा विनाश ओढवला.

==कुसुमाग्रज==
 'कोलंबसाचे गर्वगीत' ही मराठी कवी [[कुसुमाग्रज]] यांची कोलंबसासंबंधीची कविता आहे. तिच्यातील पहिल्या काही ओळी : - &lt;br/&gt;
'''हजार जिव्हा तुझ्या गर्जु दे प्रतिध्वनीने त्या,'''&lt;br/&gt;
'''समुद्रा,डळमळू दे तारे'''&lt;br/&gt;
'''विराट वादळ हेलकावू दे पर्वत पाण्याचे'''&lt;br/&gt;
'''ढळू दे दिशाकोन सारे.'''

आणि शेवटच्या दोन प्रसिद्ध ओळी : &lt;br/&gt;
'''अनंत आमुची ध्येयासक्ती अनंत अन् आशा'''&lt;br/&gt;
'''किनारा तुला पामराला.'''

==बालपण व तारुण्य==
==आशियाचा ध्यास==
===पूर्वपीठिका===
===भौगोलिक विचार===
===दर्यावर्दी विचार===
===मदतीचा शोध===
===स्पेनच्या राजाशी तह===
==समुद्रवाऱ्या==
===पहिली समुद्रवारी===
===दुसरी समुद्रवारी===
===तिसरी समुद्रवारी===
===चौथी समुद्रवारी===
== वसाहतींतील अत्याचार व नरसंहाराचे आरोप==

==नंतरचे आयुष्य==
==आजार व मृत्यू==
==स्मारक==
==वारसा==
==शारीरिक ओळख==
==लोकप्रिय ओळख==
==संदर्भ==
===टीपा===
===संदर्भयादी===
{{संदर्भयादी}}
==बाह्य दुवे==


[[वर्ग:अमेरिका]]
[[वर्ग:इटलीचे दर्यासारंग]]
[[वर्ग:इ.स. १४५१ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १५०६ मधील मृत्यू]]</text>
      <sha1>q65vqo3bihdai9ou32annam5gy86cq5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सांगोला</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16891</id>
    <revision>
      <id>2506536</id>
      <parentid>2500464</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:07:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4042:4EC9:3899:0:0:C89:AD06</ip>
      </contributor>
      <origin>2506536</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28724" sha1="ccy65kv0orgdm2tb5eshwh7th17gtis" xml:space="preserve">
{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार                     = तालुका
|स्थानिक_नाव               = सांगोला
|इतर_नाव                  = 
|टोपणनाव                  = 
|राज्य_नाव                  =  [[महाराष्ट्र]] 
|अक्षांश = 17|अक्षांशमिनिटे =26 |अक्षांशसेकंद = 13 
|रेखांश= 75|रेखांशमिनिटे=11 |रेखांशसेकंद= 20
|मुळ_नकाशा                = &lt;!-- only if default map not wanted --&gt;
|शोधक_स्थान                 = &lt;!-- left/right --&gt;
|मुळ_नकाशा_पट्टी            = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|आतील_नकाशा_चिन्ह          = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|नकाशा_शीर्षक               = 
|क्षेत्रफळ_एकूण               = 
|क्षेत्रफळ_आकारमान            = 
|क्षेत्रफळ_क्रमांक              = 
|क्षेत्रफळ_एकूण_संदर्भ           = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो                 = 
|क्षेत्रफळ_मेट्रो_संदर्भ            = 
|उंची                   = 
|उंची_संदर्भ               = 
|समुद्री_किनारा               = 
|हवामान                   = 
|वर्षाव                     = 
|तापमान_वार्षिक             = 
|तापमान_हिवाळा             = 
|तापमान_उन्हाळा             = 
|मुख्यालय                = &lt;!-- फक्त जिल्हांसाठीच--&gt;
|मोठे_गाव                 = 
|मोठे_मेट्रो                  = 
|जवळचे_शहर                = [[पंढरपूर]]
|प्रांत                      = 
|विभाग                    = पश्चिम महाराष्ट्र 
|जिल्हा                    = [[सोलापूर]]
|लोकसंख्या_एकूण             =२८,११६ 
|लोकसंख्या_वर्ष               =२०११ 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ         = 
|लोकसंख्या_घनता             = 
|लिंग_गुणोत्तर                = 
|साक्षरता                   = 
|साक्षरता_पुरुष              = 
|साक्षरता_स्त्री                 = 
|अधिकृत_भाषा                = [[मराठी]] 
|नेता_पद_१                  = खासदार
|नेता_नाव_१                 =रणजितसिंह नाईक-निंबाळकर 
|नेता_पद_२                  =आमदार 
|नेता_नाव_२                 =शहाजी पाटील 
|संसदीय_मतदारसंघ           =माढा 
|विधानसभा_मतदारसं          =२५३, सांगोला विधानसभा मतदारसंघ 
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_१             = [[तहसील]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_१              = सांगोला
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_२             = [[पंचायत समिती]] 
|न्यायक्षेत्र_नाव_२               = सांगोला
|न्यायक्षेत्र_शीर्षक_३             = 
|न्यायक्षेत्र_नाव_३               = 
|कोरे_शीर्षक_१               = 
|कोरे_उत्तर_१                = 
|एसटीडी_कोड                 =२२० 
|पिन_कोड                   =४१३३०७ 
|आरटीओ_कोड                = 
|संकेतस्थळ                 = 
|संकेतस्थळ_नाव              = 
|दालन                      = 
|तळटिपा                   = 
|गुणक_शीर्षक             = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|स्वयंवर्गीत                 = &lt;!-- हो/नाही --&gt;
|लोकसंख्या_क्रमांक=}}
[[चित्र:Ambika Mandir, Sangola, Solapur (Maharashtra).jpg|इवलेसे|सांगोला येथील प्रसिद्ध [[अंबिका मंदिर, सांगोला|अंबिका मंदिर]] (२०२१)]]
{{Location map
 |भारत| label=सांगोला 
 |mark=&lt;!--dot--&gt;Green pog.svg
 |lat_deg=17|lat_min=25
 |lon_deg=75|lon_min=12
 |position=right
 |width=300
 |float=right
}}

'''सांगोला''' किंवा '''सांगोले''' हे [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्राच्या]] [[सोलापूर]] जिल्ह्यातील याच नावाच्या तालुक्याचे ठिकाण आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://solapur.gov.in/document/%e0%a4%b8%e0%a4%be%e0%a4%82%e0%a4%97%e0%a5%8b%e0%a4%b2%e0%a4%be-%e0%a4%a4%e0%a4%b9%e0%a4%b8%e0%a5%80%e0%a4%b2-%e0%a4%95%e0%a4%be%e0%a4%b0%e0%a5%8d%e0%a4%af%e0%a4%be%e0%a4%b2%e0%a4%af/|title=सांगोला तहसील कार्यालय {{!}} जिल्हा सोलापूर, महाराष्ट्र शासन, भारत {{!}} India|language=mr|access-date=2021-12-29}}&lt;/ref&gt; [[दक्षिण मध्य रेल्वे क्षेत्र|दक्षिणमध्य रेल्वे]]&lt;nowiki/&gt;च्या कुर्डवाडी-मिरज लोह-मार्गावरील हे एक स्थानक आहे. [[पंढरपूर]] या तीर्थक्षेत्रापासून हे जवळचे ठिकाण आहे. राज्य महामार्ग SH-१६१, SH-३, SH-७१ सांगोल्यातून जातात. पूर्वी फार संपन्न असल्याने 'सांगोले सोन्याचे' म्हणून हा भाग ओळखला जायचा. सांगोले हे नाव सहा - इंगोले आडनावाच्या - लोकांवरून पडले अशी आख्यायिका आहे.

सांगोल्यातील सहकारी सूत गिरणी उत्तम धाग्यासाठी प्रसिद्घ आहे. उच्च प्रतीच्या [[डाळिंब|डाळिंबांच्या]] उत्पन्नासाठी हा तालुका ख्यातनाम असून त्यांची परदेशांतही निर्यात होते.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/marathi/news/maharashtra/pomegranate-california-in-maharashtra/319659/amp|title=महाराष्ट्रात एक गाव आहे 'डाळिंबाचं कॅलिफोर्निया' {{!}} महाराष्ट्र News in Marathi|website=zeenews.india.com|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra/solapur/pomegranate-production-sangola-trouble-254644|title=सांगोल्यातील डाळिंब का आहे समस्यांच्या विळख्यात {{!}} Sakal|website=www.esakal.com|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/national/our-soil-our-people-are-sangola-arun-bottre/|title=Our soil Our people are Sangola - Arun Bottre {{!}} आमची माती आमची माणसं सांगोला - अरुण बोत्रे {{!}} Lokmat.com|date=2015-04-11|website=LOKMAT|language=mr|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt; दर रविवारी येथे जनावरांचा मोठा [[बाजार]] भरतो.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/solapur/start-famous-sangola-animal-week-market-western-maharashtra-a695/|title=Start the famous Sangola Animal Week Market in Western Maharashtra {{!}} पश्चिम महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध सांगोल्याचा जनावरांचा आठवडा बाजार सुरू करा {{!}} Lokmat.com|date=2020-12-05|website=LOKMAT|language=mr|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt; सांगोल्याचे [[खिल्लार गाय|खिलार]] जातीचे [[बैल]] प्रसिद्घ आहेत. तसेच शहरातील प्राचीन [[अंबिका मंदिर, सांगोला|अंबिकादेवी मंदिर]] प्रसिद्ध आहे. दरवर्षी रथसप्तमीला मोठी यात्रा भरत असते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra/solapur/due-increasing-incidence-corona-animal-market-including-ambika-devi|title=कोरोनाच्या वाढत्या प्रादुर्भावामुळे सांगोल्यातील अंबिकादेवी यात्रेसह जनावरांचा बाजारही रद्द ! {{!}} Sakal|website=www.esakal.com|access-date=2021-12-31}}&lt;/ref&gt;

आमदार [[गणपतराव देशमुख]] हे याच [[महाराष्ट्र विधानसभा]] मतदारसंघातून सर्वात जास्त वेळा निवडून आले होते. हा त्यांचा विश्वविक्रम होता, जो [[गिनेस बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड्‌स|गिनीज बुकात]] नोंदवला गेला.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ganpatrao-deshmukh-longest-serving-mla-in-maharashtra-scores-a-record-11th-win/articleshow/44877543.cms?from=mdr|title=Ganpatrao Deshmukh: Longest-serving MLA in Maharashtra scores a record 11th win}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/maharashtra-11-time-mla-ganpatrao-deshmukh-cremated-with-full-state-honours/articleshow/84919948.cms|title=Maharashtra: 11-time MLA Ganpatrao Deshmukh cremated with full state honours {{!}} Mumbai News - Times of India|last=Jul 31|first=IANS /|last2=2021|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-12-30|last3=Ist|first3=15:40}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|last=PTI|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/maharashtras-11-term-mla-and-former-minister-ganpatrao-deshmukh-dead/article35645883.ece|title=Maharashtra's 11-term MLA and former minister Ganpatrao Deshmukh dead|date=2021-07-31|language=en-IN|issn=0971-751X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/maharashtra/solapur/former-mla-ganapatrao-deshmukhs-political-journey/articleshow/84904707.cms|title=अकरावेळा आमदार, एसटीनेच प्रवास... जाणून घ्या ग्रेट गणपतरावांचा जीवनप्रवास|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;

== लोकसंख्या ==
2021 जनगणनेनुसार सांगोल्याची लोकसंख्या 297000आहे. यामध्ये पुरुष 42% तर महिला 41% आहेत. साक्षरता दर 94% आहे. यामध्ये  88% पुरुष आणि 77% महिला साक्षर आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.census2011.co.in/data/town/802858-sangole-maharashtra.html|title=Sangole Municipal Council City Population Census 2011-2021 {{!}} Maharashtra|website=www.census2011.co.in|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;

तसेच लोकसंख्यमध्ये 17% हे सहा वर्षांपेक्षा कमी वयाचे आहेत.

== इतिहास ==
सांगोला हे किल्ल्याच्या पायथ्याशी वसले आहे. येथील [[किल्ला]] &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.discovermh.com/sangola-fort/|title=%%title%% %%sep%% %%sitename%% {{!}} Sangola Fort|last=Maharashtra|first=Discover|date=2021-02-23|website=Discover Maharashtra|language=en-US|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://mr.vikaspedia.in/education/apala-maharashtra/92d94191794b932/93893e90291794b93293e|title=vikaspedia Domains|website=mr.vikaspedia.in|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt;आदिलशाही काळात (१४८९–१६८६) बांधला गेला असून तत्कालीन कागदोपत्री सांगोला एक भरभराटीचे स्थान मानले जाई. त्यामुळे त्याची ख्याती 'सोन्याचे सांगोला' अशी होती. [[आदिलशाही|आदिलशाहीच्या]] पतनानंतर (१६८६) मोगलांच्या आधिपत्याखाली किल्ला आला व [[औरंगजेब|औरंगजेबाच्या]] मृत्यूनंतर (१७०७) छ. शाहूंनी (१७०७–४९) यांच्या अखत्यारीत हे शहर आले. छ. शाहूंनी मरतेसमयी दोन सनदांद्वारे राज्याचा कारभार [[बाळाजी बाजीराव पेशवे|पेशवे बाळाजी बाजीराव]] यांकडे सोपविला. त्यानंतर १७५० मध्ये महाराणी ताराबाईंच्या यमाजी शिवदेव नावाच्या सेवकाने सांगोल्याचा किल्ला हस्तगत करून बाळाजींच्या विरूद्घ बंड केले. ते सदाशिवराव भाऊने नेस्तानाबूत करून त्यावर पुन्हा पेशव्यांची सत्ता प्रस्थापित केली. दुसऱ्या बाजीरावाच्या कारकिर्दीत (१७९५–१८१८) होळकरांच्या पठाण पलटणीने १८०२ मध्ये सांगोला शहरावर हल्ला करून ते उद्ध्वस्त केले. त्यात शहराचे अतोनात नुकसान झाले. पेशवाईच्या अस्तानंतर ते [[इंग्रज|इंग्रजी अंमलाखाली]] भारतीय स्वातंत्र्यापर्यंत होते. 

== शिक्षणव्यवस्था ==
अनेक शाळा, महाविद्यालये सांगोल्यात कार्यरत आहेत, ज्या पूर्व प्राथमिक, प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण देतात. पुढील उच्च शिक्षण आणि अभियांत्रिकी, औषधी, शिक्षण इत्यादी अभ्यासक्रमांसाठीही स्वतंत्र संस्था आहेत. 
 
'''माध्यमिक''' 

शहरात सांगोला विद्यामंदिर प्रशाला आणि न्यू इंग्लिश स्कूल ह्या माध्यमिक शिक्षण देणाऱ्या दोन प्रमुख शाळा आहेत. 
 
'''उच्च शिक्षण''' 

[[सांगोला महाविद्यालय]] आणि [[डॉ. गणपतराव देशमुख महाविद्यालय, सांगोला|डॉ. गणपतराव देशमुख महाविद्यालय]] ही उच्चशिक्षण देणारी दोन प्रमुख पदवी महाविद्यालये आहेत 
 
'''अभियांत्रिकी''' 

शिवाजी पॉलीटेक्नीकल आणि फॅबटेक कॉलेज ही महाविद्यालये पदविका आणि पदवीचे शिक्षण देतात. 

==अर्थव्यवस्था==
प्रमुख व्यवसाय [[शेती]] आहे. [[डाळिंब|डाळिंबाच्या]] उत्पादनात हा भाग अग्रेसर आहे. येथील डाळींबाची निर्यात [[अमेरिका]], [[इंग्लंड]] आणि मध्यपूर्वेच्या देशांत केली जाते. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

येथील सूतगिरणी प्रसिद्ध आहे. या गिरणीला आशियातील पहिल्या क्रमांकाची सूतगिरणी म्हणून पूर्वी नावाजलं गेलं होतं.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra/solapur/ganapatrao-deshmukh-weaved-a-network-of-co-operative-societies-in-sangola-taluka-ssd73|title=स्मरण : सहकारातील महामेरू गणपतराव देशमुख {{!}} Sakal|website=www.esakal.com|access-date=2021-12-30}}&lt;/ref&gt; [[खिल्लार गाय|खिलारी]] जातीच्या बैलांसाठीही हा भाग प्रसिद्ध आहे. राज्यातील सर्वात मोठा बैलांचा [[बाजार]] येथे दर रविवारी भरतो.

== वाहतूक ==

'''महामार्ग'''

सांगोला हे इतर शहरांशी महत्त्वाच्या मार्गांजोनी जोडले गेले आहे. [[रत्‍नागिरी]]-[[नागपूर]] महामार्ग, म्हणजेच MSH-3, हा सांगोल्यातून जातो. हा रस्ता [[कोल्हापूर]], [[सांगली]], [[सोलापूर]], [[तुळजापूर]], [[औसा]], [[नांदेड]], [[हिंगोली]], [[यवतमाळ]], [[वर्धा]] आणि [[नागपूर]] या शहरांना जोडतो.

तसेच MSH 71 आणि MSH 161 हे दोन राज्य महामार्गही आहेत. पहिला [[अकलूज]] आणि [[जत|जतला]] जोडतो, तर दुसरा [[पंढरपूर]]-[[मिरज]]-[[सांगली]] जोडतो. तसेच नव्याने तयार झालेला सांगोला-पंढरपूर, MSH 161 हासुद्धा महत्त्वाचा चौपदरी महामार्ग आहे.

'''रेल्वे'''

[[सांगोला रेल्वे स्थानक]] हे दक्षिणमध्य रेल्वेच्या [[कुर्डुवाडी|कुर्डवाडी]]-[[मिरज]] लोह-मार्गावरील हे महत्त्वाचे स्थानक आहे. सुरुवातीला हा रेल्वेमार्ग narrow-gaugeचा होता. २००९ आणि २०११ च्या कालावधीत हा मार्ग broad-gauge मध्ये रूपांतरित केला गेला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indiarailinfo.com/station/blog/sangola-sgla/9047|title=Sangola Railway Station Forum/Discussion - Railway Enquiry|website=indiarailinfo.com|access-date=2022-01-30}}&lt;/ref&gt;

== सांगोला तालुक्यातील प्रसिद्ध व्यक्ती ==
* [[गणपतराव देशमुख]]
* [[शहाजीबापू पाटील]]
* दीपकआबा  साळुंखे पाटील
* बाबुराव गायकवाड 
* प्रबुद्धचंद्र झपके
* श्रीकांत देशमुख  
* बाबासाहेब देशमुख
* कृष्णा इंगोले
* संकेत संजय काळे&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://epaper.lokmat.com/articlepage.php?articleid=LOK_PULK_20220906_12_6|website=epaper.lokmat.com|access-date=2022-09-07}}&lt;/ref&gt;
*वैभवकुमार आलदर (Joint Commissioner)
*पै.सुनील साळुंखे .हिंदकेसरी(Dy.SP) 
*
*

== जिल्हा परिषद गट आणि पंचायत समिती गण ==

=== महूद बु ===
* '''महूद बु''' - महूद बु., ढाळेवाडी, खिलारवाडी 
* '''चिकमहुद''' - चिकमहुद, महीम, कटफळ, इटकी  

=== एकतपूर ===
* '''एकतपूर''' - एकतपूर, बागलवाडी, शिवणे, हलदहिवडी, चिंचोली, गायगव्हाण
* '''वाकी शिवणे''' - वाकी शिवणे, लक्ष्मीनगर, अचकदाणी, लोटेवाडी, खवासपूर

=== वाढेगाव ===
* वाढेगाव
* धायटी

=== कडलास ===
* कडलास
* जवळा

=== अकोला ===
* अकोला
* वाटंबरे

=== चोपडी ===
* चोपडी
* नाझरे

=== कोळा ===
* कोळा
* जुनोनी

=== घेरडी ===
* '''घेरडी''' - घेरडी, हंगिरके, नराळे  
* '''सोनंद''' - [[सोनंद]], गळवेवाडी, [[डोंगरगाव (सांगोला)|डोंगरगाव]], आगलावेवाडी, भोपसेवाडी, पारे, डिकसळ

==तालुक्यातील गावे==
#[[अचकडणी|अचकदाणी]]
#[[आगलावेवाडी]]
#[[आजनाळे|अजनाळे]]
#[[अकोला (सांगोला)]]
#[[आळेगाव]]
#[[अंकढाळ|अनकढाळ]]
#[[बागलवाडी]]
#[[बालवाडी (सांगोला)]]
#[[बामणी]]
#[[बंडगरवाडी]]
#[[भोपसेवाडी]]
#[[बुद्धेहाळ]]
#[[बुरळेवाडी]]
#[[बुरंगेवाडी]]
#[[चिकमाहुड|चिकमहुद]]
#[[चिनके]]
#[[चिंचोली|चिंचोळी (सांगोला)]]
#[[चोपडी (सांगोला)]]
#[[देवळे (सांगोला)]]
#[[देवकातेवाडी|देवकतेवाडी]]
#[[ढालेवाडी| ढाळेवाडी]]
#[[धायटी (सांगोला)]]
#[[डिकसळ (सांगोला)]]
#[[डोंगरगाव (सांगोला)]]
#[[एकहातपूर|एखतपूर]]
#[[गाळवेवाडी|गळवेवाडी]]
#[[गावडेवाडी (सांगोला)]]
#[[गायगव्हाण]]
#[[घेराडी|घेरडी]]
#[[गोडसेवाडी (सांगोला)]]
#[[गौडवाडी (सांगोला)]]
#[[गुणप्पावाडी]]
#[[हबिसेवाडी]]
#[[हळदहिवडी|हलदहिवडी]]
#[[हंगीरगे|हंगिरगे]]
#[[हणमंतगाव]]
#[[हातीड|हातीद]]
#[[हाटकरमांगेवाडी|हाटकर मंगेवाडी]]
#[[इटकी (सांगोला)]]
#[[जाधववाडी (सांगोला)]] 
#[[जावळा (सांगोला)|जवळा]]
#[[जुजारपूर]]
#[[जुनी लोटेवाडी]]
#[[जुनोणी (सांगोला)|जुनोनी]]
#[[कडळस|कडलास]]
#[[काळुबाळूवाडी]]
#[[कमळापूर|कमलापूर]]
#[[ कराडवाडी (सांगोला)|करांडेवाडी]]
#[[करंदेवाडी]]
#[[कटफळ]]
#[[केदारवाडी (सांगोला)]]
#[[खवसपूर|खवासपूर]]
#[[खिलारवाडी]]
#[[किडाबिसारी|किडबिसरी]]
#[[कोळा]]
#[[कोंबडवाडी (सांगोला)]]
#[[लक्ष्मीनगर (सांगोला)]]
#[[लिगडेवाडी|लिगाडेवाडी]]
#[[लोणविरे]]
#[[लोटेवाडी]]
#[[माहिम (सांगोला)|महीम]]
#[[माहुड बुद्रुक|महुद]]
#[[माणेगाव (सांगोला)]]
#[[मांजरी (सांगोला)]]
#[[मेडाशिंगी|मेडशिंगी]]
#[[मेटकरवाडी (सांगोला)]]
#[[मेथवडे]]
#[[मिसाळवाडी]]
#[[नलवडेवाडी]]
#[[नराळे]]
#[[नारळेवाडी]]
#[[नाझरे (सांगोला)]]
#[[निजामपूर (सांगोला)]]
#[[पाचेगाव बुद्रुक]]
#[[पारे]]
#[[राजापूर (सांगोला)]]
#[[राजुरी]]
#[[सांगेवाडी|संगेवाडी]]
#[[सारंगरवाडी]]
#[[सातारकरवस्ती]]
#[[सावे (सांगोला)]]
#[[शिरबावी|शिरभावी]]
#[[शिवणे (सांगोला)]]
#[[सोनलवाडी]]
#[[सोनंद]]
#[[सोनेवाडी]]
#[[तरंगेवाडी]]
#[[टिप्पेहाळी|तिप्पेहाळी]]
#[[उडानवाडी|उदनवाडी]]
#[[वासुड|वासुद]]
#[[वाझरे|वझरे]]
#[[वाडेगाव (सांगोला)|वाढेगाव]]
#[[वाकीघेरडी|वाकी घेरडी]]
#[[वाकीशिवणे|वाकी शिवणे]]
#[[वणीचिंचोळ|वाणीचिंचाळे]]
#[[वाटांबरे|वाटंबरे]]
#[[येळमार मांगेवाडी|यलमार मंगेवाडी]]
#[[झापाचीवाडी|झापाचीवाडी]]

== हे सुद्धा पाहा ==
* [[अंबिका मंदिर, सांगोला]]
*[[सांगोला महाविद्यालय]]
*[[सांगोला रेल्वे स्थानक]]

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:सोलापूर जिल्ह्यातील गावे]]
[[वर्ग:सांगोला|*]]</text>
      <sha1>ccy65kv0orgdm2tb5eshwh7th17gtis</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21327</id>
    <revision>
      <id>2506684</id>
      <parentid>2506500</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:19:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506684</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67163" sha1="p90f7l9dg42xzdz6o6swpa53173pgx6" xml:space="preserve">[[भारतीय क्रिकेट|भारताकडून]] '''एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने''' खेळलेल्या खेळाडूंची ही यादी आहे. ज्या क्रमाने हे खेळाडू भारतीय संघात सामिल झाले त्याच क्रमाने ही यादी केलेली आहे. ज्याप्रसंगी एकाच सामन्यात एकाहून जास्त खेळाडूंनी पदार्पण केले तेथे अशा खेळाडूंच्या आडनावाप्रमाणे त्यांना क्रमांक देण्यात आला आहे. 
==खेळाडू==
* ही यादी ७ ऑगस्ट २०२४ पर्यंत अद्ययावत आहे

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | भारताचे आंतरराष्ट्रीय ए.दि. क्रिकेट खेळाडू
! colspan=5 | फलंदाजी
! colspan=6 | गोलंदाजी
! colspan=2 | क्षेत्ररक्षण
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| १|| [[आबिद अली]] || १९७४-७५ ||५||३||—||९३||७०||३१.००||३३६||१०||१८७||७||२/२२||२६.७१||०||—
|-
|| २|| [[बिशनसिंग बेदी]]‡ || १९७४-७९ ||१०||७||२||३१||१३||६.२०||५९०||१७||३४०||७||२/४४||४८.५७||४||—
|-
|| ३|| [[फारूख इंजिनीयर]]† || १९७४-७५ ||५||४||१||११४||५४*||३८.००||—||—||—||—||—||—||३||१
|-
|| ४|| [[सुनील गावसकर]]‡ || १९७४-८७ ||१०८||१०२||१४||३०९२||१०३*||३५.१३||२०||—||२५||१||१/१०||२५.००||२२||—
|-
|| ५|| [[मदनलाल]] || १९७४-८७ ||६७||३५||१४||४०१||५३*||१९.०९||३१६४||४४||२१३७||७३||४/२०||२९.२७||१८||—
|-
|| ६|| [[सुधीर नाइक]] || १९७४ ||२||२||०||३८||२०||१९.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ७|| [[ब्रिजेश पटेल]] || १९७४-७९ ||१०||९||१||२४३||८२||३०.३७||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ८|| [[एकनाथ सोलकर]] || १९७४-७६ ||७||६||०||२७||१३||४.५०||२५२||४||१६९||४||२-३१||४२.२५||२||—
|-
|| ९|| [[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]‡ || १९७४-८३ ||१५||९||४||५४||२६*||१०.८०||८६८||७||५४२||५||२-३४||१०८.४०||४||—
|-
|| १०|| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]‡ || १९७४-८२ ||२५||२३||१||४३९||७५||१९.९५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| ११|| [[अजित वाडेकर]]‡ || १९७४ ||२||२||०||७३||६७||३६.५०||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| १२|| [[गोपाल बोस]] || १९७४ ||१||१||०||१३||१३||१३.००||६६||२||३९||१||१-३९||३९.००||—||—
|-
|| १३|| [[अशोक मांकड]] || १९७४||१||१||०||४४||४४||४४.००||३५||—||४७||१||१-४७||४७.००||—||—
|-
|| १४|| [[मोहिंदर अमरनाथ]] || १९७५-८९ ||८५||७५||१२||१९२४||१०२*||३०.५३||२७३०||१७||१९७१||४६||३-१२||४२.८४||२३||—
|-
|| १५|| [[अंशुमन गायकवाड]] || १९७५-८७ ||१५||१४||१||२६९||७८*||२०.६९||४८||—||३९||१||१-३९||३९.००||६||—
|-
|| १६|| [[करसन घावरी]] || १९७५-८१ ||१९||१६||६||११४||२०||११.४०||१०३३||१२||७०८||१५||३-४०||४७.२०||२||—
|-
|| १७|| [[सैयद किरमाणी]]‡† || १९७६-८६ ||४९||३१||१३||३७३||४८*||२०.७२||—||—||—||—||—||—||२७||९
|-
|| १८|| [[पार्थसारथी शर्मा]] || १९७६ ||२||२||०||२०||१४||१०.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| १९|| [[दिलिप वेंगसरकर]]‡ || १९७६-९१ ||१२९||१२०||१९||३५०८||१०५||३४.७३||६||०||४||०||—||—||३७||—
|-
|| २०|| [[भागवत चंद्रशेखर]] || १९७६ ||१||१||१||११||११*||—||५६||—||३६||३||३-३६||१२.००||—||—
|-
|| २१|| [[पूचियाह कृष्णमुर्ती]]† || १९७६ ||१||१||०||६||६||६.००||—||—||—||—||—||—||१||१
|-
|| २२|| [[सुधाकर राव]] || १९७६ ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २३|| [[सुरिंदर अमरनाथ]] || १९७८ ||३||३||०||१००||६२||३३.३३||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २४|| [[चेतन चौहान]] || १९७८-८१ ||७||७||०||१५३||४६||२१.८५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| २५|| [[कपिल देव|कपिलदेव]]‡ || १९७८-९४ ||२२५||१९८||३९||३७८३||१७५*||२३.७९||११२०२||२३५||६९४५||२५३||५-४३||२७.४५||७१||—
|-
|| २६|| [[यशपाल शर्मा]] || १९७८-८५ ||४२||४०||९||८८३||८९||२८.४८||२०१||—||१९९||१||१-२७||१९९.००||१०||—
|-
|| २७|| [[भरत रेड्डी]] || १९७८-८१ ||३||२||२||११||८*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
|| २८|| [[सुरिंदर खन्ना]]† || १९७९-८४ ||१०||१०||२||१७६||५६||२२.००||—||—||—||—||—||—||४||४
|-
|| २९|| [[कीर्ती आझाद]] || १९८०-८६ ||२५||२१||२||२६९||३९*||१४.१५||३९०||४||२७३||७||२-४८||३९.००||७||—
|-
|| ३०|| [[रॉजर बिन्नी]] || १९८०-८७ ||७२||४९||१०||६२९||५७||१६.१२||२९५७||३७||२२६०||७७||४-२९||२९.३५||१२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ३१|| [[दिलीप दोशी]] || १९८०-८२ ||१५||५||२||९||५*||३.००||७९२||८||५२४||२२||४-३०||२३.८१||३||—
|-
|| ३२|| [[संदीप पाटील]] || १९८०-८६ ||४५||४२||१||१००५||८४||२४.५१||८६४||९||५८९||१५||२-२८||३९.२६||११||—
|-
|| ३३|| [[तिरुमलै श्रीनिवासन]] || १९८०-८१ ||२||२||—||१०||६||५.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ३४|| [[योगराजसिंग]] || १९८०-८१ ||६||४||२||१||१||०.५०||२४४||४||१८६||४||२-४४||४६.५०||२||—
|-
|| ३५|| [[रणधीर सिंग, क्रिकेट खेळाडू|रणधीर सिंग]] || १९८१-८३ ||२||—||—||—||—||—||७२||—||४८||१||१-३०||४८.००||—||—
|-
|| ३६|| [[रवी शास्त्री]]‡ || १९८१-९२ ||१५०||१२८||२१||३१०८||१०९||२९.०४||६६१३||५६||४६५०||१२९||५-१५||३६.०४||४०||—
|-
|| ३७|| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]‡ || १९८१-९२ ||१४६||१४५||४||४०९१||१२३||२९.०१||७१२||३||६४१||२५||५-२७||२५.६४||४२||—
|-
|| ३८|| [[सुरू नायक]] || १९८१-८२ ||४||१||—||३||३||३.००||२२२||४||१६१||१||१-५१||१६१.००||१||—
|-
|| ३९|| [[अरुणलाल]] || १९८२-८९ ||१३||१३||—||१२२||५१||९.३८||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४०|| [[अशोक मल्होत्रा]] || १९८२-८६ ||२०||१९||४||४५७||६५||३०.४६||६||१||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४१|| [[गुलाम परकार]] || १९८२-८४ ||१०||१०||१||१६५||४२||१८.३३||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४२|| [[बलविंदरसिंग संधू]] || १९८२-८४ ||२२||७||३||५१||१६*||१२.७५||१११०||१५||७६३||१६||३-२७||४७.६८||५||—
|-
|| ४३|| [[मनिंदरसिंग]] || १९८३-९३ ||५९||१८||१४||४९||८*||१२.२५||३१३३||३३||२०६६||६६||४-२२||३१.३०||१८||—
|-
|| ४४|| [[टी.ए. शेखर]] || १९८३-८५ ||४||—||—||—||—||—||१५६||—||१२८||५||३-२३||२५.६०|-||—
|-
|| ४५|| [[चेतन शर्मा]] || १९८३-९४ ||६५||३५||१६||४५६||१०१*||२४.००||२८३५||१९||२३३६||६७||३-२२||३४.८६||७||—
|-
|| ४६|| [[राजू कुलकर्णी]] || १९८३-८७ ||१०||५||३||३३||१५||१६.५०||४४४||४||३४५||१०||३-४२||३४.५०||२||—
|-
|| ४७|| [[मनोज प्रभाकर]] || १९८४-९६ ||१३०||९८||२१||१८५८||१०६||२४.१२||६३६०||७६||४५३४||१५७||५-३३||२८.८७||२७||—
|-
|| ४८|| [[अशोक पटेल]] || १९८४-८५ ||८||२||०||६||६||३.००||३६०||४||२६३||७||३-४३||३७.५७||१||—
|-
|| ४९|| [[राजिंदरसिंग घाई]] || १९८४-८६ ||६||१||०||१||१||१.००||२७५||१||२६०||३||१-३८||८६.६६||—||—
|-
|| ५०|| [[किरण मोरे]]† || १९८४-९३ ||९४||६५||२२||५६३||४२*||१३.०९||—||—||—||—||—||—||६३||२७
|-
|| ५१|| [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]‡ || १९८५-२००० ||३३४||३०८||५४||९३७८||१५३*||३६.९२||५५२||१||४७९||१२||३|—||३९.९१||१५६||—
|-
|| ५२|| [[सदानंद विश्वनाथ]]† || १९८५-८८ ||२२||१२||४||७२||२३*||९.००||—||—||—||—||—||—||१७||७
|-
|| ५३|| [[लालचंद राजपूत]] || १९८५-८७ ||४||४||१||९||८||३.००||४२||०||४२||०||—||—||२||—
|-
|| ५४|| [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] || १९८५-८७ ||१६||४||२||५||२*||२.५०||७५६||५||५३८||१५||३-३५||३५.८६||७||—
|-
|| ५५|| [[गोपाल शर्मा]] || १९८५-८७ ||११||२||०||११||७||५.५०||४८६||१||३६१||१०||३-२९||३६.१०||२||—
|-
|| ५६|| [[शिवलाल यादव]] || १९८६-८७ ||७||२||२||१||१*||—||३३०||३||२२८||८||२-१८||२८.५०||१||—
|-७
|| ५७|| [[चंद्रकांत पंडित]]† || १९८६-९२ ||३६||२३||९||२९०||३३*||२०.७१||—||—||—||—||—||—||१५||१५
|-
|| ५८|| [[रमण लांबा]] || १९८६-८९ ||३२||३१||२||७८३||१०२||२७.००||१९||०||२०||१||१-९||२०.००||१०||—
|-
|| ५९|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || १९८६ ||२||०||०||०||०||०||८२||१||७७||१||१-५८||७७.००||०||—
|-
|| ६०|| [[भरत अरुण]] || १९८६-८७ ||४||३||१||२१||८||१०.५०||१०२||०||१०३||१||१-४३||१०३.००||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ६१|| [[नवजोतसिंग सिधू]] || १९८७-९८ ||१३६||१२७||८||४४१३||१३४*||३७.०८||४||—||३||०||—||—||२०||—
|-
|| ६२|| [[अर्शद अय्युब]] || १९८७-९० ||३२||१७||७||११६||३१*||११.६०||१७६९||१९||१२१६||३१||५-२१||३९.२२||५||—
|-
|| ६३|| [[वूर्केरी रामन]] || १९८८-९६ ||२७||२७||१||६१७||११४||२३.७३||१६२||२||१७०||२||१-२३||८५.००||२||—
|-
|| ६४|| [[अजय शर्मा]] || १९८८-९३ ||३१||२७||६||४२४||५९*||२०.१९||११४०||५||८७५||१५||३-४१||५८.३३||६||—
|-
|| ६५|| [[संजीव शर्मा]] || १९८८-९० ||२३||१२||४||८०||२८||१०.००||९७९||६||८१३||२२||५-२६||३६.९५||७||—
|-
|| ६६|| [[संजय मांजरेकर]] || १९८८-९६ ||७४||७०||१०||१९९४||१०५||३३.२३||८||—||१०||१||१-२||१०.००||२३||—
|-
|| ६७|| [[नरेंद्र हिरवाणी]] || १९८८-९२ ||१८||७||३||८||४||२.००||९६०||६||७१९||२३||४-४३||३१.२६||२||—
|-
|| ६८|| [[व्ही.बी. चंद्रशेखर]] || १९८८-९० ||७||७||०||८८||५३||१२.५७||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| ६९|| [[रशीद पटेल]] || १९८८ ||१||०||०||०||०||०||६०||१||५८||०||—||—||०||—
|-
|| ७०|| [[एम. वेंकटरामन]] || १९८८ ||१||१||१||०||०||०||६०||०||३६||२||२-३६||१८.००||०||—
|-
|| ७१|| [[रॉबिन सिंग]] || १९८९-२००१ ||१३६||११३||२३||२३३६||१००||२५.९५||३७३४||२८||२९८५||६९||५-२२||४३.२६||३३||—
|-
|| ७२|| [[सलिल अंकोला]] || १९८९-९७ ||२०||१३||४||३४||९||३.७७||८०७||४||६१५||१३||३-३३||४७.३०||२||—
|-
|| ७३|| [[विवेक राझदान]] || १९८९-९० ||३||३||१||२३||१८||११.५०||८४||०||७७||१||१-३७||७७.००||४||—
|-
|| ७४|| [[सचिन तेंडुलकर]] || १९८९-२०१२ ||४६३||४५२||४१||१८४२६||२००*||४४.८३||८०५४||२४||६८५०||१५४||५-३२||४४.४८||१४०||—
|-
|| ७५|| [[वेंकटपती राजू]] || १९९०-९६ ||५३||१६||८||३२||८||४.००||२७७०||१६||२०१४||६३||४-४६||३१.९६||८||—
|-
|| ७६|| [[अतुल वासन]] || १९९०-९१ ||९||६||२||३३||१६||८.२५||४२६||०||२८३||११||३-२८||२५.७२||२||—
|-
|| ७७|| [[गुरशरणसिंग]] || १९९० ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ७८|| [[अनिल कुंबळे]]&lt;ref name=AsianXI&gt;[[अनिल कुंबळे]], [[सौरव गांगुली]], [[विरेंद्र सेहवाग]], [[झहीर खान]] व [[आशिष नेहरा]] हे खेळाडू आशिया संघाकडूनही खेळले आहेत. येथे त्यांनी भारतासाठी केलेली कामगिरी दिली आहे.&lt;/ref&gt;‡ || १९९०-२००७ ||२६९||१३४||४७||९०३||२६||१०.३७||१४३७६||१०९||१०३००||३३७||६-१२||३०.५६||८५||—
|-
|| ७९|| [[सरदिंदु मुखर्जी]] || १९९०-९१ ||३||१||१||२||२*||—||१७४||२||९८||२||१-३०||४९.००||१||—
|-
|| ८०|| [[विनोद कांबळी]] || १९९१-२००० ||१०४||९७||२१||२४७७||१०६||३२.५९||४||—||७||१||१-७||७.००||१५||—
|-
|| ८१|| [[जवागल श्रीनाथ]] || १९९१-२००३ ||२२९||१२१||३८||८८३||५३||१०.६३||११९३५||१३७||८८४७||३१५||५-२३||२८.०८||३२||—
|-
|| ८२|| [[प्रवीण आम्रे]] || १९९१-९४ ||३७||३०||५||५१३||८४*||२०.५२||२||—||४||०||—||—||१२||—
|-
|| ८३|| [[सुब्रोतो बॅनर्जी]] || १९९१-९२ ||६||५||३||४९||२५*||२४.५०||२४०||४||२०२||५||३-३०||४०.४०||३||—
|-
|| ८४|| [[सौरव गांगुली]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९२-२००७ ||३०८||२९७||२३||११२२१||१८३||४०.९५||४५४३||३०||३८३५||१००||५-१६||३८.३५||९९||—
|-
|| ८५|| [[अजय जडेजा]]‡ || १९९२-२००० ||१९६||१७९||३६||५३५९||११९||३७.४७||१२४८||२||१०९४||२०||३-३||५४.७०||५९||—
|-
|| ८६|| [[विजय यादव]]† || १९९२-९४ ||१९||१२||२||११८||३४*||११.८०||—||—||—||—||—||—||१२||७
|-
|| ८७|| [[राजेश चौहान]] || १९९३-९७ ||३५||१८||५||१३२||३२||१०.१५||१६३४||१२||१२१६||२९||३-२९||४१.९३||१०||—
|-
|| ८८|| [[नयन मोंगिया]]† || १९९४-२००० ||१४०||९६||३३||१२७२||६९||२०.१९||—||—||—||—||—||—||११०||४४
|-
|| ८९|| [[वेंकटेश प्रसाद]] || १९९४-२००१ ||१६१||६३||३१||२२१||१९||६.९०||८१२९||७९||६३३२||१९६||५-२७||३२.३०||३७||—
|-
|| ९०|| [[अतुल बेदाडे]] || १९९४ ||१३||१०||३||१५८||५१||२२.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ९१|| [[भुपिंदरसिंग सिनियर]] || १९९४ ||२||१||०||६||६||६.००||१०२||१||७८||३||३-३४||२६.००||०||—
|-
|| ९२|| [[आशिष कपूर]] || १९९५-२००० ||१७||६||०||४३||१९||७.१६||९००||५||६१२||८||२-३३||७६.५०||१||—
|-
|| ९३|| [[प्रशांत वैद्य]] || १९९५-९६ ||४||२||०||१५||१२||७.५०||१८४||१||१७४||४||२-४१||४३.५०||२||—
|-
|| ९४|| [[उत्पल चटर्जी]] || १९९५ ||३||२||१||६||३*||६.००||१६१||०||११७||३||२-३५||३९.००||१||—
|-
|| ९५|| [[राहुल द्रविड]]‡† || १९९६-२०११ ||३४०||३१४||३९||१०७६८||१५३||३९.१५||१८६||१||१७०||४||२-४३||४२.५०||१९६||१४
|-
|| ९६|| [[विक्रम राठोड]] || १९९६-९७ ||७||७||०||१९३||५४||२७.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ९७|| [[पारस म्हाम्ब्रे]] || १९९६-९८ ||३||१||१||७||७*||—||१२६||१||१२०||३||२-६९||४०.००||०||—
|-
|| ९८|| [[सुनील जोशी]] || १९९६-२००१ ||६९||४५||११||५८४||६१*||१७.१७||३३८६||३३||२५०९||६९||५-६||३६.३६||१९||—
|-
|| ९९|| [[सुजित सोमसुंदर]] || १९९६ ||२||२||०||१६||९||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १००|| [[पंकज धर्माणी]] || १९९६ ||१||१||०||८||८||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १०१|| [[साबा करीम]]† || १९९७-२००० ||३४||२७||४||३६२||५५||१५.७३||—||—||—||—||—||—||२७||३
|-
|| १०२|| [[दोड्डा गणेश]] || १९९७ ||१||१||—||४||४||४.००||३०||०||२०||१||१-२०||२०.००||०||—
|-
|| १०३|| [[अबेय कुरूविला]] || १९९७ ||२५||११||४||२६||७||३.७१||११३१||१८||८९०||२५||४-४३||३५.६०||४||—
|-
|| १०४|| [[नोएल डेव्हिड]] || १९९७ ||४||२||२||९||८*||—||१९२||१||१३३||४||३-२१||३३.२५||०||—
|-
|| १०५|| [[निलेश कुलकर्णी]] || १९९७-९८ ||१०||५||३||११||५*||५.५०||४०२||३||३५७||११||३-२७||३२.४५||२||—
|-
|| १०६|| [[हरविंदर सिंग]] || १९९७-२००१ ||१६||५||१||६||३*||१.५०||६८६||६||६०९||२४||३-४४||२५.३७||६||—
|-
|| १०७|| [[देबाशिष मोहंती]] || १९९७-२००१ ||४५||११||६||२८||१८*||५.६०||१९९६||२१||१६६२||५७||४-५६||२९.१५||१०||—
|-
|| १०८|| [[साईराज बहुतुले]] || १९९७-२००३ ||८||४||१||२३||११||७.६६||२९४||०||२८३||२||१-३१||१४१.५०||३||—
|-
|| १०९|| [[ह्रषिकेश कानिटकर]] || १९९७-२००० ||३४||२७||८||३३९||५७||१७.८४||१००६||४||८०३||१७||२-२२||४७.२३||१४||—
|-
|| ११०|| [[राहुल संघवी]] || १९९८-९८ ||१०||२||०||८||८||४.००||४९८||१||३९९||१०||३-२९||३९.९०||४||—
|-
|| १११|| [[अजित आगरकर]] || १९९८-२००७ ||१९१||११३||२६||१२६९||९५||१४.५८||९४८४||१००||८०२१||२८८||६/४२||२७.८५||५२||—
|-
| ११२|| [[व्ही.व्ही.एस. लक्ष्मण]] || १९९८-२००६ ||८६||८३||७||२३३८||१३१||३०.७६||४२||०||४०||०||—||—||३९||—
|-
| ११३|| [[हरभजनसिंग]] || १९९८-२०१५ ||२३४||१२६||३५||१२१३||४९||१३.३२||१२३५९||८३||८८७२||२६५||५/३१||३३.४७||७१||—
|-
| ११४|| [[गगन खोडा]] || १९९८ ||२||२||०||११५||८९||५७.५०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| ११५|| [[एम.एस.के. प्रसाद]]† || १९९८-९९ ||१७||११||२||१३१||६३||१४.५५||—||—||—||—||—||—||१४||७
|-
| ११६|| [[निखिल चोप्रा]] || १९९८-२००० ||३९||२६||६||३१०||६१||१५.५०||१८३५||२१||१२८६||४६||५-२१||२७.९५||१६||—
|-
| ११७|| [[जतिन परांजपे]] || १९९८ ||४||४||१||५४||२७||१८.००||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| ११८|| [[संजय राउल]] || १९९८ ||२||२||०||८||८||४.००||३६||१||२७||१||१-१३||२७.००||०||—
|-
| ११९|| [[लक्ष्मीरतन शुक्ला]] || १९९९ ||३||२||०||१८||१३||९.००||११४||०||९४||१||१-२५||९४.००||१||—
|-
| १२०|| [[ग्यानेंद्र पांडे]] || १९९९ ||२||२||१||४||४*||४.००||७८||१||६०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १२१|| [[अमय खुरासिया]] || १९९९-२००१ ||१२||११||०||१४९||५७||१३.५४||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
| १२२|| [[सदागोपान रमेश]] || १९९९ ||२४||२४||१||६४६||८२||२८.०८||३६||०||३८||१||१-२३||३८.००||३||—
|-
| १२३|| [[विरेंद्र सेहवाग]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९९-२०१३ ||२४१||२३५||९||७९९५||२१९||३५.३७||४२९०||१३||३७३७||९४||४/६||३९.७५||९०||—
|-
| १२४|| [[जेकब मार्टिन]] || १९९९-२००१ ||१०||८||१||१५८||३९||२२.५७||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १२५|| [[विजय भारद्वाज]] || १९९९-२००२ ||१०||९||४||१३६||४१*||२७.२०||३७२||३||३०७||१६||३-३४||१९.१८||४||—
|-
| १२६|| [[तिरुनविक्करासु कुमारन]] || १९९९-२००० ||८||३||०||१९||८||६.३३||३७८||४||३४८||९||३-२४||३८.६६||३||—
|-
| १२७|| [[देवांग गांधी, क्रिकेट खेळाडू|देवांग गांधी]] || १९९९-२००० ||३||३||०||४९||३०||१६.३३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १२८|| [[समीर दिघे]]† || २०००-२००१ ||२३||१७||६||२५६||९४*||२३.२७||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १२९|| [[श्रीधरन श्रीराम]] || २०००-२००४ ||८||७||१||८१||५७||१३.५०||३२४||१||२७४||९||३-४३||३०.४४||१||—
|-
| १३०|| [[हेमांग बदाणी]] || २०००-२००४ ||४०||३६||१०||८६७||१००||३३.३४||१८३||०||१४९||३||१-७||४९.६६||१३||—
|-
| १३१|| [[अमित भंडारी]] || २०००-२००४ ||२||१||१||०||०||—||१०६||०||१०६||५||३-३१||२१.२०||०||—
|-
| १३२|| [[विजय दहिया]]† || २०००-२००१ ||१९||१५||२||२१६||५१||१६.६१||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १३३|| [[झहीर खान]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २०००-२०१२ ||१९४||९६||३१||७५३||३४*||११.५८||९८१५||११२||८१०२||२६९||५/४२||३०.११||४३||—
|-
| १३४|| [[युवराजसिंग]] || २०००-२०१७ ||३०१||२७५||३९||८६०९||१५०||३६.४७||४९८८||१८||४२२७||११०||५/३१||३८.४२||९३||—
|-
| १३५|| [[रीतिंदरसिंग सोधी]] || २०००-२००२ ||१८||१४||३||२८०||६७||२५.४५||४६२||३||३६५||५||२-३१||७३.००||९||—
|-
| १३६|| [[दिनेश मोंगिया]] || २००१-२००७ ||५७||५१||७||१२३०||१५९*||२७.९५||६४०||१||५७१||१४||३-३१||४०.७८||२१||—
|-
| १३७|| [[आशिष नेहरा]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २००१-२०११ ||११७||४५||२१||१४०||२४||५.८३||५६३७||५३||४८९९||१५५||६-२३||३१.६०||१७||—
|-
| १३८|| [[शिव सुंदर दास]] || २००१-२००२ ||४||४||१||३९||३०||१३.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १३९|| [[दीप दासगुप्ता]]† || २००१ ||५||४||१||५१||२४*||१७.००||—||—||—||—||—||—||२||१
|-
| १४०|| [[अजय रात्रा]]† || २००२ ||१२||८||१||९०||३०||१२.८५||—||—||—||—||—||—||११||५
|-
| १४१|| [[संजय बांगर]] || २००२-२००४ ||१५||१५||२||१८०||५७*||१३.८४||४४२||२||३८४||७||२-३९||५४.८५||४||—
|-
| १४२|| [[मोहम्मद कैफ]] || २००२-२००६ ||१२५||११०||२४||२७५३||१११*||३२.०१||—||—||—||—||—||—||५५||—
|-
| १४३|| [[शरणदीपसिंग]] || २००२-२००३ ||५||४||१||४७||१९||१५.६६||२५८||१||१८०||३||२-३४||६०.००||२||—
|-
| १४४|| [[मुरली कार्तिक]] || २००२-२००७ ||३७||१४||५||१२६||३२*||१४.००||१९०७||१९||१६१२||३७||६/२७||४३.५६||१०||—
|-
| १४५|| [[टिनु योहानन]] || २००२ ||३||२||२||७||५*||—||१२०||१||१२२||५||३-३३||२४.४०||०||—
|-
| १४६|| [[जय यादव]] || २००२-२००५ ||१२||७||३||८१||६९||२०.२५||३९६||४||३२६||६||२-३२||५४.३३||३||—
|-
| १४७|| [[लक्ष्मीपती बालाजी]] || २००२-२००९ ||३०||१६||६||१२०||२१*||१२.००||१४४७||१२||१३४४||३४||४-४८||३९.५२||११||—
|-
| १४८|| [[पार्थिव पटेल]]† || २००३-२०१२ ||३८||३४||३||७३६||९५||२३.७४||—||—||—||—||—||—||३०||९
|-
| १४९|| [[गौतम गंभीर]]‡ || २००३-२०१३ ||१४७||१४३||११||५२३८||१५०*||३९.६८||६||०||१३||०||—||—||१०||—
|-
| १५०|| [[आविष्कार साळवी]] || २००३ ||४||३||१||४||४*||२.००||१७२||३||१२०||४||२-१५||३०.००||२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १५१|| [[अमित मिश्रा]] || २००३-१६ ||३६||११||३||४३||१४||५.३७||१९१७||१९||१५११||६४||६/४८||२३.६०||५||—
|-
| १५२|| [[अभिजित काळे]] || २००३ ||१||१||—||१०||१०||१०.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १५३|| [[इरफान पठाण]] || २००४-१२ ||१२०||८७||२१||१५४४||८३||२३.३९||५८५५||४८||५१४३||१७३||५/२७||२९.७२||२१||—
|-
| १५४|| [[रोहन गावसकर]] || २००४ ||११||१०||२||१५१||५४||१८.८७||७२||०||७४||१||१-५६||७४.००||५||—
|-
| १५५|| [[रमेश पोवार]] || २००४-०७ ||३१||१९||५||१६३||५४||११.६४||१५३६||६||११९१||३४||३/२४||३५.०२||३||—
|-
| १५६|| [[दिनेश कार्तिक]]† || २००४-१९ ||९४||७९||२१||१७५२||७९||३०.२०||—||—||—||—||—||—||६४||७
|-
| १५७|| [[महेंद्रसिंग धोणी]]‡† || २००४-१९ ||३५०||२९४||८४||१०७७३||१८३*||५०.५७||३६||०||३१||१||१/१४||३१.००||३१८||१२०
|-
| १५८|| [[जोगिंदर शर्मा]] || २००४-०७ ||४||३||२||३५||२९*||३५.००||१५०||३||११५||१||१-२८||११५.००||३||—
|-
| १५९|| [[सुरेश रैना]]‡ || २००५-१८ ||२२६||१९४||३५||५६१५||११६*||३५.३१||२१२६||५||१८११||३६||३/३४||५०.३०||१०२||—
|-
| १६०|| [[यलाका वेणुगोपाल राव]] || २००५-०६ ||१६||११||२||२१८||६१*||२४.२२||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १६१|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || २००५-११ ||५८||२०||१०||१०४||२३||१०.४०||२५६५||३१||२३४३||६९||४/३५||३३.९५||१३||—
|-
| १६२|| [[शांताकुमारन् श्रीसंत]] || २००५-११ ||५३||२१||१०||४४||१०*||४.००||२४७६||१६||२५०८||७५||६/५५||३३.४४||७||—
|-
| १६३|| [[मुनाफ पटेल]] || २००५-११ ||७०||२७||१६||७४||१५||६.७२||३१५४||३८||२६०३||८६||४/२९||३०.२६||६||—
|-
| १६४|| [[विक्रम सिंग]] || २००५-०६ ||२||१||०||८||८||८.००||७२||०||१०५||०||—||—||३||—
|-
| १६५|| [[रॉबिन उतप्पा]]† || २००५-१५ ||४६||४२||६||९३४||८६||२५.९४||—||—||—||—||—||—||१९||२
|-
| १६६|| [[वासिम जाफर]] || २००६ ||२||२||०||१०||१०||५.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १६७|| [[पियुश चावला]] || २००७-११ ||२५||१२||५||३८||१३*||५.४२||१३१२||६||१११७||३२||४/२३||३४.९०||९||—
|-
| १६८|| [[रोहित शर्मा]]‡ || २००७-२४ ||२६५||२५७||३६||१०८६६||२६४||४९.१६||६१०||२||५३३||९||२/२७||५९.२२||९५||—
|-
| १६९|| [[इशांत शर्मा]] || २००७-१६ ||८०||२८||१३||७२||१३||४.८०||३७३३||२९||३५६३||११५||४/३४||३०.९८||१९||—
|-
| १७०|| [[प्रवीण कुमार|प्रविण कुमार]] || २००७-१२ ||६८||३३||१२||२९२||५४||१३.९०||३२४२||४४||२७७४||७७||४/३१||३६.०२||११||—
|-
| १७१|| [[मनोज तिवारी]] || २००८-१५ ||१२||१२||१||२८७||१०४*||२६.०९||१३२||०||१५०||५||४/६१||३०.००||४||—
|-
| १७२|| [[युसुफ पठाण]] || २००८-१२ ||५७||४१||११||८१०||१२३*||२७.००||१४९०||३||१३६५||३३||३/४९||४१.३६||१७||—
|-
| १७३|| [[मनप्रीत गोणी]] || २००८-१२ ||२||०||—||—||—||—||७८||१||७६||२||२-६५||३८.००||०||—
|-
| १७४|| [[प्रग्यान ओझा]] || २००८-१२ ||१८||१०||८||४६||१६*||२३.००||८७६||५||६५२||२१||४-३८||३१.०४||७||—
|-
| १७५|| [[विराट कोहली]]‡ || २००८-२४ ||२९५||२८३||४४||१३९०६||१८३||५८.१८||६६२||१||६८०||५||१/१३||१३६.००||१५२||—
|-
| १७६|| [[सुब्रमण्यम बद्रिनाथ]] || २००८-११ ||७||६||१||७९||२७*||१५.८०||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १७७|| [[रविंद्र जडेजा]] || २००९-२३ ||१९७||१३२||४७||२७५६||८७||३२.४२||९७५०||५६||७९३६||२२०||५/३६||३६.०७||७४||—
|-
| १७८|| [[अभिषेक नायर]] || २००९ ||३||१||१||०||०*||—||१८||०||१७||०||—||—||०||—
|-
| १७९|| [[सुदिप त्यागी]] || २००९ ||४||१||१||१||१*||—||१६५||०||१४४||३||१-१५||४८.००||१||—
|-
| १८०|| [[अभिमन्यू मिथुन]] || २०१०-११ ||५||३||०||५१||२४||१७.००||१८०||१||२०३||३||२/३२||९२.७२||१||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १८१|| [[मुरली विजय]] || २०१०-१५ ||१७||१६||०||३३९||७२||२१.१८||३६||०||३७||१||१/१९||३७.००||९||—
|-
| १८२|| [[अशोक दिंडा]] || २०१०-१३ ||१३||५||०||२१||१६||४.२०||५९४||१||६१२||१२||२/४४||५१.००||—||—
|-
| १८३|| [[विनय कुमार]] || २०१०-१३ ||३१||१३||४||८६||२७*||९.५५||१४३६||१९||१४२३||३८||४/३०||३७.४४||६||—
|-
| १८४|| [[उमेश यादव]] || २०१०-१८ ||७५||२४||१४||७९||१८*||७.९०||३५५८||२३||३५६५||१०६||४/३१||३३.६३||२२||—
|-
| १८५|| [[रविचंद्रन आश्विन]] || २०१०-२३ ||११६||६३||२०||७०७||६५||१६.४४||६३०३||३७||५१८०||१५६||४/२५||३३.२०||३१||—
|-
| १८६|| [[नमन ओझा]]† || २०१० ||१||१||०||१||१||१.००||—||—||—||—||—||—||०||१
|-
| १८७|| [[पंकज सिंग]] || २०१० ||१||१||१||३||३*||—||४२||०||४५||०||—||—||१||—
|-
| १८८|| [[शिखर धवन]]‡ || २०१०-२२ ||१६७||१६४||१०||६७९३||१४३||४४.११||—||—||—||—||—||—||८३||—
|-
| १८९|| [[सौरभ तिवारी]] || २०१० ||३||२||२||४९||३७*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १९०|| [[वृद्धिमान साहा]] || २०१०-१४ ||९||५||२||४१||१६||१३.६६||—||—||—||—||—||—||१७||१
|-
| १९१|| [[अजिंक्य रहाणे]]‡ || २०११-१८ ||९०||८७||३||२९६२||१११||३५.२६||—||—||—||—||—||—||४८||—
|-
| १९२|| [[वरूण अ‍ॅरन]] || २०११-१४ ||९||३||२||८||६*||८.००||३८०||१||४१९||११||३/२४||३८.०९||१||—
|-
| १९३|| [[राहुल शर्मा]] || २०११-१२ ||४||१||०||१||१||१.००||२०६||०||१७७||६||३/४३||२९.५०||१||—
|-
| १९४|| [[भुवनेश्वर कुमार]] || २०१२-२२ ||१२१||५५||१६||५५२||५३*||१४.१५||५८४७||६८||४९५१||१४१||५/४२||३५.११||२९||—
|-
| १९५|| [[मोहम्मद शमी]] || २०१३-२३ ||१०१||४८||२०||२२०||२५||७.८५||४९८५||५१||४६१८||१९५||७/५७||२३.६८||३१||—
|-
| १९६|| [[अंबाटी रायडू]] || २०१३-१९ ||५५||५०||१४||१६९४||१२४*||४७.०५||१२१||१||१२४||३||१/५||४१.३३||१७||—
|-
| १९७|| [[जयदेव उनाडकट]] || २०१३-२३ ||८||—||—||—||—||—||३४२||५||२२५||९||४/४१||२५.००||१||—
|-
| १९८|| [[चेतेश्वर पुजारा]] || २०१३-१४ ||५||५||०||५१||२७||१०.२०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १९९|| [[मोहित शर्मा]] || २०१३-१५ ||२६||९||५||३१||११||७.७५||११२१||१२||१०२०||३१||४/२२||३२.९०||६||—
|-
| २००|| [[स्टुअर्ट बिन्नी]] || २०१४-१५ ||१४||११||३||२३०||७७||२८.७५||४९०||४||४३९||२०||६/४||२१.९५||३||—
|-
| २०१|| [[परवेझ रसूल]] || २०१४ ||१||—||—||—||—||—||६०||०||६०||२||२/६०||३०||०||—
|-
| २०२|| [[अक्षर पटेल]] || २०१४-२४ ||६०||३९||१०||५६८||६४*||१९.५८||२७८१||२०||२०८४||६४||३/२४||३२.५६||२५||—
|-
| २०३|| [[धवल कुलकर्णी]] || २०१४-१६ ||१२||२||२||२७||२५*||—||५९८||५||५०८||१९||४/३४||२६.७३||२||—
|-
| २०४|| [[कर्ण शर्मा]] || २०१४ ||२||—||—||—||—||—||११४||१||१२५||०||—||—||३||—
|-
| २०५|| [[केदार जाधव]] || २०१४-२० ||७३||५२||१९||१३८९||१२०||४२.०९||११८७||१||१०२०||२७||३/२४||३७.७७||३३||—
|-
| २०६|| [[मनीष पांडे]] || २०१५-२१ ||२९||२४||७||५६६||१०४*||३३.२९||—||—||—||—||—||—||१०||—
|-
| २०७|| [[बरिंदर स्रान|बरिंदर स्रन]]|| २०१६ ||६||—||—||—||—||—||३०२||२||२६९||७||३/५६||३८.४२||१||—
|-
| २०८|| [[रिशी धवन]] || २०१६ ||३||२||१||१२||९||१२||१५०||०||१६०||१||१/७४||१६०||०||—
|-
| २०९|| [[गुरकीरतसिंग मान]] || २०१६ ||३||३||१||१३||८||६.५||६०||०||६८||०||—||—||१||—
|-
| २१०|| [[जसप्रीत बुमराह]] || २०१६-२३ ||८९||२६||१४||९१||१६||७.५८||४५८०||५७||३५०९||१४९||६/१९||२३.५५||१८||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| २११|| [[युझवेंद्र चहल]] || २०१६-२३ ||७२||१४||५||७७||१८*||८.५५||३७३९||१४||३२८३||१२१||६/४२||२७.१३||१६||—
|-
| २१२|| [[करुण नायर]] || २०१६ ||२||२||०||४६||३९||२३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१३|| [[लोकेश राहुल]]†‡ || २०१६-२४ ||७७||७२||१४||२८५१||११२||४९.१५||—||—||—||—||—||—||६३||५
|-
| २१४|| [[फैज फजल]] || २०१६ ||१||१||१||५५||५५*||—||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१५|| [[हार्दिक पंड्या]]‡ || २०१६-२३ ||८६||६१||९||१७६९||९२*||३४.०१||३१९९||१५||२९६०||८४||४/२४||३५.२३||३२||—
|-
| २१६|| [[जयंत यादव]] || २०१६-२२ ||२||२||१||३||२||३||८४||०||६१||१||१/८||६१||१||—
|-
| २१७|| [[कुलदीप यादव]] || २०१७-२४ ||१०६||४०||१९||२०५||१९||९.७६||५३६९||३०||४४७२||१७२||६/२५||२६.००||१६||—
|-
| २१८|| [[शार्दुल ठाकूर]] || २०१७-२३ ||४७||२५||६||३२९||५०*||१७.३१||१९४०||१०||२०१४||६५||४/३७||३०.९८||९||—
|-
| २१९|| [[श्रेयस अय्यर]] || २०१७-२४ ||६२||५७||६||२४२१||१२८*||४७.४७||३७||०||३९||०||—||—||२४||—
|-
| २२०|| [[वॉशिंग्टन सुंदर]] || २०१७-२४ ||२२||१४||१||३१५||५१||२४.२३||७९८||५||६२६||२३||३/३०||२७.२१||६||—
|-
| २२१|| [[सिद्धार्थ कौल]] || २०१८ ||३||२||०||१||१||०.५||१६२||०||१७९||०||—||—||१||—
|-
| २२२|| [[खलील अहमद]] || २०१८-१९ ||११||३||१||९||५||४.५||४८०||२||४६५||१५||३/१३||३१||१||—
|-
| २२३|| [[दीपक चाहर]] || २०१८-२२ ||१३||९||३||२०३||६९*||३३.८३||५१०||५||४८९||१६||३/२७||३०.५६||१||—
|-
| २२४|| [[रिषभ पंत]]† || २०१८-२४ ||३१||२७||१||८७१||१२५*||३३.५०||—||—||—||—||—||—||२७||१
|-
| २२५|| [[मोहम्मद सिराज]] || २०१९-२४ ||४४||१७||१०||५५||९*||७.८५||१९७५||३२||१७०७||७१||६/२१||२४.०४||६||—
|-
| २२६|| [[विजय शंकर]] || २०१९ ||१२||८||१||२२३||४६||३१.८५||२३३||०||२१०||४||२/१५||५२.५||७||—
|-
| २२७|| [[शुभमन गिल]] || २०१९-२४ ||४७||४७||७||२३२८||२०८||५८.२०||१८||०||२५||०||—||—||३२||—
|-
| २२८|| [[शिवम दुबे]] || २०१९-२४ ||४||४||०||४३||२५||१०.७५||१०७||१||१०६||१||१-१९||५२.५०||१||—
|-
| २२९|| [[नवदीप सैनी]] || २०१९-२१ ||८||५||३||१०७||४५||५३.५||४२०||०||४८१||६||२/५८||८०.१६||३||—
|-
| २३०|| [[मयंक अगरवाल]] || २०२० ||५||५||०||८६||३२||१७.२||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३१|| [[पृथ्वी शाॅ]] || २०२०-२१ ||६||६||०||१८९||४९||३१.५||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३२|| [[टी. नटराजन]] || २०२०-२१ ||२||१||०||०||०*||—||१२०||१||१४३||३||२/७०||४७.६६||०||—
|-
| २३३|| [[कृणाल पंड्या]] || २०२१ ||५||४||२||१३०||५८*||६५||२२८||१||२२३||२||१/२६||१११.५||१||—
|-
| २३४|| [[प्रसिद्ध कृष्ण]] || २०२१-२३ ||१७||७||५||२||२*||१||७९४||७||७४२||२९||४/१२||२५.५८||३||—
|-
| २३५|| [[ईशान किशन]]† || २०२१-२३ ||२७||२४||२||९३३||२१०||४२.४||—||—||—||—||—||—||१३||२
|-
| २३६|| [[सूर्यकुमार यादव]]|| २०२१-२३ ||३७||३५||५||७७३||७२*||२५.७६||१२||०||१७||०||—||—||१७||—
|-
|२३७||[[राहुल चाहर]]||२०२१||१||१||०||१३||१३||१३||६०||०||५४||३||३/५४||१८||०||—
|-
|२३८||[[कृष्णप्पा गौतम]]||२०२१||१||१||०||२||२||२||४८||०||४९||१||१/४९||४९||१||—
|-
||२३९||[[नितीश राणा]]||२०२१||१||१||०||७||७||७||१८||०||१०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
||२४०||[[चेतन साकरिया]]||२०२१||१||१||०||०||०*||—||४८||०||३४||२||२/३४||१७||२||—
|-
||२४१||[[संजू सॅमसन]]†||२०२१-२३||१६||१४||५||५१०||१०८||५६.६६||—||—||—||—||—||—||९||२
|-
||२४२||[[व्यंकटेश अय्यर]]||२०२२||२||२||०||२४||२२||१२||३०||०||२८||०||—||—||०||—
|-
||२४३||[[दीपक हूडा]]||२०२२||१०||७||१||१५३||३३||२५.५०||१५०||१||११९||३||२/६||३९.६६||३||—
|-
||२४४||[[अवेश खान]]||२०२२-२३||८||४||१||२३||१०||७.६६||३५६||५||३२९||९||४/२७||३६.५५||३||—
|-
||२४५||[[ऋतुराज गायकवाड]]||२०२२-२३||६||६||०||११५||७१||१९.१६||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
||२४६||[[रवी बिश्नोई]]||२०२२||१||१||१||४||४*||—||४८||०||६९||१||१/६९||६९||०||—
|-
||२४७||[[शाहबाझ अहमद|शाहबाज अहमद]]||२०२२||३||०||०||०||०||०||१५६||०||१२५||३||२/३२||४१.६६||१||—
|-
||२४८||[[अर्शदीप सिंग]]||२०२२-२४||८||५||१||३७||१८||९.२५||३४३||१२||२८९||१२||५/३७||२४.०८||१||—
|-
||२४९||[[उमरान मलिक]]||२०२२-२३||१०||४||३||२||२*||२||३६६||२||३९९||१३||३/५७||३०.६९||२||—
|-
||२५०||[[कुलदीप सेन]]||२०२२-२३||१||१||१||२||२*||—||३०||०||३७||२||२/३७||१८.५०||०||—
|-
||२५१||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||६||१२||१||१०||६||१०||२३४||४||२१७||५||३/३०||४३.४०||१||—
|-
||२५२||[[तिलक वर्मा]]||२०२३||४||४||१||६८||५२||२२.६६||४२||०||३९||०||—||—||१||—
|-
||२५३||[[साई सुदर्शन]]||२०२३||३||३||१||१२७||६२||६३.५०||३||०||८||०||—||—||१||—
|-
||२५४||[[रिंकू सिंग]]||२०२३||२||२||०||५५||३८||२७.५०||६||०||२||१||१/२||२||१||—
|-
||२५५||[[रजत पाटीदार]]||२०२३||१||१||०||२२||२२||२२||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
||२५६||[[रियान पराग]]||२०२४||१||१||०||१५||१५||१५.००||५४||०||५४||३||३/५४||१८.००||०||—
|}

==कर्णधार==

{{main|भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी}}

एकूण २७ खेळाडूंनी भारतीय एकदिवसीय संघाचे नेतृत्व केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=6;type=team|title=List of captains|publisher=ESPNcricinfo|access-date=11 October 2022}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | क्रमांक
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | वर्ष
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव 
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरीत
! scope=&quot;col&quot; | निकाल नाही 
! scope=&quot;col&quot; | विजय %{{#tag:ref|बरोबरीत खेळ अर्धा विजय म्हणून मोजून आणि समीकरणातून कोणतेही परिणाम वगळून टक्केवारी काढली जाते.|group=notes}}
|-
| १
! scope=&quot;row&quot;|[[अजित वाडेकर]]
|१९७४
|{{sort|002|२}}
|{{sort|002|०}}
|{{sort|000|२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|0|०}}
|-
| २
! scope=&quot;row&quot;|[[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|एस. वेंकटराघवन]]
|१९७५–१९७९
|{{sort|007|७}}
|१
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|014|१४}}
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot;|[[बिशनसिंग बेदी]]
|१९७५-१९७८
|{{sort|004|४}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|025|२५}}
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot;|[[सुनील गावस्कर]]
|१९८०-१९८६
|{{sort|037|३७}}
|{{sort|014|१४}}
|{{sort|021|२१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|040|४०}}
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot;|[[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
|१९८०
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot;|[[कपिल देव]]
|१९८२-१९९२
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|040|४०}}
|{{sort|032|३२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|056|५६}}
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot;|[[सय्यद किरमाणी]]
|१९८३
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहिंदर अमरनाथ]]
|१९८४
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|-1|—}}
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot;|[[रवी शास्त्री]]
|१९८६-१९९१
|{{sort|011|११}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|036|३६}}
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot;|[[दिलीप वेंगसरकर]]
|१९८७-१९८८
|{{sort|018|१८}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|010|१०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|044|४४}}
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot;|[[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
|१९८९–१९९०
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|033|३३}}
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहम्मद अझरुद्दीन]]
|१९८९-१९९९
|{{sort|174|१७४}}
|{{sort|090|९०}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot;|[[सचिन तेंडुलकर]]
|१९९६-१९९९
|{{sort|073|७३}}
|{{sort|023|२३}}
|{{sort|043|४३}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|035|३५}}
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot;|[[अजय जडेजा]]
|१९९७–१९९९
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|062|६२}}
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot;|[[सौरव गांगुली]]
|१९९९-२००५
|{{sort|146|१४६}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|05|५}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot;|[[राहुल द्रविड]]
|२०००–२००७
|{{sort|079|७९}}
|{{sort|042|४२}}
|{{sort|033|३३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|04|४}}
|{{sort|053|५३}}
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot;|[[अनिल कुंबळे]]
|२००१
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot;|[[वीरेंद्र सेहवाग]]
|२००३–२०११
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|058|५८}}
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot;|[[एमएस धोनी]]
|२००७–२०१८
|{{sort|200|२००}}
|{{sort|110|११०}}
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|11|११}}
|{{sort|060|६०}}
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot;|[[सुरेश रैना]]
|२०१०–२०१४
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot;|[[गौतम गंभीर]]
|२०१०–२०११
|{{sort|006|६}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot;|[[विराट कोहली]]
|२०१३–२०२१
|{{sort|095|९५}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|027|२७}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot;|[[अजिंक्य रहाणे]]
|२०१५
|{{sort|0003|३}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot;|'''[[रोहित शर्मा]]'''
|२०१७–
|{{sort|48|४८}}
|{{sort|34|३४}}
|{{sort|12|१२}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|073|७३}}
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot;|[[शिखर धवन]]
|२०२१–२०२२
|{{sort|0012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot;|[[केएल राहुल]]
|२०२२–२०२३
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|066|६६}}
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot;|[[हार्दिक पांड्या]]
|२०२३
|३
|२
|१
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|६७
|}

==हेसुद्धा पाहा==
* [[भारतीय क्रिकेट]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी]]

==बाह्य दुवे==
* [http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp Howstat]
* [http://content-ind.cricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=2 Cricinfo]

==स्रोत व टीप==

&lt;references/&gt;

{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू|*]]
[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची|भारतीय एकदिवसीय खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय लोकांच्या नामसूची]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]</text>
      <sha1>p90f7l9dg42xzdz6o6swpa53173pgx6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506744</id>
      <parentid>2506684</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:00:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* हेसुद्धा पाहा */</comment>
      <origin>2506744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67210" sha1="i8p5bawu360ay629o5l0be8b7jehxoz" xml:space="preserve">[[भारतीय क्रिकेट|भारताकडून]] '''एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने''' खेळलेल्या खेळाडूंची ही यादी आहे. ज्या क्रमाने हे खेळाडू भारतीय संघात सामिल झाले त्याच क्रमाने ही यादी केलेली आहे. ज्याप्रसंगी एकाच सामन्यात एकाहून जास्त खेळाडूंनी पदार्पण केले तेथे अशा खेळाडूंच्या आडनावाप्रमाणे त्यांना क्रमांक देण्यात आला आहे. 
==खेळाडू==
* ही यादी ७ ऑगस्ट २०२४ पर्यंत अद्ययावत आहे

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | भारताचे आंतरराष्ट्रीय ए.दि. क्रिकेट खेळाडू
! colspan=5 | फलंदाजी
! colspan=6 | गोलंदाजी
! colspan=2 | क्षेत्ररक्षण
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| १|| [[आबिद अली]] || १९७४-७५ ||५||३||—||९३||७०||३१.००||३३६||१०||१८७||७||२/२२||२६.७१||०||—
|-
|| २|| [[बिशनसिंग बेदी]]‡ || १९७४-७९ ||१०||७||२||३१||१३||६.२०||५९०||१७||३४०||७||२/४४||४८.५७||४||—
|-
|| ३|| [[फारूख इंजिनीयर]]† || १९७४-७५ ||५||४||१||११४||५४*||३८.००||—||—||—||—||—||—||३||१
|-
|| ४|| [[सुनील गावसकर]]‡ || १९७४-८७ ||१०८||१०२||१४||३०९२||१०३*||३५.१३||२०||—||२५||१||१/१०||२५.००||२२||—
|-
|| ५|| [[मदनलाल]] || १९७४-८७ ||६७||३५||१४||४०१||५३*||१९.०९||३१६४||४४||२१३७||७३||४/२०||२९.२७||१८||—
|-
|| ६|| [[सुधीर नाइक]] || १९७४ ||२||२||०||३८||२०||१९.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ७|| [[ब्रिजेश पटेल]] || १९७४-७९ ||१०||९||१||२४३||८२||३०.३७||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ८|| [[एकनाथ सोलकर]] || १९७४-७६ ||७||६||०||२७||१३||४.५०||२५२||४||१६९||४||२-३१||४२.२५||२||—
|-
|| ९|| [[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]‡ || १९७४-८३ ||१५||९||४||५४||२६*||१०.८०||८६८||७||५४२||५||२-३४||१०८.४०||४||—
|-
|| १०|| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]‡ || १९७४-८२ ||२५||२३||१||४३९||७५||१९.९५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| ११|| [[अजित वाडेकर]]‡ || १९७४ ||२||२||०||७३||६७||३६.५०||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| १२|| [[गोपाल बोस]] || १९७४ ||१||१||०||१३||१३||१३.००||६६||२||३९||१||१-३९||३९.००||—||—
|-
|| १३|| [[अशोक मांकड]] || १९७४||१||१||०||४४||४४||४४.००||३५||—||४७||१||१-४७||४७.००||—||—
|-
|| १४|| [[मोहिंदर अमरनाथ]] || १९७५-८९ ||८५||७५||१२||१९२४||१०२*||३०.५३||२७३०||१७||१९७१||४६||३-१२||४२.८४||२३||—
|-
|| १५|| [[अंशुमन गायकवाड]] || १९७५-८७ ||१५||१४||१||२६९||७८*||२०.६९||४८||—||३९||१||१-३९||३९.००||६||—
|-
|| १६|| [[करसन घावरी]] || १९७५-८१ ||१९||१६||६||११४||२०||११.४०||१०३३||१२||७०८||१५||३-४०||४७.२०||२||—
|-
|| १७|| [[सैयद किरमाणी]]‡† || १९७६-८६ ||४९||३१||१३||३७३||४८*||२०.७२||—||—||—||—||—||—||२७||९
|-
|| १८|| [[पार्थसारथी शर्मा]] || १९७६ ||२||२||०||२०||१४||१०.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| १९|| [[दिलिप वेंगसरकर]]‡ || १९७६-९१ ||१२९||१२०||१९||३५०८||१०५||३४.७३||६||०||४||०||—||—||३७||—
|-
|| २०|| [[भागवत चंद्रशेखर]] || १९७६ ||१||१||१||११||११*||—||५६||—||३६||३||३-३६||१२.००||—||—
|-
|| २१|| [[पूचियाह कृष्णमुर्ती]]† || १९७६ ||१||१||०||६||६||६.००||—||—||—||—||—||—||१||१
|-
|| २२|| [[सुधाकर राव]] || १९७६ ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २३|| [[सुरिंदर अमरनाथ]] || १९७८ ||३||३||०||१००||६२||३३.३३||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २४|| [[चेतन चौहान]] || १९७८-८१ ||७||७||०||१५३||४६||२१.८५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| २५|| [[कपिल देव|कपिलदेव]]‡ || १९७८-९४ ||२२५||१९८||३९||३७८३||१७५*||२३.७९||११२०२||२३५||६९४५||२५३||५-४३||२७.४५||७१||—
|-
|| २६|| [[यशपाल शर्मा]] || १९७८-८५ ||४२||४०||९||८८३||८९||२८.४८||२०१||—||१९९||१||१-२७||१९९.००||१०||—
|-
|| २७|| [[भरत रेड्डी]] || १९७८-८१ ||३||२||२||११||८*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
|| २८|| [[सुरिंदर खन्ना]]† || १९७९-८४ ||१०||१०||२||१७६||५६||२२.००||—||—||—||—||—||—||४||४
|-
|| २९|| [[कीर्ती आझाद]] || १९८०-८६ ||२५||२१||२||२६९||३९*||१४.१५||३९०||४||२७३||७||२-४८||३९.००||७||—
|-
|| ३०|| [[रॉजर बिन्नी]] || १९८०-८७ ||७२||४९||१०||६२९||५७||१६.१२||२९५७||३७||२२६०||७७||४-२९||२९.३५||१२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ३१|| [[दिलीप दोशी]] || १९८०-८२ ||१५||५||२||९||५*||३.००||७९२||८||५२४||२२||४-३०||२३.८१||३||—
|-
|| ३२|| [[संदीप पाटील]] || १९८०-८६ ||४५||४२||१||१००५||८४||२४.५१||८६४||९||५८९||१५||२-२८||३९.२६||११||—
|-
|| ३३|| [[तिरुमलै श्रीनिवासन]] || १९८०-८१ ||२||२||—||१०||६||५.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ३४|| [[योगराजसिंग]] || १९८०-८१ ||६||४||२||१||१||०.५०||२४४||४||१८६||४||२-४४||४६.५०||२||—
|-
|| ३५|| [[रणधीर सिंग, क्रिकेट खेळाडू|रणधीर सिंग]] || १९८१-८३ ||२||—||—||—||—||—||७२||—||४८||१||१-३०||४८.००||—||—
|-
|| ३६|| [[रवी शास्त्री]]‡ || १९८१-९२ ||१५०||१२८||२१||३१०८||१०९||२९.०४||६६१३||५६||४६५०||१२९||५-१५||३६.०४||४०||—
|-
|| ३७|| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]‡ || १९८१-९२ ||१४६||१४५||४||४०९१||१२३||२९.०१||७१२||३||६४१||२५||५-२७||२५.६४||४२||—
|-
|| ३८|| [[सुरू नायक]] || १९८१-८२ ||४||१||—||३||३||३.००||२२२||४||१६१||१||१-५१||१६१.००||१||—
|-
|| ३९|| [[अरुणलाल]] || १९८२-८९ ||१३||१३||—||१२२||५१||९.३८||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४०|| [[अशोक मल्होत्रा]] || १९८२-८६ ||२०||१९||४||४५७||६५||३०.४६||६||१||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४१|| [[गुलाम परकार]] || १९८२-८४ ||१०||१०||१||१६५||४२||१८.३३||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४२|| [[बलविंदरसिंग संधू]] || १९८२-८४ ||२२||७||३||५१||१६*||१२.७५||१११०||१५||७६३||१६||३-२७||४७.६८||५||—
|-
|| ४३|| [[मनिंदरसिंग]] || १९८३-९३ ||५९||१८||१४||४९||८*||१२.२५||३१३३||३३||२०६६||६६||४-२२||३१.३०||१८||—
|-
|| ४४|| [[टी.ए. शेखर]] || १९८३-८५ ||४||—||—||—||—||—||१५६||—||१२८||५||३-२३||२५.६०|-||—
|-
|| ४५|| [[चेतन शर्मा]] || १९८३-९४ ||६५||३५||१६||४५६||१०१*||२४.००||२८३५||१९||२३३६||६७||३-२२||३४.८६||७||—
|-
|| ४६|| [[राजू कुलकर्णी]] || १९८३-८७ ||१०||५||३||३३||१५||१६.५०||४४४||४||३४५||१०||३-४२||३४.५०||२||—
|-
|| ४७|| [[मनोज प्रभाकर]] || १९८४-९६ ||१३०||९८||२१||१८५८||१०६||२४.१२||६३६०||७६||४५३४||१५७||५-३३||२८.८७||२७||—
|-
|| ४८|| [[अशोक पटेल]] || १९८४-८५ ||८||२||०||६||६||३.००||३६०||४||२६३||७||३-४३||३७.५७||१||—
|-
|| ४९|| [[राजिंदरसिंग घाई]] || १९८४-८६ ||६||१||०||१||१||१.००||२७५||१||२६०||३||१-३८||८६.६६||—||—
|-
|| ५०|| [[किरण मोरे]]† || १९८४-९३ ||९४||६५||२२||५६३||४२*||१३.०९||—||—||—||—||—||—||६३||२७
|-
|| ५१|| [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]‡ || १९८५-२००० ||३३४||३०८||५४||९३७८||१५३*||३६.९२||५५२||१||४७९||१२||३|—||३९.९१||१५६||—
|-
|| ५२|| [[सदानंद विश्वनाथ]]† || १९८५-८८ ||२२||१२||४||७२||२३*||९.००||—||—||—||—||—||—||१७||७
|-
|| ५३|| [[लालचंद राजपूत]] || १९८५-८७ ||४||४||१||९||८||३.००||४२||०||४२||०||—||—||२||—
|-
|| ५४|| [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] || १९८५-८७ ||१६||४||२||५||२*||२.५०||७५६||५||५३८||१५||३-३५||३५.८६||७||—
|-
|| ५५|| [[गोपाल शर्मा]] || १९८५-८७ ||११||२||०||११||७||५.५०||४८६||१||३६१||१०||३-२९||३६.१०||२||—
|-
|| ५६|| [[शिवलाल यादव]] || १९८६-८७ ||७||२||२||१||१*||—||३३०||३||२२८||८||२-१८||२८.५०||१||—
|-७
|| ५७|| [[चंद्रकांत पंडित]]† || १९८६-९२ ||३६||२३||९||२९०||३३*||२०.७१||—||—||—||—||—||—||१५||१५
|-
|| ५८|| [[रमण लांबा]] || १९८६-८९ ||३२||३१||२||७८३||१०२||२७.००||१९||०||२०||१||१-९||२०.००||१०||—
|-
|| ५९|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || १९८६ ||२||०||०||०||०||०||८२||१||७७||१||१-५८||७७.००||०||—
|-
|| ६०|| [[भरत अरुण]] || १९८६-८७ ||४||३||१||२१||८||१०.५०||१०२||०||१०३||१||१-४३||१०३.००||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ६१|| [[नवजोतसिंग सिधू]] || १९८७-९८ ||१३६||१२७||८||४४१३||१३४*||३७.०८||४||—||३||०||—||—||२०||—
|-
|| ६२|| [[अर्शद अय्युब]] || १९८७-९० ||३२||१७||७||११६||३१*||११.६०||१७६९||१९||१२१६||३१||५-२१||३९.२२||५||—
|-
|| ६३|| [[वूर्केरी रामन]] || १९८८-९६ ||२७||२७||१||६१७||११४||२३.७३||१६२||२||१७०||२||१-२३||८५.००||२||—
|-
|| ६४|| [[अजय शर्मा]] || १९८८-९३ ||३१||२७||६||४२४||५९*||२०.१९||११४०||५||८७५||१५||३-४१||५८.३३||६||—
|-
|| ६५|| [[संजीव शर्मा]] || १९८८-९० ||२३||१२||४||८०||२८||१०.००||९७९||६||८१३||२२||५-२६||३६.९५||७||—
|-
|| ६६|| [[संजय मांजरेकर]] || १९८८-९६ ||७४||७०||१०||१९९४||१०५||३३.२३||८||—||१०||१||१-२||१०.००||२३||—
|-
|| ६७|| [[नरेंद्र हिरवाणी]] || १९८८-९२ ||१८||७||३||८||४||२.००||९६०||६||७१९||२३||४-४३||३१.२६||२||—
|-
|| ६८|| [[व्ही.बी. चंद्रशेखर]] || १९८८-९० ||७||७||०||८८||५३||१२.५७||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| ६९|| [[रशीद पटेल]] || १९८८ ||१||०||०||०||०||०||६०||१||५८||०||—||—||०||—
|-
|| ७०|| [[एम. वेंकटरामन]] || १९८८ ||१||१||१||०||०||०||६०||०||३६||२||२-३६||१८.००||०||—
|-
|| ७१|| [[रॉबिन सिंग]] || १९८९-२००१ ||१३६||११३||२३||२३३६||१००||२५.९५||३७३४||२८||२९८५||६९||५-२२||४३.२६||३३||—
|-
|| ७२|| [[सलिल अंकोला]] || १९८९-९७ ||२०||१३||४||३४||९||३.७७||८०७||४||६१५||१३||३-३३||४७.३०||२||—
|-
|| ७३|| [[विवेक राझदान]] || १९८९-९० ||३||३||१||२३||१८||११.५०||८४||०||७७||१||१-३७||७७.००||४||—
|-
|| ७४|| [[सचिन तेंडुलकर]] || १९८९-२०१२ ||४६३||४५२||४१||१८४२६||२००*||४४.८३||८०५४||२४||६८५०||१५४||५-३२||४४.४८||१४०||—
|-
|| ७५|| [[वेंकटपती राजू]] || १९९०-९६ ||५३||१६||८||३२||८||४.००||२७७०||१६||२०१४||६३||४-४६||३१.९६||८||—
|-
|| ७६|| [[अतुल वासन]] || १९९०-९१ ||९||६||२||३३||१६||८.२५||४२६||०||२८३||११||३-२८||२५.७२||२||—
|-
|| ७७|| [[गुरशरणसिंग]] || १९९० ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ७८|| [[अनिल कुंबळे]]&lt;ref name=AsianXI&gt;[[अनिल कुंबळे]], [[सौरव गांगुली]], [[विरेंद्र सेहवाग]], [[झहीर खान]] व [[आशिष नेहरा]] हे खेळाडू आशिया संघाकडूनही खेळले आहेत. येथे त्यांनी भारतासाठी केलेली कामगिरी दिली आहे.&lt;/ref&gt;‡ || १९९०-२००७ ||२६९||१३४||४७||९०३||२६||१०.३७||१४३७६||१०९||१०३००||३३७||६-१२||३०.५६||८५||—
|-
|| ७९|| [[सरदिंदु मुखर्जी]] || १९९०-९१ ||३||१||१||२||२*||—||१७४||२||९८||२||१-३०||४९.००||१||—
|-
|| ८०|| [[विनोद कांबळी]] || १९९१-२००० ||१०४||९७||२१||२४७७||१०६||३२.५९||४||—||७||१||१-७||७.००||१५||—
|-
|| ८१|| [[जवागल श्रीनाथ]] || १९९१-२००३ ||२२९||१२१||३८||८८३||५३||१०.६३||११९३५||१३७||८८४७||३१५||५-२३||२८.०८||३२||—
|-
|| ८२|| [[प्रवीण आम्रे]] || १९९१-९४ ||३७||३०||५||५१३||८४*||२०.५२||२||—||४||०||—||—||१२||—
|-
|| ८३|| [[सुब्रोतो बॅनर्जी]] || १९९१-९२ ||६||५||३||४९||२५*||२४.५०||२४०||४||२०२||५||३-३०||४०.४०||३||—
|-
|| ८४|| [[सौरव गांगुली]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९२-२००७ ||३०८||२९७||२३||११२२१||१८३||४०.९५||४५४३||३०||३८३५||१००||५-१६||३८.३५||९९||—
|-
|| ८५|| [[अजय जडेजा]]‡ || १९९२-२००० ||१९६||१७९||३६||५३५९||११९||३७.४७||१२४८||२||१०९४||२०||३-३||५४.७०||५९||—
|-
|| ८६|| [[विजय यादव]]† || १९९२-९४ ||१९||१२||२||११८||३४*||११.८०||—||—||—||—||—||—||१२||७
|-
|| ८७|| [[राजेश चौहान]] || १९९३-९७ ||३५||१८||५||१३२||३२||१०.१५||१६३४||१२||१२१६||२९||३-२९||४१.९३||१०||—
|-
|| ८८|| [[नयन मोंगिया]]† || १९९४-२००० ||१४०||९६||३३||१२७२||६९||२०.१९||—||—||—||—||—||—||११०||४४
|-
|| ८९|| [[वेंकटेश प्रसाद]] || १९९४-२००१ ||१६१||६३||३१||२२१||१९||६.९०||८१२९||७९||६३३२||१९६||५-२७||३२.३०||३७||—
|-
|| ९०|| [[अतुल बेदाडे]] || १९९४ ||१३||१०||३||१५८||५१||२२.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ९१|| [[भुपिंदरसिंग सिनियर]] || १९९४ ||२||१||०||६||६||६.००||१०२||१||७८||३||३-३४||२६.००||०||—
|-
|| ९२|| [[आशिष कपूर]] || १९९५-२००० ||१७||६||०||४३||१९||७.१६||९००||५||६१२||८||२-३३||७६.५०||१||—
|-
|| ९३|| [[प्रशांत वैद्य]] || १९९५-९६ ||४||२||०||१५||१२||७.५०||१८४||१||१७४||४||२-४१||४३.५०||२||—
|-
|| ९४|| [[उत्पल चटर्जी]] || १९९५ ||३||२||१||६||३*||६.००||१६१||०||११७||३||२-३५||३९.००||१||—
|-
|| ९५|| [[राहुल द्रविड]]‡† || १९९६-२०११ ||३४०||३१४||३९||१०७६८||१५३||३९.१५||१८६||१||१७०||४||२-४३||४२.५०||१९६||१४
|-
|| ९६|| [[विक्रम राठोड]] || १९९६-९७ ||७||७||०||१९३||५४||२७.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ९७|| [[पारस म्हाम्ब्रे]] || १९९६-९८ ||३||१||१||७||७*||—||१२६||१||१२०||३||२-६९||४०.००||०||—
|-
|| ९८|| [[सुनील जोशी]] || १९९६-२००१ ||६९||४५||११||५८४||६१*||१७.१७||३३८६||३३||२५०९||६९||५-६||३६.३६||१९||—
|-
|| ९९|| [[सुजित सोमसुंदर]] || १९९६ ||२||२||०||१६||९||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १००|| [[पंकज धर्माणी]] || १९९६ ||१||१||०||८||८||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १०१|| [[साबा करीम]]† || १९९७-२००० ||३४||२७||४||३६२||५५||१५.७३||—||—||—||—||—||—||२७||३
|-
|| १०२|| [[दोड्डा गणेश]] || १९९७ ||१||१||—||४||४||४.००||३०||०||२०||१||१-२०||२०.००||०||—
|-
|| १०३|| [[अबेय कुरूविला]] || १९९७ ||२५||११||४||२६||७||३.७१||११३१||१८||८९०||२५||४-४३||३५.६०||४||—
|-
|| १०४|| [[नोएल डेव्हिड]] || १९९७ ||४||२||२||९||८*||—||१९२||१||१३३||४||३-२१||३३.२५||०||—
|-
|| १०५|| [[निलेश कुलकर्णी]] || १९९७-९८ ||१०||५||३||११||५*||५.५०||४०२||३||३५७||११||३-२७||३२.४५||२||—
|-
|| १०६|| [[हरविंदर सिंग]] || १९९७-२००१ ||१६||५||१||६||३*||१.५०||६८६||६||६०९||२४||३-४४||२५.३७||६||—
|-
|| १०७|| [[देबाशिष मोहंती]] || १९९७-२००१ ||४५||११||६||२८||१८*||५.६०||१९९६||२१||१६६२||५७||४-५६||२९.१५||१०||—
|-
|| १०८|| [[साईराज बहुतुले]] || १९९७-२००३ ||८||४||१||२३||११||७.६६||२९४||०||२८३||२||१-३१||१४१.५०||३||—
|-
|| १०९|| [[ह्रषिकेश कानिटकर]] || १९९७-२००० ||३४||२७||८||३३९||५७||१७.८४||१००६||४||८०३||१७||२-२२||४७.२३||१४||—
|-
|| ११०|| [[राहुल संघवी]] || १९९८-९८ ||१०||२||०||८||८||४.००||४९८||१||३९९||१०||३-२९||३९.९०||४||—
|-
|| १११|| [[अजित आगरकर]] || १९९८-२००७ ||१९१||११३||२६||१२६९||९५||१४.५८||९४८४||१००||८०२१||२८८||६/४२||२७.८५||५२||—
|-
| ११२|| [[व्ही.व्ही.एस. लक्ष्मण]] || १९९८-२००६ ||८६||८३||७||२३३८||१३१||३०.७६||४२||०||४०||०||—||—||३९||—
|-
| ११३|| [[हरभजनसिंग]] || १९९८-२०१५ ||२३४||१२६||३५||१२१३||४९||१३.३२||१२३५९||८३||८८७२||२६५||५/३१||३३.४७||७१||—
|-
| ११४|| [[गगन खोडा]] || १९९८ ||२||२||०||११५||८९||५७.५०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| ११५|| [[एम.एस.के. प्रसाद]]† || १९९८-९९ ||१७||११||२||१३१||६३||१४.५५||—||—||—||—||—||—||१४||७
|-
| ११६|| [[निखिल चोप्रा]] || १९९८-२००० ||३९||२६||६||३१०||६१||१५.५०||१८३५||२१||१२८६||४६||५-२१||२७.९५||१६||—
|-
| ११७|| [[जतिन परांजपे]] || १९९८ ||४||४||१||५४||२७||१८.००||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| ११८|| [[संजय राउल]] || १९९८ ||२||२||०||८||८||४.००||३६||१||२७||१||१-१३||२७.००||०||—
|-
| ११९|| [[लक्ष्मीरतन शुक्ला]] || १९९९ ||३||२||०||१८||१३||९.००||११४||०||९४||१||१-२५||९४.००||१||—
|-
| १२०|| [[ग्यानेंद्र पांडे]] || १९९९ ||२||२||१||४||४*||४.००||७८||१||६०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १२१|| [[अमय खुरासिया]] || १९९९-२००१ ||१२||११||०||१४९||५७||१३.५४||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
| १२२|| [[सदागोपान रमेश]] || १९९९ ||२४||२४||१||६४६||८२||२८.०८||३६||०||३८||१||१-२३||३८.००||३||—
|-
| १२३|| [[विरेंद्र सेहवाग]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९९-२०१३ ||२४१||२३५||९||७९९५||२१९||३५.३७||४२९०||१३||३७३७||९४||४/६||३९.७५||९०||—
|-
| १२४|| [[जेकब मार्टिन]] || १९९९-२००१ ||१०||८||१||१५८||३९||२२.५७||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १२५|| [[विजय भारद्वाज]] || १९९९-२००२ ||१०||९||४||१३६||४१*||२७.२०||३७२||३||३०७||१६||३-३४||१९.१८||४||—
|-
| १२६|| [[तिरुनविक्करासु कुमारन]] || १९९९-२००० ||८||३||०||१९||८||६.३३||३७८||४||३४८||९||३-२४||३८.६६||३||—
|-
| १२७|| [[देवांग गांधी, क्रिकेट खेळाडू|देवांग गांधी]] || १९९९-२००० ||३||३||०||४९||३०||१६.३३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १२८|| [[समीर दिघे]]† || २०००-२००१ ||२३||१७||६||२५६||९४*||२३.२७||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १२९|| [[श्रीधरन श्रीराम]] || २०००-२००४ ||८||७||१||८१||५७||१३.५०||३२४||१||२७४||९||३-४३||३०.४४||१||—
|-
| १३०|| [[हेमांग बदाणी]] || २०००-२००४ ||४०||३६||१०||८६७||१००||३३.३४||१८३||०||१४९||३||१-७||४९.६६||१३||—
|-
| १३१|| [[अमित भंडारी]] || २०००-२००४ ||२||१||१||०||०||—||१०६||०||१०६||५||३-३१||२१.२०||०||—
|-
| १३२|| [[विजय दहिया]]† || २०००-२००१ ||१९||१५||२||२१६||५१||१६.६१||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १३३|| [[झहीर खान]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २०००-२०१२ ||१९४||९६||३१||७५३||३४*||११.५८||९८१५||११२||८१०२||२६९||५/४२||३०.११||४३||—
|-
| १३४|| [[युवराजसिंग]] || २०००-२०१७ ||३०१||२७५||३९||८६०९||१५०||३६.४७||४९८८||१८||४२२७||११०||५/३१||३८.४२||९३||—
|-
| १३५|| [[रीतिंदरसिंग सोधी]] || २०००-२००२ ||१८||१४||३||२८०||६७||२५.४५||४६२||३||३६५||५||२-३१||७३.००||९||—
|-
| १३६|| [[दिनेश मोंगिया]] || २००१-२००७ ||५७||५१||७||१२३०||१५९*||२७.९५||६४०||१||५७१||१४||३-३१||४०.७८||२१||—
|-
| १३७|| [[आशिष नेहरा]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २००१-२०११ ||११७||४५||२१||१४०||२४||५.८३||५६३७||५३||४८९९||१५५||६-२३||३१.६०||१७||—
|-
| १३८|| [[शिव सुंदर दास]] || २००१-२००२ ||४||४||१||३९||३०||१३.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १३९|| [[दीप दासगुप्ता]]† || २००१ ||५||४||१||५१||२४*||१७.००||—||—||—||—||—||—||२||१
|-
| १४०|| [[अजय रात्रा]]† || २००२ ||१२||८||१||९०||३०||१२.८५||—||—||—||—||—||—||११||५
|-
| १४१|| [[संजय बांगर]] || २००२-२००४ ||१५||१५||२||१८०||५७*||१३.८४||४४२||२||३८४||७||२-३९||५४.८५||४||—
|-
| १४२|| [[मोहम्मद कैफ]] || २००२-२००६ ||१२५||११०||२४||२७५३||१११*||३२.०१||—||—||—||—||—||—||५५||—
|-
| १४३|| [[शरणदीपसिंग]] || २००२-२००३ ||५||४||१||४७||१९||१५.६६||२५८||१||१८०||३||२-३४||६०.००||२||—
|-
| १४४|| [[मुरली कार्तिक]] || २००२-२००७ ||३७||१४||५||१२६||३२*||१४.००||१९०७||१९||१६१२||३७||६/२७||४३.५६||१०||—
|-
| १४५|| [[टिनु योहानन]] || २००२ ||३||२||२||७||५*||—||१२०||१||१२२||५||३-३३||२४.४०||०||—
|-
| १४६|| [[जय यादव]] || २००२-२००५ ||१२||७||३||८१||६९||२०.२५||३९६||४||३२६||६||२-३२||५४.३३||३||—
|-
| १४७|| [[लक्ष्मीपती बालाजी]] || २००२-२००९ ||३०||१६||६||१२०||२१*||१२.००||१४४७||१२||१३४४||३४||४-४८||३९.५२||११||—
|-
| १४८|| [[पार्थिव पटेल]]† || २००३-२०१२ ||३८||३४||३||७३६||९५||२३.७४||—||—||—||—||—||—||३०||९
|-
| १४९|| [[गौतम गंभीर]]‡ || २००३-२०१३ ||१४७||१४३||११||५२३८||१५०*||३९.६८||६||०||१३||०||—||—||१०||—
|-
| १५०|| [[आविष्कार साळवी]] || २००३ ||४||३||१||४||४*||२.००||१७२||३||१२०||४||२-१५||३०.००||२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १५१|| [[अमित मिश्रा]] || २००३-१६ ||३६||११||३||४३||१४||५.३७||१९१७||१९||१५११||६४||६/४८||२३.६०||५||—
|-
| १५२|| [[अभिजित काळे]] || २००३ ||१||१||—||१०||१०||१०.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १५३|| [[इरफान पठाण]] || २००४-१२ ||१२०||८७||२१||१५४४||८३||२३.३९||५८५५||४८||५१४३||१७३||५/२७||२९.७२||२१||—
|-
| १५४|| [[रोहन गावसकर]] || २००४ ||११||१०||२||१५१||५४||१८.८७||७२||०||७४||१||१-५६||७४.००||५||—
|-
| १५५|| [[रमेश पोवार]] || २००४-०७ ||३१||१९||५||१६३||५४||११.६४||१५३६||६||११९१||३४||३/२४||३५.०२||३||—
|-
| १५६|| [[दिनेश कार्तिक]]† || २००४-१९ ||९४||७९||२१||१७५२||७९||३०.२०||—||—||—||—||—||—||६४||७
|-
| १५७|| [[महेंद्रसिंग धोणी]]‡† || २००४-१९ ||३५०||२९४||८४||१०७७३||१८३*||५०.५७||३६||०||३१||१||१/१४||३१.००||३१८||१२०
|-
| १५८|| [[जोगिंदर शर्मा]] || २००४-०७ ||४||३||२||३५||२९*||३५.००||१५०||३||११५||१||१-२८||११५.००||३||—
|-
| १५९|| [[सुरेश रैना]]‡ || २००५-१८ ||२२६||१९४||३५||५६१५||११६*||३५.३१||२१२६||५||१८११||३६||३/३४||५०.३०||१०२||—
|-
| १६०|| [[यलाका वेणुगोपाल राव]] || २००५-०६ ||१६||११||२||२१८||६१*||२४.२२||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १६१|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || २००५-११ ||५८||२०||१०||१०४||२३||१०.४०||२५६५||३१||२३४३||६९||४/३५||३३.९५||१३||—
|-
| १६२|| [[शांताकुमारन् श्रीसंत]] || २००५-११ ||५३||२१||१०||४४||१०*||४.००||२४७६||१६||२५०८||७५||६/५५||३३.४४||७||—
|-
| १६३|| [[मुनाफ पटेल]] || २००५-११ ||७०||२७||१६||७४||१५||६.७२||३१५४||३८||२६०३||८६||४/२९||३०.२६||६||—
|-
| १६४|| [[विक्रम सिंग]] || २००५-०६ ||२||१||०||८||८||८.००||७२||०||१०५||०||—||—||३||—
|-
| १६५|| [[रॉबिन उतप्पा]]† || २००५-१५ ||४६||४२||६||९३४||८६||२५.९४||—||—||—||—||—||—||१९||२
|-
| १६६|| [[वासिम जाफर]] || २००६ ||२||२||०||१०||१०||५.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १६७|| [[पियुश चावला]] || २००७-११ ||२५||१२||५||३८||१३*||५.४२||१३१२||६||१११७||३२||४/२३||३४.९०||९||—
|-
| १६८|| [[रोहित शर्मा]]‡ || २००७-२४ ||२६५||२५७||३६||१०८६६||२६४||४९.१६||६१०||२||५३३||९||२/२७||५९.२२||९५||—
|-
| १६९|| [[इशांत शर्मा]] || २००७-१६ ||८०||२८||१३||७२||१३||४.८०||३७३३||२९||३५६३||११५||४/३४||३०.९८||१९||—
|-
| १७०|| [[प्रवीण कुमार|प्रविण कुमार]] || २००७-१२ ||६८||३३||१२||२९२||५४||१३.९०||३२४२||४४||२७७४||७७||४/३१||३६.०२||११||—
|-
| १७१|| [[मनोज तिवारी]] || २००८-१५ ||१२||१२||१||२८७||१०४*||२६.०९||१३२||०||१५०||५||४/६१||३०.००||४||—
|-
| १७२|| [[युसुफ पठाण]] || २००८-१२ ||५७||४१||११||८१०||१२३*||२७.००||१४९०||३||१३६५||३३||३/४९||४१.३६||१७||—
|-
| १७३|| [[मनप्रीत गोणी]] || २००८-१२ ||२||०||—||—||—||—||७८||१||७६||२||२-६५||३८.००||०||—
|-
| १७४|| [[प्रग्यान ओझा]] || २००८-१२ ||१८||१०||८||४६||१६*||२३.००||८७६||५||६५२||२१||४-३८||३१.०४||७||—
|-
| १७५|| [[विराट कोहली]]‡ || २००८-२४ ||२९५||२८३||४४||१३९०६||१८३||५८.१८||६६२||१||६८०||५||१/१३||१३६.००||१५२||—
|-
| १७६|| [[सुब्रमण्यम बद्रिनाथ]] || २००८-११ ||७||६||१||७९||२७*||१५.८०||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १७७|| [[रविंद्र जडेजा]] || २००९-२३ ||१९७||१३२||४७||२७५६||८७||३२.४२||९७५०||५६||७९३६||२२०||५/३६||३६.०७||७४||—
|-
| १७८|| [[अभिषेक नायर]] || २००९ ||३||१||१||०||०*||—||१८||०||१७||०||—||—||०||—
|-
| १७९|| [[सुदिप त्यागी]] || २००९ ||४||१||१||१||१*||—||१६५||०||१४४||३||१-१५||४८.००||१||—
|-
| १८०|| [[अभिमन्यू मिथुन]] || २०१०-११ ||५||३||०||५१||२४||१७.००||१८०||१||२०३||३||२/३२||९२.७२||१||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १८१|| [[मुरली विजय]] || २०१०-१५ ||१७||१६||०||३३९||७२||२१.१८||३६||०||३७||१||१/१९||३७.००||९||—
|-
| १८२|| [[अशोक दिंडा]] || २०१०-१३ ||१३||५||०||२१||१६||४.२०||५९४||१||६१२||१२||२/४४||५१.००||—||—
|-
| १८३|| [[विनय कुमार]] || २०१०-१३ ||३१||१३||४||८६||२७*||९.५५||१४३६||१९||१४२३||३८||४/३०||३७.४४||६||—
|-
| १८४|| [[उमेश यादव]] || २०१०-१८ ||७५||२४||१४||७९||१८*||७.९०||३५५८||२३||३५६५||१०६||४/३१||३३.६३||२२||—
|-
| १८५|| [[रविचंद्रन आश्विन]] || २०१०-२३ ||११६||६३||२०||७०७||६५||१६.४४||६३०३||३७||५१८०||१५६||४/२५||३३.२०||३१||—
|-
| १८६|| [[नमन ओझा]]† || २०१० ||१||१||०||१||१||१.००||—||—||—||—||—||—||०||१
|-
| १८७|| [[पंकज सिंग]] || २०१० ||१||१||१||३||३*||—||४२||०||४५||०||—||—||१||—
|-
| १८८|| [[शिखर धवन]]‡ || २०१०-२२ ||१६७||१६४||१०||६७९३||१४३||४४.११||—||—||—||—||—||—||८३||—
|-
| १८९|| [[सौरभ तिवारी]] || २०१० ||३||२||२||४९||३७*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १९०|| [[वृद्धिमान साहा]] || २०१०-१४ ||९||५||२||४१||१६||१३.६६||—||—||—||—||—||—||१७||१
|-
| १९१|| [[अजिंक्य रहाणे]]‡ || २०११-१८ ||९०||८७||३||२९६२||१११||३५.२६||—||—||—||—||—||—||४८||—
|-
| १९२|| [[वरूण अ‍ॅरन]] || २०११-१४ ||९||३||२||८||६*||८.००||३८०||१||४१९||११||३/२४||३८.०९||१||—
|-
| १९३|| [[राहुल शर्मा]] || २०११-१२ ||४||१||०||१||१||१.००||२०६||०||१७७||६||३/४३||२९.५०||१||—
|-
| १९४|| [[भुवनेश्वर कुमार]] || २०१२-२२ ||१२१||५५||१६||५५२||५३*||१४.१५||५८४७||६८||४९५१||१४१||५/४२||३५.११||२९||—
|-
| १९५|| [[मोहम्मद शमी]] || २०१३-२३ ||१०१||४८||२०||२२०||२५||७.८५||४९८५||५१||४६१८||१९५||७/५७||२३.६८||३१||—
|-
| १९६|| [[अंबाटी रायडू]] || २०१३-१९ ||५५||५०||१४||१६९४||१२४*||४७.०५||१२१||१||१२४||३||१/५||४१.३३||१७||—
|-
| १९७|| [[जयदेव उनाडकट]] || २०१३-२३ ||८||—||—||—||—||—||३४२||५||२२५||९||४/४१||२५.००||१||—
|-
| १९८|| [[चेतेश्वर पुजारा]] || २०१३-१४ ||५||५||०||५१||२७||१०.२०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १९९|| [[मोहित शर्मा]] || २०१३-१५ ||२६||९||५||३१||११||७.७५||११२१||१२||१०२०||३१||४/२२||३२.९०||६||—
|-
| २००|| [[स्टुअर्ट बिन्नी]] || २०१४-१५ ||१४||११||३||२३०||७७||२८.७५||४९०||४||४३९||२०||६/४||२१.९५||३||—
|-
| २०१|| [[परवेझ रसूल]] || २०१४ ||१||—||—||—||—||—||६०||०||६०||२||२/६०||३०||०||—
|-
| २०२|| [[अक्षर पटेल]] || २०१४-२४ ||६०||३९||१०||५६८||६४*||१९.५८||२७८१||२०||२०८४||६४||३/२४||३२.५६||२५||—
|-
| २०३|| [[धवल कुलकर्णी]] || २०१४-१६ ||१२||२||२||२७||२५*||—||५९८||५||५०८||१९||४/३४||२६.७३||२||—
|-
| २०४|| [[कर्ण शर्मा]] || २०१४ ||२||—||—||—||—||—||११४||१||१२५||०||—||—||३||—
|-
| २०५|| [[केदार जाधव]] || २०१४-२० ||७३||५२||१९||१३८९||१२०||४२.०९||११८७||१||१०२०||२७||३/२४||३७.७७||३३||—
|-
| २०६|| [[मनीष पांडे]] || २०१५-२१ ||२९||२४||७||५६६||१०४*||३३.२९||—||—||—||—||—||—||१०||—
|-
| २०७|| [[बरिंदर स्रान|बरिंदर स्रन]]|| २०१६ ||६||—||—||—||—||—||३०२||२||२६९||७||३/५६||३८.४२||१||—
|-
| २०८|| [[रिशी धवन]] || २०१६ ||३||२||१||१२||९||१२||१५०||०||१६०||१||१/७४||१६०||०||—
|-
| २०९|| [[गुरकीरतसिंग मान]] || २०१६ ||३||३||१||१३||८||६.५||६०||०||६८||०||—||—||१||—
|-
| २१०|| [[जसप्रीत बुमराह]] || २०१६-२३ ||८९||२६||१४||९१||१६||७.५८||४५८०||५७||३५०९||१४९||६/१९||२३.५५||१८||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| २११|| [[युझवेंद्र चहल]] || २०१६-२३ ||७२||१४||५||७७||१८*||८.५५||३७३९||१४||३२८३||१२१||६/४२||२७.१३||१६||—
|-
| २१२|| [[करुण नायर]] || २०१६ ||२||२||०||४६||३९||२३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१३|| [[लोकेश राहुल]]†‡ || २०१६-२४ ||७७||७२||१४||२८५१||११२||४९.१५||—||—||—||—||—||—||६३||५
|-
| २१४|| [[फैज फजल]] || २०१६ ||१||१||१||५५||५५*||—||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१५|| [[हार्दिक पंड्या]]‡ || २०१६-२३ ||८६||६१||९||१७६९||९२*||३४.०१||३१९९||१५||२९६०||८४||४/२४||३५.२३||३२||—
|-
| २१६|| [[जयंत यादव]] || २०१६-२२ ||२||२||१||३||२||३||८४||०||६१||१||१/८||६१||१||—
|-
| २१७|| [[कुलदीप यादव]] || २०१७-२४ ||१०६||४०||१९||२०५||१९||९.७६||५३६९||३०||४४७२||१७२||६/२५||२६.००||१६||—
|-
| २१८|| [[शार्दुल ठाकूर]] || २०१७-२३ ||४७||२५||६||३२९||५०*||१७.३१||१९४०||१०||२०१४||६५||४/३७||३०.९८||९||—
|-
| २१९|| [[श्रेयस अय्यर]] || २०१७-२४ ||६२||५७||६||२४२१||१२८*||४७.४७||३७||०||३९||०||—||—||२४||—
|-
| २२०|| [[वॉशिंग्टन सुंदर]] || २०१७-२४ ||२२||१४||१||३१५||५१||२४.२३||७९८||५||६२६||२३||३/३०||२७.२१||६||—
|-
| २२१|| [[सिद्धार्थ कौल]] || २०१८ ||३||२||०||१||१||०.५||१६२||०||१७९||०||—||—||१||—
|-
| २२२|| [[खलील अहमद]] || २०१८-१९ ||११||३||१||९||५||४.५||४८०||२||४६५||१५||३/१३||३१||१||—
|-
| २२३|| [[दीपक चाहर]] || २०१८-२२ ||१३||९||३||२०३||६९*||३३.८३||५१०||५||४८९||१६||३/२७||३०.५६||१||—
|-
| २२४|| [[रिषभ पंत]]† || २०१८-२४ ||३१||२७||१||८७१||१२५*||३३.५०||—||—||—||—||—||—||२७||१
|-
| २२५|| [[मोहम्मद सिराज]] || २०१९-२४ ||४४||१७||१०||५५||९*||७.८५||१९७५||३२||१७०७||७१||६/२१||२४.०४||६||—
|-
| २२६|| [[विजय शंकर]] || २०१९ ||१२||८||१||२२३||४६||३१.८५||२३३||०||२१०||४||२/१५||५२.५||७||—
|-
| २२७|| [[शुभमन गिल]] || २०१९-२४ ||४७||४७||७||२३२८||२०८||५८.२०||१८||०||२५||०||—||—||३२||—
|-
| २२८|| [[शिवम दुबे]] || २०१९-२४ ||४||४||०||४३||२५||१०.७५||१०७||१||१०६||१||१-१९||५२.५०||१||—
|-
| २२९|| [[नवदीप सैनी]] || २०१९-२१ ||८||५||३||१०७||४५||५३.५||४२०||०||४८१||६||२/५८||८०.१६||३||—
|-
| २३०|| [[मयंक अगरवाल]] || २०२० ||५||५||०||८६||३२||१७.२||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३१|| [[पृथ्वी शाॅ]] || २०२०-२१ ||६||६||०||१८९||४९||३१.५||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३२|| [[टी. नटराजन]] || २०२०-२१ ||२||१||०||०||०*||—||१२०||१||१४३||३||२/७०||४७.६६||०||—
|-
| २३३|| [[कृणाल पंड्या]] || २०२१ ||५||४||२||१३०||५८*||६५||२२८||१||२२३||२||१/२६||१११.५||१||—
|-
| २३४|| [[प्रसिद्ध कृष्ण]] || २०२१-२३ ||१७||७||५||२||२*||१||७९४||७||७४२||२९||४/१२||२५.५८||३||—
|-
| २३५|| [[ईशान किशन]]† || २०२१-२३ ||२७||२४||२||९३३||२१०||४२.४||—||—||—||—||—||—||१३||२
|-
| २३६|| [[सूर्यकुमार यादव]]|| २०२१-२३ ||३७||३५||५||७७३||७२*||२५.७६||१२||०||१७||०||—||—||१७||—
|-
|२३७||[[राहुल चाहर]]||२०२१||१||१||०||१३||१३||१३||६०||०||५४||३||३/५४||१८||०||—
|-
|२३८||[[कृष्णप्पा गौतम]]||२०२१||१||१||०||२||२||२||४८||०||४९||१||१/४९||४९||१||—
|-
||२३९||[[नितीश राणा]]||२०२१||१||१||०||७||७||७||१८||०||१०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
||२४०||[[चेतन साकरिया]]||२०२१||१||१||०||०||०*||—||४८||०||३४||२||२/३४||१७||२||—
|-
||२४१||[[संजू सॅमसन]]†||२०२१-२३||१६||१४||५||५१०||१०८||५६.६६||—||—||—||—||—||—||९||२
|-
||२४२||[[व्यंकटेश अय्यर]]||२०२२||२||२||०||२४||२२||१२||३०||०||२८||०||—||—||०||—
|-
||२४३||[[दीपक हूडा]]||२०२२||१०||७||१||१५३||३३||२५.५०||१५०||१||११९||३||२/६||३९.६६||३||—
|-
||२४४||[[अवेश खान]]||२०२२-२३||८||४||१||२३||१०||७.६६||३५६||५||३२९||९||४/२७||३६.५५||३||—
|-
||२४५||[[ऋतुराज गायकवाड]]||२०२२-२३||६||६||०||११५||७१||१९.१६||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
||२४६||[[रवी बिश्नोई]]||२०२२||१||१||१||४||४*||—||४८||०||६९||१||१/६९||६९||०||—
|-
||२४७||[[शाहबाझ अहमद|शाहबाज अहमद]]||२०२२||३||०||०||०||०||०||१५६||०||१२५||३||२/३२||४१.६६||१||—
|-
||२४८||[[अर्शदीप सिंग]]||२०२२-२४||८||५||१||३७||१८||९.२५||३४३||१२||२८९||१२||५/३७||२४.०८||१||—
|-
||२४९||[[उमरान मलिक]]||२०२२-२३||१०||४||३||२||२*||२||३६६||२||३९९||१३||३/५७||३०.६९||२||—
|-
||२५०||[[कुलदीप सेन]]||२०२२-२३||१||१||१||२||२*||—||३०||०||३७||२||२/३७||१८.५०||०||—
|-
||२५१||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||६||१२||१||१०||६||१०||२३४||४||२१७||५||३/३०||४३.४०||१||—
|-
||२५२||[[तिलक वर्मा]]||२०२३||४||४||१||६८||५२||२२.६६||४२||०||३९||०||—||—||१||—
|-
||२५३||[[साई सुदर्शन]]||२०२३||३||३||१||१२७||६२||६३.५०||३||०||८||०||—||—||१||—
|-
||२५४||[[रिंकू सिंग]]||२०२३||२||२||०||५५||३८||२७.५०||६||०||२||१||१/२||२||१||—
|-
||२५५||[[रजत पाटीदार]]||२०२३||१||१||०||२२||२२||२२||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
||२५६||[[रियान पराग]]||२०२४||१||१||०||१५||१५||१५.००||५४||०||५४||३||३/५४||१८.००||०||—
|}

==कर्णधार==

{{main|भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी}}

एकूण २७ खेळाडूंनी भारतीय एकदिवसीय संघाचे नेतृत्व केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=6;type=team|title=List of captains|publisher=ESPNcricinfo|access-date=11 October 2022}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | क्रमांक
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | वर्ष
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव 
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरीत
! scope=&quot;col&quot; | निकाल नाही 
! scope=&quot;col&quot; | विजय %{{#tag:ref|बरोबरीत खेळ अर्धा विजय म्हणून मोजून आणि समीकरणातून कोणतेही परिणाम वगळून टक्केवारी काढली जाते.|group=notes}}
|-
| १
! scope=&quot;row&quot;|[[अजित वाडेकर]]
|१९७४
|{{sort|002|२}}
|{{sort|002|०}}
|{{sort|000|२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|0|०}}
|-
| २
! scope=&quot;row&quot;|[[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|एस. वेंकटराघवन]]
|१९७५–१९७९
|{{sort|007|७}}
|१
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|014|१४}}
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot;|[[बिशनसिंग बेदी]]
|१९७५-१९७८
|{{sort|004|४}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|025|२५}}
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot;|[[सुनील गावस्कर]]
|१९८०-१९८६
|{{sort|037|३७}}
|{{sort|014|१४}}
|{{sort|021|२१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|040|४०}}
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot;|[[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
|१९८०
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot;|[[कपिल देव]]
|१९८२-१९९२
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|040|४०}}
|{{sort|032|३२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|056|५६}}
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot;|[[सय्यद किरमाणी]]
|१९८३
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहिंदर अमरनाथ]]
|१९८४
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|-1|—}}
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot;|[[रवी शास्त्री]]
|१९८६-१९९१
|{{sort|011|११}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|036|३६}}
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot;|[[दिलीप वेंगसरकर]]
|१९८७-१९८८
|{{sort|018|१८}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|010|१०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|044|४४}}
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot;|[[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
|१९८९–१९९०
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|033|३३}}
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहम्मद अझरुद्दीन]]
|१९८९-१९९९
|{{sort|174|१७४}}
|{{sort|090|९०}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot;|[[सचिन तेंडुलकर]]
|१९९६-१९९९
|{{sort|073|७३}}
|{{sort|023|२३}}
|{{sort|043|४३}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|035|३५}}
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot;|[[अजय जडेजा]]
|१९९७–१९९९
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|062|६२}}
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot;|[[सौरव गांगुली]]
|१९९९-२००५
|{{sort|146|१४६}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|05|५}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot;|[[राहुल द्रविड]]
|२०००–२००७
|{{sort|079|७९}}
|{{sort|042|४२}}
|{{sort|033|३३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|04|४}}
|{{sort|053|५३}}
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot;|[[अनिल कुंबळे]]
|२००१
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot;|[[वीरेंद्र सेहवाग]]
|२००३–२०११
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|058|५८}}
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot;|[[एमएस धोनी]]
|२००७–२०१८
|{{sort|200|२००}}
|{{sort|110|११०}}
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|11|११}}
|{{sort|060|६०}}
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot;|[[सुरेश रैना]]
|२०१०–२०१४
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot;|[[गौतम गंभीर]]
|२०१०–२०११
|{{sort|006|६}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot;|[[विराट कोहली]]
|२०१३–२०२१
|{{sort|095|९५}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|027|२७}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot;|[[अजिंक्य रहाणे]]
|२०१५
|{{sort|0003|३}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot;|'''[[रोहित शर्मा]]'''
|२०१७–
|{{sort|48|४८}}
|{{sort|34|३४}}
|{{sort|12|१२}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|073|७३}}
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot;|[[शिखर धवन]]
|२०२१–२०२२
|{{sort|0012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot;|[[केएल राहुल]]
|२०२२–२०२३
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|066|६६}}
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot;|[[हार्दिक पांड्या]]
|२०२३
|३
|२
|१
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|६७
|}

==हेसुद्धा पाहा==
* [[भारतीय क्रिकेट]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी]]

==नोंदी==
&lt;references group=notes/&gt;

==बाह्य दुवे==
* [http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp Howstat]
* [http://content-ind.cricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=2 Cricinfo]

==स्रोत व टीप==

&lt;references/&gt;

{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू|*]]
[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची|भारतीय एकदिवसीय खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय लोकांच्या नामसूची]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]</text>
      <sha1>i8p5bawu360ay629o5l0be8b7jehxoz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506745</id>
      <parentid>2506744</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:01:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* बाह्य दुवे */</comment>
      <origin>2506745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67499" sha1="bysm92h1m3ittdcrfr5fcvc3qt8iugn" xml:space="preserve">[[भारतीय क्रिकेट|भारताकडून]] '''एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने''' खेळलेल्या खेळाडूंची ही यादी आहे. ज्या क्रमाने हे खेळाडू भारतीय संघात सामिल झाले त्याच क्रमाने ही यादी केलेली आहे. ज्याप्रसंगी एकाच सामन्यात एकाहून जास्त खेळाडूंनी पदार्पण केले तेथे अशा खेळाडूंच्या आडनावाप्रमाणे त्यांना क्रमांक देण्यात आला आहे. 
==खेळाडू==
* ही यादी ७ ऑगस्ट २०२४ पर्यंत अद्ययावत आहे

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | भारताचे आंतरराष्ट्रीय ए.दि. क्रिकेट खेळाडू
! colspan=5 | फलंदाजी
! colspan=6 | गोलंदाजी
! colspan=2 | क्षेत्ररक्षण
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| १|| [[आबिद अली]] || १९७४-७५ ||५||३||—||९३||७०||३१.००||३३६||१०||१८७||७||२/२२||२६.७१||०||—
|-
|| २|| [[बिशनसिंग बेदी]]‡ || १९७४-७९ ||१०||७||२||३१||१३||६.२०||५९०||१७||३४०||७||२/४४||४८.५७||४||—
|-
|| ३|| [[फारूख इंजिनीयर]]† || १९७४-७५ ||५||४||१||११४||५४*||३८.००||—||—||—||—||—||—||३||१
|-
|| ४|| [[सुनील गावसकर]]‡ || १९७४-८७ ||१०८||१०२||१४||३०९२||१०३*||३५.१३||२०||—||२५||१||१/१०||२५.००||२२||—
|-
|| ५|| [[मदनलाल]] || १९७४-८७ ||६७||३५||१४||४०१||५३*||१९.०९||३१६४||४४||२१३७||७३||४/२०||२९.२७||१८||—
|-
|| ६|| [[सुधीर नाइक]] || १९७४ ||२||२||०||३८||२०||१९.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ७|| [[ब्रिजेश पटेल]] || १९७४-७९ ||१०||९||१||२४३||८२||३०.३७||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ८|| [[एकनाथ सोलकर]] || १९७४-७६ ||७||६||०||२७||१३||४.५०||२५२||४||१६९||४||२-३१||४२.२५||२||—
|-
|| ९|| [[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]‡ || १९७४-८३ ||१५||९||४||५४||२६*||१०.८०||८६८||७||५४२||५||२-३४||१०८.४०||४||—
|-
|| १०|| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]‡ || १९७४-८२ ||२५||२३||१||४३९||७५||१९.९५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| ११|| [[अजित वाडेकर]]‡ || १९७४ ||२||२||०||७३||६७||३६.५०||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| १२|| [[गोपाल बोस]] || १९७४ ||१||१||०||१३||१३||१३.००||६६||२||३९||१||१-३९||३९.००||—||—
|-
|| १३|| [[अशोक मांकड]] || १९७४||१||१||०||४४||४४||४४.००||३५||—||४७||१||१-४७||४७.००||—||—
|-
|| १४|| [[मोहिंदर अमरनाथ]] || १९७५-८९ ||८५||७५||१२||१९२४||१०२*||३०.५३||२७३०||१७||१९७१||४६||३-१२||४२.८४||२३||—
|-
|| १५|| [[अंशुमन गायकवाड]] || १९७५-८७ ||१५||१४||१||२६९||७८*||२०.६९||४८||—||३९||१||१-३९||३९.००||६||—
|-
|| १६|| [[करसन घावरी]] || १९७५-८१ ||१९||१६||६||११४||२०||११.४०||१०३३||१२||७०८||१५||३-४०||४७.२०||२||—
|-
|| १७|| [[सैयद किरमाणी]]‡† || १९७६-८६ ||४९||३१||१३||३७३||४८*||२०.७२||—||—||—||—||—||—||२७||९
|-
|| १८|| [[पार्थसारथी शर्मा]] || १९७६ ||२||२||०||२०||१४||१०.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| १९|| [[दिलिप वेंगसरकर]]‡ || १९७६-९१ ||१२९||१२०||१९||३५०८||१०५||३४.७३||६||०||४||०||—||—||३७||—
|-
|| २०|| [[भागवत चंद्रशेखर]] || १९७६ ||१||१||१||११||११*||—||५६||—||३६||३||३-३६||१२.००||—||—
|-
|| २१|| [[पूचियाह कृष्णमुर्ती]]† || १९७६ ||१||१||०||६||६||६.००||—||—||—||—||—||—||१||१
|-
|| २२|| [[सुधाकर राव]] || १९७६ ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २३|| [[सुरिंदर अमरनाथ]] || १९७८ ||३||३||०||१००||६२||३३.३३||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २४|| [[चेतन चौहान]] || १९७८-८१ ||७||७||०||१५३||४६||२१.८५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| २५|| [[कपिल देव|कपिलदेव]]‡ || १९७८-९४ ||२२५||१९८||३९||३७८३||१७५*||२३.७९||११२०२||२३५||६९४५||२५३||५-४३||२७.४५||७१||—
|-
|| २६|| [[यशपाल शर्मा]] || १९७८-८५ ||४२||४०||९||८८३||८९||२८.४८||२०१||—||१९९||१||१-२७||१९९.००||१०||—
|-
|| २७|| [[भरत रेड्डी]] || १९७८-८१ ||३||२||२||११||८*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
|| २८|| [[सुरिंदर खन्ना]]† || १९७९-८४ ||१०||१०||२||१७६||५६||२२.००||—||—||—||—||—||—||४||४
|-
|| २९|| [[कीर्ती आझाद]] || १९८०-८६ ||२५||२१||२||२६९||३९*||१४.१५||३९०||४||२७३||७||२-४८||३९.००||७||—
|-
|| ३०|| [[रॉजर बिन्नी]] || १९८०-८७ ||७२||४९||१०||६२९||५७||१६.१२||२९५७||३७||२२६०||७७||४-२९||२९.३५||१२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ३१|| [[दिलीप दोशी]] || १९८०-८२ ||१५||५||२||९||५*||३.००||७९२||८||५२४||२२||४-३०||२३.८१||३||—
|-
|| ३२|| [[संदीप पाटील]] || १९८०-८६ ||४५||४२||१||१००५||८४||२४.५१||८६४||९||५८९||१५||२-२८||३९.२६||११||—
|-
|| ३३|| [[तिरुमलै श्रीनिवासन]] || १९८०-८१ ||२||२||—||१०||६||५.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ३४|| [[योगराजसिंग]] || १९८०-८१ ||६||४||२||१||१||०.५०||२४४||४||१८६||४||२-४४||४६.५०||२||—
|-
|| ३५|| [[रणधीर सिंग, क्रिकेट खेळाडू|रणधीर सिंग]] || १९८१-८३ ||२||—||—||—||—||—||७२||—||४८||१||१-३०||४८.००||—||—
|-
|| ३६|| [[रवी शास्त्री]]‡ || १९८१-९२ ||१५०||१२८||२१||३१०८||१०९||२९.०४||६६१३||५६||४६५०||१२९||५-१५||३६.०४||४०||—
|-
|| ३७|| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]‡ || १९८१-९२ ||१४६||१४५||४||४०९१||१२३||२९.०१||७१२||३||६४१||२५||५-२७||२५.६४||४२||—
|-
|| ३८|| [[सुरू नायक]] || १९८१-८२ ||४||१||—||३||३||३.००||२२२||४||१६१||१||१-५१||१६१.००||१||—
|-
|| ३९|| [[अरुणलाल]] || १९८२-८९ ||१३||१३||—||१२२||५१||९.३८||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४०|| [[अशोक मल्होत्रा]] || १९८२-८६ ||२०||१९||४||४५७||६५||३०.४६||६||१||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४१|| [[गुलाम परकार]] || १९८२-८४ ||१०||१०||१||१६५||४२||१८.३३||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४२|| [[बलविंदरसिंग संधू]] || १९८२-८४ ||२२||७||३||५१||१६*||१२.७५||१११०||१५||७६३||१६||३-२७||४७.६८||५||—
|-
|| ४३|| [[मनिंदरसिंग]] || १९८३-९३ ||५९||१८||१४||४९||८*||१२.२५||३१३३||३३||२०६६||६६||४-२२||३१.३०||१८||—
|-
|| ४४|| [[टी.ए. शेखर]] || १९८३-८५ ||४||—||—||—||—||—||१५६||—||१२८||५||३-२३||२५.६०|-||—
|-
|| ४५|| [[चेतन शर्मा]] || १९८३-९४ ||६५||३५||१६||४५६||१०१*||२४.००||२८३५||१९||२३३६||६७||३-२२||३४.८६||७||—
|-
|| ४६|| [[राजू कुलकर्णी]] || १९८३-८७ ||१०||५||३||३३||१५||१६.५०||४४४||४||३४५||१०||३-४२||३४.५०||२||—
|-
|| ४७|| [[मनोज प्रभाकर]] || १९८४-९६ ||१३०||९८||२१||१८५८||१०६||२४.१२||६३६०||७६||४५३४||१५७||५-३३||२८.८७||२७||—
|-
|| ४८|| [[अशोक पटेल]] || १९८४-८५ ||८||२||०||६||६||३.००||३६०||४||२६३||७||३-४३||३७.५७||१||—
|-
|| ४९|| [[राजिंदरसिंग घाई]] || १९८४-८६ ||६||१||०||१||१||१.००||२७५||१||२६०||३||१-३८||८६.६६||—||—
|-
|| ५०|| [[किरण मोरे]]† || १९८४-९३ ||९४||६५||२२||५६३||४२*||१३.०९||—||—||—||—||—||—||६३||२७
|-
|| ५१|| [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]‡ || १९८५-२००० ||३३४||३०८||५४||९३७८||१५३*||३६.९२||५५२||१||४७९||१२||३|—||३९.९१||१५६||—
|-
|| ५२|| [[सदानंद विश्वनाथ]]† || १९८५-८८ ||२२||१२||४||७२||२३*||९.००||—||—||—||—||—||—||१७||७
|-
|| ५३|| [[लालचंद राजपूत]] || १९८५-८७ ||४||४||१||९||८||३.००||४२||०||४२||०||—||—||२||—
|-
|| ५४|| [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] || १९८५-८७ ||१६||४||२||५||२*||२.५०||७५६||५||५३८||१५||३-३५||३५.८६||७||—
|-
|| ५५|| [[गोपाल शर्मा]] || १९८५-८७ ||११||२||०||११||७||५.५०||४८६||१||३६१||१०||३-२९||३६.१०||२||—
|-
|| ५६|| [[शिवलाल यादव]] || १९८६-८७ ||७||२||२||१||१*||—||३३०||३||२२८||८||२-१८||२८.५०||१||—
|-७
|| ५७|| [[चंद्रकांत पंडित]]† || १९८६-९२ ||३६||२३||९||२९०||३३*||२०.७१||—||—||—||—||—||—||१५||१५
|-
|| ५८|| [[रमण लांबा]] || १९८६-८९ ||३२||३१||२||७८३||१०२||२७.००||१९||०||२०||१||१-९||२०.००||१०||—
|-
|| ५९|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || १९८६ ||२||०||०||०||०||०||८२||१||७७||१||१-५८||७७.००||०||—
|-
|| ६०|| [[भरत अरुण]] || १९८६-८७ ||४||३||१||२१||८||१०.५०||१०२||०||१०३||१||१-४३||१०३.००||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ६१|| [[नवजोतसिंग सिधू]] || १९८७-९८ ||१३६||१२७||८||४४१३||१३४*||३७.०८||४||—||३||०||—||—||२०||—
|-
|| ६२|| [[अर्शद अय्युब]] || १९८७-९० ||३२||१७||७||११६||३१*||११.६०||१७६९||१९||१२१६||३१||५-२१||३९.२२||५||—
|-
|| ६३|| [[वूर्केरी रामन]] || १९८८-९६ ||२७||२७||१||६१७||११४||२३.७३||१६२||२||१७०||२||१-२३||८५.००||२||—
|-
|| ६४|| [[अजय शर्मा]] || १९८८-९३ ||३१||२७||६||४२४||५९*||२०.१९||११४०||५||८७५||१५||३-४१||५८.३३||६||—
|-
|| ६५|| [[संजीव शर्मा]] || १९८८-९० ||२३||१२||४||८०||२८||१०.००||९७९||६||८१३||२२||५-२६||३६.९५||७||—
|-
|| ६६|| [[संजय मांजरेकर]] || १९८८-९६ ||७४||७०||१०||१९९४||१०५||३३.२३||८||—||१०||१||१-२||१०.००||२३||—
|-
|| ६७|| [[नरेंद्र हिरवाणी]] || १९८८-९२ ||१८||७||३||८||४||२.००||९६०||६||७१९||२३||४-४३||३१.२६||२||—
|-
|| ६८|| [[व्ही.बी. चंद्रशेखर]] || १९८८-९० ||७||७||०||८८||५३||१२.५७||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| ६९|| [[रशीद पटेल]] || १९८८ ||१||०||०||०||०||०||६०||१||५८||०||—||—||०||—
|-
|| ७०|| [[एम. वेंकटरामन]] || १९८८ ||१||१||१||०||०||०||६०||०||३६||२||२-३६||१८.००||०||—
|-
|| ७१|| [[रॉबिन सिंग]] || १९८९-२००१ ||१३६||११३||२३||२३३६||१००||२५.९५||३७३४||२८||२९८५||६९||५-२२||४३.२६||३३||—
|-
|| ७२|| [[सलिल अंकोला]] || १९८९-९७ ||२०||१३||४||३४||९||३.७७||८०७||४||६१५||१३||३-३३||४७.३०||२||—
|-
|| ७३|| [[विवेक राझदान]] || १९८९-९० ||३||३||१||२३||१८||११.५०||८४||०||७७||१||१-३७||७७.००||४||—
|-
|| ७४|| [[सचिन तेंडुलकर]] || १९८९-२०१२ ||४६३||४५२||४१||१८४२६||२००*||४४.८३||८०५४||२४||६८५०||१५४||५-३२||४४.४८||१४०||—
|-
|| ७५|| [[वेंकटपती राजू]] || १९९०-९६ ||५३||१६||८||३२||८||४.००||२७७०||१६||२०१४||६३||४-४६||३१.९६||८||—
|-
|| ७६|| [[अतुल वासन]] || १९९०-९१ ||९||६||२||३३||१६||८.२५||४२६||०||२८३||११||३-२८||२५.७२||२||—
|-
|| ७७|| [[गुरशरणसिंग]] || १९९० ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ७८|| [[अनिल कुंबळे]]&lt;ref name=AsianXI&gt;[[अनिल कुंबळे]], [[सौरव गांगुली]], [[विरेंद्र सेहवाग]], [[झहीर खान]] व [[आशिष नेहरा]] हे खेळाडू आशिया संघाकडूनही खेळले आहेत. येथे त्यांनी भारतासाठी केलेली कामगिरी दिली आहे.&lt;/ref&gt;‡ || १९९०-२००७ ||२६९||१३४||४७||९०३||२६||१०.३७||१४३७६||१०९||१०३००||३३७||६-१२||३०.५६||८५||—
|-
|| ७९|| [[सरदिंदु मुखर्जी]] || १९९०-९१ ||३||१||१||२||२*||—||१७४||२||९८||२||१-३०||४९.००||१||—
|-
|| ८०|| [[विनोद कांबळी]] || १९९१-२००० ||१०४||९७||२१||२४७७||१०६||३२.५९||४||—||७||१||१-७||७.००||१५||—
|-
|| ८१|| [[जवागल श्रीनाथ]] || १९९१-२००३ ||२२९||१२१||३८||८८३||५३||१०.६३||११९३५||१३७||८८४७||३१५||५-२३||२८.०८||३२||—
|-
|| ८२|| [[प्रवीण आम्रे]] || १९९१-९४ ||३७||३०||५||५१३||८४*||२०.५२||२||—||४||०||—||—||१२||—
|-
|| ८३|| [[सुब्रोतो बॅनर्जी]] || १९९१-९२ ||६||५||३||४९||२५*||२४.५०||२४०||४||२०२||५||३-३०||४०.४०||३||—
|-
|| ८४|| [[सौरव गांगुली]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९२-२००७ ||३०८||२९७||२३||११२२१||१८३||४०.९५||४५४३||३०||३८३५||१००||५-१६||३८.३५||९९||—
|-
|| ८५|| [[अजय जडेजा]]‡ || १९९२-२००० ||१९६||१७९||३६||५३५९||११९||३७.४७||१२४८||२||१०९४||२०||३-३||५४.७०||५९||—
|-
|| ८६|| [[विजय यादव]]† || १९९२-९४ ||१९||१२||२||११८||३४*||११.८०||—||—||—||—||—||—||१२||७
|-
|| ८७|| [[राजेश चौहान]] || १९९३-९७ ||३५||१८||५||१३२||३२||१०.१५||१६३४||१२||१२१६||२९||३-२९||४१.९३||१०||—
|-
|| ८८|| [[नयन मोंगिया]]† || १९९४-२००० ||१४०||९६||३३||१२७२||६९||२०.१९||—||—||—||—||—||—||११०||४४
|-
|| ८९|| [[वेंकटेश प्रसाद]] || १९९४-२००१ ||१६१||६३||३१||२२१||१९||६.९०||८१२९||७९||६३३२||१९६||५-२७||३२.३०||३७||—
|-
|| ९०|| [[अतुल बेदाडे]] || १९९४ ||१३||१०||३||१५८||५१||२२.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ९१|| [[भुपिंदरसिंग सिनियर]] || १९९४ ||२||१||०||६||६||६.००||१०२||१||७८||३||३-३४||२६.००||०||—
|-
|| ९२|| [[आशिष कपूर]] || १९९५-२००० ||१७||६||०||४३||१९||७.१६||९००||५||६१२||८||२-३३||७६.५०||१||—
|-
|| ९३|| [[प्रशांत वैद्य]] || १९९५-९६ ||४||२||०||१५||१२||७.५०||१८४||१||१७४||४||२-४१||४३.५०||२||—
|-
|| ९४|| [[उत्पल चटर्जी]] || १९९५ ||३||२||१||६||३*||६.००||१६१||०||११७||३||२-३५||३९.००||१||—
|-
|| ९५|| [[राहुल द्रविड]]‡† || १९९६-२०११ ||३४०||३१४||३९||१०७६८||१५३||३९.१५||१८६||१||१७०||४||२-४३||४२.५०||१९६||१४
|-
|| ९६|| [[विक्रम राठोड]] || १९९६-९७ ||७||७||०||१९३||५४||२७.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ९७|| [[पारस म्हाम्ब्रे]] || १९९६-९८ ||३||१||१||७||७*||—||१२६||१||१२०||३||२-६९||४०.००||०||—
|-
|| ९८|| [[सुनील जोशी]] || १९९६-२००१ ||६९||४५||११||५८४||६१*||१७.१७||३३८६||३३||२५०९||६९||५-६||३६.३६||१९||—
|-
|| ९९|| [[सुजित सोमसुंदर]] || १९९६ ||२||२||०||१६||९||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १००|| [[पंकज धर्माणी]] || १९९६ ||१||१||०||८||८||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १०१|| [[साबा करीम]]† || १९९७-२००० ||३४||२७||४||३६२||५५||१५.७३||—||—||—||—||—||—||२७||३
|-
|| १०२|| [[दोड्डा गणेश]] || १९९७ ||१||१||—||४||४||४.००||३०||०||२०||१||१-२०||२०.००||०||—
|-
|| १०३|| [[अबेय कुरूविला]] || १९९७ ||२५||११||४||२६||७||३.७१||११३१||१८||८९०||२५||४-४३||३५.६०||४||—
|-
|| १०४|| [[नोएल डेव्हिड]] || १९९७ ||४||२||२||९||८*||—||१९२||१||१३३||४||३-२१||३३.२५||०||—
|-
|| १०५|| [[निलेश कुलकर्णी]] || १९९७-९८ ||१०||५||३||११||५*||५.५०||४०२||३||३५७||११||३-२७||३२.४५||२||—
|-
|| १०६|| [[हरविंदर सिंग]] || १९९७-२००१ ||१६||५||१||६||३*||१.५०||६८६||६||६०९||२४||३-४४||२५.३७||६||—
|-
|| १०७|| [[देबाशिष मोहंती]] || १९९७-२००१ ||४५||११||६||२८||१८*||५.६०||१९९६||२१||१६६२||५७||४-५६||२९.१५||१०||—
|-
|| १०८|| [[साईराज बहुतुले]] || १९९७-२००३ ||८||४||१||२३||११||७.६६||२९४||०||२८३||२||१-३१||१४१.५०||३||—
|-
|| १०९|| [[ह्रषिकेश कानिटकर]] || १९९७-२००० ||३४||२७||८||३३९||५७||१७.८४||१००६||४||८०३||१७||२-२२||४७.२३||१४||—
|-
|| ११०|| [[राहुल संघवी]] || १९९८-९८ ||१०||२||०||८||८||४.००||४९८||१||३९९||१०||३-२९||३९.९०||४||—
|-
|| १११|| [[अजित आगरकर]] || १९९८-२००७ ||१९१||११३||२६||१२६९||९५||१४.५८||९४८४||१००||८०२१||२८८||६/४२||२७.८५||५२||—
|-
| ११२|| [[व्ही.व्ही.एस. लक्ष्मण]] || १९९८-२००६ ||८६||८३||७||२३३८||१३१||३०.७६||४२||०||४०||०||—||—||३९||—
|-
| ११३|| [[हरभजनसिंग]] || १९९८-२०१५ ||२३४||१२६||३५||१२१३||४९||१३.३२||१२३५९||८३||८८७२||२६५||५/३१||३३.४७||७१||—
|-
| ११४|| [[गगन खोडा]] || १९९८ ||२||२||०||११५||८९||५७.५०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| ११५|| [[एम.एस.के. प्रसाद]]† || १९९८-९९ ||१७||११||२||१३१||६३||१४.५५||—||—||—||—||—||—||१४||७
|-
| ११६|| [[निखिल चोप्रा]] || १९९८-२००० ||३९||२६||६||३१०||६१||१५.५०||१८३५||२१||१२८६||४६||५-२१||२७.९५||१६||—
|-
| ११७|| [[जतिन परांजपे]] || १९९८ ||४||४||१||५४||२७||१८.००||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| ११८|| [[संजय राउल]] || १९९८ ||२||२||०||८||८||४.००||३६||१||२७||१||१-१३||२७.००||०||—
|-
| ११९|| [[लक्ष्मीरतन शुक्ला]] || १९९९ ||३||२||०||१८||१३||९.००||११४||०||९४||१||१-२५||९४.००||१||—
|-
| १२०|| [[ग्यानेंद्र पांडे]] || १९९९ ||२||२||१||४||४*||४.००||७८||१||६०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १२१|| [[अमय खुरासिया]] || १९९९-२००१ ||१२||११||०||१४९||५७||१३.५४||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
| १२२|| [[सदागोपान रमेश]] || १९९९ ||२४||२४||१||६४६||८२||२८.०८||३६||०||३८||१||१-२३||३८.००||३||—
|-
| १२३|| [[विरेंद्र सेहवाग]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९९-२०१३ ||२४१||२३५||९||७९९५||२१९||३५.३७||४२९०||१३||३७३७||९४||४/६||३९.७५||९०||—
|-
| १२४|| [[जेकब मार्टिन]] || १९९९-२००१ ||१०||८||१||१५८||३९||२२.५७||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १२५|| [[विजय भारद्वाज]] || १९९९-२००२ ||१०||९||४||१३६||४१*||२७.२०||३७२||३||३०७||१६||३-३४||१९.१८||४||—
|-
| १२६|| [[तिरुनविक्करासु कुमारन]] || १९९९-२००० ||८||३||०||१९||८||६.३३||३७८||४||३४८||९||३-२४||३८.६६||३||—
|-
| १२७|| [[देवांग गांधी, क्रिकेट खेळाडू|देवांग गांधी]] || १९९९-२००० ||३||३||०||४९||३०||१६.३३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १२८|| [[समीर दिघे]]† || २०००-२००१ ||२३||१७||६||२५६||९४*||२३.२७||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १२९|| [[श्रीधरन श्रीराम]] || २०००-२००४ ||८||७||१||८१||५७||१३.५०||३२४||१||२७४||९||३-४३||३०.४४||१||—
|-
| १३०|| [[हेमांग बदाणी]] || २०००-२००४ ||४०||३६||१०||८६७||१००||३३.३४||१८३||०||१४९||३||१-७||४९.६६||१३||—
|-
| १३१|| [[अमित भंडारी]] || २०००-२००४ ||२||१||१||०||०||—||१०६||०||१०६||५||३-३१||२१.२०||०||—
|-
| १३२|| [[विजय दहिया]]† || २०००-२००१ ||१९||१५||२||२१६||५१||१६.६१||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १३३|| [[झहीर खान]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २०००-२०१२ ||१९४||९६||३१||७५३||३४*||११.५८||९८१५||११२||८१०२||२६९||५/४२||३०.११||४३||—
|-
| १३४|| [[युवराजसिंग]] || २०००-२०१७ ||३०१||२७५||३९||८६०९||१५०||३६.४७||४९८८||१८||४२२७||११०||५/३१||३८.४२||९३||—
|-
| १३५|| [[रीतिंदरसिंग सोधी]] || २०००-२००२ ||१८||१४||३||२८०||६७||२५.४५||४६२||३||३६५||५||२-३१||७३.००||९||—
|-
| १३६|| [[दिनेश मोंगिया]] || २००१-२००७ ||५७||५१||७||१२३०||१५९*||२७.९५||६४०||१||५७१||१४||३-३१||४०.७८||२१||—
|-
| १३७|| [[आशिष नेहरा]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २००१-२०११ ||११७||४५||२१||१४०||२४||५.८३||५६३७||५३||४८९९||१५५||६-२३||३१.६०||१७||—
|-
| १३८|| [[शिव सुंदर दास]] || २००१-२००२ ||४||४||१||३९||३०||१३.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १३९|| [[दीप दासगुप्ता]]† || २००१ ||५||४||१||५१||२४*||१७.००||—||—||—||—||—||—||२||१
|-
| १४०|| [[अजय रात्रा]]† || २००२ ||१२||८||१||९०||३०||१२.८५||—||—||—||—||—||—||११||५
|-
| १४१|| [[संजय बांगर]] || २००२-२००४ ||१५||१५||२||१८०||५७*||१३.८४||४४२||२||३८४||७||२-३९||५४.८५||४||—
|-
| १४२|| [[मोहम्मद कैफ]] || २००२-२००६ ||१२५||११०||२४||२७५३||१११*||३२.०१||—||—||—||—||—||—||५५||—
|-
| १४३|| [[शरणदीपसिंग]] || २००२-२००३ ||५||४||१||४७||१९||१५.६६||२५८||१||१८०||३||२-३४||६०.००||२||—
|-
| १४४|| [[मुरली कार्तिक]] || २००२-२००७ ||३७||१४||५||१२६||३२*||१४.००||१९०७||१९||१६१२||३७||६/२७||४३.५६||१०||—
|-
| १४५|| [[टिनु योहानन]] || २००२ ||३||२||२||७||५*||—||१२०||१||१२२||५||३-३३||२४.४०||०||—
|-
| १४६|| [[जय यादव]] || २००२-२००५ ||१२||७||३||८१||६९||२०.२५||३९६||४||३२६||६||२-३२||५४.३३||३||—
|-
| १४७|| [[लक्ष्मीपती बालाजी]] || २००२-२००९ ||३०||१६||६||१२०||२१*||१२.००||१४४७||१२||१३४४||३४||४-४८||३९.५२||११||—
|-
| १४८|| [[पार्थिव पटेल]]† || २००३-२०१२ ||३८||३४||३||७३६||९५||२३.७४||—||—||—||—||—||—||३०||९
|-
| १४९|| [[गौतम गंभीर]]‡ || २००३-२०१३ ||१४७||१४३||११||५२३८||१५०*||३९.६८||६||०||१३||०||—||—||१०||—
|-
| १५०|| [[आविष्कार साळवी]] || २००३ ||४||३||१||४||४*||२.००||१७२||३||१२०||४||२-१५||३०.००||२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १५१|| [[अमित मिश्रा]] || २००३-१६ ||३६||११||३||४३||१४||५.३७||१९१७||१९||१५११||६४||६/४८||२३.६०||५||—
|-
| १५२|| [[अभिजित काळे]] || २००३ ||१||१||—||१०||१०||१०.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १५३|| [[इरफान पठाण]] || २००४-१२ ||१२०||८७||२१||१५४४||८३||२३.३९||५८५५||४८||५१४३||१७३||५/२७||२९.७२||२१||—
|-
| १५४|| [[रोहन गावसकर]] || २००४ ||११||१०||२||१५१||५४||१८.८७||७२||०||७४||१||१-५६||७४.००||५||—
|-
| १५५|| [[रमेश पोवार]] || २००४-०७ ||३१||१९||५||१६३||५४||११.६४||१५३६||६||११९१||३४||३/२४||३५.०२||३||—
|-
| १५६|| [[दिनेश कार्तिक]]† || २००४-१९ ||९४||७९||२१||१७५२||७९||३०.२०||—||—||—||—||—||—||६४||७
|-
| १५७|| [[महेंद्रसिंग धोणी]]‡† || २००४-१९ ||३५०||२९४||८४||१०७७३||१८३*||५०.५७||३६||०||३१||१||१/१४||३१.००||३१८||१२०
|-
| १५८|| [[जोगिंदर शर्मा]] || २००४-०७ ||४||३||२||३५||२९*||३५.००||१५०||३||११५||१||१-२८||११५.००||३||—
|-
| १५९|| [[सुरेश रैना]]‡ || २००५-१८ ||२२६||१९४||३५||५६१५||११६*||३५.३१||२१२६||५||१८११||३६||३/३४||५०.३०||१०२||—
|-
| १६०|| [[यलाका वेणुगोपाल राव]] || २००५-०६ ||१६||११||२||२१८||६१*||२४.२२||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १६१|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || २००५-११ ||५८||२०||१०||१०४||२३||१०.४०||२५६५||३१||२३४३||६९||४/३५||३३.९५||१३||—
|-
| १६२|| [[शांताकुमारन् श्रीसंत]] || २००५-११ ||५३||२१||१०||४४||१०*||४.००||२४७६||१६||२५०८||७५||६/५५||३३.४४||७||—
|-
| १६३|| [[मुनाफ पटेल]] || २००५-११ ||७०||२७||१६||७४||१५||६.७२||३१५४||३८||२६०३||८६||४/२९||३०.२६||६||—
|-
| १६४|| [[विक्रम सिंग]] || २००५-०६ ||२||१||०||८||८||८.००||७२||०||१०५||०||—||—||३||—
|-
| १६५|| [[रॉबिन उतप्पा]]† || २००५-१५ ||४६||४२||६||९३४||८६||२५.९४||—||—||—||—||—||—||१९||२
|-
| १६६|| [[वासिम जाफर]] || २००६ ||२||२||०||१०||१०||५.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १६७|| [[पियुश चावला]] || २००७-११ ||२५||१२||५||३८||१३*||५.४२||१३१२||६||१११७||३२||४/२३||३४.९०||९||—
|-
| १६८|| [[रोहित शर्मा]]‡ || २००७-२४ ||२६५||२५७||३६||१०८६६||२६४||४९.१६||६१०||२||५३३||९||२/२७||५९.२२||९५||—
|-
| १६९|| [[इशांत शर्मा]] || २००७-१६ ||८०||२८||१३||७२||१३||४.८०||३७३३||२९||३५६३||११५||४/३४||३०.९८||१९||—
|-
| १७०|| [[प्रवीण कुमार|प्रविण कुमार]] || २००७-१२ ||६८||३३||१२||२९२||५४||१३.९०||३२४२||४४||२७७४||७७||४/३१||३६.०२||११||—
|-
| १७१|| [[मनोज तिवारी]] || २००८-१५ ||१२||१२||१||२८७||१०४*||२६.०९||१३२||०||१५०||५||४/६१||३०.००||४||—
|-
| १७२|| [[युसुफ पठाण]] || २००८-१२ ||५७||४१||११||८१०||१२३*||२७.००||१४९०||३||१३६५||३३||३/४९||४१.३६||१७||—
|-
| १७३|| [[मनप्रीत गोणी]] || २००८-१२ ||२||०||—||—||—||—||७८||१||७६||२||२-६५||३८.००||०||—
|-
| १७४|| [[प्रग्यान ओझा]] || २००८-१२ ||१८||१०||८||४६||१६*||२३.००||८७६||५||६५२||२१||४-३८||३१.०४||७||—
|-
| १७५|| [[विराट कोहली]]‡ || २००८-२४ ||२९५||२८३||४४||१३९०६||१८३||५८.१८||६६२||१||६८०||५||१/१३||१३६.००||१५२||—
|-
| १७६|| [[सुब्रमण्यम बद्रिनाथ]] || २००८-११ ||७||६||१||७९||२७*||१५.८०||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १७७|| [[रविंद्र जडेजा]] || २००९-२३ ||१९७||१३२||४७||२७५६||८७||३२.४२||९७५०||५६||७९३६||२२०||५/३६||३६.०७||७४||—
|-
| १७८|| [[अभिषेक नायर]] || २००९ ||३||१||१||०||०*||—||१८||०||१७||०||—||—||०||—
|-
| १७९|| [[सुदिप त्यागी]] || २००९ ||४||१||१||१||१*||—||१६५||०||१४४||३||१-१५||४८.००||१||—
|-
| १८०|| [[अभिमन्यू मिथुन]] || २०१०-११ ||५||३||०||५१||२४||१७.००||१८०||१||२०३||३||२/३२||९२.७२||१||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १८१|| [[मुरली विजय]] || २०१०-१५ ||१७||१६||०||३३९||७२||२१.१८||३६||०||३७||१||१/१९||३७.००||९||—
|-
| १८२|| [[अशोक दिंडा]] || २०१०-१३ ||१३||५||०||२१||१६||४.२०||५९४||१||६१२||१२||२/४४||५१.००||—||—
|-
| १८३|| [[विनय कुमार]] || २०१०-१३ ||३१||१३||४||८६||२७*||९.५५||१४३६||१९||१४२३||३८||४/३०||३७.४४||६||—
|-
| १८४|| [[उमेश यादव]] || २०१०-१८ ||७५||२४||१४||७९||१८*||७.९०||३५५८||२३||३५६५||१०६||४/३१||३३.६३||२२||—
|-
| १८५|| [[रविचंद्रन आश्विन]] || २०१०-२३ ||११६||६३||२०||७०७||६५||१६.४४||६३०३||३७||५१८०||१५६||४/२५||३३.२०||३१||—
|-
| १८६|| [[नमन ओझा]]† || २०१० ||१||१||०||१||१||१.००||—||—||—||—||—||—||०||१
|-
| १८७|| [[पंकज सिंग]] || २०१० ||१||१||१||३||३*||—||४२||०||४५||०||—||—||१||—
|-
| १८८|| [[शिखर धवन]]‡ || २०१०-२२ ||१६७||१६४||१०||६७९३||१४३||४४.११||—||—||—||—||—||—||८३||—
|-
| १८९|| [[सौरभ तिवारी]] || २०१० ||३||२||२||४९||३७*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १९०|| [[वृद्धिमान साहा]] || २०१०-१४ ||९||५||२||४१||१६||१३.६६||—||—||—||—||—||—||१७||१
|-
| १९१|| [[अजिंक्य रहाणे]]‡ || २०११-१८ ||९०||८७||३||२९६२||१११||३५.२६||—||—||—||—||—||—||४८||—
|-
| १९२|| [[वरूण अ‍ॅरन]] || २०११-१४ ||९||३||२||८||६*||८.००||३८०||१||४१९||११||३/२४||३८.०९||१||—
|-
| १९३|| [[राहुल शर्मा]] || २०११-१२ ||४||१||०||१||१||१.००||२०६||०||१७७||६||३/४३||२९.५०||१||—
|-
| १९४|| [[भुवनेश्वर कुमार]] || २०१२-२२ ||१२१||५५||१६||५५२||५३*||१४.१५||५८४७||६८||४९५१||१४१||५/४२||३५.११||२९||—
|-
| १९५|| [[मोहम्मद शमी]] || २०१३-२३ ||१०१||४८||२०||२२०||२५||७.८५||४९८५||५१||४६१८||१९५||७/५७||२३.६८||३१||—
|-
| १९६|| [[अंबाटी रायडू]] || २०१३-१९ ||५५||५०||१४||१६९४||१२४*||४७.०५||१२१||१||१२४||३||१/५||४१.३३||१७||—
|-
| १९७|| [[जयदेव उनाडकट]] || २०१३-२३ ||८||—||—||—||—||—||३४२||५||२२५||९||४/४१||२५.००||१||—
|-
| १९८|| [[चेतेश्वर पुजारा]] || २०१३-१४ ||५||५||०||५१||२७||१०.२०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १९९|| [[मोहित शर्मा]] || २०१३-१५ ||२६||९||५||३१||११||७.७५||११२१||१२||१०२०||३१||४/२२||३२.९०||६||—
|-
| २००|| [[स्टुअर्ट बिन्नी]] || २०१४-१५ ||१४||११||३||२३०||७७||२८.७५||४९०||४||४३९||२०||६/४||२१.९५||३||—
|-
| २०१|| [[परवेझ रसूल]] || २०१४ ||१||—||—||—||—||—||६०||०||६०||२||२/६०||३०||०||—
|-
| २०२|| [[अक्षर पटेल]] || २०१४-२४ ||६०||३९||१०||५६८||६४*||१९.५८||२७८१||२०||२०८४||६४||३/२४||३२.५६||२५||—
|-
| २०३|| [[धवल कुलकर्णी]] || २०१४-१६ ||१२||२||२||२७||२५*||—||५९८||५||५०८||१९||४/३४||२६.७३||२||—
|-
| २०४|| [[कर्ण शर्मा]] || २०१४ ||२||—||—||—||—||—||११४||१||१२५||०||—||—||३||—
|-
| २०५|| [[केदार जाधव]] || २०१४-२० ||७३||५२||१९||१३८९||१२०||४२.०९||११८७||१||१०२०||२७||३/२४||३७.७७||३३||—
|-
| २०६|| [[मनीष पांडे]] || २०१५-२१ ||२९||२४||७||५६६||१०४*||३३.२९||—||—||—||—||—||—||१०||—
|-
| २०७|| [[बरिंदर स्रान|बरिंदर स्रन]]|| २०१६ ||६||—||—||—||—||—||३०२||२||२६९||७||३/५६||३८.४२||१||—
|-
| २०८|| [[रिशी धवन]] || २०१६ ||३||२||१||१२||९||१२||१५०||०||१६०||१||१/७४||१६०||०||—
|-
| २०९|| [[गुरकीरतसिंग मान]] || २०१६ ||३||३||१||१३||८||६.५||६०||०||६८||०||—||—||१||—
|-
| २१०|| [[जसप्रीत बुमराह]] || २०१६-२३ ||८९||२६||१४||९१||१६||७.५८||४५८०||५७||३५०९||१४९||६/१९||२३.५५||१८||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| २११|| [[युझवेंद्र चहल]] || २०१६-२३ ||७२||१४||५||७७||१८*||८.५५||३७३९||१४||३२८३||१२१||६/४२||२७.१३||१६||—
|-
| २१२|| [[करुण नायर]] || २०१६ ||२||२||०||४६||३९||२३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१३|| [[लोकेश राहुल]]†‡ || २०१६-२४ ||७७||७२||१४||२८५१||११२||४९.१५||—||—||—||—||—||—||६३||५
|-
| २१४|| [[फैज फजल]] || २०१६ ||१||१||१||५५||५५*||—||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१५|| [[हार्दिक पंड्या]]‡ || २०१६-२३ ||८६||६१||९||१७६९||९२*||३४.०१||३१९९||१५||२९६०||८४||४/२४||३५.२३||३२||—
|-
| २१६|| [[जयंत यादव]] || २०१६-२२ ||२||२||१||३||२||३||८४||०||६१||१||१/८||६१||१||—
|-
| २१७|| [[कुलदीप यादव]] || २०१७-२४ ||१०६||४०||१९||२०५||१९||९.७६||५३६९||३०||४४७२||१७२||६/२५||२६.००||१६||—
|-
| २१८|| [[शार्दुल ठाकूर]] || २०१७-२३ ||४७||२५||६||३२९||५०*||१७.३१||१९४०||१०||२०१४||६५||४/३७||३०.९८||९||—
|-
| २१९|| [[श्रेयस अय्यर]] || २०१७-२४ ||६२||५७||६||२४२१||१२८*||४७.४७||३७||०||३९||०||—||—||२४||—
|-
| २२०|| [[वॉशिंग्टन सुंदर]] || २०१७-२४ ||२२||१४||१||३१५||५१||२४.२३||७९८||५||६२६||२३||३/३०||२७.२१||६||—
|-
| २२१|| [[सिद्धार्थ कौल]] || २०१८ ||३||२||०||१||१||०.५||१६२||०||१७९||०||—||—||१||—
|-
| २२२|| [[खलील अहमद]] || २०१८-१९ ||११||३||१||९||५||४.५||४८०||२||४६५||१५||३/१३||३१||१||—
|-
| २२३|| [[दीपक चाहर]] || २०१८-२२ ||१३||९||३||२०३||६९*||३३.८३||५१०||५||४८९||१६||३/२७||३०.५६||१||—
|-
| २२४|| [[रिषभ पंत]]† || २०१८-२४ ||३१||२७||१||८७१||१२५*||३३.५०||—||—||—||—||—||—||२७||१
|-
| २२५|| [[मोहम्मद सिराज]] || २०१९-२४ ||४४||१७||१०||५५||९*||७.८५||१९७५||३२||१७०७||७१||६/२१||२४.०४||६||—
|-
| २२६|| [[विजय शंकर]] || २०१९ ||१२||८||१||२२३||४६||३१.८५||२३३||०||२१०||४||२/१५||५२.५||७||—
|-
| २२७|| [[शुभमन गिल]] || २०१९-२४ ||४७||४७||७||२३२८||२०८||५८.२०||१८||०||२५||०||—||—||३२||—
|-
| २२८|| [[शिवम दुबे]] || २०१९-२४ ||४||४||०||४३||२५||१०.७५||१०७||१||१०६||१||१-१९||५२.५०||१||—
|-
| २२९|| [[नवदीप सैनी]] || २०१९-२१ ||८||५||३||१०७||४५||५३.५||४२०||०||४८१||६||२/५८||८०.१६||३||—
|-
| २३०|| [[मयंक अगरवाल]] || २०२० ||५||५||०||८६||३२||१७.२||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३१|| [[पृथ्वी शाॅ]] || २०२०-२१ ||६||६||०||१८९||४९||३१.५||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३२|| [[टी. नटराजन]] || २०२०-२१ ||२||१||०||०||०*||—||१२०||१||१४३||३||२/७०||४७.६६||०||—
|-
| २३३|| [[कृणाल पंड्या]] || २०२१ ||५||४||२||१३०||५८*||६५||२२८||१||२२३||२||१/२६||१११.५||१||—
|-
| २३४|| [[प्रसिद्ध कृष्ण]] || २०२१-२३ ||१७||७||५||२||२*||१||७९४||७||७४२||२९||४/१२||२५.५८||३||—
|-
| २३५|| [[ईशान किशन]]† || २०२१-२३ ||२७||२४||२||९३३||२१०||४२.४||—||—||—||—||—||—||१३||२
|-
| २३६|| [[सूर्यकुमार यादव]]|| २०२१-२३ ||३७||३५||५||७७३||७२*||२५.७६||१२||०||१७||०||—||—||१७||—
|-
|२३७||[[राहुल चाहर]]||२०२१||१||१||०||१३||१३||१३||६०||०||५४||३||३/५४||१८||०||—
|-
|२३८||[[कृष्णप्पा गौतम]]||२०२१||१||१||०||२||२||२||४८||०||४९||१||१/४९||४९||१||—
|-
||२३९||[[नितीश राणा]]||२०२१||१||१||०||७||७||७||१८||०||१०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
||२४०||[[चेतन साकरिया]]||२०२१||१||१||०||०||०*||—||४८||०||३४||२||२/३४||१७||२||—
|-
||२४१||[[संजू सॅमसन]]†||२०२१-२३||१६||१४||५||५१०||१०८||५६.६६||—||—||—||—||—||—||९||२
|-
||२४२||[[व्यंकटेश अय्यर]]||२०२२||२||२||०||२४||२२||१२||३०||०||२८||०||—||—||०||—
|-
||२४३||[[दीपक हूडा]]||२०२२||१०||७||१||१५३||३३||२५.५०||१५०||१||११९||३||२/६||३९.६६||३||—
|-
||२४४||[[अवेश खान]]||२०२२-२३||८||४||१||२३||१०||७.६६||३५६||५||३२९||९||४/२७||३६.५५||३||—
|-
||२४५||[[ऋतुराज गायकवाड]]||२०२२-२३||६||६||०||११५||७१||१९.१६||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
||२४६||[[रवी बिश्नोई]]||२०२२||१||१||१||४||४*||—||४८||०||६९||१||१/६९||६९||०||—
|-
||२४७||[[शाहबाझ अहमद|शाहबाज अहमद]]||२०२२||३||०||०||०||०||०||१५६||०||१२५||३||२/३२||४१.६६||१||—
|-
||२४८||[[अर्शदीप सिंग]]||२०२२-२४||८||५||१||३७||१८||९.२५||३४३||१२||२८९||१२||५/३७||२४.०८||१||—
|-
||२४९||[[उमरान मलिक]]||२०२२-२३||१०||४||३||२||२*||२||३६६||२||३९९||१३||३/५७||३०.६९||२||—
|-
||२५०||[[कुलदीप सेन]]||२०२२-२३||१||१||१||२||२*||—||३०||०||३७||२||२/३७||१८.५०||०||—
|-
||२५१||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||६||१२||१||१०||६||१०||२३४||४||२१७||५||३/३०||४३.४०||१||—
|-
||२५२||[[तिलक वर्मा]]||२०२३||४||४||१||६८||५२||२२.६६||४२||०||३९||०||—||—||१||—
|-
||२५३||[[साई सुदर्शन]]||२०२३||३||३||१||१२७||६२||६३.५०||३||०||८||०||—||—||१||—
|-
||२५४||[[रिंकू सिंग]]||२०२३||२||२||०||५५||३८||२७.५०||६||०||२||१||१/२||२||१||—
|-
||२५५||[[रजत पाटीदार]]||२०२३||१||१||०||२२||२२||२२||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
||२५६||[[रियान पराग]]||२०२४||१||१||०||१५||१५||१५.००||५४||०||५४||३||३/५४||१८.००||०||—
|}

==कर्णधार==

{{main|भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी}}

एकूण २७ खेळाडूंनी भारतीय एकदिवसीय संघाचे नेतृत्व केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=6;type=team|title=List of captains|publisher=ESPNcricinfo|access-date=11 October 2022}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | क्रमांक
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | वर्ष
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव 
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरीत
! scope=&quot;col&quot; | निकाल नाही 
! scope=&quot;col&quot; | विजय %{{#tag:ref|बरोबरीत खेळ अर्धा विजय म्हणून मोजून आणि समीकरणातून कोणतेही परिणाम वगळून टक्केवारी काढली जाते.|group=notes}}
|-
| १
! scope=&quot;row&quot;|[[अजित वाडेकर]]
|१९७४
|{{sort|002|२}}
|{{sort|002|०}}
|{{sort|000|२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|0|०}}
|-
| २
! scope=&quot;row&quot;|[[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|एस. वेंकटराघवन]]
|१९७५–१९७९
|{{sort|007|७}}
|१
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|014|१४}}
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot;|[[बिशनसिंग बेदी]]
|१९७५-१९७८
|{{sort|004|४}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|025|२५}}
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot;|[[सुनील गावस्कर]]
|१९८०-१९८६
|{{sort|037|३७}}
|{{sort|014|१४}}
|{{sort|021|२१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|040|४०}}
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot;|[[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
|१९८०
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot;|[[कपिल देव]]
|१९८२-१९९२
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|040|४०}}
|{{sort|032|३२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|056|५६}}
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot;|[[सय्यद किरमाणी]]
|१९८३
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहिंदर अमरनाथ]]
|१९८४
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|-1|—}}
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot;|[[रवी शास्त्री]]
|१९८६-१९९१
|{{sort|011|११}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|036|३६}}
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot;|[[दिलीप वेंगसरकर]]
|१९८७-१९८८
|{{sort|018|१८}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|010|१०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|044|४४}}
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot;|[[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
|१९८९–१९९०
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|033|३३}}
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहम्मद अझरुद्दीन]]
|१९८९-१९९९
|{{sort|174|१७४}}
|{{sort|090|९०}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot;|[[सचिन तेंडुलकर]]
|१९९६-१९९९
|{{sort|073|७३}}
|{{sort|023|२३}}
|{{sort|043|४३}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|035|३५}}
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot;|[[अजय जडेजा]]
|१९९७–१९९९
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|062|६२}}
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot;|[[सौरव गांगुली]]
|१९९९-२००५
|{{sort|146|१४६}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|05|५}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot;|[[राहुल द्रविड]]
|२०००–२००७
|{{sort|079|७९}}
|{{sort|042|४२}}
|{{sort|033|३३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|04|४}}
|{{sort|053|५३}}
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot;|[[अनिल कुंबळे]]
|२००१
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot;|[[वीरेंद्र सेहवाग]]
|२००३–२०११
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|058|५८}}
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot;|[[एमएस धोनी]]
|२००७–२०१८
|{{sort|200|२००}}
|{{sort|110|११०}}
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|11|११}}
|{{sort|060|६०}}
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot;|[[सुरेश रैना]]
|२०१०–२०१४
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot;|[[गौतम गंभीर]]
|२०१०–२०११
|{{sort|006|६}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot;|[[विराट कोहली]]
|२०१३–२०२१
|{{sort|095|९५}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|027|२७}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot;|[[अजिंक्य रहाणे]]
|२०१५
|{{sort|0003|३}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot;|'''[[रोहित शर्मा]]'''
|२०१७–
|{{sort|48|४८}}
|{{sort|34|३४}}
|{{sort|12|१२}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|073|७३}}
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot;|[[शिखर धवन]]
|२०२१–२०२२
|{{sort|0012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot;|[[केएल राहुल]]
|२०२२–२०२३
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|066|६६}}
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot;|[[हार्दिक पांड्या]]
|२०२३
|३
|२
|१
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|६७
|}

==हेसुद्धा पाहा==
* [[भारतीय क्रिकेट]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी]]

==नोंदी==
&lt;references group=notes/&gt;

==बाह्य दुवे==
*[http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp हाऊस्टेट]
*[http://content-ind.cricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=2 ईएसपीएन क्रिकइन्फो]
*[https://web.archive.org/web/20090819074143/http://icc-cricket.yahoo.net/ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]

{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

==स्रोत व टीप==

&lt;references/&gt;

{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू|*]]
[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची|भारतीय एकदिवसीय खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय लोकांच्या नामसूची]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]</text>
      <sha1>bysm92h1m3ittdcrfr5fcvc3qt8iugn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506746</id>
      <parentid>2506745</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:01:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* स्रोत व टीप */</comment>
      <origin>2506746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67376" sha1="5b4hnpg3vyoyehhxi5j6texzqfsrxp9" xml:space="preserve">[[भारतीय क्रिकेट|भारताकडून]] '''एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने''' खेळलेल्या खेळाडूंची ही यादी आहे. ज्या क्रमाने हे खेळाडू भारतीय संघात सामिल झाले त्याच क्रमाने ही यादी केलेली आहे. ज्याप्रसंगी एकाच सामन्यात एकाहून जास्त खेळाडूंनी पदार्पण केले तेथे अशा खेळाडूंच्या आडनावाप्रमाणे त्यांना क्रमांक देण्यात आला आहे. 
==खेळाडू==
* ही यादी ७ ऑगस्ट २०२४ पर्यंत अद्ययावत आहे

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | भारताचे आंतरराष्ट्रीय ए.दि. क्रिकेट खेळाडू
! colspan=5 | फलंदाजी
! colspan=6 | गोलंदाजी
! colspan=2 | क्षेत्ररक्षण
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| १|| [[आबिद अली]] || १९७४-७५ ||५||३||—||९३||७०||३१.००||३३६||१०||१८७||७||२/२२||२६.७१||०||—
|-
|| २|| [[बिशनसिंग बेदी]]‡ || १९७४-७९ ||१०||७||२||३१||१३||६.२०||५९०||१७||३४०||७||२/४४||४८.५७||४||—
|-
|| ३|| [[फारूख इंजिनीयर]]† || १९७४-७५ ||५||४||१||११४||५४*||३८.००||—||—||—||—||—||—||३||१
|-
|| ४|| [[सुनील गावसकर]]‡ || १९७४-८७ ||१०८||१०२||१४||३०९२||१०३*||३५.१३||२०||—||२५||१||१/१०||२५.००||२२||—
|-
|| ५|| [[मदनलाल]] || १९७४-८७ ||६७||३५||१४||४०१||५३*||१९.०९||३१६४||४४||२१३७||७३||४/२०||२९.२७||१८||—
|-
|| ६|| [[सुधीर नाइक]] || १९७४ ||२||२||०||३८||२०||१९.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ७|| [[ब्रिजेश पटेल]] || १९७४-७९ ||१०||९||१||२४३||८२||३०.३७||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ८|| [[एकनाथ सोलकर]] || १९७४-७६ ||७||६||०||२७||१३||४.५०||२५२||४||१६९||४||२-३१||४२.२५||२||—
|-
|| ९|| [[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]‡ || १९७४-८३ ||१५||९||४||५४||२६*||१०.८०||८६८||७||५४२||५||२-३४||१०८.४०||४||—
|-
|| १०|| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]‡ || १९७४-८२ ||२५||२३||१||४३९||७५||१९.९५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| ११|| [[अजित वाडेकर]]‡ || १९७४ ||२||२||०||७३||६७||३६.५०||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| १२|| [[गोपाल बोस]] || १९७४ ||१||१||०||१३||१३||१३.००||६६||२||३९||१||१-३९||३९.००||—||—
|-
|| १३|| [[अशोक मांकड]] || १९७४||१||१||०||४४||४४||४४.००||३५||—||४७||१||१-४७||४७.००||—||—
|-
|| १४|| [[मोहिंदर अमरनाथ]] || १९७५-८९ ||८५||७५||१२||१९२४||१०२*||३०.५३||२७३०||१७||१९७१||४६||३-१२||४२.८४||२३||—
|-
|| १५|| [[अंशुमन गायकवाड]] || १९७५-८७ ||१५||१४||१||२६९||७८*||२०.६९||४८||—||३९||१||१-३९||३९.००||६||—
|-
|| १६|| [[करसन घावरी]] || १९७५-८१ ||१९||१६||६||११४||२०||११.४०||१०३३||१२||७०८||१५||३-४०||४७.२०||२||—
|-
|| १७|| [[सैयद किरमाणी]]‡† || १९७६-८६ ||४९||३१||१३||३७३||४८*||२०.७२||—||—||—||—||—||—||२७||९
|-
|| १८|| [[पार्थसारथी शर्मा]] || १९७६ ||२||२||०||२०||१४||१०.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| १९|| [[दिलिप वेंगसरकर]]‡ || १९७६-९१ ||१२९||१२०||१९||३५०८||१०५||३४.७३||६||०||४||०||—||—||३७||—
|-
|| २०|| [[भागवत चंद्रशेखर]] || १९७६ ||१||१||१||११||११*||—||५६||—||३६||३||३-३६||१२.००||—||—
|-
|| २१|| [[पूचियाह कृष्णमुर्ती]]† || १९७६ ||१||१||०||६||६||६.००||—||—||—||—||—||—||१||१
|-
|| २२|| [[सुधाकर राव]] || १९७६ ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २३|| [[सुरिंदर अमरनाथ]] || १९७८ ||३||३||०||१००||६२||३३.३३||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २४|| [[चेतन चौहान]] || १९७८-८१ ||७||७||०||१५३||४६||२१.८५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| २५|| [[कपिल देव|कपिलदेव]]‡ || १९७८-९४ ||२२५||१९८||३९||३७८३||१७५*||२३.७९||११२०२||२३५||६९४५||२५३||५-४३||२७.४५||७१||—
|-
|| २६|| [[यशपाल शर्मा]] || १९७८-८५ ||४२||४०||९||८८३||८९||२८.४८||२०१||—||१९९||१||१-२७||१९९.००||१०||—
|-
|| २७|| [[भरत रेड्डी]] || १९७८-८१ ||३||२||२||११||८*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
|| २८|| [[सुरिंदर खन्ना]]† || १९७९-८४ ||१०||१०||२||१७६||५६||२२.००||—||—||—||—||—||—||४||४
|-
|| २९|| [[कीर्ती आझाद]] || १९८०-८६ ||२५||२१||२||२६९||३९*||१४.१५||३९०||४||२७३||७||२-४८||३९.००||७||—
|-
|| ३०|| [[रॉजर बिन्नी]] || १९८०-८७ ||७२||४९||१०||६२९||५७||१६.१२||२९५७||३७||२२६०||७७||४-२९||२९.३५||१२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ३१|| [[दिलीप दोशी]] || १९८०-८२ ||१५||५||२||९||५*||३.००||७९२||८||५२४||२२||४-३०||२३.८१||३||—
|-
|| ३२|| [[संदीप पाटील]] || १९८०-८६ ||४५||४२||१||१००५||८४||२४.५१||८६४||९||५८९||१५||२-२८||३९.२६||११||—
|-
|| ३३|| [[तिरुमलै श्रीनिवासन]] || १९८०-८१ ||२||२||—||१०||६||५.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ३४|| [[योगराजसिंग]] || १९८०-८१ ||६||४||२||१||१||०.५०||२४४||४||१८६||४||२-४४||४६.५०||२||—
|-
|| ३५|| [[रणधीर सिंग, क्रिकेट खेळाडू|रणधीर सिंग]] || १९८१-८३ ||२||—||—||—||—||—||७२||—||४८||१||१-३०||४८.००||—||—
|-
|| ३६|| [[रवी शास्त्री]]‡ || १९८१-९२ ||१५०||१२८||२१||३१०८||१०९||२९.०४||६६१३||५६||४६५०||१२९||५-१५||३६.०४||४०||—
|-
|| ३७|| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]‡ || १९८१-९२ ||१४६||१४५||४||४०९१||१२३||२९.०१||७१२||३||६४१||२५||५-२७||२५.६४||४२||—
|-
|| ३८|| [[सुरू नायक]] || १९८१-८२ ||४||१||—||३||३||३.००||२२२||४||१६१||१||१-५१||१६१.००||१||—
|-
|| ३९|| [[अरुणलाल]] || १९८२-८९ ||१३||१३||—||१२२||५१||९.३८||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४०|| [[अशोक मल्होत्रा]] || १९८२-८६ ||२०||१९||४||४५७||६५||३०.४६||६||१||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४१|| [[गुलाम परकार]] || १९८२-८४ ||१०||१०||१||१६५||४२||१८.३३||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४२|| [[बलविंदरसिंग संधू]] || १९८२-८४ ||२२||७||३||५१||१६*||१२.७५||१११०||१५||७६३||१६||३-२७||४७.६८||५||—
|-
|| ४३|| [[मनिंदरसिंग]] || १९८३-९३ ||५९||१८||१४||४९||८*||१२.२५||३१३३||३३||२०६६||६६||४-२२||३१.३०||१८||—
|-
|| ४४|| [[टी.ए. शेखर]] || १९८३-८५ ||४||—||—||—||—||—||१५६||—||१२८||५||३-२३||२५.६०|-||—
|-
|| ४५|| [[चेतन शर्मा]] || १९८३-९४ ||६५||३५||१६||४५६||१०१*||२४.००||२८३५||१९||२३३६||६७||३-२२||३४.८६||७||—
|-
|| ४६|| [[राजू कुलकर्णी]] || १९८३-८७ ||१०||५||३||३३||१५||१६.५०||४४४||४||३४५||१०||३-४२||३४.५०||२||—
|-
|| ४७|| [[मनोज प्रभाकर]] || १९८४-९६ ||१३०||९८||२१||१८५८||१०६||२४.१२||६३६०||७६||४५३४||१५७||५-३३||२८.८७||२७||—
|-
|| ४८|| [[अशोक पटेल]] || १९८४-८५ ||८||२||०||६||६||३.००||३६०||४||२६३||७||३-४३||३७.५७||१||—
|-
|| ४९|| [[राजिंदरसिंग घाई]] || १९८४-८६ ||६||१||०||१||१||१.००||२७५||१||२६०||३||१-३८||८६.६६||—||—
|-
|| ५०|| [[किरण मोरे]]† || १९८४-९३ ||९४||६५||२२||५६३||४२*||१३.०९||—||—||—||—||—||—||६३||२७
|-
|| ५१|| [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]‡ || १९८५-२००० ||३३४||३०८||५४||९३७८||१५३*||३६.९२||५५२||१||४७९||१२||३|—||३९.९१||१५६||—
|-
|| ५२|| [[सदानंद विश्वनाथ]]† || १९८५-८८ ||२२||१२||४||७२||२३*||९.००||—||—||—||—||—||—||१७||७
|-
|| ५३|| [[लालचंद राजपूत]] || १९८५-८७ ||४||४||१||९||८||३.००||४२||०||४२||०||—||—||२||—
|-
|| ५४|| [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] || १९८५-८७ ||१६||४||२||५||२*||२.५०||७५६||५||५३८||१५||३-३५||३५.८६||७||—
|-
|| ५५|| [[गोपाल शर्मा]] || १९८५-८७ ||११||२||०||११||७||५.५०||४८६||१||३६१||१०||३-२९||३६.१०||२||—
|-
|| ५६|| [[शिवलाल यादव]] || १९८६-८७ ||७||२||२||१||१*||—||३३०||३||२२८||८||२-१८||२८.५०||१||—
|-७
|| ५७|| [[चंद्रकांत पंडित]]† || १९८६-९२ ||३६||२३||९||२९०||३३*||२०.७१||—||—||—||—||—||—||१५||१५
|-
|| ५८|| [[रमण लांबा]] || १९८६-८९ ||३२||३१||२||७८३||१०२||२७.००||१९||०||२०||१||१-९||२०.००||१०||—
|-
|| ५९|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || १९८६ ||२||०||०||०||०||०||८२||१||७७||१||१-५८||७७.००||०||—
|-
|| ६०|| [[भरत अरुण]] || १९८६-८७ ||४||३||१||२१||८||१०.५०||१०२||०||१०३||१||१-४३||१०३.००||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ६१|| [[नवजोतसिंग सिधू]] || १९८७-९८ ||१३६||१२७||८||४४१३||१३४*||३७.०८||४||—||३||०||—||—||२०||—
|-
|| ६२|| [[अर्शद अय्युब]] || १९८७-९० ||३२||१७||७||११६||३१*||११.६०||१७६९||१९||१२१६||३१||५-२१||३९.२२||५||—
|-
|| ६३|| [[वूर्केरी रामन]] || १९८८-९६ ||२७||२७||१||६१७||११४||२३.७३||१६२||२||१७०||२||१-२३||८५.००||२||—
|-
|| ६४|| [[अजय शर्मा]] || १९८८-९३ ||३१||२७||६||४२४||५९*||२०.१९||११४०||५||८७५||१५||३-४१||५८.३३||६||—
|-
|| ६५|| [[संजीव शर्मा]] || १९८८-९० ||२३||१२||४||८०||२८||१०.००||९७९||६||८१३||२२||५-२६||३६.९५||७||—
|-
|| ६६|| [[संजय मांजरेकर]] || १९८८-९६ ||७४||७०||१०||१९९४||१०५||३३.२३||८||—||१०||१||१-२||१०.००||२३||—
|-
|| ६७|| [[नरेंद्र हिरवाणी]] || १९८८-९२ ||१८||७||३||८||४||२.००||९६०||६||७१९||२३||४-४३||३१.२६||२||—
|-
|| ६८|| [[व्ही.बी. चंद्रशेखर]] || १९८८-९० ||७||७||०||८८||५३||१२.५७||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| ६९|| [[रशीद पटेल]] || १९८८ ||१||०||०||०||०||०||६०||१||५८||०||—||—||०||—
|-
|| ७०|| [[एम. वेंकटरामन]] || १९८८ ||१||१||१||०||०||०||६०||०||३६||२||२-३६||१८.००||०||—
|-
|| ७१|| [[रॉबिन सिंग]] || १९८९-२००१ ||१३६||११३||२३||२३३६||१००||२५.९५||३७३४||२८||२९८५||६९||५-२२||४३.२६||३३||—
|-
|| ७२|| [[सलिल अंकोला]] || १९८९-९७ ||२०||१३||४||३४||९||३.७७||८०७||४||६१५||१३||३-३३||४७.३०||२||—
|-
|| ७३|| [[विवेक राझदान]] || १९८९-९० ||३||३||१||२३||१८||११.५०||८४||०||७७||१||१-३७||७७.००||४||—
|-
|| ७४|| [[सचिन तेंडुलकर]] || १९८९-२०१२ ||४६३||४५२||४१||१८४२६||२००*||४४.८३||८०५४||२४||६८५०||१५४||५-३२||४४.४८||१४०||—
|-
|| ७५|| [[वेंकटपती राजू]] || १९९०-९६ ||५३||१६||८||३२||८||४.००||२७७०||१६||२०१४||६३||४-४६||३१.९६||८||—
|-
|| ७६|| [[अतुल वासन]] || १९९०-९१ ||९||६||२||३३||१६||८.२५||४२६||०||२८३||११||३-२८||२५.७२||२||—
|-
|| ७७|| [[गुरशरणसिंग]] || १९९० ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ७८|| [[अनिल कुंबळे]]&lt;ref name=AsianXI&gt;[[अनिल कुंबळे]], [[सौरव गांगुली]], [[विरेंद्र सेहवाग]], [[झहीर खान]] व [[आशिष नेहरा]] हे खेळाडू आशिया संघाकडूनही खेळले आहेत. येथे त्यांनी भारतासाठी केलेली कामगिरी दिली आहे.&lt;/ref&gt;‡ || १९९०-२००७ ||२६९||१३४||४७||९०३||२६||१०.३७||१४३७६||१०९||१०३००||३३७||६-१२||३०.५६||८५||—
|-
|| ७९|| [[सरदिंदु मुखर्जी]] || १९९०-९१ ||३||१||१||२||२*||—||१७४||२||९८||२||१-३०||४९.००||१||—
|-
|| ८०|| [[विनोद कांबळी]] || १९९१-२००० ||१०४||९७||२१||२४७७||१०६||३२.५९||४||—||७||१||१-७||७.००||१५||—
|-
|| ८१|| [[जवागल श्रीनाथ]] || १९९१-२००३ ||२२९||१२१||३८||८८३||५३||१०.६३||११९३५||१३७||८८४७||३१५||५-२३||२८.०८||३२||—
|-
|| ८२|| [[प्रवीण आम्रे]] || १९९१-९४ ||३७||३०||५||५१३||८४*||२०.५२||२||—||४||०||—||—||१२||—
|-
|| ८३|| [[सुब्रोतो बॅनर्जी]] || १९९१-९२ ||६||५||३||४९||२५*||२४.५०||२४०||४||२०२||५||३-३०||४०.४०||३||—
|-
|| ८४|| [[सौरव गांगुली]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९२-२००७ ||३०८||२९७||२३||११२२१||१८३||४०.९५||४५४३||३०||३८३५||१००||५-१६||३८.३५||९९||—
|-
|| ८५|| [[अजय जडेजा]]‡ || १९९२-२००० ||१९६||१७९||३६||५३५९||११९||३७.४७||१२४८||२||१०९४||२०||३-३||५४.७०||५९||—
|-
|| ८६|| [[विजय यादव]]† || १९९२-९४ ||१९||१२||२||११८||३४*||११.८०||—||—||—||—||—||—||१२||७
|-
|| ८७|| [[राजेश चौहान]] || १९९३-९७ ||३५||१८||५||१३२||३२||१०.१५||१६३४||१२||१२१६||२९||३-२९||४१.९३||१०||—
|-
|| ८८|| [[नयन मोंगिया]]† || १९९४-२००० ||१४०||९६||३३||१२७२||६९||२०.१९||—||—||—||—||—||—||११०||४४
|-
|| ८९|| [[वेंकटेश प्रसाद]] || १९९४-२००१ ||१६१||६३||३१||२२१||१९||६.९०||८१२९||७९||६३३२||१९६||५-२७||३२.३०||३७||—
|-
|| ९०|| [[अतुल बेदाडे]] || १९९४ ||१३||१०||३||१५८||५१||२२.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ९१|| [[भुपिंदरसिंग सिनियर]] || १९९४ ||२||१||०||६||६||६.००||१०२||१||७८||३||३-३४||२६.००||०||—
|-
|| ९२|| [[आशिष कपूर]] || १९९५-२००० ||१७||६||०||४३||१९||७.१६||९००||५||६१२||८||२-३३||७६.५०||१||—
|-
|| ९३|| [[प्रशांत वैद्य]] || १९९५-९६ ||४||२||०||१५||१२||७.५०||१८४||१||१७४||४||२-४१||४३.५०||२||—
|-
|| ९४|| [[उत्पल चटर्जी]] || १९९५ ||३||२||१||६||३*||६.००||१६१||०||११७||३||२-३५||३९.००||१||—
|-
|| ९५|| [[राहुल द्रविड]]‡† || १९९६-२०११ ||३४०||३१४||३९||१०७६८||१५३||३९.१५||१८६||१||१७०||४||२-४३||४२.५०||१९६||१४
|-
|| ९६|| [[विक्रम राठोड]] || १९९६-९७ ||७||७||०||१९३||५४||२७.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ९७|| [[पारस म्हाम्ब्रे]] || १९९६-९८ ||३||१||१||७||७*||—||१२६||१||१२०||३||२-६९||४०.००||०||—
|-
|| ९८|| [[सुनील जोशी]] || १९९६-२००१ ||६९||४५||११||५८४||६१*||१७.१७||३३८६||३३||२५०९||६९||५-६||३६.३६||१९||—
|-
|| ९९|| [[सुजित सोमसुंदर]] || १९९६ ||२||२||०||१६||९||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १००|| [[पंकज धर्माणी]] || १९९६ ||१||१||०||८||८||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १०१|| [[साबा करीम]]† || १९९७-२००० ||३४||२७||४||३६२||५५||१५.७३||—||—||—||—||—||—||२७||३
|-
|| १०२|| [[दोड्डा गणेश]] || १९९७ ||१||१||—||४||४||४.००||३०||०||२०||१||१-२०||२०.००||०||—
|-
|| १०३|| [[अबेय कुरूविला]] || १९९७ ||२५||११||४||२६||७||३.७१||११३१||१८||८९०||२५||४-४३||३५.६०||४||—
|-
|| १०४|| [[नोएल डेव्हिड]] || १९९७ ||४||२||२||९||८*||—||१९२||१||१३३||४||३-२१||३३.२५||०||—
|-
|| १०५|| [[निलेश कुलकर्णी]] || १९९७-९८ ||१०||५||३||११||५*||५.५०||४०२||३||३५७||११||३-२७||३२.४५||२||—
|-
|| १०६|| [[हरविंदर सिंग]] || १९९७-२००१ ||१६||५||१||६||३*||१.५०||६८६||६||६०९||२४||३-४४||२५.३७||६||—
|-
|| १०७|| [[देबाशिष मोहंती]] || १९९७-२००१ ||४५||११||६||२८||१८*||५.६०||१९९६||२१||१६६२||५७||४-५६||२९.१५||१०||—
|-
|| १०८|| [[साईराज बहुतुले]] || १९९७-२००३ ||८||४||१||२३||११||७.६६||२९४||०||२८३||२||१-३१||१४१.५०||३||—
|-
|| १०९|| [[ह्रषिकेश कानिटकर]] || १९९७-२००० ||३४||२७||८||३३९||५७||१७.८४||१००६||४||८०३||१७||२-२२||४७.२३||१४||—
|-
|| ११०|| [[राहुल संघवी]] || १९९८-९८ ||१०||२||०||८||८||४.००||४९८||१||३९९||१०||३-२९||३९.९०||४||—
|-
|| १११|| [[अजित आगरकर]] || १९९८-२००७ ||१९१||११३||२६||१२६९||९५||१४.५८||९४८४||१००||८०२१||२८८||६/४२||२७.८५||५२||—
|-
| ११२|| [[व्ही.व्ही.एस. लक्ष्मण]] || १९९८-२००६ ||८६||८३||७||२३३८||१३१||३०.७६||४२||०||४०||०||—||—||३९||—
|-
| ११३|| [[हरभजनसिंग]] || १९९८-२०१५ ||२३४||१२६||३५||१२१३||४९||१३.३२||१२३५९||८३||८८७२||२६५||५/३१||३३.४७||७१||—
|-
| ११४|| [[गगन खोडा]] || १९९८ ||२||२||०||११५||८९||५७.५०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| ११५|| [[एम.एस.के. प्रसाद]]† || १९९८-९९ ||१७||११||२||१३१||६३||१४.५५||—||—||—||—||—||—||१४||७
|-
| ११६|| [[निखिल चोप्रा]] || १९९८-२००० ||३९||२६||६||३१०||६१||१५.५०||१८३५||२१||१२८६||४६||५-२१||२७.९५||१६||—
|-
| ११७|| [[जतिन परांजपे]] || १९९८ ||४||४||१||५४||२७||१८.००||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| ११८|| [[संजय राउल]] || १९९८ ||२||२||०||८||८||४.००||३६||१||२७||१||१-१३||२७.००||०||—
|-
| ११९|| [[लक्ष्मीरतन शुक्ला]] || १९९९ ||३||२||०||१८||१३||९.००||११४||०||९४||१||१-२५||९४.००||१||—
|-
| १२०|| [[ग्यानेंद्र पांडे]] || १९९९ ||२||२||१||४||४*||४.००||७८||१||६०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १२१|| [[अमय खुरासिया]] || १९९९-२००१ ||१२||११||०||१४९||५७||१३.५४||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
| १२२|| [[सदागोपान रमेश]] || १९९९ ||२४||२४||१||६४६||८२||२८.०८||३६||०||३८||१||१-२३||३८.००||३||—
|-
| १२३|| [[विरेंद्र सेहवाग]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९९-२०१३ ||२४१||२३५||९||७९९५||२१९||३५.३७||४२९०||१३||३७३७||९४||४/६||३९.७५||९०||—
|-
| १२४|| [[जेकब मार्टिन]] || १९९९-२००१ ||१०||८||१||१५८||३९||२२.५७||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १२५|| [[विजय भारद्वाज]] || १९९९-२००२ ||१०||९||४||१३६||४१*||२७.२०||३७२||३||३०७||१६||३-३४||१९.१८||४||—
|-
| १२६|| [[तिरुनविक्करासु कुमारन]] || १९९९-२००० ||८||३||०||१९||८||६.३३||३७८||४||३४८||९||३-२४||३८.६६||३||—
|-
| १२७|| [[देवांग गांधी, क्रिकेट खेळाडू|देवांग गांधी]] || १९९९-२००० ||३||३||०||४९||३०||१६.३३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १२८|| [[समीर दिघे]]† || २०००-२००१ ||२३||१७||६||२५६||९४*||२३.२७||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १२९|| [[श्रीधरन श्रीराम]] || २०००-२००४ ||८||७||१||८१||५७||१३.५०||३२४||१||२७४||९||३-४३||३०.४४||१||—
|-
| १३०|| [[हेमांग बदाणी]] || २०००-२००४ ||४०||३६||१०||८६७||१००||३३.३४||१८३||०||१४९||३||१-७||४९.६६||१३||—
|-
| १३१|| [[अमित भंडारी]] || २०००-२००४ ||२||१||१||०||०||—||१०६||०||१०६||५||३-३१||२१.२०||०||—
|-
| १३२|| [[विजय दहिया]]† || २०००-२००१ ||१९||१५||२||२१६||५१||१६.६१||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १३३|| [[झहीर खान]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २०००-२०१२ ||१९४||९६||३१||७५३||३४*||११.५८||९८१५||११२||८१०२||२६९||५/४२||३०.११||४३||—
|-
| १३४|| [[युवराजसिंग]] || २०००-२०१७ ||३०१||२७५||३९||८६०९||१५०||३६.४७||४९८८||१८||४२२७||११०||५/३१||३८.४२||९३||—
|-
| १३५|| [[रीतिंदरसिंग सोधी]] || २०००-२००२ ||१८||१४||३||२८०||६७||२५.४५||४६२||३||३६५||५||२-३१||७३.००||९||—
|-
| १३६|| [[दिनेश मोंगिया]] || २००१-२००७ ||५७||५१||७||१२३०||१५९*||२७.९५||६४०||१||५७१||१४||३-३१||४०.७८||२१||—
|-
| १३७|| [[आशिष नेहरा]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २००१-२०११ ||११७||४५||२१||१४०||२४||५.८३||५६३७||५३||४८९९||१५५||६-२३||३१.६०||१७||—
|-
| १३८|| [[शिव सुंदर दास]] || २००१-२००२ ||४||४||१||३९||३०||१३.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १३९|| [[दीप दासगुप्ता]]† || २००१ ||५||४||१||५१||२४*||१७.००||—||—||—||—||—||—||२||१
|-
| १४०|| [[अजय रात्रा]]† || २००२ ||१२||८||१||९०||३०||१२.८५||—||—||—||—||—||—||११||५
|-
| १४१|| [[संजय बांगर]] || २००२-२००४ ||१५||१५||२||१८०||५७*||१३.८४||४४२||२||३८४||७||२-३९||५४.८५||४||—
|-
| १४२|| [[मोहम्मद कैफ]] || २००२-२००६ ||१२५||११०||२४||२७५३||१११*||३२.०१||—||—||—||—||—||—||५५||—
|-
| १४३|| [[शरणदीपसिंग]] || २००२-२००३ ||५||४||१||४७||१९||१५.६६||२५८||१||१८०||३||२-३४||६०.००||२||—
|-
| १४४|| [[मुरली कार्तिक]] || २००२-२००७ ||३७||१४||५||१२६||३२*||१४.००||१९०७||१९||१६१२||३७||६/२७||४३.५६||१०||—
|-
| १४५|| [[टिनु योहानन]] || २००२ ||३||२||२||७||५*||—||१२०||१||१२२||५||३-३३||२४.४०||०||—
|-
| १४६|| [[जय यादव]] || २००२-२००५ ||१२||७||३||८१||६९||२०.२५||३९६||४||३२६||६||२-३२||५४.३३||३||—
|-
| १४७|| [[लक्ष्मीपती बालाजी]] || २००२-२००९ ||३०||१६||६||१२०||२१*||१२.००||१४४७||१२||१३४४||३४||४-४८||३९.५२||११||—
|-
| १४८|| [[पार्थिव पटेल]]† || २००३-२०१२ ||३८||३४||३||७३६||९५||२३.७४||—||—||—||—||—||—||३०||९
|-
| १४९|| [[गौतम गंभीर]]‡ || २००३-२०१३ ||१४७||१४३||११||५२३८||१५०*||३९.६८||६||०||१३||०||—||—||१०||—
|-
| १५०|| [[आविष्कार साळवी]] || २००३ ||४||३||१||४||४*||२.००||१७२||३||१२०||४||२-१५||३०.००||२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १५१|| [[अमित मिश्रा]] || २००३-१६ ||३६||११||३||४३||१४||५.३७||१९१७||१९||१५११||६४||६/४८||२३.६०||५||—
|-
| १५२|| [[अभिजित काळे]] || २००३ ||१||१||—||१०||१०||१०.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १५३|| [[इरफान पठाण]] || २००४-१२ ||१२०||८७||२१||१५४४||८३||२३.३९||५८५५||४८||५१४३||१७३||५/२७||२९.७२||२१||—
|-
| १५४|| [[रोहन गावसकर]] || २००४ ||११||१०||२||१५१||५४||१८.८७||७२||०||७४||१||१-५६||७४.००||५||—
|-
| १५५|| [[रमेश पोवार]] || २००४-०७ ||३१||१९||५||१६३||५४||११.६४||१५३६||६||११९१||३४||३/२४||३५.०२||३||—
|-
| १५६|| [[दिनेश कार्तिक]]† || २००४-१९ ||९४||७९||२१||१७५२||७९||३०.२०||—||—||—||—||—||—||६४||७
|-
| १५७|| [[महेंद्रसिंग धोणी]]‡† || २००४-१९ ||३५०||२९४||८४||१०७७३||१८३*||५०.५७||३६||०||३१||१||१/१४||३१.००||३१८||१२०
|-
| १५८|| [[जोगिंदर शर्मा]] || २००४-०७ ||४||३||२||३५||२९*||३५.००||१५०||३||११५||१||१-२८||११५.००||३||—
|-
| १५९|| [[सुरेश रैना]]‡ || २००५-१८ ||२२६||१९४||३५||५६१५||११६*||३५.३१||२१२६||५||१८११||३६||३/३४||५०.३०||१०२||—
|-
| १६०|| [[यलाका वेणुगोपाल राव]] || २००५-०६ ||१६||११||२||२१८||६१*||२४.२२||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १६१|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || २००५-११ ||५८||२०||१०||१०४||२३||१०.४०||२५६५||३१||२३४३||६९||४/३५||३३.९५||१३||—
|-
| १६२|| [[शांताकुमारन् श्रीसंत]] || २००५-११ ||५३||२१||१०||४४||१०*||४.००||२४७६||१६||२५०८||७५||६/५५||३३.४४||७||—
|-
| १६३|| [[मुनाफ पटेल]] || २००५-११ ||७०||२७||१६||७४||१५||६.७२||३१५४||३८||२६०३||८६||४/२९||३०.२६||६||—
|-
| १६४|| [[विक्रम सिंग]] || २००५-०६ ||२||१||०||८||८||८.००||७२||०||१०५||०||—||—||३||—
|-
| १६५|| [[रॉबिन उतप्पा]]† || २००५-१५ ||४६||४२||६||९३४||८६||२५.९४||—||—||—||—||—||—||१९||२
|-
| १६६|| [[वासिम जाफर]] || २००६ ||२||२||०||१०||१०||५.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १६७|| [[पियुश चावला]] || २००७-११ ||२५||१२||५||३८||१३*||५.४२||१३१२||६||१११७||३२||४/२३||३४.९०||९||—
|-
| १६८|| [[रोहित शर्मा]]‡ || २००७-२४ ||२६५||२५७||३६||१०८६६||२६४||४९.१६||६१०||२||५३३||९||२/२७||५९.२२||९५||—
|-
| १६९|| [[इशांत शर्मा]] || २००७-१६ ||८०||२८||१३||७२||१३||४.८०||३७३३||२९||३५६३||११५||४/३४||३०.९८||१९||—
|-
| १७०|| [[प्रवीण कुमार|प्रविण कुमार]] || २००७-१२ ||६८||३३||१२||२९२||५४||१३.९०||३२४२||४४||२७७४||७७||४/३१||३६.०२||११||—
|-
| १७१|| [[मनोज तिवारी]] || २००८-१५ ||१२||१२||१||२८७||१०४*||२६.०९||१३२||०||१५०||५||४/६१||३०.००||४||—
|-
| १७२|| [[युसुफ पठाण]] || २००८-१२ ||५७||४१||११||८१०||१२३*||२७.००||१४९०||३||१३६५||३३||३/४९||४१.३६||१७||—
|-
| १७३|| [[मनप्रीत गोणी]] || २००८-१२ ||२||०||—||—||—||—||७८||१||७६||२||२-६५||३८.००||०||—
|-
| १७४|| [[प्रग्यान ओझा]] || २००८-१२ ||१८||१०||८||४६||१६*||२३.००||८७६||५||६५२||२१||४-३८||३१.०४||७||—
|-
| १७५|| [[विराट कोहली]]‡ || २००८-२४ ||२९५||२८३||४४||१३९०६||१८३||५८.१८||६६२||१||६८०||५||१/१३||१३६.००||१५२||—
|-
| १७६|| [[सुब्रमण्यम बद्रिनाथ]] || २००८-११ ||७||६||१||७९||२७*||१५.८०||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १७७|| [[रविंद्र जडेजा]] || २००९-२३ ||१९७||१३२||४७||२७५६||८७||३२.४२||९७५०||५६||७९३६||२२०||५/३६||३६.०७||७४||—
|-
| १७८|| [[अभिषेक नायर]] || २००९ ||३||१||१||०||०*||—||१८||०||१७||०||—||—||०||—
|-
| १७९|| [[सुदिप त्यागी]] || २००९ ||४||१||१||१||१*||—||१६५||०||१४४||३||१-१५||४८.००||१||—
|-
| १८०|| [[अभिमन्यू मिथुन]] || २०१०-११ ||५||३||०||५१||२४||१७.००||१८०||१||२०३||३||२/३२||९२.७२||१||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १८१|| [[मुरली विजय]] || २०१०-१५ ||१७||१६||०||३३९||७२||२१.१८||३६||०||३७||१||१/१९||३७.००||९||—
|-
| १८२|| [[अशोक दिंडा]] || २०१०-१३ ||१३||५||०||२१||१६||४.२०||५९४||१||६१२||१२||२/४४||५१.००||—||—
|-
| १८३|| [[विनय कुमार]] || २०१०-१३ ||३१||१३||४||८६||२७*||९.५५||१४३६||१९||१४२३||३८||४/३०||३७.४४||६||—
|-
| १८४|| [[उमेश यादव]] || २०१०-१८ ||७५||२४||१४||७९||१८*||७.९०||३५५८||२३||३५६५||१०६||४/३१||३३.६३||२२||—
|-
| १८५|| [[रविचंद्रन आश्विन]] || २०१०-२३ ||११६||६३||२०||७०७||६५||१६.४४||६३०३||३७||५१८०||१५६||४/२५||३३.२०||३१||—
|-
| १८६|| [[नमन ओझा]]† || २०१० ||१||१||०||१||१||१.००||—||—||—||—||—||—||०||१
|-
| १८७|| [[पंकज सिंग]] || २०१० ||१||१||१||३||३*||—||४२||०||४५||०||—||—||१||—
|-
| १८८|| [[शिखर धवन]]‡ || २०१०-२२ ||१६७||१६४||१०||६७९३||१४३||४४.११||—||—||—||—||—||—||८३||—
|-
| १८९|| [[सौरभ तिवारी]] || २०१० ||३||२||२||४९||३७*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १९०|| [[वृद्धिमान साहा]] || २०१०-१४ ||९||५||२||४१||१६||१३.६६||—||—||—||—||—||—||१७||१
|-
| १९१|| [[अजिंक्य रहाणे]]‡ || २०११-१८ ||९०||८७||३||२९६२||१११||३५.२६||—||—||—||—||—||—||४८||—
|-
| १९२|| [[वरूण अ‍ॅरन]] || २०११-१४ ||९||३||२||८||६*||८.००||३८०||१||४१९||११||३/२४||३८.०९||१||—
|-
| १९३|| [[राहुल शर्मा]] || २०११-१२ ||४||१||०||१||१||१.००||२०६||०||१७७||६||३/४३||२९.५०||१||—
|-
| १९४|| [[भुवनेश्वर कुमार]] || २०१२-२२ ||१२१||५५||१६||५५२||५३*||१४.१५||५८४७||६८||४९५१||१४१||५/४२||३५.११||२९||—
|-
| १९५|| [[मोहम्मद शमी]] || २०१३-२३ ||१०१||४८||२०||२२०||२५||७.८५||४९८५||५१||४६१८||१९५||७/५७||२३.६८||३१||—
|-
| १९६|| [[अंबाटी रायडू]] || २०१३-१९ ||५५||५०||१४||१६९४||१२४*||४७.०५||१२१||१||१२४||३||१/५||४१.३३||१७||—
|-
| १९७|| [[जयदेव उनाडकट]] || २०१३-२३ ||८||—||—||—||—||—||३४२||५||२२५||९||४/४१||२५.००||१||—
|-
| १९८|| [[चेतेश्वर पुजारा]] || २०१३-१४ ||५||५||०||५१||२७||१०.२०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १९९|| [[मोहित शर्मा]] || २०१३-१५ ||२६||९||५||३१||११||७.७५||११२१||१२||१०२०||३१||४/२२||३२.९०||६||—
|-
| २००|| [[स्टुअर्ट बिन्नी]] || २०१४-१५ ||१४||११||३||२३०||७७||२८.७५||४९०||४||४३९||२०||६/४||२१.९५||३||—
|-
| २०१|| [[परवेझ रसूल]] || २०१४ ||१||—||—||—||—||—||६०||०||६०||२||२/६०||३०||०||—
|-
| २०२|| [[अक्षर पटेल]] || २०१४-२४ ||६०||३९||१०||५६८||६४*||१९.५८||२७८१||२०||२०८४||६४||३/२४||३२.५६||२५||—
|-
| २०३|| [[धवल कुलकर्णी]] || २०१४-१६ ||१२||२||२||२७||२५*||—||५९८||५||५०८||१९||४/३४||२६.७३||२||—
|-
| २०४|| [[कर्ण शर्मा]] || २०१४ ||२||—||—||—||—||—||११४||१||१२५||०||—||—||३||—
|-
| २०५|| [[केदार जाधव]] || २०१४-२० ||७३||५२||१९||१३८९||१२०||४२.०९||११८७||१||१०२०||२७||३/२४||३७.७७||३३||—
|-
| २०६|| [[मनीष पांडे]] || २०१५-२१ ||२९||२४||७||५६६||१०४*||३३.२९||—||—||—||—||—||—||१०||—
|-
| २०७|| [[बरिंदर स्रान|बरिंदर स्रन]]|| २०१६ ||६||—||—||—||—||—||३०२||२||२६९||७||३/५६||३८.४२||१||—
|-
| २०८|| [[रिशी धवन]] || २०१६ ||३||२||१||१२||९||१२||१५०||०||१६०||१||१/७४||१६०||०||—
|-
| २०९|| [[गुरकीरतसिंग मान]] || २०१६ ||३||३||१||१३||८||६.५||६०||०||६८||०||—||—||१||—
|-
| २१०|| [[जसप्रीत बुमराह]] || २०१६-२३ ||८९||२६||१४||९१||१६||७.५८||४५८०||५७||३५०९||१४९||६/१९||२३.५५||१८||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| २११|| [[युझवेंद्र चहल]] || २०१६-२३ ||७२||१४||५||७७||१८*||८.५५||३७३९||१४||३२८३||१२१||६/४२||२७.१३||१६||—
|-
| २१२|| [[करुण नायर]] || २०१६ ||२||२||०||४६||३९||२३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१३|| [[लोकेश राहुल]]†‡ || २०१६-२४ ||७७||७२||१४||२८५१||११२||४९.१५||—||—||—||—||—||—||६३||५
|-
| २१४|| [[फैज फजल]] || २०१६ ||१||१||१||५५||५५*||—||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१५|| [[हार्दिक पंड्या]]‡ || २०१६-२३ ||८६||६१||९||१७६९||९२*||३४.०१||३१९९||१५||२९६०||८४||४/२४||३५.२३||३२||—
|-
| २१६|| [[जयंत यादव]] || २०१६-२२ ||२||२||१||३||२||३||८४||०||६१||१||१/८||६१||१||—
|-
| २१७|| [[कुलदीप यादव]] || २०१७-२४ ||१०६||४०||१९||२०५||१९||९.७६||५३६९||३०||४४७२||१७२||६/२५||२६.००||१६||—
|-
| २१८|| [[शार्दुल ठाकूर]] || २०१७-२३ ||४७||२५||६||३२९||५०*||१७.३१||१९४०||१०||२०१४||६५||४/३७||३०.९८||९||—
|-
| २१९|| [[श्रेयस अय्यर]] || २०१७-२४ ||६२||५७||६||२४२१||१२८*||४७.४७||३७||०||३९||०||—||—||२४||—
|-
| २२०|| [[वॉशिंग्टन सुंदर]] || २०१७-२४ ||२२||१४||१||३१५||५१||२४.२३||७९८||५||६२६||२३||३/३०||२७.२१||६||—
|-
| २२१|| [[सिद्धार्थ कौल]] || २०१८ ||३||२||०||१||१||०.५||१६२||०||१७९||०||—||—||१||—
|-
| २२२|| [[खलील अहमद]] || २०१८-१९ ||११||३||१||९||५||४.५||४८०||२||४६५||१५||३/१३||३१||१||—
|-
| २२३|| [[दीपक चाहर]] || २०१८-२२ ||१३||९||३||२०३||६९*||३३.८३||५१०||५||४८९||१६||३/२७||३०.५६||१||—
|-
| २२४|| [[रिषभ पंत]]† || २०१८-२४ ||३१||२७||१||८७१||१२५*||३३.५०||—||—||—||—||—||—||२७||१
|-
| २२५|| [[मोहम्मद सिराज]] || २०१९-२४ ||४४||१७||१०||५५||९*||७.८५||१९७५||३२||१७०७||७१||६/२१||२४.०४||६||—
|-
| २२६|| [[विजय शंकर]] || २०१९ ||१२||८||१||२२३||४६||३१.८५||२३३||०||२१०||४||२/१५||५२.५||७||—
|-
| २२७|| [[शुभमन गिल]] || २०१९-२४ ||४७||४७||७||२३२८||२०८||५८.२०||१८||०||२५||०||—||—||३२||—
|-
| २२८|| [[शिवम दुबे]] || २०१९-२४ ||४||४||०||४३||२५||१०.७५||१०७||१||१०६||१||१-१९||५२.५०||१||—
|-
| २२९|| [[नवदीप सैनी]] || २०१९-२१ ||८||५||३||१०७||४५||५३.५||४२०||०||४८१||६||२/५८||८०.१६||३||—
|-
| २३०|| [[मयंक अगरवाल]] || २०२० ||५||५||०||८६||३२||१७.२||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३१|| [[पृथ्वी शाॅ]] || २०२०-२१ ||६||६||०||१८९||४९||३१.५||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३२|| [[टी. नटराजन]] || २०२०-२१ ||२||१||०||०||०*||—||१२०||१||१४३||३||२/७०||४७.६६||०||—
|-
| २३३|| [[कृणाल पंड्या]] || २०२१ ||५||४||२||१३०||५८*||६५||२२८||१||२२३||२||१/२६||१११.५||१||—
|-
| २३४|| [[प्रसिद्ध कृष्ण]] || २०२१-२३ ||१७||७||५||२||२*||१||७९४||७||७४२||२९||४/१२||२५.५८||३||—
|-
| २३५|| [[ईशान किशन]]† || २०२१-२३ ||२७||२४||२||९३३||२१०||४२.४||—||—||—||—||—||—||१३||२
|-
| २३६|| [[सूर्यकुमार यादव]]|| २०२१-२३ ||३७||३५||५||७७३||७२*||२५.७६||१२||०||१७||०||—||—||१७||—
|-
|२३७||[[राहुल चाहर]]||२०२१||१||१||०||१३||१३||१३||६०||०||५४||३||३/५४||१८||०||—
|-
|२३८||[[कृष्णप्पा गौतम]]||२०२१||१||१||०||२||२||२||४८||०||४९||१||१/४९||४९||१||—
|-
||२३९||[[नितीश राणा]]||२०२१||१||१||०||७||७||७||१८||०||१०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
||२४०||[[चेतन साकरिया]]||२०२१||१||१||०||०||०*||—||४८||०||३४||२||२/३४||१७||२||—
|-
||२४१||[[संजू सॅमसन]]†||२०२१-२३||१६||१४||५||५१०||१०८||५६.६६||—||—||—||—||—||—||९||२
|-
||२४२||[[व्यंकटेश अय्यर]]||२०२२||२||२||०||२४||२२||१२||३०||०||२८||०||—||—||०||—
|-
||२४३||[[दीपक हूडा]]||२०२२||१०||७||१||१५३||३३||२५.५०||१५०||१||११९||३||२/६||३९.६६||३||—
|-
||२४४||[[अवेश खान]]||२०२२-२३||८||४||१||२३||१०||७.६६||३५६||५||३२९||९||४/२७||३६.५५||३||—
|-
||२४५||[[ऋतुराज गायकवाड]]||२०२२-२३||६||६||०||११५||७१||१९.१६||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
||२४६||[[रवी बिश्नोई]]||२०२२||१||१||१||४||४*||—||४८||०||६९||१||१/६९||६९||०||—
|-
||२४७||[[शाहबाझ अहमद|शाहबाज अहमद]]||२०२२||३||०||०||०||०||०||१५६||०||१२५||३||२/३२||४१.६६||१||—
|-
||२४८||[[अर्शदीप सिंग]]||२०२२-२४||८||५||१||३७||१८||९.२५||३४३||१२||२८९||१२||५/३७||२४.०८||१||—
|-
||२४९||[[उमरान मलिक]]||२०२२-२३||१०||४||३||२||२*||२||३६६||२||३९९||१३||३/५७||३०.६९||२||—
|-
||२५०||[[कुलदीप सेन]]||२०२२-२३||१||१||१||२||२*||—||३०||०||३७||२||२/३७||१८.५०||०||—
|-
||२५१||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||६||१२||१||१०||६||१०||२३४||४||२१७||५||३/३०||४३.४०||१||—
|-
||२५२||[[तिलक वर्मा]]||२०२३||४||४||१||६८||५२||२२.६६||४२||०||३९||०||—||—||१||—
|-
||२५३||[[साई सुदर्शन]]||२०२३||३||३||१||१२७||६२||६३.५०||३||०||८||०||—||—||१||—
|-
||२५४||[[रिंकू सिंग]]||२०२३||२||२||०||५५||३८||२७.५०||६||०||२||१||१/२||२||१||—
|-
||२५५||[[रजत पाटीदार]]||२०२३||१||१||०||२२||२२||२२||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
||२५६||[[रियान पराग]]||२०२४||१||१||०||१५||१५||१५.००||५४||०||५४||३||३/५४||१८.००||०||—
|}

==कर्णधार==

{{main|भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी}}

एकूण २७ खेळाडूंनी भारतीय एकदिवसीय संघाचे नेतृत्व केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=6;type=team|title=List of captains|publisher=ESPNcricinfo|access-date=11 October 2022}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | क्रमांक
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | वर्ष
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव 
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरीत
! scope=&quot;col&quot; | निकाल नाही 
! scope=&quot;col&quot; | विजय %{{#tag:ref|बरोबरीत खेळ अर्धा विजय म्हणून मोजून आणि समीकरणातून कोणतेही परिणाम वगळून टक्केवारी काढली जाते.|group=notes}}
|-
| १
! scope=&quot;row&quot;|[[अजित वाडेकर]]
|१९७४
|{{sort|002|२}}
|{{sort|002|०}}
|{{sort|000|२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|0|०}}
|-
| २
! scope=&quot;row&quot;|[[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|एस. वेंकटराघवन]]
|१९७५–१९७९
|{{sort|007|७}}
|१
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|014|१४}}
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot;|[[बिशनसिंग बेदी]]
|१९७५-१९७८
|{{sort|004|४}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|025|२५}}
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot;|[[सुनील गावस्कर]]
|१९८०-१९८६
|{{sort|037|३७}}
|{{sort|014|१४}}
|{{sort|021|२१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|040|४०}}
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot;|[[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
|१९८०
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot;|[[कपिल देव]]
|१९८२-१९९२
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|040|४०}}
|{{sort|032|३२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|056|५६}}
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot;|[[सय्यद किरमाणी]]
|१९८३
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहिंदर अमरनाथ]]
|१९८४
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|-1|—}}
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot;|[[रवी शास्त्री]]
|१९८६-१९९१
|{{sort|011|११}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|036|३६}}
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot;|[[दिलीप वेंगसरकर]]
|१९८७-१९८८
|{{sort|018|१८}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|010|१०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|044|४४}}
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot;|[[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
|१९८९–१९९०
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|033|३३}}
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहम्मद अझरुद्दीन]]
|१९८९-१९९९
|{{sort|174|१७४}}
|{{sort|090|९०}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot;|[[सचिन तेंडुलकर]]
|१९९६-१९९९
|{{sort|073|७३}}
|{{sort|023|२३}}
|{{sort|043|४३}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|035|३५}}
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot;|[[अजय जडेजा]]
|१९९७–१९९९
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|062|६२}}
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot;|[[सौरव गांगुली]]
|१९९९-२००५
|{{sort|146|१४६}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|05|५}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot;|[[राहुल द्रविड]]
|२०००–२००७
|{{sort|079|७९}}
|{{sort|042|४२}}
|{{sort|033|३३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|04|४}}
|{{sort|053|५३}}
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot;|[[अनिल कुंबळे]]
|२००१
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot;|[[वीरेंद्र सेहवाग]]
|२००३–२०११
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|058|५८}}
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot;|[[एमएस धोनी]]
|२००७–२०१८
|{{sort|200|२००}}
|{{sort|110|११०}}
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|11|११}}
|{{sort|060|६०}}
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot;|[[सुरेश रैना]]
|२०१०–२०१४
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot;|[[गौतम गंभीर]]
|२०१०–२०११
|{{sort|006|६}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot;|[[विराट कोहली]]
|२०१३–२०२१
|{{sort|095|९५}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|027|२७}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot;|[[अजिंक्य रहाणे]]
|२०१५
|{{sort|0003|३}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot;|'''[[रोहित शर्मा]]'''
|२०१७–
|{{sort|48|४८}}
|{{sort|34|३४}}
|{{sort|12|१२}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|073|७३}}
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot;|[[शिखर धवन]]
|२०२१–२०२२
|{{sort|0012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot;|[[केएल राहुल]]
|२०२२–२०२३
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|066|६६}}
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot;|[[हार्दिक पांड्या]]
|२०२३
|३
|२
|१
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|६७
|}

==हेसुद्धा पाहा==
* [[भारतीय क्रिकेट]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी]]

==नोंदी==
&lt;references group=notes/&gt;

==बाह्य दुवे==
*[http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp हाऊस्टेट]
*[http://content-ind.cricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=2 ईएसपीएन क्रिकइन्फो]
*[https://web.archive.org/web/20090819074143/http://icc-cricket.yahoo.net/ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]

{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}


[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू|*]]
[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची|भारतीय एकदिवसीय खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय लोकांच्या नामसूची]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]</text>
      <sha1>5b4hnpg3vyoyehhxi5j6texzqfsrxp9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506753</id>
      <parentid>2506746</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:18:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#नियम_८.१|शुद्धलेखनाचा नियम ८.१]])</comment>
      <origin>2506753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67376" sha1="tmr3lyqnyg1qcr3j1mwaxgowfilvbao" xml:space="preserve">[[भारतीय क्रिकेट|भारताकडून]] '''एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट सामने''' खेळलेल्या खेळाडूंची ही यादी आहे. ज्या क्रमाने हे खेळाडू भारतीय संघात सामिल झाले त्याच क्रमाने ही यादी केलेली आहे. ज्याप्रसंगी एकाच सामन्यात एकाहून जास्त खेळाडूंनी पदार्पण केले तेथे अशा खेळाडूंच्या आडनावाप्रमाणे त्यांना क्रमांक देण्यात आला आहे. 
==खेळाडू==
* ही यादी ७ ऑगस्ट २०२४ पर्यंत अद्ययावत आहे

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | भारताचे आंतरराष्ट्रीय ए.दि. क्रिकेट खेळाडू
! colspan=5 | फलंदाजी
! colspan=6 | गोलंदाजी
! colspan=2 | क्षेत्ररक्षण
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| १|| [[आबिद अली]] || १९७४-७५ ||५||३||—||९३||७०||३१.००||३३६||१०||१८७||७||२/२२||२६.७१||०||—
|-
|| २|| [[बिशनसिंग बेदी]]‡ || १९७४-७९ ||१०||७||२||३१||१३||६.२०||५९०||१७||३४०||७||२/४४||४८.५७||४||—
|-
|| ३|| [[फारूख इंजिनीयर]]† || १९७४-७५ ||५||४||१||११४||५४*||३८.००||—||—||—||—||—||—||३||१
|-
|| ४|| [[सुनील गावसकर]]‡ || १९७४-८७ ||१०८||१०२||१४||३०९२||१०३*||३५.१३||२०||—||२५||१||१/१०||२५.००||२२||—
|-
|| ५|| [[मदनलाल]] || १९७४-८७ ||६७||३५||१४||४०१||५३*||१९.०९||३१६४||४४||२१३७||७३||४/२०||२९.२७||१८||—
|-
|| ६|| [[सुधीर नाइक]] || १९७४ ||२||२||०||३८||२०||१९.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ७|| [[ब्रिजेश पटेल]] || १९७४-७९ ||१०||९||१||२४३||८२||३०.३७||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ८|| [[एकनाथ सोलकर]] || १९७४-७६ ||७||६||०||२७||१३||४.५०||२५२||४||१६९||४||२-३१||४२.२५||२||—
|-
|| ९|| [[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]‡ || १९७४-८३ ||१५||९||४||५४||२६*||१०.८०||८६८||७||५४२||५||२-३४||१०८.४०||४||—
|-
|| १०|| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]‡ || १९७४-८२ ||२५||२३||१||४३९||७५||१९.९५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| ११|| [[अजित वाडेकर]]‡ || १९७४ ||२||२||०||७३||६७||३६.५०||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| १२|| [[गोपाल बोस]] || १९७४ ||१||१||०||१३||१३||१३.००||६६||२||३९||१||१-३९||३९.००||—||—
|-
|| १३|| [[अशोक मांकड]] || १९७४||१||१||०||४४||४४||४४.००||३५||—||४७||१||१-४७||४७.००||—||—
|-
|| १४|| [[मोहिंदर अमरनाथ]] || १९७५-८९ ||८५||७५||१२||१९२४||१०२*||३०.५३||२७३०||१७||१९७१||४६||३-१२||४२.८४||२३||—
|-
|| १५|| [[अंशुमन गायकवाड]] || १९७५-८७ ||१५||१४||१||२६९||७८*||२०.६९||४८||—||३९||१||१-३९||३९.००||६||—
|-
|| १६|| [[करसन घावरी]] || १९७५-८१ ||१९||१६||६||११४||२०||११.४०||१०३३||१२||७०८||१५||३-४०||४७.२०||२||—
|-
|| १७|| [[सैयद किरमाणी]]‡† || १९७६-८६ ||४९||३१||१३||३७३||४८*||२०.७२||—||—||—||—||—||—||२७||९
|-
|| १८|| [[पार्थसारथी शर्मा]] || १९७६ ||२||२||०||२०||१४||१०.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| १९|| [[दिलिप वेंगसरकर]]‡ || १९७६-९१ ||१२९||१२०||१९||३५०८||१०५||३४.७३||६||०||४||०||—||—||३७||—
|-
|| २०|| [[भागवत चंद्रशेखर]] || १९७६ ||१||१||१||११||११*||—||५६||—||३६||३||३-३६||१२.००||—||—
|-
|| २१|| [[पूचियाह कृष्णमुर्ती]]† || १९७६ ||१||१||०||६||६||६.००||—||—||—||—||—||—||१||१
|-
|| २२|| [[सुधाकर राव]] || १९७६ ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २३|| [[सुरिंदर अमरनाथ]] || १९७८ ||३||३||०||१००||६२||३३.३३||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| २४|| [[चेतन चौहान]] || १९७८-८१ ||७||७||०||१५३||४६||२१.८५||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
|| २५|| [[कपिल देव|कपिलदेव]]‡ || १९७८-९४ ||२२५||१९८||३९||३७८३||१७५*||२३.७९||११२०२||२३५||६९४५||२५३||५-४३||२७.४५||७१||—
|-
|| २६|| [[यशपाल शर्मा]] || १९७८-८५ ||४२||४०||९||८८३||८९||२८.४८||२०१||—||१९९||१||१-२७||१९९.००||१०||—
|-
|| २७|| [[भरत रेड्डी]] || १९७८-८१ ||३||२||२||११||८*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
|| २८|| [[सुरिंदर खन्ना]]† || १९७९-८४ ||१०||१०||२||१७६||५६||२२.००||—||—||—||—||—||—||४||४
|-
|| २९|| [[कीर्ती आझाद]] || १९८०-८६ ||२५||२१||२||२६९||३९*||१४.१५||३९०||४||२७३||७||२-४८||३९.००||७||—
|-
|| ३०|| [[रॉजर बिन्नी]] || १९८०-८७ ||७२||४९||१०||६२९||५७||१६.१२||२९५७||३७||२२६०||७७||४-२९||२९.३५||१२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ३१|| [[दिलीप दोशी]] || १९८०-८२ ||१५||५||२||९||५*||३.००||७९२||८||५२४||२२||४-३०||२३.८१||३||—
|-
|| ३२|| [[संदीप पाटील]] || १९८०-८६ ||४५||४२||१||१००५||८४||२४.५१||८६४||९||५८९||१५||२-२८||३९.२६||११||—
|-
|| ३३|| [[तिरुमलै श्रीनिवासन]] || १९८०-८१ ||२||२||—||१०||६||५.००||—||—||—||—||—||—||—||—
|-
|| ३४|| [[योगराजसिंग]] || १९८०-८१ ||६||४||२||१||१||०.५०||२४४||४||१८६||४||२-४४||४६.५०||२||—
|-
|| ३५|| [[रणधीर सिंग, क्रिकेट खेळाडू|रणधीर सिंग]] || १९८१-८३ ||२||—||—||—||—||—||७२||—||४८||१||१-३०||४८.००||—||—
|-
|| ३६|| [[रवी शास्त्री]]‡ || १९८१-९२ ||१५०||१२८||२१||३१०८||१०९||२९.०४||६६१३||५६||४६५०||१२९||५-१५||३६.०४||४०||—
|-
|| ३७|| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]‡ || १९८१-९२ ||१४६||१४५||४||४०९१||१२३||२९.०१||७१२||३||६४१||२५||५-२७||२५.६४||४२||—
|-
|| ३८|| [[सुरू नायक]] || १९८१-८२ ||४||१||—||३||३||३.००||२२२||४||१६१||१||१-५१||१६१.००||१||—
|-
|| ३९|| [[अरुणलाल]] || १९८२-८९ ||१३||१३||—||१२२||५१||९.३८||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४०|| [[अशोक मल्होत्रा]] || १९८२-८६ ||२०||१९||४||४५७||६५||३०.४६||६||१||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४१|| [[गुलाम परकार]] || १९८२-८४ ||१०||१०||१||१६५||४२||१८.३३||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ४२|| [[बलविंदरसिंग संधू]] || १९८२-८४ ||२२||७||३||५१||१६*||१२.७५||१११०||१५||७६३||१६||३-२७||४७.६८||५||—
|-
|| ४३|| [[मनिंदरसिंग]] || १९८३-९३ ||५९||१८||१४||४९||८*||१२.२५||३१३३||३३||२०६६||६६||४-२२||३१.३०||१८||—
|-
|| ४४|| [[टी.ए. शेखर]] || १९८३-८५ ||४||—||—||—||—||—||१५६||—||१२८||५||३-२३||२५.६०|-||—
|-
|| ४५|| [[चेतन शर्मा]] || १९८३-९४ ||६५||३५||१६||४५६||१०१*||२४.००||२८३५||१९||२३३६||६७||३-२२||३४.८६||७||—
|-
|| ४६|| [[राजू कुलकर्णी]] || १९८३-८७ ||१०||५||३||३३||१५||१६.५०||४४४||४||३४५||१०||३-४२||३४.५०||२||—
|-
|| ४७|| [[मनोज प्रभाकर]] || १९८४-९६ ||१३०||९८||२१||१८५८||१०६||२४.१२||६३६०||७६||४५३४||१५७||५-३३||२८.८७||२७||—
|-
|| ४८|| [[अशोक पटेल]] || १९८४-८५ ||८||२||०||६||६||३.००||३६०||४||२६३||७||३-४३||३७.५७||१||—
|-
|| ४९|| [[राजिंदरसिंग घाई]] || १९८४-८६ ||६||१||०||१||१||१.००||२७५||१||२६०||३||१-३८||८६.६६||—||—
|-
|| ५०|| [[किरण मोरे]]† || १९८४-९३ ||९४||६५||२२||५६३||४२*||१३.०९||—||—||—||—||—||—||६३||२७
|-
|| ५१|| [[मोहम्मद अझहरुद्दीन]]‡ || १९८५-२००० ||३३४||३०८||५४||९३७८||१५३*||३६.९२||५५२||१||४७९||१२||३|—||३९.९१||१५६||—
|-
|| ५२|| [[सदानंद विश्वनाथ]]† || १९८५-८८ ||२२||१२||४||७२||२३*||९.००||—||—||—||—||—||—||१७||७
|-
|| ५३|| [[लालचंद राजपूत]] || १९८५-८७ ||४||४||१||९||८||३.००||४२||०||४२||०||—||—||२||—
|-
|| ५४|| [[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]] || १९८५-८७ ||१६||४||२||५||२*||२.५०||७५६||५||५३८||१५||३-३५||३५.८६||७||—
|-
|| ५५|| [[गोपाल शर्मा]] || १९८५-८७ ||११||२||०||११||७||५.५०||४८६||१||३६१||१०||३-२९||३६.१०||२||—
|-
|| ५६|| [[शिवलाल यादव]] || १९८६-८७ ||७||२||२||१||१*||—||३३०||३||२२८||८||२-१८||२८.५०||१||—
|-७
|| ५७|| [[चंद्रकांत पंडित]]† || १९८६-९२ ||३६||२३||९||२९०||३३*||२०.७१||—||—||—||—||—||—||१५||१५
|-
|| ५८|| [[रमण लांबा]] || १९८६-८९ ||३२||३१||२||७८३||१०२||२७.००||१९||०||२०||१||१-९||२०.००||१०||—
|-
|| ५९|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || १९८६ ||२||०||०||०||०||०||८२||१||७७||१||१-५८||७७.००||०||—
|-
|| ६०|| [[भरत अरुण]] || १९८६-८७ ||४||३||१||२१||८||१०.५०||१०२||०||१०३||१||१-४३||१०३.००||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ६१|| [[नवजोतसिंग सिधू]] || १९८७-९८ ||१३६||१२७||८||४४१३||१३४*||३७.०८||४||—||३||०||—||—||२०||—
|-
|| ६२|| [[अर्शद अय्युब]] || १९८७-९० ||३२||१७||७||११६||३१*||११.६०||१७६९||१९||१२१६||३१||५-२१||३९.२२||५||—
|-
|| ६३|| [[वूर्केरी रामन]] || १९८८-९६ ||२७||२७||१||६१७||११४||२३.७३||१६२||२||१७०||२||१-२३||८५.००||२||—
|-
|| ६४|| [[अजय शर्मा]] || १९८८-९३ ||३१||२७||६||४२४||५९*||२०.१९||११४०||५||८७५||१५||३-४१||५८.३३||६||—
|-
|| ६५|| [[संजीव शर्मा]] || १९८८-९० ||२३||१२||४||८०||२८||१०.००||९७९||६||८१३||२२||५-२६||३६.९५||७||—
|-
|| ६६|| [[संजय मांजरेकर]] || १९८८-९६ ||७४||७०||१०||१९९४||१०५||३३.२३||८||—||१०||१||१-२||१०.००||२३||—
|-
|| ६७|| [[नरेंद्र हिरवाणी]] || १९८८-९२ ||१८||७||३||८||४||२.००||९६०||६||७१९||२३||४-४३||३१.२६||२||—
|-
|| ६८|| [[व्ही.बी. चंद्रशेखर]] || १९८८-९० ||७||७||०||८८||५३||१२.५७||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| ६९|| [[रशीद पटेल]] || १९८८ ||१||०||०||०||०||०||६०||१||५८||०||—||—||०||—
|-
|| ७०|| [[एम. वेंकटरामन]] || १९८८ ||१||१||१||०||०||०||६०||०||३६||२||२-३६||१८.००||०||—
|-
|| ७१|| [[रॉबिन सिंग]] || १९८९-२००१ ||१३६||११३||२३||२३३६||१००||२५.९५||३७३४||२८||२९८५||६९||५-२२||४३.२६||३३||—
|-
|| ७२|| [[सलिल अंकोला]] || १९८९-९७ ||२०||१३||४||३४||९||३.७७||८०७||४||६१५||१३||३-३३||४७.३०||२||—
|-
|| ७३|| [[विवेक राझदान]] || १९८९-९० ||३||३||१||२३||१८||११.५०||८४||०||७७||१||१-३७||७७.००||४||—
|-
|| ७४|| [[सचिन तेंडुलकर]] || १९८९-२०१२ ||४६३||४५२||४१||१८४२६||२००*||४४.८३||८०५४||२४||६८५०||१५४||५-३२||४४.४८||१४०||—
|-
|| ७५|| [[वेंकटपती राजू]] || १९९०-९६ ||५३||१६||८||३२||८||४.००||२७७०||१६||२०१४||६३||४-४६||३१.९६||८||—
|-
|| ७६|| [[अतुल वासन]] || १९९०-९१ ||९||६||२||३३||१६||८.२५||४२६||०||२८३||११||३-२८||२५.७२||२||—
|-
|| ७७|| [[गुरशरणसिंग]] || १९९० ||१||१||०||४||४||४.००||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
|| ७८|| [[अनिल कुंबळे]]&lt;ref name=AsianXI&gt;[[अनिल कुंबळे]], [[सौरव गांगुली]], [[विरेंद्र सेहवाग]], [[झहीर खान]] व [[आशिष नेहरा]] हे खेळाडू आशिया संघाकडूनही खेळले आहेत. येथे त्यांनी भारतासाठी केलेली कामगिरी दिली आहे.&lt;/ref&gt;‡ || १९९०-२००७ ||२६९||१३४||४७||९०३||२६||१०.३७||१४३७६||१०९||१०३००||३३७||६-१२||३०.५६||८५||—
|-
|| ७९|| [[सरदिंदु मुखर्जी]] || १९९०-९१ ||३||१||१||२||२*||—||१७४||२||९८||२||१-३०||४९.००||१||—
|-
|| ८०|| [[विनोद कांबळी]] || १९९१-२००० ||१०४||९७||२१||२४७७||१०६||३२.५९||४||—||७||१||१-७||७.००||१५||—
|-
|| ८१|| [[जवागल श्रीनाथ]] || १९९१-२००३ ||२२९||१२१||३८||८८३||५३||१०.६३||११९३५||१३७||८८४७||३१५||५-२३||२८.०८||३२||—
|-
|| ८२|| [[प्रवीण आम्रे]] || १९९१-९४ ||३७||३०||५||५१३||८४*||२०.५२||२||—||४||०||—||—||१२||—
|-
|| ८३|| [[सुब्रोतो बॅनर्जी]] || १९९१-९२ ||६||५||३||४९||२५*||२४.५०||२४०||४||२०२||५||३-३०||४०.४०||३||—
|-
|| ८४|| [[सौरव गांगुली]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९२-२००७ ||३०८||२९७||२३||११२२१||१८३||४०.९५||४५४३||३०||३८३५||१००||५-१६||३८.३५||९९||—
|-
|| ८५|| [[अजय जडेजा]]‡ || १९९२-२००० ||१९६||१७९||३६||५३५९||११९||३७.४७||१२४८||२||१०९४||२०||३-३||५४.७०||५९||—
|-
|| ८६|| [[विजय यादव]]† || १९९२-९४ ||१९||१२||२||११८||३४*||११.८०||—||—||—||—||—||—||१२||७
|-
|| ८७|| [[राजेश चौहान]] || १९९३-९७ ||३५||१८||५||१३२||३२||१०.१५||१६३४||१२||१२१६||२९||३-२९||४१.९३||१०||—
|-
|| ८८|| [[नयन मोंगिया]]† || १९९४-२००० ||१४०||९६||३३||१२७२||६९||२०.१९||—||—||—||—||—||—||११०||४४
|-
|| ८९|| [[वेंकटेश प्रसाद]] || १९९४-२००१ ||१६१||६३||३१||२२१||१९||६.९०||८१२९||७९||६३३२||१९६||५-२७||३२.३०||३७||—
|-
|| ९०|| [[अतुल बेदाडे]] || १९९४ ||१३||१०||३||१५८||५१||२२.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
|| ९१|| [[भुपिंदरसिंग सिनियर]] || १९९४ ||२||१||०||६||६||६.००||१०२||१||७८||३||३-३४||२६.००||०||—
|-
|| ९२|| [[आशिष कपूर]] || १९९५-२००० ||१७||६||०||४३||१९||७.१६||९००||५||६१२||८||२-३३||७६.५०||१||—
|-
|| ९३|| [[प्रशांत वैद्य]] || १९९५-९६ ||४||२||०||१५||१२||७.५०||१८४||१||१७४||४||२-४१||४३.५०||२||—
|-
|| ९४|| [[उत्पल चटर्जी]] || १९९५ ||३||२||१||६||३*||६.००||१६१||०||११७||३||२-३५||३९.००||१||—
|-
|| ९५|| [[राहुल द्रविड]]‡† || १९९६-२०११ ||३४०||३१४||३९||१०७६८||१५३||३९.१५||१८६||१||१७०||४||२-४३||४२.५०||१९६||१४
|-
|| ९६|| [[विक्रम राठोड]] || १९९६-९७ ||७||७||०||१९३||५४||२७.५७||—||—||—||—||—||—||४||—
|-
|| ९७|| [[पारस म्हाम्ब्रे]] || १९९६-९८ ||३||१||१||७||७*||—||१२६||१||१२०||३||२-६९||४०.००||०||—
|-
|| ९८|| [[सुनील जोशी]] || १९९६-२००१ ||६९||४५||११||५८४||६१*||१७.१७||३३८६||३३||२५०९||६९||५-६||३६.३६||१९||—
|-
|| ९९|| [[सुजित सोमसुंदर]] || १९९६ ||२||२||०||१६||९||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १००|| [[पंकज धर्माणी]] || १९९६ ||१||१||०||८||८||८.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
|| १०१|| [[साबा करीम]]† || १९९७-२००० ||३४||२७||४||३६२||५५||१५.७३||—||—||—||—||—||—||२७||३
|-
|| १०२|| [[दोड्डा गणेश]] || १९९७ ||१||१||—||४||४||४.००||३०||०||२०||१||१-२०||२०.००||०||—
|-
|| १०३|| [[अबेय कुरूविला]] || १९९७ ||२५||११||४||२६||७||३.७१||११३१||१८||८९०||२५||४-४३||३५.६०||४||—
|-
|| १०४|| [[नोएल डेव्हिड]] || १९९७ ||४||२||२||९||८*||—||१९२||१||१३३||४||३-२१||३३.२५||०||—
|-
|| १०५|| [[निलेश कुलकर्णी]] || १९९७-९८ ||१०||५||३||११||५*||५.५०||४०२||३||३५७||११||३-२७||३२.४५||२||—
|-
|| १०६|| [[हरविंदर सिंग]] || १९९७-२००१ ||१६||५||१||६||३*||१.५०||६८६||६||६०९||२४||३-४४||२५.३७||६||—
|-
|| १०७|| [[देबाशिष मोहंती]] || १९९७-२००१ ||४५||११||६||२८||१८*||५.६०||१९९६||२१||१६६२||५७||४-५६||२९.१५||१०||—
|-
|| १०८|| [[साईराज बहुतुले]] || १९९७-२००३ ||८||४||१||२३||११||७.६६||२९४||०||२८३||२||१-३१||१४१.५०||३||—
|-
|| १०९|| [[ह्रषिकेश कानिटकर]] || १९९७-२००० ||३४||२७||८||३३९||५७||१७.८४||१००६||४||८०३||१७||२-२२||४७.२३||१४||—
|-
|| ११०|| [[राहुल संघवी]] || १९९८-९८ ||१०||२||०||८||८||४.००||४९८||१||३९९||१०||३-२९||३९.९०||४||—
|-
|| १११|| [[अजित आगरकर]] || १९९८-२००७ ||१९१||११३||२६||१२६९||९५||१४.५८||९४८४||१००||८०२१||२८८||६/४२||२७.८५||५२||—
|-
| ११२|| [[व्ही.व्ही.एस. लक्ष्मण]] || १९९८-२००६ ||८६||८३||७||२३३८||१३१||३०.७६||४२||०||४०||०||—||—||३९||—
|-
| ११३|| [[हरभजनसिंग]] || १९९८-२०१५ ||२३४||१२६||३५||१२१३||४९||१३.३२||१२३५९||८३||८८७२||२६५||५/३१||३३.४७||७१||—
|-
| ११४|| [[गगन खोडा]] || १९९८ ||२||२||०||११५||८९||५७.५०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| ११५|| [[एम.एस.के. प्रसाद]]† || १९९८-९९ ||१७||११||२||१३१||६३||१४.५५||—||—||—||—||—||—||१४||७
|-
| ११६|| [[निखिल चोप्रा]] || १९९८-२००० ||३९||२६||६||३१०||६१||१५.५०||१८३५||२१||१२८६||४६||५-२१||२७.९५||१६||—
|-
| ११७|| [[जतिन परांजपे]] || १९९८ ||४||४||१||५४||२७||१८.००||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| ११८|| [[संजय राउल]] || १९९८ ||२||२||०||८||८||४.००||३६||१||२७||१||१-१३||२७.००||०||—
|-
| ११९|| [[लक्ष्मीरतन शुक्ला]] || १९९९ ||३||२||०||१८||१३||९.००||११४||०||९४||१||१-२५||९४.००||१||—
|-
| १२०|| [[ग्यानेंद्र पांडे]] || १९९९ ||२||२||१||४||४*||४.००||७८||१||६०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १२१|| [[अमय खुरासिया]] || १९९९-२००१ ||१२||११||०||१४९||५७||१३.५४||—||—||—||—||—||—||३||—
|-
| १२२|| [[सदागोपान रमेश]] || १९९९ ||२४||२४||१||६४६||८२||२८.०८||३६||०||३८||१||१-२३||३८.००||३||—
|-
| १२३|| [[विरेंद्र सेहवाग]]&lt;ref name=AsianXI/&gt;‡ || १९९९-२०१३ ||२४१||२३५||९||७९९५||२१९||३५.३७||४२९०||१३||३७३७||९४||४/६||३९.७५||९०||—
|-
| १२४|| [[जेकब मार्टिन]] || १९९९-२००१ ||१०||८||१||१५८||३९||२२.५७||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १२५|| [[विजय भारद्वाज]] || १९९९-२००२ ||१०||९||४||१३६||४१*||२७.२०||३७२||३||३०७||१६||३-३४||१९.१८||४||—
|-
| १२६|| [[तिरुनविक्करासु कुमारन]] || १९९९-२००० ||८||३||०||१९||८||६.३३||३७८||४||३४८||९||३-२४||३८.६६||३||—
|-
| १२७|| [[देवांग गांधी, क्रिकेट खेळाडू|देवांग गांधी]] || १९९९-२००० ||३||३||०||४९||३०||१६.३३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १२८|| [[समीर दिघे]]† || २०००-२००१ ||२३||१७||६||२५६||९४*||२३.२७||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १२९|| [[श्रीधरन श्रीराम]] || २०००-२००४ ||८||७||१||८१||५७||१३.५०||३२४||१||२७४||९||३-४३||३०.४४||१||—
|-
| १३०|| [[हेमांग बदाणी]] || २०००-२००४ ||४०||३६||१०||८६७||१००||३३.३४||१८३||०||१४९||३||१-७||४९.६६||१३||—
|-
| १३१|| [[अमित भंडारी]] || २०००-२००४ ||२||१||१||०||०||—||१०६||०||१०६||५||३-३१||२१.२०||०||—
|-
| १३२|| [[विजय दहिया]]† || २०००-२००१ ||१९||१५||२||२१६||५१||१६.६१||—||—||—||—||—||—||१९||५
|-
| १३३|| [[झहीर खान]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २०००-२०१२ ||१९४||९६||३१||७५३||३४*||११.५८||९८१५||११२||८१०२||२६९||५/४२||३०.११||४३||—
|-
| १३४|| [[युवराजसिंग]] || २०००-२०१७ ||३०१||२७५||३९||८६०९||१५०||३६.४७||४९८८||१८||४२२७||११०||५/३१||३८.४२||९३||—
|-
| १३५|| [[रीतिंदरसिंग सोधी]] || २०००-२००२ ||१८||१४||३||२८०||६७||२५.४५||४६२||३||३६५||५||२-३१||७३.००||९||—
|-
| १३६|| [[दिनेश मोंगिया]] || २००१-२००७ ||५७||५१||७||१२३०||१५९*||२७.९५||६४०||१||५७१||१४||३-३१||४०.७८||२१||—
|-
| १३७|| [[आशिष नेहरा]]&lt;ref name=AsianXI/&gt; || २००१-२०११ ||११७||४५||२१||१४०||२४||५.८३||५६३७||५३||४८९९||१५५||६-२३||३१.६०||१७||—
|-
| १३८|| [[शिव सुंदर दास]] || २००१-२००२ ||४||४||१||३९||३०||१३.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १३९|| [[दीप दासगुप्ता]]† || २००१ ||५||४||१||५१||२४*||१७.००||—||—||—||—||—||—||२||१
|-
| १४०|| [[अजय रात्रा]]† || २००२ ||१२||८||१||९०||३०||१२.८५||—||—||—||—||—||—||११||५
|-
| १४१|| [[संजय बांगर]] || २००२-२००४ ||१५||१५||२||१८०||५७*||१३.८४||४४२||२||३८४||७||२-३९||५४.८५||४||—
|-
| १४२|| [[मोहम्मद कैफ]] || २००२-२००६ ||१२५||११०||२४||२७५३||१११*||३२.०१||—||—||—||—||—||—||५५||—
|-
| १४३|| [[शरणदीपसिंग]] || २००२-२००३ ||५||४||१||४७||१९||१५.६६||२५८||१||१८०||३||२-३४||६०.००||२||—
|-
| १४४|| [[मुरली कार्तिक]] || २००२-२००७ ||३७||१४||५||१२६||३२*||१४.००||१९०७||१९||१६१२||३७||६/२७||४३.५६||१०||—
|-
| १४५|| [[टिनु योहानन]] || २००२ ||३||२||२||७||५*||—||१२०||१||१२२||५||३-३३||२४.४०||०||—
|-
| १४६|| [[जय यादव]] || २००२-२००५ ||१२||७||३||८१||६९||२०.२५||३९६||४||३२६||६||२-३२||५४.३३||३||—
|-
| १४७|| [[लक्ष्मीपती बालाजी]] || २००२-२००९ ||३०||१६||६||१२०||२१*||१२.००||१४४७||१२||१३४४||३४||४-४८||३९.५२||११||—
|-
| १४८|| [[पार्थिव पटेल]]† || २००३-२०१२ ||३८||३४||३||७३६||९५||२३.७४||—||—||—||—||—||—||३०||९
|-
| १४९|| [[गौतम गंभीर]]‡ || २००३-२०१३ ||१४७||१४३||११||५२३८||१५०*||३९.६८||६||०||१३||०||—||—||१०||—
|-
| १५०|| [[आविष्कार साळवी]] || २००३ ||४||३||१||४||४*||२.००||१७२||३||१२०||४||२-१५||३०.००||२||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १५१|| [[अमित मिश्रा]] || २००३-१६ ||३६||११||३||४३||१४||५.३७||१९१७||१९||१५११||६४||६/४८||२३.६०||५||—
|-
| १५२|| [[अभिजित काळे]] || २००३ ||१||१||—||१०||१०||१०.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १५३|| [[इरफान पठाण]] || २००४-१२ ||१२०||८७||२१||१५४४||८३||२३.३९||५८५५||४८||५१४३||१७३||५/२७||२९.७२||२१||—
|-
| १५४|| [[रोहन गावसकर]] || २००४ ||११||१०||२||१५१||५४||१८.८७||७२||०||७४||१||१-५६||७४.००||५||—
|-
| १५५|| [[रमेश पोवार]] || २००४-०७ ||३१||१९||५||१६३||५४||११.६४||१५३६||६||११९१||३४||३/२४||३५.०२||३||—
|-
| १५६|| [[दिनेश कार्तिक]]† || २००४-१९ ||९४||७९||२१||१७५२||७९||३०.२०||—||—||—||—||—||—||६४||७
|-
| १५७|| [[महेंद्रसिंग धोणी]]‡† || २००४-१९ ||३५०||२९४||८४||१०७७३||१८३*||५०.५७||३६||०||३१||१||१/१४||३१.००||३१८||१२०
|-
| १५८|| [[जोगिंदर शर्मा]] || २००४-०७ ||४||३||२||३५||२९*||३५.००||१५०||३||११५||१||१-२८||११५.००||३||—
|-
| १५९|| [[सुरेश रैना]]‡ || २००५-१८ ||२२६||१९४||३५||५६१५||११६*||३५.३१||२१२६||५||१८११||३६||३/३४||५०.३०||१०२||—
|-
| १६०|| [[यलाका वेणुगोपाल राव]] || २००५-०६ ||१६||११||२||२१८||६१*||२४.२२||—||—||—||—||—||—||६||—
|-
| १६१|| [[रुद्र प्रताप सिंग]] || २००५-११ ||५८||२०||१०||१०४||२३||१०.४०||२५६५||३१||२३४३||६९||४/३५||३३.९५||१३||—
|-
| १६२|| [[शांताकुमारन् श्रीसंत]] || २००५-११ ||५३||२१||१०||४४||१०*||४.००||२४७६||१६||२५०८||७५||६/५५||३३.४४||७||—
|-
| १६३|| [[मुनाफ पटेल]] || २००५-११ ||७०||२७||१६||७४||१५||६.७२||३१५४||३८||२६०३||८६||४/२९||३०.२६||६||—
|-
| १६४|| [[विक्रम सिंग]] || २००५-०६ ||२||१||०||८||८||८.००||७२||०||१०५||०||—||—||३||—
|-
| १६५|| [[रॉबिन उतप्पा]]† || २००५-१५ ||४६||४२||६||९३४||८६||२५.९४||—||—||—||—||—||—||१९||२
|-
| १६६|| [[वासिम जाफर]] || २००६ ||२||२||०||१०||१०||५.००||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १६७|| [[पियुश चावला]] || २००७-११ ||२५||१२||५||३८||१३*||५.४२||१३१२||६||१११७||३२||४/२३||३४.९०||९||—
|-
| १६८|| [[रोहित शर्मा]]‡ || २००७-२४ ||२६५||२५७||३६||१०८६६||२६४||४९.१६||६१०||२||५३३||९||२/२७||५९.२२||९५||—
|-
| १६९|| [[इशांत शर्मा]] || २००७-१६ ||८०||२८||१३||७२||१३||४.८०||३७३३||२९||३५६३||११५||४/३४||३०.९८||१९||—
|-
| १७०|| [[प्रवीण कुमार|प्रविण कुमार]] || २००७-१२ ||६८||३३||१२||२९२||५४||१३.९०||३२४२||४४||२७७४||७७||४/३१||३६.०२||११||—
|-
| १७१|| [[मनोज तिवारी]] || २००८-१५ ||१२||१२||१||२८७||१०४*||२६.०९||१३२||०||१५०||५||४/६१||३०.००||४||—
|-
| १७२|| [[युसुफ पठाण]] || २००८-१२ ||५७||४१||११||८१०||१२३*||२७.००||१४९०||३||१३६५||३३||३/४९||४१.३६||१७||—
|-
| १७३|| [[मनप्रीत गोणी]] || २००८-१२ ||२||०||—||—||—||—||७८||१||७६||२||२-६५||३८.००||०||—
|-
| १७४|| [[प्रग्यान ओझा]] || २००८-१२ ||१८||१०||८||४६||१६*||२३.००||८७६||५||६५२||२१||४-३८||३१.०४||७||—
|-
| १७५|| [[विराट कोहली]]‡ || २००८-२४ ||२९५||२८३||४४||१३९०६||१८३||५८.१८||६६२||१||६८०||५||१/१३||१३६.००||१५२||—
|-
| १७६|| [[सुब्रमण्यम बद्रिनाथ]] || २००८-११ ||७||६||१||७९||२७*||१५.८०||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १७७|| [[रविंद्र जडेजा]] || २००९-२३ ||१९७||१३२||४७||२७५६||८७||३२.४२||९७५०||५६||७९३६||२२०||५/३६||३६.०७||७४||—
|-
| १७८|| [[अभिषेक नायर]] || २००९ ||३||१||१||०||०*||—||१८||०||१७||०||—||—||०||—
|-
| १७९|| [[सुदिप त्यागी]] || २००९ ||४||१||१||१||१*||—||१६५||०||१४४||३||१-१५||४८.००||१||—
|-
| १८०|| [[अभिमन्यू मिथुन]] || २०१०-११ ||५||३||०||५१||२४||१७.००||१८०||१||२०३||३||२/३२||९२.७२||१||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| १८१|| [[मुरली विजय]] || २०१०-१५ ||१७||१६||०||३३९||७२||२१.१८||३६||०||३७||१||१/१९||३७.००||९||—
|-
| १८२|| [[अशोक दिंडा]] || २०१०-१३ ||१३||५||०||२१||१६||४.२०||५९४||१||६१२||१२||२/४४||५१.००||—||—
|-
| १८३|| [[विनय कुमार]] || २०१०-१३ ||३१||१३||४||८६||२७*||९.५५||१४३६||१९||१४२३||३८||४/३०||३७.४४||६||—
|-
| १८४|| [[उमेश यादव]] || २०१०-१८ ||७५||२४||१४||७९||१८*||७.९०||३५५८||२३||३५६५||१०६||४/३१||३३.६३||२२||—
|-
| १८५|| [[रविचंद्रन आश्विन]] || २०१०-२३ ||११६||६३||२०||७०७||६५||१६.४४||६३०३||३७||५१८०||१५६||४/२५||३३.२०||३१||—
|-
| १८६|| [[नमन ओझा]]† || २०१० ||१||१||०||१||१||१.००||—||—||—||—||—||—||०||१
|-
| १८७|| [[पंकज सिंग]] || २०१० ||१||१||१||३||३*||—||४२||०||४५||०||—||—||१||—
|-
| १८८|| [[शिखर धवन]]‡ || २०१०-२२ ||१६७||१६४||१०||६७९३||१४३||४४.११||—||—||—||—||—||—||८३||—
|-
| १८९|| [[सौरभ तिवारी]] || २०१० ||३||२||२||४९||३७*||—||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| १९०|| [[वृद्धिमान साहा]] || २०१०-१४ ||९||५||२||४१||१६||१३.६६||—||—||—||—||—||—||१७||१
|-
| १९१|| [[अजिंक्य रहाणे]]‡ || २०११-१८ ||९०||८७||३||२९६२||१११||३५.२६||—||—||—||—||—||—||४८||—
|-
| १९२|| [[वरुण अ‍ॅरन]] || २०११-१४ ||९||३||२||८||६*||८.००||३८०||१||४१९||११||३/२४||३८.०९||१||—
|-
| १९३|| [[राहुल शर्मा]] || २०११-१२ ||४||१||०||१||१||१.००||२०६||०||१७७||६||३/४३||२९.५०||१||—
|-
| १९४|| [[भुवनेश्वर कुमार]] || २०१२-२२ ||१२१||५५||१६||५५२||५३*||१४.१५||५८४७||६८||४९५१||१४१||५/४२||३५.११||२९||—
|-
| १९५|| [[मोहम्मद शमी]] || २०१३-२३ ||१०१||४८||२०||२२०||२५||७.८५||४९८५||५१||४६१८||१९५||७/५७||२३.६८||३१||—
|-
| १९६|| [[अंबाटी रायडू]] || २०१३-१९ ||५५||५०||१४||१६९४||१२४*||४७.०५||१२१||१||१२४||३||१/५||४१.३३||१७||—
|-
| १९७|| [[जयदेव उनाडकट]] || २०१३-२३ ||८||—||—||—||—||—||३४२||५||२२५||९||४/४१||२५.००||१||—
|-
| १९८|| [[चेतेश्वर पुजारा]] || २०१३-१४ ||५||५||०||५१||२७||१०.२०||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| १९९|| [[मोहित शर्मा]] || २०१३-१५ ||२६||९||५||३१||११||७.७५||११२१||१२||१०२०||३१||४/२२||३२.९०||६||—
|-
| २००|| [[स्टुअर्ट बिन्नी]] || २०१४-१५ ||१४||११||३||२३०||७७||२८.७५||४९०||४||४३९||२०||६/४||२१.९५||३||—
|-
| २०१|| [[परवेझ रसूल]] || २०१४ ||१||—||—||—||—||—||६०||०||६०||२||२/६०||३०||०||—
|-
| २०२|| [[अक्षर पटेल]] || २०१४-२४ ||६०||३९||१०||५६८||६४*||१९.५८||२७८१||२०||२०८४||६४||३/२४||३२.५६||२५||—
|-
| २०३|| [[धवल कुलकर्णी]] || २०१४-१६ ||१२||२||२||२७||२५*||—||५९८||५||५०८||१९||४/३४||२६.७३||२||—
|-
| २०४|| [[कर्ण शर्मा]] || २०१४ ||२||—||—||—||—||—||११४||१||१२५||०||—||—||३||—
|-
| २०५|| [[केदार जाधव]] || २०१४-२० ||७३||५२||१९||१३८९||१२०||४२.०९||११८७||१||१०२०||२७||३/२४||३७.७७||३३||—
|-
| २०६|| [[मनीष पांडे]] || २०१५-२१ ||२९||२४||७||५६६||१०४*||३३.२९||—||—||—||—||—||—||१०||—
|-
| २०७|| [[बरिंदर स्रान|बरिंदर स्रन]]|| २०१६ ||६||—||—||—||—||—||३०२||२||२६९||७||३/५६||३८.४२||१||—
|-
| २०८|| [[रिशी धवन]] || २०१६ ||३||२||१||१२||९||१२||१५०||०||१६०||१||१/७४||१६०||०||—
|-
| २०९|| [[गुरकीरतसिंग मान]] || २०१६ ||३||३||१||१३||८||६.५||६०||०||६८||०||—||—||१||—
|-
| २१०|| [[जसप्रीत बुमराह]] || २०१६-२३ ||८९||२६||१४||९१||१६||७.५८||४५८०||५७||३५०९||१४९||६/१९||२३.५५||१८||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
| २११|| [[युझवेंद्र चहल]] || २०१६-२३ ||७२||१४||५||७७||१८*||८.५५||३७३९||१४||३२८३||१२१||६/४२||२७.१३||१६||—
|-
| २१२|| [[करुण नायर]] || २०१६ ||२||२||०||४६||३९||२३||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१३|| [[लोकेश राहुल]]†‡ || २०१६-२४ ||७७||७२||१४||२८५१||११२||४९.१५||—||—||—||—||—||—||६३||५
|-
| २१४|| [[फैज फजल]] || २०१६ ||१||१||१||५५||५५*||—||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
| २१५|| [[हार्दिक पंड्या]]‡ || २०१६-२३ ||८६||६१||९||१७६९||९२*||३४.०१||३१९९||१५||२९६०||८४||४/२४||३५.२३||३२||—
|-
| २१६|| [[जयंत यादव]] || २०१६-२२ ||२||२||१||३||२||३||८४||०||६१||१||१/८||६१||१||—
|-
| २१७|| [[कुलदीप यादव]] || २०१७-२४ ||१०६||४०||१९||२०५||१९||९.७६||५३६९||३०||४४७२||१७२||६/२५||२६.००||१६||—
|-
| २१८|| [[शार्दुल ठाकूर]] || २०१७-२३ ||४७||२५||६||३२९||५०*||१७.३१||१९४०||१०||२०१४||६५||४/३७||३०.९८||९||—
|-
| २१९|| [[श्रेयस अय्यर]] || २०१७-२४ ||६२||५७||६||२४२१||१२८*||४७.४७||३७||०||३९||०||—||—||२४||—
|-
| २२०|| [[वॉशिंग्टन सुंदर]] || २०१७-२४ ||२२||१४||१||३१५||५१||२४.२३||७९८||५||६२६||२३||३/३०||२७.२१||६||—
|-
| २२१|| [[सिद्धार्थ कौल]] || २०१८ ||३||२||०||१||१||०.५||१६२||०||१७९||०||—||—||१||—
|-
| २२२|| [[खलील अहमद]] || २०१८-१९ ||११||३||१||९||५||४.५||४८०||२||४६५||१५||३/१३||३१||१||—
|-
| २२३|| [[दीपक चाहर]] || २०१८-२२ ||१३||९||३||२०३||६९*||३३.८३||५१०||५||४८९||१६||३/२७||३०.५६||१||—
|-
| २२४|| [[रिषभ पंत]]† || २०१८-२४ ||३१||२७||१||८७१||१२५*||३३.५०||—||—||—||—||—||—||२७||१
|-
| २२५|| [[मोहम्मद सिराज]] || २०१९-२४ ||४४||१७||१०||५५||९*||७.८५||१९७५||३२||१७०७||७१||६/२१||२४.०४||६||—
|-
| २२६|| [[विजय शंकर]] || २०१९ ||१२||८||१||२२३||४६||३१.८५||२३३||०||२१०||४||२/१५||५२.५||७||—
|-
| २२७|| [[शुभमन गिल]] || २०१९-२४ ||४७||४७||७||२३२८||२०८||५८.२०||१८||०||२५||०||—||—||३२||—
|-
| २२८|| [[शिवम दुबे]] || २०१९-२४ ||४||४||०||४३||२५||१०.७५||१०७||१||१०६||१||१-१९||५२.५०||१||—
|-
| २२९|| [[नवदीप सैनी]] || २०१९-२१ ||८||५||३||१०७||४५||५३.५||४२०||०||४८१||६||२/५८||८०.१६||३||—
|-
| २३०|| [[मयंक अगरवाल]] || २०२० ||५||५||०||८६||३२||१७.२||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३१|| [[पृथ्वी शाॅ]] || २०२०-२१ ||६||६||०||१८९||४९||३१.५||—||—||—||—||—||—||२||—
|-
| २३२|| [[टी. नटराजन]] || २०२०-२१ ||२||१||०||०||०*||—||१२०||१||१४३||३||२/७०||४७.६६||०||—
|-
| २३३|| [[कृणाल पंड्या]] || २०२१ ||५||४||२||१३०||५८*||६५||२२८||१||२२३||२||१/२६||१११.५||१||—
|-
| २३४|| [[प्रसिद्ध कृष्ण]] || २०२१-२३ ||१७||७||५||२||२*||१||७९४||७||७४२||२९||४/१२||२५.५८||३||—
|-
| २३५|| [[ईशान किशन]]† || २०२१-२३ ||२७||२४||२||९३३||२१०||४२.४||—||—||—||—||—||—||१३||२
|-
| २३६|| [[सूर्यकुमार यादव]]|| २०२१-२३ ||३७||३५||५||७७३||७२*||२५.७६||१२||०||१७||०||—||—||१७||—
|-
|२३७||[[राहुल चाहर]]||२०२१||१||१||०||१३||१३||१३||६०||०||५४||३||३/५४||१८||०||—
|-
|२३८||[[कृष्णप्पा गौतम]]||२०२१||१||१||०||२||२||२||४८||०||४९||१||१/४९||४९||१||—
|-
||२३९||[[नितीश राणा]]||२०२१||१||१||०||७||७||७||१८||०||१०||०||—||—||०||—
|-
! {{abbr|क्र|क्रमांक}}
! नाव
! कारकीर्द
! {{abbr|सा|सामने}}
! डाव
! नाबाद
! {{abbr|धावा|केलेल्या एकूण धावा}}
! {{abbr|सर्वोच्च|एका डावातील सर्वोच्च धावा}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा}}
! {{abbr|चेंडू|टाकलेले चेंडू}}
! {{abbr|निर्धाव|निर्धाव षटके}}
! {{abbr|धावा|दिलेल्या धावा}}
! {{abbr|बळी|बाद ऐकलेले एकूण गडी}}
! {{abbr|सर्वोत्कृष्ट|एका डावातील सर्वोत्कृष्ट गोलंदाजी}}
! {{abbr|सरासरी|सरासरी धावा/बळी}}
! झेल
! {{abbr|य|यष्टिचीत}}
|-
||२४०||[[चेतन साकरिया]]||२०२१||१||१||०||०||०*||—||४८||०||३४||२||२/३४||१७||२||—
|-
||२४१||[[संजू सॅमसन]]†||२०२१-२३||१६||१४||५||५१०||१०८||५६.६६||—||—||—||—||—||—||९||२
|-
||२४२||[[व्यंकटेश अय्यर]]||२०२२||२||२||०||२४||२२||१२||३०||०||२८||०||—||—||०||—
|-
||२४३||[[दीपक हूडा]]||२०२२||१०||७||१||१५३||३३||२५.५०||१५०||१||११९||३||२/६||३९.६६||३||—
|-
||२४४||[[अवेश खान]]||२०२२-२३||८||४||१||२३||१०||७.६६||३५६||५||३२९||९||४/२७||३६.५५||३||—
|-
||२४५||[[ऋतुराज गायकवाड]]||२०२२-२३||६||६||०||११५||७१||१९.१६||—||—||—||—||—||—||१||—
|-
||२४६||[[रवी बिश्नोई]]||२०२२||१||१||१||४||४*||—||४८||०||६९||१||१/६९||६९||०||—
|-
||२४७||[[शाहबाझ अहमद|शाहबाज अहमद]]||२०२२||३||०||०||०||०||०||१५६||०||१२५||३||२/३२||४१.६६||१||—
|-
||२४८||[[अर्शदीप सिंग]]||२०२२-२४||८||५||१||३७||१८||९.२५||३४३||१२||२८९||१२||५/३७||२४.०८||१||—
|-
||२४९||[[उमरान मलिक]]||२०२२-२३||१०||४||३||२||२*||२||३६६||२||३९९||१३||३/५७||३०.६९||२||—
|-
||२५०||[[कुलदीप सेन]]||२०२२-२३||१||१||१||२||२*||—||३०||०||३७||२||२/३७||१८.५०||०||—
|-
||२५१||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||६||१२||१||१०||६||१०||२३४||४||२१७||५||३/३०||४३.४०||१||—
|-
||२५२||[[तिलक वर्मा]]||२०२३||४||४||१||६८||५२||२२.६६||४२||०||३९||०||—||—||१||—
|-
||२५३||[[साई सुदर्शन]]||२०२३||३||३||१||१२७||६२||६३.५०||३||०||८||०||—||—||१||—
|-
||२५४||[[रिंकू सिंग]]||२०२३||२||२||०||५५||३८||२७.५०||६||०||२||१||१/२||२||१||—
|-
||२५५||[[रजत पाटीदार]]||२०२३||१||१||०||२२||२२||२२||—||—||—||—||—||—||०||—
|-
||२५६||[[रियान पराग]]||२०२४||१||१||०||१५||१५||१५.००||५४||०||५४||३||३/५४||१८.००||०||—
|}

==कर्णधार==

{{main|भारत राष्ट्रीय क्रिकेट कर्णधारांची यादी}}

एकूण २७ खेळाडूंनी भारतीय एकदिवसीय संघाचे नेतृत्व केले आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=2;id=6;type=team|title=List of captains|publisher=ESPNcricinfo|access-date=11 October 2022}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | क्रमांक
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | वर्ष
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव 
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरीत
! scope=&quot;col&quot; | निकाल नाही 
! scope=&quot;col&quot; | विजय %{{#tag:ref|बरोबरीत खेळ अर्धा विजय म्हणून मोजून आणि समीकरणातून कोणतेही परिणाम वगळून टक्केवारी काढली जाते.|group=notes}}
|-
| १
! scope=&quot;row&quot;|[[अजित वाडेकर]]
|१९७४
|{{sort|002|२}}
|{{sort|002|०}}
|{{sort|000|२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|0|०}}
|-
| २
! scope=&quot;row&quot;|[[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|एस. वेंकटराघवन]]
|१९७५–१९७९
|{{sort|007|७}}
|१
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|014|१४}}
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot;|[[बिशनसिंग बेदी]]
|१९७५-१९७८
|{{sort|004|४}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|025|२५}}
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot;|[[सुनील गावस्कर]]
|१९८०-१९८६
|{{sort|037|३७}}
|{{sort|014|१४}}
|{{sort|021|२१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|040|४०}}
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot;|[[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
|१९८०
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot;|[[कपिल देव]]
|१९८२-१९९२
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|040|४०}}
|{{sort|032|३२}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|02|२}}
|{{sort|056|५६}}
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot;|[[सय्यद किरमाणी]]
|१९८३
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|000|०}}
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहिंदर अमरनाथ]]
|१९८४
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|-1|—}}
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot;|[[रवी शास्त्री]]
|१९८६-१९९१
|{{sort|011|११}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|036|३६}}
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot;|[[दिलीप वेंगसरकर]]
|१९८७-१९८८
|{{sort|018|१८}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|010|१०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|044|४४}}
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot;|[[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
|१९८९–१९९०
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|033|३३}}
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot;|[[मोहम्मद अझरुद्दीन]]
|१९८९-१९९९
|{{sort|174|१७४}}
|{{sort|090|९०}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot;|[[सचिन तेंडुलकर]]
|१९९६-१९९९
|{{sort|073|७३}}
|{{sort|023|२३}}
|{{sort|043|४३}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|06|६}}
|{{sort|035|३५}}
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot;|[[अजय जडेजा]]
|१९९७–१९९९
|{{sort|013|१३}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|062|६२}}
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot;|[[सौरव गांगुली]]
|१९९९-२००५
|{{sort|146|१४६}}
|{{sort|076|७६}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|05|५}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot;|[[राहुल द्रविड]]
|२०००–२००७
|{{sort|079|७९}}
|{{sort|042|४२}}
|{{sort|033|३३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|04|४}}
|{{sort|053|५३}}
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot;|[[अनिल कुंबळे]]
|२००१
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot;|[[वीरेंद्र सेहवाग]]
|२००३–२०११
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|058|५८}}
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot;|[[एमएस धोनी]]
|२००७–२०१८
|{{sort|200|२००}}
|{{sort|110|११०}}
|{{sort|074|७४}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|11|११}}
|{{sort|060|६०}}
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot;|[[सुरेश रैना]]
|२०१०–२०१४
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|005|५}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|01|१}}
|{{sort|054|५४}}
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot;|[[गौतम गंभीर]]
|२०१०–२०११
|{{sort|006|६}}
|{{sort|006|६}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|00|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot;|[[विराट कोहली]]
|२०१३–२०२१
|{{sort|095|९५}}
|{{sort|065|६५}}
|{{sort|027|२७}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot;|[[अजिंक्य रहाणे]]
|२०१५
|{{sort|0003|३}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|100|१००}}
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot;|'''[[रोहित शर्मा]]'''
|२०१७–
|{{sort|48|४८}}
|{{sort|34|३४}}
|{{sort|12|१२}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|001|१}}
|{{sort|073|७३}}
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot;|[[शिखर धवन]]
|२०२१–२०२२
|{{sort|0012|१२}}
|{{sort|007|७}}
|{{sort|003|३}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|002|२}}
|{{sort|070|७०}}
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot;|[[केएल राहुल]]
|२०२२–२०२३
|{{sort|012|१२}}
|{{sort|008|८}}
|{{sort|004|४}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|{{sort|066|६६}}
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot;|[[हार्दिक पांड्या]]
|२०२३
|३
|२
|१
|{{sort|000|०}}
|{{sort|000|०}}
|६७
|}

==हेसुद्धा पाहा==
* [[भारतीय क्रिकेट]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी]]

==नोंदी==
&lt;references group=notes/&gt;

==बाह्य दुवे==
*[http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp हाऊस्टेट]
*[http://content-ind.cricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=2 ईएसपीएन क्रिकइन्फो]
*[https://web.archive.org/web/20090819074143/http://icc-cricket.yahoo.net/ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]

{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}


[[वर्ग:भारताचे एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडू|*]]
[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची|भारतीय एकदिवसीय खेळाडू]]
[[वर्ग:भारतीय लोकांच्या नामसूची]]
[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]</text>
      <sha1>tmr3lyqnyg1qcr3j1mwaxgowfilvbao</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कविता मेढेकर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33504</id>
    <revision>
      <id>2506640</id>
      <parentid>2499541</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:52:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>/* कारकिर्दी */</comment>
      <origin>2506640</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6875" sha1="kz2n1euucq98k787ntgji11sscu28zm" xml:space="preserve">{{बदल}}
{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = कविता लाड-मेढेकर
| चित्र = 
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = कविता लाड-मेढेकर
| जन्म_दिनांक = 
| जन्म_स्थान = 
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = एका लग्नाची पुढची गोष्ट
| प्रमुख_चित्रपट = 
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = [[चार दिवस सासूचे (मालिका)|चार दिवस सासूचे]]
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटीपा = 
}}

== कारकिर्दी ==
कविता लाड यांनी पहिल्यांदा एन. चंद्राचा [[मराठी भाषा|मराठी]] चित्रपट ''घायल'' [[अजिंक्य देव]]च्या विरुद्ध. नंतर तिने [[लक्ष्मीकांत बेर्डे]] विरुद्ध ''जिगर'', ''तू तिथं मी'' [[प्रशांत दामले]] सोबत राष्ट्रीय पुरस्कार'' यासारख्या चित्रपटांमध्ये दिसली. लपून छपून, अनोलखी हे घर माझे', ''सुखांत'', उर्फी, ''असेही एकदा व्हावे''.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Eye-opener: Sukhant - Indian Express|url=http://archive.indianexpress.com/news/eyeopener-sukhant/545606/|access-date=2021-07-15|website=archive.indianexpress.com}}&lt;/ref&gt;

लाड हिने सुंदर मी होनार अभिनीत डॉ. [[श्रीराम लागू]] आणि वंदना गुप्ते. ''चार दिवस प्रेमाचे'', ''एक लग्नाची गोष्ट, माझ्या भाऊजींना रीत कळले'' आणि नुकताच प्रदर्शित झालेला २०१८चा सिक्वेल ''एका लग्नाची पुढची गोष्ट'' यांसारख्या नाटकांमध्ये प्रशांत दामलेसोबतच्या तिच्या जोडीचे कौतुक झाले आहे. प्रेक्षकांद्वारे आणि [[मराठी भाषा|मराठी]] थिएटर इंडस्ट्रीमध्ये सर्वाधिक हिट नाटके असलेली ही एकमेव सदाबहार हिट जोडी आहे.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Kavita Lad loves these two Marathi plays - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/theatre/kavita-lad-loves-these-two-marathi-plays/articleshow/67289966.cms|access-date=2021-07-15|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Post-lockdown, Eka Lagnachi Pudhchi Goshta becomes first Marathi play to return to auditoriums - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/theatre/post-lockdown-eka-lagnachi-pudhchi-goshta-becomes-first-marathi-play-to-return-to-auditorium/articleshow/79411837.cms|access-date=2021-07-15|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en}}&lt;/ref&gt; 

दोन दशकांपासून [[मराठी भाषा|मराठी]] दूरचित्रवाणी उद्योगात काम करत असून, तिच्या उल्लेखनीय कामांमध्ये [[रोहिणी हट्टंगडी]] सोबत ''[[चार दिवस सासूचे (मालिका)|चार दिवस सासूचे]]'', ''काय पाहिलंस माझ्यात, दार उघडा ना गडे'', ''[[उंच माझा झोका]]'', ''[[राधा ही बावरी]]'', ''तुमचं आमचं सेम असतं, [[अंकुर (मालिका)|अंकुर]], तुझ्या वाचून करमेना, [[राधा प्रेम रंगी रंगली]]'' इ. यांचा समावेश आहे. 

तिने २०१४ मध्ये [[प्रशांत दामले]] सोबत &quot;चंद्रकांत चिपळूणकर सीडी बंबावाला&quot; मध्ये [[हिंदी]] दूरचित्रवाणी पदार्पण केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Who is firefighter Chandrakant Chiplunkar Seedi Bambawala? - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/who-is-firefighter-chandrakant-chiplunkar-seedi-bambawala/articleshow/39763388.cms|access-date=2021-07-15|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en}}&lt;/ref&gt;

२०१९ पर्यंत, लाड ''लव्ह यू जिंदगी'', [[सचिन पिळगावकर]] विरुद्ध एक कॉमेडी ड्रामा चित्रपट आणि ''गर्लफ्रेंड शीर्षकाच्या कमिंग ऑफ एज कॉमेडी चित्रपटात दिसणार आहे.'' [[अमेय वाघ]], [[सई ताम्हणकर]] सह. तिने [[अनंत महादेवन]] दिग्दर्शनात ''डॉक्टर रखमाबाई'' [[प्रसाद ओक]] आणि तनिष्ठा चटर्जी सोबत जयंतीबाई म्हणून काम केले.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते|लाड, कविता]]
[[वर्ग:मराठी अभिनेत्री|लाड, कविता]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री|लाड, कविता]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>kz2n1euucq98k787ntgji11sscu28zm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>प्रतीक्षा लोणकर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38023</id>
    <revision>
      <id>2506624</id>
      <parentid>2472537</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:37:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506624</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7305" sha1="fawipjj3g0lyx52vrop9s09puo8sdp6" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = प्रतीक्षा लोणकर
| चित्र = 
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = 
| जन्म_दिनांक = 
| जन्म_स्थान = 
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = [[एवढसं आभाळ (चित्रपट)|एवढसं आभाळ]]
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = [[स्वराज्यरक्षक संभाजी]]
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = [[प्रशांत दळवी]]
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
}}

'''प्रतीक्षा लोणकर''' (१२ जून १९६८) ही अभिनेत्री आहे. ती तिच्या 'दामिनी' या दूरदर्शनवरील मालिकेमुळे गाजली. [[छत्रपती संभाजीनगर]] शहरातून ४ कलाकार मुंबईला आले त्यात - प्रतीक्षा, चंद्रकांत कुलकर्णी, लेखक [[प्रदीप दळवी]] हे प्रमुख. १९९१ला हे कलाकार मुंबईला आले आणि आता तिथेच स्थायिक झाले. प्रतीक्षा लोणकर यांनी मराठवाडा विद्यापीठातून नाट्यशास्त्राची पदवी घेतली आहे. तिथे त्यांनी अनेक नाटकातून गाजलेल्या भूमिका केल्या आणि एक चांगली अभिनेत्री म्हणून नाव मिळवले. [[प्रशांत दळवी]] हे त्यांचे पती. त्यांना रुंजी नावाची कन्या आहे.

==प्रतीक्षा लोणकर यांची अभिनयाची कारकीर्द==
* अनुभूती (मराठी मालिका)
* अन्‍न हे पूर्णब्रह्म (मराठी कार्यक्रम)
* अर्थ (मराठी नाटक)
* आम्ही सौ. कुमुद प्रभाकर आपटे (मराठी नाटक)
* ऑल द बेस्ट (हिंदी नाटक)
* आशयें (हिंदी चित्रपट)
* इकबाल (हिंदी चित्रपट)
* एवढेसे आभाळ (मराठी चित्रपट)
* कहानी नही... जवानी है (हिंदी नाटक)
* कळत नकळत (मराठी नाटक)
* गुडगुडी (हिंदी चित्रपट)
* खन्ना अँड अय्यर (हिंदी चित्रपट)
* खेळ सात बाराचा (मराठी चित्रपट)
* तुकाराम (मराठी चित्रपट)
* थपकी प्यार की (हिंदी चित्रवाणी मालिका)
* द वेटिंग रूम (हिंदी चित्रपट)
* दामिनी (दूरचित्रवाणी मालिका)
* दिनमान (मराठी मालिका)
* दुनिया (हिंदी नाटक)
* दुसरी गोष्ट (मराठी चित्रपट)
* दोर (हिंदी चित्रपट)
* दौलत (मराठी नाटक)
* नन्हे जैसलमेर (हिंदी चित्रपट)
* नया नुक्कड (हिंदी चित्रवाणी मालिका)
* पिंपळपान (माराठी मालिका)
* पुरुष (मराठी नाटक)
* फाइव्ह डेज थ्रिलर ((हिंदी नाटक)
* बंदिनी (मराठी मालिका)
* बसेरा (हिंदी नाटक)
* बिनधास्त (मराठी चित्रपट)
* ब्याह हमारी बहू को (हिंदी नाटक)
* भरारी (मराठी नाटक)
* भेट (मराठी चित्रपट)
* मार्शल (हिंदी नाटक)
* मिसेस माधुरी दीक्षित (हिंदी नाटक)
* मीराबाई नॉट आउट (हिंदी चित्रपट)
* मुंबई कटिंग (मराठी चित्रपट)
* मोकळा श्वास (मराठी चित्रपट)
* मोड (हिंदी चित्रपट, स्पेशल ॲपिअरन्स)
* यळकोट (मराठी नाटक)
* रिश्ते (हिंदी नाटक)
* लग्न (मराठी नाटक)
* लेक लाडकी (मराठी चित्रपट)
* वसुधा (मराठी मालिका)
* वादा रहा (हिंदी चित्रपट)
* वॉन्टेड (हिंदी चित्रपट)
* व्योमकेश बक्षी (हिंदी नाटक)
* सख्खा भाऊ पक्का वैरी (मराठी चित्रपट)
* संबंध (हिंदी नाटक)
* सरकारनामा (मराठी चित्रपट)
* सीआयडी (हिंदी दूरचित्रवाणी मालिका)
* सुरवंता (मराठी चित्रपट)
* [[स्वराज्यरक्षक संभाजी]] (मराठी मालिका)
* [[अबोली (मालिका)|अबोली]] (मराठी मालिका)
* सोंगाड्या बज्या (मराठी नाटक)
* हॅटट्रिक (हिंदी चित्रपट)
* ही पोरगी कोणाची (मराठी चित्रपट)
* हिरोज् (हिंदी चित्रपट)

[[वर्ग:मराठी नाट्यअभिनेते|लोणकर, प्रतीक्षा]]
[[वर्ग:मराठी अभिनेत्री|लोणकर, प्रतीक्षा]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री|लोणकर, प्रतीक्षा]]
[[वर्ग:इ.स. १९६८ मधील जन्म]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>fawipjj3g0lyx52vrop9s09puo8sdp6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>रेशम टिपणीस</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39744</id>
    <revision>
      <id>2506612</id>
      <parentid>2499514</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:35:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506612</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12275" sha1="dji0ph1ywkrqfhc7p9fjd1xqwlxd8s5" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = रेशम टिपणीस
| चित्र = Resham Tipnis (cropped) attending the launch of Sai Deodhar &amp; Shakti Anand ‘Thoughtrain Entertainment’.jpg
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = 
| जन्म_दिनांक = [[२८ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९७३]]
| जन्म_स्थान = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = 
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = 
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = संजीव शेठ
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
}}

'''रेशम टिपणीस''' (जन्म : मुंबई, २८ ऑगस्ट १९७३) ही प्रामुख्याने [[मराठी]] चित्रपटांत आणि हिंदी दूरचित्रवाणी मालिकांमध्ये भूमिका करणारी अभिनेत्री आहे.

== वैयक्तिक जीवन ==
टिपणीस यांनी वयाच्या २० व्या वर्षी १९९३ मध्ये अभिनेता संजीव सेठ बरोबर लग्न केले, परंतु २००४ मध्ये त्यांचे घटस्फोट झाला.&lt;ref name=&quot;age&quot;&gt;{{cite news |title=Resham and Sanjeev |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/bigg-boss-marathi-lesser-known-facts-about-contestant-resham-tipnis-life/photostory/63803168.cms?picid=63803939 |access-date=24 January 2020 |work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]] |date=17 April 2018 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movies/news/I-regret-my-divorce-Resham-Tipnis/articleshow/17532761.cms|title=I regret my divorce: Resham Tipnis - Times of India|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|access-date=24 January 2020|language=en}}&lt;/ref&gt; २०१८ पासून ती संदेश कीर्तिकरशी रिलेशनशिपमध्ये आहे.&lt;ref&gt;{{cite news |title=Resham Tipnis writes an adorable message on her son's birthday - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/resham-tipnis-writes-an-adorable-message-on-her-sons-birthday/articleshow/65952451.cms |access-date=24 January 2020 |work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]] |date=25 September 2018|language=en}}&lt;/ref&gt;

==चित्रपट==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!भाषा
!भूमिका
!संदर्भ
|-
|१९९२
|''जीवलगा''
|[[मराठी]]
|मुख्य भूमिका
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |१९९३
|''[[बाजीगर]]''
|[[हिंदी]]
|अंजली सिन्हा
|
|-
|''भीष्म प्रतिज्ञा''
|[[ओडिया]]
|मुख्य भूमिका
|
|-
|''भरला हा मळवट रक्तानं''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[मराठी]]
|विमल
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०००
|''सत्त्वपरीक्षा''
|मेनका/मीरा
|
|-
|''मृगजळ - एक नसलेला अस्तित्त्व''
|शर्मिला जोगळेकर
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |२००२
|''हत्यार''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[हिंदी]]
|ज्योती देशमुख
|
|-
|''मेरे यार की शादी हैं''
|निलीमा
|
|-
|''आधार''
|[[मराठी]]
|साजण तुझा हाय कसा गाण्यामध्ये
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२००४
|''इश्क हैं तुमसे''
|[[हिंदी]]
|अंजली भाभी
|
|-
|''खबरदार''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मराठी]]
|छम छम गाण्यामध्ये
|
|-
|२००९
|''मान सन्मान''
|सावत्र सुन
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०१०
|''सिटी ऑफ गोल्ड''
|[[हिंदी]]
|लावणी सम्राज्ञी
|लालबाग परेळचा रिमेक वर्जन
|-
|''लाडी गोडी''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[मराठी]]
|श्रीदेवी
|
|-
|२०१२
|''आरोही गोष्ट तिघांची''
|रश्मी
|
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०१३
|''दिवाना मैं दिवाना''
|[[हिंदी]]
|बसंत भाभी
|
|-
|''खो-खो''
|[[मराठी]]
|पक्याची बाई
|
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |२०१४
|''जय हो''
|[[हिंदी]]
|मेघना शाह
|
|-
|''प्रेमासाठी कमिंग सून''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[मराठी]]
|अंतराची मामी
|
|-
|''बे दुणे साडेचार''
|
|
|-
|२०१८
|''बकेट लिस्ट''
|लवीना मवेरा
|&lt;ref&gt;{{cite news |title=Bucket List review: Madhuri Dixit's journey of self-discovery is hardly compelling |url=https://www.indiatoday.in/movies/reviews/story/bucket-list-review-madhuri-dixit-s-journey-of-self-discovery-is-hardly-compelling-1241535-2018-05-25 |access-date=22 December 2020 |work=India Today |date=25 May 2018 |language=en}}&lt;/ref&gt;
|}

==मालिका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! वर्ष !! मालिका !! भाषा !! भूमिका 
|-
|१९९३-१९९५
|''झी हॉरर शो''
| rowspan=&quot;19&quot; |[[हिंदी]]||एपिसोडिक रोल्स
|-
|१९९३
|''कॅम्पस''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=9 September 2016|title=Campus: TV actors recall working on the hit 1990s show|url=https://www.hindustantimes.com/tv/campus-tv-actors-recall-working-on-the-hit-1990s-show/story-xXXt4JCbTQZyt9F7NlT0EK.html|access-date=21 March 2021|work=Hindustan Times|language=en}}&lt;/ref&gt;
|अंजली नारंग
|-
|१९९४-१९९७
|''श्रीमान श्रीमती''
|कोकिलाची मैत्रीण
|-
|१९९४-१९९६
|''तू तू मैं मैं''
|गुड्डी
|-
|१९९८
|''गुडगुडी''
|कांचन 
|-
|१९९७-१९९८
|''रानी केतकी की कहानी''
|मदन
|-
|२०००-२००२
|''क्योंकी सास भी कभी बहू थी''
|केसर कपाडिया
|-
|२००१
|''चंदन का पालना रेशम की डोर''
|शीखा
|-
|२००३-२००४
|''करिश्मा''
|नताशा
|-
|२००५
|''वो रहनेवाली महलों की''
|आरती गोयल
|-
|२००६-२००७
|''घर एक सपना''
|तृषा
|-
|२००८-२००९
|''बा, बहु और बेबी''
|देवकी
|-
|२००९
|''बसेरा''
|रसिली पारेख
|-
|२०१३
|''मुझसे कुछ कहती हैं.... खामोशियाँ''
|आसावरी भोसले
|-
|२०१३-२०१४
|''दो दिल एक जान''
|सरोज
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०१४
|''सतरंगी ससुराल''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=22 November 2014|title=Zee TV's 'Satrangi Sasural' launched with fanfare (view pics)|url=https://www.indiatvnews.com/entertainment/bollywood/zee-tv-satrangi-sasural-18672.html|access-date=21 March 2021|work=India TV News|language=en}}&lt;/ref&gt;
|बबिता
|-
|''अदालत''
|सकु
|-
|२०१५-२०१६
|''साहिब बीवी और बॉस''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=6 January 2016|title=Resham gets naughty at 40a|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/resham-gets-naughty-at-40/articleshow/50453204.cms|access-date=21 March 2021|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en}}&lt;/ref&gt;
|मंदोदरी
|-
|२०१७
|''हाफ मॅरीज''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=20 March 2018|title=Resham Tipnis and Karhan Dev in SAB TV’s Partners|url=https://www.iwmbuzz.com/television/news/resham-tipnis-karhan-dev-sab-tvs-partners/2018/03/20|access-date=21 March 2021|work=IWMBuzz|language=en}}&lt;/ref&gt;
|जानकी
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०१८
|''[[बिग बॉस मराठी १]]''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 April 2018|title=Meet the contestants of Bigg Boss Marathi|url=https://indianexpress.com/photos/entertainment-gallery/meet-the-contestants-of-bigg-boss-marathi-mahesh-manjrekar-5139089/|access-date=21 March 2021|work=The Indian Express|language=en}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; |[[मराठी]]
|स्पर्धक
|-
|''अस्सल पाहुणे इरसाल नमुने''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Makarand's rendezvous with Bigg Boss ladies|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/makarands-rendezvous-with-bigg-boss-ladies/articleshow/66075677.cms|access-date=21 March 2021|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en}}&lt;/ref&gt;
|पाहुणी
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |२०१९
|''एक टप्पा आऊट''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=4 October 2018|title=Resham in Ek Tappa Out!|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/resham-in-ek-tappa-out/articleshow/70002971.cms|access-date=21 March 2021|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en}}&lt;/ref&gt;
|मेंटर
|-
|''एकदम कडक''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 May 2019|title=Bigg Boss Marathi 1 contestants reunites on the sets of Ekdam Kadak|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/bigg-boss-marathi-1-winner-megha-dhade-reunites-with-housemates-on-the-sets-of-ekdam-kadak/articleshow/69325741.cms|url-status=live|access-date=21 March 2021|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en}}&lt;/ref&gt;
| rowspan=&quot;2&quot; |पाहुणी
|-
|''[[बिग बॉस मराठी २]]''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 August 2019|title=Bigg Boss Marathi 2: Former winner Megha Dhade to enter the show with Resham Tipnis and Sushant Shelar |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/bigg-boss-marathi-2-former-winner-megha-dhade-to-enter-the-show-with-resham-tipnis-and-sushant-shelar/articleshow/70670111.cms|access-date=21 March 2021|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०२१
|''कुछ तो हैं - नागिन एक नये रंग में''&lt;ref&gt;{{Cite news|date=23 January 2021|title=Resham Tipnis bags Balaji Telefilms’ vampire-based show on Colors|url=https://www.iwmbuzz.com/television/news/resham-tipnis-bags-balaji-telefilms-vampire-based-show-colors/2021/01/23|access-date=21 March 2021|work=IWMBuzz|language=en}}&lt;/ref&gt;
|[[हिंदी]]
|रागेश्वरी खुराणा
|-
|२००५
|''[[या सुखांनो या]]''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[मराठी]]
|
|-
|२०२२-२०२४
|''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]''
|विजया
|-
|२०२४
|''[[अंतरपाट (मालिका)|अंतरपाट]]''
|विदुला
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:टिपणीस, रेशम}}
[[वर्ग:इ.स. १९७३ मधील जन्म]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>dji0ph1ywkrqfhc7p9fjd1xqwlxd8s5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>चर्चा:क्रिस्तोफोरो कोलोंबो</title>
    <ns>1</ns>
    <id>45226</id>
    <revision>
      <id>2506629</id>
      <parentid>1341920</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[चर्चा:ख्रिस्तोफर कोलंबस]] वरुन [[चर्चा:क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]] ला हलविला: मूळ नाव</comment>
      <origin>1341920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1823" sha1="a9hin2uoqhq3ssi629isawo7v1954zz" xml:space="preserve">हे नाव ख्रिस्तोफर आहे की ख्रिस्टोफर ? अमेरिका या लेखात ख्रिस्टोफर असे वापरले आहे. जे बरोबर असेल त्याप्रमाणे बदल करु शकतो. [[सदस्य:प्रणव कुलकर्णी|प्रणव कुलकर्णी]] १६:१६, १ एप्रिल २००८ (UTC)

:Pranav,
:Christopher is pronounced differently in different languages. In fact, Columbus' name was pronounced Cristobal in Spanish. Christopher is the anglicized version. I quote from English Wikipedia -
''The name Christopher Columbus is the Anglicization of the Latin Christophorus Columbus. Also well known are his name's rendering in modern Italian as Cristoforo Colombo, in Portuguese as Cristóvão Colombo (formerly Christovam Colom), and in Spanish as Cristóbal Colón.''
:IMO, the name should be pronounced kri-sto-fur, without the h after k.
:[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] १७:०३, १ एप्रिल २००८ (UTC)

अभय, 
आपल्या विचाराप्रमाणे हे नाव क्रिस्टोफर असावे .. मी अमेरिका या लेखात त्याप्रमाणे बदल करत आहे. हा लेख सुद्धा नष्ट करून क्रिस्टोफर नावने बनवावा असे वाटत. इतर कुणाला आक्षेप असल्यास इथे लिहावे.  [[सदस्य:प्रणव कुलकर्णी|प्रणव कुलकर्णी]] १७:५५, १ एप्रिल २००८ (UTC)</text>
      <sha1>a9hin2uoqhq3ssi629isawo7v1954zz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>निपाणी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46816</id>
    <revision>
      <id>2506538</id>
      <parentid>2405728</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>152.57.225.139</ip>
      </contributor>
      <origin>2506538</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4949" sha1="2ai0wha12r3bohxlpqqcnmldx3fl1wl" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट शहर
| नाव = निपाणी
| स्थानिक = ನಿಪ್ಪಾಣಿ
| चित्र = 
| चित्र_वर्णन = 
| ध्वज = 
| चिन्ह =
| नकाशा१ = कर्नाटक
| pushpin_label_position = 
| देश = भारत
| राज्य = [[कर्नाटक]]
| जिल्हा = [[बेळगाव जिल्हा]]
| स्थापना =
| महापौर =
| क्षेत्रफळ =
| उंची = १९१९
| लोकसंख्या_वर्ष = २०११
| लोकसंख्या = ६२,८६५
| घनता = 
| महानगर_लोकसंख्या =
| वेळ = [[भारतीय प्रमाणवेळ]]
| वेब = 
| latd = 16 | latm = 24 | lats = 17 | latNS = N
| longd = 74 | longm = 22 | longs = 45 | longEW = E
}}
'''निपाणी''' हे [[भारत]]ाच्या [[कर्नाटक]] राज्याच्या [[बेळगाव जिल्हा|बेळगाव जिल्ह्यातील]] एक नगर आहे. निपाणी कर्नाटक-[[महाराष्ट्र]] सीमेवर स्थित असून ते [[बेळगाव]]च्या ७५ कि.मी. उत्तरेस, तर सांगलीच्या ६८ कि.मी पश्चिमेस , तर [[कोल्हापूर]]च्या ३८ कि.मी. दक्षिणेस [[राष्ट्रीय महामार्ग ४ (जुने क्रमांकन)|राष्ट्रीय महामार्ग ४]]वर आहे. निपाणी येथे मराठी भाषिक रहिवासी मोठ्या प्रमाणावर आहेत. निपाणी हे [[तंबाखू]]चे एक मोठे व्यापारकेंद्र आहे.

[[तो मी नव्हेच]] ह्या प्रसिद्ध मराठी नाटकातील लखोबा लोखंडे हे पात्र निपाणीचा रहिवासी असल्याचे रंगवले गेले आहे.

{{बदल}}

==लोकदैवते==
महाराष्ट्र आणि कर्नाटकाच्या सीमेवर मात्र कर्नाटकाच्या हद्दीत वसलेल्या निपाणी शहराला दोन्ही राज्यांची सांस्कृतिक पार्श्वभूमी लाभलेली आहे. लोकदैवतांच्या जत्रा (यात्रा) हा या संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या परिसरातील यात्रांना &quot;म्हाई&quot; म्हणून संबोधले जाते घोडेश्वर (सुरूपली), हिटणी मलीकवाड या गावामध्ये जागृत समजले जाणारे &quot;म्हसोबा&quot; हे लोकदैवत परिसरातील लोकांच्या श्रद्धेचा, भक्तीचा अविभाज्य भाग आहेत. सुगीचा हंगाम संपल्यावर या दैवतांच्या म्हाया सुरू होतात. पाहुण्यारावळ्यांना, नातेवाईकांना आमंत्रणे धाडली जातात. बकरी, कोंबड्याचे बळी दिले जातात. झणझणीत मांसाहारी जेवण ही वर्षातून एकदा येणारी पर्वणी असते. वरील तीन म्हसोबा हे एकमेकांचे भाऊ आहेत असे मानले जाते. हा म्हसोबा शेत शिवाराचे रक्षण करतो असा समज आहे. या लोकदैवताच्या नावाचे विश्लेषण महात्मा [[जोतीराव गोविंदराव फुले|जोतीराव फुले]] यांनी आपल्या ग्रंथात मार्मिकपणे केले आहे. म्हसोबा म्हणजे &quot;महासुबा&quot; - एक मोठया सुब्याचा अधिकारी पूर्वीच्या काळी होऊन गेले होते.{{संदर्भ हवा}}

[[वर्ग:निपाणी| ]]
[[वर्ग:बेळगांव जिल्हा]]
[[वर्ग:कर्नाटकमधील गावे]]</text>
      <sha1>2ai0wha12r3bohxlpqqcnmldx3fl1wl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506539</id>
      <parentid>2506538</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>152.57.225.139</ip>
      </contributor>
      <origin>2506539</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4972" sha1="71bpw67noqr6vb9fr552e27g7a6casu" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट शहर
| नाव = निपाणी
| स्थानिक = ನಿಪ್ಪಾಣಿ
| चित्र = 
| चित्र_वर्णन = 
| ध्वज = 
| चिन्ह =
| नकाशा१ = कर्नाटक
| pushpin_label_position = 
| देश = भारत
| राज्य = [[कर्नाटक]]
| जिल्हा = [[बेळगाव जिल्हा]]
| स्थापना =
| महापौर =
| क्षेत्रफळ =
| उंची = १९१९
| लोकसंख्या_वर्ष = २०११
| लोकसंख्या = ६२,८६५
| घनता = 
| महानगर_लोकसंख्या =
| वेळ = [[भारतीय प्रमाणवेळ]]
| वेब = 
| latd = 16 | latm = 24 | lats = 17 | latNS = N
| longd = 74 | longm = 22 | longs = 45 | longEW = E
}}
'''निपाणी''' हे [[भारत]]ाच्या [[कर्नाटक]] राज्याच्या [[बेळगाव जिल्हा|बेळगाव जिल्ह्यातील]] एक नगर आहे. निपाणी कर्नाटक-[[महाराष्ट्र]] सीमेवर स्थित असून ते [[बेळगाव]]च्या ७५ कि.मी. उत्तरेस, तर [[सांगली|सांगलीच्या]] ६८ कि.मी पश्चिमेस , तर [[कोल्हापूर]]च्या ३८ कि.मी. दक्षिणेस [[राष्ट्रीय महामार्ग ४ (जुने क्रमांकन)|राष्ट्रीय महामार्ग ४]]वर आहे. निपाणी येथे मराठी भाषिक रहिवासी मोठ्या प्रमाणावर आहेत. निपाणी हे [[तंबाखू]]चे एक मोठे व्यापारकेंद्र आहे.

[[तो मी नव्हेच]] ह्या प्रसिद्ध मराठी नाटकातील लखोबा लोखंडे हे पात्र निपाणीचा रहिवासी असल्याचे रंगवले गेले आहे.

{{बदल}}

==लोकदैवते==
महाराष्ट्र आणि कर्नाटकाच्या सीमेवर मात्र कर्नाटकाच्या हद्दीत वसलेल्या निपाणी शहराला दोन्ही राज्यांची सांस्कृतिक पार्श्वभूमी लाभलेली आहे. लोकदैवतांच्या जत्रा (यात्रा) हा या संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या परिसरातील यात्रांना &quot;म्हाई&quot; म्हणून संबोधले जाते घोडेश्वर (सुरूपली), हिटणी मलीकवाड या गावामध्ये जागृत समजले जाणारे &quot;म्हसोबा&quot; हे लोकदैवत परिसरातील लोकांच्या श्रद्धेचा, भक्तीचा अविभाज्य भाग आहेत. सुगीचा हंगाम संपल्यावर या दैवतांच्या म्हाया सुरू होतात. पाहुण्यारावळ्यांना, नातेवाईकांना आमंत्रणे धाडली जातात. बकरी, कोंबड्याचे बळी दिले जातात. झणझणीत मांसाहारी जेवण ही वर्षातून एकदा येणारी पर्वणी असते. वरील तीन म्हसोबा हे एकमेकांचे भाऊ आहेत असे मानले जाते. हा म्हसोबा शेत शिवाराचे रक्षण करतो असा समज आहे. या लोकदैवताच्या नावाचे विश्लेषण महात्मा [[जोतीराव गोविंदराव फुले|जोतीराव फुले]] यांनी आपल्या ग्रंथात मार्मिकपणे केले आहे. म्हसोबा म्हणजे &quot;महासुबा&quot; - एक मोठया सुब्याचा अधिकारी पूर्वीच्या काळी होऊन गेले होते.{{संदर्भ हवा}}

[[वर्ग:निपाणी| ]]
[[वर्ग:बेळगांव जिल्हा]]
[[वर्ग:कर्नाटकमधील गावे]]</text>
      <sha1>71bpw67noqr6vb9fr552e27g7a6casu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सारिका निलाटकर-नवाथे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50619</id>
    <revision>
      <id>2506638</id>
      <parentid>2457685</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>/* दूरचित्रवाणी */</comment>
      <origin>2506638</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3807" sha1="ihh3s5qesz6d5hfutzjbry80qy9orp4" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = सारिका निलाटकर
| चित्र = 
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = सारिका निलाटकर
| पूर्ण_नाव = सारिका निलाटकर
| जन्म_दिनांक = 
| जन्म_स्थान = 
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व =[[भारतीय]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = 
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = 
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = [[हर्षवर्धन नव्हाते]]&lt;ref&gt; {{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.livemint.com/Leisure/Q5iWQGvRFAacSRf2W67W5O/Everybody-loves-a-winner.html|title=Everybody loves a winner|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=१० फेब्रुवारी २०२१}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा= https://www.lokmat.com/television/kaun-banega-crorepati-kbc-first-winner-harshwardhan-nawathes-wife-sarika-marathi-actress-a590/amp/|विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20210716184146/https://www.lokmat.com/television/kaun-banega-crorepati-kbc-first-winner-harshwardhan-nawathes-wife-sarika-marathi-actress-a590/amp/|title=पहिल्या ‘करोडपती’ विजेत्याची पत्नी आहे ही मराठी अभिनेत्री, दिसते इतकी सुंदर|ॲक्सेसदिनांक=१७ जुलै २०२१|विदा दिनांक=१७ जुलै २०२१}}&lt;/ref&gt;
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
}}

== दूरचित्रवाणी ==
* [[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]] - २०२१ - बाबी आत्या
* कुंकू, टिकली आणि टॅटू - २०१८ - विभावरी कुलकर्णी
* [[राधा प्रेम रंगी रंगली]] - २०१७ 
* भाग्यलक्ष्मी
* [[मोलकरीण बाई - मोठी तिची सावली]] -२०१९ - २०२० - अनिता
* [[चार दिवस सासूचे (मालिका)|चार दिवस सासूचे]] २००१-२०१३ - मालती

== चित्रपट ==
* [[एक शेर, दुसरी सवाशेर, नवरा पावशेर]] (२००६) - मालकीण
* [[संत गोरा कुंभार]] (२०१५)
* [[अजिंक्य]] (२०१२) - भावना
* [[एक डाव संसाराला]] (२००७)
* [[मुन्नाभाई एस. एस. सी.]] (२००५)

== संदर्भ ==

[[वर्ग:मराठी अभिनेत्री|निलाटकर, सारिका]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री|निलाटकर, सारिका]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>ihh3s5qesz6d5hfutzjbry80qy9orp4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:भारतीय जनता पक्ष/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>51262</id>
    <revision>
      <id>2506546</id>
      <parentid>2323181</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2506546</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="ko5la3y3bl7e1t9yjdqkh76b2curvru" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;Tomato&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ko5la3y3bl7e1t9yjdqkh76b2curvru</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506547</id>
      <parentid>2506546</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:19:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>[[Special:Contributions/Aditya tamhankar|Aditya tamhankar]] ([[User talk:Aditya tamhankar|चर्चा]])यांची आवृत्ती [[Special:Diff/2506546|2506546]] परतवली.</comment>
      <origin>2506547</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="446" sha1="l86n5z7mukt9dshg01eegs8j5kp3aqv" xml:space="preserve">orange&lt;noinclude&gt;

== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l86n5z7mukt9dshg01eegs8j5kp3aqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>राज्यसभा सदस्य</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61447</id>
    <revision>
      <id>2506530</id>
      <parentid>2376652</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:37:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>पान ''''[[राज्यसभा]]''' हे [[भारतीय संसद|भारतीय संसदेतील]] जेष्ठ व कायमस्वरूपाचे सभागृह आहे. राज्यसभेत २५० सभासद असून त्यातील १२ सभासदांची नेमणुक [[भारतीय राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]] वि...' वापरून बदलले.</comment>
      <origin>2506530</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1713" sha1="8zic5las987kl2toqtq6iytvu8j1hn1" xml:space="preserve">'''[[राज्यसभा]]''' हे [[भारतीय संसद|भारतीय संसदेतील]] जेष्ठ व कायमस्वरूपाचे सभागृह आहे. राज्यसभेत २५० सभासद असून त्यातील १२ सभासदांची नेमणुक [[भारतीय राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]] विविध क्षेत्रातील (कला, साहित्य, विज्ञान व समाजसेवा) मान्यावरांमधुन करतात. इतर २३८ सभासदांची निवड राज्य व केंद्रशासीत प्रदेश विधिमंडळ करतात.

राज्यसभेचा कार्यकाळ ६ वर्षांचा असून एक तिमाही सभासदांची निवड दर दोन वर्षांनी होत असते.

== सदस्य ==
{{मुख्य|राज्यसभेच्या वर्तमान खासदारांची यादी}}

==बाह्य दुवे==
*[http://rajyasabha.nic.in/whoswho/hindiwhoswho.htm नामांकित सदस्य सुची]
*[http://164.100.24.167:8080/members/StatewiseList.asp राज्यानुसार सुची] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090419165814/http://164.100.24.167:8080/members/StatewiseList.asp |date=2009-04-19 }}

{{भारतीय संसद}}
[[वर्ग:भारतीय संसद]]
[[वर्ग:राज्यसभा सदस्य| ]]</text>
      <sha1>8zic5las987kl2toqtq6iytvu8j1hn1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शाहिद कपूर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63809</id>
    <revision>
      <id>2506603</id>
      <parentid>2500020</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T03:16:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* चित्रदालन */</comment>
      <origin>2506603</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17842" sha1="sdy362oksp6tq146q7rfzsfupxdj7uh" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''शाहीद कपूर''' हा एक हिंदी चित्रपट अभिनेता असून त्याचा जन्म २५ फेब्रुवारी १९८१ रोजी झाला. तो एक शिकलेला नर्तक आहे. तो [[पंकज कपूर]]चा मुलगा आहे. त्याने त्याची कारकीर्द एका म्युझिकने सुरुवात केली. कपूरने बॉलीवूडमध्ये पहिल्यांदा सुभाष घाईच्या ताल (१९९९) चित्रपटात पार्श्वनर्तक म्हणून नृत्य केला होता. चार वर्षांनंतर त्याने त्याचे पहिले चित्रपट इष्क विष्क (२००३) साली काढली व त्याला त्या चित्रपटासाठी फिल्मफेर अवॉर्ड फॉर बेस्ट मेल म्हणून जिंकला होता.

==सुरुवातीचे जीवन==
अभिनेता [[पंकज कपूर]] आणि अभिनेता-नर्तक नीलिमा अजीम यांच्याकडे शाहिद कपूरचा जन्म २५ फेब्रुवारी १९८५ रोजी [[नवी दिल्ली]] येथे झाला होता. जेव्हा शाहिद तीन वर्षांचा होता तेव्हा त्याच्या आईवडिलांनी घटस्फोट घेतला; त्याचे वडील मुंबईत शिफ्ट झाले (आणि त्यांनी अभिनेत्री सुप्रिया पाठकशी लग्न केले) आणि कपूर आपल्या आई आणि आजी आजोबांसमवेत दिल्लीतच राहिले. त्याचे आजी-आजोबा स्पुटनिक या रशियन मासिकाचे पत्रकार होते आणि शाहिद हा आजोबांचा विशेष आवडता असे. शाहिद दहा वर्षांचा होता तेव्हा त्याची आई, जो नर्तक म्हणून काम करत होती, ती अभिनेत्री म्हणून काम करण्यासाठी मुंबईला गेली.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/shahid-kapoor-32-is-a-simple-guy-who-doesnt-like-complications-in-life/articleshow/22288243.cms|title=I am tired of dating heroines: Shahid Kapoor - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; मुंबईत नीलिमाने अभिनेता राजेश खट्टरशी लग्न केले. २००१ मध्ये शाहिद आपली आई आणि खट्टर यांच्यात दुरावा होईपर्यंत राहिला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/shahid-kapoor-mother-neelima-azeem-open-up-on-her-failed-marriages/articleshow/82060802.cms|title=शाहिद कपूरच्या आईने सांगितली दोन लग्न मोडल्यानंतरची मुलांची प्रतिक्रिया, खंत व्यक्त करत म्हणाल्या...|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;

==वैयक्तिक जीवन==
२००४ मध्ये फिदाच्या चित्रीकरणादरम्यान, त्याने [[करीना कपूर]]ला डेट करण्यास सुरुवात केली आणि दोघांनीही या नात्याबद्दल जाहीरपणे सांगितले. जेव्हा [[मिड-डे]]ने सार्वजनिकपणे चुंबन घेणाऱ्या त्यांच्या चित्रांचा संच प्रकाशित केला तेव्हा ते एका प्रसिद्धी घोटाळ्यामध्ये फसले. चित्रे बनावट असल्याचा दावा दाम्पत्याने केला असला तरी वृत्तपत्राने कोणतीही चूक करण्यास नकार दिला. २००७ मध्ये [[जब वी मेट]]च्या चित्रीकरणादरम्यान हे जोडपे विभक्त झाले. त्यांच्या विभाजनानंतर, शाहिदने त्याचे वैयक्तिक आयुष्य मिडियाच्या नजरेपासून दूर ठेवण्याचे ठरविले. तथापि, [[विद्या बालन]] आणि [[प्रियांका चोप्रा]] यांच्यासह इतर अनेक अभिनेत्रींशी असलेल्या त्याच्या नात्याबद्दल चर्चा सुद्धा प्रसिद्ध होत्या.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/bollywood/were-karisma-kapoor-and-babita-main-reason-behind-kareena-kapoor-and-shahid-kapoors-breakup/|title=करिना कपूर आणि शाहिद कपूर यांचे या कारणामुळे झाले होते ब्रेकअप?|date=2019-06-04|website=[[लोकमत]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/lifestyle-news/relationships/mira-rajput-does-not-like-which-one-ex-girlfriend-of-shahid-kapoor-in-kareena-kapoor-and-priyanka-chopra-in-marathi/articleshow/82478084.cms|title=करीना की प्रियांका, शाहिदची कोणती एक्स मीरा राजपूतला पसंत नाही? उत्तर ऐकून म्हणाल 'बिवी नंबर वन'!|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; 

मार्च २०१५ मध्ये, शाहिदने त्याची १३ वर्षे लहान असलेली [[नवी दिल्ली]] येथील विद्यार्थी मीरा राजपूतशी त्याच्या लग्नाबद्दल जाहीर केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/marathi/entertainment/bollywood-actor-shahid-kapoor-reveals-first-thoughts-on-seeing-mira-rajput/487796|title=मीरासोबतच्या नात्याविषयी शाहिदचा मोठा खुलासा...|date=2019-09-10|website=[[झी २४ तास]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; [[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]च्या वृत्तानुसार, शाहिदने धर्मपत्नी राधा सोमी सत्संग बियास मार्गे राजपूत यांची भेट घेतली. या जोडप्याने ७ जुलै २०१५, रोजी गुडगाव येथे एका खासगी समारंभात लग्न केले आणि मीराने ऑगस्ट २०१६ मध्ये त्यांची मुलगी मीशा आणि सप्टेंबर २०१८ मध्ये त्यांचा मुलगा झैन यांना जन्म दिला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/shahid-kapoor-daughter-misha-baked-cake-for-him-meera-rajput-shared-photo-on-instagram/articleshow/81667430.cms|title=शाहिद कपूरच्या लाडक्या लेकीने त्याच्यासाठी बनवला केक, मीरा म्हणाली...|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;

== चित्रपट कारकीर्द ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!भूमिका
!श्रेणी
|-
|१९९७
|''[[दिल तो पागल है]]''
|बॅकग्राउंड डान्सर
|अप्रत्याशित
|-
|२००३
|''इश्क विश्क''
|राजीव
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण पुरस्कार]]
|-
|२००४
|''फिदा''
|जय
|
|-
|२००४
|''दिल मांगे मोर''
|निखिल माथुर
|
|-
|२००५
|''दिवाने हुए पागल''
|करण शर्मा
|
|-
|२००५
|''वाह! लाइफ हो तो ऐसी''
|आदित्य
|
|-
|२००६
|''शिखर''
|जयवर्धन
|
|-
|२००६
|''३६ चायना टाऊन''
|राज
|
|-
|२००६
|''चुप चुपके''
|जीतु शर्मा
|
|-
|२००६
|''[[विवाह (चित्रपट)|विवाह]]''
|प्रेम बाजपाई
|
|-
|२००७
|''फुल अँड फाइनल''
|राजा
|
|-
|२००७
|''[[जब वी मेट]]''
|आदित्य कश्यप
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित 
|-
|२००८
|''[[किस्मत कनेक्शन (२००८ चित्रपट)|किस्मत कनेक्शन]]''
|राज मल्होत्रा
|
|-
|२००९
|''कमिने''
|चार्ली/गुड्डु
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित
|-
|२००९
|''[[दिल बोले हडिप्पा!]]''
|रोहन सिंग
|
|-
|२०१०
|''चान्स पे डान्स''
|समीर
|
|-
|२०१०
|''पाठशाला''
|राहुल
|
|-
|२०१०
|''बदमाश कंपनी''
|करण
|
|-
|२०१०
|''[[मिलेंगे मिलेंगे (चित्रपट)|मिलेंगे मिलेंगे]]''
|अमित
|
|-
|२०११
|''मौसम''
|हॅरी
|
|-
|२०१२
|''तेरी मेरी कहानी''
|जावेद/गोविंद/क्रिश
|
|-
|२०१३
|''[[बॉम्बे टॉकीज]]''
|स्वतः
|&quot;बॉम्बे टॉकीज &quot; गाण्यामध्ये
|-
|२०१४
|''फटा पोस्टर निकला हिरो''
|विश्वासराव
|
|-
|२०१४
|''आर...राजकुमार''
|रोमियो राजकुमार
|
|-
|२०१४
|''हैदर''
|हैदर मीर
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार]]
|-
|२०१४
|''ॲक्शन जॅक्सन''
|स्वतः
|&quot;पंजाबी मस्त&quot; गाण्यामध्ये
|-
|२०१५
|''शानदार''
|जगजिंदर/जोगिंदर
|
|-
|२०१६
|''[[उडता पंजाब]]''
|टॉमी सिंग
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता समीक्षक पुरस्कार]]
|-
|२०१७
|''[[रंगून (चित्रपट)|रंगून]]''
|[[नवाब मलिक]]
|
|-
|२०१८
|''[[पद्मावत]]''
|राजा रतनसिंह
|
|-
|२०१८
|''वेलकम टू न्यू यॉर्क''
|स्वतः
|पाहुणा कलाकार
|-
|२०१८
|''बत्ती गुल मीटर चालू''
|सुशील पंत
|
|-
|२०१९
|''कबीर सिंग''
|कबीर सिंग
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित
|}

== पुरस्कार ==
=== [[फिल्मफेअर पुरस्कार]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!श्रेणी
!संदर्भ
|-
|२००४
|''इश्क विश्क''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण पुरस्कार]]
|
|-
|२०१५
|''हैदर''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार]]
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/60th-britannia-filmfare-awards-2014-complete-list-of-winners/articleshow/46080277.cms|title=60th Britannia Filmfare Awards 2014: Complete list of winners - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०१७
|''[[उडता पंजाब]]''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता समीक्षक पुरस्कार]]
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/62nd-filmfare-awards-2017-winners-list/articleshow/56541241.cms|title=62nd Filmfare Awards 2017: Complete winners' list - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|}

=== [[आय.आय.एफ.ए. पुरस्कार]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!श्रेणी
!संदर्भ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२००४
| rowspan=&quot;2&quot; |''इश्क विश्क''
|सर्वोत्कृष्ट पदार्पण पुरुष पुरस्कार
|
|-
|सोनी फेस ऑफ द इयर
|
|-
|२०१५
|''हैदर''
|सर्वोत्कृष्ट अभिनेता पुरस्कार
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-2-states-haider-lead-iifa-2015-nominations-aamir-and-srk-pitted-for-best-actor-2077364|title='2 States', 'Haider' lead IIFA 2015 nominations, Aamir and SRK pitted for best actor|date=2015-04-14|website=DNA India|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०१७
|''[[उडता पंजाब]]''
|सर्वोत्कृष्ट अभिनेता पुरस्कार
|
|}

== चित्रदालन ==
{{multiple image |perrow = 3|total_width=250 |align=lef
| image1= Shahid at IIFA 2017 (cropped).jpg
| image2= Shahid Kapoor 2004.jpg
| image3= Shahid in 2011.jpg
| image4= Shahid Kapoor at Big Star Awards.jpg
| image5= ShahidKapoor.jpg
| image6= Shahid extraa innings.jpg
| image7= Shahid Kapoor at GQ Men of the Year 2012.jpg
| image8= Shahid Kapoor promoting Haider.jpg
| image9= Shahid Kapoor Pioneer.jpg
| image10= Shahid promotes 'Teri Meri Kahaani' 08.jpg
| image11= Shahid Kapoor 2009.jpg
| image12= Shahid Kapoor at the premiere of JAB TAK HAI JAAN.jpg
| image13= Shahid Kapoor at the ‘Kaminey’ promotion.jpg
| image14= Shahid Kapoor at GQ Fashion Nights.jpg
| image15= Shahid Kapoor dancing.jpg
| image16= Shahid kapoor.jpg
| image17= Bollywood Showstoppers 2014 Shahid Kapoor Live.jpg
| image18= Shahid Kapoor.jpg
| image19= Shahid Kapoor at Mehboob Studio.jpg
| image20= Shahid Kapoor on the sets of Just Dance.jpg
| image21= Shahid attends screening of 'Teri Meri Kahaani' 05.jpg
| image22= Shahid Kapoor on the sets of a shoot for Colgate MaxFresh.jpg
| image23= Shahid Kapoor at Ritesh Deshmukh and Genelia D'Souza's sangeet ceremony.jpg
| image24= Shahid Kapur MI09.JPG
| image25= Shahid Kapoor at GQ's announcement for India's 50 Best Dressed Men.jpg
| image26= Shahid snapped on the way to Indore 03.jpg
| image27= Shahid Kapoor nel 2012.jpg
| image28= Shahid and Priyanka promote 'Teri Meri Kahaani' at Cocoberry 06.jpg
| image29= Shahid at MI'09.JPG
| image30= Shahid promotes 'Teri Meri Kahaani' 06.jpg
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* {{कॉमन्स वर्ग|Shahid Kapoor|शाहिद कपूर}}
* {{IMDb name|1372788}}
{{DEFAULTSORT:कपूर, शाहिद}}

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते]]
[[वर्ग:इ.स. १९८१ मधील जन्म]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>sdy362oksp6tq146q7rfzsfupxdj7uh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506613</id>
      <parentid>2506603</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:44:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>संतोष गोरे</username>
        <id>135680</id>
      </contributor>
      <comment>अनावश्यक विभाग</comment>
      <origin>2506613</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16277" sha1="9btecz13fjch471kosld59lzenf762b" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''शाहीद कपूर''' हा एक हिंदी चित्रपट अभिनेता असून त्याचा जन्म २५ फेब्रुवारी १९८१ रोजी झाला. तो एक शिकलेला नर्तक आहे. तो [[पंकज कपूर]]चा मुलगा आहे. त्याने त्याची कारकीर्द एका म्युझिकने सुरुवात केली. कपूरने बॉलीवूडमध्ये पहिल्यांदा सुभाष घाईच्या ताल (१९९९) चित्रपटात पार्श्वनर्तक म्हणून नृत्य केला होता. चार वर्षांनंतर त्याने त्याचे पहिले चित्रपट इष्क विष्क (२००३) साली काढली व त्याला त्या चित्रपटासाठी फिल्मफेर अवॉर्ड फॉर बेस्ट मेल म्हणून जिंकला होता.

==सुरुवातीचे जीवन==
अभिनेता [[पंकज कपूर]] आणि अभिनेता-नर्तक नीलिमा अजीम यांच्याकडे शाहिद कपूरचा जन्म २५ फेब्रुवारी १९८५ रोजी [[नवी दिल्ली]] येथे झाला होता. जेव्हा शाहिद तीन वर्षांचा होता तेव्हा त्याच्या आईवडिलांनी घटस्फोट घेतला; त्याचे वडील मुंबईत शिफ्ट झाले (आणि त्यांनी अभिनेत्री सुप्रिया पाठकशी लग्न केले) आणि कपूर आपल्या आई आणि आजी आजोबांसमवेत दिल्लीतच राहिले. त्याचे आजी-आजोबा स्पुटनिक या रशियन मासिकाचे पत्रकार होते आणि शाहिद हा आजोबांचा विशेष आवडता असे. शाहिद दहा वर्षांचा होता तेव्हा त्याची आई, जो नर्तक म्हणून काम करत होती, ती अभिनेत्री म्हणून काम करण्यासाठी मुंबईला गेली.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/shahid-kapoor-32-is-a-simple-guy-who-doesnt-like-complications-in-life/articleshow/22288243.cms|title=I am tired of dating heroines: Shahid Kapoor - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; मुंबईत नीलिमाने अभिनेता राजेश खट्टरशी लग्न केले. २००१ मध्ये शाहिद आपली आई आणि खट्टर यांच्यात दुरावा होईपर्यंत राहिला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/shahid-kapoor-mother-neelima-azeem-open-up-on-her-failed-marriages/articleshow/82060802.cms|title=शाहिद कपूरच्या आईने सांगितली दोन लग्न मोडल्यानंतरची मुलांची प्रतिक्रिया, खंत व्यक्त करत म्हणाल्या...|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;

==वैयक्तिक जीवन==
२००४ मध्ये फिदाच्या चित्रीकरणादरम्यान, त्याने [[करीना कपूर]]ला डेट करण्यास सुरुवात केली आणि दोघांनीही या नात्याबद्दल जाहीरपणे सांगितले. जेव्हा [[मिड-डे]]ने सार्वजनिकपणे चुंबन घेणाऱ्या त्यांच्या चित्रांचा संच प्रकाशित केला तेव्हा ते एका प्रसिद्धी घोटाळ्यामध्ये फसले. चित्रे बनावट असल्याचा दावा दाम्पत्याने केला असला तरी वृत्तपत्राने कोणतीही चूक करण्यास नकार दिला. २००७ मध्ये [[जब वी मेट]]च्या चित्रीकरणादरम्यान हे जोडपे विभक्त झाले. त्यांच्या विभाजनानंतर, शाहिदने त्याचे वैयक्तिक आयुष्य मिडियाच्या नजरेपासून दूर ठेवण्याचे ठरविले. तथापि, [[विद्या बालन]] आणि [[प्रियांका चोप्रा]] यांच्यासह इतर अनेक अभिनेत्रींशी असलेल्या त्याच्या नात्याबद्दल चर्चा सुद्धा प्रसिद्ध होत्या.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/bollywood/were-karisma-kapoor-and-babita-main-reason-behind-kareena-kapoor-and-shahid-kapoors-breakup/|title=करिना कपूर आणि शाहिद कपूर यांचे या कारणामुळे झाले होते ब्रेकअप?|date=2019-06-04|website=[[लोकमत]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/lifestyle-news/relationships/mira-rajput-does-not-like-which-one-ex-girlfriend-of-shahid-kapoor-in-kareena-kapoor-and-priyanka-chopra-in-marathi/articleshow/82478084.cms|title=करीना की प्रियांका, शाहिदची कोणती एक्स मीरा राजपूतला पसंत नाही? उत्तर ऐकून म्हणाल 'बिवी नंबर वन'!|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; 

मार्च २०१५ मध्ये, शाहिदने त्याची १३ वर्षे लहान असलेली [[नवी दिल्ली]] येथील विद्यार्थी मीरा राजपूतशी त्याच्या लग्नाबद्दल जाहीर केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/marathi/entertainment/bollywood-actor-shahid-kapoor-reveals-first-thoughts-on-seeing-mira-rajput/487796|title=मीरासोबतच्या नात्याविषयी शाहिदचा मोठा खुलासा...|date=2019-09-10|website=[[झी २४ तास]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt; [[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]च्या वृत्तानुसार, शाहिदने धर्मपत्नी राधा सोमी सत्संग बियास मार्गे राजपूत यांची भेट घेतली. या जोडप्याने ७ जुलै २०१५, रोजी गुडगाव येथे एका खासगी समारंभात लग्न केले आणि मीराने ऑगस्ट २०१६ मध्ये त्यांची मुलगी मीशा आणि सप्टेंबर २०१८ मध्ये त्यांचा मुलगा झैन यांना जन्म दिला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/shahid-kapoor-daughter-misha-baked-cake-for-him-meera-rajput-shared-photo-on-instagram/articleshow/81667430.cms|title=शाहिद कपूरच्या लाडक्या लेकीने त्याच्यासाठी बनवला केक, मीरा म्हणाली...|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;

== चित्रपट कारकीर्द ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!भूमिका
!श्रेणी
|-
|१९९७
|''[[दिल तो पागल है]]''
|बॅकग्राउंड डान्सर
|अप्रत्याशित
|-
|२००३
|''इश्क विश्क''
|राजीव
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण पुरस्कार]]
|-
|२००४
|''फिदा''
|जय
|
|-
|२००४
|''दिल मांगे मोर''
|निखिल माथुर
|
|-
|२००५
|''दिवाने हुए पागल''
|करण शर्मा
|
|-
|२००५
|''वाह! लाइफ हो तो ऐसी''
|आदित्य
|
|-
|२००६
|''शिखर''
|जयवर्धन
|
|-
|२००६
|''३६ चायना टाऊन''
|राज
|
|-
|२००६
|''चुप चुपके''
|जीतु शर्मा
|
|-
|२००६
|''[[विवाह (चित्रपट)|विवाह]]''
|प्रेम बाजपाई
|
|-
|२००७
|''फुल अँड फाइनल''
|राजा
|
|-
|२००७
|''[[जब वी मेट]]''
|आदित्य कश्यप
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित 
|-
|२००८
|''[[किस्मत कनेक्शन (२००८ चित्रपट)|किस्मत कनेक्शन]]''
|राज मल्होत्रा
|
|-
|२००९
|''कमिने''
|चार्ली/गुड्डु
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित
|-
|२००९
|''[[दिल बोले हडिप्पा!]]''
|रोहन सिंग
|
|-
|२०१०
|''चान्स पे डान्स''
|समीर
|
|-
|२०१०
|''पाठशाला''
|राहुल
|
|-
|२०१०
|''बदमाश कंपनी''
|करण
|
|-
|२०१०
|''[[मिलेंगे मिलेंगे (चित्रपट)|मिलेंगे मिलेंगे]]''
|अमित
|
|-
|२०११
|''मौसम''
|हॅरी
|
|-
|२०१२
|''तेरी मेरी कहानी''
|जावेद/गोविंद/क्रिश
|
|-
|२०१३
|''[[बॉम्बे टॉकीज]]''
|स्वतः
|&quot;बॉम्बे टॉकीज &quot; गाण्यामध्ये
|-
|२०१४
|''फटा पोस्टर निकला हिरो''
|विश्वासराव
|
|-
|२०१४
|''आर...राजकुमार''
|रोमियो राजकुमार
|
|-
|२०१४
|''हैदर''
|हैदर मीर
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार]]
|-
|२०१४
|''ॲक्शन जॅक्सन''
|स्वतः
|&quot;पंजाबी मस्त&quot; गाण्यामध्ये
|-
|२०१५
|''शानदार''
|जगजिंदर/जोगिंदर
|
|-
|२०१६
|''[[उडता पंजाब]]''
|टॉमी सिंग
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता समीक्षक पुरस्कार]]
|-
|२०१७
|''[[रंगून (चित्रपट)|रंगून]]''
|[[नवाब मलिक]]
|
|-
|२०१८
|''[[पद्मावत]]''
|राजा रतनसिंह
|
|-
|२०१८
|''वेलकम टू न्यू यॉर्क''
|स्वतः
|पाहुणा कलाकार
|-
|२०१८
|''बत्ती गुल मीटर चालू''
|सुशील पंत
|
|-
|२०१९
|''कबीर सिंग''
|कबीर सिंग
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार|फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कारा]]&lt;nowiki/&gt;साठी नामांकित
|}

== पुरस्कार ==
=== [[फिल्मफेअर पुरस्कार]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!श्रेणी
!संदर्भ
|-
|२००४
|''इश्क विश्क''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम पुरुष पदार्पण पुरस्कार]]
|
|-
|२०१५
|''हैदर''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता पुरस्कार]]
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/60th-britannia-filmfare-awards-2014-complete-list-of-winners/articleshow/46080277.cms|title=60th Britannia Filmfare Awards 2014: Complete list of winners - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०१७
|''[[उडता पंजाब]]''
|[[फिल्मफेअर सर्वोत्तम अभिनेता समीक्षक पुरस्कार]]
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/62nd-filmfare-awards-2017-winners-list/articleshow/56541241.cms|title=62nd Filmfare Awards 2017: Complete winners' list - Times of India|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|}

=== [[आय.आय.एफ.ए. पुरस्कार]] ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!चित्रपट
!श्रेणी
!संदर्भ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२००४
| rowspan=&quot;2&quot; |''इश्क विश्क''
|सर्वोत्कृष्ट पदार्पण पुरुष पुरस्कार
|
|-
|सोनी फेस ऑफ द इयर
|
|-
|२०१५
|''हैदर''
|सर्वोत्कृष्ट अभिनेता पुरस्कार
|&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-2-states-haider-lead-iifa-2015-nominations-aamir-and-srk-pitted-for-best-actor-2077364|title='2 States', 'Haider' lead IIFA 2015 nominations, Aamir and SRK pitted for best actor|date=2015-04-14|website=DNA India|language=en|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०१७
|''[[उडता पंजाब]]''
|सर्वोत्कृष्ट अभिनेता पुरस्कार
|
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* {{कॉमन्स वर्ग|Shahid Kapoor|शाहिद कपूर}}
* {{IMDb name|1372788}}
{{DEFAULTSORT:कपूर, शाहिद}}

[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेते]]
[[वर्ग:इ.स. १९८१ मधील जन्म]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>9btecz13fjch471kosld59lzenf762b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तमन्ना भाटिया</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67026</id>
    <revision>
      <id>2506594</id>
      <parentid>2499556</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:43:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Anoopspeaks</username>
        <id>133380</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Updated</comment>
      <origin>2506594</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83886" sha1="ec5fgxfn5uvxwu5pprwjprpwtv4aetj" xml:space="preserve">{{Given name hatnote|तमन्ना|भाटिया}}
{{Use dmy dates|date=October 2023}}
{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = तमन्ना भाटिया
| चित्र = Tamannaah Bhatia at the Aaj Ki Raat launch event (cropped).jpg
| चित्र_रुंदी = 200px
| चित्र_शीर्षक = २०२४ मध्ये तमन्ना भाटिया
| जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1989|12|21|link=no}}
| जन्म_स्थान = [[मुंबई|बॉम्बे, महाराष्ट्र]], भारत
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| कार्यक्षेत्र = [[चलचित्र]]
| भाषा = [[हिंदी भाषा|हिंदी]]
| कारकीर्द_काळ =   सन २००५-पासून 
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव =
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ =
| तळटिपा = 
}}
'''तमन्ना भाटिया''' ({{ध्वनी-मदतीविना|Tamannaah Bhatia.oga|उच्चार}}; [[इंग्रजी]]: ''Tamannaah Bhatia''; जन्म २१ डिसेंबर १९८९) एक [[भारतीय व्यक्ती|भारतीय]] [[अभिनेत्री]] आहे जी प्रामुख्याने [[तेलुगू भाषा|तेलुगू]], [[तमिळ भाषा|तमिळ]] आणि [[हिंदी भाषा|हिंदी]] चित्रपटांमध्ये काम करते. तिने ऐंशी हून अधिक चित्रपटांमध्ये काम केले आहे आणि कलईमामणी आणि सिम्मा यासह अनेक पुरस्कार जिंकले आहेत, आणि फिल्मफेर पुरस्कार दक्षिणेसाठी आठ नामांकन मिळाले आहे.

== पूर्वायुष्य ==
तमन्ना भाटियाचा जन्म २१ डिसेंबर १९८९ रोजी [[मुंबई]] येथे झाला.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=21 December 2022|title=Happy Birthday Tamannaah! Interesting landmarks in Baahubali actress' career|work=The Economic Times|url=https://m.economictimes.com/news/new-updates/happy-birthday-tamannaah-interesting-landmarks-in-baahubali-actress-career/articleshow/96398377.cms|url-status=live|access-date=25 May 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230520112948/https://m.economictimes.com/news/new-updates/happy-birthday-tamannaah-interesting-landmarks-in-baahubali-actress-career/articleshow/96398377.cms|archive-date=20 May 2023}}&lt;/ref&gt; तिचे पालक संतोष आणि रजनी भाटिया आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=10 May 2020|title=Exclusive: Tamannaah says she doesn't remember the last time she celebrated Mother's Day with her mom|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/exclusive-tamannaah-says-she-doesnt-remember-the-last-time-she-celebrated-mothers-day-with-her-mom/articleshow/75648552.cms|url-status=live|access-date=30 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709181231/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/exclusive-tamannaah-says-she-doesnt-remember-the-last-time-she-celebrated-mothers-day-with-her-mom/articleshow/75648552.cms|archive-date=9 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=29 October 2020|title=Exclusive! Tamannaah Bhatia thanks her father for managing her work! Says she's successful only because of her parents|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/exclusive-tamannaah-bhatia-thanks-her-father-for-managing-her-work-says-shes-successful-only-because-of-her-parents/articleshow/78906831.cms|url-status=live|access-date=25 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211125095200/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/exclusive-tamannaah-bhatia-thanks-her-father-for-managing-her-work-says-shes-successful-only-because-of-her-parents/articleshow/78906831.cms|archive-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt; तिला आनंद भाटिया नावाचा मोठा भाऊ आहे.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=5 July 2017|title=Anand Bhatia and Kartika Chaudhary Mumbai Celebrity Wedding|url=https://www.weddingsutra.com/celebrity-weddings/celeb-weddings/anand-bhatia-and-kartika-chaudhary-mumbai/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210628094017/https://www.weddingsutra.com/celebrity-weddings/celeb-weddings/anand-bhatia-and-kartika-chaudhary-mumbai/|archive-date=28 June 2021|access-date=28 June 2021|website=WeddingSutra}}&lt;/ref&gt; ती सिंधी हिंदू वंशाची आहे आणि तिचे शालेय शिक्षण मुंबईतील माणेकजी कूपर एज्युकेशन ट्रस्ट स्कूलमध्ये झाले आहे.&lt;ref&gt;{{Cite web|title='I'm Sindhi': Tamannaah Bhatia Denies She Paid Twice Market Rate For New Flat|url=https://www.ndtv.com/entertainment/im-sindhi-tamannaah-bhatia-denies-she-paid-twice-market-rate-for-new-flat-2066862|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709181917/https://www.ndtv.com/entertainment/im-sindhi-tamannaah-bhatia-denies-she-paid-twice-market-rate-for-new-flat-2066862|archive-date=9 July 2021|access-date=30 June 2021|publisher=NDTV}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=When Tamannaah turned student|url=https://english.mathrubhumi.com/movies-music/movie-news/when-tamannaah-turned-student-movies-bollywood-queen-1.2310157|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709183257/https://english.mathrubhumi.com/movies-music/movie-news/when-tamannaah-turned-student-movies-bollywood-queen-1.2310157|archive-date=9 July 2021|access-date=30 June 2021|website=Mathrubhumi}}&lt;/ref&gt; तिने वयाच्या तेराव्या वर्षी अभिनयाचा अभ्यास करण्यास सुरुवात केली आणि एक वर्षासाठी पृथ्वी थिएटरमध्ये प्रवेश केला, जिथे तिने स्टेज परफॉर्मन्समध्ये भाग घेतला.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Menon|first=Neelima|date=27 June 2014|title=The Tamannaah Bhatia Interview : Of Baahubali and Bollywood|url=https://silverscreenindia.com/movies/features/of-baahubali-and-bollywood-the-tamannaah-bhatia-interview/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709181944/https://silverscreenindia.com/movies/features/of-baahubali-and-bollywood-the-tamannaah-bhatia-interview/|archive-date=9 July 2021|access-date=30 June 2021|website=Silverscreen India}}&lt;/ref&gt;

== अभिनयाची कारकीर्द ==
तमन्नाने ''चांद सा रोशन चेहेरा'' (२००५) या हिंदी चित्रपटातून तिच्या अभिनय कारकिर्दीला सुरुवात केली.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 May 2008|title=More Happy Days|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/More-Happy-Days/articleshow/3070781.cms|access-date=15 May 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515101951/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/More-Happy-Days/articleshow/3070781.cms|archive-date=15 May 2015}}&lt;/ref&gt; ''श्री'' (२००५) या चित्रपटातून तिने तेलुगु चित्रपटात आणि ''केडी'' (२००६) सोबत तमिळ चित्रपटात पदार्पण केले. २००७ मध्ये, ''हॅप्पी डेज'' आणि ''कल्लुरी'' ने तिच्या अभिनय कारकिर्दीचा टर्निंग पॉईंट म्हणून चिन्हांकित केले आणि दोन्हीमध्ये महाविद्यालयीन विद्यार्थिनी म्हणून तमन्नाच्या अभिनयाने तिची समीक्षकांची प्रशंसा केली.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Rajamani|first=Radhika|date=31 December 2007|title=I want to make a mark in the South|url=http://www.rediff.com/movies/report/sstam/20071231.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515102805/http://www.rediff.com/movies/report/sstam/20071231.htm|archive-date=15 May 2015|access-date=15 May 2015|website=Rediff.com}}&lt;/ref&gt; चित्रपटांच्या व्यावसायिक यशाने तिची तेलुगु आणि तमिळमधील आघाडीची अभिनेत्री म्हणून कारकीर्द प्रस्थापित केली.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Aggarwal|first=Divya|date=27 April 2008|title=South for Stardom|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/South-for-Stardom/articleshow/2986729.cms|access-date=15 May 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515102851/http://timesofindia.indiatimes.com/india/South-for-Stardom/articleshow/2986729.cms|archive-date=15 May 2015}}&lt;/ref&gt;

''कोंचम इष्टम कोंचम कष्टम'' (२००९), ''१००% लव'' (२०११), ''ऊसरावेल्ली'' (२०११), ''रच्चा'' (२०१२), ''तड़खा'' (२०१३), ''बाहुबली: द बिगिनिंग'' (२०१५), ''बंगाल टाइगर'' (२०१५), ''ऊपिरि'' (२०१६), ''बाहुबली २: द कन्क्लूजन'' (२०१७), ''एफ२: फन एंड फ्रस्ट्रेशन'' (२०१९), ''सई रा नरसिम्हा रेड्डी'' (२०१९) और ''एफ३: फन एंड फ्रस्ट्रेशन'' (२०२२) हे तमन्ना यांचे उल्लेखनीय तेलुगू चित्रपट आहेत. ''अयन'' (२००९), ''पैया'' (२०१०), ''सिरुथाई'' (२०११), ''वीरम'' (२०१४), ''धर्मा दुरई'' (२०१६), ''देवी'' (२०१६), ''स्केच'' (२०१८) और ''जेलर'' (२०२३) हे तिचे उल्लेखनीय तमिळ चित्रपट आहेत. इसके अतिरिक्त, उन्होंने ''११- तं अवर'' (२०२१), ''नोव्हेंबर स्टोरी'' (२०२१), ''जी करदा'' (२०२३) और ''आखरी सच'' (२०२३) सारख्या स्ट्रीमिंग प्रोजेक्ट्समध्ये मुख्य अभिनेत्री म्हणून काम केले आहे.

== अभिनय  यादी ==
=== चित्रपट ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!scope=&quot;col&quot; |वर्ष
!scope=&quot;col&quot; |चित्रपट 
!scope=&quot;col&quot; |पात्र
!scope=&quot;col&quot; |भाषा
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; |नोंदी
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; |दुवे
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|२००५
|''चाँद सा रोशन चेहरा''
|जिया ओबरॉय
|[[हिंदी भाषा|हिंदी]]
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2 March 2005|title=&quot;I want to do movies where I can take my full family to watch it&quot;|url=http://www.sify.com/movies/bollywood/interview.php?id=13684356&amp;cid=2398|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429033528/http://www.sify.com/movies/bollywood/interview.php?id=13684356&amp;cid=2398|archive-date=29 April 2016|access-date=29 April 2016|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=K. Jha|first=Subhash|author-link=Subhash K. Jha|date=9 March 2005|title=Chand Sa Roshan Chehra|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/bollywood/Chand-Sa-Roshan-Chehra/articleshow/1045785.cms|url-status=dead|access-date=22 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161122055147/http://timesofindia.indiatimes.com/bollywood/Chand-Sa-Roshan-Chehra/articleshow/1045785.cms|archive-date=22 November 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''श्री''
|संध्या
|[[तेलुगू भाषा|तेलुगू]]
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=4 December 2005|title=Yet another one on warring lords|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/2005/12/04/stories/2005120402090200.htm|url-status=dead|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429034054/http://www.thehindu.com/2005/12/04/stories/2005120402090200.htm|archive-date=29 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|२००६
|''केडी''
|प्रियंका
|[[तमिळ भाषा|तमिळ]]
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sekhar|first=Arunkumar|date=3 June 2019|title=Tamannaah: Women don't need validation from anyone|url=https://www.cinemaexpress.com/stories/interviews/2019/jun/03/tamannaah-women-dont-need-validation-from-anyone-12013.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021104841/https://www.cinemaexpress.com/stories/interviews/2019/jun/03/tamannaah-women-dont-need-validation-from-anyone-12013.html|archive-date=21 October 2020|access-date=31 March 2022|website=[[Cinema Express]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot; |२००७
|''व्यापारी''
|सावित्री
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Iyer|first=Sriram|date=2 April 2007|title=Poor detailing ruins Vyapari|url=http://www.rediff.com/movies/review/ssvyapari/20070402.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604092451/http://www.rediff.com/movies/review/ssvyapari/20070402.htm|archive-date=4 June 2015|access-date=24 June 2015|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''हैप्पी डेज़''
|मधु
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;HD K&quot;&gt;{{Cite web|last=Rajamani|first=Radhika|date=31 December 2007|title='I want to make a mark in the South'|url=http://www.rediff.com/movies/report/sstam/20071231.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604060705/http://www.rediff.com/movies/report/sstam/20071231.htm|archive-date=4 June 2015|access-date=24 June 2015|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कल्लूरी''
|शोभना
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=8 December 2007|title=Kalloori (Tamil)|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2611847.cms|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429162739/http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2611847.cms|archive-date=29 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;4&quot; |२००८
|''कालिदासु''
|अर्चना
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=11 April 2008|title=Review : Kalidasu|url=http://www.sify.com/movies/kalidasu-review-telugu-pclw8Ebegedbc.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429162324/http://www.sify.com/movies/kalidasu-review-telugu-pclw8Ebegedbc.html|archive-date=29 April 2016|access-date=29 April 2016|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''रेडी''
|स्वपना
|तेलुगू
|अतिथि पात्र
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=c4XlDzSGaic|title=Ready|date=2008|last=[[Srinu Vaitla|Vaitla, Srinu]] (director)|type=motion picture|language=te|publisher=[[Shemaroo Entertainment|Shemaroo Telugu]]|place=India|archive-url=https://web.archive.org/web/20150821202833/https://www.youtube.com/watch?v=c4XlDzS1Gaic|archive-date=21 August 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;&lt;ref name=&quot;choosy&quot;&gt;{{Cite news|date=27 June 2008|title=Choosy Tamanna!|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Choosy-Tamanna/articleshow/3168746.cms|url-status=dead|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604060703/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Choosy-Tamanna/articleshow/3168746.cms|archive-date=4 June 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|''नेत्रु इन्द्र नालै''
|rowspan=2 |वर्षा
|तमिळ
|rowspan=&quot;2&quot; |द्विभाषी चित्रपट; अतिथि पात्र
|rowspan=2 style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;choosy&quot; /&gt;
|-
|''निन्ना नेडु रेपू''  
|तेलुगू
|-
|rowspan=&quot;5&quot; |२००९
|''पाटिकातवन'' 
|गायत्री
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rangarajan|first=Malathi|date=23 January 2009|title=A smooth take-off ... and that's it&amp;nbsp;– Padikkadhavan|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/A-smooth-take-off-%E2%80%A6-and-thatrsquos-it-Padikkadhavan/article15936850.ece|access-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230101849/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/A-smooth-take-off-%E2%80%A6-and-thatrsquos-it-Padikkadhavan/article15936850.ece|archive-date=30 December 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कोंचम इष्टम कोंचम कष्टम''
|गीता सुब्रमण्यम
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Rajamani|first=Radhika|date=5 February 2009|title=A feel-good entertainer|url=http://www.rediff.com/movies/2009/feb/05review-koncham-ishtam-koncham-kashtam.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604092450/http://www.rediff.com/movies/2009/feb/05review-koncham-ishtam-koncham-kashtam.htm|archive-date=4 June 2015|access-date=24 June 2015|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''अयन''
|यमुना
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Srinivasan|first=Pavithra|date=3 April 2009|title=Ayan is a must-watch|url=http://www.rediff.com/movies/2009/apr/03review-ayan.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429163905/http://www.rediff.com/movies/2009/apr/03review-ayan.htm|archive-date=29 April 2016|access-date=24 June 2015|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''आनंद तांडवम'' 
|मधुमिथा
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Srinivasan|first=Pavithra|date=10 April 2009|title=Anandha Thandavam, not as good as the novel|url=http://www.rediff.com/movies/review/review-anandha-thandavam/20090410.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515111252/http://www.rediff.com/movies/review/review-anandha-thandavam/20090410.htm|archive-date=15 May 2015|access-date=24 June 2015|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कंडेन कातलई''  
|अंजलि
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Devi Rani|first=Bhama|date=30 October 2009|title=Kanden Kadhalai Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/Kanden-Kadhalai/movie-review/5185662.cms|url-status=dead|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515125605/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/Kanden-Kadhalai/movie-review/5185662.cms|archive-date=15 May 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot; |२०१०
|''पैया''
|चारुलता
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Srinivasan|first=Pavithra|date=2 April 2010|title=Nothing entertaining about this Paiyya|url=http://www.rediff.com/movies/review/review-south-give-paiyaa-a-miss/20100402.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429165442/http://www.rediff.com/movies/review/review-south-give-paiyaa-a-miss/20100402.htm|archive-date=29 April 2016|access-date=29 April 2016|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''सुरा''  
|पूर्णिमा  
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rangarajan|first=Malathi|date=7 May 2010|title=Swimming in known waters&amp;nbsp;– Sura|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/swimming-in-known-waters-sura/article3020849.ece|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429165617/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/swimming-in-known-waters-sura/article3020849.ece|archive-date=29 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''तिल्लालंकड़ी''  
|निष 
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rangarajan|first=Malathi|date=30 July 2010|title=Comedy of errors|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/comedy-of-errors/article542126.ece|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429165834/http://www.thehindu.com/features/cinema/comedy-of-errors/article542126.ece|archive-date=29 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;6&quot; |२०११
|''सिरुथाई''
|स्वेता
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Venkateswaran|first=N.|date=29 January 2011|title=Siruthai Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/Siruthai/movie-review/7385327.cms|url-status=dead|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20171116195437/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/Siruthai/movie-review/7385327.cms|archive-date=16 November 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|''को''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तमिळ
|&quot;अग नग&quot; गाण्यात पाहुण्यांची पात्र
|style=&quot;text-align:center;&quot;|&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Pillai|first=Sreedhar|date=1 March 2011|title=It's cameo craze for Kollywood actors!|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/Its-cameo-craze-for-Kollywood-actors/articleshow/7595016.cms|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604061406/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/Its-cameo-craze-for-Kollywood-actors/articleshow/7595016.cms|archive-date=4 June 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|''१००% लव''
|महालक्ष्मी
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Rajamani|first=Radhika|date=6 May 2011|title=Review: 100 Percent Love is a cute love story|url=http://www.rediff.com/movies/review/south-movie-review-hundred-percent-love/20110506.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429170312/http://www.rediff.com/movies/review/south-movie-review-hundred-percent-love/20110506.htm|archive-date=29 April 2016|access-date=29 April 2016|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''बद्रीनाथ''
|अलकनंदा
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Kavirayani|first=Suresh|date=12 June 2011|title=Badrinath Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/Badrinath/movie-review/8815564.cms|url-status=dead|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20170923225019/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/Badrinath/movie-review/8815564.cms|archive-date=23 September 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|''वेनकेइ'' 
|राधिक
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Srinivasan|first=Pavithra|date=8 July 2011|title=Review: Venghai is tedious|url=http://www.rediff.com/movies/report/review-venghai/20110708.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429170422/http://www.rediff.com/movies/report/review-venghai/20110708.htm|archive-date=29 April 2016|access-date=29 April 2016|website=[[Rediff.com]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''ऊसरावेल्ली''
|निहारिका
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Kavirayani|first=Suresh|date=7 October 2011|title=Oosaravelli Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/Oosaravelli/movie-review/10268736.cms|url-status=dead|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20170303135754/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/oosaravelli/movie-review/10268736.cms|archive-date=3 March 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;4&quot; |२०१२
|''रच्चा''
|चैत्र (अम्मू)
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Dundoo|first=Sangeetha Devi|date=6 April 2012|title=Tailor-made for fans|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/tailormade-for-fans/article3284127.ece|access-date=29 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20141120095904/http://www.thehindu.com/features/cinema/tailormade-for-fans/article3284127.ece|archive-date=20 November 2014}}&lt;/ref&gt;
|-
|''इंनदुकनटें... प्रेमांत!''
|श्रीनिधि / श्रवंनथि{{efn|name=dualrole|तमन्नाने दोन व्यक्तिरेखा साकारल्या आहेत.}}
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Chowdary|first=Y. Sunita|date=10 June 2012|title='Spirited' attempt|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/article3510137.ece|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430042345/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/article3510137.ece|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''रिबेल''
|नंदिनी
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Pasupulate|first=Karthik|date=28 September 2012|title=Rebel Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/Rebel/movie-review/16588511.cms|url-status=dead|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430042823/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/Rebel/movie-review/16588511.cms|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कैमरामैन गंगाथो रामबाबू''
|गंगा
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=A. S.|first=Sashidhar|date=18 October 2012|title=Cameraman Ganga tho Rambabu (CGTR) Telugu movie review highlights|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/Cameraman-Ganga-tho-Rambabu-CGTR-Telugu-movie-review-highlights/articleshow/16860731.cms|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604093647/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/Cameraman-Ganga-tho-Rambabu-CGTR-Telugu-movie-review-highlights/articleshow/16860731.cms|archive-date=4 June 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |२०१३
|''हिम्मतवाला''
|रेखा सिंह 
|हिंदी
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=29 March 2013|title=Himmatwala Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/Himmatwala/movie-review/19255289.cms|url-status=dead|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20171108005028/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/Himmatwala/movie-review/19255289.cms|archive-date=8 November 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|''तड़खा''
|पल्लवी
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Dundoo|first=Sangeetha Devi|date=11 May 2013|title=Mindless but entertaining|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/mindless-but-entertaining/article4702512.ece|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430043337/http://www.thehindu.com/features/cinema/mindless-but-entertaining/article4702512.ece|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;5&quot; |२०१४
|''वीरम''
|कोप्पुरम देवी (कोप्पू) 
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Seshagiri|first=Sangeetha|date=11 January 2014|title='Veeram' Review Roundup: Complete Masala Entertainer for Ajith's Fans|work=[[International Business Times]]|url=http://www.ibtimes.co.in/039veeram039-review-roundup-complete-masala-entertainer-for-ajith039s-fans-533864|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430043518/http://www.ibtimes.co.in/039veeram039-review-roundup-complete-masala-entertainer-for-ajith039s-fans-533864|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''हमशक्ल''
|षनाया
|हिंदी 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Sharma|first=Suparna|date=18 June 2014|title=Humshakals movie review: Sajid Khan gives us the third degree|work=Deccan Chronicle|url=http://www.deccanchronicle.com/140621/entertainment-movie-review/article/humshakals-movie-review-sajid-khan-gives-us-third-degree|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430043644/http://www.deccanchronicle.com/140621/entertainment-movie-review/article/humshakals-movie-review-sajid-khan-gives-us-third-degree|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''अल्लुडु सीनू''  
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तेलुगू
|&quot;लब्बार बोम्म&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=FYFhWd5a3Bc|title=Labbar Bomma Full Video Song|date=11 April 2015|publisher=[[Aditya Music]]|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20201228142303/https://www.youtube.com/watch?v=FYFhWd5a3Bc&amp;gl=US&amp;hl=en|archive-date=28 December 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|''एंटरटेनमेंट''
|साक्षी / सोनिया / सावित्री
|हिंदी
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Singh|first=Suhani|date=8 August 2014|title=Movie review: Entertainment is a bagful of boring tricks|url=http://indiatoday.intoday.in/story/entertainment-movie-review-akshay-kuamr-tamannaah-bhatia-sajid-farhad/1/376088.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430050719/http://indiatoday.intoday.in/story/entertainment-movie-review-akshay-kuamr-tamannaah-bhatia-sajid-farhad/1/376088.html|archive-date=30 April 2016|access-date=30 April 2016|website=[[इंडिया टुडे (नियतकालिक)|इंडिया टुडे]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''आगडू'' 
|सरोजा 
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Seshagiri|first=Sangeetha|date=19 September 2014|title='Aagadu' Review Roundup: Out and Out Mahesh Babu Film|work=[[International Business Times]]|url=http://www.ibtimes.co.in/aagadu-review-roundup-out-out-mahesh-babu-film-609446|access-date=24 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150604094315/http://www.ibtimes.co.in/aagadu-review-roundup-out-out-mahesh-babu-film-609446|archive-date=4 June 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;7&quot; |२०१५
|''नन्बेंदा''  
|खुद
|तमिळ
|अतिथि पात्र
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=K. R.|first=Manigandan|date=4 May 2014|title=Tamannaah does a cameo in Udhay's film|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/Tamannaah-does-a-cameo-in-Udhays-film/articleshow/34591461.cms|url-status=dead|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430051020/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/Tamannaah-does-a-cameo-in-Udhays-film/articleshow/34591461.cms|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |''बाहुबली: द बिगनिंग''
|rowspan=&quot;2&quot; |अवंतिका
|तेलुगू
|rowspan=&quot;2&quot; |द्विभाषी फ़िल्म
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite news|last=H. Hooli|first=Shekhar|date=18 May 2015|title=Revealed: Tamannah as Avantika in 'Baahubali' 9th Poster Released on 18 May|work=[[International Business Times]]|url=http://www.ibtimes.co.in/revealed-tamannah-avantika-baahubali-9th-poster-released-18-may-632858|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430051149/http://www.ibtimes.co.in/revealed-tamannah-avantika-baahubali-9th-poster-released-18-may-632858|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|तमिळ
|-
|''वसुवुम सरवणनुम ओन्ना पड़िचवांगा'' 
|ऐश्वर्या बाल कृष्णन
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Purushothaman|first=Kirubhakar|date=14 August 2015|title=VSOP review: Vasuvum Saravananum Onna Padichavanga is a U-rated obscenity|url=http://indiatoday.intoday.in/story/vsop-review-vasuvum-saravananum-onna-padichavanga-is-a-u-rated-obscenity/1/458689.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430074939/http://indiatoday.intoday.in/story/vsop-review-vasuvum-saravananum-onna-padichavanga-is-a-u-rated-obscenity/1/458689.html|archive-date=30 April 2016|access-date=30 April 2016|website=India Today}}&lt;/ref&gt;
|-
|''साइज़ जीरो'' 
|rowspan=2 |खुद
|तेलुगू
|rowspan=&quot;2&quot; |द्विभाषी फ़िल्म; अतिथि पात्र
|rowspan=2 style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;Size Zero&quot;&gt;{{Cite news|last=Kavirayani|first=Suresh|date=16 November 2015|title=Big stars root for Size Zero|work=Deccan Chronicle|url=http://www.deccanchronicle.com/151116/entertainment-tollywood/article/big-stars-root-size-zero|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430080359/http://www.deccanchronicle.com/151116/entertainment-tollywood/article/big-stars-root-size-zero|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''इन्जी इदुप्पषगी'' 
|तमिळ
|-
|''बंगाल टाइगर''  
|मीर 
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 September 2015|title=Tamannaah looks stunning|work=Deccan Chronicle|url=http://www.deccanchronicle.com/150925/entertainment-tollywood/article/tamannaah-looks-stunning|access-date=26 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150926034502/http://www.deccanchronicle.com/150925/entertainment-tollywood/article/tamannaah-looks-stunning|archive-date=26 September 2015}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;11&quot; |२०१६
|''स्पीडुन्नोडू''  
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तेलुगू
|&quot;बैचलर बाबू&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=BbVmOAYMJUU|title=Bachelor Babu Promo Song|date=22 January 2016|publisher=Aditya Music|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160126031355/https://www.youtube.com/watch?v=BbVmOAYMJUU|archive-date=26 January 2016|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|''ऊपिरि''  
|rowspan=2 |कीर्ति  
|तेलुगू
|rowspan=&quot;2&quot; |द्विभाषी चित्रपट
|rowspan=2 style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;oopiri&quot;&gt;{{Cite news|last=H. Hooli|first=Shekhar|date=22 March 2016|title=Tamannaah says Keerthi in 'Oopiri' completely different from Avantika of 'Bahubali'|work=[[International Business Times]]|url=http://www.ibtimes.co.in/tamannaah-says-keerthi-oopiri-completely-different-avantika-bahubali-671688|access-date=30 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430081103/http://www.ibtimes.co.in/tamannaah-says-keerthi-oopiri-completely-different-avantika-bahubali-671688|archive-date=30 April 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''तोझा''  
|तमिळ
|-
|''धर्मा दुरई'' 
|सुभाषिनी 
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rangan|first=Baradwaj|author-link=Baradwaj Rangan|date=19 August 2016|title=Dharmadurai: terrific story that loses its way|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/dharmadurai-review/article9008000.ece|url-status=dead|access-date=27 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161027095111/http://www.thehindu.com/features/cinema/cinema-reviews/dharmadurai-review/article9008000.ece|archive-date=27 October 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''रणवीर चिंग रिटर्नस''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|हिंदी
|लघुपट
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Tewari|first=Saumya|date=23 August 2016|title=Ranveer Singh adds ‘Desi Chinese flavour’ to Ching's Secret|url=https://www.livemint.com/Consumer/gGrlIlLjax9ChuZQ35FG1L/Ranveer-Singh-adds-Desi-Chinese-flavour-to-Chings-Secret.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20230630053057/https://www.livemint.com/Consumer/gGrlIlLjax9ChuZQ35FG1L/Ranveer-Singh-adds-Desi-Chinese-flavour-to-Chings-Secret.html|archive-date=30 June 2023|access-date=30 June 2023|website=[[Mint (newspaper)|Mint]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |''जागुआर''  
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|[[कन्नड भाषा|कन्नड]]
|&quot;सैम्पिग एन्ने&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=20 September 2016|title=Tamannaah is now Sampige!|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/kannada/movies/news/Tamannaah-is-now-Sampige/articleshow/54407247.cms|url-status=dead|access-date=27 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160927065655/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/kannada/movies/news/Tamannaah-is-now-Sampige/articleshow/54407247.cms|archive-date=27 September 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|तेलुगू
|&quot;मंदार तैलम&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=NmE9VjA7BoQ|title=Mandara Thailam Full Video Song|date=18 November 2016|publisher=[[Lahari Music]]|access-date=22 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20190927095026/https://www.youtube.com/watch?v=NmE9VjA7BoQ|archive-date=27 September 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|''देवी''
|rowspan=3| देवी / रूबी {{efn|name=dualrole}}
|तमिळ
|rowspan=&quot;3&quot; |बहुभाषी चित्रपट
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Subramanian|first=Anupama|date=8 October 2016|title=Devi(L) movie review: Good performances make it an entertaining fare|work=Deccan Chronicle|url=http://www.deccanchronicle.com/entertainment/movie-reviews/081016/devil-movie-review-good-performances-make-it-an-entertaining-fare.html|url-status=dead|access-date=15 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161015112834/http://www.deccanchronicle.com/entertainment/movie-reviews/081016/devil-movie-review-good-performances-make-it-an-entertaining-fare.html|archive-date=15 October 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
|''अभिनेत्री''  
|तेलुगू
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Nadadhur|first=Srivathsan|date=7 October 2016|title=Abhinetri: Here to entertain|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/features/cinema/Abhinetri-Here-to-entertain/article15474443.ece|url-status=dead|access-date=22 May 2018|archive-url=https://archive.today/20180522040042/http://www.thehindu.com/features/cinema/Abhinetri-Here-to-entertain/article15474443.ece|archive-date=22 May 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''तुतक तुतक तुतिया'' 
|हिंदी
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Vyavahare|first=Renuka|date=25 October 2016|title=Tutak Tutak Tutiya Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/tutak-tutak-tutiya/movie-review/54698225.cms|url-status=dead|access-date=22 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180522041622/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/tutak-tutak-tutiya/movie-review/54698225.cms|archive-date=22 May 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कत्ति सनठ‌ई''  
|दिव्या (भानु){{efn|name=character|तमन्ना दो अलग-अलग नामों वाला एक किरदार निभा रही हैं।}}
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Rangan|first=Baradwaj|date=23 December 2016|title=Kaththi Sandai: A man of his sword|url=http://www.thehindu.com/entertainment/reviews/Kaththi-Sandai-A-man-of-his-sword/article16933033.ece|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161224115005/http://www.thehindu.com/entertainment/reviews/Kaththi-Sandai-A-man-of-his-sword/article16933033.ece|archive-date=24 December 2016|access-date=24 December 2016|website=[[द हिंदू]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;4&quot; |२०१७
|rowspan=&quot;2&quot; |''बाहुबली २: द कन्क्लूजन''
|rowspan=&quot;2&quot; |अवंतिका
|तेलुगू
|rowspan=&quot;2&quot; |द्विभाषी चित्रपट
|rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref name=&quot;Bahubali 2&quot;&gt;{{Cite news|last=Hooli|first=Shekhar H|date=29 April 2017|title=Bahubali 2 review: Tamannaah Bhatia has less screen time than brand partners|work=[[International Business Times]]|url=http://www.ibtimes.co.in/bahubali-2-review-tamannaah-bhatia-has-less-screen-time-brand-partners-724863|access-date=29 April 2017|archive-url=https://archive.today/20170429162854/http://www.ibtimes.co.in/bahubali-2-review-tamannaah-bhatia-has-less-screen-time-brand-partners-724863|archive-date=29 April 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|तमिळ
|-
|''अन्बानवन अ‌शराधवन अदंगाधवन''
|रम्य 
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Ramanujam|first=Srinivasa|date=23 June 2017|title=AAA review: anything but 'sirappu'|work=[[द हिंदू]]|url=http://www.thehindu.com/entertainment/movies/anbanavan-asaradhavan-adangadhavan-review/article19135495.ece|url-status=dead|access-date=13 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170713093236/http://www.thehindu.com/entertainment/movies/anbanavan-asaradhavan-adangadhavan-review/article19135495.ece|archive-date=13 July 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|''जय लव कुश'' 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तेलुगू
|&quot;स्विंग सरा&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 September 2017|title=Tamannaah Bhatia 'swings zara' in this item song from Jr NTR's Jai Lava Kusa. See pic|work=[[हिंदुस्तान टाइम्स]]|url=http://www.hindustantimes.com/regional-movies/tamannaah-bhatia-swings-zara-in-this-item-song-from-jr-ntr-s-jai-lava-kusa-see-pic/story-YoaVxXaGe4oyNjTbNWNmmM.html|url-status=dead|access-date=15 September 2017|archive-url=https://archive.today/20170915150146/http://www.hindustantimes.com/regional-movies/tamannaah-bhatia-swings-zara-in-this-item-song-from-jr-ntr-s-jai-lava-kusa-see-pic/story-YoaVxXaGe4oyNjTbNWNmmM.html|archive-date=15 September 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;5&quot; |२०१८
|''स्केच''  
|अमुतवल्ली 
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rajendran|first=Gopinath|date=12 January 2018|title=Sketch: A mediocre plan|work=Cinema Express|url=http://www.cinemaexpress.com/reviews/tamil/2018/jan/12/sketch-a-mediocre-plan-4021.html|url-status=dead|access-date=12 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180112162422/http://www.cinemaexpress.com/reviews/tamil/2018/jan/12/sketch-a-mediocre-plan-4021.html|archive-date=12 January 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''अ ब क''   
|तमन्ना
|[[मराठी भाषा|मराठी]]
|अतिथि पात्र
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Vyavahare|first=Renuka|date=7 June 2018|title=AA BB KK Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movie-reviews/aa-bb-kk/movie-review/64494073.cms|url-status=live|access-date=8 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180609060522/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/marathi/movie-reviews/aa-bb-kk/movie-review/64494073.cms|archive-date=9 June 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''ना नुव्वे'' 
|मीरा 
|तेलुगू
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Hooli|first=Shekhar H|date=13 June 2018|title=Naa Nuvve movie review and rating by audience: Live updates|work=[[International Business Times]]|location=India|url=https://www.ibtimes.co.in/naa-nuvve-movie-review-rating-by-audience-live-updates-771878|access-date=13 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180613145407/https://www.ibtimes.co.in/naa-nuvve-movie-review-rating-by-audience-live-updates-771878|archive-date=13 June 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''नेक्स्ट एंटी?''  
|तम्मी 
|तेलुगू
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=7 December 2018|title='Next Enti' takes Telugu cinema to the next level (Film Review)|work=[[Business Standard]]|agency=[[Indo-Asian News Service|IANS]]|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/next-enti-takes-telugu-cinema-to-the-next-level-film-review-118120700321_1.html|url-status=live|access-date=7 December 2018|archive-url=https://archive.today/20181207065531/https://www.business-standard.com/article/news-ians/next-enti-takes-telugu-cinema-to-the-next-level-film-review-118120700321_1.html|archive-date=7 December 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|''के.जी.एफ: चैप्टर १''
|मिल्की 
|कन्नड
|&quot;जोके नानू&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 December 2018|title='KGF' movie song 'Joke Nanu Balliya Minchu' by Udupi teen Airaa is huge hit|url=http://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=547561|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181221164702/https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=547561|archive-date=21 December 2018|access-date=21 December 2018|website=[[Daijiworld Media|Daijiworld]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;8&quot; |२०१९
|''एफ२: फन एंड फ्रस्ट्रेशन''
|हारिक
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rao|first=Siddharth|date=12 January 2019|title=F2: A thorough laughter riot|work=[[Telangana Today]]|url=https://telanganatoday.com/f2-fun-laced-with-frustration|url-status=live|access-date=12 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190112124347/https://telanganatoday.com/f2-fun-laced-with-frustration|archive-date=12 January 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|''कन्ने कलैमाने''
|भारती
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=22 February 2019|title=Kanne Kalaimaane review: May cater to rural audiences!|url=http://www.sify.com/movies/kanne-kalaimaane-review-may-cater-to-rural-audiences-review-tamil-tcwj2Deaaedba.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20190222044322/http://www.sify.com/movies/kanne-kalaimaane-review-may-cater-to-rural-audiences-review-tamil-tcwj2Deaaedba.html|archive-date=22 February 2019|access-date=22 February 2019|website=[[Sify]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''देवी २''
|rowspan=2 |देवी
|तमिळ
|rowspan=2 |द्विभाषी चित्रपट
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Manoj Kumar|first=R|date=31 May 2019|title=Devi 2 movie review: A sober version of Raghava Lawrence's Kanchana|work=[[द इंडियन एक्सप्रेस]]|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/devi-2-movie-review-prabhudheva-tamannaah-bhatia-5758529/|url-status=live|access-date=31 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190531104648/https://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/devi-2-movie-review-prabhudheva-tamannaah-bhatia-5758529/|archive-date=31 May 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|''अभिनेत्रि २''  
|तेलुगू
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Roychoudhury|first=Shibaji|date=31 May 2019|title=Devi 2 Twitter review: Fans laud Tamannaah Bhatia and Prabhudheva's horror comedy|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/south-gossip/article/devi-2-twitter-review-fans-laud-tamannaah-bhatia-and-prabhudheva-s-horror-comedy/428714|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190531105450/https://www.timesnownews.com/entertainment/south-gossip/article/devi-2-twitter-review-fans-laud-tamannaah-bhatia-and-prabhudheva-s-horror-comedy/428714|archive-date=31 May 2019|access-date=31 May 2019|website=[[Times Now]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''खामोशी''  
|सुर्भि 
|हिंदी 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Purkayastha|first=Pallabi Dey|date=14 June 2019|title=Khamoshi Movie Review|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/khamoshi/movie-review/69786352.cms|url-status=live|access-date=14 June 2019|archive-url=https://archive.today/20190614095843/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/movie-reviews/khamoshi/movie-review/69786352.cms|archive-date=14 June 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|''सई रा नरसिम्हा रेड्डी''
|लक्ष्मी नरसिम्हा रेड्डी
|तेलुगू
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Nyayapati|first=Neeshita|date=2 October 2019|title=Sye Raa Narasimha Reddy Movie Review : Chiranjeevi's show all the way|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/sye-raa-narasimha-reddy/movie-review/71402442.cms|url-status=live|access-date=2 October 2019|archive-url=https://archive.today/20191002043735/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movie-reviews/sye-raa-narasimha-reddy/movie-review/71402442.cms|archive-date=2 October 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|''पेट्रोमैक्स''  
|मीरा
|तमिळ
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Ramanujam|first=Srinivasa|date=11 October 2019|title='Petromax' movie review: A silly, outdated horror comedy|work=[[द हिंदू]]|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/petromax-movie-review-a-silly-outdated-horror-comedy/article29658248.ece|url-status=live|access-date=11 October 2019|archive-url=https://archive.today/20191011155107/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/petromax-movie-review-a-silly-outdated-horror-comedy/article29658248.ece|archive-date=11 October 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|''एक्शन''  
|दिया 
|तमिळ
| 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 November 2019|title=Action Movie Review: If you dig the corniness of the lines and the OTT-ness of the stunts, then you might be able to enjoy the film.|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/action/movie-review/72069574.cms|url-status=live|access-date=15 November 2019|archive-url=https://archive.today/20191115101204/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movie-reviews/action/movie-review/72069574.cms|archive-date=15 November 2019}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०२०
|''सरिलेरू नीकेव्वरु''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तेलुगू
|&quot;डांग डांग&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=24 January 2020|title=Dang Dang from Sarileru Neekevvaru: Mahesh Babu, Tamannaah Bhatia's sizzling chemistry will win you over|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/south-gossip/article/dang-dang-from-sarileru-neekevvaru-mahesh-babu-tamannaah-bhatias-sizzling-chemistry-will-win-you-over/544649|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200125063621/https://www.timesnownews.com/entertainment/south-gossip/article/dang-dang-from-sarileru-neekevvaru-mahesh-babu-tamannaah-bhatias-sizzling-chemistry-will-win-you-over/544649|archive-date=25 January 2020|access-date=25 January 2020|website=[[Times Now]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |२०२१
|''सीठ्ठिमार''  
|ज्वाला रेड्डी
|तेलुगू
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Vyas|date=8 February 2020|title=First Look Of Tamannaah As Kabaddi Coach Out|work=[[The Hans India]]|url=https://www.thehansindia.com/cinema/tollywood/first-look-of-tamannaah-as-kabaddi-coach-out-603595|access-date=8 February 2020|archive-url=https://archive.today/20200208050231/https://www.thehansindia.com/cinema/tollywood/first-look-of-tamannaah-as-kabaddi-coach-out-603595|archive-date=8 February 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|''मैस्ट्रो'' 
|सिमरन 
|तेलुगू
|
| style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=17 September 2021|title=Maestro review: Telugu remake of Andhadhun works despite playing it safe|url=https://www.hindustantimes.com/entertainment/telugu-cinema/maestro-review-telugu-remake-of-andhadhun-works-despite-playing-it-safe-101631864719632.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210918080113/https://www.hindustantimes.com/entertainment/telugu-cinema/maestro-review-telugu-remake-of-andhadhun-works-despite-playing-it-safe-101631864719632.html|archive-date=18 September 2021|access-date=17 September 2021|website=[[हिंदुस्तान टाइम्स]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;5&quot; |२०२२
|''घानि''
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&amp;nbsp;—
|तेलुगू
|&quot;कोटते&quot; खास गाण्यात नृत्य करा
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 May 2022|title=Tamannaah Bhatia advises 'THIS' to SS. Rajamouli!|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/tamannaah-bhatia-advises-this-to-ss-rajamouli/articleshow/91703748.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220529092319/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/tamannaah-bhatia-advises-this-to-ss-rajamouli/articleshow/91703748.cms|archive-date=29 May 2022|access-date=29 May 2022|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''एफ३: फन एंड फ्रस्ट्रेशन'''
|हारिक 
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Nyayapati|first=Neeshita|date=27 May 2022|title=F3: Fun &amp; Frustration movie review highlights : Venkatesh, Varun Tej, Tamannaah, Mehreen Pirzada's film is mostly loud and sometimes funny|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/f3-fun-frustration-movie-review-highlights-venkatesh-varun-tej-tamannaah-mehreen-pirzadas-film-is-mostly-loud-and-sometimes-funny/articleshow/91827120.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220529092024/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/f3-fun-frustration-movie-review-highlights-venkatesh-varun-tej-tamannaah-mehreen-pirzadas-film-is-mostly-loud-and-sometimes-funny/articleshow/91827120.cms|archive-date=29 May 2022|access-date=29 May 2022|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''बबली बाउंसर''
|बबली तंनवर
|हिंदी
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Mathur|first=Abhimanyu|date=23 February 2022|title=Babli Bouncer movie review: Even an earnest Tamannaah Bhatia can't save this cliche-infested waste of a good plot|work=[[हिंदुस्तान टाइम्स]]|url=https://www.hindustantimes.com/entertainment/bollywood/babli-bouncer-movie-review-earnest-tamannaah-bhatia-can-t-save-this-cringefest-101663919317989.html|url-status=live|access-date=23 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220924064731/https://www.hindustantimes.com/entertainment/bollywood/babli-bouncer-movie-review-earnest-tamannaah-bhatia-can-t-save-this-cringefest-101663919317989.html|archive-date=24 September 2022}}&lt;/ref&gt;
|-
|''प्लान ए प्लान बी''
|निराली वोरा
|Hindi
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Ramachandran|first=Naman|author-link=Naman Ramachandran|date=16 August 2021|title=Riteish Deshmukh, Tamannaah Bhatia Star in Netflix India's Quirky Romance 'Plan A Plan B' (EXCLUSIVE)|url=https://variety.com/2021/streaming/news/riteish-deshmukh-tamannaah-bhatia-netflix-plan-a-plan-b-1235041306/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210817044003/https://variety.com/2021/streaming/news/riteish-deshmukh-tamannaah-bhatia-netflix-plan-a-plan-b-1235041306/|archive-date=17 August 2021|access-date=17 August 2021|website=[[Variety (magazine)|Variety]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''गुर्थुंदा सीथाकालम''
|निधि 
|तेलुगू
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=9 December 2022|title='Gurthunda Seethakalam' movie review: A dull ode to life and romance|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/gurthunda-seethakalam-telugu-movie-review-a-dull-ode-to-life-and-romance/article66242426.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20221209113700/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/gurthunda-seethakalam-telugu-movie-review-a-dull-ode-to-life-and-romance/article66242426.ece|archive-date=9 December 2022|access-date=9 December 2022|website=[[द हिंदू]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;4&quot; |२०२३
|''लस्ट स्टोरीज़ २'' 
|शांति 
|हिंदी
|भाग: &quot;सेक्स विद एक्स&quot;
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=6 June 2023|title='Lust Stories 2' teaser: Kajol, Tamannaah Bhatia, Vijay Varma perk up anthology|language=en-IN|work=[[द हिंदू]]|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/lust-stories-2-teaser-kajol-tamannaah-bhatia-vijay-varma-perk-up-anthology/article66936984.ece|url-status=live|access-date=6 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230606080659/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/lust-stories-2-teaser-kajol-tamannaah-bhatia-vijay-varma-perk-up-anthology/article66936984.ece|archive-date=6 June 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
|''जेलर''
|कमन्ना
|तमिळ
| 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=21 August 2023|title=Tamannaah to pair up with Ajith in 'Vidaamuyarchi'|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/tamannaah-to-pair-up-with-ajith-in-vidaamuyarchi/articleshow/102900230.cms?from=mdr|access-date=1 September 2023|issn=0971-8257|archive-date=1 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230901045432/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/tamannaah-to-pair-up-with-ajith-in-vidaamuyarchi/articleshow/102900230.cms?from=mdr|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|''भोला शंकर''
|लास्या 
|तेलुगू
| 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 August 2022|title=Chiranjeevi's 'Bhola Shankar' to release on April 14, 2023|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/chiranjeevis-bhola-shankar-to-release-on-april-14-2023/article65793888.ece|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220822194546/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/chiranjeevis-bhola-shankar-to-release-on-april-14-2023/article65793888.ece|archive-date=22 August 2022|access-date=26 August 2022|website=[[द हिंदू]]|agency=[[Press Trust of India|PTI]]}}&lt;/ref&gt;
|-
|''बांद्रा''
|तारा जानकी
|[[मल्याळम]]
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{cite web | title=Tamannaah Bhatia to play Tara Janaki in 'Bandra', check out the new post here! | website=द टाइम्स ऑफ इंडिया | date=8 November 2023 | url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/tamannaah-bhatia-to-play-tara-janaki-in-bandra-check-out-the-new-post-here/articleshow/105065131.cms | access-date=9 November 2023 | language=en | archive-date=2023-11-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20231109062808/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/movies/news/tamannaah-bhatia-to-play-tara-janaki-in-bandra-check-out-the-new-post-here/articleshow/105065131.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;4&quot; |२०२४
|''अरणमनै ४''
|सेल्वी
|तमिळ 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=1 March 2023|title=Raashii Khanna and Tamannaah to play female leads in Aranmanai 4|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/raashii-khanna-and-tamannaah-to-play-female-leads-in-aranmanai-4/articleshow/98324349.cms|url-status=live|access-date=19 May 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230514132354/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/raashii-khanna-and-tamannaah-to-play-female-leads-in-aranmanai-4/articleshow/98324349.cms|archive-date=14 May 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
|''स्त्री २''
|क्षमा
|हिंदी 
|अतिथि पात्र 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Juneja |first=Apeksha |date=24 July 2024 |title=Stree 2 song Aaj Ki Raat OUT: Tamannaah Bhatia oozes oomph in dance number; Rajkummar Rao, Pankaj Tripathi, Aparshakti, Amar, Abhishek get flirty |url=https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/stree-2-song-aaj-ki-raat-out-tamannaah-bhatia-oozes-oomph-in-dance-number-rajkummar-rao-pankaj-tripathi-aparshakti-amar-abhishek-get-flirty-1331654 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240724132020/https://www.pinkvilla.com/entertainment/news/stree-2-song-aaj-ki-raat-out-tamannaah-bhatia-oozes-oomph-in-dance-number-rajkummar-rao-pankaj-tripathi-aparshakti-amar-abhishek-get-flirty-1331654 |archive-date=24 July 2024 |access-date=24 July 2024 |website=PINKVILLA}}&lt;/ref&gt;
|-
|''वेदा''
|राशि
|हिंदी 
|अतिथि पात्र 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{cite web | last=Mullappilly | first=Sreejith | title=Vedaa Movie Review: A mixed bag of kinetic action and message-heavy drama | website=Cinema Express | date=16 August 2024 | url=https://www.cinemaexpress.com/hindi/review/2024/Aug/16/vedaa-movie-review-a-mixed-bag-of-kinetic-action-and-message-heavy-drama | access-date=17 August 2024 | archive-date=16 August 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240816223630/https://www.cinemaexpress.com/hindi/review/2024/Aug/16/vedaa-movie-review-a-mixed-bag-of-kinetic-action-and-message-heavy-drama | url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
|''सिकंदर का मुकद्दर''
|कामिनी सिंह
|हिंदी 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web |last=India Today Entertainment Desk |date=23 October 2024 |title=Sikandar ka Muqaddar: Jimmy Sheirgill, Tamannaah promise a thrilling crime-drama |url=https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/sikandar-ka-muqaddar-jimmy-sheirgill-tamannaah-bhatia-avinash-tiwary-neeraj-pandey-netflix-2621701-2024-10-23 |access-date=23 October 2024 |website=India Today}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०२५
|''ओडेला २'' {{color|blue|†}}
|शिव शक्ति
|तेलुगू 
|चित्रण
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{cite web | last=Desk | first=India Today Entertainment | title='Odela 2': Tamannaah Bhatia is an ardent Shiva bhakt in first look from film | website=India Today | date=8 March 2024 | url=https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/odela-2-tamannaah-bhatia-is-an-ardent-shiva-bhakt-in-first-look-from-film-2512196-2024-03-08 | access-date=8 March 2024 | archive-date=8 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240308071506/https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/odela-2-tamannaah-bhatia-is-an-ardent-shiva-bhakt-in-first-look-from-film-2512196-2024-03-08 | url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|}

=== दूरचित्रवाहिनी ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!scope=&quot;col&quot; |वर्ष
!scope=&quot;col&quot; |शीर्षक
!scope=&quot;col&quot; |पात्र
!scope=&quot;col&quot; |नेटवर्क
!scope=&quot;col&quot; |भाषा
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; |नोंदी
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; |दुवे
|-
|२०१३
|''सपने सुहाने लडकपन के''
|खुद 
|ज़ी टीवी
|हिंदी
|होली एपिसोडमध्ये पाहुण्यांची उपस्थिती
|style=&quot;text-align:center;&quot;|&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Phadke|first=Aparna|date=21 March 2013|title=Ajay Devgn makes Holi cameo on small screen|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Ajay-Devgn-makes-Holi-cameo-on-small-screen/articleshow/19109543.cms|url-status=live|access-date=10 December 2018|archive-url=https://archive.today/20181210130206/https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Ajay-Devgn-makes-Holi-cameo-on-small-screen/articleshow/19109543.cms?from=mdr|archive-date=10 December 2018}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;3&quot; | २०२१
|''११- तं अवर''
|अरात्रिका रेड्डी
|अहा 
|तेलुगु 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot;|&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite news|date=21 December 2020|title=Tamannaah's Telugu web series in January 2021|work=[[द हिंदू]]|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/11th-hour-telugu-web-series-starring-tamannaah-to-stream-mid-january-2021/article33383442.ece|url-status=live|access-date=29 December 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201225124904/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/11th-hour-telugu-web-series-starring-tamannaah-to-stream-mid-january-2021/article33383442.ece|archive-date=25 December 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|''नोव्हेंबर स्टोरी''
|अनुराधा गणेशन
|डिज़्नी+ हॉटस्टार
|तमिळ 
|
|style=&quot;text-align:center;&quot;|&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite news|date=4 November 2020|title=Tamannaah shares glimpse of recent photoshoot after recovering from COVID-19|work=[[The News Minute]]|url=https://www.thenewsminute.com/article/tamannaah-shares-glimpse-recent-photoshoot-after-recovering-covid-19-136860|url-status=live|access-date=8 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201104070029/https://www.thenewsminute.com/article/tamannaah-shares-glimpse-recent-photoshoot-after-recovering-covid-19-136860|archive-date=4 November 2020}}&lt;/ref&gt;
|-
|''मास्टर शेफ इंडिया – तेलुगु'
|मेज़बान
|जेमिनी टीवी
|तेलुगु
|सीझन १, भाग १–१६
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 June 2021|title=Tamannaah Bhatia to make TV debut as 'MasterChef Telugu' host|work=[[द हिंदू]]|agency=[[Press Trust of India|PTI]]|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/tamannaah-bhatia-to-make-tv-debut-as-masterchef-telugu-host/article34828051.ece|url-status=live|access-date=28 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210628020014/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/tamannaah-bhatia-to-make-tv-debut-as-masterchef-telugu-host/article34828051.ece|archive-date=28 June 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |२०२३
|''जी करदा''
|लावण्य सिंह
|अमेज़न प्राइम वीडियो
|हिंदी
|
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2 June 2023|title=OTT release of romance drama 'Jee Karda' starring Tamannaah on June 15|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|url=https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/news/hindi/ott-release-of-romance-drama-jee-karda-starring-tamannaah-on-june-15/articleshow/100700565.cms|url-status=live|access-date=3 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230604003251/https://timesofindia.indiatimes.com/web-series/news/hindi/ott-release-of-romance-drama-jee-karda-starring-tamannaah-on-june-15/articleshow/100700565.cms|archive-date=4 June 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
|''आखरी सच''
|अन्या स्वरूप
|डिज़्नी+ हॉटस्टार
|हिंदी
| 
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=11 August 2023|title=‘Aakhri Sach’ trailer: Tamannaah Bhatia plays an investigative officer in this thriller|language=en-IN|work=The Hindu|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/aakhri-sach-trailer-tamannaah-bhatia-plays-an-investigative-officer-in-this-thriller/article67184103.ece|access-date=11 August 2023|issn=0971-751X|archive-date=11 August 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230811172330/https://www.thehindu.com/entertainment/movies/aakhri-sach-trailer-tamannaah-bhatia-plays-an-investigative-officer-in-this-thriller/article67184103.ece|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०२५
|''डेयरिंग पार्टनर्स'' {{color|blue|†}}
|अघोषित
|अमेज़न प्राइम वीडियो
|हिंदी 
|चित्रण
|style=&quot;text-align:center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Prime Video announces 2024 India slate: From Varun Dhawan-Samantha’s Citadel to Diana and Tamannaah’s Daring Partners, here’s the full list |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/amazon-prime-video-india-slate-2024-citadel-mirzapur-family-man-paatal-lok-aryan-khan-stardom-9222164/lite/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240320064750/https://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/amazon-prime-video-india-slate-2024-citadel-mirzapur-family-man-paatal-lok-aryan-khan-stardom-9222164/lite/ |archive-date=20 March 2024 |access-date=20 March 2024 |website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;
|}

=== चित्रफिती ===
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!scope=&quot;col&quot; |वर्ष
!scope=&quot;col&quot; |शीर्षक
!scope=&quot;col&quot; |पात्र
!scope=&quot;col&quot; |भाषा
!scope=&quot;col&quot; |कलाकार
!scope=&quot;col&quot; |अल्बम
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; |दुवे
|-
|२००५
|&quot;लफ्ज़ों में&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; |खुद 
|rowspan=&quot;2&quot; |हिंदी 
|अभिजीत सावंत
|''आपका... अभिजीत सावंत''
|style=&quot;text-align: center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Raul|first=Anish|date=21 October 2015|title=7 Facts You Have To Know About Tamannaah Bhatia|url=http://www.mtvindia.com/blogs/news/play/7-facts-you-have-to-know-about-tamannaah-bhatia-52196377.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180529065216/http://www.mtvindia.com/blogs/news/play/7-facts-you-have-to-know-about-tamannaah-bhatia-52196377.html|archive-date=29 May 2018|access-date=29 May 2018|website=[[MTV (Indian TV channel)|MTV]]|location=India}}&lt;/ref&gt;
|-
|२०२२
|&quot;तबाही&quot;
|बादशाह
|''रेट्रोपांडा'' 
|style=&quot;text-align: center;&quot; |&lt;ref&gt;{{Cite news|date=22 March 2022|title=Badshah's 'Tabahi' brings augmented reality with new lens|work=[[Daijiworld Media|Daijiworld]]|agency=[[Indo-Asian News Service|IANS]]|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay?newsID=939701|url-status=live|access-date=31 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220331131254/https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay?newsID=939701|archive-date=31 March 2022}}&lt;/ref&gt;
|}

== पुरस्कार ==
{{main|:en:List of awards and nominations received by Tamannaah Bhatia|l1=तमन्ना भाटिया यांना मिळालेल्या पुरस्कार आणि नामांकनांची यादी}}
== इतर उपक्रम ==
तिच्या अभिनय कारकिर्दीव्यतिरिक्त, तमन्ना इतर विविध उपक्रमांमध्ये सामील आहेत. &quot;फॅन्टा&quot; आणि &quot;चंद्रिका&quot; आयुर्वेदिक साबण यांसारख्या सुप्रसिद्ध ब्रँडच्या टीव्ही जाहिरातींमध्ये दिसणारी मॉडेल म्हणून तिला यश मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=21 May 2011|title=Tamanna to endorse Chandrika soap - Telugu News|url=https://www.indiaglitz.com/tamanna-to-endorse-chandrika-soap-telugu-news-66916|access-date=3 September 2023|website=IndiaGlitz|archive-date=3 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230903190741/https://www.indiaglitz.com/tamanna-to-endorse-chandrika-soap-telugu-news-66916|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=23 April 2012|title=Coca Cola signs up Tamil actor Tamanna Bhatia for Fanta|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/services/advertising/coca-cola-signs-up-tamil-actor-tamanna-bhatia-for-fanta/articleshow/12836317.cms?from=mdr|access-date=3 September 2023|issn=0013-0389|archive-date=3 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230903190958/https://economictimes.indiatimes.com/industry/services/advertising/coca-cola-signs-up-tamil-actor-tamanna-bhatia-for-fanta/articleshow/12836317.cms?from=mdr|url-status=live}}&lt;/ref&gt; मार्च २०१५  मध्ये, ती &quot;झी तेलुगू&quot; ची ब्रँड एंबेसडर बनली आणि त्याच महिन्यात तिने स्वतःचा दागिन्यांचा ब्रँड, &quot;वाइट एंड गोल्ड&quot; लाँच केला.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rajamani|first=Radhika|date=31 March 2015|title=Tamanaah is Zee Telugu's brand ambassador|work=Rediff|url=https://www.rediff.com/movies/report/tamanaah-is-zee-telugus-brand-ambassador-south/20150331.htm|url-status=live|access-date=19 November 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221119050900/https://www.rediff.com/movies/report/tamanaah-is-zee-telugus-brand-ambassador-south/20150331.htm|archive-date=19 November 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 January 2017|title=Tamannaah launches her jewellery brand|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/tamannaah-launches-her-jewellery-brand/articleshow/46767930.cms|url-status=live|access-date=16 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210916060506/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/movies/news/tamannaah-launches-her-jewellery-brand/articleshow/46767930.cms|archive-date=16 September 2021}}&lt;/ref&gt; सामाजिक कारणांना पाठिंबा देत जानेवारी २०१६ मध्ये ती &quot;बेटी बचाओ, बेटी पढाओ&quot; मोहिमेतही सामील झाली.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=21 January 2016|title=Tamannaah to endorse girl power|work=Deccan Chronicle|url=http://www.deccanchronicle.com/tollywood/200116/tamannaah-to-endorse-girl-power-1.html|url-status=live|access-date=21 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160121144520/http://deccanchronicle.com/tollywood/200116/tamannaah-to-endorse-girl-power-1.html|archive-date=21 January 2016}}&lt;/ref&gt; तिचा साहित्यिक प्रवास ऑगस्ट २०२१ मध्ये पेंग्विन रँडम हाऊस इंडियाने प्रकाशित केलेल्या, &quot;बॅक टू द रूट्स&quot; या तिच्या पहिल्या पुस्तकाच्या प्रकाशनाने सुरू झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tamannaah to co-author book promoting ancient Indian wellness practices|url=https://www.newindianexpress.com/lifestyle/books/2021/aug/21/tamannaah-to-co-author-book-promoting-ancient-indian-wellness-practices-2347899.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210823131143/https://www.newindianexpress.com/lifestyle/books/2021/aug/21/tamannaah-to-co-author-book-promoting-ancient-indian-wellness-practices-2347899.html|archive-date=23 August 2021|access-date=23 August 2021|website=The New Indian Express}}&lt;/ref&gt; तिची उद्योजकता दाखवून, तमन्ना सप्टेंबर २०२२ मध्ये &quot;शुगर कॉस्मेटिक्स&quot; मध्ये इक्विटी पार्टनर बनली.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Paul|first=James|date=1 December 2022|title=Tamannaah Bhatia Forays Into Entrepreneurship; Invests In Shark Tank India's Vineeta Singh's Cosmetic Brand|url=https://in.mashable.com/tech/42903/tamannaah-bhatia-forays-into-entrepreneurship-invests-in-shark-tank-indias-vineeta-singhs-cosmetic-b|access-date=5 June 2023|website=Mashable India|archive-date=5 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230605051945/https://in.mashable.com/tech/42903/tamannaah-bhatia-forays-into-entrepreneurship-invests-in-shark-tank-indias-vineeta-singhs-cosmetic-b|url-status=live}}&lt;/ref&gt; जानेवारी २०२३ मध्ये &quot;आईआईएफएल फाइनेंस&quot; आणि त्याच वर्षी जुलैमध्ये &quot;वीएलसीसी&quot; मध्ये सामील होऊन तिने तिच्या ब्रँड एंबेसडरच्या भूमिकांचा विस्तार केला.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=www.ETBrandEquity.com|title=IIFL Finance signs Tamannaah Bhatia as brand ambassador - ET BrandEquity|url=https://brandequity.economictimes.indiatimes.com/news/advertising/iifl-finance-signs-tamannaah-bhatia-as-brand-ambassador/97488751|access-date=2 July 2023|website=ETBrandEquity.com|archive-date=2 July 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230702111614/https://brandequity.economictimes.indiatimes.com/news/advertising/iifl-finance-signs-tamannaah-bhatia-as-brand-ambassador/97488751|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Hungama|first=Bollywood|date=14 July 2023|title=Tamannaah Bhatia joins VLCC as Brand Ambassador; advocates complete skincare with facial kits : Bollywood News - Bollywood Hungama|url=https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/tamannaah-bhatia-joins-vlcc-brand-ambassador-advocates-complete-skincare-facial-kits/|access-date=3 September 2023|archive-date=3 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230903184131/https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/tamannaah-bhatia-joins-vlcc-brand-ambassador-advocates-complete-skincare-facial-kits/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ऑक्टोबर 2023 मध्ये, ती प्रसिद्ध जपानी सौंदर्य आणि सौंदर्यप्रसाधने ब्रँड &quot;षिसेईडो&quot;ची पहिली भारतीय एंबेसडर बनली.&lt;ref&gt;{{cite web|last=Bhattacharya|first=Shreeja|title=Tamannaah Bhatia Makes History As Shiseido's First Indian Ambassador, Details Inside|website=News18|date=11 October 2023|url=https://www.news18.com/lifestyle/tamannaah-bhatia-makes-history-as-shiseidos-first-indian-ambassador-details-inside-8612400.html|access-date=12 October 2023|archive-date=16 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231016043220/https://www.news18.com/lifestyle/tamannaah-bhatia-makes-history-as-shiseidos-first-indian-ambassador-details-inside-8612400.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; जानेवारी 2024 मध्ये, ते &quot;सेलिकॉर गैजेट्स लिमिटेड&quot; चे ब्रँड ॲम्बेसेडर बनले आणि मार्चमध्ये पेय पावडर कंपनी &quot;रसना&quot; चे.&lt;ref&gt;{{cite web | last=Tyagi | first=Amit | title=cellecor gadgets limited tamannaah bhatia as the dazzling new ambassador. | website=The Economic Times Hindi | date=26 January 2024 | url=https://hindi.economictimes.com/markets/share-bazaar/cellecor-gadgets-limited-tamannaah-bhatia-as-the-dazzling-new-ambassador-/articleshow/107159119.cms | language=hi | access-date=14 February 2024 | archive-date=26 January 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240126032917/https://hindi.economictimes.com/markets/share-bazaar/cellecor-gadgets-limited-tamannaah-bhatia-as-the-dazzling-new-ambassador-/articleshow/107159119.cms | url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | last=Hungama | first=Bollywood | title=Tamannaah Bhatia becomes the brand ambassador of Rasna : Bollywood News | website=Bollywood Hungama | date=14 March 2024 | url=https://www.bollywoodhungama.com/news/south-cinema/tamannaah-bhatia-becomes-brand-ambassador-rasna/ | access-date=15 March 2024 | archive-date=14 March 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20240314140657/https://www.bollywoodhungama.com/news/south-cinema/tamannaah-bhatia-becomes-brand-ambassador-rasna/ | url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== नोंदी ==
{{Notelist}}
:{{color|blue|†}}{{space|2|em}}अद्याप रिलीज न झालेल्या चित्रपट आणि मालिकांचा संदर्भ.

== संदर्भ ==
{{Reflist}}

== बाह्य दुवे ==
* {{कॉमन्स वर्ग|Tamannaah Bhatia|तमन्ना भाटिया}}
* {{आय.एम.डी.बी. नाव|1961459}}
*[https://www.rottentomatoes.com/celebrity/tamanna तमन्ना भाटिया] [[रोटेन टोमॅटो]]
*[https://www.bollywoodhungama.com/celebrity/tamannaah-bhatia/ तमन्ना भाटिया] बॉलीवुड हँगामा
*{{ट्विटर|tamannaahspeaks}}

{{DEFAULTSORT:भाटिया, तमन्ना}}
[[वर्ग:तमिळ चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:तेलुगू चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:भारतातील महिला मॉडेल]]
[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>ec5fgxfn5uvxwu5pprwjprpwtv4aetj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>विटा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67856</id>
    <revision>
      <id>2506730</id>
      <parentid>2382987</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:41:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2405:204:97AD:5BB1:0:0:2929:70B1</ip>
      </contributor>
      <origin>2506730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11106" sha1="nw2mi6t6fp4t9n2fscyt78nfbg6798h" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
| स्थानिक_नाव        = विटा 
| प्रकार               = शहर
| टोपणनाव           = 
| अक्षांश               = 17.10
| रेखांश              = 74.75
| राज्य_नाव         = महाराष्ट्र 
| जिल्हा           = [[सांगली जिल्हा|सांगली]]
| तालुका_नावे        = खानापूर [[taluka]]
| नेता_पद       = नगराध्यक्ष्य 
| नेता_नाव        = प्रतिभा 
पाटील 
| उंची           = 
| लोकसंख्या_वर्ष    = २००८  
| लोकसंख्या_एकूण   = ४५,००० 
| लोकसंख्या_घनता = 
| क्षेत्रफळ_आकारमान     =  
| क्षेत्रफळ_एकूण         = 
| एसटीडी_कोड     = 02347 
| पिन_कोड        = 415311 
| आरटीओ_कोड = MH १० (सांगली) 
| तळटिपा          =  
}}
'''विटा''' तथा '''विटे ''' हे शहर [[महाराष्ट्र]]ाच्या [[दक्षिण दिशा|दक्षिणेला]] वसलेले आहे. विट्याची लोकसंख्या ४५,००० च्या आसपास आहे.सांगली शहरापासून विटा ५४.७ की.मी आहे.

मुख्य भाषा [[मराठी भाषा|मराठी]] असून [[हिंदी भाषा|हिंदी]] आणि [[इंग्लिश भाषा|इंग्रजी]] भाषाही येथे बोलल्या जातात.

== नाव ==
विटे (सुवर्ण नगरी)

== इतिहास ==
सांगली जिल्ह्यातील विटा हे शहर पुरातन कालीन आहे. शिवाजी महाराजांच्या सहाव्या पत्नी राणी सकवारबाई(गायकवाड घराणे)येथे वास्तव्यास होत्या. महाराजांच्या अंगरक्षकांपैकी एक कृष्णाजी गायकवाड हे राणीसाहेबांचे बंधू होते, सण १६५६/५७ साली राणी सकवारबाई यांचा विवाह शिवाजी माहाराज यांच्यासोबत झाला त्याना एक अपत्य झाले कन्या(कमळाबाई) महाराजांच्या मृत्यूनंतर त्यांनी सती जाण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांना एक मुलगी असल्यामुळे सती जाऊ दिले नाही सण १७०७ साली त्यांचा मृत्यू झाला… विटा शहराच्या मध्यभागी राणीसाहेबांचा एक वाडा होता तो आता अस्तित्वात नाही, त्याच्या बाजूला चार तटबंद बुरूज होते, कालांतराने ते बुरूज पडले/पाडले गेले. त्यामधील एक बुरूज पाडून १९८३/८४ साली शिवाजी महाराजांचा अश्वरूढ पुतळा ऊभारला गेला. दुसरा बुरूज हा मांगवाड्याला लागून होता. २०१६/१७ साली तो बुरूज पाडला व लोकशाहीर आण्णाभाऊ साठे स्मारक बांधण्यास बुरूजाची जागा वापरण्यात आलेली आहे. तिसरा एक बुरूज पडला/पाडला माहीत नाही, त्या जागी जुनी नगरपालीका बांधली होती ती पण पाडली गेली व त्या जागी व्यापारी संकुल (सभागृह)बांधले आहे, चौथा बुरूज पंचायत समीतीच्या मागील ऊजव्या बाजूस होता तो पडला आहे राणीच्या वाड्याला लागून प्यायच्या पाण्याची खुप मोठी विहीर होती सध्या ती अस्तीत्वात आहे पण त्यावर विटा बँक बांधली आहे. विटा शहरात काही मंदिरे जुनी आहेत त्यापैकी जुन्या गणपती मंदिरा मागे हेमाडपंथी शिव मंदिर आहे दसरा या सणाला येथे भव्य नेत्रदीपक असा ऐतिहासिक पालखी शर्यत सोहळा भरतो या शहराला सुवर्ण नगरी अस ही म्हणतात. हे शहर शांतताप्रिय आहे, हे महाराष्ट्रातील एकमेव असे ठिकाण आहे जिथे छत्रपती शिवाजी महाराज आणि भारतरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचे पुर्णाकृती पुतळे समोरासमोर आहेत.{{संदर्भ हवा}}

== जनजीवन ==
तालुका स्तरावरची सर्वच कामे इथे होत असल्यामळें अनेक गावातील लोक या शहराशी जोडली गेली आहेत.
त्यामुळे येथील लोक व बाहेरील लोक सर्वच गुण्यागोविंदाने राहतात.
अनेक सण विविध रितीरिवाज प्रमाणे करण्याची इथे परंपरा आहे त्यामुळे येथील साजरे करण्यात येणारे सण हे मोठ्या थाटामाटात साजरे करतात.गौरी-गणपती या सणामध्ये एक वेगळा उस्ताह असतो.
या शहराची अवती भोवती बरीचशी खेडोपाडी गावी असल्यामुळे हेच एक शहर खरेदीसाठी त्यांना एक उत्तम 
पर्याय आहे.शिवाय दुसरी शहरे हे खूप लांब पडतात.
तसेच येथील दसऱ्याला होणारी पालखिंची शर्यत, नाथ या देवाची अष्टमी ही महाराष्ट्रभर प्रसिद्ध आहे.येथील पालखी व अष्टमी बघण्यासाठी महाराष्ट्रच्या कानाकोपऱ्यातून लोक इथे येतात.त्यावेळीसचा इथला माहोल बघण्या सारखा असतो.
या शहरात विविध जाती धर्माची लोक राहतात.ते आपल्याला सण उत्सव मोठ्या थाटात साजरे करतात.
या शहरात काही स्थायिक लोक आहेत ज्यांनी ह्या शहराची ओळख तशीच ठेवली आहे व बाहेरून आलेली काही लोक सुद्धा इथे येऊन चांगल्या प्रकारे स्थायी झालेली आहेत.तसेच हे शहर सुद्धा कोणी येथे येईल त्याला आपलस करून घेत.
या शहरात गुन्हेगारीची प्रमाण अतिशय कमी प्रमाणत आहे तसेच हे शहर शांतताप्रिय देखील आहे.येथील लोक जीवनाचा,समजाचा ,राजकारणाचा,येथील कोणत्याही स्थायिक लोकांनां तसेच बाहेरून आलेल्या सामान्य लोकांना त्रास होत नाही.
येथील लोकांनां खाण्याची व फिरण्याची खूप आवड आहे 
त्यामुळे हॉटेल्स,मॉल्स,कॅफे,तसेच कपड्यांची दुकाने जास्त पाहायला मिळतात.
विटा ह्या शहराला गोल्डन सिटी म्हणून ओळखले जाते.
कारण इथे सोन्याचांदीचे व्यापारपेठ मोठी आहे शिवाय
अजून एक ऐतिहासिक कारण आहे.
एकूणच पर्यावरण पूरक,समृद्ध अस हे एक शहर आहे.

== शिक्षण ==
विटा येथे अभियांत्रिकी महाविद्यालय , फार्मसी महाविद्यालय, डि.एड,बी.एड महाविद्यालय आणि शास्त्र, कला आणि वाणिज्य महाविद्यालये आहेत. येथे मराठी, इंग्लिश आणि उर्दू भाषांमधून प्राथमिक माध्यमिक, ऊच्चमाध्यमिक शिक्षण उपलब्ध आहे.

{{विस्तार}}

== बाह्य दुवे ==
* [http://local.google.co.in/maps?f=q&amp;source=s_q&amp;hl=en&amp;geocode=&amp;q=vita&amp;sll=21.125498,81.914063&amp;sspn=34.22558,56.513672&amp;safe=images&amp;ie=UTF8&amp;ll=17.386682,74.658279&amp;spn=0.27718,0.441513&amp;z=11&amp;iwloc=A विटे शहर] गूगल नकाशावरील उपग्रह छायाचित्र

{{महाराष्ट्रातील जिल्हे}}

[[वर्ग:सांगली जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>nw2mi6t6fp4t9n2fscyt78nfbg6798h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69342</id>
    <revision>
      <id>2506737</id>
      <parentid>2504743</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:06:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:190A:F187:9583:7984:19E2:279B</ip>
      </contributor>
      <origin>2506737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7584" sha1="bjac41pe8qqnpmbsdn3l1quy7rv486b" xml:space="preserve">'''वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघ - २०८''' हा [[महाराष्ट्र विधानसभा|महाराष्ट्र राज्य विधानसभे]]&lt;nowiki/&gt;च्या [[महाराष्ट्र विधानसभेच्या मतदारसंघांची यादी|२८८ मतदारसंघांपैकी]] एक आहे. हा [[पुणे जिल्हा|पुणे जिल्ह्यातील]] मतदारसंघ आहे. लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसीमन आदेश, २००८ नुसार केलेल्या मतदारसंघांच्या रचनेनुसार, वडगाव शेरी मतदारसंघात [[पुणे महानगरपालिका|पुणे महानगरपालिकेच्या]] वॉर्ड क्र.८ ते १५, ६४ ते ६८, १२५ ते १२९ आणि हवेली तालुक्यातील कळस महसूल मंडळ ( पुणे महानगरपालिका हददीत समाविष्ट करण्यात आलेले क्षेत्र वगळता) समावेश होतो. वडगाव शेरी हा विधानसभा मतदारसंघ [[पुणे लोकसभा मतदारसंघ|पुणे लोकसभा मतदारसंघात]] मोडतो.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=भारत परिसीमन आयोग यांची अधिसूचना|लेखक=|विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20090219014012/http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|विदा दिनांक=2009-02-19|दुवा=http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|कृती=|प्रकाशक=मुख्य निवडणुक अधिकारी, महाराष्ट्र राज्य|दिनांक=|अ‍ॅक्सेसदिनांक=१२ October २००९|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/files/file/3931-delimitation-of-parliamentary-assembly-constituencies-order-2008/|title=Delimitation of Parliamentary &amp; Assembly Constituencies Order - 2008|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस शरदचंद्र पवार पक्षाचे]] [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]] हे वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघाचे विद्यमान आमदार आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mls.org.in/pdf2022/budget/%E0%A5%A7%E0%A5%AA%20%E0%A4%B5%E0%A5%80%20%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A4%BE%20%E0%A5%A8%E0%A5%A6%E0%A5%A7%E0%A5%AF%20%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4%20%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%20%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF.pdf|title=१४ वी महाराष्ट्र विधानसभा २०१९ सदस्यांचा संक्षिप्त जीवन परिचय|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== आमदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!आमदार&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/statistical-report/statistical-reports/|title=STATISTICAL REPORTS OF GENERAL ELECTION TO STATE LEGISLATIVE ASSEMBLY (VIDHANSABHA)|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|२०१९]]
| [[सुनिल विजय टिंगरे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१४|२०१४]]
| [[जगदीश तुकाराम मुळीक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[भारतीय जनता पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २००९|२००९]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०२४|२०२४]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार/meta/color}}&quot; |
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार]]
|}

== निवडणूक निकाल ==
{|class=&quot;wikitable collapsible collapsed&quot;
! colspan=3 width=600{{!}} [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुक २००९]]
|-
!colspan=3|वडगाव शेरी
|-
|-
!उमेदवार
![[पक्ष]]
!मत
|-
|[[बापुसाहेब तुकाराम पठारे]]
|[[राष्ट्रवादी]]
|७२,०३४
|-
| अजय जयवंत भोसले
|[[शिवसेना]] 
|३८,९१८
|-
| राजेंद्र शंकरराव एंडाळ
|[[मनसे]] 
|२८,५७९
|-
| हुल्गेश मरीअप्पा चलवाडी
|[[बहुजन समाज पक्ष|बसपा]]
|१३,१४०
|-
| सय्यद अफसर इब्राहीम
|[[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया|रिपाई (आ)]]
|११,३८१
|-
|SHAM RAMDAS CHANDANSHIVE
|[[अपक्ष]]
|६१७
|-
|ANTONY FRANSIS BHOSALE
|[[अपक्ष]]
|५२४
|-
|RAJENDRA BHAGAT ALIAS JEETU BHAU
|[[अपक्ष]]
|४९७
|-
|ISMAIL BABULAL SHAIKH
|[[अपक्ष]]
|४२८
|-
|SHAKIL IBRAHIM SAYYAD
|[[प्रबुद्ध रिपब्लिकन पार्टी|प्ररिप]]
|४१४
|-
|VADMARE VIJAYRAJ YELAJI
|[[अपक्ष]]
|३९३
|-
|PANDHARE RAMESH MANOHAR
|[[अपक्ष]]
|३६१
|-
|NANABHAU SHANKAR LANKE
|[[अपक्ष]]
|१९७
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{महाराष्ट्र विधानसभा}}
{{विस्तार}}

[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>bjac41pe8qqnpmbsdn3l1quy7rv486b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506738</id>
      <parentid>2506737</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:06:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:190A:F187:9583:7984:19E2:279B</ip>
      </contributor>
      <origin>2506738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7586" sha1="71m0f99om35h4rhaljfk72x4fobytgq" xml:space="preserve">'''वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघ - २०८''' हा [[महाराष्ट्र विधानसभा|महाराष्ट्र राज्य विधानसभे]]&lt;nowiki/&gt;च्या [[महाराष्ट्र विधानसभेच्या मतदारसंघांची यादी|२८८ मतदारसंघांपैकी]] एक आहे. हा [[पुणे जिल्हा|पुणे जिल्ह्यातील]] मतदारसंघ आहे. लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसीमन आदेश, २००८ नुसार केलेल्या मतदारसंघांच्या रचनेनुसार, वडगाव शेरी मतदारसंघात [[पुणे महानगरपालिका|पुणे महानगरपालिकेच्या]] वॉर्ड क्र.८ ते १५, ६४ ते ६८, १२५ ते १२९ आणि हवेली तालुक्यातील कळस महसूल मंडळ ( पुणे महानगरपालिका हददीत समाविष्ट करण्यात आलेले क्षेत्र वगळता) समावेश होतो. वडगाव शेरी हा विधानसभा मतदारसंघ [[पुणे लोकसभा मतदारसंघ|पुणे लोकसभा मतदारसंघात]] मोडतो.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=भारत परिसीमन आयोग यांची अधिसूचना|लेखक=|विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20090219014012/http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|विदा दिनांक=2009-02-19|दुवा=http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|कृती=|प्रकाशक=मुख्य निवडणुक अधिकारी, महाराष्ट्र राज्य|दिनांक=|अ‍ॅक्सेसदिनांक=१२ October २००९|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/files/file/3931-delimitation-of-parliamentary-assembly-constituencies-order-2008/|title=Delimitation of Parliamentary &amp; Assembly Constituencies Order - 2008|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस (शरदचंद्र पवार) पक्षाचे]] [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]] हे वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघाचे विद्यमान आमदार आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mls.org.in/pdf2022/budget/%E0%A5%A7%E0%A5%AA%20%E0%A4%B5%E0%A5%80%20%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A4%BE%20%E0%A5%A8%E0%A5%A6%E0%A5%A7%E0%A5%AF%20%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4%20%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%20%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF.pdf|title=१४ वी महाराष्ट्र विधानसभा २०१९ सदस्यांचा संक्षिप्त जीवन परिचय|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== आमदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!आमदार&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/statistical-report/statistical-reports/|title=STATISTICAL REPORTS OF GENERAL ELECTION TO STATE LEGISLATIVE ASSEMBLY (VIDHANSABHA)|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|२०१९]]
| [[सुनिल विजय टिंगरे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१४|२०१४]]
| [[जगदीश तुकाराम मुळीक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[भारतीय जनता पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २००९|२००९]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०२४|२०२४]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार/meta/color}}&quot; |
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार]]
|}

== निवडणूक निकाल ==
{|class=&quot;wikitable collapsible collapsed&quot;
! colspan=3 width=600{{!}} [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुक २००९]]
|-
!colspan=3|वडगाव शेरी
|-
|-
!उमेदवार
![[पक्ष]]
!मत
|-
|[[बापुसाहेब तुकाराम पठारे]]
|[[राष्ट्रवादी]]
|७२,०३४
|-
| अजय जयवंत भोसले
|[[शिवसेना]] 
|३८,९१८
|-
| राजेंद्र शंकरराव एंडाळ
|[[मनसे]] 
|२८,५७९
|-
| हुल्गेश मरीअप्पा चलवाडी
|[[बहुजन समाज पक्ष|बसपा]]
|१३,१४०
|-
| सय्यद अफसर इब्राहीम
|[[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया|रिपाई (आ)]]
|११,३८१
|-
|SHAM RAMDAS CHANDANSHIVE
|[[अपक्ष]]
|६१७
|-
|ANTONY FRANSIS BHOSALE
|[[अपक्ष]]
|५२४
|-
|RAJENDRA BHAGAT ALIAS JEETU BHAU
|[[अपक्ष]]
|४९७
|-
|ISMAIL BABULAL SHAIKH
|[[अपक्ष]]
|४२८
|-
|SHAKIL IBRAHIM SAYYAD
|[[प्रबुद्ध रिपब्लिकन पार्टी|प्ररिप]]
|४१४
|-
|VADMARE VIJAYRAJ YELAJI
|[[अपक्ष]]
|३९३
|-
|PANDHARE RAMESH MANOHAR
|[[अपक्ष]]
|३६१
|-
|NANABHAU SHANKAR LANKE
|[[अपक्ष]]
|१९७
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{महाराष्ट्र विधानसभा}}
{{विस्तार}}

[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>71m0f99om35h4rhaljfk72x4fobytgq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506739</id>
      <parentid>2506738</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:07:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:190A:F187:9583:7984:19E2:279B</ip>
      </contributor>
      <origin>2506739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7626" sha1="6q6nfdhthza0oix2luhjelmctoyduu1" xml:space="preserve">'''वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघ - २०८''' हा [[महाराष्ट्र विधानसभा|महाराष्ट्र राज्य विधानसभे]]&lt;nowiki/&gt;च्या [[महाराष्ट्र विधानसभेच्या मतदारसंघांची यादी|२८८ मतदारसंघांपैकी]] एक आहे. हा [[पुणे जिल्हा|पुणे जिल्ह्यातील]] मतदारसंघ आहे. लोकसभा आणि विधानसभा मतदारसंघ परिसीमन आदेश, २००८ नुसार केलेल्या मतदारसंघांच्या रचनेनुसार, वडगाव शेरी मतदारसंघात [[पुणे महानगरपालिका|पुणे महानगरपालिकेच्या]] वॉर्ड क्र.८ ते १५, ६४ ते ६८, १२५ ते १२९ आणि हवेली तालुक्यातील कळस महसूल मंडळ ( पुणे महानगरपालिका हददीत समाविष्ट करण्यात आलेले क्षेत्र वगळता) समावेश होतो. वडगाव शेरी हा विधानसभा मतदारसंघ [[पुणे लोकसभा मतदारसंघ|पुणे लोकसभा मतदारसंघात]] मोडतो.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=भारत परिसीमन आयोग यांची अधिसूचना|लेखक=|विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20090219014012/http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|विदा दिनांक=2009-02-19|दुवा=http://ceo.maharashtra.gov.in/pdf/Notification_Marathi.pdf|कृती=|प्रकाशक=मुख्य निवडणुक अधिकारी, महाराष्ट्र राज्य|दिनांक=|अ‍ॅक्सेसदिनांक=१२ October २००९|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/files/file/3931-delimitation-of-parliamentary-assembly-constituencies-order-2008/|title=Delimitation of Parliamentary &amp; Assembly Constituencies Order - 2008|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार|राष्ट्रवादी काँग्रेस (शरदचंद्र पवार) पक्षाचे]] [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]] हे वडगाव शेरी विधानसभा मतदारसंघाचे विद्यमान आमदार आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mls.org.in/pdf2022/budget/%E0%A5%A7%E0%A5%AA%20%E0%A4%B5%E0%A5%80%20%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A4%BE%20%E0%A5%A8%E0%A5%A6%E0%A5%A7%E0%A5%AF%20%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A4%BE%20%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4%20%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%20%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF.pdf|title=१४ वी महाराष्ट्र विधानसभा २०१९ सदस्यांचा संक्षिप्त जीवन परिचय|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== आमदार ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!आमदार&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://eci.gov.in/statistical-report/statistical-reports/|title=STATISTICAL REPORTS OF GENERAL ELECTION TO STATE LEGISLATIVE ASSEMBLY (VIDHANSABHA)|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |पक्ष
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|२०१९]]
| [[सुनिल विजय टिंगरे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१४|२०१४]]
| [[जगदीश तुकाराम मुळीक]]
| style=&quot;background-color: {{भारतीय जनता पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[भारतीय जनता पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २००९|२००९]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष/meta/color}}&quot; |
|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|-
|[[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०२४|२०२४]]
| [[बापूसाहेब तुकाराम पठारे]]
| style=&quot;background-color: {{राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार/meta/color}}&quot; |
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार]]
|}

== निवडणूक निकाल ==
{|class=&quot;wikitable collapsible collapsed&quot;
! colspan=3 width=600{{!}} [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुक २००९]]
|-
!colspan=3|वडगाव शेरी
|-
|-
!उमेदवार
![[पक्ष]]
!मत
|-
|[[बापुसाहेब तुकाराम पठारे]]
|[[राष्ट्रवादी]]
|७२,०३४
|-
| अजय जयवंत भोसले
|[[शिवसेना]] 
|३८,९१८
|-
| राजेंद्र शंकरराव एंडाळ
|[[मनसे]] 
|२८,५७९
|-
| हुल्गेश मरीअप्पा चलवाडी
|[[बहुजन समाज पक्ष|बसपा]]
|१३,१४०
|-
| सय्यद अफसर इब्राहीम
|[[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया|रिपाई (आ)]]
|११,३८१
|-
|SHAM RAMDAS CHANDANSHIVE
|[[अपक्ष]]
|६१७
|-
|ANTONY FRANSIS BHOSALE
|[[अपक्ष]]
|५२४
|-
|RAJENDRA BHAGAT ALIAS JEETU BHAU
|[[अपक्ष]]
|४९७
|-
|ISMAIL BABULAL SHAIKH
|[[अपक्ष]]
|४२८
|-
|SHAKIL IBRAHIM SAYYAD
|[[प्रबुद्ध रिपब्लिकन पार्टी|प्ररिप]]
|४१४
|-
|VADMARE VIJAYRAJ YELAJI
|[[अपक्ष]]
|३९३
|-
|PANDHARE RAMESH MANOHAR
|[[अपक्ष]]
|३६१
|-
|NANABHAU SHANKAR LANKE
|[[अपक्ष]]
|१९७
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{महाराष्ट्र विधानसभा}}
{{विस्तार}}

[[वर्ग:महाराष्ट्रामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे जिल्ह्यामधील विधानसभा मतदारसंघ]]
[[वर्ग:पुणे लोकसभा मतदारसंघ]]</text>
      <sha1>6q6nfdhthza0oix2luhjelmctoyduu1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>लॉरेंझो दे मेदिची</title>
    <ns>0</ns>
    <id>74108</id>
    <revision>
      <id>2506591</id>
      <parentid>2506499</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:22:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* उतारवय आणि वारसा */</comment>
      <origin>2506591</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50238" sha1="iizw7tain1n0s1vvb8webwd1ca7n6ya" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने पिएरो रिदोल्फीशी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>iizw7tain1n0s1vvb8webwd1ca7n6ya</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506592</id>
      <parentid>2506591</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:26:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* कुटुंब */</comment>
      <origin>2506592</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50242" sha1="nhue7pcvu4tq5odw1hq8zkgat4qga79" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>nhue7pcvu4tq5odw1hq8zkgat4qga79</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506593</id>
      <parentid>2506592</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* उतारवय आणि वारसा */</comment>
      <origin>2506593</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51722" sha1="mqgxogpj8xp6m5up8iw5ltgqs7cnq6u" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>mqgxogpj8xp6m5up8iw5ltgqs7cnq6u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506595</id>
      <parentid>2506593</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:47:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* उतारवय आणि वारसा */</comment>
      <origin>2506595</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52646" sha1="7x1vtfyqfxq2jnqvmej8z64y4vtahyc" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;


लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>7x1vtfyqfxq2jnqvmej8z64y4vtahyc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506596</id>
      <parentid>2506595</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:55:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* उतारवय आणि वारसा */</comment>
      <origin>2506596</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54576" sha1="opq83pb4dtpmlodghg8msbfflj3ksf8" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>opq83pb4dtpmlodghg8msbfflj3ksf8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506715</id>
      <parentid>2506596</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:04:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506715</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54628" sha1="eqxw4fvjuyacxlglczf7e0h09emq2gu" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फ्लोरेन्सचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]</text>
      <sha1>eqxw4fvjuyacxlglczf7e0h09emq2gu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506716</id>
      <parentid>2506715</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:04:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>removed [[Category:फ्लोरेन्सचे शासक]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54622" sha1="7meyetkbsb8bnv9vkhr879ua425uhja" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पि|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फिरेंझेचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]</text>
      <sha1>7meyetkbsb8bnv9vkhr879ua425uhja</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506717</id>
      <parentid>2506716</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:06:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* कुटुंब */</comment>
      <origin>2506717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54657" sha1="p6lxkbrw4cant5po7s0jljpvymjrgts" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फिरेंझेचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]</text>
      <sha1>p6lxkbrw4cant5po7s0jljpvymjrgts</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506718</id>
      <parentid>2506717</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:07:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* उतारवय आणि वारसा */</comment>
      <origin>2506718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54708" sha1="ovgl5dxsfvg1azc1vz2u6eit0k3b233" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरुन आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरुन हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो दे मेदिची|जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फिरेंझेचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]</text>
      <sha1>ovgl5dxsfvg1azc1vz2u6eit0k3b233</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506729</id>
      <parentid>2506718</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:25:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54708" sha1="2k7171fswuvle23ybau6k03xao6ffsb" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''लॉरेंझो दि पिएरो दे मेदिची''' तथा '''लॉरेंझो दे मेदिची''' ([[१ जानेवारी]], [[इ.स. १४४९|१४४९]]:[[फिरेंत्से]], [[तोस्काना]], [[इटली]] - [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १४९२|१४९२]]:[[करेज्जी]], तोस्काना, इटली) हा [[इटली]]तील [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सचा]] अनभिषिक्त&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | आडनाव = Kent | पहिलेनाव = F.W. | दिनांक = 2006 | स्थान = USA | title = लॉरेंझो दे मेदिची अँड द आर्ट ऑफ मॅग्निफिसन्स (इंग्लिश)| प्रकाशक = [[JHU Press]] | पृष्ठे = 248 | आयएसबीएन = 0801886279 }}&lt;/ref&gt; शासक होता. लॉरेंझो पेशाने सावकार, राजकारणी, राजदूत होता. याने अनेक महान विद्वान, कवी आणि कलाकारांना पोसले.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Tim |last=Parks |author-link=Tim Parks |title=Medici Money: Banking, Metaphysics, and Art in Fifteenth-Century Florence |journal=The Art Book |volume=12 |issue=4 |location=New York |publisher=[[W.W. Norton &amp; Co]] |year=2008 |page=288 |doi=10.1111/j.1467-8357.2005.00614.x |url=https://books.google.com/books?id=hfVEAAAAQBAJ|isbn=9781847656872 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |title=Fact about Lorenzo de' Medici |website=100 Leaders in world history |year=2008 |access-date=15 November 2008 |publisher=[[Kenneth E. Behring]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927080957/http://100leaders.org/lorenzo-de-medici |archive-date=27 September 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Kent |first=F. W. |url=https://books.google.com/books?id=rpZw_s-kcaoC |title=Lorenzo De' Medici and the Art of Magnificence |date=1 February 2007 |publisher=[[JHU Press]] |isbn=978-0801886270 |series=The Johns Hopkins Symposia in Comparative History |volume= |location=USA |pages=110–112}}&lt;/ref&gt; त्याला त्याचे समकालीन ''लॉरेंझो इल मॅग्निफिको'' (महान लॉरेंझो, इंग्लिश:''लॉरेंझो द मॅग्निफिसन्ट'') असे संबोधत. लॉरेंझोचा शासनकाळ हा [[इटलीतील प्रबोधनकाळ|इटलीतील प्रबोधनाचा सर्वोच्चबिंदू]] होता.&lt;ref&gt;{{cite book |first=Gene |last=Brucker |author-link=Gene Brucker |title=Living on the Edge in Leonardo's Florence |location=Berkeley |publisher=[[University of California Press]] |date=21 March 2005 |pages=14–15 |doi=10.1177/02656914080380030604 |jstor=10.1525/j.ctt1ppkqw |url=https://books.google.com/books?id=EWfhYkonAQUC|isbn=9780520930995 |s2cid=144626626 }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने [[इटालिक लीग (१४५४)|इटलीच्या प्रादेशिक शासकांची युती]] घडवून आणुन त्यावेळच्या [[पोप सिक्स्टस चौथा|पोप सिक्स्टस चौथ्याच्या]] महत्वाकांक्षेला आळा घातला. यामुळे त्याच्यावर [[पाझी कट|पाझी घराण्याने कट]] रचून खूनी हल्ला चढवला. त्यात लॉरेंझो वाचला परंतु त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची]] त्यात बळी पडला.

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकाचा सुवर्णकाळ अस्तास जाण्यास सुरुवात झाली. त्याने मोठ्या प्रयत्नाने इटलीतील संस्थानांमध्ये घडवून आणलेले तह त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच कोसळले आणि पुन्हा यादवीस सुरुवात झाली.

लॉरेंझोला फ्लोरेन्समधील [[मेदिची चॅपेल]]मध्ये दफन करण्यात आले आहे.

== बालपण आणि घराणे ==
लॉरेंझो दे मेदिचीचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची]] हे [[मेदिची घराणे|त्यांच्या घराण्यातील]] फिरेंझेचे पहिले शासक होते. हे [[बांको दै मेदिची]] ही बँक चालवीत असत व त्याद्वारे ते [[युरोप]]मधील सर्वात धनाढ्य व्यक्तींपैकी एक झाले होते. त्याचवेळी त्यांनी [[फिरेंझे]]च्या राजकारणावर पकड बसवली. सत्तेवर असताना त्यांनी फिरेंझेच्या जनतेसाठीच्या सरकारी कामांवर आणि तेथे कलाप्रसार करण्यावर मुबलक पैसा खर्च केला.&lt;ref name=HRW&gt;Hugh Ross Williamson, ''Lorenzo the Magnificent'', Michael Joseph, (1974), {{ISBN|07181 12040}}.&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचे वडील [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनीही अनेक कलांना आश्रय दिला तर त्याचे काका [[जियोव्हानी दि कोसिमो दे मेदिची]] यांनी परंपरागत व्यवसाय चालविला. लॉरेंझोची आई [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] ही कवयत्री होती व फिरेंझेच्या प्लॅटोनिक अकादमीतील सदस्यांशी ती ओळख ठेवून होती.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Milligan |first=Gerry |url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195399301/obo-9780195399301-0174.xml |title=Renaissance and Reformation |date=26 August 2011 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780195399301 |series=[[Oxford Bibliographies]] |chapter=Lucrezia Tornabuoni |doi=10.1093/OBO/9780195399301-0174 |access-date=25 February 2015}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या वडील आणि काकांच्या मृत्युपश्चात ती लॉरेंझोची मुख्य सल्लागार झाली.

पिएरो आणि लुक्रेझियाच्या पाच मुलांपैकी लॉरेंझो हा सगळ्यात कर्तबगार समजला जात होता. लहानपणी त्याला [[जेंतिले दे बेक्की]] या राजदूत आणि बिशपने तसेच [[मार्सिलियो फिचिनो]] या तत्त्वज्ञानने शिक्षण दिले.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 67&lt;/ref&gt; त्याला [[रिनैसाँ]] काळातील महत्त्वाचे विद्वान [[जॉन आर्गिरोपूलस]] यांच्याकडून [[ग्रीक भाषा]] आणि [[ग्रीक संस्कृती|संस्कृतीचे]] शिक्षण मिळाले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=[[The Story of Civilization]]|volume=5|location=New York|pages=110}}&lt;/ref&gt; याशिवाय लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मे|जुलियानो]] यांनी [[जाउस्टिंग]], शिकार करणे, शिकारी पक्षी बाळगणे आणि घोडेस्वारीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या २०व्या वर्षी त्याने [[पालियो दि सियेना]] या घोड्यांच्या शर्यतीत भाग घेतल आणि तेथे जाउस्टिंगमध्ये पहिला क्रमांक मिळवला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Stanze of Angelo Poliziano|author=Poliziano, Angelo|date=1993|publisher=[[Penn State University Press|Pennsylvania State University Press]]|isbn=0271009373|location=University Park, Pa.|pages=x|oclc=26718982}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Christopher Hibbert, chapter 9&lt;/ref&gt; याबद्दल [[लुइजी पुल्ची]]ने कविता लिहून ठेवली आहे.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Davie|first=Mark|title=Luigi Pulci's ''Stanze per la Giostra'': Verse and Prose Accounts of a Florentine Joust of 1469|url=http://openurl.ingenta.com/content/xref?genre=article&amp;issn=0075-1634&amp;volume=44&amp;issue=1&amp;spage=41|journal=Italian Studies|year=1989|volume=44|issue=1|pages=41–58|doi=10.1179/007516389790509128}}&lt;/ref&gt; ही स्पर्धा मेदिची कुटुंबाने प्रायोजित केली होती याची नोंद घेत [[निक्कोलो माकियाव्हेली]]ने (कदाचित उपरोधानो) लिहिले की लॉरेंझो ''वशिल्याने नव्हे तर स्वतःच्या कर्तृत्त्वेने ही स्पर्धा जिंकला''.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|page=169}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला त्याच्या वडीलांनी लहानपणीच अनेक राजनैतिक दूत म्हणून महत्वाच्या व्यक्तींना भेटण्यास पाठविले. लॉरेंझो यासाठी अनेक वेळा रोमला जाउन [[पोप]] आणि इतर राजकारण्यांना भेटला.&lt;ref&gt;निक्कोलो माक्याव्हेल्ली, ''History of Florence'', Book VIII, Chap. 7.&lt;/ref&gt;

लोरेंझोचे वर्णन अगदी ''साधारण दिसणारा, फार उंच नसलेला, नकट्या नाकाचा, आखूड पायांचा आणि आडव्या बांध्याचा माणूस'' असे केल गेलेले आहे. लॉरेंझोला दूरवरचे दिसत नसे आणि त्याचा आवाज खरखरीत असल्याची नोंद आहे. उलटपक्षी त्याचा भाऊ जुलियानो हा अतिशय देखणा होता. [[बॉतिचेल्ली]]ने आपले [[मार्स अँड व्हीनस (बॉतिचेल्ली)|मार्स अँड व्हीनस]] हे चित्र काढताना जुलियानोला समोर ठेवलेले होते.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 70&lt;/ref&gt; लॉरेंझोच्या अगदी खास मित्र [[निक्कोलो व्हालोरी]]ने सुद्धा लॉरेंझोचे वर्णन करताना तो ''दिसायला कुरूप परंतु कुशाग्र बुद्धी असलेला, ज्याच्याकडे पाहताच त्याच्याबद्दल आदर वाटण्यासारखे काहीही नसलेला'' असे केले आहे.&lt;ref&gt;Janet Ross. &quot;Florentine Palaces &amp; Their Stories&quot;. 14 August 2016. Page 250.&lt;/ref&gt;

== राजकारण ==
[[Image:Verrocchio Lorenzo de Medici.jpg|thumb|डावे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
लहानपणापासून घराण्याचा वारसा चालविण्यासाठी तयार केल्या गेलेल्या लॉरेंझोने १४६९मध्ये आपल्या आजोबा आणि वडीलांच्या मृत्यूनंतर [[बांको दै मेदिची]] आणि फिरेंझेच्या राजकारणाचे सुकाणू हाती घेतले. यावेळी तो २० वर्षांचा होता. कोसिमो आणि पिएरोने फिरेंझेच्या जनतेसाठी आणि इतर राजकारणातील खर्चासाठी बँकेतून पैसे उचलले होते. हे लॉरेंझोने आपल्या सत्ताकाळात परत मिळवले.&lt;ref name=Walter2013&gt;{{cite magazine|title=Lorenzo der Prächtige: Mäzen, Schöngeist und Tyrann |trans-title=Lorenzo the Magnificent: Patron, Aesthete and Tyrant |first=Ingeborg |last=Walter |language=de |magazine=[[Damals]] |page=32 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोने फिरेंझे आणि [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकावर]] कधीच थेट सत्ता चालवली नाही. आपल्या आजोबा, वडील व नंतर मुलाप्रमाणेच त्याने आपले हस्तक सत्तेवर बसवले आणि पैसे चारून आणि नेमके हुनरी, कर्तबगार लोकांशी लग्नसंबंध करून त्याने सत्तेवर थेट १४९० पर्यंत मजबूत पकड ठेवली होती.&lt;ref name=ref2&gt;{{cite magazine|title=Die langsame Aushöhlung der Republik|trans-title=The Slow and Steady Erosion of the Republic|first=Volker|last=Reinhardt|language=de|magazine=[[Damals]]|pages=16–23|volume=45|issue=3|year=2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|first=Francesco|last=Guicciardini |title=History of Italy and History of Florence|location=New York|publisher=[[Twayne Publishers]]|year=1964 |page=8}}&lt;/ref&gt; या कारणास्तव फिरेंझेमधील इतर महत्त्वाकांक्षी कुटुंबे मेदिचींना पाण्यात पहात असे. यांच्या विरोधामुळे प्रजासत्ताकाचे राजकारण ढवळून निघाले ते लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतरही तसेच राहिले. यांपैकी पाझी कुटुंबाचा मेदिचींवर विशेष रोष होता व त्यांनी रचलेल्या कटात मेदिचींची सत्ता संपुष्टात येता राहिली.&lt;ref name=ref2/&gt;&lt;ref name=Thompson/&gt;

२६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेतील [[फ्रांचेस्को दे पाझी]], [[गिरोलामो रिआरियो]] आणि [[पिसाचे बिशप|पिसाचा बिशप]] [[फ्रांचेस्को साल्व्हिआती]] यांनी [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये लॉरेंझो आणि त्याचा भाऊ जुलियानोवर खूनी हल्ला केला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Renaissance Europe: Age of Recovery and Reconciliation|last=Jensen|first=De Lamar|publisher=D.C. Heath and Company|year=1992|location=Lexington, Mass|pages=80}}&lt;/ref&gt; फिरेंझे सरकारवरील सत्ता हस्तगत करण्यासाठी पाझी आणि साल्व्हिआती यांनी पोप [[सिक्स्टस चौथा|सिक्स्टस चौथ्याच्या]] संमतीने केलेल्या या हल्ल्यात जुलियानोला चर्चमध्येच भोसकून ठार मारण्यात आले. लॉरेंझोच्या गळ्यावर वार झाला परंतु त्याच्या व्यावसायिक भागीदार [[फ्रांचेस्को नोरी]] आणि कवी [[पोलिझियानो]] यांनी त्याला वाचवले.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=125}}&lt;/ref&gt; जुलियानोप्रमाणे नोरीही यात मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Busi |first=Giulio |url=https://books.google.com/books?id=tsRMDQAAQBAJ&amp;dq=francesco+nori+direttore+banco+dei+medici&amp;pg=PT101 |title=Lorenzo de' Medici |date=31 October 2016 |publisher=Mondadori |isbn=978-88-520-7722-7 |language=it}}&lt;/ref&gt; ही बातमी फिरेंझेमध्ये पसरताच शहरातील जमावाने हल्लेखोरांना आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना रस्त्यात ठेचून मारले.&lt;ref name=Thompson&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hrq9d567398C&amp;q=Francesco+Salviati+archbishop&amp;pg=PA189|title=Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation|pages=189 ff|first=Bard|last=Thompson|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]] |year=1996 |isbn=0-8028-6348-5}}&lt;/ref&gt;

या कटाविरुद्ध झालेल्या जनक्षोभात आपले हस्तक बळी पडलेले पाहून आणि फिरेंझेवर आपली हुकुमत येणे अशक्य असल्याचे कळून चुकल्यावर सिक्स्टस चौथ्याने मेदिची घराण्याची संपत्ती मिळेल तेथून जप्त केली आणि फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावर अनेक प्रकारे अडचणी आणल्या. त्याने लॉरेंझोला आणि पर्यायाने फिरेंझेच्या सरकारला वाळीत टाकले आणि नंतर संपूर्ण प्रजासत्ताकावर धार्मिक संस्कार करण्यावर बंदी घातली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lee|last=Hancock|title=Lorenzo de' Medici: Florence's Great Leader and Patron of the Arts|page=[https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57 57]|publisher=[[Rosen Publishing|The Rosen Publishing Group, Inc.]]|year=2005|isbn=1-4042-0315-X|url-access=registration|url=https://archive.org/details/lorenzodemedici00leeh/page/57}}&lt;/ref&gt; याचा फारसा प्रभाव पडत नसल्याचे पाहून त्याने [[नेपल्सचे राजतंत्र|नेपल्सच्या राजा]] [[नापोलीचा पहिला फर्डिनांड|पहिल्या फर्डिनांडशी]] युती केली आणि फर्डिनांडचा मुलगा [[नापोलीचा दुसरा आल्फोन्सो|कालाब्रियाचा आल्फोन्सोच्या]] नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेवर चाल केली.&lt;ref&gt;{{cite book|first=Lauro |last=Martines |title=April Blood: Florence and the Plot Against the Medici |location=[[Oxford University Press]] |year=2003}}&lt;/ref&gt;

[[File:Lorenzo di Magnifico visits king Ferdinand of Aragon in Naples (Palazzo Vecchio, Florence).jpg|thumb|डावे|''फर्डिनांडला भेटायला गेलेला लॉरेंझो''. [[पलाझ्झो व्हेक्कियो]]मधील [[जॉर्जियो व्हासारी]] आणि [[मार्को मार्केत्ती]]ने काढलेले चित्र]]
याविरुद्ध लॉरेंझोने फिरेंझेच्या नागरिकांना आवाहन करून प्रतिकार केला परंतु फिरेंझेचे परंपरागत मित्र-राज्ये [[बोलोन्याचे राजतंत्र|बोलोन्या]] आणि [[मिलानचे राजतंत्र|मिलानकडून]] मदत न मिळाल्याने हे युद्ध लांबत गेले.&lt;ref name=Thompson/&gt; ही कोंडी फोडण्यासाठी लॉरेंझो स्वतः नेपल्सला फर्डिनांडशी बोलणी करण्यासाठी गेला आणि स्वखुशीने त्याचा बंदी म्हणून अनेक महिने राहिला. फर्डिनांडशी तह करून लॉरेंझोने फिरेंझेवरील संकट घालवले. याचा फायदा करून घेत त्याने फिरेंझेच्या संविधानात अनेक बदल करवून घेतले व त्याद्वारे फिरेंझेवरील स्वतःची पकड अधिकच मजबूत केली

यानंतर लॉरेंझोने आसपासच्या राज्यांशी मित्रत्त्वाचे धोरण घेतले. आपल्या आजोबा कोसिमो दे मेदिचीप्रमाणे याने उत्तर इटलीमधील राज्यांमध्ये मुत्सद्दीपणा करून त्यांच्या आपसात शांतता राखली आणि त्याद्वारे युरोपातील [[फ्रांस]] आणि [[व्हॅटिकन सिटी]] यांसारख्या मोठ्या सत्तांना इटलीपासून दूर ठेवले. लॉरेंझोने [[ओस्मानी साम्राज्य|ऊस्मानी सम्राट]] [[दुसरा मेहमेद|मेहमेद दुसऱ्याशीही]] मित्रत्त्वाचे संबंध स्थापले. ऊस्मानी साम्राज्याशी समुद्रीमार्गी होत असलेल्या व्यापारातून [[मेदिची घराणे|मेदिची घराण्याच्या]] संपत्तीमध्ये मोठी वाढ झाली.&lt;ref&gt;{{cite book|last = Inalcik|first = Halil|year = 2000|location = London|title = The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600|publisher = [[Orion Publishing Group]]| page = 135|isbn = 978-1-84212-442-0}}&lt;/ref&gt;

या शांतताकाळात लॉरेंझोने मेदिची घराण्याचा व फिरेंझेचा आर्थिक विकास करणे चालू ठेवले होते. या सुमारास तोस्कानामधील [[व्होल्तेरा]] येथे मोठ्या प्रमाणात [[तुरटी]] आढळू आली. काच बनविणे, कातडे कमविणे आणि वस्त्रोद्योगात वापरले जाणारे हे खनिज तोपर्यंत फक्त उस्मानी साम्राज्यातून, ते ही [[जेनोवा|जिनोआ]]च्या एकाधिकाराखाली आयात होत असे. १४६२मध्ये [[व्हॅटिकन सिटी]] आणि नंतर लॉरेंझोच्या [[मेदिची बँक|मेदिची बँकेने]] यात शिरकाव केला. व्हॅटिकनमधून [[पोप]]ने अधर्मीयांकडून ([[मुसलमान]] उस्मानी साम्राज्य) तुरटी आयात करण्यावर बंदी घातली. त्यामुळे तोल्फा आणि व्होल्तेरामधील तुरटीला मोठा भाव मिळाला.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Rise and Decline of the Medici Bank, 1397–1494|last=de Roover|first=Raymond|publisher=[[Harvard University Press]]|year=1963|pages=152–154}}&lt;/ref&gt; या बदल्यात पोपने प्रति [[क्विंटल]] २ [[डुकाट]] कर घेणे सुरू केले. व्होल्तेराच्या नागरिकांना जेव्हा आपल्या प्रदेशातील तुरटीची किंमत कळली तेव्हा त्यांनी त्यातून मिळणारा पैसा फिरेंझेतील सावकार आणि [[रोम]]मधील पोपकडे न जाता आपल्याच शहरात खर्च व्हावा अशी मागणी केली. फिरेंझेनी ही मागणी धुडकावून लावल्यावर व्होल्तेराने फिरेंझेपासून विभक्त होण्याचा प्रयत्न केला. या सशस्त्र उठावाविरुद्ध लॉरेंझोने भाडोत्री सैन्य धाडले. या सैन्याने व्होल्तेरामध्ये जाळपोळ केली आणि तेथील अनेक नागरिकांना मृत्युदंड दिला. लॉरेंझोने यानंतर व्होल्तेराला जाउन समझोता केला परंतु ही बाब त्याच्या व्यावसायिक आणि राजकारणी व्यक्तमत्वावरील गालबोट ठरले.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/florentinehistor02machuoft|title=The Florentine History|last=Machiavelli|first=Niccolò|date=1906|publisher=London: Archibald Constable and Co. Limited|volume=2|pages=197–198}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The Renaissance|last=Durant|first=Will|publisher=Simon and Schuster|year=1953|series=The Story of Civilization|volume=5|location=New York|pages=112}}&lt;/ref&gt;

== कलाश्रय ==
लॉरेंझोने आपल्या दरबारात व मित्रवर्तुळात अनेक चित्रकार, शिल्पकार, लेखक, कवी आणि इतर कलाकारांना आश्रय दिला होता. ख्यातनाम होण्याआधीच लॉरेंझोने त्यांचे हुनर ओळखून त्यांना आर्थिक आणि इतर अनेक प्रकारे मदत केली. यांपैकी [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो बुओनारोती]], [[पिएरो देल पोलैउओलो]], [[अँतोनियो देल पोलैउओलो]], [[आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियो]], [[सांद्रो बॉत्तिचेल्ली]], [[दॉमेनिको घिर्लांदैयो]] या दिग्गजांनी [[इटली]] आणि पर्यायाने [[युरोप|युरोपातील]] कलाक्षेत्रात क्रांती केली. युरोपातील [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|रिनैसाँ]] घडवून आणणाऱ्या या मंडळींचा पुढील अनेक शतके जगभर प्रभाव आहे. त्यांच्यामागे खंबीरपणे उभा असलेल्या लॉरेंझोमुळे जगप्रसिद्ध कलाकृती तयार झाल्या. यांत [[मिकेलेंजेलोचा डेव्हिड]], लिओनार्दोची अनेक चित्रे, [[रफायेल]]ची कला, यांशिवाय असंख्य कृतींचा समावेश आहे. मिकेलेंजेलो तर तीन वर्षे लॉरेंझोच्या महालात त्याच्या कुटुंबातीलच एक सदस्य असल्यासारखा राहिला होता.

लॉरेंझोने स्वतः या कलाकारांकडून मोजक्याच कृती बनवून घेतल्या असल्या तरी आपले राजकीय आणि व्यावसायिक संबंध वापरून त्याने यांना अनेक धनाढ्य आणि शक्तिशाली लोकांकडून कामे मिळवून दिली.

[[File:Medici - Rappresentazione dei santi Giovanni e Paolo, circa 1485 - 2411117 Scan00017.tif|thumb|upright|डावे|''साक्रा रॅप्रेसेंतेझियोने दै सांती जियोव्हानी ए पाओलो'' (&quot;संत जॉन आणि पॉलचे पवित्र दर्शन&quot;), लॉरेंझोने लिहिलेला उतारा]]
लॉरेंझो स्वतः चित्रकार होता आणि त्याने आपल्या [[तोस्काना बोलीभाषा|तोस्काना बोलीभाषेत]] कविता केल्या आहेत. यांत त्याने मानवी जीवनातील आनंदाबरोबरच दुःख, विषाद आणि अस्थिरता यांचे वर्णन केले आहे. विशेषतः त्याच्या आयुष्यातील उत्तरकाळातील कृतींमध्ये हे अधिक दिसून येते.&lt;ref&gt;[[iarchive:La.Poesia.di.Lorenzo.dei.MediciLydiaUgolini.1985|La Poesia di Lorenzo di Medici]] | ''The Poetry of [[Lorenzo di Medici]]''- [[Lydia Ugolini]]; Lecture (1985); Audio&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोचे आजोबा [[कोसिमो दे मेदिची|कोसिमो]] यांनी पुस्तके गोळा करणे सुरू केले होते. यातून पुढे ''मेदिची ग्रंथालय'' ([[लॉरेंशियन ग्रंथालय]]) तयार झाले. लॉरेंझोने आपल्या हस्तकांकरवी पूर्वेतून अनेक दुर्मिळ पुस्तके आणवली. अशा पुस्तकांच्या असंख्य नकला करण्यासाठी त्याने कारागीर बसविले व या ज्ञानाचा युरोपभर प्रसार करविला. त्याने [[मार्सिलियो फिचिनो]], [[पोलिझियानो]] आणि [[जियोव्हानी पिको देल्ला मिरांदोला]] यांसारख्या अनेक विचारवंतांच्या बैठका घडवून आणि त्यातून तयार झालेले तत्त्वज्ञान जतन करवून ठेवले.&lt;ref name=Schmidt&gt;{{cite journal|title=Mäzene auf den Spuren der Antike |trans-title=Patrons in the footsteps of Antiquity |first=Eike D. |last=Schmidt |author-link=Eike Schmidt|language=de |journal=[[Damals]] |pages=36–43 |volume=45 |issue=3 |year=2013}}&lt;/ref&gt;

दूरदर्शीपणाने आणि उदारहस्ताने मदत करून युरोपभर कला आणि ज्ञान पसरविल्यामुळे लॉरेंझोला ''महान'' (''इल मॅग्निफिको'') हे बिरुद मिळाले.

लॉरेंझोने आपल्याकडील कलाश्रितांना इतर राज्यकर्त्यांकडे पाठवून राजनैतिक संबंध दृढ केले. त्याने घिर्लांदैयो, बॉत्तिचेल्ली, [[पिएरो पेरुजिनो]], [[कोसिमो रॉसेल्ली]] यांसारख्यांना [[सिस्टीन चॅपेल]]मधील भित्तिचित्रे रंगवण्यास स्वखर्चाने पाठविले. यामुळे पोप सिक्स्टस चौथा आणि फिरेंझेमधील वितुष्ट कमी होण्यास मदत झाली.&lt;ref name=Schmidt/&gt;

लॉरेंझोने १४७१मध्ये लावलेल्या अंदाजानुसार मेदिची घराण्याने कलाश्रयावर तोपर्यंत ६,३०,००० [[फ्लोरिन (चलन)|फ्लोरिन]] (२०२०मधील ३,८४० कोटी रुपये) खर्च केले होते. ही रक्कम पुढील २० वर्षे लॉरेंझो हयात असेपर्यंत अनेकपटींनी वाढली असल्याचा कयास आहे. याबद्दल लॉरेंझोने म्हणले आहे -- &lt;blockquote&gt;या (कला व ज्ञानप्रसारावर पैसे खर्च करण्याबद्दल) मला किंचितही खेद नाही. अनेकांना या मोठ्या रकमेतील काही भाग तरी आपल्या खिशातच रहावा असे वाटत असले तरीही. माझे असे मत आहे हा खर्च करणे हे आपल्या राज्याचा बहुमान आहे, आणि मला वाटते की हा पैसा योग्य ठिकाणीच खर्च झाला आणि याचा मला अत्यंत आनंद आहे.&lt;ref&gt;{{cite book|editor-first=G.|editor-last=Brucker|title=The Society of Renaissance Florence: A Documentary Study|location=New York |year=1971|page=27|publisher=[[Harper &amp; Row]]}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

१४७९मध्ये लॉरेंझो फिरेंझेच्या सिन्योरियाची पुनर्बांधणी करणाऱ्या समितीचा कायमी सदस्य झाला. या पदावरून त्याने सार्वजनिक कामांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कलाकृतींच्या निवडीत मोठा प्रभाव ठेवला.&lt;ref&gt;E. B. Fryde, ''Humanism and Renaissance Historiography'' (London, 1983), 137&lt;/ref&gt;

== कुटुंब ==
[[File:Clarice Orsini de Medici.JPG|thumb|upright|डावे|[[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]]]
लॉरेंझो दे मेदिचीने [[क्लॅरिचे ओर्सिनी]]शी ७ फेब्रुवारी, १४६९ रोजी लग्न केले. नंतर ४ जून रोजी त्यांनी पुन्हा समक्ष लग्न केले. हे दोघेही समवयस्क होते जे त्याकाळच्या इटालियन समाजात नवलाईचे होते. त्यांचे लग्न क्लॅरिचेच्या मृत्यूपर्यंत टिकले.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Pernis |first=Maria Grazia |url=https://www.worldcat.org/oclc/61130758 |title=Lucrezia Tornabuoni de' Medici and the Medici family in the fifteenth century |date=2006 |publisher=Peter Lang |others=Laurie Adams |isbn=0-8204-7645-5 |location=New York |oclc=61130758}}&lt;/ref&gt; क्लॅरिचे [[ओर्सिनी घराणे|ओर्सिनी घराण्याच्या]] [[याकोपो ओर्सिन|याकोपो]] आणि माद्दालेना ओर्सिनी यांची मुलगी होती.

क्लॅरिचे आणि लॉरेंझो यांना १० मुले झाली:
* [[लुक्रेझिया दे मेदिची (१४७०-१५५३)|लुक्रेझिया मारिया रोमोला दे मेदिची]] (१४७०-१५५३).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot;&gt;{{cite book | last=Tomas | first=Natalie R. | title=The Medici Women: Gender and Power in Renaissance Florence | publisher=Ashgate | location=Aldershot | year=2003 | isbn=0754607771 | pages=7, 21, 25}}&lt;/ref&gt; हिने याकोपो साल्व्हिआतीशी लग्न केले. त्यांच्या १० मुलांमध्ये कार्डिनल [[जियोव्हानी साल्व्हिआती]], कार्डिनल [[बेर्नार्दो साल्व्हिआती]], [[मारिया साल्व्हिआती]] ([[पहिला कोसिमो दे मेदिची|पहिल्या कोसिमो दे मेदिचीची]] आई) आणि [[फ्रांचेस्का साल्व्हिआती]] ([[पोप लिओ दहावा|पोप लिओ दहाव्याची]] आई) होते.
* दोन जुळी मुले. (मार्च १४७१मध्ये जन्मतःच मृत)
* [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७२-१५०३)).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; लॉरेंझोनंतरचा फिरेंझेचा शासक आणि [[फ्रांस]]ची राणी [[कॅथेरीन दे मेदिची]]चे आजोबा. याला ''कमनशिबी'' असे टोपणनाव होते.
* [[माद्दालेना दे मेदिची (१४७३-१५२८)|मरिया माद्दालेना रोमोला दे मेदिची]] (१४७३-१५२८) हिने [[फ्रांचेशेत्तो सिबो]] या [[पोप इनोसंट आठवा|पोप इनोसंट आठव्याच्या]] अनौरस मुलाशी लग्न केले. त्यांना ७ मुले झाली.
* काँतेस्सिना बेआत्रिस दे मेदिची. २३ सप्टेंबर, १४७४ रोजी जन्मतःच मृत&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Wheeler |first=Greg |date=9 July 2020 |title=Piero de Medici (the Unfortunate) Timeline 1472-1503 |url=https://www.thetimelinegeek.com/piero-de-medici-the-unfortunate-1472-1503/ |access-date=9 May 2023 |website=TheTimelineGeek |language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[पोप लिओ दहावा|जिओव्हानी दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७५-१५२१).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; १५१३मध्ये पोपपदावर बसला.&lt;ref&gt;J.N.D. Kelly, ''The Oxford Dictionary of Popes'' (Oxford 1986), p. 256.&lt;/ref&gt;
* [[लुइसा दे मेदिची]] (१४७७-१४८८)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; तथा ''लुइजा''. हिचे लग्न [[जियोव्हानी दे मेदिची इल पोपोलानो]]शी ठरले होते परंतु ही लहानणीच मृत्यू पावली
* [[काँतेस्सिना दि लॉरेंझो दे मेदिची|काँतेस्सिना अँतोनिया दे मेदिची]] (१४७८-१५१५).&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; हिने [[पिएरो रिदोल्फी]]शी लग्न केले. यांच्या ५ मुलांमध्ये कार्डिनल [[निक्कोलॉ रिदोल्फी]] होता. हिचा जन्म [[पिस्तोरिया]]मध्ये झाला होता.
* [[जुलियानो दे मेदिची (१४७९-१५१६)|जुलियानो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (१४७९-१५१६)&lt;ref name=&quot;Tomas&quot; /&gt; [[नेमूर्सचे ड्यूक|नेमूर्सचा ड्यूक]].

यांच्यापैकी काँतेस्सिना अँतोनिया वगळता सगळ्यांचा जन्म फिरेंझेमध्ये झाला होता.

यांशिवाय लॉरेंझोने आपल्या भाऊ [[जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची|जुलियानोच्या]] अनौरस मुलाला दत्तक घेतले होते. [[जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] (१४७८-१५३४) हा १५१७-१५२३ फिरेंझेचा शासक होता. त्यानंतर तो [[पोप क्लेमेंट सातवा]] या नावाने पोप झाला.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/04024a.htm|title=Catholic Encyclopedia: Pope Clement VII|website=www.newadvent.org}}&lt;/ref&gt;

== उतारवय आणि वारसा ==
[[File:Lorenzo el Magnífico, por Giorgio Vasari.jpg|thumb|upright|डावे|[[जॉर्जियो व्हासारी]]ने १६व्या शतकात काढलेले लॉरेंझो दे मेदिचीचे मृत्युपश्चात चित्र]]
लॉरेंझोच्या शेवटच्या वर्षांमध्येही तो राजकारण आणि व्यवसायात व्यस्त होता. त्याची ७ पैकी अनेक मुले स्वतः वेगवेगळ्या मार्गी लागलेली होती. त्याचा सगळ्यात मोठा मुलगा [[पिएरो दि लॉरेंझे दे मेदिची|पिएरो]] वडीलांच्या मागे फिरेंझेचे शासन सांभाळण्यासाठी सज्ज होत होता. एका मुलीने पोप इनोसंट आठव्याच्या मुलाशी लग्न केलेले होते. ४ मुले [[कार्डिनल]] झाली व त्यांतील २ पुढे जाउन [[पोप]]पदी बसली होती. 

लॉरेंझोची पत्नी [[क्लॅरिचे ओर्सिनी|क्लॅरिचे]] मृत्युशय्येवर असताना तो स्वतः खूप आजारी होता व तिच्या शेवटच्या दिवसांत तिच्यापासून लांब होता. तिच्या मृत्यूनंतर त्याने खच खाल्ली व त्याने हळूहळू राजकारण आणि व्यवसायातून अंग काढून घेण्यास सुरुवात केली.

याच सुमारास फिरेंझेच्या लोकांवर [[गिरोलामो साव्होनारोला]] या धर्मगुरुचा प्रभाव वाढला होता. त्याच्या मते ख्रिश्चन लोक त्यांच्या धर्मापासून दूर जात होते व त्याकरता लॉरेंझो आणि त्याने आश्रय दिलेले कलावंत मोठ्या प्रमाणात जबाबदार होते. साव्होनारोला याला खुद्द लॉरेंझोनेच फिरेंझेला आणवला होता.&lt;ref&gt;Donald Weinstein, ''Savonarola: The Rise and Fall of a Renaissance Prophet'' (New Haven, 2011) Chap. 5: The Magnificent Lorenzo&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्युपश्चातच्या निष्कर्षांनुसार त्याला [[अॅक्रोमेगाली]] हा दुर्मिळ आजार होता. त्याच्या वर्णनावरून आणि त्याच्या अस्थि आणि [[मृत्युमुखवटा|मृत्युमुखवट्यावरील]] संशोधनावरून हे निष्कर्ष काढलेले आहेत.&lt;ref&gt;{{cite journal | doi=10.1016/S0140-6736(17)31339-9 | title=Acromegaly in Lorenzo the Magnificent, father of the Renaissance | year=2017 | last1=Lippi | first1=Donatella | last2=Charlier | first2=Philippe | last3=Romagnani | first3=Paola | journal=The Lancet | volume=389 | issue=10084 | page=2104 | pmid=28561004 | s2cid=38097951 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt;

लॉरेंझो ८ एप्रिल, १४९२ च्या रात्री आपल्या [[व्हिला मेदिची दि करेज्जी|करेज्जी येथील महालात]] मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-XC6DwAAQBAJ&amp;pg=PA474 |title=Cuvier's History of the Natural Sciences: Nineteen lessons from the Sixteenth and Seventeenth Centuries |first=Georges |last=Cuvier |publisher=Publications scientifiques du Muséum |date=24 October 2019 |page=474 |isbn=9782856538739}}&lt;/ref&gt; तो मृत्युशय्येवर असताना साव्होनारोला त्याला भेटायला गेला होता. त्यानंतर अफवा होती की साव्होनारोलाने लॉरेंझोला मरताना नरकात जाण्याचा शाप दिला होता. परंतु [[रोबेर्तो रिदोल्फी]]च्या ''व्हिता दि गिरोलामो साव्होनारोला'' या पुस्तकानुसार हे खरे नाही. लॉरेंझोच्या मृत्यूच्या वेळी हजर असलेल्या व्यक्तींनी लिहिल्यानुसार लॉरेंझोने ८ एप्रिलचे धार्मिक संगीत ऐकले व त्यानंतर तो रात्रीत मृत्यू पावला.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=8jDfydG6ReAC&amp;pg=PA347 |title=The Late Medieval Age of Crisis and Renewal, 1300–1500: A Biographical Dictionary |first=Clayton J. |last=Drees |publisher=[[Greenwood Publishing Group]] |year=2001 |page=347 |isbn=9780313305887}}&lt;/ref&gt; त्याच्या मृत्यूच्या क्षणी अनेक अपशकुन झाल्याचे सांगितले जाते, जसे [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]]च्या घुमटावर वीज कोसळणे, अनेक ठिकाणी भूत दिसणे, इ.&lt;ref&gt;Hugh Ross Williamson, p. 268.&lt;/ref&gt;

लॉरेंझोला [[बेसिलिका दि सान लॉरेंझो (फिरेंझे)|बेसिलिका दि सान लॉरेंझो]] येथे त्याचा भाऊ [[जुलियानो दे मेदिची|जुलियानो]] याच्या शेजारी दफन करण्यात आले. अनेकदा लॉरेंझो आणि जुलियानो यांना [[सार्जेस्तिया नुओव्हा]] येथे त्यांच्या नावाने दफन केल्याचे समजले जाते परंतु त्या ठिकाणी तीच नावे असलेल्या वेगळ्या व्यक्ती आहेत -- [[उर्बिनोचा ड्यूक लॉरेंझो दे मेदिची]] आणि [[नेमूर्सचा ड्यूक जुलियानो दे मेदिची]].&lt;ref name=HRW270&gt;Hugh Ross Williamson, p. 270-80&lt;/ref&gt; १५५९मध्ये थोरल्या लॉरेंझो आणि जुलियानोचे अवशेष सार्जेस्तिया नुओव्हामध्ये [[मिकेलेंजेलो]]ने रचलेल्या [[मडोन्ना]]च्या शिल्पाखाली निनावी कबरींमध्ये हलविण्यात आले.&lt;ref name=HRW270/&gt;

लॉरेंझोच्या मृत्यूनंतर [[पिएरो दि लॉरेंझो दे मेदिची]] (''कमनिशिबी पिएरो'') या त्याच्या सर्वात मोठ्या मुलाने फिरेंझेची सत्ता आणि व्यवसाय हाती घेतला. दोनच वर्षांत दोन्ही गोष्टी त्याच्या हातातून गेल्या. लॉरेंझोचा दुसरा मुलगा जियोव्हानी [[पोप लिओ दहावा|लिओ दहावा]] नावाने पोप झाला व त्याने [[स्पेन]]च्या राजाशी संधान बांधून १५१२मध्ये फिरेंझे काबीज केले.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=gjg|title=History of the Medici|website=History World}}&lt;/ref&gt; लॉरेंझोचा दत्तक मुलगा जुलियो दि जुलियानो हा [[पोप क्लेमेंट सातवा|क्लेमेंट सातवा]] नावाने पोप झाला आणि त्याने [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]च्या हाती फिरेंझेची सत्ता देउन आपल्या घराण्याची [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील]] पकड पुन्हा मिळवली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/people-global-african-history/de-medici-alessandro-1510-1537/|title=Alessandro de' Medici (1510–1537) {{*}} BlackPast|date=9 December 2007}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:फिरेंझेचे शासक]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इ.स. १४४९ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४९२ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]</text>
      <sha1>2k7171fswuvle23ybau6k03xao6ffsb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:भारतीय संसद</title>
    <ns>10</ns>
    <id>80859</id>
    <revision>
      <id>2506532</id>
      <parentid>2505636</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:39:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506532</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3889" sha1="dsx6e8p3l5l2jxfm0psec54dpwbk9dt" xml:space="preserve">{{Navbox
|name  = भारतीय संसद
|title = [[भारतीय संसद]]
|image = [[चित्र:Emblem of India.svg|64px]]
|listclass = hlist

|group1 = [[लोकसभा]]
|list1  = 
* [[लोकसभेचा अध्यक्ष|अध्यक्ष]]
* [[लोकसभेचे उपाध्यक्ष|उपाध्यक्ष]]
* [[लोकसभेचे महासचिव|महासचिव]]
* [[लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते|विरोधी पक्षनेते]]
* [[भारतीय लोकसभा मतदारसंघ सूची|मतदारसंघ]]
* [[लोकसभा टीव्ही]]

{{navbox|child
|group1 = [[लोकसभा सदस्य]]
|list1  =
* [[पहिली लोकसभा]]
** [[१ ली लोकसभा सदस्य|सदस्य]]
* [[दुसरी लोकसभा]]
** [[२ री लोकसभा सदस्य|सदस्य]]
* [[तिसरी लोकसभा]]
** [[३ री लोकसभा सदस्य|सदस्य]]
* [[चौथी लोकसभा]]
** [[४ थी लोकसभा सदस्य|सदस्य]]
* [[पाचवी लोकसभा]]
** [[५ वी लोकसभा सदस्य|सदस्य]]
* [[सहावी लोकसभा]]
** [[६ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[सातवी लोकसभा]]
** [[७ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[आठवी लोकसभा]]
** [[८ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[नववी लोकसभा]]
** [[९ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[दहावी लोकसभा]]
** [[१० व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[अकरावी लोकसभा]]
** [[११ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[बारावी लोकसभा]]
** [[१२ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[तेरावी लोकसभा]]
** [[१३ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[चौदावी लोकसभा]]
** [[१४ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[पंधरावी लोकसभा]] 
** [[१५ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[सोळावी लोकसभा]] 
** [[१६ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[सतरावी लोकसभा]] 
** [[१७ व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
* [[अठरावी लोकसभा]] 
** [[१८व्या लोकसभेचे सदस्य|सदस्य]]
}}

|group2 = [[राज्यसभा]]
|list2  = 
* [[राज्यसभा सदस्य|सदस्य]]
** [[राज्यसभेच्या वर्तमान खासदारांची यादी|वर्तमान]]
* [[भारताचे उपराष्ट्रपती|अध्यक्ष (भारताचे उपराष्ट्रपती)]]
** [[भारताच्या उपराष्ट्रपतींची यादी|यादी]]
* [[राज्यसभेचे उपसभापती|उपसभापती]]
* [[राज्यसभेतील विरोधीपक्ष नेते|विरोधीपक्ष नेते]]
* [[राज्यसभा टीव्ही]]

}}

&lt;noinclude&gt;
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[वर्ग:भारतीय मार्गक्रमण साचे]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dsx6e8p3l5l2jxfm0psec54dpwbk9dt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कोपरगाव</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85305</id>
    <revision>
      <id>2506597</id>
      <parentid>2308857</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T22:28:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>9929</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>सांगकाम्या: 1 इतर भाषातील दुव्यांचे विलिनीकरण, आता [[d:WD:I|विकिडेटा]]वर उपलब्ध [[d:Q2241490]]</comment>
      <origin>2506597</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1995" sha1="6tazrdyb2qxwmhrmr9qgu095axqt0xw" xml:space="preserve">{{विस्तार}}
{{तालुका शहर|ता=कोपरगाव तालुका|श=कोपरगाव}}

{{माहितीचौकट भारतीय शहर
| नाव			= कोपरगाव 
| जिल्हा_नाव		= [[अहमदनगर जिल्हा]]
| राज्य_नाव		= महाराष्ट्र
| लोकसंख्या		= ६५,२७३
| जनगणना_वर्ष		= २०११
| क्षेत्रफळ			= 
| दूरध्वनी_कोड		= ०२४२३
| पोस्टल_कोड		= ४२३६०१
| आरटीओ_कोड		= MH १७
| निर्वाचित_प्रमुख_नाव		= 
| निर्वाचित_पद_नाव		= 
| प्रशासकीय_प्रमुख_नाव	= 
| प्रशासकीय_पद_नाव		= 
| संकेतस्थळ_लिंक		= 
}}

'''कोपरगाव''' हे [[अहमदनगर जिल्हा|अहमदनगर जिल्ह्यातील]] [[कोपरगाव तालुका|कोपरगाव तालुक्याचे]] मुख्यालय असलेले शहर आहे.

== भौगोलिक स्थान ==
कोपरगाव शहर अहमदनगर - मनमाड या राज्य महामार्ग क्र. १० वर अहमदनगरपासून ११५ किमी अंतरावर गोदावरी नदीकाठी वसलेले आहे. कोपरगावपासून मुंबईचे अंतर साधारणपणे २९६ कि.मी. आहे.
== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{अहमदनगर जिल्हा}}
[[वर्ग:अहमदनगर जिल्हा]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील शहरे]]
[[वर्ग:कोपरगाव]]</text>
      <sha1>6tazrdyb2qxwmhrmr9qgu095axqt0xw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>फिरेंझेचे प्रजासत्ताक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93579</id>
    <revision>
      <id>2506710</id>
      <parentid>2325012</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:02:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक]] वरुन [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] ला हलविला: शुद्धलेखन</comment>
      <origin>2325012</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6932" sha1="bbte30btnn1k8bdjzsziq6k01w1m4d0" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भूतपूर्व देश
| राष्ट्र_अधिकृत_नाव_स्थानिकभाषेमध्ये = Repubblica Fiorentina&lt;br /&gt;(''रेपुब्लिका फ्योरेंतिना'')
| राष्ट्र_अधिकृत_नाव_मराठीमध्ये = फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक
| सुरुवात_वर्ष = इ.स. १११५
| शेवट_वर्ष = इ.स. १५३२
| मागील१ = 
| मागील_ध्वज१ = 
| पुढील१ = फ्लोरेन्साची डची
| पुढील_ध्वज१ = Medici Flag of Tuscany.png
| राष्ट्र_ध्वज = Flag of Florence.svg
| राष्ट्र_चिन्ह = FlorenceCoA.svg
| राष्ट्र_ध्वज_नाव = 
| राष्ट्र_चिन्ह_नाव = 
| जागतिक_स्थान_नकाशा = RepublicofFlorence1494.png
| ब्रीद_वाक्य = 
| राजधानी_शहर = [[फ्लोरेन्स]]
| सर्वात_मोठे_शहर = 
| शासन_प्रकार = [[प्रजासत्ताक]]
| राष्ट्रप्रमुख_नाव = 
| पंतप्रधान_नाव = 
| राष्ट्रीय_भाषा = [[तोस्काना भाषा|तोस्काना]], [[लॅटिन भाषा|लॅटिन]]
| इतर_प्रमुख_भाषा = 
| राष्ट्रीय_चलन = [[फ्लोरिन (इटालियन चलन)|फ्लोरिन]] (इ.स. १२५२ - इ.स. १५३३)
| क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी = 
| लोकसंख्या_संख्या = 
| लोकसंख्या_घनता = 
}}

'''फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक''' (मराठी नामभेद: '''फ्लोरेन्साचे प्रजासत्ताक''', '''फ्लोरेंटाइन प्रजासत्ताक''' ; [[इटालियन भाषा|इटालियन]]: ''Repubblica Fiorentina'', ''रिपब्लिका फ्योरेंतिना'' ;) हे [[इटली]]च्या [[टस्कनी]] प्रदेशातील [[फ्लोरेन्स]] शहरात राजधानी असलेले प्रजासत्ताक राज्य होते. हे प्रजासत्ताक [[इ.स. १११५]]मध्ये स्थापन झाले. त्यावर्षी टस्कनीची राज्यकर्ती [[टस्कनीची मटिल्टा|मटिल्डाचा]] मृत्यू झाल्यावर फ्लोरेन्समधील जनतेने [[टस्कनीचे मार्ग्रेव्ह|तेथील मार्ग्रेव्हची]] हुकुमत झुगारून देउन [[प्रजासत्ताक]] राज्यव्यवस्था सुरू केली.&lt;ref name=अब्सोल्यूटफ्लोरेन्स१&gt;{{स्रोत संकेतस्थळ |दुवा = http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html | title = फ्लोरेन्सचा इतिहास | प्रकाशक = अब्सोल्यूट फ्लोरेन्स.कॉम | दिनांक = | अ‍ॅक्सेसदिनांक = 2009-05-26 | भाषा = इंग्लिश}}&lt;/ref&gt;

दर दोन वर्षांनी फ्लोरेन्समधील व्यक्ती एका नाममात्र राजाची (''गोनाफॅलोनियेरे'') निवड करीत. हा राज मग एका समितीची (''सिग्नोरिया'') स्थापना करून त्यावर फ्लोरेन्सच्या लोकांमधून नागरिकांची नेमणूक करीत असे. ही समिती रोजचा राज्यकारभार पहात असे. [[इ.स. १४३४]]मध्ये [[कोसिमो दे मेदिची]]ने या समितीवर नियंत्रण मिळवले. यानंतर [[इ.स. १९४९]]पर्यंत या कुटुंबाच्या व्यक्तींनी या समितीद्वारे फ्लोरेन्सवर शासन केले. [[इ.स. १५१२]]मध्ये जियोव्हानी दे मेदिचीने (नंतरचा [[पोप लिओ दहावा]]) परत समितीवर ताबा मिळवला. [[लीग ऑफ कॉन्याकचे युद्ध|लीग ऑफ कॉन्याकच्या युद्धा]] दरम्यान [[इ.स. १५२७]]मध्ये मेदिची कुटंबाची सत्ता फ्लोरेन्सवरून निसटली पण नंतर अकरा महिने शहराला वेढा घालून [[इ.स. १५३१]]मध्ये मेदिची कुटुंब परत सत्तेवर आले.

आता नाममात्र प्रजासत्ताक राहिलेल्या या राज्याच्या शासक [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]ला [[पोप क्लेमेंट सातवा|पोप क्लेमेंट सातव्याने]] ''फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकचा ड्यूक'' असा खिताब देउन मेदिचींना तेथील वंशपारंपारिक राजेपद बहाल केले. [[इ.स. १५३२]]मध्ये ४२० वर्षांनंतर या प्रजासत्ताकाचे राज्यात रूपांतर झाले.&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | लेखक = स्ट्रेथर्न, पॉल |  title = मेदिची: &quot;गॉडफादर्स ऑफ द रेनेसॉं&quot; | प्रकाशक = विंटेज पब्लिशर्स | आयएसबीए = ९७८-०-०९९-५२२९७-३ | पृष्ठ = ३२१ | भाषा = इंग्लिश }}&lt;/ref&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:फ्लोरेन्स]]</text>
      <sha1>bbte30btnn1k8bdjzsziq6k01w1m4d0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506712</id>
      <parentid>2506710</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:03:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>प्रस्तावना</comment>
      <origin>2506712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7003" sha1="p8cslh98ook0dbckx5bsxq9me8vlvex" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भूतपूर्व देश
| राष्ट्र_अधिकृत_नाव_स्थानिकभाषेमध्ये = Repubblica Fiorentina&lt;br /&gt;(''रेपुब्लिका फ्योरेंतिना'')
| राष्ट्र_अधिकृत_नाव_मराठीमध्ये = फिरेंझेचे प्रजासत्ताक
| सुरुवात_वर्ष = इ.स. १११५
| शेवट_वर्ष = इ.स. १५३२
| मागील१ = 
| मागील_ध्वज१ = 
| पुढील१ = फ्लोरेन्साची डची
| पुढील_ध्वज१ = Medici Flag of Tuscany.png
| राष्ट्र_ध्वज = Flag of Florence.svg
| राष्ट्र_चिन्ह = FlorenceCoA.svg
| राष्ट्र_ध्वज_नाव = 
| राष्ट्र_चिन्ह_नाव = 
| जागतिक_स्थान_नकाशा = RepublicofFlorence1494.png
| ब्रीद_वाक्य = 
| राजधानी_शहर = [[फ्लोरेन्स]]
| सर्वात_मोठे_शहर = 
| शासन_प्रकार = [[प्रजासत्ताक]]
| राष्ट्रप्रमुख_नाव = 
| पंतप्रधान_नाव = 
| राष्ट्रीय_भाषा = [[तोस्काना भाषा|तोस्काना]], [[लॅटिन भाषा|लॅटिन]]
| इतर_प्रमुख_भाषा = 
| राष्ट्रीय_चलन = [[फ्लोरिन (इटालियन चलन)|फ्लोरिन]] (इ.स. १२५२ - इ.स. १५३३)
| क्षेत्रफळ_वर्ग_किमी = 
| लोकसंख्या_संख्या = 
| लोकसंख्या_घनता = 
}}
'''फिरेंझेचे प्रजासत्ताक''' तथा '''फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक''' (मराठी नामभेद: '''फ्लोरेन्साचे प्रजासत्ताक''', '''फ्लोरेंटाइन प्रजासत्ताक''' ; [[इटालियन भाषा|इटालियन]]: ''Repubblica Fiorentina'', ''रिपब्लिका फ्योरेंतिना'' ;) हे [[इटली]]च्या [[टस्कनी]] प्रदेशातील [[फ्लोरेन्स]] शहरात राजधानी असलेले प्रजासत्ताक राज्य होते. हे प्रजासत्ताक [[इ.स. १११५]]मध्ये स्थापन झाले. त्यावर्षी टस्कनीची राज्यकर्ती [[टस्कनीची मटिल्टा|मटिल्डाचा]] मृत्यू झाल्यावर फ्लोरेन्समधील जनतेने [[टस्कनीचे मार्ग्रेव्ह|तेथील मार्ग्रेव्हची]] हुकुमत झुगारून देउन [[प्रजासत्ताक]] राज्यव्यवस्था सुरू केली.&lt;ref name=अब्सोल्यूटफ्लोरेन्स१&gt;{{स्रोत संकेतस्थळ |दुवा = http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html | title = फ्लोरेन्सचा इतिहास | प्रकाशक = अब्सोल्यूट फ्लोरेन्स.कॉम | दिनांक = | अ‍ॅक्सेसदिनांक = 2009-05-26 | भाषा = इंग्लिश}}&lt;/ref&gt;

दर दोन वर्षांनी फ्लोरेन्समधील व्यक्ती एका नाममात्र राजाची (''गोनाफॅलोनियेरे'') निवड करीत. हा राज मग एका समितीची (''सिग्नोरिया'') स्थापना करून त्यावर फ्लोरेन्सच्या लोकांमधून नागरिकांची नेमणूक करीत असे. ही समिती रोजचा राज्यकारभार पहात असे. [[इ.स. १४३४]]मध्ये [[कोसिमो दे मेदिची]]ने या समितीवर नियंत्रण मिळवले. यानंतर [[इ.स. १९४९]]पर्यंत या कुटुंबाच्या व्यक्तींनी या समितीद्वारे फ्लोरेन्सवर शासन केले. [[इ.स. १५१२]]मध्ये जियोव्हानी दे मेदिचीने (नंतरचा [[पोप लिओ दहावा]]) परत समितीवर ताबा मिळवला. [[लीग ऑफ कॉन्याकचे युद्ध|लीग ऑफ कॉन्याकच्या युद्धा]] दरम्यान [[इ.स. १५२७]]मध्ये मेदिची कुटंबाची सत्ता फ्लोरेन्सवरून निसटली पण नंतर अकरा महिने शहराला वेढा घालून [[इ.स. १५३१]]मध्ये मेदिची कुटुंब परत सत्तेवर आले.

आता नाममात्र प्रजासत्ताक राहिलेल्या या राज्याच्या शासक [[अलेस्सांद्रो दे मेदिची]]ला [[पोप क्लेमेंट सातवा|पोप क्लेमेंट सातव्याने]] ''फ्लोरेन्सच्या प्रजासत्ताकचा ड्यूक'' असा खिताब देउन मेदिचींना तेथील वंशपारंपारिक राजेपद बहाल केले. [[इ.स. १५३२]]मध्ये ४२० वर्षांनंतर या प्रजासत्ताकाचे राज्यात रूपांतर झाले.&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक | लेखक = स्ट्रेथर्न, पॉल |  title = मेदिची: &quot;गॉडफादर्स ऑफ द रेनेसॉं&quot; | प्रकाशक = विंटेज पब्लिशर्स | आयएसबीए = ९७८-०-०९९-५२२९७-३ | पृष्ठ = ३२१ | भाषा = इंग्लिश }}&lt;/ref&gt;

{{विस्तार}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:फ्लोरेन्स]]</text>
      <sha1>p8cslh98ook0dbckx5bsxq9me8vlvex</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची</title>
    <ns>0</ns>
    <id>130967</id>
    <revision>
      <id>2506694</id>
      <parentid>2498193</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:40:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* हे सुद्धा पहा */</comment>
      <origin>2506694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67125" sha1="cua4qhyke5npou8i4cmdevcj1n5vwn6" xml:space="preserve">ही भारतीय पुरुष क्रिकेट कसोटी क्रिकेपटूंची यादी आहे. कसोटी कॅप ज्या क्रमाने मिळाली त्या क्रमाने या यादीत खेळाडूंची नावे दिलेली आहेत. एकाच कसोटी सामन्यात एकाहून अधिक खेळाडूंना प्रथम कसोटी कॅप्स मिळालेल्या असल्यास त्यांची आडनावाप्रमाणे क्रमवारी लावलेली आहे.&lt;ref&gt;Cricinfo.com http://www.espncricinfo.com/india/content/player/caps.html?country=6;class=1&lt;/ref&gt;

==खेळाडू==
'''नोंदी''' &lt;/br&gt;
* ही यादी ९ मार्च २०२४ रोजी संपलेल्या सामन्यापर्यंत अद्ययावत आहे.
* संक्षेप : प. सा. = पहिला सामना; अ. सा. = अखेरचा सामना. 
* गोलंदाजीतील सर्वोत्तम कामगिरी एका कसोटी डावातील सर्वोत्कृष्ट कामगिरी आहे. 
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot; | कारकीर्द
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot; | [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot; | [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot; | [[क्षेत्ररक्षण]]
|-
! scope=&quot;col&quot; | कॅप
! scope=&quot;col&quot; | खेळाडू
! scope=&quot;col&quot; | प. सा.
! scope=&quot;col&quot; | अ. सा. 
! scope=&quot;col&quot; | सामने 
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; |सर्वोच्च धावा
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|फलंदाजी सरासरी]]
! scope=&quot;col&quot; |[[शतक (क्रिकेट)|शतके/अर्धशतके (१००/५०)]]
! scope=&quot;col&quot; |[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |[[चायनीज कट (क्रिकेट फटका)|सर्वोत्तम]]
! scope=&quot;col&quot; |[[गोलंदाजी सरासरी]]
! scope=&quot;col&quot; |५/१० बळी
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत]]
|-
|१||[[लढा अमरसिंग]]||१९३२||१९३६ ||७||२९२||५१||२२.४६||०/१||२८||७/८६ ||३०.६४||२/०||३||०
|-
|२||[[सोराबजी कोला]]||१९३२||१९३३ ||२||६९||३१||१७.२५||०/०||- ||- ||- ||- /- ||२||०
|-
|३||[[जहांगीर खान]]||१९३२||१९३६ ||४||३९||१३||५.५७||०/०||४||४/६० ||६३.७५||०/०||४||०
|-
|४||[[लाल सिंग]]||१९३२||१९३२ ||१||४४||२९||२२.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|५||[[नऊमल जेऊमल]]||१९३२||१९३४ ||३||१०८||४३||२७.००||०/०||२||१/४ ||३४.००||०/०||०||०
|-
|६||[[जनार्दन नवले]]||१९३२||१९३३ ||२||४२||१३||१०.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|७||[[सी.के. नायडू]]||१९३२||१९३६ ||७||३५०||८१||२५.००||०/२||९||३/४० ||४२.८८||०/०||४||०
|-
|८||[[नझिर अली]]||१९३२||१९३४ ||२||३०||१३||७.५०||०/०||४||४/८३ ||२०.७५||०/०||०||०
|-
|९||[[मोहम्मद निस्सार]]||१९३२||१९३६ ||६||५५||१४||६.८७||०/०||२५||५/९० ||२८.२८||३/०||२||०
|-
|१०||[[फिरोझ पालिया]]||१९३२||१९३६ ||२||२९||१६||९.६६||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|११||[[वझिर अली]]||१९३२||१९३६ ||७||२३७||४२||१६.९२||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१२||[[लाला अमरनाथ]]||१९३३||१९५२ ||२४||८७८||११८||२४.३८||१/४||४५||५/९६ ||३२.९१||२/०||१३||०
|-
|१३||[[लक्ष्मीदास जय]]||१९३३||१९३३ ||१||१९||१९||९.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१४||[[रुस्तमजी जमशेदजी]]||१९३३||१९३३ ||१||५||४* ||- ||०/०||३||३/१३७ ||४५.६६||०/०||२||०
|-
|१५||[[विजय मर्चंट]]||१९३३||१९५१ ||१०||८५९||१५४||४७.७२||३/३||०||- ||- ||०/०||७||०
|-
|१६||[[लढा रामजी]]||१९३३||१९३३ ||१||१||१||०.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१७||[[दिलावर हुसेन]]||१९३४||१९३६ ||३||२५४||५९||४२.३३||०/३||- ||- ||- ||- /- ||६||१
|-
|१८||[[मोरप्पकम गोपालन]]||१९३४||१९३४ ||१||१८||११* ||१८.००||०/०||१||१/३९ ||३९.००||०/०||३||०
|-
|१९||[[मुश्ताक अली]]||१९३४||१९५२ ||११||६१२||११२||३२.२१||२/३||३||१/४५ ||६७.३३||०/०||७||०
|-
|२०||[[सी एस नायडू]]||१९३४||१९५२ ||११||१४७||३६||९.१८||०/०||२||१/१९ ||१७९.५०||०/०||३||०
|-
|२१||[[पतियाळाचे युवराज]]||१९३४||१९३४ ||१||८४||६०||४२.००||०/१||- ||- ||- ||- /- ||२||०
|-
|२२||[[दत्ताराम हिंदळेकर]]||१९३६||१९४६ ||४||७१||२६||१४.२०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||३||०
|-
|२३||[[विझियानगरमचे महाराजकुमार]]||१९३६||१९३६ ||३||३३||१९* ||८.२५||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|२४||[[खेर्शेद मेहेरोमजी]]||१९३६||१९३६ ||१||०||०* ||- ||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|२५||[[कोटर रामास्वामी]]||१९३६||१९३६ ||२||१७०||६०||५६.६६||०/१||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|२६||[[बाका जिलानी]]||१९३६||१९३६ ||१||१६||१२||१६.००||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|२७||[[गुल मोहम्मद]]||१९४६||१९५२||८&lt;ref&gt;पाकिस्तानसाठीही खेळले. इथे कामगिरी फक्त भारतापुरतीच मर्यादित.&lt;/ref&gt;||१६६||३४||११.०६||०/०||२||२/२१ ||१२.००||०/०||३||०
|-
|२८||[[विजय हजारे]]||१९४६||१९५३ ||३०||२१९२||१६४* ||४७.६५||७/९||२०||४/२९ ||६१.००||०/०||११||०
|-
|२९||[[अब्दुल कारदार|अब्दुल करदार]]&lt;ref&gt;पाकिस्तानसाठीही खेळला. इथे कामगिरी फक्त भारतापुरतीच मर्यादित.&lt;/ref&gt;||१९४६||१९४६ ||३||८०||४३||१६.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|३०||[[विनू मांकड]]||१९४६||१९५९ ||४४||२१०९||२३१||३१.४७||५/६||१६२||८/५२ ||३२.३२||८/२||३३||०
|-
|३१||[[रुसी मोदी]]||१९४६||१९५२ ||१०||७३६||११२||४६.००||१/६||०||- ||- ||०/०||३||०
|-
|३२||[[इफ्तिखार अली खान पटौडी]]||१९४६||१९४६  ||३&lt;ref&gt; पतौडीचे थोरले नवाब इंग्लंडसाठीही क्रिकेट खेळले होते. इथे फक्त भारतासाठीची कामगिरी दिलेली आहे. &lt;/ref&gt;||५५||२२||११.००||०/०||-  ||-  ||-  ||-  /-  ||१||०
|-
|३३||[[सदाशिव शिंदे]]||१९४६||१९५२ ||७||८५||१४||१४.१६||०/०||१२||६/९१ ||५९.७५||१/०||०||०
|-
|३४||[[चंदू सरवटे]]||१९४६||१९५१ ||९||२०८||३७||१३.००||०/०||३||१/१६ ||१२४.६६||०/०||०||०
|-
|३५||[[रंगा सोहोनी]]||१९४६||१९५१ ||४||८३||२९* ||१६.६०||०/०||२||१/१६ ||१०१.००||०/०||२||०
|-
|३६||[[हेमू अधिकारी]]||१९४७||१९५९ ||२१||८७२||११४* ||३१.१४||१/४||३||३/६८ ||२७.३३||०/०||८||०
|-
|३७||[[जेन्नी इराणी]]||१९४७||१९४७ ||२||३||२* ||३.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||२||१
|-
|३८||[[गोगुमल किशनचंद]]||१९४७||१९५२ ||५||८९||४४||८.९०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|३९||[[खंडू रांगणेकर]]||१९४७||१९४८ ||३||३३||१८||५.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|४०||[[अमीर इलाही]]||१९४७||१९४७ ||१||१७||१३||८.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|४१||[[दत्तू फडकर]]||१९४७||१९५९ ||३१||१२२९||१२३||३२.३४||२/८||६२||७/१५९ ||३६.८५||३/०||२१||०
|-
|४२||[[कंवर रायसिंग]]||१९४८||१९४८ ||१||२६||२४||१३.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|४३||[[प्रोबीर सेन]]||१९४८||१९५२ ||१४||१६५||२५||११.७८||०/०||- ||- ||- ||- /- ||२०||११
|-
|४४||[[कोमंदूर रंगाचारी]]||१९४८||१९४८ ||४||८||८* ||२.६६||०/०||९||५/१०७ ||५४.७७||१/०||०||०
|-
|४५||[[खानमोहम्मद इब्राहिम]]||१९४८||१९४९ ||४||१६९||८५||२१.१२||०/१||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|४६||[[केकी तारापोर]]||१९४८||१९४८ ||१||२||२||२.००||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|४७||[[पॉली उम्रीगर]]||१९४८||१९६२ ||५९||३६३१||२२३||४२.२२||१२/१४||३५||६/७४ ||४२.०८||२/०||३३||०
|-
|४८||[[मॉन्टू बॅनर्जी]]||१९४९||१९४९ ||१||०||०||०.००||०/०||५||४/१२० ||३६.२०||०/०||३||०
|-
|४९||[[गुलाम अहमद]]||१९४९||१९५९ ||२२||१९२||५०||८.७२||०/१||६८||७/४९ ||३०.१७||४/१||११||०
|-
|५०||[[निरोद चौधरी]]||१९४९||१९५१ ||२||३||३* ||३.००||०/०||१||१/१३० ||२०५.००||०/०||०||०
|-
|५१||[[मधुसूदन रेगे]]||१९४९||१९४९ ||१||१५||१५||७.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|५२||[[शुटे बॅनर्जी]]||१९४९||१९४९ ||१||१३||८||६.५०||०/०||५||४/५४ ||२५.४०||०/०||०||०
|-
|५३||[[नाना जोशी]]||१९५१||१९६० ||१२||२०७||५२* ||१०.८९||०/१||- ||- ||- ||- /- ||१८||९
|-
|५४||[[पंकज रॉय]]||१९५१||१९६० ||४३||२४४२||१७३||३२.५६||५/९||१||१/६ ||६६.००||०/०||१६||०
|-
|५५||[[कोईंबतराव गोपीनाथ]]||१९५१||१९६० ||८||२४२||५०* ||२२.००||०/१||१||१/११ ||११.००||०/०||२||०
|-
|५६||[[माधव मंत्री]]||१९५१||१९५५ ||४||६७||३९||९.५७||०/०||- ||- ||- ||- /- ||८||१
|-
|५७||[[बक दिवेचा]]||१९५२||१९५२ ||५||६०||२६||१२.००||०/०||११||३/१०२ ||३२.८१||०/०||५||०
|-
|५८||[[सुभाष गुप्ते]]||१९५२||१९६१ ||३६||१८३||२१||६.३१||०/०||१४९||९/१०२ ||२९.५५||१२/१||१४||०
|-
|५९||[[विजय मांजरेकर]]||१९५२||१९६५ ||५५||३२०८||१८९* ||३९.१२||७/१५||१||१/१६ ||४४.००||०/०||१९||२
|-
|६०||[[दत्ता गायकवाड]]||१९५२||१९६१ ||११||३५०||५२||१८.४२||०/१||०||- ||- ||०/०||५||०
|-
|६१||[[गुलाबराय रामचंद]]||१९५२||१९६० ||३३||११८०||१०९||२४.५८||२/५||४१||६/४९ ||४६.३१||१/०||२०||०
|-
|६२||[[हिरालाल गायकवाड]]||१९५२||१९५२ ||१||२२||१४||११.००||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|६३||[[शाह न्यालचंद]]||१९५२||१९५२ ||१||७||६* ||७.००||०/०||३||३/९७ ||३२.३३||०/०||०||०
|-
|६४||[[माधव आपटे]]||१९५२||१९५३ ||७||५४२||१६३* ||४९.२७||१/३||०||- ||- ||०/०||२||०
|-
|६५||[[बाळ दाणी]]||१९५२||१९५२ ||१||- ||- ||- ||- /- ||१||१/९ ||१९.००||०/०||१||०
|-
|६६||[[राजिंदरनाथ]]||१९५२||१९५२ ||१||- ||- ||- ||- /- ||- ||- ||- ||- /- ||०||४
|-
|६७||[[इब्राहिम माका]]||१९५२||१९५३ ||२||२||२* ||- ||०/०||- ||- ||- ||- /- ||२||१
|-
|६८||[[दीपक शोधन]]||१९५२||१९५३ ||३||१८१||११०||६०.३३||१/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|६९||[[चंद्रशेखर गडकरी]]||१९५३||१९५५ ||६||१२९||५०* ||२१.५०||०/१||०||- ||- ||०/०||६||०
|-
|७०||[[जयसिंगराव घोरपडे]]||१९५३||१९५९ ||८||२२९||४१||१५.२६||०/०||०||- ||- ||०/०||४||०
|-
|७१||[[पननमल पंजाबी]]||१९५५||१९५५ ||५||१६४||३३||१६.४०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||५||०
|-
|७२||[[नरेन ताम्हाणे]]||१९५५||१९६१ ||२१||२२५||५४* ||१०.२२||०/१||- ||- ||- ||- /- ||३५||१६
|-
|७३||[[प्रकाश भंडारी]]||१९५५||१९५६ ||३||७७||३९||१९.२५||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|७४||[[जसू पटेल]]||१९५५||१९६० ||७||२५||१२||२.७७||०/०||२९||९/६९ ||२१.९६||२/१||२||०
|-
|७५||[[ए.जी. कृपालसिंग]]||१९५५||१९६४ ||१४||४२२||१००* ||२८.१३||१/२||१०||३/४३ ||५८.४०||०/०||४||०
|-
|७६||[[नारायण स्वामी]]||१९५५||१९५५ ||१||- ||- ||- ||- /- ||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|७७||[[नरी कॉंट्रॅक्टर]]||१९५५||१९६२ ||३१||१६११||१०८||३१.५८||१/११||१||१/९ ||८०.००||०/०||१८||०
|-
|७८||[[विजय मेहरा]]||१९५५||१९६४ ||८||३२९||६२||२५.३०||०/२||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|७९||[[सदाशिव पाटील]]||१९५५||१९५५ ||१||१४||१४* ||- ||०/०||२||१/१५ ||२५.५०||०/०||१||०
|-
|८०||[[बापू नाडकर्णी]]||१९५५||१९६८ ||४१||१४१४||१२२* ||२५.७०||१/७||८८||६/४३ ||२९.०७||४/१||२२||०
|-
|८१||[[गुंडीबेल सुंदरम]]||१९५५||१९५६ ||२||३||३* ||- ||०/०||३||२/४६ ||५५.३३||०/०||०||०
|-
|८२||[[चंद्रकांत पाटणकर]]||१९५६||१९५६ ||१||१४||१३||१४.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||३||१
|-
|८३||[[चंदू बोर्डे]]||१९५८||१९६९ ||५५||३०६१||१७७* ||३५.५९||५/१८||५२||५/८८ ||४६.४८||१/०||३७||०
|-
|८४||[[गुलाम गार्ड]]||१९५८||१९६० ||२||११||७||५.५०||०/०||३||२/६९ ||६०.६६||०/०||२||०
|-
|८५||[[मनोहर हार्डिकर]]||१९५८||१९५८ ||२||५६||३२* ||१८.६६||०/०||१||१/९ ||५५.००||०/०||३||०
|-
|८६||[[वसंत रांजणे]]||१९५८||१९६४ ||७||४०||१६||६.६६||०/०||१९||४/७२ ||३४.१५||०/०||१||०
|-
|८७||[[रामनाथ केनी]]||१९५९||१९६० ||५||२४५||६२||२७.२२||०/३||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|८८||[[सुरेंद्रनाथ]]||१९५९||१९६१ ||११||१३६||२७||१०.४६||०/०||२६||५/७५ ||४०.५०||२/०||४||०
|-
|८९||[[अपूर्व सेनगुप्ता]]||१९५९||१९५९ ||१||९||८||४.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|९०||[[रमाकांत देसाई]]||१९५९||१९६८ ||२८||४१८||८५||१३.४८||०/१||७४||६/५६ ||३७.३१||२/०||९||०
|-
|९१||[[एम एल जयसिंहा]]||१९५९||१९७१ ||३९||२०५६||१२९||३०.६८||३/१२||९||२/५४ ||९२.११||०/०||१७||०
|-
|९२||[[अरविंद आपटे]]||१९५९||१९५९ ||१||१५||८||७.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|९३||[[अब्बास अली बेग]]||१९५९||१९६७ ||१०||४२८||११२||२३.७७||१/२||०||- ||- ||०/०||६||०
|-
|९४||[[वेनटप्पा मुद्दय्या]]||१९५९||१९६० ||२||११||११||५.५०||०/०||३||२/४० ||४४.६६||०/०||०||०
|-
|९५||[[सलीम दुरानी]]||१९६०||१९७३ ||२९||१२०२||१०४||२५.०४||१/७||७५||६/७३ ||३५.४२||३/१||१४||०
|-
|९६||[[बुधी कुंदरन]]||१९६०||१९६७ ||१८||९८१||१९२||३२.७०||२/३||०||- ||- ||०/०||२३||७
|-
|९७||[[ए जी मिल्खासिंग]]||१९६०||१९६१ ||४||९२||३५||१५.३३||०/०||०||- ||- ||०/०||२||०
|-
|९८||[[मन सूद]]||१९६०||१९६० ||१||३||३||१.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|९९||[[रुसी सुर्ती]]||१९६०||१९६९ ||२६||१२६३||९९||२८.७०||०/९||४२||५/७४ ||४६.७१||१/०||२६||०
|-
|१००||[[बाळू गुप्ते]]||१९६१||१९६५ ||३||२८||१७* ||२८.००||०/०||३||१/५४ ||११६.३३||०/०||०||०
|-
|१०१||[[वामन कुमार]]||१९६१||१९६१ ||२||६||६||३.००||०/०||७||५/६४ ||२८.८५||१/०||२||०
|-
|१०२||[[फारूख इंजिनिअर]]||१९६१||१९७५ ||४६||२६११||१२१||३१.०८||२/१६||- ||- ||- ||- /- ||६६||१६
|-
|१०३||[[दिलीप सरदेसाई]]||१९६१||१९७२ ||३०||२००१||२१२||३९.२३||५/९||०||- ||- ||०/०||४||०
|-
|१०४||[[मन्सूर अली खान पतौडी]]||१९६१||१९७५ ||४६||२७९३||२०३* ||३४.९१||६/१६||१||१/१० ||८८.००||०/०||२७||०
|-
|१०५||[[एरापल्ली प्रसन्ना]]||१९६२||१९७८ ||४९||७३५||३७||११.४८||०/०||१८९||८/७६ ||३०.३८||१०/२||१८||०
|-
|१०६||[[भागवत चंद्रशेखर]]||१९६४||१९७९ ||५८||१६७||२२||४.०७||०/०||२४२||८/७९ ||२९.७४||१६/२||२५||०
|-
|१०७||[[राजिंदर पाल]]||१९६४||१९६४ ||१||६||३* ||६.००||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|१०८||[[हनुमंत सिंग]]||१९६४||१९६९ ||१४||६८६||१०५||३१.१८||१/५||०||- ||- ||०/०||११||०
|-
|१०९||[[कुमार इंद्रजितसिंहजी]]||१९६४||१९६९ ||४||५१||२३||८.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||६||३
|-
|११०||[[श्रीनिवास वेंकटराघवन]]||१९६५||१९८३ ||५७||७४८||६४||११.६८||०/२||१५६||८/७२ ||३६.११||३/१||४४||०
|-
|१११||[[वेंकटरामन सुब्रमण्य]]||१९६५||१९६८ ||९||२६३||७५||१८.७८||०/२||३||२/३२ ||६७.००||०/०||९||०
|-
|११२||[[अजित वाडेकर]]||१९६६||१९७४ ||३७||२११३||१४३||३१.०७||१/१४||०||- ||- ||०/०||४६||०
|-
|११३||[[बिशनसिंग बेदी]]||१९६७||१९७९ ||६७||६५६||५०* ||८.९८||०/१||२६६||७/९८ ||२८.७१||१४/१||२६||०
|-
|११४||[[सुब्रतो गुहा]]||१९६७||१९६९ ||४||१७||६||३.४०||०/०||३||२/५५ ||१०३.६६||०/०||२||०
|-
|११५||[[रमेश सक्सेना]]||१९६७||१९६७ ||१||२५||१६||१२.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|११६||[[सय्यद अबिद अली]]||१९६७||१९७४ ||२९||१०१८||८१||२०.३६||०/६||४७||६/५५ ||४२.१२||१/०||३२||०
|-
|११७||[[उमेश कुलकर्णी]]||१९६७||१९६८ ||४||१३||७||४.३३||०/०||५||२/३७ ||४७.६०||०/०||०||०
|-
|११८||[[चेतन चौहान]]||१९६९||१९८१ ||४०||२०८४||९७||३१.५७||०/१६||२||१/४ ||५३.००||०/०||३८||०
|-
|११९||[[अशोक मांकड|अशोक मानकड]]||१९६९||१९७८ ||२२||९९१||९७||२५.४१||०/६||०||- ||- ||०/०||१२||०
|-
|१२०||[[अजित पै]]||१९६९||१९६९ ||१||१०||९||५.००||०/०||२||२/२९ ||१५.५०||०/०||०||०
|-
|१२१||[[अंबर रॉय]]||१९६९||१९६९ ||४||९१||४८||१३.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१२२||[[अशोक गंडोत्रा]]||१९६९||१९६९ ||२||५४||१८||१३.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१२३||[[एकनाथ सोळकर]]||१९६९||१९७७ ||२७||१०६८||१०२||२५.४२||१/६||१८||३/२८ ||५९.४४||०/०||५३||०
|-
|१२४||[[गुंडाप्पा विश्वनाथ]]||१९६९||१९८३ ||९१||६०८०||२२२||४१.९३||१४/३५||१||१/११ ||४६.००||०/०||६३||०
|-
|१२५||[[मोहिंदर अमरनाथ]]||१९६९||१९८८ ||६९||४३७८||१३८||४२.५०||११/२४||३२||४/६३ ||५५.६८||०/०||४७||०
|-
|१२६||[[केन्या जयंतीलाल]]||१९७१||१९७१ ||१||५||५||५.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१२७||[[पोचय्या कृष्णमूर्ती]]||१९७१||१९७१ ||५||३३||२०||५.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||७||१
|-
|१२८||[[सुनील गावसकर]]||१९७१||१९८७ ||१२५||१०१२२||२३६* ||५१.१२||३४/४५||१||१/३४ ||२०६.००||०/०||१०८||०
|-
|१२९||[[रामनाथ पारकर]]||१९७२||१९७३ ||२||८०||३५||२०.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१३०||[[मदन लाल]]||१९७४||१९८६ ||३९||१०४२||७४||२२.६५||०/५||७१||५/२३ ||४०.०८||४/०||१५||०
|-
|१३१||[[ब्रिजेश पटेल]]||१९७४||१९७७ ||२१||९७२||११५* ||२९.४५||१/५||- ||- ||- ||- /- ||१७||०
|-
|१३२||[[सुधीर नाईक]]||१९७४||१९७५ ||३||१४१||७७||२३.५०||०/१||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१३३||[[हेमंत कानिटकर]]||१९७४||१९७४ ||२||१११||६५||२७.७५||०/१||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१३४||[[पार्थसारथी शर्मा]]||१९७४||१९७७ ||५||१८७||५४||१८.७०||०/१||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१३५||[[अंशुमन गायकवाड]]||१९७५||१९८५ ||४०||१९८५||२०१||३०.०७||२/१०||२||१/४ ||९३.५०||०/०||१५||०
|-
|१३६||[[करसन घावरी]]||१९७५||१९८१ ||३९||९१३||८६||२१.२३||०/२||१०९||५/३३ ||३३.५४||४/०||१६||०
|-
|१३७||[[सुरिंदर अमरनाथ]]||१९७६||१९७८ ||१०||५५०||१२४||३०.५५||१/३||१||१/५ ||५.००||०/०||४||०
|-
|१३८||[[सय्यद किरमाणी]]||१९७६||१९८६ ||८८||२७५९||१०२||२७.०४||२/१२||१||१/९ ||१३.००||०/०||१६०||३८
|-
|१३९||[[दिलीप वेंगसरकर]]||१९७६||१९९२ ||११६||६८६८||१६६||४२.१३||१७/३५||०||- ||- ||०/०||७८||०
|-
|१४०||[[यजुर्वेंद्र सिंग]]||१९७७||१९७९ ||४||१०९||४३* ||१८.१६||०/०||०||- ||- ||०/०||११||०
|-
|१४१||[[कपिल देव]]||१९७८||१९९४ ||१३१||५२४८||१६३||३१.०५||८/२७||४३४||९/८३ ||२९.६४||२३/२||६४||०
|-
|१४२||[[मदिरेड्डी नरसिम्हा राव]]||१९७९||१९७९ ||४||४६||२०* ||९.२०||०/०||३||२/४६ ||७५.६६||०/०||८||०
|-
|१४३||[[धीरज परसाणा]]||१९७९||१९७९ ||२||१||१||०.५०||०/०||१||१/३२ ||५०.००||०/०||०||०
|-
|१४४||[[भारत रेड्डी]]||१९७९||१९७९ ||४||३८||२१||९.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||९||२
|-
|१४५||[[यशपाल शर्मा]]||१९७९||१९८३ ||३७||१६०६||१४०||३३.४५||२/९||१||१/६ ||१७.००||०/०||१६||०
|-
|१४६||[[दिलीप दोशी]]||१९७९||१९८३ ||३३||१२९||२०||४.६०||०/०||११४||६/१०२ ||३०.७१||६/०||१०||०
|-
|१४७||[[शिवलाल यादव]]||१९७९||१९८७ ||३५||४०३||४३||१४.३९||०/०||१०२||५/७६ ||३५.०९||३/०||१०||०
|-
|१४८||[[रॉजर बिन्नी]]||१९७९||१९८७ ||२७||८३०||८३* ||२३.०५||०/५||४७||६/५६ ||३२.६३||२/०||११||०
|-
|१४९||[[संदीप पाटील]]||१९८०||१९८४ ||२९||१५८८||१७४||३६.९३||४/७||९||२/२८ ||२६.६६||०/०||१२||०
|-
|१५०||[[कीर्ती आझाद]]||१९८१||१९८३ ||७||१३५||२४||११.२५||०/०||३||२/८४ ||१२४.३३||०/०||३||०
|-
|१५१||[[रवी शास्त्री]]||१९८१||१९९२ ||८०||३८३०||२०६||३५.७९||११/१२||१५१||५/७५ ||४०.९६||२/०||३६||०
|-
|१५२||[[योगिराज सिंग]]||१९८१||१९८१ ||१||१०||६||५.००||०/०||१||१/६३ ||६३.००||०/०||०||० 
|-
|१५३||[[तिरुमलई श्रीनिवासन]]||१९८१||१९८१ ||१||४८||२९||२४.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||०||०
|-
|१५४||[[कृष्णमचारी श्रीकांत]]||१९८१||१९९२ ||४३||२०६२||१२३||२९.८८||२/१२||०||- ||- ||०/०||४०||०
|-
|१५५||[[अशोक मल्होत्रा]]||१९८२||१९८५ ||७||२२६||७२* ||२५.११||०/१||०||- ||- ||०/०||२||०
|-
|१५६||[[प्रनब रॉय]]||१९८२||१९८२ ||२||७१||६०* ||३५.५०||०/१||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|१५७||[[गुलाम पारकर]]||१९८२||१९८२ ||१||७||६||३.५०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|१५८||[[सुरू नायक]]||१९८२||१९८२ ||२||१९||११||९.५०||०/०||१||१/१६ ||१३२.००||०/०||१||०
|-
|१५९||[[अरुणलाल|अरुण लाल]]||१९८२||१९८९ ||१६||७२९||९३||२६.०३||०/६||०||- ||- ||०/०||१३||०
|-
|१६०||[[राकेश शुक्ला]]||१९८२||१९८२ ||१||- ||- ||- ||- /- ||२||२/८२ ||७६.००||०/०||०||०
|-
|१६१||[[मनिंदर सिंग]]||१९८२||१९९३ ||३५||९९||१५||३.८०||०/०||८८||७/२७ ||३७.३६||३/२||९||०
|-
|१६२||[[बलविंदर संधू]]||१९८३||१९८३ ||८||२१४||७१||३०.५७||०/२||१०||३/८७ ||५५.७०||०/०||१||० 
|-
|१६३||[[तिरुमलाई शेखर]]||१९८३||१९८३ ||२||०||०* ||- ||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|१६४||[[लक्ष्मण शिवरामकृष्णन]]||१९८३||१९८६ ||९||१३०||२५||१६.२५||०/०||२६||६/६४ ||४४.०३||३/१||९||०
|-
|१६५||[[रघुराम भट]]||१९८३||१९८३ ||२||६||६||३.००||०/०||४||२/६५ ||३७.७५||०/०||०||०
|-
|१६६||[[नवज्योतसिंग सिद्धू]]||१९८३||१९९९ ||५१||३२०२||२०१||४२.१३||९/१५||०||- ||- ||०/०||९||०
|-
|१६७||[[चेतन शर्मा]]||१९८४||१९८९ ||२३||३९६||५४||२२.००||०/१||६१||६/५८ ||३५.४५||४/१||७||०
|-
|१६८||[[मनोज प्रभाकर]]||१९८४||१९९५ ||३९||१६००||१२०||३२.६५||१/९||९६||६/१३२ ||३७.३०||३/०||२०||०
|-
|१६९||[[मोहम्मद अझरूद्दीन]]||१९८५||२००० ||९९||६२१५||१९९||४५.०३||२२/२१||०||- ||- ||०/०||१०५||०
|-
|१७०||[[गोपाल शर्मा]]||१९८५||१९९० ||५||११||१०* ||३.६६||०/०||१०||४/८८ ||४१.८०||०/०||२||०
|-
|१७१||[[लालचंद राजपूत]]||१९८५||१९८५ ||२||१०५||६१||२६.२५||०/१||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|१७२||[[सदानंद विश्वनाथ]]||१९८५||१९८५ ||३||३१||२०||६.२०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||११||०
|-
|१७३||[[किरण मोरे]]||१९८६||१९९३ ||४९||१२८५||७३||२५.७०||०/७||०||- ||- ||०/०||११०||२०
|-
|१७४||[[चंद्रकांत पंडित]]||१९८६||१९९२ ||५||१७१||३९||२४.४२||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१४||२
|-
|१७५||[[राजू कुलकर्णी]]||१९८६||१९८७ ||३||२||२||१.००||०/०||५||३/८५ ||४५.४०||०/०||१||०
|-
|१७६||[[भारत अरुण]]||१९८६||१९८७ ||२||४||२* ||४.००||०/०||४||३/७६ ||२९.००||०/०||२||०
|-
|१७७||[[रमण लांबा]]||१९८६||१९८७ ||४||१०२||५३||२०.४०||०/१||- ||- ||- ||- /- ||५||०
|-
|१७८||[[अर्शद अय्युब|अर्शद अयूब]]||१९८७||१९८९ ||१३||२५७||५७||१७.१३||०/१||४१||५/५० ||३५.०७||३/०||२||०
|-
|१७९||[[संजय मांजरेकर]]||१९८७||१९९६ ||३७||२०४३||२१८||३७.१४||४/९||०||- ||- ||०/०||२५||१
|-
|१८०||[[नरेंद्र हिरवानी]]||१९८८||१९९६ ||१७||५४||१७||५.४०||०/०||६६||८/६१ ||३०.१०||४/१||५||०
|-
|१८१||[[वुकरेरी रमन]]||१९८८||१९९७ ||११||४४८||९६||२४.८८||०/४||२||१/७ ||६४.५०||०/०||६||०
|-
|१८२||[[अजय शर्मा]]||१९८८||१९८८ ||१||५३||३०||२६.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१८३||[[रशिद पटेल]]||१९८८||१९८८ ||१||०||०||०.००||०/०||०||- ||- ||०/०||१||०
|-
|१८४||[[संजीव शर्मा]]||१९८८||१९९० ||२||५६||३८||२८.००||०/०||६||३/३७ ||४१.१६||०/०||१||०
|-
|१८५||[[मार्गशयम वेंकटरमण]]||१९८९||१९८९ ||१||०||०* ||- ||०/०||१||१/१० ||५८.००||०/०||१||०
|-
|१८६||[[सलील अंकोला]]||१९८९||१९८९ ||१||६||६||६.००||०/०||२||१/३५ ||६४.००||०/०||०||०
|-
|१८७||[[सचिन तेंडुलकर]]||१९८९||२०१३||२००||१५९२१||२४८*||५३.८६||५१/६८||४५||३/१०||५४.६४||०/०||११५||०
|-
|१८८||[[विवेक राझदान]]||१९८९||१९८९ ||२||६||६* ||६.००||०/०||५||५/७९ ||२८.२०||१/०||०||०
|-
|१८९||[[वेंकटपथी राजू]]||१९९०||२००१ ||२८||२४०||३१||१०.००||०/०||९३||६/१२ ||३०.७२||५/१||६||०
|-
|१९०||[[अतुल वासन]]||१९९०||१९९० ||४||९४||५३||२३.५०||०/१||१०||४/१०८ ||५०.४०||०/०||१||०
|-
|१९१||[[गुरशरण सिंग]]||१९९०||१९९० ||१||१८||१८||१८.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||२||०
|-
|१९२||[[अनिल कुंबळे]]||१९९०||२००८ ||१३२||२५०६||११०* ||१७.७७||१/५||६१९||१०/७४ ||२९.६५||३५/८||६०||०
|-
|१९३||[[जवागल श्रीनाथ]]||१९९१||२००२ ||६७||१००९||७६||१४.२१||०/४||२३६||८/८६ ||३०.४९||१०/१||२२||०
|-
|१९४||[[सुब्रतो बॅनर्जी]]||१९९२||१९९२ ||१||३||३||३.००||०/०||३||३/४७ ||१५.६६||०/०||०||०
|-
|१९५||[[प्रवीण आमरे]]||१९९२||१९९३ ||११||४२५||१०३||४२.५०||१/३||- ||- ||- ||- /- ||९||०
|-
|१९६||[[अजय जडेजा]]||१९९२||२००० ||१५||५७६||९६||२६.१८||०/४||- ||- ||- ||- /- ||५||०
|-
|१९७||[[राजेश चौहान]]||१९९३||१९९८ ||२१||९८||२३||७.००||०/०||४७||४/४८ ||३९.५१||०/०||१२||०
|-
|१९८||[[विनोद कांबळी]]||१९९३||१९९५ ||१७||१०८४||२२७||५४.२०||४/३||- ||- ||- ||- /- ||७||०
|-
|१९९||[[विजय यादव]]||१९९३||१९९३ ||१||३०||३०||३०.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||२
|-
|२००||[[नयन मोंगिया]]||१९९४||२००१ ||४४||१४४२||१५२||२४.०३||१/६||- ||- ||- ||- /- ||९९||८
|-
|२०१||[[आशिष कपूर]]||१९९४||१९९६ ||४||९७||४२||१९.४०||०/०||६||२/१९ ||४२.५०||०/०||१||०
|-
|२०२||[[सुनील जोशी]]||१९९६||२००० ||१५||३५२||९२||२०.७०||०/१||४१||५/१४२ ||३५.८५||१/०||७||०
|-
|२०३||[[पारस म्हांब्रे]]||१९९६||१९९६ ||२||५८||२८||२९.००||०/०||२||१/४३ ||७४.००||०/०||१||०
|-
|२०४||[[वेंकटेश प्रसाद]]||१९९६||२००१ ||३३||२०३||३०* ||७.५१||०/०||९६||६/३३ ||३५.००||७/१||६||०
|-
|२०५||[[विक्रम राठोड]]||१९९६||१९९७ ||६||१३१||४४||१३.१०||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१२||०
|-
|२०६||[[सौरव गांगुली]]||१९९६||२००८ ||११३||७२१२||२३९||४२.१७||१६/३५||३२||३/२८ ||५२.५३||०/०||७१||०
|-
|२०७||[[राहुल द्रविड]]||१९९६||२०१२ ||१६३&lt;ref name=WorldXI&gt;[[राहुल द्रविड]] आणि [[विरेंद्र सेहवाग]] हे आयसीसी जागतिक एकादश संघाकडूनही खेळलेले आहेत.&lt;/ref&gt;||१३२६५||२७०||५२.६३||३६/६३||१||१/१८ ||३९.००||०/०||२०९||०
|-
|२०८||[[डेव्हिड जॉन्सन]]||१९९६||१९९६ ||२||८||५||४.००||०/०||३||२/५२ ||४७.६६||०/०||०||०
|-
|२०९||[[वंगीपुरपू लक्ष्मण]]||१९९६||२०१२ ||१३४||८७८१||२८१||४५.९७||१७/५६||२||१/२ ||६३.०.०||०/०||१३५||०
|-
|२१०||[[डोड्डा गणेश]]||१९९७||१९९७ ||४||२५||८||६.२५||०/०||५||२/२८ ||५७.४०||०/०||०||०
|-
|२११||[[अबेय कुरूविला|अबी कुरुविला]]||१९९७||१९९७ ||१०||६६||३५* ||६.६०||०/०||२५||५/६८ ||३५.६८||१/०||०||०
|-
|२१२||[[नीलेश कुलकर्णी]]||१९९७||२००१ ||३||५||४||५.००||०/०||२||१/७० ||१६६.००||०/०||१||०
|-
|२१३||[[देवाशिष मोहांती]]||१९९७||१९९७ ||२||०||०* ||- ||०/०||४||४/७८ ||५९.७५||०/०||०||०
|-
|२१४||[[हरभजन सिंग]]||१९९८||२०१५ ||१०३||२२२४||११५||१८.२२||२/९||४१७||८/८४ ||३२.४६||२५/५||४२||०
|-
|२१५||[[हरविंदर सिंग]]||१९९८||२००१ ||३||६||६||२.००||०/०||४||२/६२ ||४६.२५||०/०||०||०
|-
|२१६||[[अजित आगरकर]]||१९९८||२००६ ||२६||५७१||१०९* ||१६.७९||१/०||५८||६/४१ ||४७.३२||१/०||६||०
|-
|२१७||[[रॉबिन सिंग धाकटा]]||१९९८||१९९८ ||१||२७||१५||१३.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||५||०
|-
|२१८||[[रॉबिन सिंग]]||१९९९||१९९९ ||१||०||०||०.००||०/०||३||२/७४ ||५८.६६||०/०||१||०
|-
|२१९||[[सदागोपन रमेश]]||१९९९||२००१ ||१९||१३६७||१४३||३७.९७||२/८||०||- ||- ||०/०||१८||०
|-
|२२०||[[आशिष नेहरा]]||१९९९||२००४ ||१७||७७||१९||५.५०||०/०||४४||४/७२ ||४२.४०||०/०||५||०
|-
|२२१||[[देवांग गांधी]]||१९९९||१९९९ ||४||२०४||८८||३४.००||०/२||- ||- ||- ||- /- ||३||०
|-
|२२२||[[एम.एस.के. प्रसाद|मन्नवा प्रसाद]]||१९९९||२००० ||६||१०६||१९||११.७७||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१५||०
|-
|२२३||[[विजय भारद्वाज]]||१९९९||२००० ||३||२८||२२||९.३३||०/०||१||१/२६ ||१०७.००||०/०||३||०
|-
|२२४||[[हृषिकेश कानिटकर]]||१९९९||२००० ||२||७४||४५||१८.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|२२५||[[वसिम जाफर]]||२०००||२००८ ||३१||१९४४||२१२||३४.१०||५/११||२||२/१८ ||९.००||०/०||२७||०
|-
|२२६||[[मुरली कार्तिक]]||२०००||२००४ ||८||८८||४३||९.७७||०/०||२४||४/४४ ||३४.१६||०/०||२||०
|-
|२२७||[[निखिल चोप्रा]]||२०००||२००० ||१||७||४||३.५०||०/०||०||- ||- ||०/०||०||०
|-
|२२८||[[मोहम्मद कैफ]]||२०००||२००६ ||१३||६२४||१४८* ||३२.८४||१/३||०||- ||- ||०/०||१४||०
|-
|२२९||[[शिवसुंदर दास]]||२०००||२००२ ||२३||१३२६||११०||३४.८९||२/९||०||- ||- ||०/०||३४||०
|-
|२३०||[[साबा करीम]]||२०००||२००० ||१||१५||१५||१५.००||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१||०
|-
|२३१||[[झहीर खान]]||२०००||२०१४ ||९२||१२३१||७५||११.९५||०/३||३११||७/८७||३२.९४||१०/१||१९||०
|-
|२३२||[[विजय दहिया]]||२०००||२००० ||२||२||२* ||- ||०/०||- ||- ||- ||- /- ||६||०
|-
|२३३||[[सरणदीप सिंग]]||२०००||२००२ ||३||४३||३९* ||४३.००||०/०||१०||४/१३६ ||३४.००||०/०||१||०
|-
|२३४||[[राहुल संघवी]]||२००१||२००१ ||१||२||२||१.००||०/०||२||२/६७ ||३९.००||०/०||०||०
|-
|२३५||[[साईराज बहुतुले]]||२००१||२००१ ||२||३९||२१* ||१३.००||०/०||३||१/३२ ||६७.६६||०/०||१||०
|-
|२३६||[[समीर दिघे]]||२००१||२००१ ||६||१४१||४७||१५.६६||०/०||- ||- ||- ||- /- ||१२||२
|-
|२३७||[[हेमांग बदानी]]||२००१||२००१ ||४||९४||३८||१५.६६||०/०||०||- ||- ||०/०||६||०
|-
|२३८||[[दीप दासगुप्ता]]||२००१||२००२ ||८||३४४||१००||२८.६६||१/२||- ||- ||- ||- /- ||१३||०
|-
|२३९||[[वीरेंदर सेहवाग]]||२००१||२०१३ ||१०३&lt;ref name=WorldXI/&gt;||८५०३||३१९||४९.४३||२३/३१||४०||५/१०४ ||४७.३५||१/०||९०||०
|-
|२४०||[[संजय बांगर]]||२००१||२००२ ||१२||४७०||१००* ||२९.३७||१/३||७||२/२३ ||४९.००||०/०||४||०
|-
|२४१||[[इक्बाल सिद्दिकी]]||२००१||२००१ ||१||२९||२४||२९.००||०/०||१||१/३२ ||४८.००||०/०||१||०
|-
|२४२||[[टिनू योहानन]]||२००१||२००२ ||३||१३||८* ||- ||०/०||५||२/५६ ||५१.२०||०/०||१||०
|-
|२४३||[[अजय रात्रा]]||२००२||२००२ ||६||१६३||११५* ||१८.११||१/०||०||- ||- ||०/०||११||२
|-
|२४४||[[पार्थिव पटेल]]||२००२||२०१८ ||२५||९३४||७१||३१.१३||०/६||- ||- ||- ||- /- ||६२||१०
|-
|२४५||[[लक्ष्मीपती बालाजी]]||२००३||२००५ ||८||५१||३१||५.६६||०/०||२७||५/७६ ||३७.१८||१/०||१||०
|-
|२४६||[[आकाश चोप्रा]]||२००३||२००४ ||१०||४३७||६०||२३.००||०/२||- ||- ||- ||- /- ||१५||०
|-
|२४७||[[युवराज सिंग]]||२००३||२०१२ ||४०||१९००||१६९||३३.९२||३/११||९||२/९ ||६०.७७||०/०||३१||०
|-
|२४८||[[इरफान पठाण]]||२००३||२००८ ||२९||११०५||१०२||३१.५४||१/६||१००||७/५९ ||३२.२६||७/२||८||०
|-
|२४९||[[गौतम गंभीर]]||२००४||२०१६ ||५८||४१५४||२०६||४१.९५||९/२२||- ||- ||- ||- /- ||३८||०
|-
|२५०||[[दिनेश कार्तिक]]||२००४||२०१८ ||२६||१०२५||१२९||२५.००||१/७||- ||- ||- ||- /- ||५७||६
|-
|२५१||[[महेंद्रसिंग धोनी]]||२००५||२०१४ ||९०||४८७६||२२४||३८.०९||६/३३||०||- ||- ||०/०||२५६||३८
|-
|२५२||[[रुद्रप्रताप सिंग]]||२००६||२०११ ||१४||११६||३०||७.२५||०/०||४०||५/५९ ||४२.०५||१/०||६||०
|-
|२५३||[[शांताकुमारन श्रीसंत]]||२००६||२०११ ||२७||२८१||३५||१०.४०||०/०||८७||५/४० ||३७.५९||३/०||५||०
|-
|२५४||[[पीयूष चावला]]||२००६||२०१२ ||३||५||४||२.५०||०/०||३||२/६६ ||४५.६६||०/०||०||०
|-
|२५५||[[मुनाफ पटेल]]||२००६||२०११ ||१३||६०||१५*||७.५०||०/०||३५||४/२५ ||३८.५४||०/०||६||०
|-
|२५६||[[विक्रम सिंग]]||२००६||२००७ ||५||४७||२९||११.७५||०/०||८||३/४८ ||५३.३७||०/०||१||०
|-
|२५७||[[रमेश पोवार]]||२००७||२००७ ||२||१३||७||६.५०||०/०||६||३/३३ ||१९.६६||०/०||०||०
|-
|२५८||[[इशांत शर्मा]]||२००७||२०२१ ||१०५||७८५||५७||८.२६||०/१ ||३११||७/७४ ||३२.४०||११/१||२३||०
|-
|२५९||[[अमित मिश्रा]]||२००८||२०१६||२२||६४८||८४||२१.६०||०/४||७६||५/७१||३५.७२||१/०||८||०
|-
|२६०||[[मुरली विजय]]||२००८||२०१८||६१||३९८२||१६७||३८.२८||१२/१५||१||१/१२||१९८.००||०/०||४९||०
|-
|२६१||[[प्रग्यान ओझा]]||२००९||२०१३||२४||८९||१८*||१७.८०||०/०||११३||६/४७||३०.२७||७/१||१०||०
|-
|२६२||[[सुब्रमण्यम बद्रीनाथ]]||२०१०||२०१०||२||६३||५६||२१.००||०/१||-||-||-||-||-||-
|-
|२६३||[[वृद्धिमान साहा]]||२०१०||२०२१||४०||१३५३||११७||२९.४१||३/६||-||-||-||-||९२||१२
|-
|२६४||[[अभिमन्यू मिथुन]]||२०१०||२०११||४||१२०||४६||२४.००||-/-||९||४/१०५||५०.६६||-/-||-||-
|-
|२६५||[[सुरेश रैना]]||२०१०||२०१५||१८||७६८||१२०||२६.४८||१/७||१३||२/१||४६.३८||०/०||२३||०
|-
|२६६||[[चेतेश्वर पुजारा]]||२०१०||२०२३||१०३||७१९५||२०६*||४३.६०||१९/३५||०||-||-||०/०||६६||०
|-
|२६७||[[जयदेव उनाडकट]]||२०१०||२०२३||४||३६||१४*||१२.००||०/०||३||२.५०||७७.००||०/०||३||०
|-
|२६८||[[विराट कोहली]]||२०११||२०२४||११३||८८४८||२५४*||४९.१५||२९/३०||०||-||-||०/०||१११||०
|-
|२६९||[[प्रवीण कुमार]]||२०११||२०११||६||१४९||४०||१४.९०||-/-||२७||५/१०६||२५.८१||१/०||२||०
|-
|२७०||[[अभिनव मुकुंद]]||२०११||२०१७||७||३२०||८१||२२.८५||०/२||-||-||-||०/०||६||०
|-
|२७१||[[रविचंद्रन अश्विन]]||२०११||२०२४||१००||३३०९||१२४||२६.२६||५/१४||५१६||७/५९||२३.७५||३६/८||३३||०
|-
|२७२||[[उमेश यादव]]||२०११||२०२३||५७||४६०||३१||११.२१||०/०||१७०||६/८८||३०.९५||३/१||१९||०
|-
|२७३||[[वरुण आरॉन]]||२०११||२०१५||९||३५||९||३.८८||०/०||१८||३/९७||५२.६१||०/०||१||०
|-
|२७४||[[रंगनाथ विनय कुमार]]||२०१२||२०१२||१||११||६||५.५०||०/०||१||१/७३||७३||०/०||०||०
|-
|२७५||[[रवींद्र जडेजा]]||२०१२||२०२४||७२||३०३६||१७५*||३६.१४||४/२०||२९४||७/४२||२४.१३||१३/२||४२||०
|-
|२७६||[[भुवनेश्वर कुमार]]||२०१३||२०१८||२१||५५२||६३*||२२.०८||०/३||६३||६/८२||२६.०९||४/०||८||०
|-
|२७७||[[शिखर धवन]]||२०१३||२०१८||३४||२३१५||१९०||४०.६१||७/५||०||-||-||०/०||२८||०
|-
|२७८||[[अजिंक्य रहाणे]]||२०१३||२०२३||८५||५०७७||१८८||३८.४६||१२/२६||-||-||-||-/-||१०२||०
|-
|२७९||[[मोहम्मद शमी]]||२०१३||२०२३||६४||७५०||५६*||१२.०९||०/२||२२९||६/५६||२७.७१||६/०||१६||०
|-
|२८०||[[रोहित शर्मा]]||२०१३||२०२४||५९||४१३७||२१२||४५.४६||१२/१७||२||१/२६||११२.००||०/०||६०||०
|-
|२८१||[[स्टुअर्ट बिन्नी]]||२०१४||२०१५||६||१९४||७८||२१.५५||०/१||३||२/२४||८६.००||०/०||४||०
|-
|२८२||[[पंकज सिंग]]||२०१४||२०१४||२||१०||९||३.३३||०/०||२||२/११३||१४६.००||०/०||२||०
|-
|२८३||[[कर्ण शर्मा]]||२०१४||२०१४||१||८||४*||८.००||०/०||४||२/९५||५९.५०||०/०||०||०
|-
|२८४||[[लोकेश राहुल]]||२०१४||२०२४||४९||२७५५||१९९||३३.५९||८/१३||-||-||-||-/-||६२||०
|-
|२८५||[[नमन ओझा]]||२०१५||२०१५||१||५६||३५||२८.००||०/०||-||-||-||-/-||४||१
|-
|२८६||[[जयंत यादव]]||२०१६||२०२२||६||२४८||१०४||३१.००||१/१||१६||४/४९||२९.०६||०/०||३||०
|-
|२८७||[[करुण नायर]]||२०१६||२०१७||६||३७४||३०३*||६२.३३||१/०||०||-||-||०/०||६||०
|-
|२८८||[[कुलदीप यादव]]||२०१७||२०२४||१२||१९१||४०||१३.४४||०/०||५३||५/४०||२१.०५||४/०||३||०
|-
|२८९||[[हार्दिक पंड्या]]||२०१७||२०१८||११||५३२||१०८||३१.२९||१/४||१७||५/२८||३१.०५||१/०||७||०
|-
|२९०||[[जसप्रीत बुमराह]]||२०१८||२०२४||३६||२७१||३४*||७.३२||०/०||१५९||६/२७||२०.६९||१०/०||१४||०
|-
|२९१||[[रिषभ पंत]]||२०१८||२०२२||३३||२२.७१||१५९*||४३.६७||५/११||-||-||-||-/-||११९||१४
|-
|२९२||[[हनुमा विहारी]]||२०१८||२०२२||१६||८३९||१११||३३.५६||१/५||५||३/३७||३६.००||०/०||४||०
|-
|२९३||[[पृथ्वी शाॅ]]||२०१८||२०२०||५||३३९||१३४||४२.३७||१/२||-||-||-||-/-||२||०
|-
|२९४||[[शार्दुल ठाकूर]]||२०१८||२०२३||११||३३१||६७||१९.४७||०/४||३१||७/६१||२८.३८||१/०||५||०
|-
|२९५||[[मयंक अगरवाल]]||२०१८||२०२२||२१||१४८८||२४३||४१.३३||४/६||-||-||-||-/-||१४||०
|-
|२९६||[[शाहबाज नदीम]]||२०१९||२०२१||२||१||१*||०.५०||०/०||८||२/१८||३४.१२||०/०||१||०
|-
|२९७||[[शुभमन गिल]]||२०२०||२०२४||२५||१४९२||१२८||३५.५२||४/६||०||-||-||-/-||२१||०
|-
|२९८||[[मोहम्मद सिराज]]||२०२०||२०२४||२७||१०४||१६*||४.९५||०/०||७४||६/१५||२९.६८||३/०||१४||०
|-
|२९९||[[नवदीप सैनी]]||२०२१||२०२१||२||८||५||४.००||०/०||४||२/५४||४३.००||०/०||१||०
|-
|३००||[[टी. नटराजन]]||२०२१||२०२१||१||१||१*||-||-/-||३||३/७८||३९.६६||०/०||०||०
|-
|३०१||[[वॉशिंग्टन सुंदर]]||२०२१||२०२१||४||२६५||९६*||६६.२५||०/३||६||३/८९||४९.८३||०/०||१||०
|-
|३०२||[[अक्षर पटेल]]||२०२१||२०२३||१२||५१३||८४||३६.६४||०/४||५०||६/३८||१७.१६||५/१||३||०
|-
|३०३||[[श्रेयस अय्यर]]||२०२१||२०२४||१२||७०७||१०५||३९.२७||१/५||०||-||-||०/०||१४||०
|-
|३०४||[[केएस भरत]]||२०२३||२०२३||५||१२९||४४||१८.४२||०/०||-||-||-||-/-||१२||१
|-
|३०५||[[सूर्यकुमार यादव]]||२०२३||२०२३||१||८||८||८.००||०/०||-||-||-||-/-||१९||०
|-
|३०६||[[यशस्वी जयस्वाल]]||२०२३||२०२४||९||१०२८||२१४*||६८.५३||३/४||०||-||-||-/-||९||०
|-
|३०७||[[ईशान किशन]]||२०२३||२०२३||२||७८||५२*||७८.००||०/१||-||-||-||-/-||५||०
|-
|३०८||[[मुकेश कुमार]]||२०२३||२०२४||२||०||०*||-||०/०||६||२/०||१८.१६||०/०||०||०
|-
|३०९||[[प्रसिद्ध कृष्ण]]||२०२३||२०२४||२||०||०*||-||०/०||२||१/२७||६५.००||०/०||०||०
|-
|३१०||[[रजत पाटीदार]]||२०२४||२०२४||३||६३||३२||१०.५०||०/०||-||-||-||-||४||०
|-
|३११||[[सरफराज खान]]||२०२४||२०२४||३||२००||६२||५०.००||०/३||-||-||-||-||३||०
|-
|३१२||[[ध्रुव जुरेल]]||२०२४||२०२४||३||१९०||९०||६३.३३||०/१||-||-||-||-||५||२
|-
|३१३||[[आकाश दीप]]||२०२४||२०२४||१||९||९||९.००||०/०||३||३/८३||२७.६६||०/०||०||०
|-
|३१४||[[देवदत्त पडिक्कल]]||२०२४||२०२४||१||६५||६५||६५.००||०/१||-||-||-||-||२||०
|}

==कसोटी कर्णधार==

आजवर ३६ खेळाडूंनी भारतीय कसोटी संघाचे नेतृत्व केलेले आहे. त्यांच्या कामगिरीचा लेखाजोखा असा (ही यादी ३ नोव्हेंबर २०२४ रोजी संपलेल्या सामन्यापर्यंत अद्ययावत आहे) : 
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; width=5%| कॅप
! scope=&quot;col&quot; width=30%| खेळाडू
! scope=&quot;col&quot; width=15%| कालावधी
! scope=&quot;col&quot; width=10%| सामने 
! scope=&quot;col&quot; width=10%| विजय
! scope=&quot;col&quot; width=10%| पराभव
! scope=&quot;col&quot; width=10%| अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; width=10%| विजय %
|-
| १ 
| scope=&quot;row&quot;| [[सी के नायडू]] 
| १९३२–१९३३
| ४
| ०
| ३
| १
| ०
|- 
| २ 
| scope=&quot;row&quot;| [[विजयानंद गजपती राजू|विझियानगरमचे महाराजकुमार]]
| १९३६
| ३
| ०
| २
| १
| ०
|-
| ३ 
| scope=&quot;row&quot;| [[इफ्तिखार अली खान पटौडी|पतौडीचे थोरले नवाब]]
| १९४६
| ३
| ०
| १
| २
| ०
|-
| ४
| scope=&quot;row&quot;| [[लाला अमरनाथ]]
| १९४७–१९५२
| १५
| २
| ६
| ७
| १३.३३
|-
| ५
| scope=&quot;row&quot;| [[विजय हजारे]]
| १९५१–१९५२
| १४
| १
| ५
| ८
| ७.१४
|-
| ६
| scope=&quot;row&quot;| [[विनू मानकड]]
| १९५४–१९५९
| ६
| ०
| १
| ५
| ०
|-
| ७ 
| scope=&quot;row&quot;| [[गुलाम अहमद]]
| १९५५–१९५८
| ३
| ०
| २
| १
| ०
|-
| ८
| scope=&quot;row&quot;| [[पॉली उम्रीगर]]
| १९५५–१९५८
| ८
| २
| २
| ४
| २५
|-
| ९ 
| scope=&quot;row&quot;| [[हेमू अधिकारी]]
| १९५८
| १
| ०
| ०
| १
| ०
|-
| १०
| scope=&quot;row&quot;| [[दत्ता गायकवाड]]
| १९५९
| ४
| ०
| ४
| ०
| ०
|-
| ११ 
| scope=&quot;row&quot;| [[पंकज रॉय]]
| १९५९
| १
| ०
| १
| ०
| ०
|-
| १२
| scope=&quot;row&quot;| [[गुलाबराय रामचंद]]
| १९५९
| ५
| १
| २
| २
| २०
|-
| १३
| scope=&quot;row&quot;| [[नरी कॉंट्रॅक्टर]]
| १९६०–१९६१
| १२
| २
| २
| ८
| १६.६६
|-
| १४
| scope=&quot;row&quot;| [[मन्सूर अली खान पटौदी|पतौडीचे धाकटे नवाब]]
| १९६१–१९७४
| ४०
| ९
| १९
| १२
| २२.५
|-
| १५ 
| scope=&quot;row&quot;| [[चंदू बोर्डे]]
| १९६७
| १
| ०
| १
| ०
| ०
|-
| १६
| scope=&quot;row&quot;| [[अजित वाडेकर]]
| १९७०–१९७४
| १६
| ४
| ४
| ८
| २५
|-
| १७
| scope=&quot;row&quot;| [[श्रीनिवासराघवन वेंकटराघवन|श्रीनिवास वेंकटराघवन]]
| १९७४–१९७९
| ५
| ०
| २
| ३
| ०
|-
| १८
| scope=&quot;row&quot;| [[सुनील गावसकर]]
| १९७५–१९८४
| ४७
| ९
| ८
| ३०
| १९.१४
|-
| १९
| scope=&quot;row&quot;| [[बिशनसिंग बेदी]]
| १९७५–१९७८
| २२
| ६
| ११
| ५
| २७.२७
|-
| २०
| scope=&quot;row&quot;| [[गुंडप्पा विश्वनाथ]]
| १९७९
| २
| ०
| १
| १
| ०
|-
| २१
| scope=&quot;row&quot;| [[कपिल देव]] 
| १९८२–१९८६
| ३४
| ४
| ७
| २३
| ११.७
|-
| २२
| scope=&quot;row&quot;| [[दिलीप वेंगसरकर]]
| १९८७–१९८९
| १०
| २
| ५
| ३
| २०
|-
| २३
| scope=&quot;row&quot;| [[रवी शास्त्री]]
| १९८७
| १
| १
| ०
| ०
| १००
|-
| २४ 
| scope=&quot;row&quot;| [[कृष्णम्माचारी श्रीकांत]]
| १९८९
| ४
| ०
| ०
| ४
| ०
|-
| २५
| scope=&quot;row&quot;| [[मोहम्मद अझरूद्दीन]]
| १९८९–१९९८
| ४७
| १४
| १४
| १९
| २९.७८
|-
| २६
| scope=&quot;row&quot;| [[सचिन तेंडुलकर]]
| १९९६–१९९९
| २५
| ४
| ९
| १२
| १६
|-
| २७
| scope=&quot;row&quot;| [[सौरव गांगुली]] 
| २०००–२००५
| ४९
| २१
| १३
| १५
| ४२.८५
|-
| २८
| scope=&quot;row&quot;| [[राहुल द्रविड]]
| २००३–२००७
| २५
| ८
| ६
| ११
| ३२
|-
| २९
| scope=&quot;row&quot;| [[वीरेंद्र सेहवाग]]
| २००५–२०१२
| ४
| २
| १
| १
| ५०
|-
| ३०
| scope=&quot;row&quot;| [[अनिल कुंबळे]]
| २००७–२००८
| १४
| ३
| ५
| ६
| २१.४२
|-
| ३१
| scope=&quot;row&quot;| [[महेंद्रसिंग धोनी]]
| २००७-२०१४
| ६०
| २७
| १८
| १५
| ४५.७६
|-
| ३२
| scope=&quot;row&quot;| [[विराट कोहली]]
| २०१४-२०२२
| ६८
| ४०
| १७
| ११
| ५८.८२
|-
| ३३
| scope=&quot;row&quot;| [[अजिंक्य रहाणे]]
| २०१७-२०२१
| ६
| ४
| ०
| २
| ६६.६६
|-
| ३४
| scope=&quot;row&quot;| [[केएल राहुल]]
| २०२२
| ३
| २
| १
| ०
| ६६.६६
|-
| ३५
| scope=&quot;row&quot;| [[रोहित शर्मा]]
| २०२२-२०२४
| २१
| १२
| ७
| २
| ५७.१४
|-
| ३६
| scope=&quot;row&quot;| [[अजिंक्य रहाणे]]
| २०२२
| १
| ०
| १
| ०
| ०.००
|-class=&quot;sortbottom&quot;
|colspan=3| '''एकूण'''
| '''४६४'''
| '''११५'''
| '''१४७'''
| '''२०२'''
| '''२४.७८'''
|- align=&quot;left&quot;
| colspan=9 |''स्त्रोत: [http://stats.espncricinfo.com/guru?sdb=team;team=IND;class=testteam;filter=basic;opposition=0;notopposition=0;decade=0;homeaway=0;continent=0;country=0;notcountry=0;groundid=0;season=0;startdefault=1932-06-25;start=1932-06-25;enddefault=2007-05-22;end=2007-05-22;tourneyid=0;finals=0;daynight=0;toss=0;scheduledovers=0;scheduleddays=0;innings=0;followon=0;result=0;seriesresult=0;captainid=0;recent=;viewtype=summary;runslow=;runshigh=;wicketslow=;wicketshigh=;ballslow=;ballshigh=;overslow=;overshigh=;bpo=0;batevent=;conclow=;conchigh=;takenlow=;takenhigh=;ballsbowledlow=;ballsbowledhigh=;oversbowledlow=;oversbowledhigh=;bpobowled=0;bowlevent=;submit=1;.cgifields=viewtype Cricinfo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310184641/http://stats.espncricinfo.com/guru?sdb=team;team=IND;class=testteam;filter=basic;opposition=0;notopposition=0;decade=0;homeaway=0;continent=0;country=0;notcountry=0;groundid=0;season=0;startdefault=1932-06-25;start=1932-06-25;enddefault=2007-05-22;end=2007-05-22;tourneyid=0;finals=0;daynight=0;toss=0;scheduledovers=0;scheduleddays=0;innings=0;followon=0;result=0;seriesresult=0;captainid=0;recent=;viewtype=summary;runslow=;runshigh=;wicketslow=;wicketshigh=;ballslow=;ballshigh=;overslow=;overshigh=;bpo=0;batevent=;conclow=;conchigh=;takenlow=;takenhigh=;ballsbowledlow=;ballsbowledhigh=;oversbowledlow=;oversbowledhigh=;bpobowled=0;bowlevent=;submit=1;.cgifields=viewtype |date=2016-03-10 }}
|}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

==हे सुद्धा पहा==
* [[भारतातर्फे एकदिवसीय क्रिकेट खेळलेल्या खेळाडूंची यादी]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघ]]

==बाह्य दुवे==
* [http://content-usa.cricinfo.com/australia/content/player/caps.html?country=6;class=1 ईएसपीएन क्रिकइन्फो]
* [http://www.howstat.com.au/cricket/Statistics/Players/PlayerCountryList.asp हॉवस्टेट]

{{१०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी कॅप्स असलेले भारतीय}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

[[वर्ग:क्रिकेट नामसूची]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये भारत]]</text>
      <sha1>cua4qhyke5npou8i4cmdevcj1n5vwn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कामेरी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158098</id>
    <revision>
      <id>2506670</id>
      <parentid>2494819</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:00:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.83.217.77</ip>
      </contributor>
      <comment>[[Special:Contributions/सांगकाम्या|सांगकाम्या]] ([[User talk:सांगकाम्या|चर्चा]])यांची आवृत्ती [[Special:Diff/2383019|2383019]] परतवली.</comment>
      <origin>2506670</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36444" sha1="dluvzyttzjvgdd0t3mn4aywh23qit00" xml:space="preserve">{{विकिकरण}}
{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव ग्रामीण क्षेत्र
|इतर_नाव= नाट्यपंढरी, कृषीपंढरी, कबड्डीपट्टू
| स्थानिक_नाव =कामेरी
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
| जवळचे_शहर = वाळवा व उरूण इस्लामपूर 
| जिल्हा=सांगली जिल्हा
|अधिकृत_भाषा=मराठी
|नेता_पद_१ = सरपंच 
| नेता_नाव_१= 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=
|लोकसंख्या_क्रमांक=
| लोकसंख्या_वर्ष  = २०२१
| लोकसंख्या_एकूण = २०,०००
|लिंग_गुणोत्तर=
| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=415403
| एसटीडी_कोड =02342 
| आरटीओ_कोड =MH-10
|संकेतस्थळ=
|संसदीय_मतदारसंघ=हातकणंगले
|विधानसभा_मतदारसंघ=शिराळा
| जिल्हा_परिषद =  
|पंचायत_गण=कामेरी
|ग्रामपंचायत=कामेरी_ग्रामपंचायत
}}
'''कामेरी''' (तालुका वाळवा) हे [[भारत|भारतातील]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[सांगली जिल्हा|सांगली जिल्ह्यातील]] [[वाळवा तालुका|वाळवा तालुक्यातील]] एक गाव आहे. या गावाची लोकसंख्या सुमारे २०,००० इतकी आहे. हे गाव शिराळा विधानसभा मतदार संघात मोडते.

गावाचे ग्रामदैवत श्री भैरवनाथ मंदिर आहे. हे गाव कोल्हापूर पासून पश्चिमेला 40 किलोमीटर व कराड पासून 35 किलोमीटर इतक्या अंतरावर आहे. गावात बारा बलुतेदार व आठरा अलुतदार यांच्या बरोबर अनेक वस्ती आहेत. गावाच्या दक्षिणेला वारणा ही नदी 24 किलोमीटर व उत्तर बाजूस कृष्णा नदी 22 किलोमीटर आहे. उरुण इस्लामपूर पासून 4 किलोमीटर वर गाव वसले आहे. गावामध्ये विविध दैवताचे धार्मिक स्थळे आहेत. मुख्य भाषा मराठी असून कन्नड, हिंदी आणि इंग्रजी भाषाही येथे बोलल्या जातात.

कामेरी स्वातंत्र्य काळापासून आमदार रामचंद्र पाटील (कारभारी) स्वातंत्र्य नंतर आमदार के.डी. पाटील यांनी विधानसभा व विधानपरिषद प्रतिनिधित्व केले आहे.

कामेरी मध्ये कृषी क्षेत्रातील व्यक्तिमत्त्व कृषिभूषण जगदीश शामराव पाटील व सिनेस्टार विलास यशवंत रकटे यांचे गाव असल्यामुळे कामेरी गावाला एक वेगळीच ओळख निर्माण झाली आहे. &quot;नाट्यपंढरी, &quot;कृषीपंढरी&quot; ह्या नावानेही संबोधलं जातं.

कबड्डीपट्टू गाव अशीही कामेरीची ओळख आहे. 
कामेरी गाव हे कबड्डी पट्टूसाठी प्रसिद्ध आहे.

== मुख्य पिके ==
ऊस, सोयाबीन, गहु, भाजीपाला ही सुद्धा प्रमुख पिकं म्हणून मोठ्या प्रमाणात उत्पादित केली जातात. कृषिभूषण जगदीश शामराव पाटील यांनी ऊस पिकावरील पहीला प्रयोग पुलअॅटोमायझेन ठिबक सिंचन भारतात प्रथम क्रमांकावर गणला आहे.

== सैन्य भरती ==
गावातील बहुसंख्य युवक भारतीय लष्करामध्ये भरती झालेले आहेत. काश्मीर, पंजाब, राजस्थान, तसेच पूर्वेकडील अनेक राज्यामध्ये गावातील युवक सीमेवर पहारा देत आहेत. मिलिटरी कामेरी म्हणून या भागात ओळख निर्माण होत आहे.

==कामेरी ग्रामपंचायत सदस्य==
कामेरी ग्रामपंचायत निवडणूक सन 2022 
#लोकनियुक्त सरपंच - श्री. रणजित जगदीश पाटील
# उपसरपंच - श्री. सूर्यकांत रंगराव पाटील - वार्ड नं. 2,
सदस्य-
#श्री. अमोल भिमराव कांबळे - वार्ड नं. 1,
#श्री. अभिजित रमेश आढाव - वार्ड नं. 1,
#श्री. काशिनाथ यशवंत रास्कर - वार्ड नं. 1,
#सौ. सुनिता नानासो खंडागळे - वार्ड नं. 2,
#सौ. सुजाता गोविंद पाटील - वार्ड नं. 2,
#श्री. इलाही अब्बास इनामदार - वार्ड नं. 3,
#श्री. सुभाष आनंदा बारपटे - वार्ड नं. 3,
#सौ. वैशाली पृथ्वीराज क्षीरसागर - वार्ड नं. 4,
#सौ. छायाबाई ज्ञानदेव पाटील - वार्ड नं. 4,
#सौ. शकुंतला संपत पाटील - वार्ड नं. 4,
#सौ. सुगराबी सिराज मगदुम - वार्ड नं. 5,
#सौ. अलका बाळासो पाटील - वार्ड नं. 5,
#श्री. शुभम तुकाराम पाटील - वार्ड नं. 5,
#सौ. वंदना संजय सुतार - वार्ड नं. 6,
#सौ. सोनाली काशिनाथ निंबाळकर - वॉर्ड नं. 6,
#श्री. विकास अशोक पाटील - वार्ड नं. 6,


==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १७ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो. पावसाळ्यात दिवसा तापमान २८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. वार्षिक पर्जन्यमान ७०० मिमी पर्यंत असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ३८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २३ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते.

==इतिहास==
हे गाव पुणे - बेंगलोर हायवेवर वसले असून गावच्या  सांगली च्या वायव्येस चाळिस किलोमीटरवर वसले आहे. त्यामुळे कराड, कोल्हापूर व विशेषतः सांगली या शहराकडे या गावातील लोकांची येजा असून त्याच्या उत्तरेस ४ किलोमीटर इस्लामपूर हे शहर वसले आहे. मदर इंडिया, टांगे वाला या हिंदी चित्रपटात व सुन माझी लक्ष्मी तसेच १२ मराठी चित्रपटात त्यांचे चित्रीकरण केले आहे. कामेरी गावात जशी श्री मारुती मंदिर आणि मस्जिद ही भव्य व सुदंर धार्मिक स्थळे आहेत. तसेच गावच्या पश्चिमेला श्री भवानी देवी  व श्री अंबाबाई देवी, श्री बिरोबा मंदिर अशी अनेक सुंदर मंदिरे असून त्यातील श्री भवानी देवी  व श्री अंबाबाई देवी, श्री कामेश्वरी या देवीच्या मूर्ती अतिसुदंर व देखण्या आहेत, मंदिराच्या समोरून सर्व आसमंत स्पष्ट व रम्य दिसतो. श्री भवानी टेकडीच्या पश्चिमेला एक छोटासा गुप्त कक्ष असून त्याचे दगडी फाडीचे इतिहासकालीन कोरीव बांधकाम असून शिल्प कलेचा एक उत्तम नमुना म्हणून ओळखले जाते. दुरवरून इतिहासकार आणि ऎतिहासिक संशोधक त्या शिल्प कलेचा अभ्यास करण्या करीता येत असतात गावात इतिहाकालीन वास्तू कलेचा एक उत्तम रचना असलेला अतिभव्य वाडा होता सध्या बुरुज येथे पहावयास मिळतो. या वाड्याच्या परिसरातच श्री कामेश्वरी देवीचे मंदिर असून या देवीच्या नावावरून गावाला कामेरी हे नाव पडले. तसेच या वाड्यात इतिहास कालीन दगडी चिरेबंदी बांधकाम असलेले गुप्त भुयार आहे. कामेरी गावचे ग्रामदैवत श्री भैरवनाथ हे असून ग्रामदैवता ची वैशाख शुद्ध नवमी या दिवशी मोठी यात्रा भरते या परिसरातील ही सर्वात मोठी यात्रा म्हणून ओळखली जाते. या यात्रेचे विशेष आकर्षण म्हणजे बगाड…. बगाड म्हणजे बैलांच्या जोड्या जुंपलेले भले मोठे लांबलचक शिड जोडलेला मोठा लाकडी गाडा होय. या बगाडा इतके प्रचंड बगाड महाराष्ट्रामध्ये इतर कोणत्याहि ठिकाणी पहावयास मिळत नाही अशी ख्याती आहे , या बगाडावर शंभर पेक्षा जास्त लोक एका वेळी बसू शकतात व 'श्री भैरवनाथाच्या नावान चांगभल' च्या गजरात यात्रेतील हे खास आकर्षण वाजत गाजत मिरवणुकीद्वारे काढले जाते. 

==प्रेक्षणीय किंवा पर्यटन स्थळे==
कामेरीतील पर्यटन स्थळे ही अगदी मोजकीच आहेत, जी काही जणांसाठी एकांतातले भक्तीचे आध्यात्मिक स्थान, तर काही जणांसाठी पिकनिक पॉईंट तर काही जणांसाठी कपल्स् आणि जोडप्यांचे रमणीय ठिकाण वा मित्रांसाठी एकदिवसीय ट्रिपची एक प्रकारची अविस्मरणीय पर्वणीच आहे. यात प्रामुख्याने काही मंदिरे आणि काही बाह्य परिसरातील ठिकाणे आहेत. ज्यामध्ये खालील ठिकाणांचा समावेश होतो.
#छत्रपती शिवाजी महाराज पुतळा (छत्रपती शिवाजी पेठ)
#साता टिबी टेकडी, (दगडी खाणी जवळ)
#दुथाणी टेकडी, शिवपूरी रोड
#शिव खिड, (इटकरे कामेरी डोंगरी भागात)
#वशी खिड, (पेट्रोल पंप शेजारी)
#हुतात्मा स्मारक - विष्णू भाऊ बारपटे (नॅशनल हायवे जवळ, इस्लामपूर दत्त टेकडी रोड)
#सखाराम खंडू बारपटे (बारपटे मळा)
#ब्रिटिश अधिकारी यांचे थडगे (जूनी चावडीच्या मागील बाजूस)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (जूनी चावडी इमारत जवळच)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (गौराई गल्ली)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (बाजारपेठ)
#दगडी बांधकाम मधील बुरुज अवशेष (कामेश्वरी चौक)
#गौराई दगडी विहीर (गौराई गल्ली)
#बगाडाची दगडी चाके (भैरवनाथ मंदिर परिसरात)
#लाकडी बगाड (भैरवनाथ मंदिर परिसरात)
#दगडी खाण (साता टिबी टेकडी परीसर)
#नक्षत्र उद्यान (सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय परिसरात दत्त टेकडी रोड)
#तलाव (सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय परिसरात दत्त टेकडी रोड)
#तलाव (गोपाल पाटील मळा रोड)
#तलाव (चौगुले मळा रोड)
#तलाव (दगडी खाणकाम परीसरात)
#लष्कर मैदान (दत्त टेकडी रोड)
#धनगर पाण्याचे आड (अहिल्याबाई होळकर चौक, [जूनी] धनगर गल्ली)

==धार्मिक स्थळ==
#श्री मारुती मंदिर (बाजारपेठ)
#श्री शनि देव (बाजारपेठ)
#श्री कामेश्वरी मंदिर (बाबर वाडा)
#श्री भैरवनाथ व जोगेश्वरी मंदिर (भवानी पेठ)
#श्री विठ्ठल रुक्मिणी मंदीर (भवानी पेठ)
#श्री नरसिंह मंदिर (भवानी पेठ)
#श्री थडाआई आणि यल्लामादेवी (पाटील गल्ली)
#श्री गणेश मंदिर (बारपटे गल्ली)
#श्री बिरोबा देवमाळी (जुनी चावडी जवळ)
#श्री घाटाई देवी (घाटाई चौक)
#श्री नरसोबा मंदिर (नरसोबा चौक)
#श्री महादेव मंदिर (देसाई वाडा,नरसोबा चौक)
#श्री दत्त मंदिर (नॅशनल हायवे जवळ)
#श्री लक्ष्मी मंदिर (नॅशनल हायवे जवळ)
#श्री राम मंदिर (पांडूरंग पाटील मळा)
#श्री बिरोबा मंदिर (छगनबापू नगर)
#श्री अंबाबाई मंदिर (छगनबापू नगर)
#श्री गौचार आप्पा मंदिर (क्रॅशर जवळ)
#श्री मरीआई मंदिर (कृषिभूषण जगदीशआप्पा रोड)
#श्री ऐताळबा मंदिर (कृषिभूषण जगदीशआप्पा रोड)
#श्री सटवाई मंदिर (तुजारपूर रोड)
#श्री रघुनाथ मंदिर (चौगुले मळा रोड)
#श्री पिलाई देवी (चौगुले मळा परीसर)
#श्री भवानी देवी मंदिर (चौगुले मळा)
#श्री मारुती मंदिर (कदम मळा)
#श्री खंडोबा मंदिर (पाटील-माळी मळा)
#श्री नागोबा मंदिर (गौराई विहीर जवळ)
#बाळगीरी मठ (राणीलक्ष्मीबाई पेठ)
#स्वामी मठ (जिल्हा बँक शेजारी)
#श्री महालक्ष्मी देवी मंदिर (पवार मळा,येडेनिपाणी-इस्लामपूर रोड)
#जैन मंदिर (गौराई चौक)
#शिव मंदिर (शिव खिड)
#पीर बुवाजी दर्गा (गौराई विहीर जवळ)
#पीर माशुमशहा दर्गा (टिपू सुलतान चौक)
#पीर शमशुद्दीन हुसेनी दर्गा (पिरजादे वाडा, टिपू सुलतान चौक)
#मुस्लिम मस्जिद (बाजारपेठ)
#चर्च (डाॅ.बाबासाहेब आंबेडकर नगर)
#चर्च (लोकशाहीर आण्णा भाऊ साठे नगर)

==शासकीय स्थानिक संस्था==
#ग्रामपंचायत,कामेरी (नवीन इमारत बाजारपेठ जवळ)
# महाराष्ट्र राज्य विद्युत वितरण कार्यालय (MSEB) कामेरी (स्वामी विवेकानंद चौक, हायस्कूल जवळ)
#सेतू कार्यालयात - कामेरी ग्रामपंचायत सेतू कार्यालय,कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत, बाजारपेठ जवळ)
#भारतीय संचार निगम विभाग,(BSNL) (छत्रपती शिवाजी महाराज पेठ)
#गावकामगार तलाठी कार्यालय, कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत,बाजारपेठ जवळ)
#मंडल अधिकारी कार्यालय, कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत,बाजारपेठ जवळ)
#गाव कामगार पोलीस पाटील कार्यालय (पोलीस पाटील मळा)
#मंडल कृषी विभागीय कार्यालय (ग्रामपंचायत नवीन इमारत)

==आरोग्य सेवा केंद्र ==
आरोग्य केंद्र 
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य केंद्र, कामेरी (इस्लामपूर दत्त टेकडी रोड)
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र, कामेरी (युवक क्रांती चौक)
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र, कामेरी (Near OLD post office)
#पशुपालन सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय, कामेरी (श्री रघुनाथ मंदिर जवळच)

== शैक्षणिक संस्था ==

#जिल्हा परीषद मुलाची शाळा (पश्चिम बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#जिल्हा परीषद मुलीची शाळा (पश्चिम बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#कर्मवीर शिक्षण संस्था,कामेरी (जिल्हा परिषद शाळा जवळ)
#एस.बी.दादा बालवाडी,(श्री भैरवनाथ मंदिर जवळ)
#आदर्श प्राथमिक विद्यालय,(भीमराव पाटील आण्णा सोसायटी जवळ)
#कन्या शाळा,(श्री रघुनाथ मंदिर जवळ)
#सुनंदा जाधव जुनियर कॉलेज,(शिवपुरी रोड)
#यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ केंद्र,विभागीय कार्यालय कामेरी
#शिक्षण महर्षी बापूजी साळुंखे विद्यालय,(पुर्व बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#छगनबापू गर्ल्स हायस्कूल, (हुतात्मा स्मारक समोर)
#सिद्धीविनायक शिक्षण समुह, (पुर्व बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#मॉडर्न आय.टी.आय.,कामेरी (कर्मवीर शिक्षण समुह)
#सहकार व्यवस्थापन पदविका,(डी.सी.एम.),कामेरी (कर्मवीर शिक्षण समुह) 
#कामेरी गावात अंगणवाडी शाळा संख्या 11 आहेत

==अर्थव्यवस्था==
वाळवा तालुक्यातील कामेरी गावाची अर्थव्यवस्था ही प्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून आहे. ऊस हे येथील महत्त्वाचे पीक आहे साहजिकच उसावर आधारित उद्योगधंद्याना इथे मोलाचे स्थान आहे. कामेरी हे येथील दुधासाठीही प्रसिद्ध असून सहकारी व खाजगी दुग्धसंस्था इथे आहेत. गावातील सर्वच दुध संस्था मधील दूध कट्ट्यावर उत्तम प्रकारचे ताजे दूध मिळते. 

==बॅक==
अधिकोष (इंग्लिश: Bank) म्हणजे पैशाची देवाण घेवाण करणारी संस्था होय.
 
#युनियन बॅक ऑफ इंडिया शाखा कामेरी (बाजारपेठ)
#सर्जेराव दादा नाईक शिराळा सह. बॅक लि; शिराळा शाखा कामेरी (बाजारपेठ जवळ)
#सांगली जिल्हा मध्यवर्ती सह. बॅक लि;सांगली शाखा - कामेरी (दत्त चौक)
#कामेरी निधी मिनी बॅक लि;कामेरी (छत्रपती शिवाजी महाराज पेठ)
#बिलाल (बॅक मित्र) जन सेवा केंद्र (मस्जिद जवळ)


== खाद्यसंस्कृती ==
एखादे गाव ठराविक गोष्टी साठी प्रसिद्ध असते ते तिथल्या खाद्य संस्कृती मुळे. पूना बेंगलोर रोड वर कामेरी हे गाव व तिथलं ढाबे खूप च प्रसिद्द आहेत. तिथे मिळणारा अक्खा मसूर सर्वदूर प्रसिद्ध आहे. 
कामेरी मध्ये मिळणारे प्रसिद्ध आणि रुचकर खाद्य पदार्थ म्हणजे कामेरी मिसळ. महाराष्ट्रातील ही प्रसिद्ध मिसळ कामेरी मध्ये अनेक ठिकाणी वेगवेगळ्या प्रकारे मिळते. उदा. माळी मिसळ, ऑक्सर मिसळ, विजय मिसळ, मिसळ, पाटील मिसळ वगैरे
मांसाहारी खाद्य पदार्थांच्या संदर्भात कामेरीचा तांबडा रस्सा (मटणाचे सूप), पांढरा रस्सा (मटणाचे सूप फक्त पांढऱ्या रंगाचे), प्रसिद्ध आहेत.सध्या भारतातल्या बहुतेक हॉटेलांत व्हेज ग्रामीण चिकन हे पदार्थ उपलब्ध असतात; पांढरा तांबडा रस्सा, सुके मटण, खिमा हे प्रकार आख्ख्या कामेरीतील सर्व हाॅटेल मध्ये उपलब्ध होत असतात.

==हाॅटेल==

==कामेरी गावांतील सभागृहे व सार्वजनिक कार्यक्रम घेण्यात येणारे ठिकाण==
#भीमरावआण्णा पाटील सभागृह (जिल्हा बँक शेजारी)
#भीमरावआण्णा पाटील सोसायटी (जूनी इमारत, भैरवनाथ मंदिर)
#श्री. बिरोबा देवालय सभागृह (मल्हारराव होळकर चौक)
#श्री. अंबाबाई देवालय सभागृह (छगनबापू नगर)
#श्री. गणेश मंदिर सभागृह (बारपटे गल्ली)
#श्री. विठ्ठल रुक्मिणी देवालय मंडप (भवानी पेठ)
#बाजार पेठ (श्री.मारुती मंदिर)
#श्री. भैरवनाथ मंदिर प्रांगणात (भवानी पेठ)
#श्री. मारुती मंदिर प्रांगणात (बाजारपेठ)
#छगनबापू स्टेडियम (छत्रपतीं संभाजी महाराज पेठ)
#रंगरावआण्णा सभागृह (राजारामबापू चौक)
#कृषिभूषण जगदीशआप्पा सभागृह (पाणीपुरवठा संस्था)
#पीर बुवाहाजी दर्गा परीसर (गौराई चौक)
#बाळगिरी मठ सभागृह (बाळगिरी परिसरात)
#पीर माशुमशहा दर्गा (टिपू सुलतान चौक)
#जिल्हा परिषद शाळा (नॅशनल हायवे जवळच पश्चिम बाजूस)
#कर्मवीर शिक्षण समुह प्रांगणात (नॅशनल हायवे जवळच पश्चिम बाजूस)
#छगनबापू हायस्कूल प्रांगणात (नॅशनल हायवे जवळच पुर्व बाजूस)

==वाहतूक व्यवस्था==
कामेरी गाव रस्ते मार्गांने महाराष्ट्र व देशाच्या इतर शहरांसोबत जोडले गेले आहे. मुंबई ते चेन्नई दरम्यान धावणारा राष्ट्रीय महामार्ग ४ कामेरी गावांमधून जातो. संपूर्णपणे चौपदरीकरण केलेल्या ह्या महामार्गाद्वारे पुणे, मुंबई सांगली, तसेच कर्नाटकातील बेळगाव, बंगळूर इत्यादी शहरांपर्यंत जलद वाहतूक शक्य होते. अनेक राज्य महामार्ग कामेरीला कोकणाशी जोडतात.

==भूगोल==
कामेरी येडेनिपाणी सह. पाणी पुरवठा संस्थेकडून कृष्णा नदीच्या पाण्यामुळेच अतिशय सुपीक अशी जमीन कामेरीला लाभलेली आहे. त्यामुळे येथे चवदार भाजीपाला, ऊस पिकवला जातो. ज्वारी व बाजरी इथे बहरतात. 

==जैवविविधता==
कामेरी परिसर वेगवेगळ्या वनस्पती व प्राण्यांनी समृद्ध आहे. कामेरी मधील लहानमोठ्या तलावांमुळे परिसर समृद्ध आहे.

==लोकजीवन==
कामेरी हे ग्रामीण ठिकाण असल्याने येथे सर्व वर्गातील लोक अगदी गुण्या-गोविंदाने राहतात. सर्व धर्माचे लोक आपली संस्कुती जतन करतात. कामेरी मध्ये ब-याच जातीचे लोक रहात असून सर्व भाऊ भाऊ प्रमाने वागत असतात.
या ठिकाणी सोने-चांदी, शाकाहारी व मांसाहारी, मसूर स्पेशल हाॅटेल, लहान-मोठे दवाखाने , गॅरेज लाईन , किराणामालाचे दुकाने, बँक, मेडिकल, स्विटहोम , हार्डवेअर, प्लम्बींग, सलुन, पेट्रोल पंप, टपरी , पतसंस्था, मोबाईल शाॅप, दुध उत्पादन आणि महत्वाचा विषय शेती या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात केली जाते.. इत्यादी....

==प्रसारमाध्यमे==
शैक्षणिक विकासाबरोबरच वृत्तपत्रांचा विकासही या कामेरी गावांत दिसून येतो. महाराष्ट्र मधून विविध ठिकाणांहून १९४५ मध्ये काही साप्ताहिके प्रकाशित होत असत. त्यांचे वितरण कामेरी मध्ये होत आहेत. तेव्हापासून कामेरी मधून वृत्तपत्रांची परंपरा आहे. कामेरी मधून लोकमत, पुढारी, सकाळ, दक्षिण महाराष्ट्र, केसरी, राष्ट्रशक्ती, जनप्रवास, आणि तरुण भारत ही वृत्तपत्रे प्रकाशित होतात. 

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==
येडेनिपाणी, तुजारपूर, शिवपुरी, उरुण - इस्लामपूर, उरुणवाडी, वाळवा, वाघवाडी, इटकरे, विठ्ठलवाडी, वशी, इत्यादी

==संदर्भ==
#https://rajarambapusociety.com/{{मृत दुवा|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
#http://www.mykameri.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161004051442/http://mykameri.com/ |date=2016-10-04 }}
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:वाळवा तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:सांगली जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>dluvzyttzjvgdd0t3mn4aywh23qit00</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506672</id>
      <parentid>2506670</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:05:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.83.217.77</ip>
      </contributor>
      <comment>/* बॅक */</comment>
      <origin>2506672</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36258" sha1="agjosg9izqm9pzylw5ff4ljcc84happ" xml:space="preserve">{{विकिकरण}}
{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव ग्रामीण क्षेत्र
|इतर_नाव= नाट्यपंढरी, कृषीपंढरी, कबड्डीपट्टू
| स्थानिक_नाव =कामेरी
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
| जवळचे_शहर = वाळवा व उरूण इस्लामपूर 
| जिल्हा=सांगली जिल्हा
|अधिकृत_भाषा=मराठी
|नेता_पद_१ = सरपंच 
| नेता_नाव_१= 
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=
|लोकसंख्या_क्रमांक=
| लोकसंख्या_वर्ष  = २०२१
| लोकसंख्या_एकूण = २०,०००
|लिंग_गुणोत्तर=
| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=415403
| एसटीडी_कोड =02342 
| आरटीओ_कोड =MH-10
|संकेतस्थळ=
|संसदीय_मतदारसंघ=हातकणंगले
|विधानसभा_मतदारसंघ=शिराळा
| जिल्हा_परिषद =  
|पंचायत_गण=कामेरी
|ग्रामपंचायत=कामेरी_ग्रामपंचायत
}}
'''कामेरी''' (तालुका वाळवा) हे [[भारत|भारतातील]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[सांगली जिल्हा|सांगली जिल्ह्यातील]] [[वाळवा तालुका|वाळवा तालुक्यातील]] एक गाव आहे. या गावाची लोकसंख्या सुमारे २०,००० इतकी आहे. हे गाव शिराळा विधानसभा मतदार संघात मोडते.

गावाचे ग्रामदैवत श्री भैरवनाथ मंदिर आहे. हे गाव कोल्हापूर पासून पश्चिमेला 40 किलोमीटर व कराड पासून 35 किलोमीटर इतक्या अंतरावर आहे. गावात बारा बलुतेदार व आठरा अलुतदार यांच्या बरोबर अनेक वस्ती आहेत. गावाच्या दक्षिणेला वारणा ही नदी 24 किलोमीटर व उत्तर बाजूस कृष्णा नदी 22 किलोमीटर आहे. उरुण इस्लामपूर पासून 4 किलोमीटर वर गाव वसले आहे. गावामध्ये विविध दैवताचे धार्मिक स्थळे आहेत. मुख्य भाषा मराठी असून कन्नड, हिंदी आणि इंग्रजी भाषाही येथे बोलल्या जातात.

कामेरी स्वातंत्र्य काळापासून आमदार रामचंद्र पाटील (कारभारी) स्वातंत्र्य नंतर आमदार के.डी. पाटील यांनी विधानसभा व विधानपरिषद प्रतिनिधित्व केले आहे.

कामेरी मध्ये कृषी क्षेत्रातील व्यक्तिमत्त्व कृषिभूषण जगदीश शामराव पाटील व सिनेस्टार विलास यशवंत रकटे यांचे गाव असल्यामुळे कामेरी गावाला एक वेगळीच ओळख निर्माण झाली आहे. &quot;नाट्यपंढरी, &quot;कृषीपंढरी&quot; ह्या नावानेही संबोधलं जातं.

कबड्डीपट्टू गाव अशीही कामेरीची ओळख आहे. 
कामेरी गाव हे कबड्डी पट्टूसाठी प्रसिद्ध आहे.

== मुख्य पिके ==
ऊस, सोयाबीन, गहु, भाजीपाला ही सुद्धा प्रमुख पिकं म्हणून मोठ्या प्रमाणात उत्पादित केली जातात. कृषिभूषण जगदीश शामराव पाटील यांनी ऊस पिकावरील पहीला प्रयोग पुलअॅटोमायझेन ठिबक सिंचन भारतात प्रथम क्रमांकावर गणला आहे.

== सैन्य भरती ==
गावातील बहुसंख्य युवक भारतीय लष्करामध्ये भरती झालेले आहेत. काश्मीर, पंजाब, राजस्थान, तसेच पूर्वेकडील अनेक राज्यामध्ये गावातील युवक सीमेवर पहारा देत आहेत. मिलिटरी कामेरी म्हणून या भागात ओळख निर्माण होत आहे.

==कामेरी ग्रामपंचायत सदस्य==
कामेरी ग्रामपंचायत निवडणूक सन 2022 
#लोकनियुक्त सरपंच - श्री. रणजित जगदीश पाटील
# उपसरपंच - श्री. सूर्यकांत रंगराव पाटील - वार्ड नं. 2,
सदस्य-
#श्री. अमोल भिमराव कांबळे - वार्ड नं. 1,
#श्री. अभिजित रमेश आढाव - वार्ड नं. 1,
#श्री. काशिनाथ यशवंत रास्कर - वार्ड नं. 1,
#सौ. सुनिता नानासो खंडागळे - वार्ड नं. 2,
#सौ. सुजाता गोविंद पाटील - वार्ड नं. 2,
#श्री. इलाही अब्बास इनामदार - वार्ड नं. 3,
#श्री. सुभाष आनंदा बारपटे - वार्ड नं. 3,
#सौ. वैशाली पृथ्वीराज क्षीरसागर - वार्ड नं. 4,
#सौ. छायाबाई ज्ञानदेव पाटील - वार्ड नं. 4,
#सौ. शकुंतला संपत पाटील - वार्ड नं. 4,
#सौ. सुगराबी सिराज मगदुम - वार्ड नं. 5,
#सौ. अलका बाळासो पाटील - वार्ड नं. 5,
#श्री. शुभम तुकाराम पाटील - वार्ड नं. 5,
#सौ. वंदना संजय सुतार - वार्ड नं. 6,
#सौ. सोनाली काशिनाथ निंबाळकर - वॉर्ड नं. 6,
#श्री. विकास अशोक पाटील - वार्ड नं. 6,


==हवामान==
येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १७ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो. पावसाळ्यात दिवसा तापमान २८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. वार्षिक पर्जन्यमान ७०० मिमी पर्यंत असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ३८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २३ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते.

==इतिहास==
हे गाव पुणे - बेंगलोर हायवेवर वसले असून गावच्या  सांगली च्या वायव्येस चाळिस किलोमीटरवर वसले आहे. त्यामुळे कराड, कोल्हापूर व विशेषतः सांगली या शहराकडे या गावातील लोकांची येजा असून त्याच्या उत्तरेस ४ किलोमीटर इस्लामपूर हे शहर वसले आहे. मदर इंडिया, टांगे वाला या हिंदी चित्रपटात व सुन माझी लक्ष्मी तसेच १२ मराठी चित्रपटात त्यांचे चित्रीकरण केले आहे. कामेरी गावात जशी श्री मारुती मंदिर आणि मस्जिद ही भव्य व सुदंर धार्मिक स्थळे आहेत. तसेच गावच्या पश्चिमेला श्री भवानी देवी  व श्री अंबाबाई देवी, श्री बिरोबा मंदिर अशी अनेक सुंदर मंदिरे असून त्यातील श्री भवानी देवी  व श्री अंबाबाई देवी, श्री कामेश्वरी या देवीच्या मूर्ती अतिसुदंर व देखण्या आहेत, मंदिराच्या समोरून सर्व आसमंत स्पष्ट व रम्य दिसतो. श्री भवानी टेकडीच्या पश्चिमेला एक छोटासा गुप्त कक्ष असून त्याचे दगडी फाडीचे इतिहासकालीन कोरीव बांधकाम असून शिल्प कलेचा एक उत्तम नमुना म्हणून ओळखले जाते. दुरवरून इतिहासकार आणि ऎतिहासिक संशोधक त्या शिल्प कलेचा अभ्यास करण्या करीता येत असतात गावात इतिहाकालीन वास्तू कलेचा एक उत्तम रचना असलेला अतिभव्य वाडा होता सध्या बुरुज येथे पहावयास मिळतो. या वाड्याच्या परिसरातच श्री कामेश्वरी देवीचे मंदिर असून या देवीच्या नावावरून गावाला कामेरी हे नाव पडले. तसेच या वाड्यात इतिहास कालीन दगडी चिरेबंदी बांधकाम असलेले गुप्त भुयार आहे. कामेरी गावचे ग्रामदैवत श्री भैरवनाथ हे असून ग्रामदैवता ची वैशाख शुद्ध नवमी या दिवशी मोठी यात्रा भरते या परिसरातील ही सर्वात मोठी यात्रा म्हणून ओळखली जाते. या यात्रेचे विशेष आकर्षण म्हणजे बगाड…. बगाड म्हणजे बैलांच्या जोड्या जुंपलेले भले मोठे लांबलचक शिड जोडलेला मोठा लाकडी गाडा होय. या बगाडा इतके प्रचंड बगाड महाराष्ट्रामध्ये इतर कोणत्याहि ठिकाणी पहावयास मिळत नाही अशी ख्याती आहे , या बगाडावर शंभर पेक्षा जास्त लोक एका वेळी बसू शकतात व 'श्री भैरवनाथाच्या नावान चांगभल' च्या गजरात यात्रेतील हे खास आकर्षण वाजत गाजत मिरवणुकीद्वारे काढले जाते. 

==प्रेक्षणीय किंवा पर्यटन स्थळे==
कामेरीतील पर्यटन स्थळे ही अगदी मोजकीच आहेत, जी काही जणांसाठी एकांतातले भक्तीचे आध्यात्मिक स्थान, तर काही जणांसाठी पिकनिक पॉईंट तर काही जणांसाठी कपल्स् आणि जोडप्यांचे रमणीय ठिकाण वा मित्रांसाठी एकदिवसीय ट्रिपची एक प्रकारची अविस्मरणीय पर्वणीच आहे. यात प्रामुख्याने काही मंदिरे आणि काही बाह्य परिसरातील ठिकाणे आहेत. ज्यामध्ये खालील ठिकाणांचा समावेश होतो.
#छत्रपती शिवाजी महाराज पुतळा (छत्रपती शिवाजी पेठ)
#साता टिबी टेकडी, (दगडी खाणी जवळ)
#दुथाणी टेकडी, शिवपूरी रोड
#शिव खिड, (इटकरे कामेरी डोंगरी भागात)
#वशी खिड, (पेट्रोल पंप शेजारी)
#हुतात्मा स्मारक - विष्णू भाऊ बारपटे (नॅशनल हायवे जवळ, इस्लामपूर दत्त टेकडी रोड)
#सखाराम खंडू बारपटे (बारपटे मळा)
#ब्रिटिश अधिकारी यांचे थडगे (जूनी चावडीच्या मागील बाजूस)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (जूनी चावडी इमारत जवळच)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (गौराई गल्ली)
#हत्तीची कोरवी दगडी शिल्प (बाजारपेठ)
#दगडी बांधकाम मधील बुरुज अवशेष (कामेश्वरी चौक)
#गौराई दगडी विहीर (गौराई गल्ली)
#बगाडाची दगडी चाके (भैरवनाथ मंदिर परिसरात)
#लाकडी बगाड (भैरवनाथ मंदिर परिसरात)
#दगडी खाण (साता टिबी टेकडी परीसर)
#नक्षत्र उद्यान (सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय परिसरात दत्त टेकडी रोड)
#तलाव (सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय परिसरात दत्त टेकडी रोड)
#तलाव (गोपाल पाटील मळा रोड)
#तलाव (चौगुले मळा रोड)
#तलाव (दगडी खाणकाम परीसरात)
#लष्कर मैदान (दत्त टेकडी रोड)
#धनगर पाण्याचे आड (अहिल्याबाई होळकर चौक, [जूनी] धनगर गल्ली)

==धार्मिक स्थळ==
#श्री मारुती मंदिर (बाजारपेठ)
#श्री शनि देव (बाजारपेठ)
#श्री कामेश्वरी मंदिर (बाबर वाडा)
#श्री भैरवनाथ व जोगेश्वरी मंदिर (भवानी पेठ)
#श्री विठ्ठल रुक्मिणी मंदीर (भवानी पेठ)
#श्री नरसिंह मंदिर (भवानी पेठ)
#श्री थडाआई आणि यल्लामादेवी (पाटील गल्ली)
#श्री गणेश मंदिर (बारपटे गल्ली)
#श्री बिरोबा देवमाळी (जुनी चावडी जवळ)
#श्री घाटाई देवी (घाटाई चौक)
#श्री नरसोबा मंदिर (नरसोबा चौक)
#श्री महादेव मंदिर (देसाई वाडा,नरसोबा चौक)
#श्री दत्त मंदिर (नॅशनल हायवे जवळ)
#श्री लक्ष्मी मंदिर (नॅशनल हायवे जवळ)
#श्री राम मंदिर (पांडूरंग पाटील मळा)
#श्री बिरोबा मंदिर (छगनबापू नगर)
#श्री अंबाबाई मंदिर (छगनबापू नगर)
#श्री गौचार आप्पा मंदिर (क्रॅशर जवळ)
#श्री मरीआई मंदिर (कृषिभूषण जगदीशआप्पा रोड)
#श्री ऐताळबा मंदिर (कृषिभूषण जगदीशआप्पा रोड)
#श्री सटवाई मंदिर (तुजारपूर रोड)
#श्री रघुनाथ मंदिर (चौगुले मळा रोड)
#श्री पिलाई देवी (चौगुले मळा परीसर)
#श्री भवानी देवी मंदिर (चौगुले मळा)
#श्री मारुती मंदिर (कदम मळा)
#श्री खंडोबा मंदिर (पाटील-माळी मळा)
#श्री नागोबा मंदिर (गौराई विहीर जवळ)
#बाळगीरी मठ (राणीलक्ष्मीबाई पेठ)
#स्वामी मठ (जिल्हा बँक शेजारी)
#श्री महालक्ष्मी देवी मंदिर (पवार मळा,येडेनिपाणी-इस्लामपूर रोड)
#जैन मंदिर (गौराई चौक)
#शिव मंदिर (शिव खिड)
#पीर बुवाजी दर्गा (गौराई विहीर जवळ)
#पीर माशुमशहा दर्गा (टिपू सुलतान चौक)
#पीर शमशुद्दीन हुसेनी दर्गा (पिरजादे वाडा, टिपू सुलतान चौक)
#मुस्लिम मस्जिद (बाजारपेठ)
#चर्च (डाॅ.बाबासाहेब आंबेडकर नगर)
#चर्च (लोकशाहीर आण्णा भाऊ साठे नगर)

==शासकीय स्थानिक संस्था==
#ग्रामपंचायत,कामेरी (नवीन इमारत बाजारपेठ जवळ)
# महाराष्ट्र राज्य विद्युत वितरण कार्यालय (MSEB) कामेरी (स्वामी विवेकानंद चौक, हायस्कूल जवळ)
#सेतू कार्यालयात - कामेरी ग्रामपंचायत सेतू कार्यालय,कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत, बाजारपेठ जवळ)
#भारतीय संचार निगम विभाग,(BSNL) (छत्रपती शिवाजी महाराज पेठ)
#गावकामगार तलाठी कार्यालय, कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत,बाजारपेठ जवळ)
#मंडल अधिकारी कार्यालय, कामेरी (कामेरी ग्रामपंचायत नवीन इमारत,बाजारपेठ जवळ)
#गाव कामगार पोलीस पाटील कार्यालय (पोलीस पाटील मळा)
#मंडल कृषी विभागीय कार्यालय (ग्रामपंचायत नवीन इमारत)

==आरोग्य सेवा केंद्र ==
आरोग्य केंद्र 
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य केंद्र, कामेरी (इस्लामपूर दत्त टेकडी रोड)
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र, कामेरी (युवक क्रांती चौक)
#कामेरी प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र, कामेरी (Near OLD post office)
#पशुपालन सरकारी वैद्यकीय रुग्णालय, कामेरी (श्री रघुनाथ मंदिर जवळच)

== शैक्षणिक संस्था ==

#जिल्हा परीषद मुलाची शाळा (पश्चिम बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#जिल्हा परीषद मुलीची शाळा (पश्चिम बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#कर्मवीर शिक्षण संस्था,कामेरी (जिल्हा परिषद शाळा जवळ)
#एस.बी.दादा बालवाडी,(श्री भैरवनाथ मंदिर जवळ)
#आदर्श प्राथमिक विद्यालय,(भीमराव पाटील आण्णा सोसायटी जवळ)
#कन्या शाळा,(श्री रघुनाथ मंदिर जवळ)
#सुनंदा जाधव जुनियर कॉलेज,(शिवपुरी रोड)
#यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ केंद्र,विभागीय कार्यालय कामेरी
#शिक्षण महर्षी बापूजी साळुंखे विद्यालय,(पुर्व बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#छगनबापू गर्ल्स हायस्कूल, (हुतात्मा स्मारक समोर)
#सिद्धीविनायक शिक्षण समुह, (पुर्व बाजूस नॅशनल हायवे जवळ)
#मॉडर्न आय.टी.आय.,कामेरी (कर्मवीर शिक्षण समुह)
#सहकार व्यवस्थापन पदविका,(डी.सी.एम.),कामेरी (कर्मवीर शिक्षण समुह) 
#कामेरी गावात अंगणवाडी शाळा संख्या 11 आहेत

==अर्थव्यवस्था==
वाळवा तालुक्यातील कामेरी गावाची अर्थव्यवस्था ही प्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून आहे. ऊस हे येथील महत्त्वाचे पीक आहे साहजिकच उसावर आधारित उद्योगधंद्याना इथे मोलाचे स्थान आहे. कामेरी हे येथील दुधासाठीही प्रसिद्ध असून सहकारी व खाजगी दुग्धसंस्था इथे आहेत. गावातील सर्वच दुध संस्था मधील दूध कट्ट्यावर उत्तम प्रकारचे ताजे दूध मिळते. 

==बॅक==
अधिकोष (इंग्लिश: Bank) म्हणजे पैशाची देवाण घेवाण करणारी संस्था होय.
 
#युनियन बॅक ऑफ इंडिया शाखा कामेरी (बाजारपेठ)
#सांगली जिल्हा मध्यवर्ती सह. बॅक लि;सांगली शाखा - कामेरी (दत्त चौक)
#कामेरी निधी मिनी बॅक लि;कामेरी (छत्रपती शिवाजी महाराज पेठ)
#बिलाल (बॅक मित्र) जन सेवा केंद्र (मस्जिद जवळ)

== खाद्यसंस्कृती ==
एखादे गाव ठराविक गोष्टी साठी प्रसिद्ध असते ते तिथल्या खाद्य संस्कृती मुळे. पूना बेंगलोर रोड वर कामेरी हे गाव व तिथलं ढाबे खूप च प्रसिद्द आहेत. तिथे मिळणारा अक्खा मसूर सर्वदूर प्रसिद्ध आहे. 
कामेरी मध्ये मिळणारे प्रसिद्ध आणि रुचकर खाद्य पदार्थ म्हणजे कामेरी मिसळ. महाराष्ट्रातील ही प्रसिद्ध मिसळ कामेरी मध्ये अनेक ठिकाणी वेगवेगळ्या प्रकारे मिळते. उदा. माळी मिसळ, ऑक्सर मिसळ, विजय मिसळ, मिसळ, पाटील मिसळ वगैरे
मांसाहारी खाद्य पदार्थांच्या संदर्भात कामेरीचा तांबडा रस्सा (मटणाचे सूप), पांढरा रस्सा (मटणाचे सूप फक्त पांढऱ्या रंगाचे), प्रसिद्ध आहेत.सध्या भारतातल्या बहुतेक हॉटेलांत व्हेज ग्रामीण चिकन हे पदार्थ उपलब्ध असतात; पांढरा तांबडा रस्सा, सुके मटण, खिमा हे प्रकार आख्ख्या कामेरीतील सर्व हाॅटेल मध्ये उपलब्ध होत असतात.

==हाॅटेल==

==कामेरी गावांतील सभागृहे व सार्वजनिक कार्यक्रम घेण्यात येणारे ठिकाण==
#भीमरावआण्णा पाटील सभागृह (जिल्हा बँक शेजारी)
#भीमरावआण्णा पाटील सोसायटी (जूनी इमारत, भैरवनाथ मंदिर)
#श्री. बिरोबा देवालय सभागृह (मल्हारराव होळकर चौक)
#श्री. अंबाबाई देवालय सभागृह (छगनबापू नगर)
#श्री. गणेश मंदिर सभागृह (बारपटे गल्ली)
#श्री. विठ्ठल रुक्मिणी देवालय मंडप (भवानी पेठ)
#बाजार पेठ (श्री.मारुती मंदिर)
#श्री. भैरवनाथ मंदिर प्रांगणात (भवानी पेठ)
#श्री. मारुती मंदिर प्रांगणात (बाजारपेठ)
#छगनबापू स्टेडियम (छत्रपतीं संभाजी महाराज पेठ)
#रंगरावआण्णा सभागृह (राजारामबापू चौक)
#कृषिभूषण जगदीशआप्पा सभागृह (पाणीपुरवठा संस्था)
#पीर बुवाहाजी दर्गा परीसर (गौराई चौक)
#बाळगिरी मठ सभागृह (बाळगिरी परिसरात)
#पीर माशुमशहा दर्गा (टिपू सुलतान चौक)
#जिल्हा परिषद शाळा (नॅशनल हायवे जवळच पश्चिम बाजूस)
#कर्मवीर शिक्षण समुह प्रांगणात (नॅशनल हायवे जवळच पश्चिम बाजूस)
#छगनबापू हायस्कूल प्रांगणात (नॅशनल हायवे जवळच पुर्व बाजूस)

==वाहतूक व्यवस्था==
कामेरी गाव रस्ते मार्गांने महाराष्ट्र व देशाच्या इतर शहरांसोबत जोडले गेले आहे. मुंबई ते चेन्नई दरम्यान धावणारा राष्ट्रीय महामार्ग ४ कामेरी गावांमधून जातो. संपूर्णपणे चौपदरीकरण केलेल्या ह्या महामार्गाद्वारे पुणे, मुंबई सांगली, तसेच कर्नाटकातील बेळगाव, बंगळूर इत्यादी शहरांपर्यंत जलद वाहतूक शक्य होते. अनेक राज्य महामार्ग कामेरीला कोकणाशी जोडतात.

==भूगोल==
कामेरी येडेनिपाणी सह. पाणी पुरवठा संस्थेकडून कृष्णा नदीच्या पाण्यामुळेच अतिशय सुपीक अशी जमीन कामेरीला लाभलेली आहे. त्यामुळे येथे चवदार भाजीपाला, ऊस पिकवला जातो. ज्वारी व बाजरी इथे बहरतात. 

==जैवविविधता==
कामेरी परिसर वेगवेगळ्या वनस्पती व प्राण्यांनी समृद्ध आहे. कामेरी मधील लहानमोठ्या तलावांमुळे परिसर समृद्ध आहे.

==लोकजीवन==
कामेरी हे ग्रामीण ठिकाण असल्याने येथे सर्व वर्गातील लोक अगदी गुण्या-गोविंदाने राहतात. सर्व धर्माचे लोक आपली संस्कुती जतन करतात. कामेरी मध्ये ब-याच जातीचे लोक रहात असून सर्व भाऊ भाऊ प्रमाने वागत असतात.
या ठिकाणी सोने-चांदी, शाकाहारी व मांसाहारी, मसूर स्पेशल हाॅटेल, लहान-मोठे दवाखाने , गॅरेज लाईन , किराणामालाचे दुकाने, बँक, मेडिकल, स्विटहोम , हार्डवेअर, प्लम्बींग, सलुन, पेट्रोल पंप, टपरी , पतसंस्था, मोबाईल शाॅप, दुध उत्पादन आणि महत्वाचा विषय शेती या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात केली जाते.. इत्यादी....

==प्रसारमाध्यमे==
शैक्षणिक विकासाबरोबरच वृत्तपत्रांचा विकासही या कामेरी गावांत दिसून येतो. महाराष्ट्र मधून विविध ठिकाणांहून १९४५ मध्ये काही साप्ताहिके प्रकाशित होत असत. त्यांचे वितरण कामेरी मध्ये होत आहेत. तेव्हापासून कामेरी मधून वृत्तपत्रांची परंपरा आहे. कामेरी मधून लोकमत, पुढारी, सकाळ, दक्षिण महाराष्ट्र, केसरी, राष्ट्रशक्ती, जनप्रवास, आणि तरुण भारत ही वृत्तपत्रे प्रकाशित होतात. 

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==
येडेनिपाणी, तुजारपूर, शिवपुरी, उरुण - इस्लामपूर, उरुणवाडी, वाळवा, वाघवाडी, इटकरे, विठ्ठलवाडी, वशी, इत्यादी

==संदर्भ==
#https://rajarambapusociety.com/{{मृत दुवा|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
#http://www.mykameri.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161004051442/http://mykameri.com/ |date=2016-10-04 }}
#https://villageinfo.in/
#https://www.census2011.co.in/
#http://tourism.gov.in/
#https://www.incredibleindia.org/
#https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
#https://www.mapsofindia.com/ 
#https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics
#https://www.weather-atlas.com/en/india-climate

[[वर्ग:वाळवा तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:सांगली जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>agjosg9izqm9pzylw5ff4ljcc84happ</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अमृता सिंग</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158466</id>
    <revision>
      <id>2506598</id>
      <parentid>2373744</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T23:15:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dostojewskij</username>
        <id>46392</id>
      </contributor>
      <comment>वर्ग:इ.स. १९५८ मधील जन्म</comment>
      <origin>2506598</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1587" sha1="29p3vtk7zus6hdc1xx2byirg9cf4gof" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''अमृता सिंग''' ( ९ फेब्रुवारी १९५८) ही एक [[भारत]]ीय सिने व दूरचित्रवाणी अभिनेत्री आहे. अमृताने १९८३ सालच्या [[बेताब (१९८३ चित्रपट)|बेताब]] ह्या चित्रपटामध्ये [[सनी देओल]]च्या नायिकेची भूमिका करून [[बॉलिवूड]]मध्ये पदार्पण केले. त्यानंतर तिने अनेक [[बॉलिवूड|हिंदी चित्रपटांमध्ये]] नायिकेच्या भूमिका केल्या.

१९९३ साली प्रदर्शित झालेल्या [[आईना (हिंदी चित्रपट)|आईना]] ह्या चित्रपटासाठी अमृता सिंगला [[फिल्मफेअर सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेत्री पुरस्कार‎]] मिळाला होता.

==बाह्य दुवे==
{{आय.एम.डी.बी. नाव|0802080}}

{{DEFAULTSORT:सिंग, अमृता}}
[[वर्ग:हिंदी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]
[[वर्ग:इ.स. १९५८ मधील जन्म]]</text>
      <sha1>29p3vtk7zus6hdc1xx2byirg9cf4gof</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>नारायण रामचंद्र भोसले</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162843</id>
    <revision>
      <id>2506671</id>
      <parentid>2463839</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:04:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>182.156.6.210</ip>
      </contributor>
      <origin>2506671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5563" sha1="rmr0fb7y3a712x8dmj55ghw7zcsmtet" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट साहित्यिक
| नाव = '''{{लेखनाव}}'''
| चित्र =
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = नारायण रामचंद्र भोसले
| टोपण_नाव = तात्या
| जन्म_दिनांक = 01 जून 1969
| जन्म_स्थान = मु.पो. बामणी, तालुका-संगोला, जिल्हा-सोलापूर  
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| कार्यक्षेत्र = साहित्य, संपादन, प्राध्यापक
| राष्ट्रीयत्व = भारतीय
| कार्यकाळ = 
| साहित्य_प्रकार = दलित साहित्य,
| विषय = इतिहास 
| चळवळ = फुले शाहू आंबेडकर विचारधारा 
| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = देशोधडी आत्मकथन 
| प्रभाव = 
| प्रभावित = 
| पुरस्कार = अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित
| वडील_नाव = रामचंद्र भोसले
| आई_नाव = सखुबाई 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = सुनीता 
| अपत्ये = साहिल, सानिया 
| स्वाक्षरी_चित्र = 
| संकेतस्थळ_दुवा = https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
| तळटिपा = 
}}

{{बदल}}
डॉ.नारायण भोसले हे एक मराठी साहित्यिक संपादक आणि प्राध्यापक आहेत. महाराष्ट्रातील भटक्या-विमुक्त [[नथपंथी डवरी गोसावी समाजातील पहिले पीएच्.डी. धारक &lt;ref&gt;भोसले, नारायण. विमुक्ती प्रबोधन. अथर्व पब्लिकेशन, जळगाव &lt;/ref&gt; आहेत.

==बालपण आणि शिक्षण==
त्यांचा जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील सागोला तलुक्यातील बामणी या गावी झाला. त्यानी भटक्या-विमुक्त [[:w:en: Denotified Tribes|Denotified Tribes]] समाजातील स्त्रियां बद्दल लेखन केले. केल्याचे दिसुन यते.त्याना बालपनापासुरन त्याचा समाजातिल स्त्रियांची स् कशी आहे. त्यामध्ये अापण काय करु शकातो याबद्ल त्याना चागलि जान् असल्याचे दिसुन् यते. सध्या नरायन भोसले हे मुम्बई विध्यपिटात् इतिहास विभगामधे काअर्यर्त् आहैत्. जातवर्ग् स्त्रिदास्यतावादि विचर् अनि चल्वलिवशि बनन्धिल्कि लेखन, सशोधन् अनि शिकविनयचा पधरा अनुभव आहे.
===संशोधन===     
त्यनि पुने येथिल फ्रगुसन् महाविधायलय,पुणे अाणि आन्यत्र् काहि वर्श् इतिहस् विषयाचे अधुवयाशनाचे कर्य्. पुने विद्यापीठातिल् समाजशास्त्र विभाग्,स्त्री अभ्यास् केन्द्र, आत्र्ग्त्र्र्प्रनलि अभ्यास केन्द्र् पुणे (मानव विद्या व सामाजिक शास्त्र ), एतिहास विभाग येथे सशोधनाचे काय केले आहे. विविध् विद्यापठात रीसच 
==व्यावसायिक कारकीर्द==
डाॅ. नारायण भोसले हे सध्या मुबई विद्यापीठामध्ये इतिहास विषयाचे अध्यापनाचे काम करतात.

==साहित्यिक आणि संपादकीय कारकीर्द==

===ग्रंथ लेखन आणि संपादन===
* अब्राह्मणी स्त्रीवाद
* महाराष्ट्रातील स्त्रीविषयक सुधारणावादाचे सत्ताकारण (1848 - 1952)
* विमुक्ती प्रबोधन
* जातवर्गलिंगभाव इतिहास मिंमासा 
* वाचा एकतरी..... 'चरित्र -- आत्मचरित्र'

==संदर्भ==https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:स्त्रीवादी अभ्यासक आणि साहित्यिक]]</text>
      <sha1>rmr0fb7y3a712x8dmj55ghw7zcsmtet</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506678</id>
      <parentid>2506671</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:11:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>182.156.6.210</ip>
      </contributor>
      <origin>2506678</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5668" sha1="5hwafq9xpw7cr88xtoaxbwqhvb10kl2" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट साहित्यिक}}
| नाव = '''{{डॉ. नारायण रामचंद्र भोसले }}'''
| Name = '''{{Dr. Narayan Ramchandra Bhosale}}'''
| चित्र =
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = नारायण रामचंद्र भोसले
| टोपण_नाव = तात्या
| जन्म_दिनांक = 01 जून 1969
| जन्म_स्थान = मु.पो. बामणी, तालुका-संगोला, जिल्हा-सोलापूर  
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| कार्यक्षेत्र = साहित्य, संपादन, प्राध्यापक
| राष्ट्रीयत्व = भारतीय
| कार्यकाळ = 
| साहित्य_प्रकार = दलित साहित्य,
| विषय = इतिहास 
| चळवळ = फुले शाहू आंबेडकर विचारधारा 
| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = देशोधडी आत्मकथन 
| प्रभाव = 
| प्रभावित = 
| पुरस्कार = अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित
| वडील_नाव = रामचंद्र भोसले
| आई_नाव = सखुबाई 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = सुनीता 
| अपत्ये = साहिल, सानिया 
| स्वाक्षरी_चित्र = 
| संकेतस्थळ_दुवा = https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
| तळटिपा = 
}}

{{बदल}}
डॉ.नारायण भोसले हे एक मराठी साहित्यिक संपादक आणि प्राध्यापक आहेत. महाराष्ट्रातील भटक्या-विमुक्त [[नाथपंथी डवरी गोसावी समाजातील पहिले पीएच्.डी. धारक &lt;ref&gt;भोसले, नारायण. विमुक्ती प्रबोधन. अथर्व पब्लिकेशन, जळगाव &lt;/ref&gt; आहेत.

==बालपण आणि शिक्षण==
त्यांचा जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील सागोला तलुक्यातील बामणी या गावी झाला. त्यानी भटक्या-विमुक्त [[:w:en: Denotified Tribes|Denotified Tribes]] समाजातील स्त्रियां बद्दल लेखन केले. केल्याचे दिसुन यते.त्याना बालपनापासुरन त्याचा समाजातिल स्त्रियांची स् कशी आहे. त्यामध्ये अापण काय करु शकातो याबद्ल त्याना चागलि जान् असल्याचे दिसुन् यते. सध्या नरायन भोसले हे मुम्बई विध्यपिटात् इतिहास विभगामधे काअर्यर्त् आहैत्. जातवर्ग् स्त्रिदास्यतावादि विचर् अनि चल्वलिवशि बनन्धिल्कि लेखन, सशोधन् अनि शिकविनयचा पधरा अनुभव आहे.
===संशोधन===     
त्यनि पुने येथिल फ्रगुसन् महाविधायलय,पुणे अाणि आन्यत्र् काहि वर्श् इतिहस् विषयाचे अधुवयाशनाचे कर्य्. पुने विद्यापीठातिल् समाजशास्त्र विभाग्,स्त्री अभ्यास् केन्द्र, आत्र्ग्त्र्र्प्रनलि अभ्यास केन्द्र् पुणे (मानव विद्या व सामाजिक शास्त्र ), एतिहास विभाग येथे सशोधनाचे काय केले आहे. विविध् विद्यापठात रीसच 
==व्यावसायिक कारकीर्द==
डाॅ. नारायण भोसले हे सध्या मुबई विद्यापीठामध्ये इतिहास विषयाचे अध्यापनाचे काम करतात.

==साहित्यिक आणि संपादकीय कारकीर्द==

===ग्रंथ लेखन आणि संपादन===
* अब्राह्मणी स्त्रीवाद
* महाराष्ट्रातील स्त्रीविषयक सुधारणावादाचे सत्ताकारण (1848 - 1952)
* विमुक्ती प्रबोधन
* जातवर्गलिंगभाव इतिहास मिंमासा 
* वाचा एकतरी..... 'चरित्र -- आत्मचरित्र'

==संदर्भ==https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:स्त्रीवादी अभ्यासक आणि साहित्यिक]]</text>
      <sha1>5hwafq9xpw7cr88xtoaxbwqhvb10kl2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506699</id>
      <parentid>2506678</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>182.156.6.210</ip>
      </contributor>
      <origin>2506699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5635" sha1="akmd19dpf0cqr74pwec3djk2bsamuoi" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट साहित्यिक}}
| नाव = '''{{डॉ. नारायण रामचंद्र भोसले }}'''
| चित्र =
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = नारायण रामचंद्र भोसले
| टोपण_नाव = तात्या
| जन्म_दिनांक = 01 जून 1969
| जन्म_स्थान = मु.पो. बामणी, तालुका-संगोला, जिल्हा-सोलापूर  
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| कार्यक्षेत्र = साहित्य, संपादन, प्राध्यापक
| राष्ट्रीयत्व = भारतीय
| कार्यकाळ = 
| साहित्य_प्रकार = दलित साहित्य,
| विषय = इतिहास 
| चळवळ = फुले शाहू आंबेडकर विचारधारा 
| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = देशोधडी आत्मकथन 
| प्रभाव = 
| प्रभावित = 
| पुरस्कार = अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित
| वडील_नाव = रामचंद्र भोसले
| आई_नाव = सखुबाई 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = सुनीता 
| अपत्ये = साहिल, सानिया 
| स्वाक्षरी_चित्र = 
| संकेतस्थळ_दुवा = https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
&lt;nowiki&gt;| तळटिपा = 
}}&lt;/nowiki&gt;

{{बदल}}
डॉ.नारायण भोसले हे एक मराठी साहित्यिक संपादक आणि प्राध्यापक आहेत. महाराष्ट्रातील भटक्या-विमुक्त [[नाथपंथी डवरी गोसावी समाजातील पहिले पीएच्.डी. धारक &lt;ref&gt;भोसले, नारायण. विमुक्ती प्रबोधन. अथर्व पब्लिकेशन, जळगाव &lt;/ref&gt; आहेत.

==बालपण आणि शिक्षण==
त्यांचा जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील सागोला तलुक्यातील बामणी या गावी झाला. त्यानी भटक्या-विमुक्त [[:w:en: Denotified Tribes|Denotified Tribes]] समाजातील स्त्रियां बद्दल लेखन केले. केल्याचे दिसुन यते.त्याना बालपनापासुरन त्याचा समाजातिल स्त्रियांची स् कशी आहे. त्यामध्ये अापण काय करु शकातो याबद्ल त्याना चागलि जान् असल्याचे दिसुन् यते. सध्या नरायन भोसले हे मुम्बई विध्यपिटात् इतिहास विभगामधे काअर्यर्त् आहैत्. जातवर्ग् स्त्रिदास्यतावादि विचर् अनि चल्वलिवशि बनन्धिल्कि लेखन, सशोधन् अनि शिकविनयचा पधरा अनुभव आहे.
===संशोधन===     
त्यनि पुने येथिल फ्रगुसन् महाविधायलय,पुणे अाणि आन्यत्र् काहि वर्श् इतिहस् विषयाचे अधुवयाशनाचे कर्य्. पुने विद्यापीठातिल् समाजशास्त्र विभाग्,स्त्री अभ्यास् केन्द्र, आत्र्ग्त्र्र्प्रनलि अभ्यास केन्द्र् पुणे (मानव विद्या व सामाजिक शास्त्र ), एतिहास विभाग येथे सशोधनाचे काय केले आहे. विविध् विद्यापठात रीसच 
==व्यावसायिक कारकीर्द==
डाॅ. नारायण भोसले हे सध्या मुबई विद्यापीठामध्ये इतिहास विषयाचे अध्यापनाचे काम करतात.

==साहित्यिक आणि संपादकीय कारकीर्द==

===ग्रंथ लेखन आणि संपादन===
* अब्राह्मणी स्त्रीवाद
* महाराष्ट्रातील स्त्रीविषयक सुधारणावादाचे सत्ताकारण (1848 - 1952)
* विमुक्ती प्रबोधन
* जातवर्गलिंगभाव इतिहास मिंमासा 
* वाचा एकतरी..... 'चरित्र -- आत्मचरित्र'

==संदर्भ==https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:स्त्रीवादी अभ्यासक आणि साहित्यिक]]</text>
      <sha1>akmd19dpf0cqr74pwec3djk2bsamuoi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506705</id>
      <parentid>2506699</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>182.156.6.210</ip>
      </contributor>
      <comment>प्रोफाइल अपडेट केली आहे</comment>
      <origin>2506705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5649" sha1="3lr4pxk2pdpyt5k2imyfi2bl721cfig" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट साहित्यिक}}
| नाव = '''{{डॉ. नारायण रामचंद्र भोसले }}'''

| चित्र =

| चित्र_शीर्षक = 

| पूर्ण_नाव = नारायण रामचंद्र भोसले

| टोपण_नाव = तात्या

| जन्म_दिनांक = 01 जून 1969

| जन्म_स्थान = मु.पो. बामणी, तालुका-संगोला, जिल्हा-सोलापूर  

| मृत्यू_दिनांक = 

| मृत्यू_स्थान = 

| कार्यक्षेत्र = साहित्य, संपादन, प्राध्यापक

| राष्ट्रीयत्व = भारतीय

| कार्यकाळ = 

| साहित्य_प्रकार = दलित साहित्य,

| विषय = इतिहास

| चळवळ = फुले शाहू आंबेडकर विचारधारा

| प्रसिद्ध_साहित्यकृती = देशोधडी आत्मकथन

| प्रभाव =

| प्रभावित =

| पुरस्कार = अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित

| वडील_नाव = रामचंद्र भोसले

| आई_नाव = सखुबाई

| पती_नाव =

| पत्नी_नाव = सुनीता

| अपत्ये = साहिल, सानिया

| स्वाक्षरी_चित्र =

| संकेतस्थळ_दुवा = https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
&lt;nowiki&gt;| तळटिपा =
}}&lt;/nowiki&gt;

{{बदल}}
डॉ.नारायण भोसले हे एक मराठी साहित्यिक संपादक आणि प्राध्यापक आहेत. महाराष्ट्रातील भटक्या-विमुक्त [[नाथपंथी डवरी गोसावी समाजातील पहिले पीएच्.डी. धारक &lt;ref&gt;भोसले, नारायण. विमुक्ती प्रबोधन. अथर्व पब्लिकेशन, जळगाव &lt;/ref&gt; आहेत.

==बालपण आणि शिक्षण==
त्यांचा जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील सागोला तलुक्यातील बामणी या गावी झाला. त्यानी भटक्या-विमुक्त [[:w:en: Denotified Tribes|Denotified Tribes]] समाजातील स्त्रियां बद्दल लेखन केले. केल्याचे दिसुन यते.त्याना बालपनापासुरन त्याचा समाजातिल स्त्रियांची स् कशी आहे. त्यामध्ये अापण काय करु शकातो याबद्ल त्याना चागलि जान् असल्याचे दिसुन् यते. सध्या नरायन भोसले हे मुम्बई विध्यपिटात् इतिहास विभगामधे काअर्यर्त् आहैत्. जातवर्ग् स्त्रिदास्यतावादि विचर् अनि चल्वलिवशि बनन्धिल्कि लेखन, सशोधन् अनि शिकविनयचा पधरा अनुभव आहे.
===संशोधन===     
त्यनि पुने येथिल फ्रगुसन् महाविधायलय,पुणे अाणि आन्यत्र् काहि वर्श् इतिहस् विषयाचे अधुवयाशनाचे कर्य्. पुने विद्यापीठातिल् समाजशास्त्र विभाग्,स्त्री अभ्यास् केन्द्र, आत्र्ग्त्र्र्प्रनलि अभ्यास केन्द्र् पुणे (मानव विद्या व सामाजिक शास्त्र ), एतिहास विभाग येथे सशोधनाचे काय केले आहे. विविध् विद्यापठात रीसच 
==व्यावसायिक कारकीर्द==
डाॅ. नारायण भोसले हे सध्या मुबई विद्यापीठामध्ये इतिहास विषयाचे अध्यापनाचे काम करतात.

==साहित्यिक आणि संपादकीय कारकीर्द==

===ग्रंथ लेखन आणि संपादन===
* अब्राह्मणी स्त्रीवाद
* महाराष्ट्रातील स्त्रीविषयक सुधारणावादाचे सत्ताकारण (1848 - 1952)
* विमुक्ती प्रबोधन
* जातवर्गलिंगभाव इतिहास मिंमासा 
* वाचा एकतरी..... 'चरित्र -- आत्मचरित्र'

==संदर्भ==https://www.facebook.com/narayan.bhosale.92?mibextid=ZbWKwL
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:स्त्रीवादी अभ्यासक आणि साहित्यिक]]</text>
      <sha1>3lr4pxk2pdpyt5k2imyfi2bl721cfig</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>दिलीप वळसे पाटील</title>
    <ns>0</ns>
    <id>200508</id>
    <revision>
      <id>2506690</id>
      <parentid>2500018</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4081:2D1A:B014:0:0:9C0B:E40C</ip>
      </contributor>
      <comment>पद आणि कार्यकाळ समाप्ती</comment>
      <origin>2506690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5318" sha1="c6fl0zw9lqi776dnt4iev5nnnkg27ks" xml:space="preserve">'''दिलीप वळसे पाटील''' (जन्म [[ऑक्टोबर ३०|३० ऑक्टोबर]] १९५६) हे [[राजकारणी|भारतीय राजकारणी]] आहेत, ते [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस]] (राष्ट्रवादी)चे आठ वेळा महाराष्ट्र विधानसभेचे सदस्य आहेत . ते सध्या महाराष्ट्र शासनात सहकार मंत्री म्हणून कार्यरत आहेत.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/who-is-dilip-walse-patil-maharashtras-new-home-minister/articleshow/81916499.cms|title=Who is Dilip Walse Patil, Maharashtra's new home minister {{!}} India News - Times of India|last=Apr 5|first=TIMESOFINDIA COM / Updated:|last2=2021|website=द टाइम्स ऑफ इंडिया|language=en|access-date=2021-04-05|last3=Ist|first3=20:13}}&lt;/ref&gt;

{{माहितीचौकट विधानसभा सदस्य 
| नाव           = दिलीप वळसे पाटील
| लघुचित्र              = 
| पद            = [महाराष्ट्र विधानसभा सदस्य]सहकार मंत्री
| कार्यकाळ_आरंभ         = [[इ.स. २००९]]
| कार्यकाळ_समाप्ती      = 
| मागील                 = 
| पुढील                 = 
| जन्मदिनांक            = 
| जन्मस्थान            = 
| मृत्युदिनांक          = 
| मृत्युस्थान          = 
| पक्ष                = राष्ट्रवादी काँग्रेस
| पत्नी                 = 
| अपत्ये                = 
| निवास                 = 
| मतदारसंघ              = [[आंबेगाव विधानसभा मतदारसंघ|आंबेगाव]]
| पद2           =
| कार्यकाळ_आरंभ2        = 
| कार्यकाळ_समाप्ती2     = 
| मागील2                = 
| पुढील2                = 
| कार्यकाळ_आरंभ3        =  
| कार्यकाळ_समाप्ती3     = 
| कार्यकाळ_आरंभ4        = 
| कार्यकाळ_समाप्ती4     = 
| व्यवसाय               = 
| धर्म                  = [[हिंदू धर्म]]
| सही                   = 
| संकेतस्थळ     = 
| तळटीपा                = 
| तारीख                 = 
| वर्ष          = 
| स्रोत               = 
}}

== राजकीय कामे ==

== राजकीय कारकीर्द ==
* १९९० ते आजवर (२०२१ साल) - विधानसभा सदस्य, आंबेगाव तालुका, जिल्हा [[पुणे]].
* मंत्री - वैद्यकीय शिक्षण, उच्च व तंत्र शिक्षण  विभाग, ऊर्जा
* संचालक - पुणे जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँक.
* चेरमन - अंदाज समिती, महाराष्ट्र शासन.
* संस्थापक अध्यक्ष - [[भीमाशंकर]] सहकारी साखर कारखाना लि., पारगाव तर्फे अवसरी बु. ता. आंबेगाव, जि. पुणे.
* उत्कृष्ट संसदपटू पुरस्कार
* अध्यक्ष - राष्ट्रीय सहकारी साखर कारखाने महासंघ
*  रयत  शिक्षण संस्थेत मॅनेजिंग कौन्सिलचे सदस्य म्हणून निवड
* उपाध्यक्ष  - वसंतदादा शुगर इन्स्टिट्यूट{{संदर्भ हवा}}
* ५ एप्रिल २०२१ रोजी गृहमंत्री महाराष्ट्र राज्य म्हणून नाव घोषित.&lt;ref&gt;https://www.lokmat.com/politics/dilip-walse-patil-new-home-minister-maharashtra-uddhav-thackerays-letter-governor-a607/amp/&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==

{{DEFAULTSORT:वळसे पाटील, दिलीप}}
[[वर्ग:मराठी राजकारणी]]
[[वर्ग:महाराष्ट्राच्या १३ व्या विधानसभेचे सदस्य]]
[[वर्ग:महाराष्ट्रातील आमदार]]
[[वर्ग:महाराष्ट्राच्या १४ व्या विधानसभेचे सदस्य]]
[[वर्ग:आंबेगावचे आमदार]]
[[वर्ग:महाराष्ट्राच्या १२ व्या विधानसभेचे सदस्य]]</text>
      <sha1>c6fl0zw9lqi776dnt4iev5nnnkg27ks</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग</title>
    <ns>0</ns>
    <id>200657</id>
    <revision>
      <id>2506537</id>
      <parentid>2481175</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>14.192.54.194</ip>
      </contributor>
      <origin>2506537</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7652" sha1="rr28el6i93e88qbj6ku3snjg90j5gdc" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट रेल्वेमार्ग
 | box_width   = 
 | नाव        = मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग
 | मालक     = [[भारतीय रेल्वे]]
 | स्थानिक नाव  = 
 | logo  = 
 | logo_width = 25
 | image = 
 | image_width = 300 px
 | स्थिती      = बांधकाम चालू
 | प्रदेश      = [[भारत]]
 | सुरुवात       = [[मुंबई]]
 | शेवट         = [[अहमदाबाद]]
 | स्थानके    = १२
 | प्रकार      = [[द्रुतगती रेल्वे]]
 | खुला   = 
 | मालक       =
 | चालक    = [[राष्ट्रीय द्रुतगती रेल्वे महामंडळ मर्यादित]]
 | मार्ग लांबी = {{convert|५०८.१८|km|mi|0|abbr=on}}
 | ट्रॅक     = 
 | गेज       = १४३५ मिमी [[स्टॅंडर्ड गेज]]   
 | विद्युतीकरण   = २५ किलोव्होल्ट एसी
 | वेग       = 280 किमी/तास  
 | नकाशा = {{Routemap
|navbar = मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग
|navbar pos = 2
|title = मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग
|inline = &lt;includeonly&gt;y&lt;/includeonly&gt;
|map =
exKBHFa\~~{{rws|साबरमती जंक्शन}}
exBHF\~~{{rws|अहमदाबाद}} {{rint|mono}}
exABZgl\exKBSTeq~~ ~~ ~~अहमदाबाद आगार
exHST\~~{{rws|आणंद}}/[[नडियाद]]
exBHF\~~{{rws|वडोदरा}}
exHST\~~[[भरूच]]
exABZg+l\exKBSTeq~~ ~~ ~~सुरत आगार
exBHF\~~{{rws|सुरत}}
exHST\~~{{rws|बिलिमोरा}}
exHST\~~{{rws|वापी}}
exSTR+GRZq\~~ ~~ ~~{{BSsplit|[[गुजरात]]|[[महाराष्ट्र]]|line=-}} सीमा
exHST\~~{{rws|बोईसर}}
exHST!~PORTALf\~~{{rws|विरार}}
extSTR!~lHST-M cerulean\~~ ~~ ~~{{BSsplit|{{cvt|21|km}} tunnel|[[अरबी समुद्र]]ाखालील बोगदा}}
exABZgl+l!~PORTALg\exCONTfq~~ ~~ ~~''{{rws|पुणे}} कडे''
exABZg+l\exKDSTeq~~ ~~ ~~ठाणे आगार
exBHF\~~{{rws|ठाणे}} {{rint|mono}}
exKBHFe\~~[[मुंबई]] [[वांद्रे कुर्ला संकूल|BKC]]
}}
}}
'''मुंबई-अहमदाबाद अतिजलद रेल्वेमार्ग''' हा [[भारतीय रेल्वे]]चा एक प्रस्तावित [[द्रुतगती रेल्वे]]प्रकल्प आहे. या मार्गावरून बुलेट ट्रेन धावेल. 

महाराष्ट्रातील [[मुंबई]] महानगरास [[गुजरात]]मधील [[अहमदाबाद]] शहरास जोडणाऱ्या या मार्गाच्या ५०८ किलोमीटर प्रवासापैकी सव्वाशे किलोमीटरचा हिस्सा [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रात]] आहे आणि बारापकी चार स्थानके ([[वांद्रे टर्मिनस|मुंबई बांद्रा-कुर्ला कॉंप्लेक्स]], [[ठाणे रेल्वे स्थानक|ठाणे]], [[विरार रेल्वे स्थानक|विरार]] आणि [[बोईसर रेल्वे स्थानक|बोईसर]]) महाराष्ट्रात आहेत तर उरलेली आठ - [[वापी रेल्वे स्थानक|वापी]], [[बिलिमोरा रेल्वे स्थानक|बिलिमोरा]], [[सुरत रेल्वे स्थानक|सुरत]], [[भरुच रेल्वे स्थानक|भरुच]], [[वडोदरा रेल्वे स्थानक|बडोदा]], [[आणंद रेल्वे स्थानक|आणंद]], [[साबरमती रेल्वे स्थानक|साबरमती]] आणि [[अहमदाबाद रेल्वे स्थानक|अहमदाबाद]] - ही गुजरातमध्ये आहेत.

या मार्गावरील गाड्यांचा कमाल वेग प्रतितास ३५० किलोमीटर असेल. ५०८ किमीचे अंतर २ तास ७ मिनिटांत पूर्ण होण्याचा अंदाज आहे. सर्व बारा स्थानकांवर थांबल्यास २ तास ५८ मिनिटे लागतील.

या मार्गाच्या बांधणीचा एकूण खर्च ९ खर्व, ७६ अब्ज, ३६ कोटी (९,७६,३६ कोटी) रुपये आहे. त्यापैकी [[जपान]] सरकारच्या ''जायका'' या संस्थेकडून ७९,१६५ कोटींचे कर्ज मिळणे अपेक्षित आहे. या कर्जावर फक्त ०.१ टक्के व्याजदर आकारला जाईल. प्रकल्प पूर्ण झाल्यानंतर पंधरा वर्षांनी परतफेड चालू होईल आणि ती ३५ वर्षे चालेल. परतफेडीचा कालावधी पन्नास वर्षांचा आहे. इ.स. २०२३-२४ पर्यंत बुलेट ट्रेनचा हा प्रकल्प पूर्णत्वास नेण्याचे उद्दिष्ट आहे. ते साध्य केल्यास २०४० सालापासून परतफेड चालू होईल आणि तेव्हा मासिक हप्‍ता सुमारे दोनशे कोटी रुपये असेल.

जपानने दिलेल्या कर्जाव्यतिरिक्त लागणाऱ्या रकमेपैकी (१८,४७१ कोटी रुपये) निम्मा हिस्सा भारताचे केंद्र सरकार उचलेल आणि महाराष्ट्राला व गुजरातला प्रत्येकी पंचवीस टक्के भार सोसावा लागेल. त्यानुसार महाराष्ट्राला साडेचार हजार कोटींपेक्षा अधिक रक्कम या प्रकल्पाला द्यावी लागेल.

==हे सुद्धा पहा==
*[[दिल्ली–मुंबई रेल्वेमार्ग]]

==बाह्य दुवे==
*[https://www.nhsrcl.in/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190601010612/https://www.nhsrcl.in/ |date=2019-06-01 }}

[[वर्ग:भारतामधील रेल्वेमार्ग‎]]
[[वर्ग:भारतातील द्रुतगती रेल्वे]]</text>
      <sha1>rr28el6i93e88qbj6ku3snjg90j5gdc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>गौरी कुलकर्णी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>209079</id>
    <revision>
      <id>2506619</id>
      <parentid>2434192</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:21:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506619</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4366" sha1="tokplb7kimnx1q0j4ba22fkadv2jr08" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = गौरी कुलकर्णी
| चित्र =
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = 
| जन्म_दिनांक = [[३ एप्रिल]]
| जन्म_स्थान = [[अहिल्यानगर]], [[महाराष्ट्र]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]
| भाषा = मराठी
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = रांजण
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = ऑलमोस्ट सुफळ संपूर्ण, [[अबोली (मालिका)|अबोली]]
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = सुहास रामचंद्र कुलकर्णी
| आई_नाव = शिल्पा सुहास कुलकर्णी
| पती_नाव =  
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
}}

'''गौरी कुलकर्णी''' या मराठी अभिनेत्री आहेत, १७ फेब्रुवारी २०१७ रोजी प्रदर्शित झालेल्या रांजण या चित्रपटात त्यांनी मुख्य भूमिका साकारली आहे, गौरी कुलकर्णी यांनी अगदी बालवयापासूनच अनेक राज्यस्तरीय नृत्य स्पर्धेतुन पारितोषिक मिळवली आहेत.&lt;ref&gt;[http://m.dailyhunt.in/news/india/marathi/lokmat-epaper-lokmat/chitrapatasrishtitil+premakathepeksha+ranjan+vegala-newsid-64091853 चित्रपटसृष्टीतील प्रेमकथेपेक्षा 'रांजण' वेगळा]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://prahaar.in/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9C%E0%A4%A3-%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A4%9A%E0%A4%BE-%E0%A4%A0%E0%A4%B8%E0%A4%BE-%E0%A4%89%E0%A4%AE%E0%A4%9F%E0%A4%B5%E0%A5%87/ |title=रांजण’ स्वतःचा ठसा उमटवेल |access-date=2017-04-03 |archive-date=2017-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211030722/http://prahaar.in/%e0%a4%b0%e0%a4%be%e0%a4%82%e0%a4%9c%e0%a4%a3-%e0%a4%b8%e0%a5%8d%e0%a4%b5%e0%a4%a4%e0%a4%9a%e0%a4%be-%e0%a4%a0%e0%a4%b8%e0%a4%be-%e0%a4%89%e0%a4%ae%e0%a4%9f%e0%a4%b5%e0%a5%87/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.loksatta.com/manoranjan-news/ranjan-movie-releasing-on-17-february-1399176/ १७ फेब्रुवारीला भरणार हळुवार प्रेमाचं ‘रांजण’]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/movie-reviews/marathi-movie-ranjan/moviereview/57194105.cms |title=संग्रहित प्रत |access-date=2017-04-03 |archive-date=2017-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170222063245/http://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/movie-reviews/marathi-movie-ranjan/moviereview/57194105.cms |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://abpmajha.abplive.in/movie-review/ranjan-marathi-film-review |title=संग्रहित प्रत |access-date=2017-04-03 |archive-date=2017-02-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170219150234/http://abpmajha.abplive.in/movie-review/ranjan-marathi-film-review |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:कुलकर्णी, गौरी}}
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]</text>
      <sha1>tokplb7kimnx1q0j4ba22fkadv2jr08</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>चर्चा:नाटक</title>
    <ns>1</ns>
    <id>231457</id>
    <revision>
      <id>2506601</id>
      <parentid>1615527</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T01:52:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.154.26.139</ip>
      </contributor>
      <comment>/* मराठी */ नवीन विभाग</comment>
      <origin>2506601</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2034" sha1="mj3c2iccivm7ts89n9g7nl2e8crr875" xml:space="preserve">==ज यांचा उत्पात==
* {{साद|अभय नातू|v.narsikar}} साचे उलटवणे हे ज यांच्याकडून नविन नाही. ह्या पानाचा इतिहासात स्पष्ट दिसते की, त्यांनी मी लावलेला पानकाढा साचा परस्पर कसलीही चर्चा न करता किंवा साचे प्रचालकांच्या निर्णयाने काढले जावेत असा संकेत असताना ही त्यांनी परस्पर साचा काढला आहे. मी लावलेला साचा [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A4%95&amp;type=revision&amp;diff=1614962&amp;oldid=1614961&amp;diffmode=source येथे] त्यांनी काढला आहे.  
* मुळात याद्यांचे लेख करणे आणि ते टिकवण्यासाठी हट्ट धरणे ही बाब सुद्धा नविन नाही. त्यामुळे याद्यां स्पष्टपणे सांगून काढून टाकण्यात याव्यात अशी विनंती. [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) १०:५१, ५ ऑगस्ट २०१८ (IST)


:::पहा - [[चर्चा:राष्ट्रसंत विचार साहित्य संमेलन]] -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:०४, ७ ऑगस्ट २०१८ (IST)

== मराठी  ==

चर्चा नाट्य  [[विशेष:योगदान/103.154.26.139|103.154.26.139]] ०७:२२, २ डिसेंबर २०२४ (IST)</text>
      <sha1>mj3c2iccivm7ts89n9g7nl2e8crr875</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506634</id>
      <parentid>2506601</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:05:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Khirid Harshad</username>
        <id>138639</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/103.154.26.139|103.154.26.139]] ([[User talk:103.154.26.139|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:अभय नातू|अभय नातू]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.</comment>
      <origin>1615527</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1847" sha1="hgwu6uff5m6rqg5pj1q04607fq3r4o1" xml:space="preserve">==ज यांचा उत्पात==
* {{साद|अभय नातू|v.narsikar}} साचे उलटवणे हे ज यांच्याकडून नविन नाही. ह्या पानाचा इतिहासात स्पष्ट दिसते की, त्यांनी मी लावलेला पानकाढा साचा परस्पर कसलीही चर्चा न करता किंवा साचे प्रचालकांच्या निर्णयाने काढले जावेत असा संकेत असताना ही त्यांनी परस्पर साचा काढला आहे. मी लावलेला साचा [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A4%95&amp;type=revision&amp;diff=1614962&amp;oldid=1614961&amp;diffmode=source येथे] त्यांनी काढला आहे.  
* मुळात याद्यांचे लेख करणे आणि ते टिकवण्यासाठी हट्ट धरणे ही बाब सुद्धा नविन नाही. त्यामुळे याद्यां स्पष्टपणे सांगून काढून टाकण्यात याव्यात अशी विनंती. [[सदस्य:Sureshkhole|WikiSuresh]] ([[सदस्य चर्चा:Sureshkhole|चर्चा]]) १०:५१, ५ ऑगस्ट २०१८ (IST)


:::पहा - [[चर्चा:राष्ट्रसंत विचार साहित्य संमेलन]] -- [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) ०७:०४, ७ ऑगस्ट २०१८ (IST)</text>
      <sha1>hgwu6uff5m6rqg5pj1q04607fq3r4o1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: महामानवाची गौरवगाथा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>240496</id>
    <revision>
      <id>2506608</id>
      <parentid>2455487</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T03:37:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506608</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27029" sha1="imxduw4x75qyhmje9aprh2l0auqktap" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: महामानवाची गौरवगाथा
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = ऐतिहासिक
| निर्माता = नितीन वैद्य
| निर्मिती संस्था = दशमी क्रिएशन
| दिग्दर्शक = गणेश रासने
| क्रियेटीव दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीत संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = [[आदर्श शिंदे]], [[उत्कर्ष शिंदे]]
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = भारत
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = 
| एपिसोड संख्या = ३४३
| कार्यकारी निर्माता = अपर्णा पाडगांवकर
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = 
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = 
* सोमवार ते शनिवार रात्री ९ वाजता
* सोमवार ते शनिवार रात्री १०.३० वाजता (२२ ऑगस्ट २०२० पासून)
| वाहिनी = [[स्टार प्रवाह]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = १८ मे २०१९
| शेवटचे प्रसारण = १७ ऑक्टोबर २०२०
| आधी = वैजू नंबर १
| नंतर = 
| सारखे कार्यक्रम = 
}}

'''डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: महामानवाची गौरवगाथा''' ही [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीवर प्रक्षेपित झालेली एक मराठी मालिका आहे. [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांच्यावर आधारित या मालिकेचे टीझर १५ फेब्रुवारी २०१९ रोजी प्रदर्शित करण्यात आले होते. या मालिकेत अभिनेता [[सागर देशमुख]] यांनी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची प्रमुख भूमिका साकारली आहे. सिने-दिग्दर्शक [[सतीश राजवाडे]] यांनी डॉ. आंबेडकरांच्या भूमिकेसाठी [[सागर देशमुख]] यांची निवड केली असून विशाल पाठारे यांनी त्यांचे मेकअप डिझाईन केले आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/actor-sagar-deshmukh-to-play-dr-babasaheb-ambedkar-in-marathi-serial/articleshow/68607751.cms|title=सागर देशमुख पुलंनंतर साकारणार बाबासाहेब|दिनांक=2019-03-28|संकेतस्थळ=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-04-02|archive-date=2019-05-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20190506155541/https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/actor-sagar-deshmukh-to-play-dr-babasaheb-ambedkar-in-marathi-serial/articleshow/68607751.cms|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://abpmajha.abplive.in/tv_and_theatre/actor-sagar-deshhmukh-to-play-lead-role-in-dr-babasaheb-ambedkar-tv-serial-on-star-pravah-648968|title=डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांवरील मालिकेत 'हा' अभिनेता मुख्य भूमिकेत|दिनांक=2019-03-28|संकेतस्थळ=[[एबीपी माझा]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-03-28|archive-date=2019-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20190402195617/https://abpmajha.abplive.in/tv_and_theatre/actor-sagar-deshhmukh-to-play-lead-role-in-dr-babasaheb-ambedkar-tv-serial-on-star-pravah-648968|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ही मालिका महाराष्ट्रासह देशात इतरत्र ठिकाणी सुद्धा प्रसिद्ध आहे. [[युरोप]] आणि [[अमेरिका|अमेरिकेसारख्या]] विदेशांमध्येही ही मालिका पाहिली गेली.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.lokmat.com/television/dr-babasaheb-ambedkars-famous-foreign-countrys-well/|title=‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर’ मालिकेची प्रसिद्धी सातासमुद्रापार|date=27 जुलै 2019|website=[[लोकमत]]}}&lt;/ref&gt;

==निर्मिती==
या मालिकेची दशमी क्रिएशन निर्मिती संस्था असून, दिग्दर्शन गणेश रासने यांनी केले. १८ मे २०१९ रोजी [[बुद्ध जयंती]]चे औचित्य साधून या मालिकेचा पहिला भाग प्रक्षेपित केला गेला. मालिकेतून बाबासाहेबांचे बालपणापासून ते महापरिनिर्वाणापर्यंतचे संपूर्ण जीवनचरित्र रेखाटले गेले आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे सामाजिक, राजकीय, आर्थिक, शैक्षणिक, पत्रकारिता, कायदे अशा विविध क्षेत्रांतील कार्यांचा आढावा मालिकेतून घेतला गेला आहे. ही मालिका इतिहासकार व चरित्रकार [[चांगदेव भवानराव खैरमोडे]] यांच्या &quot;डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर&quot; (भाग १ ते १२) या चरित्रग्रंथावर आधारित आहे, तथापि या मालिकेसाठी मराठी, हिंदी, इंग्रजी आदी भाषांमधील ८०० पेक्षा अधिक ग्रंथ-पुस्तकांचा धांडोळा घेतलेला आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.lokmat.com/television/dr-babasaheb-ambedkars-life-journey-will-be-shown-small-screen/|title=डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जीवनपट उलगडणार छोट्या पडद्यावर|दिनांक=2019-02-18|संकेतस्थळ=[[लोकमत]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-02-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/new-marathi-tv-serial-on-dr-b-r-ambedkars-life-to-start-on-star-pravah/articleshow/68044422.cms|title=डॉ बाबासाहेब आंबेडकर: छोट्या पडद्यावर उलगडणार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा जीवनपट|संकेतस्थळ=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-02-19|archive-date=2019-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20190608182214/https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/new-marathi-tv-serial-on-dr-b-r-ambedkars-life-to-start-on-star-pravah/articleshow/68044422.cms|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/a-new-show-based-on-the-life-of-babasaheb-bhimrao-ambedkar-to-go-on-air-soon/articleshow/68023249.cms|title=A new show based on the life of Babasaheb Bhimrao Ambedkar to go on-air soon - Times of India|संकेतस्थळ=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2019-02-19}}&lt;/ref&gt;

आंबेडकरांवरील मालिका तयार करण्याचा निर्णय घेण्यात मोठा वाटा असणारे [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीचे प्रोग्रामिंग हेड आणि सिने-दिग्दर्शक [[सतीश राजवाडे]] यांचे असे मत आहे की, ''&quot;एक स्टोरी टेलर म्हणून मला वैयक्तिकरीत्या असे वाटते की, ज्या एका व्यक्तीच्या कृतज्ञतेपायी दादरच्या [[चैत्यभूमी]] व नागपूरच्या [[दीक्षाभूमी]] यांसारख्या ठिकाणी देशभरातून लाखो लोक येतात. आमच्या भाकरीवर, आमच्या जगण्यावर केवळ बाबासाहेबांचा अधिकार आहे, असे लोक म्हणतात, तेव्हा त्या व्यक्तीचे सामर्थ्य किती मोठे असेल विचार करा. आजही कुणा सामान्याला विचारले, तर [[भारताचे संविधान|संविधान]] लिहिणारा माणूस या पलीकडे कित्येकांना बाबासाहेबांबद्दल फारशी माहिती नाही. त्यांचा संघर्ष, त्यांच्या आयुष्यातले चढउतार, त्यांचा त्याग आणि त्यांचे संपूर्ण देशासाठी असलेले कार्य, एवढे उत्तुंग आहे की, त्यांचा जीवनपट सर्वांपर्यंत पोहचवायलाच हवा, असा आमचा ध्यास आहे. त्याच ध्यासापायी, हे सर्व चालू आहे. बाबासाहेब सर्वांना कळावेत, हीच आमची प्रामाणिक इच्छा आहे.&quot;'' 

तसेच दशमी क्रिएशनच्या प्रतिनिधी म्हणून अपर्णा पाडगावकर म्हणाल्या की, ''&quot;बाबासाहेब म्हणले की केवळ [[आरक्षण]] देणारे, असा गैरसमज समाजात आहे. त्यांना केवळ मागासवर्गीयांचा कैवारी म्हणले जाते, हे आपले अज्ञान आहे. गरोदर स्त्रीला तीन महिन्यांची अधिकृत सुटी, कामगारांना आठ तासांची शिफ्ट, द्विभार्या प्रतिबंधक कायदा अशा विविध स्त्री हक्काच्या, कामगार हक्काच्या निर्णयांत त्याचे मोठे योगदान होते, हे जोवर सर्वांपर्यंत पोहोचत नाही, तोवर परिस्थिती बदलणे अवघड आहे. एक स्त्री म्हणून माझ्यावर त्यांचे खूप थोर उपकार आहेत, असे मी मानते. याच उपकरांतून उतराई होण्याचा हा छोटासा प्रयत्न.&quot;''&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://divyamarathi.bhaskar.com/news/maheshkumar-munjale-writes-about-ambedkar-jayanti-6046511.html|title=‘भीमराव’ अंडरग्राऊंड इन ‘हिंदु’स्थानी मोहल्ला!|दिनांक=2019-04-14|संकेतस्थळ=[[दिव्य मराठी]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-05-09}}&lt;/ref&gt;

या मालिकेबद्दल [[सतीश राजवाडे]] सांगतात की, ''&quot;हा विषय करायचाच होता. कारण केवळ त्या व्यथा, जाणीवा आणि संघर्ष लोकांपर्यंत पोहोचवायचा नव्हता तर त्या संघर्षांतून महामानव कसा घडतो हे जगासमोर आणायचे होते. या संकल्पनेला तीन तासांचा चित्रपट न्याय देऊ शकत नाही हे लक्षात आल्यामुळे मालिका हे प्रभावी माध्यम निवडले. हल्ली मुलांचे वाचन कमी झाले आहे, परंतु दृकश्राव्य माध्यमातून बाबासाहेब त्यांच्यासमोर आले तर ते त्यांना जास्त आवडेल. मालिकेच्या माध्यमातून घराघरांत बाबासाहेब पोहोचावेत, असा उद्देश होता. त्यांच्या आयुष्यातील राजकीय घडामोडी जगाला माहिती असतील, पण तिथपर्यंत पोहोचण्यासाठी बालपणी जो संघर्ष करावा लागला, जे हाल सोसावे लागले ते मात्र पडद्याआड आहेत. आणि तेच दाखवण्यासाठी मालिकेचे कथानक बालपणापासून सुरू होते. सत्य कथा सांगणे हा एकमेव स्वच्छ उद्देश यामागे आहे. प्रत्येक प्रसंगाला बाबासाहेब तोंड देत राहिले, परंतु ते मागे फिरले अशी एकही घटना त्यांच्या आयुष्यात सापडणार नाही. आणि ही जिद्द, चिकाटी त्या काळात बाळगणाऱ्या या सामान्य माणसाच्या जाणिवा निश्चितच असामान्य होत्या. म्हणून ही कथा नसून शिकण्याची प्रक्रिया आहे. कौटुंबिक नाट्याच्या पलीकडे जाऊन काहीतरी वेगळा आणि ज्ञान देणारा विषय लोकांपुढे मांडता आला याचा आनंद अधिक आहे.&quot;''

== शीर्षकगीत ==
:‘क्रांतिसूर्य तू शिल्पकार तू भारताचा
::[[बोधिसत्त्व]] मूकनायका&lt;br&gt;
:मोडल्या रुढी त्या परंपरा दिव्यतेजा 
::तूच सकल न्यायदायका&lt;br&gt;
:जीवन तुझे आम्हास प्रेरणा
::दाही दिशा तुझीच गर्जना&lt;br&gt;
:भीमराया माझा भीमराया
::आला उद्धाराया माझा भीमराया&lt;br&gt;
:भारताचा पाया माझा भीमराया
::भीमराया माझा भीमराया'

वरीलप्रमाणे या मालिकेच्या शीर्षकगीताचे शब्द असून त्याची रचना वा लेखन गायक [[आदर्श शिंदे]] आणि [[उत्कर्ष शिंदे]] या दोघा बंधूंनी केले आहे, तर गायन केवळ आदर्श शिंदेंनी केले आहे. आदर्श आणि उत्कर्ष यांनी या शीर्षकगीताचे बराच अभ्यास आणि वाचन करून शब्द लिहिले आहे. या दोघांनी पहिल्यांदाच एखाद्या मालिकेचे शीर्षकगीत लिहिले आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.loksatta.com/manoranjan-news/dr-babasaheb-ambedkar-serial-title-track-1890111/|title=‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर’ मालिकेचं दमदार शीर्षकगीत|दिनांक=2019-05-08|संकेतस्थळ=[[लोकसत्ता]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-05-09}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://abpmajha.abplive.in/tv_and_theatre/title-track-of-dr-babasaheb-ambedkar-serial-on-star-pravah-written-by-adarsh-and-utkarsh-sung-by-adarsh-shinde-662560|title='डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर' मालिकेचं दमदार शीर्षकगीत, आदर्श-उत्कर्षची लेखणी आणि भारदस्त आवाजाची जादू|दिनांक=2019-05-09|संकेतस्थळ=[[एबीपी माझा]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-05-09|archive-date=2019-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190509095742/https://abpmajha.abplive.in/tv_and_theatre/title-track-of-dr-babasaheb-ambedkar-serial-on-star-pravah-written-by-adarsh-and-utkarsh-sung-by-adarsh-shinde-662560|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== कलाकार ==
* [[सागर देशमुख]] - [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]]
** अमृत गायकवाड - बाल भीमराव&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://lokmat.news18.com/photogallery/entertainment/child-artist-amrut-gaikwad-doing-role-of-babasaheb-ambedkar-in-serial-on-star-pravah-sd-375730.html|title=मालिकेत डाॅ. आंबेडकरांचं बालपण साकारणारा अभिनेता आहे कोण?|संकेतस्थळ=[[न्यूझ१८ लोकमत]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-06-27|archive-date=2019-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20190813183431/https://lokmat.news18.com/photogallery/entertainment/child-artist-amrut-gaikwad-doing-role-of-babasaheb-ambedkar-in-serial-on-star-pravah-sd-375730.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
*** [[संकेत कोर्लेकर]] - तरुण भीमराव
* [[शिवानी रांगोळे]] - [[रमाबाई आंबेडकर]], डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची पत्नी&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.loksatta.com/manoranjan-news/marathi-actress-going-to-play-a-role-of-ramabai-ambedkar-1896098/|title='ही' अभिनेत्री साकारणार रमाबाई आंबेडकरांची भूमिका|दिनांक=2019-05-19|संकेतस्थळ=[[लोकसत्ता]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-06-27}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/shivani-rangole-to-play-ramabai-in-a-new-marathi-show-dr-babasaheb-ambedkar/articleshow/69405933.cms|title=अभिनेत्री शिवानी रांगोळे साकारणार रमाबाई आंबेडकरांची भूमिका|संकेतस्थळ=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|ॲक्सेसदिनांक=2019-06-27|archive-date=2019-05-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20190520090129/https://maharashtratimes.indiatimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/shivani-rangole-to-play-ramabai-in-a-new-marathi-show-dr-babasaheb-ambedkar/articleshow/69405933.cms|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
** मृण्मयी सुपल - बाल/तरुण [[रमाबाई आंबेडकर]]&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/manoranjan-news/dr-babasaheb-ambedkar-serial-this-child-actress-will-portray-ramabai-ssv-92-1933691/|title=ही बालकलाकार साकारणार छोट्या रमाबाईंची भूमिका|date=18 जुलै 2019|website=[[लोकसत्ता]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://lokmat.news18.com/photogallery/entertainment/in-dr-babasaheb-ambedkar-serial-mrunmayi-supal-doing-role-of-small-ramabai-sagar-deshmukh-star-pravah-mhsd-392041.html|title='डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर' मालिकेत 'ही' अभिनेत्री साकारतेय छोट्या रमाबाई|website=[[न्यूझ१८ लोकमत]]|access-date=2019-07-19|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719184957/https://lokmat.news18.com/photogallery/entertainment/in-dr-babasaheb-ambedkar-serial-mrunmayi-supal-doing-role-of-small-ramabai-sagar-deshmukh-star-pravah-mhsd-392041.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* मिलिंद अधिकारी - सुभेदार [[रामजी सकपाळ]], डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे वडील
* अदिती द्रविड - तुळसा, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची बहीण
* प्रथमेश दिवटे - आनंद, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा भाऊ
* [[चिन्मयी सुमीत]] - [[भीमाबाई रामजी सकपाळ]], डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची आई
* पूजा नायक - मीराबाई सकपाळ, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची आत्या
* शिवानी सोनार - लक्षी/लक्ष्मी, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या भावाची (आनंद) पत्नी
* आदित्य बिडकर - बाळाराम, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा भाऊ
* राहुल सोलापूरकर - [[शाहू महाराज]]
* रितेश तिवारी - नामा 
* किरण माने - केळुस्कर गुरुजी
* भाग्यश्री पाने - नामा आई

== हिंदीमध्ये प्रदर्शित ==
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या १२९व्या जयंती निमित्त १४ एप्रिल ते १५ मे २०२० ही मालिका हिंदी भाषेत दर सोमवार ते शुक्रवार रात्री ८ वाजता स्टार भारत या वाहिनीवर प्रदर्शित झाली.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.esakal.com/manoranjan/star-bharat-air-marathi-series-dr-babasaheb-ambedkar-hindi-280432|title=मराठीतील प्रसिद्ध मालिका 'डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर-महामानवाची गौरवगाथा' आजपासून हिंदीमध्ये प्रदर्शित|website=[[सकाळ (वृत्तपत्र)|सकाळ]]|access-date=2020-04-14|archive-date=2020-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927014349/https://www.esakal.com/manoranjan/star-bharat-air-marathi-series-dr-babasaheb-ambedkar-hindi-280432|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* [https://www.loksatta.com/manoranjan-news/b-r-ambedkar-star-pravah-mpg-94-1934892/lite/ गौरवगाथा - हरी नरके]
* [https://hindi.theprint.in/opinion/babasaheb-ambedkars-serial-is-running-in-maharashtra-on-star-pravah/73263/ महाराष्ट्र में धूम मचा रहा है डा. बाबासाहब आंबेडकर का सीरियल]

{{डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर}}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नावे असलेल्या गोष्टी]]</text>
      <sha1>imxduw4x75qyhmje9aprh2l0auqktap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताचा औपचारिक सत्ता प्राधान्यक्रम</title>
    <ns>0</ns>
    <id>244135</id>
    <revision>
      <id>2506692</id>
      <parentid>2506114</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:33:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27668" sha1="7wjdffztchsohqu82tc9rx6iinkl5fc" xml:space="preserve">{{Short description|भारत सरकारमधील पदांचा प्राधान्यक्रम}}

'''भारतीय प्रजासत्ताकाचा प्राधान्यक्रम''' हा भारत सरकारच्या पदाधिकाऱ्यांचा पदानुक्रम आहे. &lt;ref name=&quot;rajyasabha&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |work=Office of the President of India |publisher=[[Rajya Sabha]] |accessdate=2010-08-05 |date=1979-08-26 |url=http://rajyasabha.nic.in/rsnew/guidline_govt_mp/chap11.pdf |title=President's Secretariat}}&lt;/ref&gt; हा क्रम राष्ट्रपतींद्वारे स्थापित केलेला आहे. ही यादी फक्त औपचारिक प्रोटोकॉलसाठी लागू होते . भारत सरकारच्या नियमित कामकाजाला हा प्राधान्यक्रम लागू नाही.

== पदानुक्रम ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+भारताचा प्राधान्यक्रम
|-
! क्रम !! हुद्दा  !! व्यक्ती
|-
| १ || [[भारताचे राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]]  || [[द्रौपदी मुर्मू]]
|-
| २ || [[भारताचे उपराष्ट्रपती|उपराष्ट्रपती]]  || [[व्यंकय्या नायडू]] 
|-
| ३ || [[भारताचे पंतप्रधान|पंतप्रधान]] || [[नरेंद्र मोदी]]
|-
| ४ || [[भारतामधील राज्यांचे राज्यपाल|राज्यांचे राज्यपाल]] (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय राज्यपालांची यादी|विद्यमान राज्यपालांची यादी]]''
|-
| ५ || [[भारताचे राष्ट्रपती|माजी राष्ट्रपती]] || [[प्रतिभा पाटील]] व [[रामनाथ कोविंद]]
|-
| ५अ || [[भारताचे उपपंतप्रधान|उपपंतप्रधान]] || ''--पद रिकामे--''
|-
| rowspan=2 | ६ || [[भारताचे सरन्यायाधीश|सरन्यायाधीश]] || [[संजीव खन्ना]]
|-
| [[भारताच्या लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभाध्यक्ष]] || [[ओम बिर्ला]]
|-
| rowspan=7 | ७ || [[भारताचे केंद्रीय मंत्रिमंडळ|भारत सरकारचे कॅबिनेट मंत्री]] || [[तिसरे मोदी मंत्रालय]]
|-
| [[भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार|राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार]] || [[अजित डोवाल]]
|-
| [[नीती आयोग|नीती आयोगाचे]] उपाध्यक्ष || [[सुमन बेरी]]
|-
| [[भारताचे पंतप्रधान|माजी पंतप्रधान]] || [[एच.डी. देवे गौडा]] व [[मनमोहन सिंग]]
|-
| [[राज्यसभेतील विरोधी पक्षनेते]] || [[मल्लिकार्जुन खरगे]]
|-
| [[लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते]] || [[राहुल गांधी]]
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे मुख्यमंत्री|राज्यांचे मुख्यमंत्री]] (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| ७अ&lt;ref name=&quot;HA&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://mha.nic.in/hindi/top |title=Ministry of Home |access-date=2015-08-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140428030937/http://mha.nic.in/hindi/top |archive-date=2014-04-28 |dead-url=yes |df=}}&lt;/ref&gt;
| [[भारतरत्न]] विजेते 
| [[अमर्त्य सेन]],  [[चिंतामणी नागेश रामचंद्र राव|सी. एन. आर. राव]], [[सचिन तेंडुलकर]] व [[लालकृष्ण अडवाणी]]
|-
| rowspan=3 | ८ || [[राष्ट्रकुल परिषद|राष्ट्रकुल देशांचे]] असाधारण आणि परिपूर्ण राजदूत आणि उच्चायुक्त || ''[[भारतातील विद्यमान राजदूत आणि उच्चायुक्तांची यादी|विद्यमान राजदूत आणि उच्चायुक्तांची यादी]]''
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे मुख्यमंत्री|राज्यांचे मुख्यमंत्री]] (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे राज्यपाल|राज्यांचे राज्यपाल]] (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय राज्यपालांची यादी|विद्यमान राज्यपालांची यादी]]''
|-
| ९ || [[भारताचे सर्वोच्च न्यायालय|सर्वोच्च न्यायालयाचे]] न्यायाधीश || ''[[भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या विद्यमान न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| rowspan=3 | ९अ&lt;ref name=&quot;HA&quot; /&gt; || [[केंद्रीय लोकसेवा आयोग|केंद्रीय लोकसेवा आयोगाचे]] अध्यक्ष || [[प्रीती सुदान]]
|-
| [[भारताचे मुख्य निवडणूक आयुक्त|मुख्य निवडणूक आयुक्त]] || [[राजीव कुमार (सरकारी कर्मचारी)|राजीव कुमार]]
|-
| [[भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापाल|नियंत्रक आणि महालेखापाल]] || [[गिरीशचंद्र मुर्मू]]
|-
| rowspan=5 | १० || [[राज्यसभेचे उपसभापती]] || [[हरिवंश नारायण सिंग]]
|-
| [[लोकसभेचे उपाध्यक्ष]] || ''--पद रिकामे--''
|-
| राज्यांचे उपमुख्यमंत्री || [[विद्यमान भारतीय उपमुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान उपमुख्यमंत्र्यांची यादी]]
|-
| [[नीती आयोग|नीती आयोगाचे]] अन्य सदस्य || अनेक
|-
| [[भारताचे केंद्रीय मंत्रिमंडळ|भारत सरकारचे राज्यमंत्री]] || [[तिसरे मोदी मंत्रालय]] 
|-
| rowspan=4 | ११ || [[भारताचे महान्यायवादी|महान्यायवादी]] || [[आर. व्यंकटरमणी]]
|-
| [[कॅबिनेट सचिव]] || [[टी.व्ही. सोमनाथन]]
|-
| [[मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार (भारत)|मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार]] || [[अजय सूद]]
|-
| उपराज्यपाल व प्रशासक ((संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी]]''
|-
| rowspan=5 | १२ || colspan=2 | जनरल किंवा समतुल्य रँक असलेले कर्मचारी प्रमुख (सशस्त्र दलातील चार-तारका दर्जाचे अधिकारी) 
|-
| [[संरक्षण दलप्रमुख (भारत)|संरक्षण दलप्रमुख]] || {{small|जनरल}} [[अनिल चौहान]]
|-
| [[भारताचे लष्करप्रमुख|लष्कर प्रमुख]] || {{small|जनरल}} [[उपेंद्र द्विवेदी]]
|-
| [[भारताचे वायुसेना प्रमुख|वायुसेना प्रमुख]] || {{small|एअर चीफ मार्शल}} [[अमर प्रीत सिंह]]
|-
| [[भारताचे नौदल प्रमुख|नौदल प्रमुख]] || {{small|[[ॲडमिरल (भारत)|ॲडमिरल]]}} [[दिनेश कुमार त्रिपाठी]]
|-
| १३ || भारतासाठी मान्यताप्राप्त असाधारण दूत आणि परिपूर्ण मंत्री || अनेक
|-
| rowspan=2 | १४ || [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयांचे]] सरन्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्रात) || ''[[विद्यमान भारतीय सरन्यायाधीशांची यादी|विद्यमान सरन्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्ष (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय विधीमंडळाच्या सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधीमंडळाच्या सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]
|-
| rowspan=3 | १५ || भारत सरकारचे उपमंत्री || अनेक 
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| राज्यांचे कॅबिनेट मंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक 
|-
| १६ || लेफ्टनंट जनरल किंवा समतुल्य पद असलेले दलप्रमुख || ''[[विद्यमान भारतीय लष्कराच्या जनरल्सची यादी|विद्यमान भारतीय जनरल]]'' &lt;br&gt; ''[[विद्यमान भारतीय हवाई दलाच्या मार्शलची यादी|विद्यमान भारतीय मार्शल]]'' &lt;br&gt; ''[[विद्यमान भारतीय नौदलाच्या ॲडमिरलची यादी|विद्यमान भारतीय ॲडमिरल]]
|-
| rowspan=11 | १७ || [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयांचे]] सरन्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्राच्या बाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय सरन्यायाधीशांची यादी|विद्यमान सरन्यायाधीशांची यादी]]''
|-
|| उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्रात) || ''[[विद्यमान भारतीय उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| अध्यक्ष, [[केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरण]] || [[रणजित वसंतराव मोरे]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग]] || [[विजया भारती सयानी]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय महिला आयोग]] || [[विजय किशोर रहाटकर]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय बाल हक्क संरक्षण आयोग]] || प्रियांक कानूनगो
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अल्पसंख्याक आयोग]] || [[इक्बाल सिंग लालपुरा]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग]] || [[किशोर मकवाना]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग]] || [[अंतर सिंग आर्य]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय मागासवर्ग आयोग]] || [[हंसराज गंगाराम अहिर]]
|-
| अध्यक्ष, [[केंद्रीय दक्षता आयोग]] || [[प्रवीणकुमार श्रीवास्तव]]
|-
| rowspan=7 | १८ || राज्यांचे कॅबिनेट मंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्ष (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]''
|-
| अध्यक्ष, [[भारतीय स्पर्धा आयोग]] || रवनीत कौर
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांच्या विधिमंडळांचे अध्यक्ष || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]''
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे उपसभापती आणि उपाध्यक्ष (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| राज्यांचे राज्यमंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || अनेक
|-
| rowspan=3 | १९ || केंद्रशासित प्रदेशांच्या विधिमंडळांचे उपाध्यक्ष || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रशासक (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान प्रशासकांची यादी]]''
|-
| राज्यांचे उपमंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| rowspan=3 | २० || राज्यांच्या विधिमंडळांचे उपसभापती आणि उपाध्यक्ष (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| राज्यांचे राज्यमंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्राबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| rowspan=3 | २१ || colspan=2 | [[खासदार]]
|-
| राज्यसभा खासदार || ''[[राज्यसभेच्या वर्तमान खासदारांची यादी]]''
|-
| लोकसभा खासदार || ''[[१८व्या लोकसभेचे सदस्य]]''
|-
| २२ || राज्यांचे उपमंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| rowspan=28 | २३ || colspan=2 | सशस्त्र दलातील वरिष्ठ तीन-तारका अधिकारी जे कमांडिंग-इन-चीफ ग्रेडमध्ये आहेत किंवा कर्मचारी उपप्रमुख, लेफ्टनंट जनरल किंवा समकक्ष पदावर आहे 
|-
| [[लष्कराचे उपप्रमुख]] || लेफ्टनंट जनरल एन.एस. राजा सुब्रमणि
|-
| लष्कराचे कमांडर (जनरल ऑफिसर कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[हवाई दलाचे उपप्रमुख]] || एअर मार्शल सुजित पुष्पकर धारकर
|-
| हवाई दलाचे कमांडर (हवाई अधिकारी कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[नौदलाचे उपप्रमुख]] || व्हाईस ॲडमिरल कृष्णा स्वामीनाथन
|-
| नौदल कमांडर (नौदल अधिकारी कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[भारत सरकारचे सचिव]] || अनेक
|-
| मानवी हक्क आयुक्त || 
|-
| महिला आयुक्त || 
|-
| बाल हक्क आयुक्त || 
|-
| अल्पसंख्यांक आयुक्त || 
|-
| अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती आयुक्त|| 
|-
| मागासवर्गीय आयुक्त|| 
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग]] सदस्य || [[विजया भारती सयानी]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय महिला आयोग]] || [[विजय किशोर रहाटकर]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय बाल हक्क संरक्षण आयोग]] || प्रियांक कानूनगो
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अल्पसंख्याक आयोग]] || [[इक्बाल सिंग लालपुरा]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग]] || [[किशोर मकवाना]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग]] || [[अंतर सिंग आर्य]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय मागासवर्ग आयोग]] || [[हंसराज गंगाराम अहिर]]
|-
| राष्ट्रपतींचे सचिव || राजेश वर्मा
|-
| पंतप्रधानांचे सचिव || प्रमोदकुमार मिश्रा
|-
| राज्यसभेचे सरचिटणीस || प्रमोदचंद्र मोदी
|-
| लोकसभेचे सरचिटणीस || उत्पल कुमार सिंह
|-
| [[भारताचे महान्यायअभिकर्ता]] (सॉलीसिटर जनरल) || [[तुषार मेहता]]
|-
| उपाध्यक्ष, केंद्रीय प्रशासकीय प्राधिकरण || 
|-
| राज्य/केंद्रशासित प्रदेश सरकारांचे मुख्य सचिव (संबंधित राज्यांमध्ये) || अनेक
|-
| rowspan=3 | २४ || भारतीय लष्कराचे लेफ्टनंट जनरल || अनेक
|-
| भारतीय वायुदलाचे एअर मार्शल || अनेक
|-
| भारतीय नौदलाचे वाईस ॲडमिरल || अनेक
|-
| rowspan=22 | २५ || केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रशासक (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान प्रशासकांची यादी]]''
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री]]''
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे विधिमंडळांचे अध्यक्ष (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान केंद्रशासित प्रदेशांचे विधिमंडळांचे अध्यक्ष]]''
|-
| [[मुख्य सचिव]] (संबंधित कार्यक्षेत्राच्या बाहेर) || अनेक
|-
| महासंचालक, राज्य पोलीस दल || अनेक
|-
| महासंचालक, [[केंद्रीय सशस्त्र पोलीस दल]] &lt;br&gt; {{small|([[आसाम रायफल]], [[सीमा सुरक्षा दल]], [[केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दल]], [[केंद्रीय राखीव पोलीस दल]], [[भारत-तिबेट सीमा पोलीस दल]], [[राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक]], [[सशस्त्र सीमा दल]])}} || अनेक
|-
| महासंचालक आणि संचालक, केंद्र सरकारच्या अंतर्गतचे विविध दल &lt;br&gt; {{small|(उदा. [[राष्ट्रीय आपत्ती निवारण दल]], [[पोलीस संशोधन आणि विकास ब्युरो]],  इ.)}} || अनेक
|-
| संचालक, विविध सुरक्षा आणि तपास यंत्रणा &lt;br&gt; {{small|(उदा. [[अंमलबजावणी संचालनालय]], [[केंद्रीय अन्वेषण विभाग]], [[राष्ट्रीय तपास संस्था]], [[अंमली पदार्थ नियंत्रण विभाग]], इ.)}} || अनेक
|-
| [[भारत सरकारचे अतिरिक्त सचिव]] || अनेक
|-
| सशस्त्र दलातील दोन-तारका प्रमुख कर्मचारी अधिकारी मेजर जनरल किंवा समतुल्य रँक (म्हणजे रिअर ॲडमिरल आणि एअर व्हाईस मार्शल) || अनेक
|-
| [[ॲडव्होकेट जनरल]] || अनेक
|-
| [[भारताचे अतिरिक्त महान्यायअभिकर्ता]] || अनेक
|-
| अध्यक्ष, [[दरपत्रक आयोग]] ||
|-
| कार्यकारी उच्चायुक्त || अनेक
|-
| उपनियंत्रक आणि महालेखापाल || अनेक 
|-
| केंद्रशासित प्रदेश विधानसभेचे उपवक्ते || अनेक 
|-
| संचालक, [[गुप्तचर विभाग]] || [[तपन डेका]]
|-
| सदस्य, [[केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[भारतीय स्पर्धा आयोग]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[केंद्रीय लोकसेवा आयोग]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[राज्य लोकसेवा आयोग]] || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || अनेक
|-
| rowspan=2 | २६ || केंद्र सरकारचे सहसचिव आणि समकक्ष दर्जाचे अधिकारी || अनेक
|-
| मेजर जनरल किंवा समकक्ष दर्जाचे अधिकारी || अनेक
|-
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}</text>
      <sha1>7wjdffztchsohqu82tc9rx6iinkl5fc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506752</id>
      <parentid>2506692</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:18:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य दीर्घ वेलांटी ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य दीर्घ वेलांटी|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27668" sha1="hxeucaxymee4jpmwyh7oouc2xalcmmm" xml:space="preserve">{{Short description|भारत सरकारमधील पदांचा प्राधान्यक्रम}}

'''भारतीय प्रजासत्ताकाचा प्राधान्यक्रम''' हा भारत सरकारच्या पदाधिकाऱ्यांचा पदानुक्रम आहे. &lt;ref name=&quot;rajyasabha&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |work=Office of the President of India |publisher=[[Rajya Sabha]] |accessdate=2010-08-05 |date=1979-08-26 |url=http://rajyasabha.nic.in/rsnew/guidline_govt_mp/chap11.pdf |title=President's Secretariat}}&lt;/ref&gt; हा क्रम राष्ट्रपतींद्वारे स्थापित केलेला आहे. ही यादी फक्त औपचारिक प्रोटोकॉलसाठी लागू होते . भारत सरकारच्या नियमित कामकाजाला हा प्राधान्यक्रम लागू नाही.

== पदानुक्रम ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+भारताचा प्राधान्यक्रम
|-
! क्रम !! हुद्दा  !! व्यक्ती
|-
| १ || [[भारताचे राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]]  || [[द्रौपदी मुर्मू]]
|-
| २ || [[भारताचे उपराष्ट्रपती|उपराष्ट्रपती]]  || [[व्यंकय्या नायडू]] 
|-
| ३ || [[भारताचे पंतप्रधान|पंतप्रधान]] || [[नरेंद्र मोदी]]
|-
| ४ || [[भारतामधील राज्यांचे राज्यपाल|राज्यांचे राज्यपाल]] (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय राज्यपालांची यादी|विद्यमान राज्यपालांची यादी]]''
|-
| ५ || [[भारताचे राष्ट्रपती|माजी राष्ट्रपती]] || [[प्रतिभा पाटील]] व [[रामनाथ कोविंद]]
|-
| ५अ || [[भारताचे उपपंतप्रधान|उपपंतप्रधान]] || ''--पद रिकामे--''
|-
| rowspan=2 | ६ || [[भारताचे सरन्यायाधीश|सरन्यायाधीश]] || [[संजीव खन्ना]]
|-
| [[भारताच्या लोकसभेचे अध्यक्ष|लोकसभाध्यक्ष]] || [[ओम बिर्ला]]
|-
| rowspan=7 | ७ || [[भारताचे केंद्रीय मंत्रिमंडळ|भारत सरकारचे कॅबिनेट मंत्री]] || [[तिसरे मोदी मंत्रालय]]
|-
| [[भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार|राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार]] || [[अजित डोवाल]]
|-
| [[नीती आयोग|नीती आयोगाचे]] उपाध्यक्ष || [[सुमन बेरी]]
|-
| [[भारताचे पंतप्रधान|माजी पंतप्रधान]] || [[एच.डी. देवे गौडा]] व [[मनमोहन सिंग]]
|-
| [[राज्यसभेतील विरोधी पक्षनेते]] || [[मल्लिकार्जुन खरगे]]
|-
| [[लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते]] || [[राहुल गांधी]]
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे मुख्यमंत्री|राज्यांचे मुख्यमंत्री]] (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| ७अ&lt;ref name=&quot;HA&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://mha.nic.in/hindi/top |title=Ministry of Home |access-date=2015-08-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140428030937/http://mha.nic.in/hindi/top |archive-date=2014-04-28 |dead-url=yes |df=}}&lt;/ref&gt;
| [[भारतरत्न]] विजेते 
| [[अमर्त्य सेन]],  [[चिंतामणी नागेश रामचंद्र राव|सी. एन. आर. राव]], [[सचिन तेंडुलकर]] व [[लालकृष्ण अडवाणी]]
|-
| rowspan=3 | ८ || [[राष्ट्रकुल परिषद|राष्ट्रकुल देशांचे]] असाधारण आणि परिपूर्ण राजदूत आणि उच्चायुक्त || ''[[भारतातील विद्यमान राजदूत आणि उच्चायुक्तांची यादी|विद्यमान राजदूत आणि उच्चायुक्तांची यादी]]''
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे मुख्यमंत्री|राज्यांचे मुख्यमंत्री]] (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| [[भारतामधील राज्यांचे राज्यपाल|राज्यांचे राज्यपाल]] (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय राज्यपालांची यादी|विद्यमान राज्यपालांची यादी]]''
|-
| ९ || [[भारताचे सर्वोच्च न्यायालय|सर्वोच्च न्यायालयाचे]] न्यायाधीश || ''[[भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या विद्यमान न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| rowspan=3 | ९अ&lt;ref name=&quot;HA&quot; /&gt; || [[केंद्रीय लोकसेवा आयोग|केंद्रीय लोकसेवा आयोगाचे]] अध्यक्ष || [[प्रीती सुदान]]
|-
| [[भारताचे मुख्य निवडणूक आयुक्त|मुख्य निवडणूक आयुक्त]] || [[राजीव कुमार (सरकारी कर्मचारी)|राजीव कुमार]]
|-
| [[भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापाल|नियंत्रक आणि महालेखापाल]] || [[गिरीशचंद्र मुर्मू]]
|-
| rowspan=5 | १० || [[राज्यसभेचे उपसभापती]] || [[हरिवंश नारायण सिंग]]
|-
| [[लोकसभेचे उपाध्यक्ष]] || ''--पद रिकामे--''
|-
| राज्यांचे उपमुख्यमंत्री || [[विद्यमान भारतीय उपमुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान उपमुख्यमंत्र्यांची यादी]]
|-
| [[नीती आयोग|नीती आयोगाचे]] अन्य सदस्य || अनेक
|-
| [[भारताचे केंद्रीय मंत्रिमंडळ|भारत सरकारचे राज्यमंत्री]] || [[तिसरे मोदी मंत्रालय]] 
|-
| rowspan=4 | ११ || [[भारताचे महान्यायवादी|महान्यायवादी]] || [[आर. व्यंकटरमणी]]
|-
| [[कॅबिनेट सचिव]] || [[टी.व्ही. सोमनाथन]]
|-
| [[मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार (भारत)|मुख्य वैज्ञानिक सल्लागार]] || [[अजय सूद]]
|-
| उपराज्यपाल व प्रशासक ((संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी]]''
|-
| rowspan=5 | १२ || colspan=2 | जनरल किंवा समतुल्य रँक असलेले कर्मचारी प्रमुख (सशस्त्र दलातील चार-तारका दर्जाचे अधिकारी) 
|-
| [[संरक्षण दलप्रमुख (भारत)|संरक्षण दलप्रमुख]] || {{small|जनरल}} [[अनिल चौहान]]
|-
| [[भारताचे लष्करप्रमुख|लष्कर प्रमुख]] || {{small|जनरल}} [[उपेंद्र द्विवेदी]]
|-
| [[भारताचे वायुसेना प्रमुख|वायुसेना प्रमुख]] || {{small|एअर चीफ मार्शल}} [[अमर प्रीत सिंह]]
|-
| [[भारताचे नौदल प्रमुख|नौदल प्रमुख]] || {{small|[[ॲडमिरल (भारत)|ॲडमिरल]]}} [[दिनेश कुमार त्रिपाठी]]
|-
| १३ || भारतासाठी मान्यताप्राप्त असाधारण दूत आणि परिपूर्ण मंत्री || अनेक
|-
| rowspan=2 | १४ || [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयांचे]] सरन्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्रात) || ''[[विद्यमान भारतीय सरन्यायाधीशांची यादी|विद्यमान सरन्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्ष (संबंधित राज्यात) || ''[[विद्यमान भारतीय विधीमंडळाच्या सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधीमंडळाच्या सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]
|-
| rowspan=3 | १५ || भारत सरकारचे उपमंत्री || अनेक 
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान मुख्यमंत्र्यांची यादी]]''
|-
| राज्यांचे कॅबिनेट मंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक 
|-
| १६ || लेफ्टनंट जनरल किंवा समतुल्य पद असलेले दलप्रमुख || ''[[विद्यमान भारतीय लष्कराच्या जनरल्सची यादी|विद्यमान भारतीय जनरल]]'' &lt;br&gt; ''[[विद्यमान भारतीय हवाई दलाच्या मार्शलची यादी|विद्यमान भारतीय मार्शल]]'' &lt;br&gt; ''[[विद्यमान भारतीय नौदलाच्या ॲडमिरलची यादी|विद्यमान भारतीय ॲडमिरल]]
|-
| rowspan=11 | १७ || [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयांचे]] सरन्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्राच्या बाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय सरन्यायाधीशांची यादी|विद्यमान सरन्यायाधीशांची यादी]]''
|-
|| उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्रात) || ''[[विद्यमान भारतीय उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| अध्यक्ष, [[केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरण]] || [[रणजित वसंतराव मोरे]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग]] || [[विजया भारती सयानी]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय महिला आयोग]] || [[विजय किशोर रहाटकर]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय बाल हक्क संरक्षण आयोग]] || प्रियांक कानूनगो
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अल्पसंख्याक आयोग]] || [[इक्बाल सिंग लालपुरा]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग]] || [[किशोर मकवाना]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग]] || [[अंतर सिंग आर्य]]
|-
| अध्यक्ष, [[राष्ट्रीय मागासवर्ग आयोग]] || [[हंसराज गंगाराम अहिर]]
|-
| अध्यक्ष, [[केंद्रीय दक्षता आयोग]] || [[प्रवीणकुमार श्रीवास्तव]]
|-
| rowspan=7 | १८ || राज्यांचे कॅबिनेट मंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्ष (संबंधित राज्याबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]''
|-
| अध्यक्ष, [[भारतीय स्पर्धा आयोग]] || रवनीत कौर
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांच्या विधिमंडळांचे अध्यक्ष || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी]]''
|-
| राज्यांच्या विधिमंडळांचे उपसभापती आणि उपाध्यक्ष (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| राज्यांचे राज्यमंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || अनेक
|-
| rowspan=3 | १९ || केंद्रशासित प्रदेशांच्या विधिमंडळांचे उपाध्यक्ष || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रशासक (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशात) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान प्रशासकांची यादी]]''
|-
| राज्यांचे उपमंत्री (संबंधित राज्यात) || अनेक
|-
| rowspan=3 | २० || राज्यांच्या विधिमंडळांचे उपसभापती आणि उपाध्यक्ष (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| राज्यांचे राज्यमंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश (संबंधित अधिकारक्षेत्राबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी|विद्यमान उच्च न्यायालयांच्या न्यायाधीशांची यादी]]''
|-
| rowspan=3 | २१ || colspan=2 | [[खासदार]]
|-
| राज्यसभा खासदार || ''[[राज्यसभेच्या वर्तमान खासदारांची यादी]]''
|-
| लोकसभा खासदार || ''[[१८व्या लोकसभेचे सदस्य]]''
|-
| २२ || राज्यांचे उपमंत्री (संबंधित राज्याबाहेर) || अनेक
|-
| rowspan=28 | २३ || colspan=2 | सशस्त्र दलातील वरिष्ठ तीन-तारका अधिकारी जे कमांडिंग-इन-चीफ ग्रेडमध्ये आहेत किंवा कर्मचारी उपप्रमुख, लेफ्टनंट जनरल किंवा समकक्ष पदावर आहे 
|-
| [[लष्कराचे उपप्रमुख]] || लेफ्टनंट जनरल एन.एस. राजा सुब्रमणि
|-
| लष्कराचे कमांडर (जनरल ऑफिसर कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[हवाई दलाचे उपप्रमुख]] || एअर मार्शल सुजित पुष्पकर धारकर
|-
| हवाई दलाचे कमांडर (हवाई अधिकारी कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[नौदलाचे उपप्रमुख]] || व्हाईस ॲडमिरल कृष्णा स्वामीनाथन
|-
| नौदल कमांडर (नौदल अधिकारी कमांडिंग-इन-चीफ) || अनेक
|-
| [[भारत सरकारचे सचिव]] || अनेक
|-
| मानवी हक्क आयुक्त || 
|-
| महिला आयुक्त || 
|-
| बाल हक्क आयुक्त || 
|-
| अल्पसंख्यांक आयुक्त || 
|-
| अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती आयुक्त|| 
|-
| मागासवर्गीय आयुक्त|| 
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग]] सदस्य || [[विजया भारती सयानी]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय महिला आयोग]] || [[विजय किशोर रहाटकर]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय बाल हक्क संरक्षण आयोग]] || प्रियांक कानूनगो
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अल्पसंख्याक आयोग]] || [[इक्बाल सिंग लालपुरा]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग]] || [[किशोर मकवाना]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग]] || [[अंतर सिंग आर्य]]
|-
| सदस्य, [[राष्ट्रीय मागासवर्ग आयोग]] || [[हंसराज गंगाराम अहिर]]
|-
| राष्ट्रपतींचे सचिव || राजेश वर्मा
|-
| पंतप्रधानांचे सचिव || प्रमोदकुमार मिश्रा
|-
| राज्यसभेचे सरचिटणीस || प्रमोदचंद्र मोदी
|-
| लोकसभेचे सरचिटणीस || उत्पल कुमार सिंह
|-
| [[भारताचे महान्यायअभिकर्ता]] (सॉलीसिटर जनरल) || [[तुषार मेहता]]
|-
| उपाध्यक्ष, केंद्रीय प्रशासकीय प्राधिकरण || 
|-
| राज्य/केंद्रशासित प्रदेश सरकारांचे मुख्य सचिव (संबंधित राज्यांमध्ये) || अनेक
|-
| rowspan=3 | २४ || भारतीय लष्कराचे लेफ्टनंट जनरल || अनेक
|-
| भारतीय वायुदलाचे एअर मार्शल || अनेक
|-
| भारतीय नौदलाचे वाईस ॲडमिरल || अनेक
|-
| rowspan=22 | २५ || केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रशासक (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय उपराज्यपाल व प्रशासकांची यादी|विद्यमान प्रशासकांची यादी]]''
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय मुख्यमंत्र्यांची यादी|विद्यमान केंद्रशासित प्रदेशांचे मुख्यमंत्री]]''
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे विधिमंडळांचे अध्यक्ष (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || ''[[विद्यमान भारतीय विधिमंडळांचे सभापती आणि अध्यक्षांची यादी|विद्यमान केंद्रशासित प्रदेशांचे विधिमंडळांचे अध्यक्ष]]''
|-
| [[मुख्य सचिव]] (संबंधित कार्यक्षेत्राच्या बाहेर) || अनेक
|-
| महासंचालक, राज्य पोलीस दल || अनेक
|-
| महासंचालक, [[केंद्रीय सशस्त्र पोलीस दल]] &lt;br&gt; {{small|([[आसाम रायफल]], [[सीमा सुरक्षा दल]], [[केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दल]], [[केंद्रीय राखीव पोलीस दल]], [[भारत-तिबेट सीमा पोलीस दल]], [[राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक]], [[सशस्त्र सीमा दल]])}} || अनेक
|-
| महासंचालक आणि संचालक, केंद्र सरकारच्या अंतर्गतचे विविध दल &lt;br&gt; {{small|(उदा. [[राष्ट्रीय आपत्ती निवारण दल]], [[पोलीस संशोधन आणि विकास ब्युरो]],  इ.)}} || अनेक
|-
| संचालक, विविध सुरक्षा आणि तपास यंत्रणा &lt;br&gt; {{small|(उदा. [[अंमलबजावणी संचालनालय]], [[केंद्रीय अन्वेषण विभाग]], [[राष्ट्रीय तपास संस्था]], [[अंमली पदार्थ नियंत्रण विभाग]], इ.)}} || अनेक
|-
| [[भारत सरकारचे अतिरिक्त सचिव]] || अनेक
|-
| सशस्त्र दलातील दोन-तारका प्रमुख कर्मचारी अधिकारी मेजर जनरल किंवा समतुल्य रँक (म्हणजे रिअर ॲडमिरल आणि एअर व्हाईस मार्शल) || अनेक
|-
| [[ॲडव्होकेट जनरल]] || अनेक
|-
| [[भारताचे अतिरिक्त महान्यायअभिकर्ता]] || अनेक
|-
| अध्यक्ष, [[दरपत्रक आयोग]] ||
|-
| कार्यकारी उच्चायुक्त || अनेक
|-
| उपनियंत्रक आणि महालेखापाल || अनेक 
|-
| केंद्रशासित प्रदेश विधानसभेचे उपवक्ते || अनेक 
|-
| संचालक, [[गुप्तचर विभाग]] || [[तपन डेका]]
|-
| सदस्य, [[केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरण]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[भारतीय स्पर्धा आयोग]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[केंद्रीय लोकसेवा आयोग]] || अनेक
|-
| सदस्य, [[राज्य लोकसेवा आयोग]] || अनेक
|-
| केंद्रशासित प्रदेशांचे मंत्री (संबंधित केंद्रशासित प्रदेशाबाहेर) || अनेक
|-
| rowspan=2 | २६ || केंद्र सरकारचे सहसचिव आणि समकक्ष दर्जाचे अधिकारी || अनेक
|-
| मेजर जनरल किंवा समकक्ष दर्जाचे अधिकारी || अनेक
|-
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}</text>
      <sha1>hxeucaxymee4jpmwyh7oouc2xalcmmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>राज्यसभेच्या वर्तमान खासदारांची यादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>244507</id>
    <revision>
      <id>2506531</id>
      <parentid>2506218</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:38:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2506531</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="137020" sha1="4m98rh4lcda16igkdmyjut59p1ws38n" xml:space="preserve"> 
[[राज्यसभा]] हे भारतीय संसदेचे उच्च सदन आहे. राज्यसभेत जास्तीत जास्त २५० सदस्य असू शकतात. सध्या राज्यसभेवर २४५ खासदार आहेत. त्यांपैकी २३३ खासदार हे राज्यांच्या विधानसभेचे आमदार निवडतात तर कला, साहित्य, विज्ञान आणि सामाजिक कार्यात विशेष कामगिरी बजावणारे १२ सदस्य राष्ट्रपतींद्वारे नियुक्त करण्यात येतात. दरवर्षी राज्यसभेचे एक-तृतीयांश खासदार निवृत्त होत असून, प्रत्येक खासदाराचा कार्यकाळ हा सहा वर्षांचा असतो. राज्यसभा कधीच बरखास्त होत नाही.

खाली दिलेल्या यादीत नियुक्ती झालेल्या आणि राज्यांतून निवडून आलेल्या खासदारांची नावे आहेत. एखादी जागा रिकामी असल्यास तसे नमूद करण्यात आले आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://164.100.47.5/Newmembers/statepositionsummary.aspx|title=State Position Summary|website=164.100.47.5|access-date=12 June 2016}}&lt;/ref&gt;
==खासदार==
===आंध्र प्रदेश===
{{legend2|#1569C7|[[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|यु.श्र.र.काँ.प.]] (८) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[आंध्र प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''आंध्र प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[आल्ला अयोध्या रामी रेड्डी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२०
|२१ जून २०२६
| 
|-
| २
| [[पिल्ली सुभाषचंद्र बोस]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२०
|२१ जून २०२६
| 
|-
| ३
| [[परिमल नाथवानी|डॉ. परिमल धीरजलाल नाथवानी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२०
|२१ जून २०२६
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ४
| [[मोपीदेवी वेंकटरमणा राव]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२०
|२१ जून २०२६
|२९ ऑगस्ट २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| colspan=&quot;8&quot;| ''२९ ऑगस्ट २०२४ पासून रिक्त''
|-
| ५
| [[वेणुम्बका विजयसाई रेड्डी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
| 
|-
| ६
| [[एस. निरंजन रेड्डी|ॲड. निरंजन विद्यासागर रेड्डी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ७
| [[बीदा मस्तान राव]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
|२९ ऑगस्ट २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| colspan=&quot;8&quot;| ''२९ ऑगस्ट २०२४ पासून रिक्त''
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ८
| [[आर. कृष्णैय्या|ॲड. राग्या कृष्णैय्या]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
|२३ सप्टेंबर २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| colspan=&quot;8&quot;| ''२३ सप्टेंबर २०२४ पासून रिक्त''
|-
| ९
| [[येर्रम वेंकट सुब्बा रेड्डी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|०३ एप्रिल २०२४
|०२ एप्रिल २०३०
| 
|-
| १०
| [[मेदा रघुनाथ रामकृष्ण रेड्डी]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|०३ एप्रिल २०२४
|०२ एप्रिल २०३०
| 
|-
| ११
| [[गोल्ला बाबुराव|ॲड. गोल्ला बाबुराव]]
|bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|युवाजन श्रमिक रयतु काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
|०३ एप्रिल २०२४
|०२ एप्रिल २०३०
| 
|}
===अरुणाचल प्रदेश===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[अरुणाचल प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''अरुणाचल प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नबम रेबिया|नबम इपो रेबिया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
|२४ जून २०२०
|२३ जून २०२६
| 
|}
===आसाम===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FAED09|[[संयुक्त जनता पक्ष, लिबरल|सं.ज.प.लि.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#99CCFF|[[आसाम गण परिषद|आ.ग.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FD5B78|[[आंचलिक गण मोर्चा|आं.ग.मो.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[आसाम|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''आसाम'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| १
| [[कामाख्य प्रसाद टासा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|१५ जून २०१९
| rowspan=&quot;2&quot;|१४ जून २०२५
| ४ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[मिशन रंजन दास]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते १४ जून २०२५ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| २
| [[बिरेंद्र प्रकाश बैश्य]]
|bgcolor=#99CCFF|
| [[आसाम गण परिषद]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १५ जून २०१९
| १४ जून २०२५
|  
|-
| ३ 
| [[भुबनेश्वर कलिता|ॲड. भुबनेश्वर कलिता]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ४
| [[सर्बानंद सोनोवाल|ॲड. सर्बानंद जिबेश्वर सोनोवाल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|१० एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|०९ एप्रिल २०२६
| ४ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[रामेश्वर तेली|रामेश्वर बुधू तेली]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते ०९ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| ५
| [[अजित कुमार भुयान]]
|bgcolor=#FD5B78|
| [[आंचलिक गण मोर्चा]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ६
| [[पबित्र मार्गरेटा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२२
| ०२ एप्रिल २०२८
| [[वस्त्र मंत्रालय (भारत)|वस्त्र राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)
|-
| ७
| [[रंगवरा नारझरी|रंगवरा फणीधर नारझरी]]
|bgcolor=#FAED09|
| [[संयुक्त जनता पक्ष, लिबरल]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२२
| ०२ एप्रिल २०२८
|  
|}

===बिहार===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (५) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#056D05|[[राष्ट्रीय जनता दल|रा.ज.द.]] (५) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#003366|[[जनता दल (संयुक्त)|ज.द.(सं).]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#100CA4|[[राष्ट्रीय लोक मोर्चा|रा.लो.मो.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[बिहार|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''बिहार'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[प्रेमचंद गुप्ता]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| २
| [[अमरेंद्र धारी सिंह]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ३
| [[हरिवंश नारायण सिंग]]
|bgcolor=#003366|
| [[जनता दल (संयुक्त)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
| [[राज्यसभेचे उपसभापती]]
|-
| ४
| [[रामनाथ ठाकूर|रामनाथ कर्पूरी ठाकूर]]
|bgcolor=#003366|
| [[जनता दल (संयुक्त)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
| [[कृषी व शेतकरी कल्याण मंत्रालय (भारत)|कृषी व शेतकरी कल्याण राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ५
| [[विवेक ठाकूर|ॲड. विवेक चंद्रेश्वर ठाकूर]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|१० एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|०९ एप्रिल २०२६
| ४ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[उपेंद्र कुशवाह|उपेंद्रसिंह मुनेश्वरसिंह कुशवाह]]
|bgcolor=#100CA4|
| [[राष्ट्रीय लोक मोर्चा]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते ०९ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| ६
| [[सतीश चंद्र दुबे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०८ जुलै २०२२
| ०७ जुलै २०२८
| [[खाण मंत्रालय (भारत)|खाण]] व [[कोळसा मंत्रालय|कोळसा राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)
|-
| ७
| [[शंभू शरण पटेल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०८ जुलै २०२२
| ०७ जुलै २०२८
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ८
| [[मिसा भारती]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|०८ जुलै २०२२
| rowspan=&quot;2&quot;|०७ जुलै २०२८
| ४ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[मनन कुमार मिश्रा|ॲड. मनन कुमार मिश्रा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते ०७ जुलै २०२८ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| ९
| [[फैय्याज अहमद|डॉ. फैय्याज अहमद]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ०८ जुलै २०२२
| ०७ जुलै २०२८
|  
|-
| १०
| [[खिरु महातो]]
|bgcolor=#003366|
| [[जनता दल (संयुक्त)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०८ जुलै २०२२
| ०७ जुलै २०२८
|  
|-
| ११
| [[धरमशिला गुप्ता]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १२
| [[भीम सिंह|ॲड. भिम सिंह चंद्रवंशी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १३
| [[मनोज झा|डॉ. मनोज कुमार झा]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|
|-
| १४
| [[संजय यादव]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १५
| [[संजय कुमार झा]]
|bgcolor=#003366|
| [[जनता दल (संयुक्त)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १६
| [[अखिलेश प्रसाद सिंह|डॉ. अखिलेश प्रसाद सिंह]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|}
===छत्तीसगढ===
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[छत्तीसगढ|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''छत्तीसगढ'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[फुलो देवी नेतम]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| २
| [[के.टी.एस. तुलसी|ॲड. के.टी.एस. तुलसी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ३
| [[राजीव शुक्ला]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| ४
| [[रणजित रंजन|रणजित राजीव रंजन]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
|  
|-
| ५
| [[राजा देवेंद्र प्रतापसिंह|राजा देवेंद्र प्रताप सुरेंद्रकुमार सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|}
===राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली===
{{legend2|#0072B0|[[आम आदमी पक्ष|आ.आ.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[दिल्ली|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[संजय सिंह]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २८ जानेवारी २०२४
| २७ जानेवारी २०२७
|  
|-
| २
| [[नारायण दास गुप्ता]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २८ जानेवारी २०२४
| २७ जानेवारी २०२७
|  
|-
| ३
| [[स्वाती मालीवाल]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २८ जानेवारी २०२४
| २७ जानेवारी २०२७
|  
|}
===गोवा===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[गोवा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''गोवा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[सदानंद तनावडे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २९ जुलै २०२३
| २८ जुलै २०२९
|  
|}

===गुजरात===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१०) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[गुजरात|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''गुजरात'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[शक्तीसिंह गोहिल|ॲड. शक्तीसिंह हरिश्चंद्रजी गोहिल]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| २
| [[रमिलाबेन बरा|रमिलाबेन बेचरभाई बरा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| ३
| [[नरहरी अमीन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ४
| [[अभय भारद्वाज|ॲड. अभय भारद्वाज]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|२२ जून २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२१ जून २०२६
| १ डिसेंबर २०२० रोजी निधन
|-
| [[रामभाई मोकारिया|ॲड. रामभाई हरजीभाई मोकारिया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १ डिसेंबर २०२० ते २१ जून २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| ५
| [[सुब्रह्मण्यम जयशंकर|डॉ. जयशंकर कृष्णस्वामी सुब्रह्मण्यम]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १८ ऑगस्ट २०२३
| १७ ऑगस्ट २०२९
| [[परराष्ट्र मंत्रालय (भारत)|परराष्ट्र मंत्री]] (९ जून २०२४ पासून)
|-
| ६
| [[केसरीदेवसिंह झाला|केसरीदेवसिंह दिग्विजयसिंह झाला]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १८ ऑगस्ट २०२३
| १७ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ७
| [[बाबुभाई देसाई]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १८ ऑगस्ट २०२३
| १७ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ८
| [[जे.पी. नड्डा|ॲड. जगतप्रकाश नारायणलाल नड्डा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
| [[रसायने आणि खते मंत्रालय|रसायने तथा खत मंत्री]] (९ जून २०२४ पासून)&lt;br&gt;[[आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालय (भारत)|आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्री]] (९ जून २०२४ पासून)&lt;br&gt;सभागृह नेता (२४ जून २०२४ पासून)
|-
| ९
| [[गोविंद ढोलकिया|गोविंद लालजी ढोलकिया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १०
| [[मयंक नायक]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|-
| ११
| [[जसवंतसिंह परमार|डॉ. जसवंतसिंह सलामसिंह परमार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|}

===हरियाणा===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#D3D3D3|[[अपक्ष]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[हरियाणा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''हरियाणा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[रामचंद्र जांगरा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[दिपेंदर सिंग हूडा|ॲड. दिपेंदर सिंग हूडा]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|१० एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|०९ एप्रिल २०२६
| ५ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[किरण चौधरी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते ०९ एप्रिल २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ३
| [[क्रिशनलाल पंवार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २ ऑगस्ट २०२२
|१ ऑगस्ट २०२८
| ९ ऑक्टोबर २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| colspan=&quot;8&quot;| ''९ ऑक्टोबर २०२४ पासून रिक्त''
|-
| ४
| [[कार्तिकेय शर्मा|कार्तिकेय विनोद शर्मा]]
| bgcolor=#D3D3D3|
| [[अपक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २ ऑगस्ट २०२२
| १ ऑगस्ट २०२८
|  
|-
| ५
| [[सुभाष बराला|सुभाष रामनाथ बराला]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|}

===हिमाचल प्रदेश===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[हिमाचल प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''हिमाचल प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[इंदू गोस्वामी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
|  
|-
| २
| [[सिकंदर कुमार|डॉ. सिकंदर कुमार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२२
| ०२ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ३
| [[हर्ष महाजन|हर्ष देशराज महाजन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ०३ एप्रिल २०२४
| ०२ एप्रिल २०३०
|  
|}
===जम्मू आणि काश्मीर===
 
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[जम्मू आणि काश्मीर|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''जम्मू आणि काश्मीर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| colspan=&quot;8&quot; rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot;|''२०२१ पासून रिक्त''
|-
| २
|-
| ३
|-
| ४
|}
===झारखंड===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#337316|[[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झा.मु.मो.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[झारखंड|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''झारखंड'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[दीपक प्रकाश]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| २
| [[शिबू सोरेन]]
|bgcolor=#337316|
| [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| ३
| [[आदित्य साहू|आदित्य चतूर साहू]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ८ जुलै २०२२
| ७ जुलै २०२८
|  
|-
| ४
| [[महुआ माजी]]
|bgcolor=#337316|
| [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ८ जुलै २०२२
| ७ जुलै २०२८
|  
|-
| ५
| [[प्रदीप वर्मा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ४ मे २०२४
| ३ मे २०३०
|  
|-
| ६
| [[सरफराज अहमद (झारखंडचे राजकारणी)|डॉ. सरफराज अहमद]]
|bgcolor=#337316|
| [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ४ मे २०२४
| ३ मे २०३०
|  
|}
===कर्नाटक===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (६) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (५) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#02865A|[[जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)|ज.द.(ध).]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[कर्नाटक|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''कर्नाटक'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[इरान्ना कडडी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ जून २०२०
| २५ जून २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[अशोक गस्ती|ॲड. अशोक गस्ती]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|२६ जून २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२५ जून २०२६
| १७ सप्टेंबर २०२० रोजी निधन
|-
| [[कोरागप्पा नारायण]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १७ सप्टेंबर २०२० ते २५ जून २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| ३
| [[एच.डी. देवे गौडा|हरदनहळ्ळी दड्डेगौडा देवेगौडा]]
|bgcolor=#02865A|
| [[जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ जून २०२०
| २५ जून २०२६
|  
|-
| ४
| [[मल्लिकार्जुन खरगे|ॲड. मप्पना मल्लिकार्जून खड्गे]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २६ जून २०२०
| २५ जून २०२६
| सभागृह विरोधीपक्ष नेते (१६ फेब्रुवारी २०२१ पासून)
|-
| ५
| [[निर्मला सीतारामन|निर्मला प्रकर्ला प्रभाकरराव सीतारामन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १ जुलै २०२२
| ३० जून २०२८
| [[अर्थ मंत्रालय (भारत)|अर्थ]] व [[कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालय|कॉर्पोरेट व्यवहारमंत्री]] (३० मे २०१९ पासून)
|-
| ६
| [[जग्गेश]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १ जुलै २०२२
| ३० जून २०२८
| 
|-
| ७
| [[लेहरसिंह सिरोया|लेहरसिंह केसरीलाल सिरोया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १ जुलै २०२२
| ३० जून २०२८
| 
|-
| ८
| [[जयराम रमेश]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १ जुलै २०२२
| ३० जून २०२८
|   
|-
| ९
| [[नारायण भंडागे|नारायण कृष्णसा भंडागे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| १०
| [[अजय माकन]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| ११
| [[जी.सी. चंद्रशेखर|गंगूर चेलुवेगौडा चंद्रशेखर]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १२
| [[सईद नासीर हुसैन|डॉ. सईद नासीर हुसैन]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|   
|}
===केरळ===
{{legend2|#cc0d0d|[[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)|भा.क.प.(मा).]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#cb0922|[[भारतीय साम्यवादी पक्ष|भा.क.प.]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#006600|[[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|इं.यु.मु.ली.]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#F48385|[[केरळ काँग्रेस (मणी)|के.काँ.(म).]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[केरळ|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''केरळ'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[व्ही. सिवादासन|डॉ. व्ही.सिवदासन]]
| bgcolor=#cc0d0d|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)|भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २४ एप्रिल २०२१
| २३ एप्रिल २०२७
|  
|-
| २
| [[डॉ. जॉन ब्रिटस]]
| bgcolor=#cc0d0d|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)|भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २४ एप्रिल २०२१
| २३ एप्रिल २०२७
|  
|-
| ३
| [[पुल्लीकल वेट्टी अब्दुल वहाब]]
|bgcolor=#006600|
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २४ एप्रिल २०२१
| २३ एप्रिल २०२७
|  
|-
| ४
| [[ए.ए. रहीम खान|ॲड. अब्दुल मोहम्मद सय्यद रहीम खान]]
| bgcolor=#cc0d0d|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)|भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२२
| २ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ५
| [[पी. संतोष कुमार|ॲड. पी.संतोष कुमार]]
|bgcolor=#cb0922|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष|भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२२
| २ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ६
| [[जेबी मथेर]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२२
| २ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ७
| [[पी.पी. सुनीर]]
|bgcolor=#cb0922|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष|भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २ जुलै २०२४
| १ जुलै २०३०
| 
|-
| ८
| [[हॅरीस बीरन|ॲड. हॅरीस बीरन]]
|bgcolor=#006600|
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २ जुलै २०२४
| १ जुलै २०३०
| 
|-
| ९
| [[जोस के. मणी|जोस मणी करिंगोचळ]]
|bgcolor=#F48385|
| [[केरळ काँग्रेस (मणी)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २ जुलै २०२४
| १ जुलै २०३०
| 
|}
===मध्य प्रदेश===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (८) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मध्य प्रदेश|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मध्य प्रदेश'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[सुमेर सिंह सोलंकी|डॉ. सुमेर सिंह सोलंकी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[ज्योतिरादित्य शिंदे|महाराज ज्योतिरादित्य माधवराव शिंदे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|२२ जून २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२१ जून २०२६
| ५ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[जॉर्ज कुरियन|ॲड. जॉर्ज कुरियन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते २१ जून २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड&lt;br&gt;[[अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्रालय (भारत)|अल्पसंख्याक व्यवहार राज्यमंत्री]] व [[मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालय|मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)
|-
| ३
| [[दिग्विजय सिंग|दिग्विजय बलभद्र सिंग]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|-
| ४
| [[सुमित्रा वाल्मिकी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
|  
|-
| ५
| [[कविता पाटीदार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
|  
|-
| ६
| [[विवेक तन्खा|ॲड. विवेक कृष्ण तन्खा]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
|  
|-
| ७
| [[माया नरोलिया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| ८
| [[उमेश नाथ महाराज]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| ९
| [[बन्सीलाल गुर्जर]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| १०
| [[एल. मुरुगन|डॉ. मुरुगन लोगनाथन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| [[माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय (भारत)|माहिती आणि प्रसारण राज्यमंत्री]] (७ जुलै २०२१ पासून)&lt;br&gt;[[संसदीय कामकाज मंत्रालय (भारत)|संसदीय कामकाज राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)  
|-
| ११
| [[अशोक सिंह]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|}
===महाराष्ट्र===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (७) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#00B2B2|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|रा.काँ.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FD7D24|[[शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे)|शि.से.(उ.बा.ठा).]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#0029B0|[[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार|रा.काँ.प.(श.प).]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#F37020|[[शिवसेना|शि.से.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#000080|[[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया (आठवले)|रि.पा.ऑ.इं.(आ).]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[महाराष्ट्र|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''महाराष्ट्र'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[भागवत कराड|डॉ. भागवत किशनराव कराड]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[उदयनराजे भोसले|श्रीमंत छत्रपती उदयनराजे प्रतापसिंहराजे भोसले]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| ५ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[धैर्यशील पाटील]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते २ एप्रिल २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ३
| [[राजीव शंकरराव सातव|ॲड. राजीव शंकर सातव]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| १६ मे २०२१ रोजी निधन
|-
| [[रजनी पाटील|रजनी अशोक पाटील]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १६ मे २०२१ ते २ एप्रिल २०२६ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| ४
| [[प्रियंका चतुर्वेदी|प्रियंका विक्रम चतुर्वेदी]]
| bgcolor=#FD7D24|
| [[शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ५
| [[शरद पवार|शरद गोविंदराव पवार]]
|bgcolor=#0029B0|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ६
| [[फौजिया खान|डॉ. फौजिया तहसीन खान]]
|bgcolor=#0029B0|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष - शरदचंद्र पवार]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ७
| [[रामदास आठवले|रामदास बंडू आठवले]]
|bgcolor=#000080|
| [[रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया (आठवले)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| [[सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालय (भारत)|सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण राज्यमंत्री]] (५ जुलै २०१६ पासून)
|-
| ८
| [[अनिल बोंडे|डॉ. अनिल सुखदेव बोंडे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|-
| ९
| [[धनंजय महाडिक (राजकारणी)|धनंयज भीम महाडिक]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| १०
| [[प्रफुल्ल पटेल|प्रफुल्ल मनोहर पटेल]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|५ जुलै २०२२
| rowspan=&quot;2&quot;|४ जुलै २०२८
| २७ फेब्रुवारी २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[सुनेत्रा पवार|सुनेत्रा अजित पवार]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २७ फेब्रुवारी २०२४ ते ४ जुलै २०२८ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ११
| [[पियुष गोएल|ॲड. पियुष वेदप्रकाश गोएल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|५ जुलै २०२२
| rowspan=&quot;2&quot;|४ जुलै २०२८
| ५ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[नितीन पाटील]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते ४ जुलै २०२८ च्या उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| १२
| [[इम्रान प्रतापगढी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|-
| १३
| [[संजय राऊत|संजय राजाराम राऊत]]
| bgcolor=#FD7D24|
| [[शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|-
| १४
| [[अशोक चव्हाण|अशोक शंकरराव चव्हाण]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १५
| [[मेधा कुलकर्णी|मेधा विश्राम कुलकर्णी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १६
| [[अजित गोपछडे|डॉ. अजित गोपछडे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १७
| [[प्रफुल्ल पटेल|प्रफुल्ल मनोहर पटेल]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १८
| [[मिलिंद देवडा|मिलिंद मुरली देवडा]]
|bgcolor=#F37020|
| [[शिवसेना]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १९
| [[चंद्रकांत हंडोरे|चंद्रकांत दामोदर हंडोरे]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|}
===मणिपूर===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मणिपूर|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मणिपूर'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[लैशेंबा सनाजाउबा|लैशेंबा ओक्रेनजितसिंह सनाजाउबा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|}
===मेघालय===
{{legend2|#FFCA61|[[नॅशनल पीपल्स पार्टी|नॅ.पी.पा.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मेघालय|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मेघालय'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[वानवेरॉय खारलुखी]]
|bgcolor=#FFCA61|
| [[नॅशनल पीपल्स पार्टी]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
|  
|}
===मिझोरम===
{{legend2|#2E5694|[[मिझो नॅशनल फ्रंट|मि.नॅ.फ्रं.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[मिझोरम|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मिझोरम'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[के. वनलालवेणा]]
| bgcolor=#2E5694|
| [[मिझो नॅशनल फ्रंट]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| १९ जुलै २०२०
| १८ जुलै २०२६
|  
|}
===नागालँड===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[नागालँड|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''नागालँड'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[फँग्नॉन कोन्याक|फँग्नॉन शिंगवांग कोन्याक]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२२
| २ एप्रिल २०२८
|  
|}
===ओडिशा===
{{legend2|#70A548|[[बिजू जनता दल|बि.ज.द.]] (७) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[ओडिशा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ओडिशा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[मुन्ना खान|मुझबिल्ला ''मुल्ला'' खान]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[सुभाषचंद्र सिंह]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| २७ एप्रिल २०२२ रोजी राजीनामा
|-
| [[निरंजन बिशी]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २७ एप्रिल २०२२ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ३
| [[ममता मोहंता]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| ३१ जुलै २०२४ रोजी राजीनामा (पक्षबदल)
|-
| [[ममता मोहंता]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३१ जुलै २०२४ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड (भाजपतर्फे)
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ४
| [[सुजीत कुमार (राजकारणी)|ॲड. सुजीत कुमार]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| ६ सप्टेंबर २०२४ रोजी राजीनामा 
|-
| colspan=&quot;8&quot;| ''६ सप्टेंबर २०२४ पासून रिक्त''
|-
| ५
| [[सस्मित पात्रा|डॉ. सस्मित पात्रा]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २ जुलै २०२२
| १ जुलै २०२८
|  
|-
| ६
| [[मानस मंगराज|मानस रंजन मंगराज]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २ जुलै २०२२
| १ जुलै २०२८
|  
|-
| ७
| [[सुलाता देव]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २ जुलै २०२२
| १ जुलै २०२८
|  
|-
| ८
| [[देबशिश समंतरे]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
|
|-
| ९
| [[सुभशिष खुंटिया]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
|
|-
| १०
| [[अश्विनी वैष्णव|अश्विनी दाऊलाल वैष्णव]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
| [[इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालय (भारत)|इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्री]] (७ जुलै २०२१ पासून)&lt;br&gt;[[भारताचे रेल्वेमंत्री|रेल्वे मंत्री]] (७ जुलै २०२१ पासून)&lt;br&gt;[[माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय (भारत)|माहिती आणि प्रसारण मंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)
|}
===पुद्दुचेरी===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पुद्दुचेरी|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पुद्दुचेरी'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[एस. सेल्वगणपती]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ७ ऑक्टोबर २०२१
| ६ ऑक्टोबर २०२७
|  
|}
===पंजाब===
{{legend2|#0072B0|[[आम आदमी पक्ष|आ.आ.प.]] (७) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पंजाब|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पंजाब'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[संजीव अरोरा]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२२
| ९ एप्रिल २०२८
|  
|-
| २
| [[राघव चड्ढा]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२२
| ९ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ३
| [[संदीप पाठक (राजकारणी)|डॉ. संदीप कुमार पाठक]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२२
| ९ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ४
| [[हरभजन सिंह|हरभजन सरदेव सिंह]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२२
| ९ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ५
| [[अशोक मित्तल|ॲड. अशोक मित्तल]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० एप्रिल २०२२
| ९ एप्रिल २०२८
|  
|-
| ६
| [[बलबीर सिंह सिचेवाल|बलबीरसिंह चननसिंह सिचेवाल]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| ७
| [[विक्रमजीतसिंह साहनी]]
|bgcolor=#0072B0|
| [[आम आदमी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|}
===राजस्थान===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (५) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (५) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[राजस्थान|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''राजस्थान'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[राजेंद्र गहलोत]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[के.सी. वेणूगोपाल|वेणुगोपाळ नंबी कुंजूकृष्णन]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|२२ जून २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२१ जून २०२६
| ५ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[रवनित सिंह बिट्टु]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जून २०२४ ते २१ जून २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड&lt;br&gt;[[भारताचे रेल्वेमंत्री|रेल्वे राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)&lt;br&gt;[[अन्न प्रक्रिया उद्योग मंत्रालय (भारत)|अन्न प्रक्रिया व उद्योग राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून) 
|-
| ३
| [[नीरज डांगी|नीरज दिनेश डांगी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
| 
|-
| ४
| [[घनश्याम तिवारी|ॲड. घनश्याम तिवारी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| ५
| [[रणदीप सुरजेवाला|ॲड. रणदीप सुरजेवाला]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| ६
| [[मुकुल वासनिक|मुकुल बाळकृष्ण वासनिक]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| ७
| [[प्रमोद कुमार तिवारी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| ८
| [[सोनिया गांधी|सोनिया राजीव गांधी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
|
|-
| ९
| [[चुन्नीलाल गरासिया]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
| 
|-
| १०
| [[मदन राठोड]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ४ एप्रिल २०२४
| ३ एप्रिल २०३०
| 
|}
===सिक्कीम===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[सिक्कीम|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''सिक्कीम'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[दोरजी शेरिंग लेपचा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २४ फेब्रुवारी २०२४
| २३ फेब्रुवारी २०३०
| 
|}
===तमिळनाडू===
{{legend2|#FF0D0D|[[द्रविड मुन्नेत्र कळघम|द्र.मु.क.]] (१०) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#009933|[[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम|अ.भा.अ.द्र.मु.क.]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#ff8d33|[[तमिळ मानिल काँग्रेस|त.मा.काँ.(मु).]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FC0000|[[मारूमालारची द्रविड मुन्नेत्र कळघम|मा.द्र.मु.क.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFF00|[[पट्टाळी मक्कल कट्ची|प.म.क.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[तमिळनाडू|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''तमिळनाडू'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[अन्बुमणी रामादोस|डॉ. अन्बुमणी रामादोस]]
|bgcolor=#FFFF00|
| [[पट्टाळी मक्कल कट्ची]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २५ जुलै २०१९
| २४ जुलै २०२५
| 
|-
| २
| [[वायको|ॲड. गोपाळसामी नायकर वैयपुरी]]
|bgcolor=#FC0000|
| [[मारूमालारची द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २५ जुलै २०१९
| २४ जुलै २०२५
| 
|-
| ३
| [[एम. षण्मुगम]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २५ जुलै २०१९
| २४ जुलै २०२५
| 
|-
| ४
| [[विल्सन पुष्पनाथन]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २५ जुलै २०१९
| २४ जुलै २०२५
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ५
| [[ए. मोहम्मदजान]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| rowspan=&quot;2&quot;|२५ जुलै २०१९
| rowspan=&quot;2&quot;|२४ जुलै २०२५
| २४ मार्च २०२१ रोजी निधन
|-
| [[एम.एम. अब्दुल्ला]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २४ मार्च २०२१ ते २४ जुलै २०२५ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| ६
| [[एन. चंद्रशेखरन]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २५ जुलै २०१९
| २४ जुलै २०२५
| 
|-
| ७
| [[जी.के. वासन|वासन गोविंदस्वामी करुप्पिया]]
|bgcolor=#ff8d33|
| [[तमिळ मानिल काँग्रेस|तमिळ मनिला काँग्रेस (मुपनार)]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| 
|-
| ८
| [[एम. थंबीदुराई|मुनीस्वामी थंबीदुराई]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| 
|-
| ९
| [[तिरुची सिवा]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| 
|-
| १०
| [[पी. सेल्वरसु]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| 
|-
| ११
| [[एन.आर. इलांगो|ॲड. एन.आर. इलांगो]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| १२
| [[के.पी. मुन्नूस्वामी]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| १० मे २०२१ रोजी राजीनामा
|-
| [[एन.व्ही.एम. कनिमोळी|डॉ. एन.व्ही.एम. कनिमोळी सोमू]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १० मे २०२१ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| १३
| [[के.आर.एन. राजेशकुमार]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| १४
| [[एस. कल्याणसुंदरम]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| १५
| [[आर. गिरीराजन]]
|bgcolor=#FF0D0D|
| [[द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| १६
| [[सी.व्ही. षण्मुगम]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| १७
| [[आर. धरमार]]
| bgcolor=#009933|
| [[अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|-
| १८
| [[पी. चिदंबरम|ॲड. चिदंबरम पलाणीअप्पन चेट्टियार]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३० जून २०२२
| २९ जून २०२८
| 
|}
===तेलंगण===
{{legend2|#F84996|[[भारत राष्ट्र समिती|भा.रा.स.]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#19AAED|[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भा.रा.काँ.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[तेलंगण|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''तेलंगण'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[के.आर. सुरेश रेड्डी|केतीरेड्डी सुरेश रेड्डी]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| १० एप्रिल २०२०
| ९ एप्रिल २०२६
| 
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| २
| [[के. केशवराव]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| rowspan=&quot;2&quot;|१० एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|९ एप्रिल २०२६
| ४ जुलै २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[अभिषेक सिंघवी|डॉ. अभिषेक लक्ष्मीमल ''मनू'' सिंघवी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ४ जुलै २०२४ ते ९ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड 
|-
| ३
| [[बी. पार्थसारथी रेड्डी|बंडी पार्थसारथी रेड्डी]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २२ जून २०२२
| २१ जून २०२८
|
|-
| ४
| [[डी. दामोदर राव|दिवकोंडा दामोदर राव]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २२ जून २०२२
| २१ जून २०२८
| 
|-
| ५
| [[वड्डीराजू रविचंद्र]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| ६
| [[एम. अनिल कुमार यादव|मंदाडी अनिलकुमार अंजनकुमार यादव]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| ७
| [[रेणुका चौधरी|रेणुका श्रीधर चौधरी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|}
===त्रिपुरा===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[त्रिपुरा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''त्रिपुरा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| १
| [[माणिक साहा|डॉ. माणिक माखनलाल साहा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;3&quot;|३ एप्रिल २०२२
| rowspan=&quot;3&quot;|२ एप्रिल २०२८
| १४ जुलै २०२२ रोजी राजीनामा
|-
| [[बिपलब कुमार देब]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १४ जुलै २०२२ ते २ एप्रिल २०२८ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड. परंतु ४ जून २०२४ रोजी राजीनामा
|-
| [[राजीब भट्टाचारजी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ४ जून २०२४ ते २ एप्रिल २०२८ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड.
|}
===उत्तर प्रदेश===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (२४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FF2222|[[समाजवादी पक्ष|स.प.]] (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#006400|[[राष्ट्रीय लोक दल|रा.लो.द.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#22409A|[[बहुजन समाज पक्ष|ब.स.प.]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#D3D3D3|[[अपक्ष]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[त्रिपुरा|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''त्रिपुरा'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[रामजी गौतम]]
| bgcolor=#22409A|
| [[बहुजन समाज पक्ष]]
|bgcolor=#FFFFFF|
| तटस्थ
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|  
|-
| २
| [[रामगोपाळ यादव|रामगोपाळ बच्चीलाल यादव]]
|bgcolor=#FF2222|
| [[समाजवादी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
| 
|-
| ३
| [[गीता शाक्य|गीता मुकुटसिंह शाक्य]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ४
| [[सिमा द्विवेदी|सिमा अरुणकुमार द्विवेदी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ५
| [[नीरज शेखर|नीरज चंद्रशेखर]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ६
| [[ब्रिजलाल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ७
| [[बी.एल. वर्मा|बनवारीलाल पन्नालाल वर्मा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ८
| [[अरुण सिंह|अरुण विजय सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|
|-
| ९
| [[हरदीप सिंह पुरी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
| [[पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू मंत्रालय|पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू मंत्री]] (७ जुलै २०२१ पासून)
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| १०
| [[हर्दवार दुबे|ॲड. हर्दवार दुबे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|२६ नोव्हेंबर २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२५ नोव्हेंबर २०२६
| २६ जून २०२३ रोजी निधन
|-
| [[दिनेश शर्मा|ॲड. दिनेश शर्मा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ जून २०२३ ते २५ नोव्हेंबर २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड.  
|-
| ११
| [[जयंत चौधरी|जयंत अजित चौधरी]]
|bgcolor=#006400|
| [[राष्ट्रीय लोक दल]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| [[शिक्षण मंत्रालय (भारत)|शिक्षण राज्यमंत्री]] (११ जून २०२४ पासून)&lt;br&gt;[[कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालय (भारत)|कौशल्य विकास आणि उद्योजकता राज्यमंत्री (स्वतंत्र प्रभार)]] (११ जून २०२४ पासून)
|-
| १२
| [[मिथलेश कुमार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १३
| [[के. लक्ष्मण]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १४
| [[बाबुराम निषाद|बाबुराम रामसी निषाद]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १५
| [[दर्शना सिंह|दर्शना रणंजय सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १६
| [[संगिता यादव|ॲड. संगिता अजय यादव]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १७
| [[सुरेंद्रसिंह नागर|सुरेंद्रसिंह वेदराम नागर]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १८
| [[राधा मोहनदास अगरवाल|डॉ. मोहनदास दाऊदास अगरवाल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| १९
| [[लक्ष्मीकांत बाजपाई|डॉ. लक्ष्मीकांत बाजपाई]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|
|-
| २०
| [[जावेद अली खान|जावेद अली अश्फाक अली खान]]
|bgcolor=#FF2222|
| [[समाजवादी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| २१
| [[कपिल सिब्बल|ॲड. कपिल हिरालाल सिब्बल]]
|bgcolor=#D3D3D3|
| [[अपक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| 
|-
| २२
| [[रामजी लाल सुमन]]
|bgcolor=#FF2222|
| [[समाजवादी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| २३
| [[जया बच्चन|जया अमिताभ बच्चन]]
|bgcolor=#FF2222|
| [[समाजवादी पक्ष]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
| 
|-
| २४
| [[अमरपाल मौर्य]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| २५
| [[चौधरी तेजवीर सिंह|तेजवीर देशराज सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| २६
| [[रतनजित प्रताप नारायण सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| २७
| [[संगिता बलवंत|डॉ. संगिता अवधेशकुमार बलवंत]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| २८
| [[साधना सिंह]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| २९
| [[नवीन जैन (राजकारणी)|नवीन जैन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| ३०
| [[संजय सेठ (उत्तर प्रदेशचे राजकारणी)|संजय लवकुश सेठ]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|-
| ३१
| [[सुधांशू त्रिवेदी|डॉ. सुधांशू त्रिवेदी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|
|}
===उत्तराखंड===
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (३) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[उत्तराखंड|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''उत्तराखंड'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[नरेश बन्सल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| २६ नोव्हेंबर २०२०
| २५ नोव्हेंबर २०२६
|  
|-
| २
| [[कल्पना सैनी|डॉ. कल्पना पृथ्वी सैनी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
|  
|-
| ३
| [[महेंद्र भट्ट]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|}
===पश्चिम बंगाल===
{{legend2|#20C646|[[तृणमुल काँग्रेस|अ.भा.तृ.काँ]] (१२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#cc0d0d|[[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)|भा.क.प.(मा).]] (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (१) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  [[पश्चिम बंगाल|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''पश्चिम बंगाल'''&lt;/span&gt;]]
|-
| १
| [[सुबर्ता बक्षी|ॲड. सुबर्ता बक्षी]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| २
| [[मौसम नूर|ॲड. मौसम नूर]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| ३
| [[अर्पिता घोष]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;3&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;3&quot;|२ एप्रिल २०२६
| १५ सप्टेंबर २०२१ रोजी राजीनामा
|-
| [[लुइझिनो फलेरो]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १५ सप्टेंबर २०२१ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड. परंतु ११ एप्रिल २०२३ रोजी राजीनामा  
|-
| [[साकेत गोखले]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ११ एप्रिल २०२३ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड.  
|-
| rowspan=&quot;3&quot;| ४
| [[दिनेश त्रिवेदी|दिनेश हिरालाल त्रिवेदी]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| rowspan=&quot;2&quot;|३ एप्रिल २०२०
| rowspan=&quot;2&quot;|२ एप्रिल २०२६
| १२ फेब्रुवारी २०२१ रोजी राजीनामा
|-
| [[जवहार सरकार]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १२ फेब्रुवारी २०२१ ते २ एप्रिल २०२६ उर्वरीत शेष काळासाठी पोटनिवडणूकीद्वारे निवड. परंतु १३ सप्टेंबर २०२४ रोजी राजीनामा  
|-
| colspan=&quot;8&quot; align=&quot;center&quot;|''१३ सप्टेंबर २०२४ पासून रिक्त''
|-
| ५
| [[बिकास रंजन भट्टाचार्य|ॲड. बिकास रंजन भट्टाचार्य]]
| bgcolor=#cc0d0d|
| [[भारतीय साम्यवादी पक्ष (मार्क्सवादी)]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
|  
|-
| ६
| [[डेरेक ओ'ब्रायन]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ७
| [[सुखेंदु शेखर रॉय]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ८
| [[डोला सेन]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ९
| [[समिरुल इस्लाम]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| १०
| [[प्रकाश चिक बरैक]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| ११
| [[अनंत महाराज]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १९ ऑगस्ट २०२३
| १८ ऑगस्ट २०२९
|  
|-
| १२
| [[सामिक भट्टाचार्य]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १३
| [[सागरिका घोष|सागरिका भास्कर घोष]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १४
| [[ममता बाला ठाकूर]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १५
| [[नदिमुल हक]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|-
| १६
| [[सुश्मिता देव|ॲड. सुश्मिता देव]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस|अखिल भारतीय तृणमुल काँग्रेस]]
|bgcolor=#00B7EB|
| [[भारतीय राष्ट्रीय विकास समावेशी आघाडी]]
| ३ एप्रिल २०२४
| २ एप्रिल २०३०
|  
|}
===राष्ट्रपती मनोनित खासदार===
{{legend2|#000|मनोनित (६) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FBB917|[[भारतीय जनता पक्ष|भा.ज.प.]] (२) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{{legend2|#FFFFFF|रिक्त (४) |border=solid 1px #AAAAAA}}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! colspan=&quot;2&quot;| आघाडी
! कार्यकाळ सुरुवात
! कार्यकाळ समाप्ती
! नोंदी 
|-
| colspan=&quot;9&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;grey&quot;|  &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''मनोनित खासदार'''&lt;/span&gt;
|-
| १
| [[रंजन गोगोई|न्यायमूर्ती रंजन केशबचंद्र गोगोई]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १७ मार्च २०२०
| १६ मार्च २०२६
|  
|-
| २
| [[इळैयराजा]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ७ जुलै २०२२
| ६ जुलै २०२८
|  
|-
| ३
| [[व्ही. विजयेंद्र प्रसाद|कोडुरी विश्व विजयेंद्र प्रसाद]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ७ जुलै २०२२
| ६ जुलै २०२८
|  
|-
| ४
| [[पी.टी. उषा|पिलवुल्लकंडी थेक्कपरंबिल उषा]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ७ जुलै २०२२
| ६ जुलै २०२८
|  
|-
| ५
| [[विरेंद्र हेग्गडे|विरेंद्र रत्नवर्मा हेग्गडे]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ७ जुलै २०२२
| ६ जुलै २०२८
|  
|-
| ६
| [[गुलाम अली खताना]]
| bgcolor=#FBB917|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| १४ सप्टेंबर २०२२
| १३ सप्टेंबर २०२८
|  
|-
| ७
| [[सतनाम सिंह संधू]]
| bgcolor=#FBB917|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ३१ जानेवारी २०२४
| ३० जानेवारी २०३०
|  
|-
| ८
| [[सुधा मूर्ती|सुधा नारायण मूर्ती]]
| bgcolor=#000|
| मनोनित
|bgcolor=#FF99933|
| [[राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी]]
| ८ मार्च २०२४
| ७ मार्च २०३०
|  
|-
| ९
| colspan=&quot;8&quot; rowspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot;|''१४ जुलै २०२४ पासून रिक्त''
|-
| १०
|-
| ११
|-
| १२
|}

==२०२४ सालच्या पोट-निवडणूका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! मतदारसंघ
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! मूळ कार्यकाळ सुरुवात
! मूळ कार्यकाळ समाप्ती 
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! शेष कार्यकाळ सुरुवात
! शेष कार्यकाळ समाप्ती
|-
| २५ जून २०२४
| [[महाराष्ट्र]]
| [[प्रफुल्ल पटेल|प्रफुल्ल मनोहर पटेल]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| राजीनामा
| [[सुनेत्रा पवार|सुनेत्रा अजित पवार]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
| २५ जून २०२४
| ४ जुलै २०२८
|-
| rowspan=&quot;12&quot;| ०३ सप्टेंबर २०२४
| [[आसाम]]
| [[कामाख्य प्रसाद टासा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| १५ जून २०१९
| १४ जून २०२५
| राजीनामा
| [[मिशन रंजन दास]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| १४ जून २०२५
|-
| [[आसाम]]
| [[सर्बानंद सोनोवाल|ॲड. सर्बानंद जिबेश्वर सोनोवाल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[रामेश्वर तेली|रामेश्वर बुधू तेली]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ०९ एप्रिल २०२६
|-
| [[बिहार]]
| [[विवेक ठाकूर|ॲड. विवेक चंद्रेश्वर ठाकूर]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[उपेंद्र कुशवाह|उपेंद्रसिंह मुनेश्वरसिंह कुशवाह]]
|bgcolor=#100CA4|
| [[राष्ट्रीय लोक मोर्चा]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ०९ एप्रिल २०२६
|-
| [[बिहार]]
| [[मिसा भारती]]
|bgcolor=#056D05|
| [[राष्ट्रीय जनता दल]]
| ०८ जुलै २०२२
| ०७ जुलै २०२८
| राजीनामा
| [[मनन कुमार मिश्रा|ॲड. मनन कुमार मिश्रा]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ०७ जुलै २०२८
|-
| [[हरियाणा]]
| [[दिपेंदर सिंग हूडा|ॲड. दिपेंदर सिंग हूडा]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| १० एप्रिल २०२०
| ०९ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[किरण चौधरी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ०९ एप्रिल २०२६
|-
| [[मध्य प्रदेश]]
| [[ज्योतिरादित्य शिंदे|महाराज ज्योतिरादित्य माधवराव शिंदे]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
| राजीनामा
| [[जॉर्ज कुरियन|ॲड. जॉर्ज कुरियन]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| २१ जून २०२६
|-
| [[महाराष्ट्र]]
| [[उदयनराजे भोसले|श्रीमंत छत्रपती उदयनराजे प्रतापसिंहराजे भोसले]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[धैर्यशील पाटील]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| २ एप्रिल २०२६
|-
| [[महाराष्ट्र]]
| [[पियुष गोएल|ॲड. पियुष वेदप्रकाश गोएल]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ५ जुलै २०२२
| ४ जुलै २०२८
| राजीनामा
| [[नितीन पाटील]]
|bgcolor=#00B2B2|
| [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ४ जुलै २०२८
|-
| [[ओडिशा]]
| [[ममता मोहंता]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[ममता मोहंता]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| २ एप्रिल २०२६
|-
| [[राजस्थान]]
| [[के.सी. वेणूगोपाल|वेणुगोपाळ नंबी कुंजूकृष्णन]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| २२ जून २०२०
| २१ जून २०२६
| राजीनामा
| [[रवनित सिंह बिट्टु]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| २१ जून २०२६
|-
| [[तेलंगण]]
| [[के. केशवराव]]
|bgcolor=#F84996|
| [[भारत राष्ट्र समिती]]
| १० एप्रिल २०२०
| ९ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
| [[अभिषेक सिंघवी|डॉ. अभिषेक लक्ष्मीमल ''मनू'' सिंघवी]]
|bgcolor=#19AAED|
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| ९ एप्रिल २०२६
|-
| [[त्रिपुरा]]
| [[बिपलब कुमार देब]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ३ एप्रिल २०२२
| २ एप्रिल २०२८
| राजीनामा
| [[राजीब भट्टाचारजी]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| ०३ सप्टेंबर २०२४
| २ एप्रिल २०२८
|-
| rowspan=&quot;6&quot;| २० डिसेंबर २०२४
| [[आंध्र प्रदेश]]
| [[मोपीदेवी वेंकटरमणा राव]]
| bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|वाय.एस.आर. काँग्रेस]]
|२२ जून २०२०
|२१ जून २०२६
| राजीनामा
| colspan=&quot;5&quot; rowspan=&quot;6&quot;| ''पोट-निवडणूक व्हायची आहे''
|-
| [[आंध्र प्रदेश]]
| [[बीदा मस्तान राव]]
| bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|वाय.एस.आर. काँग्रेस]]
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
| राजीनामा
|-
| [[आंध्र प्रदेश]]
| [[आर. कृष्णैय्या|ॲड. राग्या कृष्णैय्या]]
| bgcolor=#1569C7|
| [[वाय.एस.आर. काँग्रेस पक्ष|वाय.एस.आर. काँग्रेस]]
|२२ जून २०२२
|२१ जून २०२८
| राजीनामा
|-
| [[हरियाणा]]
| [[क्रिशनलाल पंवार]]
| bgcolor=#FF99933|
| [[भारतीय जनता पक्ष]]
| २ ऑगस्ट २०२२
| १ ऑगस्ट २०२८
| राजीनामा
|-
| [[ओडिशा]]
| [[सुजीत कुमार (राजकारणी)|ॲड. सुजीत कुमार]]
| bgcolor=#70A548|
| [[बिजू जनता दल]]
| ३ एप्रिल २०२०
| २ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
|-
| [[पश्चिम बंगाल]]
| [[जवहार सरकार]]
| bgcolor=#20C646|
| [[तृणमुल काँग्रेस]]
| १२ फेब्रुवारी २०२१
| २ एप्रिल २०२६
| राजीनामा
|}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{भारतीय संसद}}
[[वर्ग:भारतीय संसद]]
[[वर्ग:राज्यसभा|सदस्य]]</text>
      <sha1>4m98rh4lcda16igkdmyjut59p1ws38n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>255318</id>
    <revision>
      <id>2506754</id>
      <parentid>2382369</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:31:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5179" sha1="mn4qvkc712vbgqpab26k4axyrbo4ukr" xml:space="preserve">हि '''अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची''' आहे. [[कसोटी सामना]] आंतरराष्ट्रीय संघात खेळला जातो. नामसूची खेळाडू क्रमांकाप्रमाने (पदार्पण) मांडली आहे. अफगाणिस्तानने १४ जून २०१८ रोजी भारताविरुद्ध पहिला कसोटी सामना खेळला.

==सूची==
{|
|-
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}} – [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]&lt;ref name=&quot;Captains&quot;&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/afghanistan/engine/records/individual/most_matches_as_captain.html?class=1;id=40;type=team |title=Afghanistan Captains' Playing Record in Test Matches |website=ESPN Cricinfo |access-date=11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{dagger}} – [[यष्टिरक्षक]]&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/stats/index.html?class=1;filter=advanced;keeper=1;orderby=player;team=40;template=results;type=fielding| title = Statistics / Test Matches / Fielding records &amp;ndash; as designated wicketkeeper| website = ESPNcricinfo| access-date = 11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* '''पहिला''' – पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा''' – अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा''' – खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''डाव''' – [[डाव]] फलंदाजी केली
* '''ना''' – [[नाबाद]] 
* '''धावा''' – कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)| धावा]]
* '''सर्वोच्च''' – सर्वोच्च धावा
* '''स''' – [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|प्रति डाव सरासरी धावा]]
* '''*''' – फलंदाज [[नाबाद]] राहिला
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू''' – कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''निर्धाव''' – कारकिर्दीत निर्धाव टाकलेली षटके
* '''बळी''' – कारकिर्दीत [[बळी|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.''' – एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स''' – [[गोलंदाजी सरासरी|प्रति बळी सरासरी धावा]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल''' – [[झेलबाद|झेल]] घेतले
* '''यष्टिचीत''' – [[यष्टिचीत]] घेतले
|}

सर्व माहिती २९ नोव्हेंबर २०१९ पर्यंतची आहे.

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;50%&quot;
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! colspan=4 | अफगाणिस्तानचे कसोटी क्रिकेट खेळाडू
|- bgcolor=&quot;#efefef&quot;
! क्र
! नाव
! कारकीर्द
! सा
|-
||१||[[अफसर झझई]]||२०१८-||३
|-
||२||[[असघर स्तानिकझाई]]||२०१८-||४
|-
||३||[[हश्मातुल्लाह शहिदी]]||२०१८-||३
|-
||४||[[जावेद अहमदी]]||२०१८-||२
|-
||५||[[मोहम्मद नबी]]||२०१८-२०१९||३
|-
||६||[[मोहम्मद शहजाद]]||२०१८-||२
|-
||७||[[मुजीब उर रहमान]]||२०१८-||१
|-
||८||[[रहमत शाह]]||२०१८-||४
|-
||९||[[रशीद खान]]||२०१८-||४
|-
||१०||[[वफादार मोमंद]]||२०१८-||२
|-
||११||[[यामीन अहमदझाई]]||२०१८-||४
|-
||१२||[[इह्सानुल्लाह]]||२०१९-||३
|-
||१३||[[इक्राम अलीखील]]||२०१९-||१
|-
||१४||[[वकार सलामखेल]]||२०१९-||१
|-
||१५||[[इब्राहिम झद्रान]]||२०१९-||२
|-
||१६||[[क्यास अहमद]]||२०१९-||१
|-
||१७||[[झहीर खान (अफगाणी क्रिकेट खेळाडू)|झहीर खान]]||२०१९-||२
|-
||१८||[[हमझा होटक|आमिर हमझा]]||२०१९-||१
|-
||१९||[[नासिर जमाल]]||२०१९-||१
|}
{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>mn4qvkc712vbgqpab26k4axyrbo4ukr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506755</id>
      <parentid>2506754</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:32:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* सूची */</comment>
      <origin>2506755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14575" sha1="05on6cs8vyc5u6c94c4xqzzwn1rtw14" xml:space="preserve">हि '''अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची''' आहे. [[कसोटी सामना]] आंतरराष्ट्रीय संघात खेळला जातो. नामसूची खेळाडू क्रमांकाप्रमाने (पदार्पण) मांडली आहे. अफगाणिस्तानने १४ जून २०१८ रोजी भारताविरुद्ध पहिला कसोटी सामना खेळला.

==सूची==
{|
|-
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}} – [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]&lt;ref name=&quot;Captains&quot;&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/afghanistan/engine/records/individual/most_matches_as_captain.html?class=1;id=40;type=team |title=Afghanistan Captains' Playing Record in Test Matches |website=ESPN Cricinfo |access-date=11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{dagger}} – [[यष्टिरक्षक]]&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/stats/index.html?class=1;filter=advanced;keeper=1;orderby=player;team=40;template=results;type=fielding| title = Statistics / Test Matches / Fielding records &amp;ndash; as designated wicketkeeper| website = ESPNcricinfo| access-date = 11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* '''पहिला''' – पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा''' – अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा''' – खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''डाव''' – [[डाव]] फलंदाजी केली
* '''ना''' – [[नाबाद]] 
* '''धावा''' – कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)| धावा]]
* '''सर्वोच्च''' – सर्वोच्च धावा
* '''स''' – [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|प्रति डाव सरासरी धावा]]
* '''*''' – फलंदाज [[नाबाद]] राहिला
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू''' – कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''निर्धाव''' – कारकिर्दीत निर्धाव टाकलेली षटके
* '''बळी''' – कारकिर्दीत [[बळी|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.''' – एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स''' – [[गोलंदाजी सरासरी|प्रति बळी सरासरी धावा]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल''' – [[झेलबाद|झेल]] घेतले
* '''यष्टिचीत''' – [[यष्टिचीत]] घेतले
|}

==Players==

Statistics are correct as of 1 March 2024.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/afghanistan/content/player/caps.html?country=40;class=1 |title=Players / Afghanistan / Test caps |website=[[ESPNcricinfo]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Batting averages |website=[[ESPNcricinfo]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Bowling averages |website=[[ESPNcricinfo]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! colspan=4 | Afghan Test cricketers
! colspan=5 | [[Batting (cricket)|Batting]]
! colspan=6 | [[Bowling (cricket)|Bowling]]
! colspan=2 | [[Fielding (cricket)|Fielding]]
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! [[Cap (sport)|Cap]]
! Name
! Career
! Mat
! [[Innings|Inn]]
! [[Not out|NO]]
! [[Run (cricket)|Runs]]
! HS
! [[Batting average (cricket)|Avg]]
! [[Cricket ball|Balls]]
! Mdn
! [[Run (cricket)|Runs]]
! [[Wicket|Wkt]]
! Best
! [[Bowling average|Avg]]
! [[Caught (cricket)|Ca]]
! [[Stump (cricket)|St]]
|-
|| 1 || '''{{sortname||Afsar Zazai}}'''{{dagger}} || 2018–present || {{sort|006|6}} || {{sort|010|10}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0214|214}} || {{sort|0485|48*}} || {{sort|2377|23.77}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 11 || 1
|-
|| 2 || '''{{sortname||Asghar Afghan}}'''{{double-dagger}} || 2018–2021 || {{sort|006|6}} || {{sort|010|10}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0440|440}} || {{sort|1640|164}} || {{sort|4400|44.00}} || {{sort|0018|18}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0017|17}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || –
|-
|| 3 || '''{{sortname||Hashmatullah Shahidi}}'''{{double-dagger}} || 2018–present || {{sort|008|8}} || {{sort|016|16}} || {{sort|005|5}} || {{sort|0485|485}} || {{sort|2005|200*}} || {{sort|44.09|44.09}} || {{sort|0066|66}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0039|39}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || –
|-
|| 4 || '''{{sortname||Javed Ahmadi}}''' || 2018–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0113|113}} || {{sort|0620|62}} || {{sort|1883|18.83}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0069|69}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1160|1/40}} || {{nts|69.00}} || 1 || –
|-
|| 5 || {{sortname||Mohammad Nabi}} || 2018–2019 || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}}|| {{sort|0240|24}} || {{sort|0550|5.50}} || {{sort|0546|546}} || {{sort|017|17}} || {{sort|0159|159}} || {{sort|008|8}} || {{sort|3164|3/36}} || {{nts|31.75}} || 2 || –
|-
|| 6 || '''{{sortname||Mohammad Shahzad}}''' || 2018–2019 || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0069|69}} || {{sort|0400|40}} || {{sort|1725|17.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 7 || '''{{sortname||Mujeeb Ur Rahman}}''' || 2018–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0018|18}} || {{sort|0150|15}} || {{sort|0900|9.00}} || {{sort|0090|90}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0075|75}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1125|1/75}} || {{nts|75.00}} || 0 || –
|-
|| 8 || '''{{sortname||Rahmat Shah}}''' || 2018–present || {{sort|009|9}} || {{sort|018|18}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0578|578}} || {{sort|1020|102}} || {{sort|3211|32.11}} || {{sort|0084|84}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1170|1/30}} || {{nts|53.00}} || 7 || –
|-
|| 9 || '''{{sortname||Rashid Khan|dab=cricketer}}'''{{double-dagger}} || 2018–present || {{sort|005|5}} || {{sort|007|7}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0106|106}} || {{sort|0510|51}} || {{sort|1514|15.14}} || {{sort|1534|1,534}} || {{sort|048|48}} || {{sort|0760|760}} || {{sort|034|34}} || {{sort|7063|7/137}} || {{nts|22.35}} || 0 || –
|-
|| 10 || '''{{sortname||Wafadar Momand}}''' || 2018–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0065|6*}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0222|222}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0155|155}} || {{sort|002|2}} || {{sort|2100|2/100}} ||  {{nts|77.50}} || 0 || –
|-
|| 11 || '''{{sortname||Yamin Ahmadzai}}''' || 2018–present || {{sort|006|6}} || {{sort|011|11}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}} || {{sort|0180|18}} || {{sort|0300|3.00}} || {{sort|0669|669}} || {{sort|020|20}} || {{sort|0364|364}} || {{sort|013|13}} || {{sort|3159|3/41}} || {{nts|28.00}} || 0 || –
|-
|| 12 || '''{{sortname||Ihsanullah}}''' || 2019|| {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0110|110}} || {{sort|0655|65*}} || {{sort|2200|22.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 13 || '''{{sortname||Ikram Alikhil}}'''{{dagger}} || 2019–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0029|29}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 5 || 1
|-
|| 14 || '''{{sortname||Waqar Salamkheil}}''' || 2019 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0001|1}} || {{sort|0015|1*}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0186|186}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0101|101}} || {{sort|004|4}} || {{sort|2165|2/35}} || {{nts|25.25}} || 0 || –
|-
|| 15 || '''{{sortname||Ibrahim Zadran}}''' || 2019–present || {{sort|007|7}} || {{sort|014|14}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0541|541}} || {{sort|1140|114}} || {{sort|3864|38.64}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1187|1/13}} || {{nts|13.00}} || 11 || –
|-
|| 16 || '''{{sortname||Qais Ahmad}}''' || 2019–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0045|45}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|1125|11.25}} || {{sort|0188|188}} || {{sort|004|4}} || {{sort|0134|134}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2102|2/98}} || {{nts|44.66}} || 0 || –
|-
|| 17 || '''{{sortname||Zahir Khan|dab=Afghan cricketer}}''' || 2019–present|| {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0008|8}} || {{sort|0045|4*}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0672|672}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0529|529}} || {{sort|011|11}} || {{sort|3141|3/59}} || {{nts|48.09}} || 0 || –
|-
|| 18 || '''{{sortname||Amir Hamza|Hamza Hotak}}''' || 2019–present|| {{sort|004|4}} || {{sort|006|6}} || {{sort|002|2}} || {{sort|0083|83}} || {{sort|0340|34}} || {{sort|2075|20.75}} || {{sort|0984|984}} || {{sort|022|22}} || {{sort|0517|517}} || {{sort|018|18}} || {{sort|6125|6/75}} || {{nts|28.72}} || 2 || –
|-
|| 19 || '''{{sortname||Nasir Jamal}}''' || 2019–present || {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0160|160}} || {{sort|0555|55*}} || {{sort|2285|22.85}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 20 || '''{{sortname||Abdul Malik|dab=cricketer}}''' || 2021–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0022|22}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0000|5.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 21 || '''{{sortname||Abdul Wasi}}''' || 2021–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0090|9}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 22 || '''{{sortname||Munir Ahmad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0650|6.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 23 || '''{{sortname||Sayed Shirzad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0252|252}} || {{sort|010|10}} || {{sort|0097|97}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2152|2/48}} || {{nts|32.33}} || 0 || –
|-
|| 24 || '''{{sortname||Shahidullah|dab=cricketer}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0.00}} || {{sort|0030|30}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 25 || '''{{sortname||Bahir Shah}}''' || 2023 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0007|7}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 26 || '''{{sortname||Karim Janat}}''' || 2023– || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0095|95}} || {{sort|0415|41*}} || {{sort|3166|31.66}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0105|105}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 27 || '''{{sortname||Nijat Masood}}''' || 2023–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0016|16}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0320|3.20}} || {{sort|0419|419}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0308|308}} || {{sort|009|9}} || {{sort|5121|5/79}} || {{nts|34.22}} || 0 || –
|-
|| 28 || '''{{sortname||Mohammad Saleem|dab=cricketer}}''' || 2024–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0002|2}} || {{sort|0020|2}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0073|73}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0057|57}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 29 || '''{{sortname||Naveed Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0041|41}} || {{sort|0250|25}} || {{sort|1366|13.66}} || {{sort|0320|320}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0203|203}} || {{sort|009|9}} || {{sort|4117|4/83}} || {{nts|22.55}} || 1 || –
|-
|| 30 || '''{{sortname||Noor Ali Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0117|117}} || {{sort|0470|47}} || {{sort|2925|29.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 1 || –
|-
|| 31 || '''{{sortname||Zia-ur-Rehman}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|0130|13}} || {{sort|0575|5.75}} || {{sort|0432|432}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0199|199}} || {{sort|006|6}} || {{sort|5164|5/36}} || {{nts|33.16}} || 1 || –
|-
|| 32 || '''{{sortname||Rahmanullah Gurbaz}}'''{{dagger}} || 2024–present|| {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0051|51}} || {{sort|0460|46}} || {{sort|2550|25.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || 0
|}
{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>05on6cs8vyc5u6c94c4xqzzwn1rtw14</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506757</id>
      <parentid>2506755</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:41:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* Players */</comment>
      <origin>2506757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15009" sha1="plx4noj937wstwwovdzvtanpv1eb876" xml:space="preserve">हि '''अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची''' आहे. [[कसोटी सामना]] आंतरराष्ट्रीय संघात खेळला जातो. नामसूची खेळाडू क्रमांकाप्रमाने (पदार्पण) मांडली आहे. अफगाणिस्तानने १४ जून २०१८ रोजी भारताविरुद्ध पहिला कसोटी सामना खेळला.

==सूची==
{|
|-
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}} – [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]&lt;ref name=&quot;Captains&quot;&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/afghanistan/engine/records/individual/most_matches_as_captain.html?class=1;id=40;type=team |title=Afghanistan Captains' Playing Record in Test Matches |website=ESPN Cricinfo |access-date=11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{dagger}} – [[यष्टिरक्षक]]&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/stats/index.html?class=1;filter=advanced;keeper=1;orderby=player;team=40;template=results;type=fielding| title = Statistics / Test Matches / Fielding records &amp;ndash; as designated wicketkeeper| website = ESPNcricinfo| access-date = 11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* '''पहिला''' – पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा''' – अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा''' – खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''डाव''' – [[डाव]] फलंदाजी केली
* '''ना''' – [[नाबाद]] 
* '''धावा''' – कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)| धावा]]
* '''सर्वोच्च''' – सर्वोच्च धावा
* '''स''' – [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|प्रति डाव सरासरी धावा]]
* '''*''' – फलंदाज [[नाबाद]] राहिला
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू''' – कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''निर्धाव''' – कारकिर्दीत निर्धाव टाकलेली षटके
* '''बळी''' – कारकिर्दीत [[बळी|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.''' – एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स''' – [[गोलंदाजी सरासरी|प्रति बळी सरासरी धावा]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल''' – [[झेलबाद|झेल]] घेतले
* '''यष्टिचीत''' – [[यष्टिचीत]] घेतले
|}

==खेळाडू==

१ मार्च २०२५ पर्यंतची आकडेवारी बरोबर आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/afghanistan/content/player/caps.html?country=40;class=1 |title=Players / Afghanistan / Test caps |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Batting averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Bowling averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! colspan=4 | अफगाणिस्तानचे कसोटी खेळाडू
! colspan=5 | [[फलंदाजी]]
! colspan=6 | [[गोलंदाजी]]
! colspan=2 | [[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! कॅप
! नाव
! कारकीर्द 
! सा 
! [[डाव]]
! [[नाबाद|ना]]
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! सर्वोच्च 
! [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! [[क्रिकेट चेंडू|चेंडू]]
! निर्धाव
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! [[बळी]]
! सर्वोत्तम
! [[गोलंदाजीची सरासरी|स]]
! [[झेलबाद|झेल]]
! [[यष्टीचीत|य]]
|-
|| १ || '''{{sortname||अफसर झाझाई}}'''{{dagger}} || २०१८–सध्या || ६ || १० || १ || २१४ || ४८* || २३.७७ || ० || – || – || – || – || – || ११ || १
|-
|| २ || '''{{sortname||असगर अफगाण}}'''{{double-dagger}} || २०१८–२०२१ || ६ || १० || ० || ४४० || १६४ || ४४.०० || १८ || ० || १७ || ० || – || – || २ || –
|-
|| 3 || '''{{sortname||Hashmatullah Shahidi}}'''{{double-dagger}} || 2018–present || {{sort|008|8}} || {{sort|016|16}} || {{sort|005|5}} || {{sort|0485|485}} || {{sort|2005|200*}} || {{sort|44.09|44.09}} || {{sort|0066|66}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0039|39}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || –
|-
|| 4 || '''{{sortname||Javed Ahmadi}}''' || 2018–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0113|113}} || {{sort|0620|62}} || {{sort|1883|18.83}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0069|69}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1160|1/40}} || {{nts|69.00}} || 1 || –
|-
|| 5 || {{sortname||Mohammad Nabi}} || 2018–2019 || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}}|| {{sort|0240|24}} || {{sort|0550|5.50}} || {{sort|0546|546}} || {{sort|017|17}} || {{sort|0159|159}} || {{sort|008|8}} || {{sort|3164|3/36}} || {{nts|31.75}} || 2 || –
|-
|| 6 || '''{{sortname||Mohammad Shahzad}}''' || 2018–2019 || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0069|69}} || {{sort|0400|40}} || {{sort|1725|17.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 7 || '''{{sortname||Mujeeb Ur Rahman}}''' || 2018–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0018|18}} || {{sort|0150|15}} || {{sort|0900|9.00}} || {{sort|0090|90}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0075|75}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1125|1/75}} || {{nts|75.00}} || 0 || –
|-
|| 8 || '''{{sortname||Rahmat Shah}}''' || 2018–present || {{sort|009|9}} || {{sort|018|18}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0578|578}} || {{sort|1020|102}} || {{sort|3211|32.11}} || {{sort|0084|84}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1170|1/30}} || {{nts|53.00}} || 7 || –
|-
|| 9 || '''{{sortname||Rashid Khan|dab=cricketer}}'''{{double-dagger}} || 2018–present || {{sort|005|5}} || {{sort|007|7}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0106|106}} || {{sort|0510|51}} || {{sort|1514|15.14}} || {{sort|1534|1,534}} || {{sort|048|48}} || {{sort|0760|760}} || {{sort|034|34}} || {{sort|7063|7/137}} || {{nts|22.35}} || 0 || –
|-
|| 10 || '''{{sortname||Wafadar Momand}}''' || 2018–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0065|6*}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0222|222}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0155|155}} || {{sort|002|2}} || {{sort|2100|2/100}} ||  {{nts|77.50}} || 0 || –
|-
|| 11 || '''{{sortname||Yamin Ahmadzai}}''' || 2018–present || {{sort|006|6}} || {{sort|011|11}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}} || {{sort|0180|18}} || {{sort|0300|3.00}} || {{sort|0669|669}} || {{sort|020|20}} || {{sort|0364|364}} || {{sort|013|13}} || {{sort|3159|3/41}} || {{nts|28.00}} || 0 || –
|-
|| 12 || '''{{sortname||Ihsanullah}}''' || 2019|| {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0110|110}} || {{sort|0655|65*}} || {{sort|2200|22.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 13 || '''{{sortname||Ikram Alikhil}}'''{{dagger}} || 2019–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0029|29}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 5 || 1
|-
|| 14 || '''{{sortname||Waqar Salamkheil}}''' || 2019 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0001|1}} || {{sort|0015|1*}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0186|186}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0101|101}} || {{sort|004|4}} || {{sort|2165|2/35}} || {{nts|25.25}} || 0 || –
|-
|| 15 || '''{{sortname||Ibrahim Zadran}}''' || 2019–present || {{sort|007|7}} || {{sort|014|14}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0541|541}} || {{sort|1140|114}} || {{sort|3864|38.64}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1187|1/13}} || {{nts|13.00}} || 11 || –
|-
|| 16 || '''{{sortname||Qais Ahmad}}''' || 2019–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0045|45}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|1125|11.25}} || {{sort|0188|188}} || {{sort|004|4}} || {{sort|0134|134}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2102|2/98}} || {{nts|44.66}} || 0 || –
|-
|| 17 || '''{{sortname||Zahir Khan|dab=Afghan cricketer}}''' || 2019–present|| {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0008|8}} || {{sort|0045|4*}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0672|672}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0529|529}} || {{sort|011|11}} || {{sort|3141|3/59}} || {{nts|48.09}} || 0 || –
|-
|| 18 || '''{{sortname||Amir Hamza|Hamza Hotak}}''' || 2019–present|| {{sort|004|4}} || {{sort|006|6}} || {{sort|002|2}} || {{sort|0083|83}} || {{sort|0340|34}} || {{sort|2075|20.75}} || {{sort|0984|984}} || {{sort|022|22}} || {{sort|0517|517}} || {{sort|018|18}} || {{sort|6125|6/75}} || {{nts|28.72}} || 2 || –
|-
|| 19 || '''{{sortname||Nasir Jamal}}''' || 2019–present || {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0160|160}} || {{sort|0555|55*}} || {{sort|2285|22.85}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 20 || '''{{sortname||Abdul Malik|dab=cricketer}}''' || 2021–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0022|22}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0000|5.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 21 || '''{{sortname||Abdul Wasi}}''' || 2021–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0090|9}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 22 || '''{{sortname||Munir Ahmad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0650|6.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 23 || '''{{sortname||Sayed Shirzad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0252|252}} || {{sort|010|10}} || {{sort|0097|97}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2152|2/48}} || {{nts|32.33}} || 0 || –
|-
|| 24 || '''{{sortname||Shahidullah|dab=cricketer}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0.00}} || {{sort|0030|30}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 25 || '''{{sortname||Bahir Shah}}''' || 2023 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0007|7}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 26 || '''{{sortname||Karim Janat}}''' || 2023– || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0095|95}} || {{sort|0415|41*}} || {{sort|3166|31.66}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0105|105}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 27 || '''{{sortname||Nijat Masood}}''' || 2023–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0016|16}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0320|3.20}} || {{sort|0419|419}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0308|308}} || {{sort|009|9}} || {{sort|5121|5/79}} || {{nts|34.22}} || 0 || –
|-
|| 28 || '''{{sortname||Mohammad Saleem|dab=cricketer}}''' || 2024–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0002|2}} || {{sort|0020|2}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0073|73}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0057|57}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 29 || '''{{sortname||Naveed Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0041|41}} || {{sort|0250|25}} || {{sort|1366|13.66}} || {{sort|0320|320}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0203|203}} || {{sort|009|9}} || {{sort|4117|4/83}} || {{nts|22.55}} || 1 || –
|-
|| 30 || '''{{sortname||Noor Ali Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0117|117}} || {{sort|0470|47}} || {{sort|2925|29.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 1 || –
|-
|| 31 || '''{{sortname||Zia-ur-Rehman}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|0130|13}} || {{sort|0575|5.75}} || {{sort|0432|432}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0199|199}} || {{sort|006|6}} || {{sort|5164|5/36}} || {{nts|33.16}} || 1 || –
|-
|| 32 || '''{{sortname||Rahmanullah Gurbaz}}'''{{dagger}} || 2024–present|| {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0051|51}} || {{sort|0460|46}} || {{sort|2550|25.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || 0
|}
{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>plx4noj937wstwwovdzvtanpv1eb876</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506759</id>
      <parentid>2506757</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:46:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14881" sha1="f1z645dna743yjn4bgr8a1afhacil9f" xml:space="preserve">हि '''अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची''' आहे. [[कसोटी सामना]] आंतरराष्ट्रीय संघात खेळला जातो. नामसूची खेळाडू क्रमांकाप्रमाने (पदार्पण) मांडली आहे. अफगाणिस्तानने १४ जून २०१८ रोजी भारताविरुद्ध पहिला कसोटी सामना खेळला.

==सूची==
{|
|-
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}} – [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]&lt;ref name=&quot;Captains&quot;&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/afghanistan/engine/records/individual/most_matches_as_captain.html?class=1;id=40;type=team |title=Afghanistan Captains' Playing Record in Test Matches |website=ESPN Cricinfo |access-date=11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{dagger}} – [[यष्टिरक्षक]]&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/stats/index.html?class=1;filter=advanced;keeper=1;orderby=player;team=40;template=results;type=fielding| title = Statistics / Test Matches / Fielding records &amp;ndash; as designated wicketkeeper| website = ESPNcricinfo| access-date = 11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* '''पहिला''' – पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा''' – अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा''' – खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''डाव''' – [[डाव]] फलंदाजी केली
* '''ना''' – [[नाबाद]] 
* '''धावा''' – कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)| धावा]]
* '''सर्वोच्च''' – सर्वोच्च धावा
* '''स''' – [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|प्रति डाव सरासरी धावा]]
* '''*''' – फलंदाज [[नाबाद]] राहिला
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू''' – कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''निर्धाव''' – कारकिर्दीत निर्धाव टाकलेली षटके
* '''बळी''' – कारकिर्दीत [[बळी|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.''' – एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स''' – [[गोलंदाजी सरासरी|प्रति बळी सरासरी धावा]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल''' – [[झेलबाद|झेल]] घेतले
* '''यष्टिचीत''' – [[यष्टिचीत]] घेतले
|}

==खेळाडू==

१ मार्च २०२५ पर्यंतची आकडेवारी बरोबर आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/afghanistan/content/player/caps.html?country=40;class=1 |title=Players / Afghanistan / Test caps |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Batting averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Bowling averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! colspan=4 | अफगाणिस्तानचे कसोटी खेळाडू
! colspan=5 | [[फलंदाजी]]
! colspan=6 | [[गोलंदाजी]]
! colspan=2 | [[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! कॅप
! नाव
! कारकीर्द 
! सा 
! [[डाव]]
! [[नाबाद|ना]]
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! सर्वोच्च 
! [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! [[क्रिकेट चेंडू|चेंडू]]
! निर्धाव
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! [[बळी]]
! सर्वोत्तम
! [[गोलंदाजीची सरासरी|स]]
! [[झेलबाद|झेल]]
! [[यष्टीचीत|य]]
|-
|| १ || '''{{sortname||अफसर झाझाई}}'''{{dagger}} || २०१८–सध्या || ६ || १० || १ || २१४ || ४८* || २३.७७ || ० || – || – || – || – || – || ११ || १
|-
|| २ || '''{{sortname||असगर अफगाण}}'''{{double-dagger}} || २०१८–२०२१ || ६ || १० || ० || ४४० || १६४ || ४४.०० || १८ || ० || १७ || ० || – || – || २ || –
|-
|| ३ || '''{{sortname||हशमतुल्ला शाहिदी}}'''{{double-dagger}} || २०१८–सध्या || ८ || १६ || ५ || ४८५ || २००* || ४४.०९ || ६६ || ० || ३९ || ० || – || – || २ || –
|-
|| ४ || '''{{sortname||जावेद अहमदी}}''' || २०१८–सध्या || ३ || ६ || ० || ११३ || ६२ || १८.८३ || १५० || ६ || ६९ || १ || १/४० || ६९.०० || १ || –
|-
|| ५ || {{sortname||मोहम्मद नबी}} || २०१८–२०१९ || ३ || ६ || ० || {{sort|0033|33}}|| {{sort|0240|24}} || {{sort|0550|5.50}} || {{sort|0546|546}} || {{sort|017|17}} || {{sort|0159|159}} || {{sort|008|8}} || {{sort|3164|3/36}} || {{nts|31.75}} || 2 || –
|-
|| 6 || '''{{sortname||Mohammad Shahzad}}''' || 2018–2019 || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0069|69}} || {{sort|0400|40}} || {{sort|1725|17.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 7 || '''{{sortname||Mujeeb Ur Rahman}}''' || 2018–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0018|18}} || {{sort|0150|15}} || {{sort|0900|9.00}} || {{sort|0090|90}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0075|75}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1125|1/75}} || {{nts|75.00}} || 0 || –
|-
|| 8 || '''{{sortname||Rahmat Shah}}''' || 2018–present || {{sort|009|9}} || {{sort|018|18}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0578|578}} || {{sort|1020|102}} || {{sort|3211|32.11}} || {{sort|0084|84}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1170|1/30}} || {{nts|53.00}} || 7 || –
|-
|| 9 || '''{{sortname||Rashid Khan|dab=cricketer}}'''{{double-dagger}} || 2018–present || {{sort|005|5}} || {{sort|007|7}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0106|106}} || {{sort|0510|51}} || {{sort|1514|15.14}} || {{sort|1534|1,534}} || {{sort|048|48}} || {{sort|0760|760}} || {{sort|034|34}} || {{sort|7063|7/137}} || {{nts|22.35}} || 0 || –
|-
|| 10 || '''{{sortname||Wafadar Momand}}''' || 2018–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0065|6*}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0222|222}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0155|155}} || {{sort|002|2}} || {{sort|2100|2/100}} ||  {{nts|77.50}} || 0 || –
|-
|| 11 || '''{{sortname||Yamin Ahmadzai}}''' || 2018–present || {{sort|006|6}} || {{sort|011|11}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}} || {{sort|0180|18}} || {{sort|0300|3.00}} || {{sort|0669|669}} || {{sort|020|20}} || {{sort|0364|364}} || {{sort|013|13}} || {{sort|3159|3/41}} || {{nts|28.00}} || 0 || –
|-
|| 12 || '''{{sortname||Ihsanullah}}''' || 2019|| {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0110|110}} || {{sort|0655|65*}} || {{sort|2200|22.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 13 || '''{{sortname||Ikram Alikhil}}'''{{dagger}} || 2019–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0029|29}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 5 || 1
|-
|| 14 || '''{{sortname||Waqar Salamkheil}}''' || 2019 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0001|1}} || {{sort|0015|1*}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0186|186}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0101|101}} || {{sort|004|4}} || {{sort|2165|2/35}} || {{nts|25.25}} || 0 || –
|-
|| 15 || '''{{sortname||Ibrahim Zadran}}''' || 2019–present || {{sort|007|7}} || {{sort|014|14}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0541|541}} || {{sort|1140|114}} || {{sort|3864|38.64}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1187|1/13}} || {{nts|13.00}} || 11 || –
|-
|| 16 || '''{{sortname||Qais Ahmad}}''' || 2019–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0045|45}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|1125|11.25}} || {{sort|0188|188}} || {{sort|004|4}} || {{sort|0134|134}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2102|2/98}} || {{nts|44.66}} || 0 || –
|-
|| 17 || '''{{sortname||Zahir Khan|dab=Afghan cricketer}}''' || 2019–present|| {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0008|8}} || {{sort|0045|4*}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0672|672}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0529|529}} || {{sort|011|11}} || {{sort|3141|3/59}} || {{nts|48.09}} || 0 || –
|-
|| 18 || '''{{sortname||Amir Hamza|Hamza Hotak}}''' || 2019–present|| {{sort|004|4}} || {{sort|006|6}} || {{sort|002|2}} || {{sort|0083|83}} || {{sort|0340|34}} || {{sort|2075|20.75}} || {{sort|0984|984}} || {{sort|022|22}} || {{sort|0517|517}} || {{sort|018|18}} || {{sort|6125|6/75}} || {{nts|28.72}} || 2 || –
|-
|| 19 || '''{{sortname||Nasir Jamal}}''' || 2019–present || {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0160|160}} || {{sort|0555|55*}} || {{sort|2285|22.85}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 20 || '''{{sortname||Abdul Malik|dab=cricketer}}''' || 2021–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0022|22}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0000|5.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 21 || '''{{sortname||Abdul Wasi}}''' || 2021–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0090|9}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 22 || '''{{sortname||Munir Ahmad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0650|6.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 23 || '''{{sortname||Sayed Shirzad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0252|252}} || {{sort|010|10}} || {{sort|0097|97}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2152|2/48}} || {{nts|32.33}} || 0 || –
|-
|| 24 || '''{{sortname||Shahidullah|dab=cricketer}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0.00}} || {{sort|0030|30}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 25 || '''{{sortname||Bahir Shah}}''' || 2023 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0007|7}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 26 || '''{{sortname||Karim Janat}}''' || 2023– || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0095|95}} || {{sort|0415|41*}} || {{sort|3166|31.66}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0105|105}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 27 || '''{{sortname||Nijat Masood}}''' || 2023–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0016|16}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0320|3.20}} || {{sort|0419|419}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0308|308}} || {{sort|009|9}} || {{sort|5121|5/79}} || {{nts|34.22}} || 0 || –
|-
|| 28 || '''{{sortname||Mohammad Saleem|dab=cricketer}}''' || 2024–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0002|2}} || {{sort|0020|2}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0073|73}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0057|57}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 29 || '''{{sortname||Naveed Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0041|41}} || {{sort|0250|25}} || {{sort|1366|13.66}} || {{sort|0320|320}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0203|203}} || {{sort|009|9}} || {{sort|4117|4/83}} || {{nts|22.55}} || 1 || –
|-
|| 30 || '''{{sortname||Noor Ali Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0117|117}} || {{sort|0470|47}} || {{sort|2925|29.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 1 || –
|-
|| 31 || '''{{sortname||Zia-ur-Rehman}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|0130|13}} || {{sort|0575|5.75}} || {{sort|0432|432}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0199|199}} || {{sort|006|6}} || {{sort|5164|5/36}} || {{nts|33.16}} || 1 || –
|-
|| 32 || '''{{sortname||Rahmanullah Gurbaz}}'''{{dagger}} || 2024–present|| {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0051|51}} || {{sort|0460|46}} || {{sort|2550|25.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || 0
|}
{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>f1z645dna743yjn4bgr8a1afhacil9f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506762</id>
      <parentid>2506759</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:53:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14550" sha1="951gx1385dy4a5o0yy0it2yxb5tvvn4" xml:space="preserve">हि '''अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची''' आहे. [[कसोटी सामना]] आंतरराष्ट्रीय संघात खेळला जातो. नामसूची खेळाडू क्रमांकाप्रमाने (पदार्पण) मांडली आहे. अफगाणिस्तानने १४ जून २०१८ रोजी भारताविरुद्ध पहिला कसोटी सामना खेळला.

==सूची==
{|
|-
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}} – [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]&lt;ref name=&quot;Captains&quot;&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/afghanistan/engine/records/individual/most_matches_as_captain.html?class=1;id=40;type=team |title=Afghanistan Captains' Playing Record in Test Matches |website=ESPN Cricinfo |access-date=11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* {{dagger}} – [[यष्टिरक्षक]]&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/stats/index.html?class=1;filter=advanced;keeper=1;orderby=player;team=40;template=results;type=fielding| title = Statistics / Test Matches / Fielding records &amp;ndash; as designated wicketkeeper| website = ESPNcricinfo| access-date = 11 May 2018}}&lt;/ref&gt;
* '''पहिला''' – पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा''' – अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा''' – खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''डाव''' – [[डाव]] फलंदाजी केली
* '''ना''' – [[नाबाद]] 
* '''धावा''' – कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)| धावा]]
* '''सर्वोच्च''' – सर्वोच्च धावा
* '''स''' – [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|प्रति डाव सरासरी धावा]]
* '''*''' – फलंदाज [[नाबाद]] राहिला
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू''' – कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''निर्धाव''' – कारकिर्दीत निर्धाव टाकलेली षटके
* '''बळी''' – कारकिर्दीत [[बळी|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.''' – एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स''' – [[गोलंदाजी सरासरी|प्रति बळी सरासरी धावा]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल''' – [[झेलबाद|झेल]] घेतले
* '''यष्टिचीत''' – [[यष्टिचीत]] घेतले
|}

==खेळाडू==

१ मार्च २०२५ पर्यंतची आकडेवारी बरोबर आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/afghanistan/content/player/caps.html?country=40;class=1 |title=Players / Afghanistan / Test caps |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Batting averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/bowling.html?class=1;id=40;type=team |title=Records / Afghanistan / Test matches / Bowling averages |website=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]] |access-date=22 June 2017}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;width:100%;&quot;
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! colspan=4 | अफगाणिस्तानचे कसोटी खेळाडू
! colspan=5 | [[फलंदाजी]]
! colspan=6 | [[गोलंदाजी]]
! colspan=2 | [[क्षेत्ररक्षण (क्रिकेट)|क्षेत्ररक्षण]]
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
! कॅप
! नाव
! कारकीर्द 
! सा 
! [[डाव]]
! [[नाबाद|ना]]
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! सर्वोच्च 
! [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! [[क्रिकेट चेंडू|चेंडू]]
! निर्धाव
! [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! [[बळी]]
! सर्वोत्तम
! [[गोलंदाजीची सरासरी|स]]
! [[झेलबाद|झेल]]
! [[यष्टीचीत|य]]
|-
|| १ || '''{{sortname||अफसर झाझाई}}'''{{dagger}} || २०१८–सध्या || ६ || १० || १ || २१४ || ४८* || २३.७७ || ० || – || – || – || – || – || ११ || १
|-
|| २ || '''{{sortname||असगर अफगाण}}'''{{double-dagger}} || २०१८–२०२१ || ६ || १० || ० || ४४० || १६४ || ४४.०० || १८ || ० || १७ || ० || – || – || २ || –
|-
|| ३ || '''{{sortname||हशमतुल्ला शाहिदी}}'''{{double-dagger}} || २०१८–सध्या || ८ || १६ || ५ || ४८५ || २००* || ४४.०९ || ६६ || ० || ३९ || ० || – || – || २ || –
|-
|| ४ || '''{{sortname||जावेद अहमदी}}''' || २०१८–सध्या || ३ || ६ || ० || ११३ || ६२ || १८.८३ || १५० || ६ || ६९ || १ || १/४० || ६९.०० || १ || –
|-
|| ५ || {{sortname||मोहम्मद नबी}} || २०१८–२०१९ || ३ || ६ || ० || ३३ || २४ || ५.५० || ५४६ || १७ || १५९ || ८ || ३/३६ || ३१.७५ || २ || –
|-
|| ६ || '''{{sortname||मोहम्मद शहजाद}}''' || २०१८–२०१९ || २ || ४ || ० || ६९ || ४० || १७.२५ || ० || – || – || – || – || – || ० || –
|-
|| ७ || '''{{sortname||मुजीब उर रहमान}}''' || २०१८–सध्या || १ || २ || ० || १८ || १५ || ९.०० || ९० || १ || ७५ || १ || १/७५ || ७५.०० || ० || –
|-
|| ८ || '''{{sortname||रहमत शाह}}''' || २०१८–सध्या || ९ || १८ || ० || ५७८ || १०२ || ३२.११ || ८४ || १ || ५३ || १ || १/३० || ५३.०० || ७ || –
|-
|| ९ || '''{{sortname||राशिद खान|dab=क्रिकेट खेळाडू}}'''{{double-dagger}} || २०१८–सध्या || ५ || ७ || ० || १०६ || ५१ || १५.१४ || १५३४ || ४८ || ७६० || ३४ || ७/१३७ || २२.३५ || ० || –
|-
|| 10 || '''{{sortname||Wafadar Momand}}''' || 2018–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0065|6*}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0222|222}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0155|155}} || {{sort|002|2}} || {{sort|2100|2/100}} ||  {{nts|77.50}} || 0 || –
|-
|| 11 || '''{{sortname||Yamin Ahmadzai}}''' || 2018–present || {{sort|006|6}} || {{sort|011|11}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0033|33}} || {{sort|0180|18}} || {{sort|0300|3.00}} || {{sort|0669|669}} || {{sort|020|20}} || {{sort|0364|364}} || {{sort|013|13}} || {{sort|3159|3/41}} || {{nts|28.00}} || 0 || –
|-
|| 12 || '''{{sortname||Ihsanullah}}''' || 2019|| {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0110|110}} || {{sort|0655|65*}} || {{sort|2200|22.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 13 || '''{{sortname||Ikram Alikhil}}'''{{dagger}} || 2019–present|| {{sort|002|2}} || {{sort|003|3}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0029|29}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 5 || 1
|-
|| 14 || '''{{sortname||Waqar Salamkheil}}''' || 2019 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0001|1}} || {{sort|0015|1*}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0186|186}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0101|101}} || {{sort|004|4}} || {{sort|2165|2/35}} || {{nts|25.25}} || 0 || –
|-
|| 15 || '''{{sortname||Ibrahim Zadran}}''' || 2019–present || {{sort|007|7}} || {{sort|014|14}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0541|541}} || {{sort|1140|114}} || {{sort|3864|38.64}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|001|1}} || {{sort|1187|1/13}} || {{nts|13.00}} || 11 || –
|-
|| 16 || '''{{sortname||Qais Ahmad}}''' || 2019–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0045|45}} || {{sort|0210|21}} || {{sort|1125|11.25}} || {{sort|0188|188}} || {{sort|004|4}} || {{sort|0134|134}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2102|2/98}} || {{nts|44.66}} || 0 || –
|-
|| 17 || '''{{sortname||Zahir Khan|dab=Afghan cricketer}}''' || 2019–present|| {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|006|6}} || {{sort|0008|8}} || {{sort|0045|4*}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0672|672}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0529|529}} || {{sort|011|11}} || {{sort|3141|3/59}} || {{nts|48.09}} || 0 || –
|-
|| 18 || '''{{sortname||Amir Hamza|Hamza Hotak}}''' || 2019–present|| {{sort|004|4}} || {{sort|006|6}} || {{sort|002|2}} || {{sort|0083|83}} || {{sort|0340|34}} || {{sort|2075|20.75}} || {{sort|0984|984}} || {{sort|022|22}} || {{sort|0517|517}} || {{sort|018|18}} || {{sort|6125|6/75}} || {{nts|28.72}} || 2 || –
|-
|| 19 || '''{{sortname||Nasir Jamal}}''' || 2019–present || {{sort|005|5}} || {{sort|010|10}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0160|160}} || {{sort|0555|55*}} || {{sort|2285|22.85}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 20 || '''{{sortname||Abdul Malik|dab=cricketer}}''' || 2021–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0022|22}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0000|5.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 4 || –
|-
|| 21 || '''{{sortname||Abdul Wasi}}''' || 2021–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0012|12}} || {{sort|0090|9}} || {{sort|0600|6.00}} || {{sort|0053|53}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 22 || '''{{sortname||Munir Ahmad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0013|13}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0650|6.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 23 || '''{{sortname||Sayed Shirzad}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|0252|252}} || {{sort|010|10}} || {{sort|0097|97}} || {{sort|003|3}} || {{sort|2152|2/48}} || {{nts|32.33}} || 0 || –
|-
|| 24 || '''{{sortname||Shahidullah|dab=cricketer}}''' || 2021 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|0000|0.00}} || {{sort|0030|30}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0006|6}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 25 || '''{{sortname||Bahir Shah}}''' || 2023 || {{sort|001|1}} || {{sort|001|1}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0007|7}} || {{sort|0070|7}} || {{sort|0700|7.00}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 26 || '''{{sortname||Karim Janat}}''' || 2023– || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0095|95}} || {{sort|0415|41*}} || {{sort|3166|31.66}} || {{sort|0150|150}} || {{sort|003|3}} || {{sort|0105|105}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 27 || '''{{sortname||Nijat Masood}}''' || 2023–present || {{sort|003|3}} || {{sort|006|6}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0016|16}} || {{sort|0120|12}} || {{sort|0320|3.20}} || {{sort|0419|419}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0308|308}} || {{sort|009|9}} || {{sort|5121|5/79}} || {{nts|34.22}} || 0 || –
|-
|| 28 || '''{{sortname||Mohammad Saleem|dab=cricketer}}''' || 2024–present || {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0002|2}} || {{sort|0020|2}} || {{sort|0200|2.00}} || {{sort|0073|73}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0057|57}} || {{sort|000|0}} || {{sort|-0001|–}} || – || 0 || –
|-
|| 29 || '''{{sortname||Naveed Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|001|1}} || {{sort|0041|41}} || {{sort|0250|25}} || {{sort|1366|13.66}} || {{sort|0320|320}} || {{sort|008|8}} || {{sort|0203|203}} || {{sort|009|9}} || {{sort|4117|4/83}} || {{nts|22.55}} || 1 || –
|-
|| 30 || '''{{sortname||Noor Ali Zadran}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0117|117}} || {{sort|0470|47}} || {{sort|2925|29.25}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 1 || –
|-
|| 31 || '''{{sortname||Zia-ur-Rehman}}''' ||2024–present || {{sort|002|2}} || {{sort|004|4}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0023|23}} || {{sort|0130|13}} || {{sort|0575|5.75}} || {{sort|0432|432}} || {{sort|009|9}} || {{sort|0199|199}} || {{sort|006|6}} || {{sort|5164|5/36}} || {{nts|33.16}} || 1 || –
|-
|| 32 || '''{{sortname||Rahmanullah Gurbaz}}'''{{dagger}} || 2024–present|| {{sort|001|1}} || {{sort|002|2}} || {{sort|000|0}} || {{sort|0051|51}} || {{sort|0460|46}} || {{sort|2550|25.50}} || {{sort|0000|0}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || {{sort|-0001|–}} || – || 2 || 0
|}
{{देशानुसार क्रिकेट खेळाडू}}

[[वर्ग:क्रिकेट खेळाडू]]</text>
      <sha1>951gx1385dy4a5o0yy0it2yxb5tvvn4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>उडता पंजाब</title>
    <ns>0</ns>
    <id>255453</id>
    <revision>
      <id>2506602</id>
      <parentid>2489472</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T03:13:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506602</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1170" sha1="s2l3ijb158hfgsp25zioxp4krqm9gk4" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}

'''उडता पंजाब''' हा २०१६ मध्ये प्रदर्शित झालेला हिंदी चित्रपट आहे. [[शाहिद कपूर]], [[करीना कपूर]] व [[आलिया भट्ट]] यांनी या चित्रपटात प्रमुख भूमिका केल्या आहेत.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Balaji Motion Pictures acquires Udta Punjab|url=http://www.bollywoodhungama.com/news/5101275/Balaji-Motion-Pictures-acquires-Udta-Punjab|access-date=10 March 2015|date=10 March 2015|website=Bollywood Hungama}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=I was the first to suggest that Kareena was perfect for Udta Punjab': Shahid Kapoor|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/i-was-the-first-to-suggest-that-kareena-was-perfect-for-udta-punjab-shahid-kapoor/|work=The Indian Express|date=9 February 2015|access-date=7 March 2015}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०१६ मधील हिंदी चित्रपट]]</text>
      <sha1>s2l3ijb158hfgsp25zioxp4krqm9gk4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>माधव देवचके</title>
    <ns>0</ns>
    <id>255476</id>
    <revision>
      <id>2506623</id>
      <parentid>2495604</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:34:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506623</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14315" sha1="bjlkivgxkklf8ajri64zcd2k738yzq4" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट अभिनेता
| नाव = माधव देवचके
| चित्र = Maadhav Deochake.jpg
}}
{{विकिडेटा माहितीचौकट}}

'''माधव देवचके''' (१६ [[१६ जानेवारी|जानेवारी]], [[इ.स. १९८४|१९८४]]: [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] ) हा एक भारतीय [[दूरदर्शन]] ,[[चित्रपट]] [[अभिनेता]] आणि मॉडेल आहे जो मराठी आणि हिंदी चित्रपटसृष्टीत त्याच्या कामांसाठी ओळखला जातो. याने [[फ्रेंडशिप अनलिमिटेड]], प्रवास, जर्नी प्रेमाची, [[अगं बाई अरेच्चा २]] चित्रपटांमध्ये काम केले आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-marathi-2-contestant-madhav-deochake/photoshow/69647303.cms|title=कोण आहे माधव देवचक्के?|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt; २०१९ मध्ये तो रिॲलिटी दूरचित्रवाणी कार्यक्रम [[बिग बॉस मराठी २]] पर्वाचा स्पर्धक होता.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.spotboye.com/marathi/marathi-news/vijeta-bigg-boss-marathi-fame-madhav-deochake-s-sportsman-look-is-appealing/5d8a426fc43f2f22b71d3b70|title=Vijeta: Bigg Boss Marathi Fame Madhav Deochake's Sportsman Look Is Appealing|website=www.spotboye.com|language=en-US|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.spotboye.com/marathi/marathi-news/bigg-boss-marathi-season-2-fame-madhav-deochake-excited-to-announce-his-new-film-with-director-subhas-ghai/5d5b96395203ad3741453490|title=Bigg Boss Marathi Season 2 Fame Madhav Deochake Excited to Announce His New Film With Director Subhas Ghai|website=www.spotboye.com|language=en-US|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://marathi.abplive.com/news/big-boss-marathi-2-contestant-madhav-deochake-father-reaction-674399|title=माधव देवचक्केचे वडील म्हणतात की, “माधवचा मला खूप अभिमान आहे”|date=2019-06-18|website=[[एबीपी माझा]]|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt; देवचके यांना मॅडी म्हणूनही ओळखले जाते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/videos/tv/marathi/madhav-deochake-reveals-some-secrets-about-bigg-boss-marathi-2-journey/videoshow/70446163.cms|title=Madhav Deochake reveals some secrets about Bigg Boss Marathi 2 journey {{!}} TV - Times of India Videos|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en|access-date=2020-05-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.spotboye.com/marathi/marathi-news/bigg-boss-marathi-fame-madhav-deochake-undergoes-a-beard-transformation/5f8f014a4a28e37ba117b7ba|title=Bigg Boss Marathi Fame Madhav Deochake Undergoes A Beard Transformation|website=www.spotboye.com|language=en-US|access-date=2021-01-04}}&lt;/ref&gt;

== पूर्वजीवन आणि शिक्षण ==
माधव यांनी शालेय शिक्षण आय.ए.एस. स्कूल (किंग जॉर्ज) मधून केले. त्यांनी आर.ए. पोदार कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स मधून बी.कॉम. मध्ये पदवी मिळविली. तो हिंदू कुटुंबातील आहे. माधव हा चारुदत्त देवचक्के आणि कांचन देवचक्के यांचा मुलगा आहे. माधवने १ डिसेंबर २०१४ रोजी बागेश्री जोशीशी लग्न केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/madhav-deochake-gets-married-bageshri-humari-devrani-cast-gets-nostalgic-the-reception|title=Madhav Deochake gets married to Bageshri; Humari Devrani cast gets 'nostalgic' at the reception|website=Tellychakkar.com|language=en|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt; अभिनयात कारकीर्द सुरू करण्यापूर्वी त्याने अभिनयातील कौशल्य सुधारण्यासाठी अनेक थिएटरमधे काम केले.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.marathi.tv/actors/madhav-deochake/|title=Madhav Deochake Age, Biography, Wife, Marriage, Wiki, Bio, Wedding|date=2020-01-09|website=Marathi.TV|language=en-US|access-date=2020-05-22}}&lt;/ref&gt;

== अभिनय कारकीर्द ==
माधव देवचके यांनी आपल्या अभिनय कारकिर्दीची सुरुवात २००६ पासून केली होती. माधवने २०१३ साली 'ईश्वरी' चित्रपटाद्वारे मराठी चित्रपटसृष्टीत पदार्पण केले ज्याचे दिग्दर्शन नरेंद्र खुसपे यांनी केले होते. २००६ मध्ये तो पहिल्यांदा मराठी दूरचित्रवाणीवरील [[काटा रुते कुणाला]] या मालिकेत मुख्य अभिनेता म्हणून काम केले होते. मराठी मालिकांसोबतच त्यांनी हिंदी मालिकांमध्येही काम केले आहे. २००८-२०१२ मध्ये त्यांनी हिंदी टीव्ही सीरियल 'हमारी देवरानी' मध्ये मोहन नानावटीची भूमिका साकारली होती. २०११ मध्ये त्यांनी बिंद बनूंगा घोडी चढुंगा मधील आदर्श पोद्दारची भूमिका साकारली होती. २०१३ मध्ये त्यांनी निनाद व्हेनेज दिग्दर्शित माझा मी हा चित्रपट केला होता.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/bigg-boss-marathi-2-actor-madhav-deochake-gets-evicted-reality-show-464661|title=Bigg Boss Marathi 2: Actor Madhav Deochake gets evicted from the reality show|website=PINKVILLA|language=en|access-date=2020-05-16|archive-date=2019-09-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190930004030/https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/bigg-boss-marathi-2-actor-madhav-deochake-gets-evicted-reality-show-464661|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; २०१७ मध्ये त्यांनी मोहन के ढगे या हिंदी मालिकेत अंशुलची भूमिका केली होती. या मालिकेचे प्रसारण सोनी टीव्हीवर केले जात होते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.celebrityborn.com/biography/madhav-c-deochake/15631|title=Madhav C Deochake Biography, Age, Wife, Children, Family, Caste, Wiki &amp; More|website=www.celebrityborn.com|access-date=2020-05-22|archive-date=2021-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210510224350/https://www.celebrityborn.com/biography/madhav-c-deochake/15631|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://starsunfolded.com/madhav-c-deochake/|title=Madhav C Deochake (Big Boss Marathi) Age, Girlfriend, Family, Wife, Biography &amp; More » StarsUnfolded|website=StarsUnfolded|language=en-GB|access-date=2020-05-22}}&lt;/ref&gt; 

माधव यांनी [[काटा रुते कुणाला]], हा खेळ सावल्यांचा, घे भरारी, खेळ मांडला, देवयानी, [[दिल्या घरी तू सुखी राहा]], तुझं माझं जमेना, गोठ, [[तुझं माझं ब्रेकअप]], सरस्वती, अबोली अशा अनेक मराठी मालिकांमध्ये काम केले आहे. [[फ्रेंडशिप अनलिमिटेड]] (२०१७), [[अगं बाई अरेच्चा २]] (२०१५), सिटीझन (२०१५) यासारख्या मराठी ब्लॉकबस्टर चित्रपटांमध्ये त्याने काम केले होते. २०२० मध्ये त्यांनी शशांक उदापूरकर दिग्दर्शित ‘प्रवासी’ या मराठी चित्रपटात काम केले. त्याच वर्षी त्याने विजेता या सिनेमात भूमिका केली होती.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://m.dailyhunt.in/news/nepal/english/cinestaan-epaper-cinestan/after+bigg+boss+madhav+deochake+signed+for+subhash+ghai+s+marathi+movie+vijeta-newsid-131607714|title=After Bigg Boss, Madhav Deochake signed for Subhash Ghai's Marathi movie Vijeta - Cinestaan|website=Dailyhunt|language=en|access-date=2020-05-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://in.bookmyshow.com/person/madhav-deochake/38901|title=Madhav Deochake - Movies, Biography, News, Age &amp; Photos|website=BookMyShow|access-date=2020-05-22}}&lt;/ref&gt;

== अभिनयाची कामे ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+मालिका (हिंदी आणि मराठी)
!वर्ष
!मालिका
!भूमिका
!वाहिनी
|-
|२००६-२००८
|[[काटा रुते कुणाला]]
|रोहन कर्णिक
|[[ई टीव्ही मराठी]]
|-
|२००८-२०११
|हमारी देवरानी
|मोहन नानावटी
|[[स्टार प्लस]]
|-
|२०१५
|सरस्वती
|कान्हा
|[[कलर्स मराठी]]
|-
|२०१२-२०१४
|बिंद बनूंगा घोडी चढूंगा
|आदेश पोदार
|इमॅजिन टीव्ही
|-
|२००७-२००८
|हा खेळ सावल्यांचा
|श्रीपाद 
|[[मी मराठी]]
|-
|२००८
|घे भरारी
|धनंजय इनामदार
|[[ई टीव्ही मराठी]]
|-
|२०११-२०१२
|खेळ मांडला
|ऋषी 
|[[मी मराठी]]
|-
|२०१२
|[[देवयानी (मालिका)|देवयानी]]
|नमित
|[[स्टार प्रवाह]]
|-
|२०११-२०१२
|[[दिल्या घरी तू सुखी राहा]]
|
|[[झी मराठी]]
|-
|२०१३
|[[तुझं माझं जमेना (मालिका)|तुझं माझं जमेना]]
|क्रिश 
|[[झी मराठी]]
|-
|२०१६
|गोठ
|विक्रम जहागीरदार 
|[[स्टार प्रवाह]]
|-
|२०१७
|मोह मोह के धागे 
|अंशुल 
|[[सोनी एंटरटेनमेंट टेलिव्हिजन|सेट]]
|-
|२०१८
|[[तुझं माझं ब्रेकअप]]
|रजनीश प्रधान
|[[झी मराठी]]
|-
|२०१९
|[[बिग बॉस मराठी २]]
|स्पर्धक
|[[कलर्स मराठी]]
|-
|२०२४
|[[अबोली (मालिका)|अबोली]]
|श्रेयस
|[[स्टार प्रवाह]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+चित्रपट
!वर्ष
!चित्रपट
!भूमिका
!दिग्दर्शक
|-
|२०१३  
|ईश्वरी
|
|
|-
|२०१३  
|माझा मी
|
|निनाद व्हेनेज
|-
|२०१३ 
|एकुलती एक 
|
|सचिन पिळगांवकर
|-
|२०१४ 
|चिंतामणी
|
|संगीत बालचंद्रन
|-
|२०१४
|गोंदण
|
|विनिता पिंपळखारे
|-
|२०१५ 
|[[अगं बाई अरेच्चा २]]
|
|केदार शिंदे
|-
|२०१५
|एक तारा 
|
|[[अवधूत गुप्ते]]
|-
|२०१७ 
|[[फ्रेंडशिप अनलिमिटेड]]
|
|[[महेश मांजरेकर]]
|-
|२०१७
|जर्नी प्रेमाची
|
|अमोल भावे
|-
|२०२०  
|[[प्रवास (चित्रपट)|प्रवास]]
|
|शशांक उदापूरकर
|-
|२०२० 
|[[विजेता (२०२० चित्रपट)|विजेता]]
|
|अमोल शेडगे
|}

== बाह्य दुवे ==
{{IMDb name|7814127}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:देवचके, माधव}}

[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते]]
[[वर्ग:इ.स. १९८४ मधील जन्म]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेते]]</text>
      <sha1>bjlkivgxkklf8ajri64zcd2k738yzq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>राष्ट्रीय आपत्ती निवारण दल</title>
    <ns>0</ns>
    <id>256243</id>
    <revision>
      <id>2506655</id>
      <parentid>2376445</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:33:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506655</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1539" sha1="4giqh5mkem9d3i12s49gp8oq3obp7ux" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट सैन्य दल
|नाव = राष्ट्रीय आपत्ती निवारण दल
|चित्र = NDRF_Deployment_in_India.jpg
|चित्र शीर्षक =
|स्थापना = २००६
|वार्षिक अर्थसंकल्प = ₹२५० बिलीयन (युएस$३.५ बिलीयन) (२०२०-२०२१)
|देश = [[भारत]]
|विभाग = [[भारत सरकार]]
|आकार = १३,०००
|ब्रीदवाक्य = जिव वाचवने त्या पलीकडे
|रंग संगती = 
|मुख्यालय = दिल्ली
|सेनापती = श्री. [[एस.एन प्रधान]] (IPS) डायरेक्टर जनरल
|संकेतस्थळ = [[https://www.ndrf.gov.in]]
}}
{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
{{बदल}}
''राष्ट्रीय आपत्ती निवारण दल आणि नागरिक सुरक्षा''' हे पुलिस बल आहे . ह्या दलाची निर्माती डिज़ास्टर मैनेज़मेंट ऐक्ट २००५ चे  निर्माण केली आहे. आपात्कालीन आपदाचे वेळेस काम करावे लागते. ह्या दला प्रमुख डायरेक्टर जनरल असतो.</text>
      <sha1>4giqh5mkem9d3i12s49gp8oq3obp7ux</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पावनळ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260603</id>
    <revision>
      <id>2506763</id>
      <parentid>2391513</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:55:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3137" sha1="k30neapmt7t3kvih1rxzxg12oyx6pwg" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पावनळ'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पावनळ''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>k30neapmt7t3kvih1rxzxg12oyx6pwg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पांगारी तर्फे हवेली</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260604</id>
    <revision>
      <id>2506764</id>
      <parentid>2391476</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:57:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506764</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3213" sha1="g068tv4prc9vkxeljfxnqsno9m40syl" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पांगारी तर्फे हवेली'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पांगारी तर्फे हवेली''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>g068tv4prc9vkxeljfxnqsno9m40syl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पीचडोली</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260605</id>
    <revision>
      <id>2506765</id>
      <parentid>2391900</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:57:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3149" sha1="7xv6tjbnf4wwmt7bvqslft6xnau1k2j" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पीचडोली'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पीचडोली''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>7xv6tjbnf4wwmt7bvqslft6xnau1k2j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पिसई</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260606</id>
    <revision>
      <id>2506766</id>
      <parentid>2391514</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:57:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506766</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3131" sha1="6pv6qo48yy4wrmhqsjxvy8skkuq6rqq" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पिसई'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पिसई''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>6pv6qo48yy4wrmhqsjxvy8skkuq6rqq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पोफलवणे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260607</id>
    <revision>
      <id>2506767</id>
      <parentid>2391576</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:58:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506767</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3149" sha1="sz5osfgqtpbl7q91uj4vgwmrhx6q584" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पोफलवणे'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पोफलवणे''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>sz5osfgqtpbl7q91uj4vgwmrhx6q584</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पंचनदी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>260610</id>
    <revision>
      <id>2506768</id>
      <parentid>2392163</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:58:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>नरेश सावे</username>
        <id>88037</id>
      </contributor>
      <origin>2506768</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3143" sha1="gc9ukbd40hktiqrsb3ijje4osva843a" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
|प्रकार=गाव
|इतर_नाव=
| स्थानिक_नाव ='''पंचनदी'''
| आकाशदेखावा = 
| आकाशदेखावा_शीर्षक = 
| शोधक_स्थान= right
| अक्षांश = 
| रेखांश = 
| उंची = 
| राज्य_नाव = महाराष्ट्र
|जवळचे_शहर=दापोली
| जिल्हा = [[रत्नागिरी जिल्हा]]
|अधिकृत_भाषा=मराठी
| नेता_पद =[[सरपंच]] 
| नेता_नाव =
|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष  = २०११
| लोकसंख्या_एकूण = 
| लोकसंख्या_घनता =
|लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = 
| क्षेत्रफळ_एकूण = 
|पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = 
| पिन कोड = 
| आरटीओ_कोड =  एमएच/०८
|संकेतस्थळ=
|कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]]
|कोरे_उत्तर_१ = 
| तळटिपा =}}

''' पंचनदी''' हे भारतातील [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] दक्षिण कोकणातील [[रत्‍नागिरी जिल्हा|रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील]] [[दापोली तालुका|दापोली तालुक्यातील]] एक गाव आहे.

==भौगोलिक स्थान==

==हवामान==
पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे [[तांदूळ|भातशेती]], [[नागली]]शेती केली जाते.

==लोकजीवन==

==प्रेक्षणीय स्थळे==

==नागरी सुविधा==

==जवळपासची गावे==

==संदर्भ==

१.https://villageinfo.in/
२.https://www.census2011.co.in/
३.http://tourism.gov.in/
४.https://www.incredibleindia.org/
५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism
६.https://www.mapsofindia.com/

[[वर्ग:दापोली तालुक्यातील गावे]]
[[वर्ग:रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील गावे]]</text>
      <sha1>gc9ukbd40hktiqrsb3ijje4osva843a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>वीणा जगताप</title>
    <ns>0</ns>
    <id>269553</id>
    <revision>
      <id>2506637</id>
      <parentid>2500106</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:49:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506637</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4475" sha1="i9ruuhri3iipthk35xpo3sjmndu2ohp" xml:space="preserve">'''वीणा जगताप''' ही एक प्रसिद्ध भारतीय अभिनेत्री आहे. २०१९ साली [[बिग बॉस मराठी २|बिग बॉस मराठीमध्ये]] भाग घेऊन प्रसिद्धीच्या झोत्यास आली.
{{माहितीचौकट अभिनेत्री
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = वीणा जगताप
| चित्र = 
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक = 
| पूर्ण_नाव = 
| जन्म_दिनांक = [[४ मार्च]]
| जन्म_स्थान = [[उल्हासनगर]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| कारकीर्द_काळ = 
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = 
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = [[बिग बॉस मराठी २]]
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = 
| अपत्ये = 
| संकेतस्थळ = 
| तळटिपा = 
}}

== सुरुवातीचे जीवन ==
वीणाचा जन्म ४ मार्च रोजी [[उल्हासनगर]], [[मुंबई]] येथे झाला. ती [[हिंदू]] कुटुंबातील आहे. वीणा हिला एक बहीण आहे. 

== वैयक्तिक जीवन ==
वीणा हिचे लग्न अद्याप झालेले नाही, परंतु तिचे [[बिग बॉस मराठी २|बिग बॉस मराठीतील]] मित्र [[शिव ठाकरे]]शी संबंध होते.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/exclusive-my-relationship-with-shiv-was-not-a-publicity-stunt-says-bigg-boss-marathi-fame-veena-jagtap/photostory/74135130.cms|title=Exclusive: &quot;I love everything about Shiv Thakare&quot; says Bigg Boss Marathi fame Veena Jagtap|date=2020-02-14|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en|access-date=2020-12-03}}&lt;/ref&gt;

== कारकीर्द ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!वर्ष
!मालिका/चित्रपट
!वाहिनी
!श्रेणी
!भाषा
!भूमिका
|-
|२०१५
|''[[ये रिश्ता क्या कहलाता है]]''
|[[स्टार प्लस]]
|मालिका
|[[हिंदी भाषा|हिंदी]]
|निशा
|-
|२०१७-२०१९
|''[[राधा प्रेम रंगी रंगली]]''
|[[कलर्स मराठी]]
|मालिका
| rowspan=&quot;8&quot; |[[मराठी भाषा|मराठी]]
|राधा
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |२०१८
|''वॉट्स अप लग्न''
|[[सोनी मराठी]]
|चित्रपट
|
|-
|''अस्सल पाहुणे इरसाल नमुने''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[कलर्स मराठी]]
| rowspan=&quot;2&quot; |वास्तविक शो
|पाहुणी
|-
|२०१९
|''[[बिग बॉस मराठी २]]''
|स्पर्धक
|-
|२०२०
|''आई माझी काळुबाई''
|[[सोनी मराठी]]
| rowspan=&quot;4&quot; |मालिका
|आर्या
|-
|२०२१
|''[[हे तर काहीच नाय]]''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[झी मराठी]]
|पाहुणी
|-
|२०२२
|''[[तुझ्या माझ्या संसाराला आणि काय हवं!]]''
|रेवा दीक्षित
|-
|२०२४
|''[[सावळ्याची जणू सावली]]''
|ऐश्वर्या मेहेंदळे
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>i9ruuhri3iipthk35xpo3sjmndu2ohp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>देवयानी (मालिका)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>270351</id>
    <revision>
      <id>2506604</id>
      <parentid>2504840</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T03:17:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506604</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10005" sha1="9m5oh9fqlaqp2my9jsixzmzosg7kryd" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = देवयानी
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = अनुज सक्सेना, विद्याधर पाठारे
| निर्मिती संस्था = आयरिस प्रोडक्शन
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार = 
| विजेते =
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = ४
| एपिसोड संख्या = १३१४
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ८.३० वाजता 
| वाहिनी = [[स्टार प्रवाह]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग =
| प्रथम प्रसारण = १९ मार्च २०१२
| शेवटचे प्रसारण = २८ मे २०१६
| आधी = 
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''देवयानी''' ही [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीवर प्रसारित झालेली एक लोकप्रिय मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[शिवानी सुर्वे]] / [[दीपाली पानसरे]] - देेवयानी संग्राम विखे-पाटील
* संग्राम साळवी - संग्राम विखे-पाटील
* [[नागेश भोंसले]] - आबासाहेब विखे-पाटील
* [[सुरेखा कुडची]] / सुनीला करंबेळकर - चंद्रिकाबाई विखे पाटील
* रसिका वेंगुर्लेकर - राणी
* गौरी केंद्रे - आऊसाहेब विखे-पाटील
* सई रानडे - वत्सला सम्राट विखे-पाटील
* [[देवदत्त नागे]] / सुश्रुत माणके - सम्राट विखे-पाटील
* प्राची पिसाट / पूजा कदम - लावण्या विखे-पाटील
* रिचा परियाली / [[समिधा गुरु]] - गिरीजा विखे-पाटील
* राजन ताम्हाणे - सुभान केळकर
* भाग्यश्री मोटे / सिद्धी कारखानीस - देवयानी सावंत
* विवेक सांगळे - एक्का सावंत (बाजी)
* प्रसाद लिमये - विक्रम विखे-पाटील
* विभूती ठाकूर - विभूती दफ्तरदार
* अनुज सक्सेना - अनुज दफ्तरदार
* ओंकार कुलकर्णी - यशोधन सावंत
* [[विद्याधर जोशी]] - हंबीरराव विखे-पाटील
* [[नीना कुळकर्णी]] - मंजुळा विखे-पाटील
* [[किशोरी अंबिये]] - सुरेखा सावंत
* [[माधव देवचके]] - नमित
* [[स्मिता सरावदे]] - मंदाकिनी
* [[अभिज्ञा भावे]] - वीणा
* दिवेश मेडगे - विनायक
* श्रीजित मराठे - चित्तरंजन
* श्रद्धा पोखरणकर - राधिका
* मधुरा गोडबोले - आशु
* कौस्तुभ दिवाण - जय
* रश्मी अनपट - पल्लवी
* खुशबू तावडे - तारा
* सारा श्रवण - सारा
* विनोद गायकर - तैमूर
* [[रवी पटवर्धन]]
* [[सुशांत शेलार]]
* रोहन गुजर
* भारती पाटील
* अतुल अभ्यंकर
* मृणाल चेंबूरकर
* रमा जोशी
* विजय मिश्रा
* श्वेता महाडिक

== टीआरपी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; | आठवडा
! rowspan=&quot;2&quot; | वर्ष
! rowspan=&quot;2&quot; | TAM TVT
! colspan=&quot;2&quot; | क्रमांक
! rowspan=&quot;2&quot; | संदर्भ
|-
! महाराष्ट्र/गोवा
! भारत
|-
|आठवडा १५
|२०१२
|०.८१
|२
|७०
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 15 (08/04/2012-14/04/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20120425233411/http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=08/04/2012&amp;endperiod=14/04/2012|archive-date=2012-04-25|url=http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=08/04/2012&amp;endperiod=14/04/2012}}&lt;/ref&gt;
|-
|आठवडा १६
|२०१२
|०.९
|२
|६६
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 16 (15/04/2012-21/04/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20120605235516/http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=15/04/2012&amp;endperiod=21/04/2012|archive-date=2012-06-05|url=http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=15/04/2012&amp;endperiod=21/04/2012}}&lt;/ref&gt;
|-
|आठवडा १७
|२०१२
|०.९६
|१
|७१
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 17 (22/04/2012-28/04/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20120517011042/http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=22/04/2012&amp;endperiod=28/04/2012|archive-date=2012-05-17|url=http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=22/04/2012&amp;endperiod=28/04/2012}}&lt;/ref&gt;
|-
|आठवडा १९
|२०१२
|०.९४
|१
|६४
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 19 (06/05/2012-12/05/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20120529010416/http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=06/05/2012&amp;endperiod=12/05/2012|archive-date=2012-05-29|url=http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=06/05/2012&amp;endperiod=12/05/2012}}&lt;/ref&gt;
|-
|आठवडा २१
|२०१२
|१.०८
|१
|५१
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 21 (20/05/2012-26/05/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20120607001753/http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=20/05/2012&amp;endperiod=26/05/2012|archive-date=2012-06-07|url=http://www.indiantelevision.com:80/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star+Pravah&amp;startperiod=20/05/2012&amp;endperiod=26/05/2012}}&lt;/ref&gt;
|-
|आठवडा २२
|२०१२
|१.२२
|१
|४१
|&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tvr Ratings for Week 22 (27/05/2012-02/06/2012)|archive-url=https://web.archive.org/web/20130224005923/http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=27/05/2012&amp;endperiod=02/06/2012|archive-date=2013-02-24|url=http://www.indiantelevision.com/tvr/telemeter/telechanneltam.php?ch=Star%20Pravah&amp;startperiod=27/05/2012&amp;endperiod=02/06/2012}}&lt;/ref&gt;
|}

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!भाषा
!नाव
!वाहिनी
!प्रकाशित
|-
| [[हिंदी]]
| मन की आवाज प्रतिज्ञा
| [[स्टार प्लस]]
| ७ डिसेंबर २००९ - २७ ऑक्टोबर २०१२
|-
| [[कन्नड]]
| कृष्ण रुक्मिणी
| स्टार सुवर्णा
| २ मे २०११ - ८ मार्च २०१३
|-
| [[तमिळ]]
| पुथू कविथाई
| स्टार विजय
| १८ डिसेंबर २०१३ - २९ मे २०१५
|-
| [[मल्याळम]]
| गौरी शंकरम
| एशियानेट
| ३ जुलै २०२३ - चालू
|-
| [[कन्नड]]
| गौरी शंकरा
| स्टार सुवर्णा
| १३ नोव्हेंबर २०२३ - चालू
|-
| [[तमिळ]]
| शक्तिवेल: थियाई ओरू थिरा काधल
| स्टार विजय
| ४ डिसेंबर २०२३ - चालू
|-
| [[तेलुगू]]
| सत्यभामा
| स्टार माँ
| १८ डिसेंबर २०२३ - चालू
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:दीर्घकालीन मराठी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>9m5oh9fqlaqp2my9jsixzmzosg7kryd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279393</id>
    <revision>
      <id>2506618</id>
      <parentid>2503876</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:18:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506618</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14678" sha1="8w1b26bdoo7e88omlmxpmlls9ob881i" xml:space="preserve">{{Infobox award
| image = 
| image_size = 
| image_upright = 
| caption = 
| description = मालिका पुरस्कार
| presenter = [[स्टार प्रवाह]]
| country = [[भारत]]
| network = 
| firstawarded = २०२१
| lastawarded = २०२४
| reward = 
| former name = 
| holder_label = 
| holder = 
| award1_type = 
| award1_winner = 
| award2_type = 
| award2_winner = 
| award3_type = 
| award3_winner = 
| previous = [[स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२१|२०२१]]
| next = [[स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२४|२०२४]]
}}

'''स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार''' हा [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्राच्या]] [[स्टार प्रवाह]] मालिका-जगतामधील एक वार्षिक [[पुरस्कार]] सोहळा आहे. स्टार प्रवाहद्वारे आयोजित केले जात असलेले स्टार पुरस्कार दरवर्षी मालिकांमधील कला गुणवत्तेसाठी बहाल केले जातात.

== २०२१&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/entertainment/television/star-pravah-parivaar-awards-2021-winners-full-list-431598.html|title=स्टार प्रवाह परिवारमध्ये अरुंधती, माऊ, जयदीप सर्वोत्तम; विजेत्यांची संपूर्ण यादी|date=2021-04-05|website=[[टीव्ही९ मराठी]]|access-date=2021-04-13}}&lt;/ref&gt; ==
{{मुख्य लेख|स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२१}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!विभाग
!विजेते
!कलाकार
!मालिका
|-
|सर्वोत्कृष्ट मालिका
|
|
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट परिवार
|मोरे
|
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट व्यक्तिरेखा
|अरुंधती
|[[मधुराणी गोखले-प्रभुलकर]]
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सासू
|चंद्रकला (जीजीअक्का)
|[[अदिती देशपांडे]]
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट खलनायिका
|शालिनी
|माधवी निमकर
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा पुरुष
|जयदीप
|मंदार जाधव
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा स्त्री
|कीर्ती
|[[समृद्धी केळकर]]
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट आई
|उमा
|[[शर्वाणी पिल्लई]]
|''[[मुलगी झाली हो]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट मुलगी
|साजिरी (माऊ)
|दिव्या पुगांवकर
|''[[मुलगी झाली हो]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सून
|गौरी
|गिरीजा प्रभू
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट वहिनी
|सरिता
|[[नंदिता पाटकर]]
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवरा
|शुभम
|हर्षद अतकरी
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट स्टायलिश जोडी
|वैभवी-स्वराज
|[[शिवानी रांगोळे]]-[[सिद्धार्थ चांदेकर]]
|''[[सांग तू आहेस का?]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट जोडी
|दीपा-कार्तिक
|[[रेश्मा शिंदे]]-आशुतोष गोखले
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नायक
|रघुवेंद्र (रघू)
|संचित चौधरी
|''तुझ्या इश्काचा नादखुळा''
|-
|सर्वोत्कृष्ट विनोदवीर पुरुष
|
|अतुल तोडणकर
|''कॉमेडी बिमेडी''
|-
|सर्वोत्कृष्ट विनोदवीर स्त्री
|
|आरती सोळंकी
|''कॉमेडी बिमेडी''
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!colspan=&quot;2&quot;|विशेष सन्मान (मालिका) 
|-
| '''''दख्खनचा राजा जोतिबा'''''
|}

== २०२२ ==
{{मुख्य लेख|स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२२}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!विभाग
!विजेते
!कलाकार
!मालिका
|-
|सर्वोत्कृष्ट मालिका
|
|
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट परिवार
|कानिटकर
|
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सासरे
|विनायक (अप्पा)
|किशोर महाबोले
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सासू
|सौंदर्या
|[[हर्षदा खानविलकर]]
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट खलनायिका
|संजना
|[[रुपाली भोसले]]
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा पुरुष
|अंकुश
|[[सचित पाटील]]
|''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा स्त्री
|अपूर्वा
|[[ज्ञानदा रामतीर्थकर]]
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट वडील
|पिंकीचे बाबा
|अतुल कासवा
|''[[पिंकीचा विजय असो!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट आई
|अरुंधती
|[[मधुराणी गोखले-प्रभुलकर]]
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट मुलगी
|सिंधू
|सायली देवधर
|''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सून
|कीर्ती
|[[समृद्धी केळकर]]
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|सर्वोत्कृष्ट नवरा
|शुभम
|हर्षद अतकरी
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|शौनक
|योगेश सोहोनी
|''[[मुलगी झाली हो]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट स्टायलिश जोडी
|शांतनू-पल्लवी
|अक्षर कोठारी-पूजा बिरारी
|''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट जोडी
|जयदीप-गौरी
|मंदार जाधव-गिरीजा प्रभू
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सूत्रसंचालक
|
|[[सिद्धार्थ चांदेकर]]
|''[[मी होणार सुपरस्टार]] छोटे उस्ताद''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य पुरुष
|अक्षय
|[[शशांक केतकर]]
|''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य स्त्री
|पिंकी
|शरयू सोनावणे
|''[[पिंकीचा विजय असो!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट भावंडं
|सूर्यकांत, वैभव, प्रशांत, ओंकार
|[[सुनील बर्वे]], अमेय बर्वे, आकाश नलावडे, आकाश शिंदे
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट पोशाख
|
|
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!colspan=&quot;2&quot;|विशेष सन्मान (मालिका) 
|-
| '''''नवे लक्ष्य'''''
|}

== २०२३ ==
{{मुख्य लेख|स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२३}}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!विभाग
!विजेते
!कलाकार
!मालिका
|-
|सर्वोत्कृष्ट मालिका
|
|
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट परिवार
|मोरे
|
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|rowspan=&quot;2&quot;|सर्वोत्कृष्ट खलनायिका
|श्वेता
|अनघा भगरे
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|मोनिका
|[[प्रिया मराठे]]
|''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा पुरुष
|अर्जुन
|अमित भानुशाली
|''[[ठरलं तर मग!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट चेहरा स्त्री
|संजना
|[[रुपाली भोसले]]
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट वडील
|मल्हार
|[[अभिजीत खांडकेकर]]
|''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट आई
|दीपा
|[[रेश्मा शिंदे]]
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|rowspan=&quot;3&quot;|सर्वोत्कृष्ट मुलगी
|कार्तिकी / दीपिका
|मैत्रेयी दाते / स्पृहा दळी
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|स्वरा / पिहू
|अवनी तायवाडे / अवनी जोशी
|''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]''
|-
|लक्ष्मी
|साईशा साळवी
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट सून
|अपूर्वा
|[[ज्ञानदा रामतीर्थकर]]
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवरा
|अक्षय मुकादम
|[[शशांक केतकर]]
|''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट स्टायलिश जोडी
|राघव-सिंधू
|संकेत पाठक-सायली देवधर
|''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट जोडी
|शांतनू-पल्लवी
|अक्षर कोठारी-पूजा बिरारी
|''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट निवेदक
|
|[[सिद्धार्थ जाधव]]
|''[[आता होऊ दे धिंगाणा]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य पुरुष
|आकाश
|यशोमान आपटे
|''[[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य स्त्री
|सायली
|[[जुई गडकरी]]
|''[[ठरलं तर मग!]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट भावंडं
|विनायक, विठ्ठल, विकास, विद्या
|[[शरद पोंक्षे]], मंगेश कदम, अतुल तोडणकर, [[सारिका निलाटकर-नवाथे]]
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
|सर्वोत्कृष्ट पत्नी
|अबोली
|गौरी कुलकर्णी 
|''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]''
|-
|महाराष्ट्राची लाडकी व्यक्तिरेखा
|अरुंधती
|[[मधुराणी गोखले-प्रभुलकर]]
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|महाराष्ट्राची धडाकेबाज व्यक्तिरेखा
|पिंकी
|शरयू सोनावणे
|''[[पिंकीचा विजय असो!]]''
|}

== २०२४ ==
{{मुख्य लेख|स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२४}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह पुरस्कार]]
[[वर्ग:स्टार प्रवाह]]</text>
      <sha1>8w1b26bdoo7e88omlmxpmlls9ob881i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सुयश टिळक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>281296</id>
    <revision>
      <id>2506635</id>
      <parentid>2109839</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:13:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506635</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2358" sha1="e1q2pfevthj2ddk2ui9kl41pb9mvmtc" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट अभिनेता
| पार्श्वभूमी_रंग = 
| नाव = सुयश टिळक
| चित्र = Suyash Tilak (Cropped).jpg
| चित्र_रुंदी = 
| चित्र_शीर्षक =
| पूर्ण_नाव = 
| जन्म_दिनांक = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1989|1|10}}
| जन्म_स्थान = [[पुणे]], [[महाराष्ट्र]]
| मृत्यू_दिनांक = 
| मृत्यू_स्थान = 
| इतर_नावे = 
| कार्यक्षेत्र = अभिनय 
| राष्ट्रीयत्व ={{ध्वजचिन्ह|भारत}} [[भारत|भारतीय]]
| भाषा = मराठी
| कारकीर्द_काळ = २०१० ते आजतागायत
| प्रमुख_नाटके = 
| प्रमुख_चित्रपट = 
| प्रमुख_दूरचित्रवाणी_कार्यक्रम = [[का रे दुरावा]]
| पुरस्कार = 
| वडील_नाव = 
| आई_नाव = 
| पती_नाव = 
| पत्नी_नाव = {{लग्न|आयुषी भावे|2021}}
}}

'''सुयश टिळक''' हा एक मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेता आहे.

== मालिका ==
* दुर्वा
* बंध रेशमाचे
* जिवाची होतिया काहिली
* [[अमरप्रेम (मालिका)|अमरप्रेम]]
* सख्या रे
* छोटी मालकीण
* [[पुढचं पाऊल]]
* [[का रे दुरावा]]
* [[शुभमंगल ऑनलाईन]]
* बापमाणूस
* जाऊ नको दूर... बाबा
* एक घर मंतरलेलं
* [[लोकमान्य (मालिका)|लोकमान्य]]
* [[अबोली (मालिका)|अबोली]]

{{DEFAULTSORT:टिळक, सुयश}}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेते]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>e1q2pfevthj2ddk2ui9kl41pb9mvmtc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>माझी तुझी रेशीमगाठ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289553</id>
    <revision>
      <id>2506654</id>
      <parentid>2504608</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:29:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>/* विशेष भाग */</comment>
      <origin>2506654</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20572" sha1="h0y567xw3qjjq771x3scnsdtiya4u61" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = माझी तुझी रेशीमगाठ
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = क्रिएटिव्ह माइंड प्रोडक्शन
| क्रियेटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| दिग्दर्शक = अजय मयेकर  
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीत संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = 
| एपिसोड संख्या = ४५८
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = 
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = 
* सोमवार ते शनिवार रात्री ८.३० वाजता
* सोमवार ते शनिवार संध्या. ६.३० वाजता
| वाहिनी = [[झी मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| प्रथम प्रसारण = २३ ऑगस्ट २०२१
| शेवटचे प्रसारण = २२ जानेवारी २०२३
| आधी = [[होम मिनिस्टर (मालिका)|होम मिनिस्टर]]
| नंतर = [[अप्पी आमची कलेक्टर]]
| सारखे = 
}}

'''माझी तुझी रेशीमगाठ''' ही [[झी मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित होणारी एक लोकप्रिय मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[श्रेयस तळपदे]] - यशवर्धन चौधरी (यश)
* [[प्रार्थना बेहेरे]] - नेहा कामत / नेहा अविनाश नायक / नेहा यशवर्धन चौधरी / अनुष्का जयंतीभाई मेहता
* मायरा वायकुळ - परी अविनाश नायक / परी यशवर्धन चौधरी
* [[संकर्षण कऱ्हाडे]] - समीर
* [[मोहन जोशी]] - जगन्नाथ चौधरी (जग्गू)
** [[प्रदीप वेलणकर]] - जगन्नाथ चौधरी
* निखिल राजेशिर्के - अविनाश नायक
* शीतल क्षीरसागर - सीमा सत्यजित चौधरी (सिम्मी)
* स्वाती पानसरे - मिथिला विश्वजीत चौधरी
* चैतन्य चंद्रात्रे - राजन हेमंत परांजपे
* स्वाती देवल - मीनाक्षी कामत
* आनंद काळे - विश्वजीत जगन्नाथ चौधरी
* वेद आंब्रे - पुष्कराज सत्यजित चौधरी (पिकुचू)
* अतुल महाजन - सत्यजित जगन्नाथ चौधरी
* मानसी मागीकर - अरुणा बंडोपंत नाईक
* अजित केळकर - बंडोपंत नाईक (बंडू)
* काजल काटे - शेफाली
* दिनेश कानडे - घारतोंडे
* वर्षा घाटपांडे - अनुराधा कर्णिक
* प्रणाली ओव्हाळ - गुड्डी
* चारुता सुपेकर - प्रीती
* सानिका बनारसवाले-जोशी - चारूलता
* जेन कटारिया - जेसिका
* गौरी केंद्रे - मोहिनी
* नुपूर दैठणकर - रेवती देसाई
* [[माधव अभ्यंकर]] - जयंतीभाई मेहता
* विनायक भावे - रितेश मेहता
* गीतांजली गणगे - किंजल रितेश मेहता
* योगिनी पोफळे - सुजाता

== विशेष भाग ==
# धागा धागा विणतो आता, माझी तुझी रेशीमगाठ. &lt;u&gt;(२३ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# परीच्या वाढदिवशी नेहाची होणार फ्रेंडशी भेट. &lt;u&gt;(२४ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# ती तशी असूच शकत नाही! नकळत यश व्यक्त करतो नेहाच्या प्रामाणिकपणाबद्दल विश्वास. &lt;u&gt;(२५ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# असं म्हणतात हक्काच्या माणसांवरच राग निघतो! यशने नकळत नेहावर काढलेल्या रागाचं परी ठरणार औषध. &lt;u&gt;(२६ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि परीच्या लाईफमध्ये यश घेऊन येणार स्माईलवाली मॅजिक. &lt;u&gt;(२७ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# आपली काळजी घ्यायला हक्काचं माणूस लागतंच! नेहाच्या आपुलकीने यश भारावून जातो. &lt;u&gt;(२८ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# परी आणि यशच्या वाढत्या मैत्रीने नेहा झाली खट्टू. (३० ऑगस्ट २०२१)
# नेहाच्या भाबडेपणामुळे आजोबांच्या कचाट्यात सापडणार बिचारा यश. (१ सप्टेंबर २०२१)
# दारावर घराच्या जप्तीची नोटीस असताना परी पाहतेय पॅलेसचं स्वप्न. &lt;u&gt;(३ सप्टेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# अडचणीत आलेल्या नेहाला यश देऊ शकेल का साथ? (६ सप्टेंबर २०२१)
# कठीण प्रसंगात यश कशी करणार नेहाची सोबत? (८ सप्टेंबर २०२१)
# नेहासमोर येईल का यशची खरी ओळख? (१० सप्टेंबर २०२१)
# नेहा आणि परीसोबत यश अनुभवणार रविवारच्या सुट्टीची धमाल. (१३ सप्टेंबर २०२१)
# आई आणि परीसाठी हवंय एक छोटंसं घर! नेहाची घरासाठीची धडपड पाहून यश होणार भावूक. (१५ सप्टेंबर २०२१)
# आईच्या कष्टांना परी लावतेय हातभार, फ्रेंड देणार परीची साथ. (१७ सप्टेंबर २०२१)
# विसर्जनाच्या कार्यक्रमात होणार परीचा डान्स परफॉर्मन्स, सोबतीला रंगणार बंडूकाकांचा धमाल नाट्यप्रवेश. (२० सप्टेंबर २०२१)
# नेहामुळे आजोबा-समीरच्या तावडीत सापडणार बिचारा यश. (२२ सप्टेंबर २०२१)
# यशचं जुळवण्यासाठी नेहा करणार पावभाजीचा बेत, काय होणार बिचाऱ्या यशचं? (२४ सप्टेंबर २०२१)
# ॲडव्हान्स सॅलरीची रक्कम पाहून नेहाला सिम्मी सुनावणार, यश कशी करणार नेहाची मदत? (२७ सप्टेंबर २०२१)
# दुखावलेल्या परी आणि नेहामध्ये यश सारं आलबेल करणार. (२९ सप्टेंबर २०२१)
# नेहाच्या मदतीसाठी धावून येणार तिचा हक्काचा मित्र यशवर्धन. (१ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहाच्या आजारपणात यश आणि परी घेणार तिची काळजी. (४ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहा आणि यशमध्ये गुंफली जाणार नव्या नात्याची रेशीमगाठ. (६ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहावर परीला पाळणाघरात ठेवायची वेळ येणार. (८ ऑक्टोबर २०२१)
# परीसाठी तळमळणाऱ्या नेहाची घालमेल पाहून यश अस्वस्थ. (११ ऑक्टोबर २०२१)
# यश देणार नेहाला आपुलकीची साथ. (१३ ऑक्टोबर २०२१)
# यश परत मिळवून देणार बंडू काका-काकूंचं घर. (१५ ऑक्टोबर २०२१)
# हरवलेल्या परीला शोधून परांजपे नेहाच्या मनात जागा मिळवणार का? (१८ ऑक्टोबर २०२१)
# यशसाठी नेहाच्या मनात उमलणार प्रेम भावना. (२० ऑक्टोबर २०२१)
# विसरले शब्द हरपले भान, नेहाचा बदललेला अंदाज पाहून यश हरवून जातो. (२२ ऑक्टोबर २०२१)
# यशने फाईलमध्ये लपवलेली चिठ्ठी नेहापर्यंत पोहोचणार का? (२५ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहाला कळणार का यशच्या मनातल्या प्रेम भावना? (२७ ऑक्टोबर २०२१)
# यशला उमगणार परफेक्ट लाईफ पार्टनरचा अर्थ. &lt;u&gt;(३१ ऑक्टोबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहामुळे पुन्हा जुळणार यश-समीरची गट्टी. (१ नोव्हेंबर २०२१)
# जुळणार का नेहा आणि यशची रेशीमगाठ? (३ नोव्हेंबर २०२१)
# यशने ऑफिसमध्ये ओळख लपवल्याचं गुपित सिम्मीला कळणार. (५ नोव्हेंबर २०२१)
# चौधरींच्या घरच्या भावी लक्ष्मीची पाऊलं घरात पडणार, नेहाच्या हातून यशच्या घरचं लक्ष्मीपूजन पूर्ण होणार. (८ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहा जिंकणार यशच्या घरातल्यांची मनं. (१० नोव्हेंबर २०२१)
# यश नेहासाठी पाठवणार खास भेट. (१२ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहाच्या आयुष्यात यश आणणार आनंदाचे क्षण. (१५ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहा-परांजपेच्या भेटीने वाढणार यशची अस्वस्थता. (१७ नोव्हेंबर २०२१)
# यशला कळेल का नेहाच्या मनातलं गुपित? (१९ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहाच्या खोटं बोलण्याने यश दुखावणार. &lt;u&gt;(२४ नोव्हेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# यशच्या खरेपणावर नेहाचा विश्वास पाहून यश अस्वस्थ होणार. (२७ नोव्हेंबर २०२१)
# यशवर दिली जाणार नवी जबाबदारी, परांजपेसोबत लग्नासाठी मिळवणार का नेहाचा होकार? (३० नोव्हेंबर २०२१)
# यश नेहाला परांजपेसोबत लग्न करायला सांगू शकेल का? (२ डिसेंबर २०२१)
# लग्नासाठी नेहा करणार का यशचा विचार? (४ डिसेंबर २०२१)
# परीचा होकार मिळाला तर परांजपेसोबत लग्न करेल का नेहा? (७ डिसेंबर २०२१)
# आईच्या भल्यासाठी डायबेटिस असूनही परीचा निर्जळी उपवास, परीच्या या चिमुकल्या प्रयत्नाचे काय होतील परिणाम? (९ डिसेंबर २०२१)
# परी घेणार परांजपेचा इंटरव्ह्यू. (११ डिसेंबर २०२१)
# नियती जुळवून आणणार का नेहा आणि यशची रेशीमगाठ? &lt;u&gt;(२१ डिसेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहा देणार का यशला प्रेमाची साथ? (२३ डिसेंबर २०२१)
# नेहासमोर येणार यशचं सत्य. &lt;u&gt;(२५ डिसेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहाला थांबवू शकणार का यश? (२८ डिसेंबर २०२१)
# यशच्या चुकीला माफ करणार का नेहा? (३० डिसेंबर २०२१)
# नेहाचं हक्काचं घर परत मिळवून देणार का यश? &lt;u&gt;(१ जानेवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# यश नेहाशी जोडू पाहतोय घरमालक-भाडेकरूचं प्रेमळ नातं. (८ जानेवारी २०२२)
# नेहासोबत सुंदर भविष्याच्या स्वप्नात हरवणार यश. (१५ जानेवारी २०२२)
# यशच्या काळजीने होणार नेहाची तळमळ, हे प्रेम नाही तर काय? (२२ जानेवारी २०२२)
# यशने घेतलेल्या निर्णयाने नेहाला बसला धक्का. (२९ जानेवारी २०२२)
# यशला येणार लग्नाचं स्थळ, पहिल्यांदा नेहाला लागणार प्रेमाची झळ. &lt;u&gt;(१ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# सुरू होणार नेहा आणि यशच्या प्रेमाची गोष्ट. &lt;u&gt;(६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशच्या प्रेमाची स्वप्नपूर्ती. (१२ फेब्रुवारी २०२२)
# परीचा पॅलेसचा हट्ट यश करेल का पूर्ण? &lt;u&gt;(१६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# यश आणि नेहाची प्रेमकहाणी घेणार सुंदर वळण. &lt;u&gt;(२६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहाला मनवण्यासाठी चौधरी बॉईजची गँग तयार. &lt;u&gt;(२० मार्च २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहाच्या गैरहजेरीत यश निभावतोय परीच्या आई-बाबांची दुहेरी भूमिका. (२ जून २०२२)
# नेहा-परीचं सत्य आजोबांसमोर आणण्यासाठी सिम्मीचा नवा डाव. (६ जून २०२२)
# नेहा-यशच्या साखरपुड्यात परीच्या हातून घडली जादू. (९ जून २०२२)
# माझ्या आईच्या लग्नाला यायचं हं. &lt;u&gt;(१२ जून २०२२)&lt;/u&gt;
# यश आणि नेहा मिळून बांधत आहेत आयुष्याची रेशीमगाठ. &lt;u&gt;(२४ जुलै २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा ओळखू शकेल का अविनाशला, तिच्या भूतकाळाला? &lt;u&gt;(१४ ऑगस्ट २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशची रेशीमगाठ आणखी घट्ट होणार. &lt;u&gt;(१९ सप्टेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा करु शकेल का ती निष्पाप असल्याचं सिद्ध? &lt;u&gt;(१७ ऑक्टोबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशच्या नात्यात कटुता आणण्यासाठी सिम्मीचा नवा खेळ. &lt;u&gt;(२२ ऑक्टोबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा-यशच्या नात्यामध्ये दुरावा आणेल का अविनाश? &lt;u&gt;(१३ नोव्हेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा ओळखू शकेल का अविनाशचा आवाज? &lt;u&gt;(१६ नोव्हेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहासमोर सिम्मीचं सत्य उघड. &lt;u&gt;(१५ जानेवारी २०२३)&lt;/u&gt;
# नात्यांची गाठ अजून घट्ट होणार, यश आणि नेहा नव्या वेळेत भेटायला येणार. &lt;u&gt;(२२ जानेवारी २०२३)&lt;/u&gt;

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[कन्नड]]
| सीथा रामा
| [[झी कन्नडा]]
| १७ जुलै २०२३ - चालू
|-
| [[उडिया]]
| श्री
| [[झी सार्थक]]
| २२ जानेवारी २०२४ - चालू
|-
| [[हिंदी]]
| मैं हूँ साथ तेरे
| [[झी टीव्ही]]
| २९ एप्रिल २०२४ - चालू
|-
| [[बंगाली]]
| के प्रोथोम कच्छे एसेच्छी
| [[झी बांग्ला]]
| २७ मे २०२४ - चालू
|}

== बाह्य दुवे ==
{{झी मराठी रात्री ८.३०च्या मालिका}}
{{झी मराठी संध्या. ६.३०च्या मालिका}}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>h0y567xw3qjjq771x3scnsdtiya4u61</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506688</id>
      <parentid>2506654</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:26:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>/* पुनर्निर्मिती */</comment>
      <origin>2506688</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20602" sha1="3nrf6d6pp0k4369rc9mva957ispbcy6" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = माझी तुझी रेशीमगाठ
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = क्रिएटिव्ह माइंड प्रोडक्शन
| क्रियेटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| दिग्दर्शक = अजय मयेकर  
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीत संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = 
| एपिसोड संख्या = ४५८
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = 
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = 
* सोमवार ते शनिवार रात्री ८.३० वाजता
* सोमवार ते शनिवार संध्या. ६.३० वाजता
| वाहिनी = [[झी मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| प्रथम प्रसारण = २३ ऑगस्ट २०२१
| शेवटचे प्रसारण = २२ जानेवारी २०२३
| आधी = [[होम मिनिस्टर (मालिका)|होम मिनिस्टर]]
| नंतर = [[अप्पी आमची कलेक्टर]]
| सारखे = 
}}

'''माझी तुझी रेशीमगाठ''' ही [[झी मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित होणारी एक लोकप्रिय मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[श्रेयस तळपदे]] - यशवर्धन चौधरी (यश)
* [[प्रार्थना बेहेरे]] - नेहा कामत / नेहा अविनाश नायक / नेहा यशवर्धन चौधरी / अनुष्का जयंतीभाई मेहता
* मायरा वायकुळ - परी अविनाश नायक / परी यशवर्धन चौधरी
* [[संकर्षण कऱ्हाडे]] - समीर
* [[मोहन जोशी]] - जगन्नाथ चौधरी (जग्गू)
** [[प्रदीप वेलणकर]] - जगन्नाथ चौधरी
* निखिल राजेशिर्के - अविनाश नायक
* शीतल क्षीरसागर - सीमा सत्यजित चौधरी (सिम्मी)
* स्वाती पानसरे - मिथिला विश्वजीत चौधरी
* चैतन्य चंद्रात्रे - राजन हेमंत परांजपे
* स्वाती देवल - मीनाक्षी कामत
* आनंद काळे - विश्वजीत जगन्नाथ चौधरी
* वेद आंब्रे - पुष्कराज सत्यजित चौधरी (पिकुचू)
* अतुल महाजन - सत्यजित जगन्नाथ चौधरी
* मानसी मागीकर - अरुणा बंडोपंत नाईक
* अजित केळकर - बंडोपंत नाईक (बंडू)
* काजल काटे - शेफाली
* दिनेश कानडे - घारतोंडे
* वर्षा घाटपांडे - अनुराधा कर्णिक
* प्रणाली ओव्हाळ - गुड्डी
* चारुता सुपेकर - प्रीती
* सानिका बनारसवाले-जोशी - चारूलता
* जेन कटारिया - जेसिका
* गौरी केंद्रे - मोहिनी
* नुपूर दैठणकर - रेवती देसाई
* [[माधव अभ्यंकर]] - जयंतीभाई मेहता
* विनायक भावे - रितेश मेहता
* गीतांजली गणगे - किंजल रितेश मेहता
* योगिनी पोफळे - सुजाता

== विशेष भाग ==
# धागा धागा विणतो आता, माझी तुझी रेशीमगाठ. &lt;u&gt;(२३ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# परीच्या वाढदिवशी नेहाची होणार फ्रेंडशी भेट. &lt;u&gt;(२४ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# ती तशी असूच शकत नाही! नकळत यश व्यक्त करतो नेहाच्या प्रामाणिकपणाबद्दल विश्वास. &lt;u&gt;(२५ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# असं म्हणतात हक्काच्या माणसांवरच राग निघतो! यशने नकळत नेहावर काढलेल्या रागाचं परी ठरणार औषध. &lt;u&gt;(२६ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि परीच्या लाईफमध्ये यश घेऊन येणार स्माईलवाली मॅजिक. &lt;u&gt;(२७ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# आपली काळजी घ्यायला हक्काचं माणूस लागतंच! नेहाच्या आपुलकीने यश भारावून जातो. &lt;u&gt;(२८ ऑगस्ट २०२१)&lt;/u&gt;
# परी आणि यशच्या वाढत्या मैत्रीने नेहा झाली खट्टू. (३० ऑगस्ट २०२१)
# नेहाच्या भाबडेपणामुळे आजोबांच्या कचाट्यात सापडणार बिचारा यश. (१ सप्टेंबर २०२१)
# दारावर घराच्या जप्तीची नोटीस असताना परी पाहतेय पॅलेसचं स्वप्न. &lt;u&gt;(३ सप्टेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# अडचणीत आलेल्या नेहाला यश देऊ शकेल का साथ? (६ सप्टेंबर २०२१)
# कठीण प्रसंगात यश कशी करणार नेहाची सोबत? (८ सप्टेंबर २०२१)
# नेहासमोर येईल का यशची खरी ओळख? (१० सप्टेंबर २०२१)
# नेहा आणि परीसोबत यश अनुभवणार रविवारच्या सुट्टीची धमाल. (१३ सप्टेंबर २०२१)
# आई आणि परीसाठी हवंय एक छोटंसं घर! नेहाची घरासाठीची धडपड पाहून यश होणार भावूक. (१५ सप्टेंबर २०२१)
# आईच्या कष्टांना परी लावतेय हातभार, फ्रेंड देणार परीची साथ. (१७ सप्टेंबर २०२१)
# विसर्जनाच्या कार्यक्रमात होणार परीचा डान्स परफॉर्मन्स, सोबतीला रंगणार बंडूकाकांचा धमाल नाट्यप्रवेश. (२० सप्टेंबर २०२१)
# नेहामुळे आजोबा-समीरच्या तावडीत सापडणार बिचारा यश. (२२ सप्टेंबर २०२१)
# यशचं जुळवण्यासाठी नेहा करणार पावभाजीचा बेत, काय होणार बिचाऱ्या यशचं? (२४ सप्टेंबर २०२१)
# ॲडव्हान्स सॅलरीची रक्कम पाहून नेहाला सिम्मी सुनावणार, यश कशी करणार नेहाची मदत? (२७ सप्टेंबर २०२१)
# दुखावलेल्या परी आणि नेहामध्ये यश सारं आलबेल करणार. (२९ सप्टेंबर २०२१)
# नेहाच्या मदतीसाठी धावून येणार तिचा हक्काचा मित्र यशवर्धन. (१ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहाच्या आजारपणात यश आणि परी घेणार तिची काळजी. (४ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहा आणि यशमध्ये गुंफली जाणार नव्या नात्याची रेशीमगाठ. (६ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहावर परीला पाळणाघरात ठेवायची वेळ येणार. (८ ऑक्टोबर २०२१)
# परीसाठी तळमळणाऱ्या नेहाची घालमेल पाहून यश अस्वस्थ. (११ ऑक्टोबर २०२१)
# यश देणार नेहाला आपुलकीची साथ. (१३ ऑक्टोबर २०२१)
# यश परत मिळवून देणार बंडू काका-काकूंचं घर. (१५ ऑक्टोबर २०२१)
# हरवलेल्या परीला शोधून परांजपे नेहाच्या मनात जागा मिळवणार का? (१८ ऑक्टोबर २०२१)
# यशसाठी नेहाच्या मनात उमलणार प्रेम भावना. (२० ऑक्टोबर २०२१)
# विसरले शब्द हरपले भान, नेहाचा बदललेला अंदाज पाहून यश हरवून जातो. (२२ ऑक्टोबर २०२१)
# यशने फाईलमध्ये लपवलेली चिठ्ठी नेहापर्यंत पोहोचणार का? (२५ ऑक्टोबर २०२१)
# नेहाला कळणार का यशच्या मनातल्या प्रेम भावना? (२७ ऑक्टोबर २०२१)
# यशला उमगणार परफेक्ट लाईफ पार्टनरचा अर्थ. &lt;u&gt;(३१ ऑक्टोबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहामुळे पुन्हा जुळणार यश-समीरची गट्टी. (१ नोव्हेंबर २०२१)
# जुळणार का नेहा आणि यशची रेशीमगाठ? (३ नोव्हेंबर २०२१)
# यशने ऑफिसमध्ये ओळख लपवल्याचं गुपित सिम्मीला कळणार. (५ नोव्हेंबर २०२१)
# चौधरींच्या घरच्या भावी लक्ष्मीची पाऊलं घरात पडणार, नेहाच्या हातून यशच्या घरचं लक्ष्मीपूजन पूर्ण होणार. (८ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहा जिंकणार यशच्या घरातल्यांची मनं. (१० नोव्हेंबर २०२१)
# यश नेहासाठी पाठवणार खास भेट. (१२ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहाच्या आयुष्यात यश आणणार आनंदाचे क्षण. (१५ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहा-परांजपेच्या भेटीने वाढणार यशची अस्वस्थता. (१७ नोव्हेंबर २०२१)
# यशला कळेल का नेहाच्या मनातलं गुपित? (१९ नोव्हेंबर २०२१)
# नेहाच्या खोटं बोलण्याने यश दुखावणार. &lt;u&gt;(२४ नोव्हेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# यशच्या खरेपणावर नेहाचा विश्वास पाहून यश अस्वस्थ होणार. (२७ नोव्हेंबर २०२१)
# यशवर दिली जाणार नवी जबाबदारी, परांजपेसोबत लग्नासाठी मिळवणार का नेहाचा होकार? (३० नोव्हेंबर २०२१)
# यश नेहाला परांजपेसोबत लग्न करायला सांगू शकेल का? (२ डिसेंबर २०२१)
# लग्नासाठी नेहा करणार का यशचा विचार? (४ डिसेंबर २०२१)
# परीचा होकार मिळाला तर परांजपेसोबत लग्न करेल का नेहा? (७ डिसेंबर २०२१)
# आईच्या भल्यासाठी डायबेटिस असूनही परीचा निर्जळी उपवास, परीच्या या चिमुकल्या प्रयत्नाचे काय होतील परिणाम? (९ डिसेंबर २०२१)
# परी घेणार परांजपेचा इंटरव्ह्यू. (११ डिसेंबर २०२१)
# नियती जुळवून आणणार का नेहा आणि यशची रेशीमगाठ? &lt;u&gt;(२१ डिसेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहा देणार का यशला प्रेमाची साथ? (२३ डिसेंबर २०२१)
# नेहासमोर येणार यशचं सत्य. &lt;u&gt;(२५ डिसेंबर २०२१)&lt;/u&gt;
# नेहाला थांबवू शकणार का यश? (२८ डिसेंबर २०२१)
# यशच्या चुकीला माफ करणार का नेहा? (३० डिसेंबर २०२१)
# नेहाचं हक्काचं घर परत मिळवून देणार का यश? &lt;u&gt;(१ जानेवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# यश नेहाशी जोडू पाहतोय घरमालक-भाडेकरूचं प्रेमळ नातं. (८ जानेवारी २०२२)
# नेहासोबत सुंदर भविष्याच्या स्वप्नात हरवणार यश. (१५ जानेवारी २०२२)
# यशच्या काळजीने होणार नेहाची तळमळ, हे प्रेम नाही तर काय? (२२ जानेवारी २०२२)
# यशने घेतलेल्या निर्णयाने नेहाला बसला धक्का. (२९ जानेवारी २०२२)
# यशला येणार लग्नाचं स्थळ, पहिल्यांदा नेहाला लागणार प्रेमाची झळ. &lt;u&gt;(१ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# सुरू होणार नेहा आणि यशच्या प्रेमाची गोष्ट. &lt;u&gt;(६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशच्या प्रेमाची स्वप्नपूर्ती. (१२ फेब्रुवारी २०२२)
# परीचा पॅलेसचा हट्ट यश करेल का पूर्ण? &lt;u&gt;(१६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# यश आणि नेहाची प्रेमकहाणी घेणार सुंदर वळण. &lt;u&gt;(२६ फेब्रुवारी २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहाला मनवण्यासाठी चौधरी बॉईजची गँग तयार. &lt;u&gt;(२० मार्च २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहाच्या गैरहजेरीत यश निभावतोय परीच्या आई-बाबांची दुहेरी भूमिका. (२ जून २०२२)
# नेहा-परीचं सत्य आजोबांसमोर आणण्यासाठी सिम्मीचा नवा डाव. (६ जून २०२२)
# नेहा-यशच्या साखरपुड्यात परीच्या हातून घडली जादू. (९ जून २०२२)
# माझ्या आईच्या लग्नाला यायचं हं. &lt;u&gt;(१२ जून २०२२)&lt;/u&gt;
# यश आणि नेहा मिळून बांधत आहेत आयुष्याची रेशीमगाठ. &lt;u&gt;(२४ जुलै २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा ओळखू शकेल का अविनाशला, तिच्या भूतकाळाला? &lt;u&gt;(१४ ऑगस्ट २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशची रेशीमगाठ आणखी घट्ट होणार. &lt;u&gt;(१९ सप्टेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा करु शकेल का ती निष्पाप असल्याचं सिद्ध? &lt;u&gt;(१७ ऑक्टोबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा आणि यशच्या नात्यात कटुता आणण्यासाठी सिम्मीचा नवा खेळ. &lt;u&gt;(२२ ऑक्टोबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा-यशच्या नात्यामध्ये दुरावा आणेल का अविनाश? &lt;u&gt;(१३ नोव्हेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहा ओळखू शकेल का अविनाशचा आवाज? &lt;u&gt;(१६ नोव्हेंबर २०२२)&lt;/u&gt;
# नेहासमोर सिम्मीचं सत्य उघड. &lt;u&gt;(१५ जानेवारी २०२३)&lt;/u&gt;
# नात्यांची गाठ अजून घट्ट होणार, यश आणि नेहा नव्या वेळेत भेटायला येणार. &lt;u&gt;(२२ जानेवारी २०२३)&lt;/u&gt;

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[कन्नड]]
| सीथा रामा
| [[झी कन्नडा]]
| १७ जुलै २०२३ - चालू
|-
| [[उडिया]]
| श्री
| [[झी सार्थक]]
| २२ जानेवारी - १ जून २०२४
|-
| [[हिंदी]]
| मैं हूँ साथ तेरे
| [[झी टीव्ही]]
| २९ एप्रिल - १८ ऑगस्ट २०२४
|-
| [[बंगाली]]
| के प्रोथोम कच्छे एसेच्छी
| [[झी बांग्ला]]
| २७ मे - २२ सप्टेंबर २०२४
|}

== बाह्य दुवे ==
{{झी मराठी रात्री ८.३०च्या मालिका}}
{{झी मराठी संध्या. ६.३०च्या मालिका}}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>3nrf6d6pp0k4369rc9mva957ispbcy6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290669</id>
    <revision>
      <id>2506622</id>
      <parentid>2343242</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:24:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506622</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6905" sha1="bnhvb0d2xssb3hrrqc4onrwmmrcri32" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = ठिपक्यांची रांगोळी
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = रुपाली गुहा, कल्याण गुहा
| निर्मिती संस्था = फिल्म फार्म इंडिया
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| विजेते = 
| पंच = 
| आवाज = सई टेंभेकर
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = रोहिणी निनावे 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = निलेश मोहरीर 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या =
| एपिसोड संख्या = ६७९
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री १० वाजता 
| वाहिनी = [[स्टार प्रवाह]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = ४ ऑक्टोबर २०२१
| शेवटचे प्रसारण = १८ नोव्हेंबर २०२३
| आधी = [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]
| नंतर = [[अबोली (मालिका)|अबोली]]
| सारखे = 
}}

'''ठिपक्यांची रांगोळी''' ही [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीवर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[चेतन वडनेरे]] - शशांक विठ्ठल कानिटकर (खडूस)
* [[ज्ञानदा रामतीर्थकर]] - अपूर्वा कौशिक वर्तक / अपूर्वा शशांक कानिटकर (अप्पू)
* [[शरद पोंक्षे]] / [[उदय टिकेकर]] - विनायक कानिटकर (दादा)
* [[सुप्रिया पाठारे]] - माधवी विनायक कानिटकर (माई)
* मंगेश कदम - विठ्ठल कानिटकर (विठू)
* [[लीना भागवत]] - सुवर्णा विठ्ठल कानिटकर (सुवा)
* अतुल तोडणकर - विकास कानिटकर (कूकी)
* शीतल कुलकर्णी - अपर्णा विकास कानिटकर (पन्ना)
* [[सारिका निलाटकर-नवाथे]] - विद्या कानिटकर / विद्या भास्कर वैद्य (बाबी)
* [[वीणा जगताप]] - अवंतिका विनायक कानिटकर / अवंतिका चौधरी
* स्वप्नील काळे - अमेय विनायक कानिटकर
* अमृता फडके / सई कल्याणकर - मानसी अमेय कानिटकर
* श्रीकांत भिडे / गुरू दिवेकर - निखिल दरेकर
* [[नम्रता प्रधान]] - सुमन विठ्ठल कानिटकर / सुमन निखिल दरेकर (सुमी)
* तन्वी बर्वे - प्राची विकास कानिटकर
* राधिका हर्षे-विद्यासागर - सारिका देसाई
* स्नेहलता माघाडे / प्रांजल आंबवणे - नेत्रा देसाई
* राजन ताम्हाणे - कौशिक वर्तक
* मुग्धा गोडबोले-रानडे - अंजली कौशिक वर्तक
* कश्यप परुळेकर - भास्कर वैद्य
* [[उज्ज्वला जोग]] - शकुंतला
* [[शुभा खोटे]] - दुर्गा
* [[मंगेश देसाई]] - धनंजय करमरकर
* शलाका पवार - स्नेहलता परांजपे
* अक्षय वाघमारे - निनाद
* मैथिली पटवर्धन - ओवी
* अश्विनी आपटे - दीपाली
* आशुतोष कुलकर्णी - अभय
* रोशन विचारे - रोनित
* बिपिन सुर्वे - क्रिश

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
!भाषा
!नाव
!वाहिनी
!प्रकाशित
|-
| [[बंगाली]]
| खोरकुटो
| स्टार जलषा
| १७ ऑगस्ट २०२० - २१ ऑगस्ट २०२२
|-
| [[तामिळ]]
| नम्मा विटू पोनू
| स्टार विजय
| १६ ऑगस्ट २०२१ - २५ मार्च २०२३
|-
| [[मल्याळम]]
| पालुंकू
| एशियानेट
| २२ नोव्हेंबर २०२१ - ३० डिसेंबर २०२२
|-
| [[हिंदी]]
| कभी कभी इत्तेफाक से
| [[स्टार प्लस]]
| ३ जानेवारी २०२२ - २० ऑगस्ट २०२२
|-
| [[कन्नड]]
| जेनुगुडू
| स्टार सुवर्णा
| २१ फेब्रुवारी २०२२ - ३० सप्टेंबर २०२३
|-
| [[तेलुगू]]
| पल्लाकिलो पेल्लीकुथुरू
| स्टार माँ
| २६ सप्टेंबर २०२२ - १३ मे २०२३
|}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>bnhvb0d2xssb3hrrqc4onrwmmrcri32</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>स्टार प्रवाह महाएपिसोड</title>
    <ns>0</ns>
    <id>292093</id>
    <revision>
      <id>2506620</id>
      <parentid>2506416</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:22:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506620</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42447" sha1="h1a1q54cng50oelw9rxdzsdqa828r67" xml:space="preserve">== मे २०२० ते एप्रिल २०२१ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! सून सासू सून !! दख्खनचा राजा जोतिबा !! [[सहकुटुंब सहपरिवार]] !! [[आई कुठे काय करते!]] !! [[रंग माझा वेगळा]] !! [[फुलाला सुगंध मातीचा]] !! [[मुलगी झाली हो]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]] !! [[सांग तू आहेस का?]] !! [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: महामानवाची गौरवगाथा|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] !! तुझ्या इश्काचा नादखुळा
|-
| १६ ऑगस्ट २०२०
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १३ सप्टेंबर २०२०
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २० सप्टेंबर २०२०
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २७ सप्टेंबर २०२०
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ४ ऑक्टोबर २०२०
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| ११ ऑक्टोबर २०२०
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| १८ ऑक्टोबर २०२०
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|-
| २५ ऑक्टोबर २०२०
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १ नोव्हेंबर २०२०
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ८ नोव्हेंबर २०२०
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १५ नोव्हेंबर २०२०
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २२ नोव्हेंबर २०२०
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २९ नोव्हेंबर २०२०
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ६ डिसेंबर २०२०
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १३ डिसेंबर २०२०
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २० डिसेंबर २०२०
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २७ डिसेंबर २०२०
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ३ जानेवारी २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| १० जानेवारी २०२१
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| १७ जानेवारी २०२१
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| २४ जानेवारी २०२१
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| ३१ जानेवारी २०२१
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|-
| ७ फेब्रुवारी २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी २ आणि रात्री १०
|
|
|-
| १४ फेब्रुवारी २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २१ फेब्रुवारी २०२१
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २८ फेब्रुवारी २०२१
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि रात्री १०
|-
| ७ मार्च २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| १४ मार्च २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| २१ मार्च २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी २ आणि रात्री १०
|-
| २८ मार्च २०२१
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ४ एप्रिल २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|}

== मे २०२१ ते एप्रिल २०२२ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! [[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]] !! [[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]] !! [[सहकुटुंब सहपरिवार]] !! [[आई कुठे काय करते!]] !! [[रंग माझा वेगळा]] !! [[फुलाला सुगंध मातीचा]] !! [[मुलगी झाली हो]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]] !! जय भवानी जय शिवाजी !! [[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]] !! [[सांग तू आहेस का?]] !! [[अबोली (मालिका)|अबोली]] !! [[पिंकीचा विजय असो!]]
|-
| ९ मे २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ४ जुलै २०२१
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| ११ जुलै २०२१
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १८ जुलै २०२१
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २५ जुलै २०२१
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| १ ऑगस्ट २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ८ ऑगस्ट २०२१
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १५ ऑगस्ट २०२१
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|-
| २२ ऑगस्ट २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २९ ऑगस्ट २०२१
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| ५ सप्टेंबर २०२१
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| १२ सप्टेंबर २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १९ सप्टेंबर २०२१
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २६ सप्टेंबर २०२१
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३ ऑक्टोबर २०२१
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १० ऑक्टोबर २०२१
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| १७ ऑक्टोबर २०२१
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २४ ऑक्टोबर २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३१ ऑक्टोबर २०२१
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|-
| ७ नोव्हेंबर २०२१
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ५ डिसेंबर २०२१
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| १२ डिसेंबर २०२१
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|-
| १९ डिसेंबर २०२१
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २६ डिसेंबर २०२१
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|-
| ९ जानेवारी २०२२
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३० जानेवारी २०२२
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ६ फेब्रुवारी २०२२
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|-
| १३ फेब्रुवारी २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २० फेब्रुवारी २०२२
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| २७ फेब्रुवारी २०२२
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| ६ मार्च २०२२
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| २० मार्च २०२२
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|-
| २७ मार्च २०२२
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|}

== मे २०२२ ते एप्रिल २०२३ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! [[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]] !! [[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]] !! [[मुलगी झाली हो]] !! [[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]] !! [[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]] !! [[सहकुटुंब सहपरिवार]] !! [[आई कुठे काय करते!]] !! [[रंग माझा वेगळा]] !! [[फुलाला सुगंध मातीचा]] !! [[ठरलं तर मग!]] !! [[तुझेच मी गीत गात आहे]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]] !! [[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]] !! [[अबोली (मालिका)|अबोली]] !! [[पिंकीचा विजय असो!]]
|-
| १२ जून २०२२
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| १९ जून २०२२
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|-
| २६ जून २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३ जुलै २०२२
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|-
| १० जुलै २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १७ जुलै २०२२
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|-
| ७ ऑगस्ट २०२२
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| १४ ऑगस्ट २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| २१ ऑगस्ट २०२२
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ४ सप्टेंबर २०२२
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ११ सप्टेंबर २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १८ सप्टेंबर २०२२
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २५ सप्टेंबर २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| २ ऑक्टोबर २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|-
| ९ ऑक्टोबर २०२२
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २३ ऑक्टोबर २०२२
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ३० ऑक्टोबर २०२२
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ६ नोव्हेंबर २०२२
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १३ नोव्हेंबर २०२२
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २० नोव्हेंबर २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २७ नोव्हेंबर २०२२
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| ४ डिसेंबर २०२२
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| ११ डिसेंबर २०२२
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|-
| १८ डिसेंबर २०२२
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २५ डिसेंबर २०२२
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| १ जानेवारी २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| ८ जानेवारी २०२३
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| १५ जानेवारी २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २२ जानेवारी २०२३
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २९ जानेवारी २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| ५ फेब्रुवारी २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| १२ फेब्रुवारी २०२३
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|-
| १९ फेब्रुवारी २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २६ फेब्रुवारी २०२३
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ५ मार्च २०२३
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १२ मार्च २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| २६ मार्च २०२३
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २ एप्रिल २०२३
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| ९ एप्रिल २०२३
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १६ एप्रिल २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| २३ एप्रिल २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ३० एप्रिल २०२३
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|}

== मे २०२३ ते एप्रिल २०२४ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! [[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]] !! [[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]] !! [[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]] !! मन धागा धागा जोडते नवा !! [[सहकुटुंब सहपरिवार]] !! [[कुन्या राजाची गं तू राणी]] !! [[आई कुठे काय करते!]] !! [[रंग माझा वेगळा]] !! [[प्रेमाची गोष्ट]] !! [[ठरलं तर मग!]] !! [[तुझेच मी गीत गात आहे]] !! [[लक्ष्मीच्या पाऊलांनी]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]] !! [[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]] !! [[अबोली (मालिका)|अबोली]] !! [[पिंकीचा विजय असो!]]
|-
| ७ मे २०२३
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १४ मे २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी १२ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| २१ मे २०२३
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| २८ मे २०२३
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| ४ जून २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| ११ जून २०२३
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| १८ जून २०२३
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| २५ जून २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २ जुलै २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|-
| ९ जुलै २०२३
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १६ जुलै २०२३
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २३ जुलै २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| ३० जुलै २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| ६ ऑगस्ट २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १३ ऑगस्ट २०२३
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २० ऑगस्ट २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|-
| २७ ऑगस्ट २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| ३ सप्टेंबर २०२३
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १० सप्टेंबर २०२३
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १७ सप्टेंबर २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २४ सप्टेंबर २०२३
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ८ ऑक्टोबर २०२३
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १५ ऑक्टोबर २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| २२ ऑक्टोबर २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २९ ऑक्टोबर २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| ५ नोव्हेंबर २०२३
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|-
| १२ नोव्हेंबर २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १९ नोव्हेंबर २०२३
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २६ नोव्हेंबर २०२३
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| ३ डिसेंबर २०२३
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| १० डिसेंबर २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १७ डिसेंबर २०२३
|
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २४ डिसेंबर २०२३
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| ३१ डिसेंबर २०२३
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ७ जानेवारी २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|-
| १४ जानेवारी २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २१ जानेवारी २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| २८ जानेवारी २०२४
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ४ फेब्रुवारी २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| ११ फेब्रुवारी २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १८ फेब्रुवारी २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २५ फेब्रुवारी २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| ३ मार्च २०२४
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १० मार्च २०२४
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| १७ मार्च २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ५
| दुपारी १ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|-
| २४ मार्च २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|-
| ३१ मार्च २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|-
| ७ एप्रिल २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|-
| १४ एप्रिल २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| २१ एप्रिल २०२४
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|-
| २८ एप्रिल २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|}

== मे २०२४ ते चालू ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! [[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]] !! [[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]] !! [[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]] !! [[आई कुठे काय करते!]] !! मन धागा धागा जोडते नवा !! उदे गं अंबे !! [[साधी माणसं (मालिका)|साधी माणसं]] !! [[घरोघरी मातीच्या चुली (मालिका)|घरोघरी मातीच्या चुली]] !! [[प्रेमाची गोष्ट]] !! [[ठरलं तर मग!]] !! [[तुझेच मी गीत गात आहे]] !! [[थोडं तुझं आणि थोडं माझं]] !! [[लक्ष्मीच्या पाऊलांनी]] !! येड लागलं प्रेमाचं !! [[अबोली (मालिका)|अबोली]] !! [[पिंकीचा विजय असो!]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]
|-
| ५ मे २०२४
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १२ मे २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १९ मे २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री १०
|
|
|-
| २६ मे २०२४
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| २ जून २०२४
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ९ जून २०२४
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १६ जून २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २३ जून २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|-
| ३० जून २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ७ जुलै २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री १०
|
|
|
|-
| १४ जुलै २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| २१ जुलै २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २८ जुलै २०२४
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ४ ऑगस्ट २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ११ ऑगस्ट २०२४
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| १८ ऑगस्ट २०२४
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २५ ऑगस्ट २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|-
| १ सप्टेंबर २०२४
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ४
| दुपारी १ आणि संध्या. ५
| दुपारी २ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ८ सप्टेंबर २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १५ सप्टेंबर २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| २२ सप्टेंबर २०२४
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
| दुपारी १२ आणि रात्री १०
|
|
|-
| २९ सप्टेंबर २०२४
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री १०
|-
| ६ ऑक्टोबर २०२४
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
| दुपारी १२ आणि रात्री १०
|
|
|
|-
| १३ ऑक्टोबर २०२४
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| २० ऑक्टोबर २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ५
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ६
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३ नोव्हेंबर २०२४
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १० नोव्हेंबर २०२४
|
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| १७ नोव्हेंबर २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|
|
|
|-
| १ डिसेंबर २०२४
|
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|
|
|
|
|-
| ८ डिसेंबर २०२४
|
|
|
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|}

== दोन तासांचे विशेष भाग ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! मन धागा धागा जोडते नवा !! [[मुलगी झाली हो]] !! [[थोडं तुझं आणि थोडं माझं]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]] !! [[आता होऊ दे धिंगाणा]] !! जय भवानी जय शिवाजी !! नवे लक्ष्य !! येड लागलं प्रेमाचं-[[अबोली (मालिका)|अबोली]] महायुती
|-
| ११ एप्रिल २०२१
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|-
| १५ ऑगस्ट २०२१
|
|
|
|
|
|
| रात्री ९
|
|-
| १४ नोव्हेंबर २०२१
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २१ नोव्हेंबर २०२१
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|-
| २८ नोव्हेंबर २०२१
|
|
|
|
|
| दुपारी १
|
|
|-
| १३ मार्च २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|-
| २४ जुलै २०२२
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|-
| १ जानेवारी २०२३
|
|
|
|
| रात्री ९
|
|
|
|-
| १ ऑक्टोबर २०२३
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|
|
|-
| ३१ डिसेंबर २०२३
|
|
|
|
| रात्री ९
|
|
|
|-
| ७ जुलै २०२४
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|-
| २७ ऑक्टोबर २०२४
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|
|
|
|
|
|-
| २४ नोव्हेंबर २०२४
|
|
|
|
|
|
|
| दुपारी १ आणि संध्या. ७
|}

== विशेष भाग ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! [[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]] !! [[रंग माझा वेगळा]] !! [[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]
|-
| ३ एप्रिल २०२२
|
|
| दुपारी १२ आणि संध्या. ६
|-
| २६ जून २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| ३१ जुलै २०२२
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
| दुपारी १ आणि रात्री ८
|-
| ११ डिसेंबर २०२२
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|
|-
| ५ फेब्रुवारी २०२३
|
|
| दुपारी २ आणि संध्या. ७
|}

=== [[मी होणार सुपरस्टार]] ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! * !! पर्व पहिले !! जल्लोष डान्सचा !! छोटे उस्ताद !! आवाज कुणाचा महाराष्ट्राचा
|-
| १२ जानेवारी २०२०
| दुपारी १२
|
|
|
|-
| २८ नोव्हेंबर २०२१
|
| संध्या. ७
|
|
|-
| ८ मे २०२२
|
|
| संध्या. ७
|
|-
| २१ ऑगस्ट २०२२
|
|
|
| रात्री ८
|}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह]]
[[वर्ग:याद्या]]</text>
      <sha1>h1a1q54cng50oelw9rxdzsdqa828r67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताचे महान्यायवादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296730</id>
    <revision>
      <id>2506727</id>
      <parentid>2504793</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:20:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506727</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4630" sha1="69l4snej50dr7l8oh43woga21r7vp8m" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''भारताचे महान्यायवादी''' (ॲटर्नी जनरल ऑफ इंडिया) हे भारत सरकारचे कायदेशीर सल्लागार व सर्वश्रेष्ठ सरकारी वकील आहे. [[भारताचे संविधान|भारतीय संविधानात]] [[महान्यायवादी|महान्यावादीची]] तरतूद करण्यात आली असून संविधानाच्या ७६ व्या अनुच्छेदानुसार राष्ट्रपती त्याची नेमणूक करतात. भारतीय नागरिकत्व आणि सर्वोच्य न्यायालयात न्यायाधीश म्हणून नेमणूक होण्यास पात्र असलेली व्यक्तीच या पदासाठी पात्र समजली जाते. राष्ट्रपतींची मर्जी असेपर्यंतच अशा व्यक्तीस या अधिकारपदावर राहता येते.

== काम ==
राष्ट्रपतींनी विचारलेल्या कायदेविषयक बाबींवर भारत सरकारला सल्ला देणे, नेमून दिलेली इतर विधिविषयक कामे पार पाडणे, केंद्र सरकारतर्फे दिवाणी व फौजदारी दावे चालविणे इ. महान्यायवादीची प्रमुख कामे होत. यांशिवाय योग्य न्यायासाठी एखाद्या उच्च न्यायालयातील खटला दुसऱ्या उच्च न्यायालयात चालविण्यासाठी सर्वोच्य न्यायालयाकडे अर्ज करणे, अधिवक्ता कायद्याखाली भारतीय वकील परिषदेने एखाद्या अधिवक्त्याच्या व्यावसायिक अथवा इतर गैरवर्तनाबद्दल दिलेला आदेश अन्यायकारक वाटल्यास सर्वोच्य न्यायालयाकडे अर्ज करणे इ. कामेही महान्यायवादीला करावी लागतात.

महाधिवक्त्याप्रमाणेच महान्यायवादी हा वकील व्यवसायाचे नेतृत्व करतो. एखाद्या वकिलाविरूद्ध गैरवर्तणूक अथवा भ्रष्टाचार या आरोपांच्या चौकशीसंबंधात महान्यायवादीस माहिती देण्यात येते. त्याबाबत त्याला आपले म्हणणे न्यायाधीकरणापुढे मांडण्याचा किंवा न्यायाधीकरणाच्या निर्णयाविरूद्ध अपील करण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे.

महान्यायवादीस भारतातील सर्व न्यायालयांत युक्तीवाद करण्याचा अधिकार आहे. संसदेच्या दोन्ही सभागृहांतील कामकाजात तसेच सभागृहांच्या संयुक्त बैठकीत, मतदानाचा हक्क सोडून, त्याला भाग घेण्याचा अधिकार आहे. याशिवाय एखाद्या समितीत सदस्य असल्यास त्या समितीच्या बैठकीत भाषण करण्याचा व कामकाजात भाग घेण्याचा त्याला अधिकार आहे.

== हे सुद्धा पहा ==
* [[महान्यायवादी]]

[[वर्ग:कायदा ]]
[[वर्ग:भारतीय वकील]]</text>
      <sha1>69l4snej50dr7l8oh43woga21r7vp8m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506728</id>
      <parentid>2506727</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>उपवर्गीकरण बदलले&quot;*&quot; - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506728</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4632" sha1="bkfdtjhmah2b1uz4aorryebsbn9cmhw" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''भारताचे महान्यायवादी''' (ॲटर्नी जनरल ऑफ इंडिया) हे भारत सरकारचे कायदेशीर सल्लागार व सर्वश्रेष्ठ सरकारी वकील आहे. [[भारताचे संविधान|भारतीय संविधानात]] [[महान्यायवादी|महान्यावादीची]] तरतूद करण्यात आली असून संविधानाच्या ७६ व्या अनुच्छेदानुसार राष्ट्रपती त्याची नेमणूक करतात. भारतीय नागरिकत्व आणि सर्वोच्य न्यायालयात न्यायाधीश म्हणून नेमणूक होण्यास पात्र असलेली व्यक्तीच या पदासाठी पात्र समजली जाते. राष्ट्रपतींची मर्जी असेपर्यंतच अशा व्यक्तीस या अधिकारपदावर राहता येते.

== काम ==
राष्ट्रपतींनी विचारलेल्या कायदेविषयक बाबींवर भारत सरकारला सल्ला देणे, नेमून दिलेली इतर विधिविषयक कामे पार पाडणे, केंद्र सरकारतर्फे दिवाणी व फौजदारी दावे चालविणे इ. महान्यायवादीची प्रमुख कामे होत. यांशिवाय योग्य न्यायासाठी एखाद्या उच्च न्यायालयातील खटला दुसऱ्या उच्च न्यायालयात चालविण्यासाठी सर्वोच्य न्यायालयाकडे अर्ज करणे, अधिवक्ता कायद्याखाली भारतीय वकील परिषदेने एखाद्या अधिवक्त्याच्या व्यावसायिक अथवा इतर गैरवर्तनाबद्दल दिलेला आदेश अन्यायकारक वाटल्यास सर्वोच्य न्यायालयाकडे अर्ज करणे इ. कामेही महान्यायवादीला करावी लागतात.

महाधिवक्त्याप्रमाणेच महान्यायवादी हा वकील व्यवसायाचे नेतृत्व करतो. एखाद्या वकिलाविरूद्ध गैरवर्तणूक अथवा भ्रष्टाचार या आरोपांच्या चौकशीसंबंधात महान्यायवादीस माहिती देण्यात येते. त्याबाबत त्याला आपले म्हणणे न्यायाधीकरणापुढे मांडण्याचा किंवा न्यायाधीकरणाच्या निर्णयाविरूद्ध अपील करण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे.

महान्यायवादीस भारतातील सर्व न्यायालयांत युक्तीवाद करण्याचा अधिकार आहे. संसदेच्या दोन्ही सभागृहांतील कामकाजात तसेच सभागृहांच्या संयुक्त बैठकीत, मतदानाचा हक्क सोडून, त्याला भाग घेण्याचा अधिकार आहे. याशिवाय एखाद्या समितीत सदस्य असल्यास त्या समितीच्या बैठकीत भाषण करण्याचा व कामकाजात भाग घेण्याचा त्याला अधिकार आहे.

== हे सुद्धा पहा ==
* [[महान्यायवादी]]

[[वर्ग:कायदा ]]
[[वर्ग:भारतीय वकील|*]]</text>
      <sha1>bkfdtjhmah2b1uz4aorryebsbn9cmhw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ॲडव्होकेट जनरल</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297227</id>
    <revision>
      <id>2506708</id>
      <parentid>2140435</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:58:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5221" sha1="o71zs17utads4d85qmd9q182vzajgbe" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
भारतातील '''महाधिवक्ता''' किंवा '''ॲडव्होकेट जनरल''' हे [[राज्य शासन|राज्य सरकारचा]] कायदेशीर सल्लागार असतात. हे पद [[भारतीय राज्यघटनेतील अनुच्छेद २१|भारतीय राज्यघटनेच्या]] अनुच्छेद १६५ द्वारे तयार केले आहे आणि [[केंद्र सरकार|केंद्र सरकारच्या]] स्तरावर असलेल्या [[भारताचे महान्यायवादी|महान्यायवादी]] यांच्याप्रमाणेच आहे. प्रत्येक राज्याचे [[राज्यपाल]] हे [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयाचे]] न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होण्यासाठी पात्र असलेल्या व्यक्तीची महाधिवक्ता म्हणून नियुक्ती करतात.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://vishwakosh.marathi.gov.in/28541/|title=महाधिवक्ता|date=2019-07-04|website=मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती|language=mr-IN|access-date=2022-01-05}}&lt;/ref&gt;

== यादी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! राज्य !! ॲडव्होकेट जनरल !! पदग्रहणाची तारीख
|-
| अरुणाचल प्रदेश || इंद्रनील चौधरी || 
|-
| आंध्र प्रदेश || धम्मलपती श्रीनिवास ||
|-
| आसाम || [[देवजीत सैकिया]] || १९ मे २०२१&lt;ref name=&quot;ag ref4&quot;&gt;{{cite news |title=State Govt Appoints Debojit Saikia as Advocate General of Assam|url=https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/assam-news/state-govt-appoints-debojit-saikia-as-advocate-general-of-assam-539030 |access-date=16 October 2021 |publisher=sentinelassam.com |date=19 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| बिहार || प्रशांत कुमार शाही || १४ जानेवरी २०२३&lt;ref name=&quot;ag ref5&quot;&gt;{{cite news |title=Prashant Kumar Shahi replaces Lalit Kishore as Advocate General of Bihar |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/prashant-kumar-shahi-replaces-lalit-kishore-as-advocate-general-of-bihar/articleshow/96979754.cms |access-date=2 December 2024 |publisher=Times of India |date=14 January 2023}}&lt;/ref&gt; 
|-
| छत्तीसगड || प्रफुल भारत || ११ जानेवारी २०२४&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/raipur/prafull-bharat-is-new-advocate-general-of-chhattisgarh/articleshow/106731048.cms | title=Prafull Bharat is new Advocate General of Chhattisgarh | publisher=Times of India | date=11 January 2024 | accessdate=2 December 2024 | author=Partha Sarathi Behera}}&lt;/ref&gt;
|-
| गोवा || देविदास पांगम ||
|-
| गुजरात || कमल त्रिवेदी ||
|-
| हरियाणा || बी.आर. महाजन ||
|-
| हिमाचल प्रदेश || अशोक शर्मा ||
|-
| जम्मू आणि काश्मीर || डी.सी. रैना ||
|-
| झारखंड || राजीव रंजन ||
|-
| कर्नाटक || शशी किरण शेट्टी ||
|-
| केरळ || के. गोपालकृष्ण कुरूप ||
|-
| मध्य प्रदेश || प्रशांत सिंह  ||
|-
| महाराष्ट्र || डॉ बिरेंद्र सराफ  ||
|-
| मणिपूर || नौरेम कुमारजीत सिंह  ||
|-
| मेघालय || अमित कुमार  ||
|-
| मिझोराम || दिगंत दास  ||
|-
| नागालँड || विक्रमजीत बॅनर्जी  ||
|-
| ओडिशा || पितांबर आचार्य  ||
|-
| पंजाब || गुरमिंदर सिंह  ||
|-
| राजस्थान || राजेंद्र प्रसाद  ||
|-
| सिक्कीम || विवेक कोहली  ||
|-
| तामिळनाडू || पी.एस. रमण  ||
|-
| तेलंगणा || ए. सुदर्शन रेड्डी  ||
|-
| त्रिपुरा || सिद्धार्थ शंकर डे  ||
|-
| उत्तर प्रदेश || अजय कुमार मिश्रा  ||
|-
| उत्तराखंड || एस. एन. बाभूळकर  ||
|-
| पश्चिम बंगाल || किशोर दत्ता  ||
|-
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतातील राज्यव्यवस्था]]</text>
      <sha1>o71zs17utads4d85qmd9q182vzajgbe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506725</id>
      <parentid>2506708</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <origin>2506725</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6058" sha1="98nbi2lj79g4cifa8uy017yzg5r5d1w" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
भारतातील '''महाधिवक्ता''' किंवा '''ॲडव्होकेट जनरल''' हे [[राज्य शासन|राज्य सरकारचा]] कायदेशीर सल्लागार असतात. हे पद [[भारतीय राज्यघटनेतील अनुच्छेद २१|भारतीय राज्यघटनेच्या]] अनुच्छेद १६५ द्वारे तयार केले आहे आणि [[केंद्र सरकार|केंद्र सरकारच्या]] स्तरावर असलेल्या [[भारताचे महान्यायवादी|महान्यायवादी]] यांच्याप्रमाणेच आहे. प्रत्येक राज्याचे [[राज्यपाल]] हे [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयाचे]] न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होण्यासाठी पात्र असलेल्या व्यक्तीची महाधिवक्ता म्हणून नियुक्ती करतात.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://vishwakosh.marathi.gov.in/28541/|title=महाधिवक्ता|date=2019-07-04|website=मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती|language=mr-IN|access-date=2022-01-05}}&lt;/ref&gt;

== यादी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! राज्य !! ॲडव्होकेट जनरल !! पदग्रहणाची तारीख
|-
| अरुणाचल प्रदेश || इंद्रनील चौधरी || २१ एप्रिल २०२३
|-
| आंध्र प्रदेश || धम्मलपती श्रीनिवास || १९ जून २०२४
|-
| आसाम || [[देवजीत सैकिया]] || १९ मे २०२१&lt;ref name=&quot;ag ref4&quot;&gt;{{cite news |title=State Govt Appoints Debojit Saikia as Advocate General of Assam|url=https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/assam-news/state-govt-appoints-debojit-saikia-as-advocate-general-of-assam-539030 |access-date=16 October 2021 |publisher=sentinelassam.com |date=19 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| बिहार || प्रशांत कुमार शाही || १४ जानेवरी २०२३&lt;ref name=&quot;ag ref5&quot;&gt;{{cite news |title=Prashant Kumar Shahi replaces Lalit Kishore as Advocate General of Bihar |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/prashant-kumar-shahi-replaces-lalit-kishore-as-advocate-general-of-bihar/articleshow/96979754.cms |access-date=2 December 2024 |publisher=Times of India |date=14 January 2023}}&lt;/ref&gt; 
|-
| छत्तीसगड || प्रफुल भारत || ११ जानेवारी २०२४&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/raipur/prafull-bharat-is-new-advocate-general-of-chhattisgarh/articleshow/106731048.cms | title=Prafull Bharat is new Advocate General of Chhattisgarh | publisher=Times of India | date=11 January 2024 | accessdate=2 December 2024 | author=Partha Sarathi Behera}}&lt;/ref&gt;
|-
| गोवा || देविदास पांगम || १० जून २०१९&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.barandbench.com/interviews/infrastructure-projects-required-but-ecology-also-needs-to-be-taken-care-of-goa-advocate-general-devidas-pangam | title=Infrastructure projects required, but ecology also needs to be taken care of: Goa Advocate General Devidas Pangam |publisher=Bar and Bench | accessdate=2 December 2024 |date=23 June 2022}}&lt;/ref&gt;
|-
| गुजरात || कमल त्रिवेदी ||
|-
| हरियाणा || बी.आर. महाजन || नोव्हेंबर २०१४
|-
| हिमाचल प्रदेश || अनुप कुमार रतन || २१ डिसेंबर २०२२&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Anup Kumar Rattan Appointed As Himachal Pradesh Advocate General|url=https://www.livelaw.in/news-updates/anup-kumar-rattan-appointed-advocate-general-of-himachal-pradesh-217314 | accessdate=2 December 2024 }}&lt;/ref&gt;
|-
| जम्मू आणि काश्मीर || डी.सी. रैना ||
|-
| झारखंड || राजीव रंजन ||
|-
| कर्नाटक || शशी किरण शेट्टी ||
|-
| केरळ || के. गोपालकृष्ण कुरूप ||
|-
| मध्य प्रदेश || प्रशांत सिंह  ||
|-
| महाराष्ट्र || डॉ बिरेंद्र सराफ  ||
|-
| मणिपूर || नौरेम कुमारजीत सिंह  ||
|-
| मेघालय || अमित कुमार  ||
|-
| मिझोराम || दिगंत दास  ||
|-
| नागालँड || विक्रमजीत बॅनर्जी  ||
|-
| ओडिशा || पितांबर आचार्य  ||
|-
| पंजाब || गुरमिंदर सिंह  ||
|-
| राजस्थान || राजेंद्र प्रसाद  ||
|-
| सिक्कीम || विवेक कोहली  ||
|-
| तामिळनाडू || पी.एस. रमण  ||
|-
| तेलंगणा || ए. सुदर्शन रेड्डी  ||
|-
| त्रिपुरा || सिद्धार्थ शंकर डे  ||
|-
| उत्तर प्रदेश || अजय कुमार मिश्रा  ||
|-
| उत्तराखंड || एस. एन. बाभूळकर  ||
|-
| पश्चिम बंगाल || किशोर दत्ता  ||
|-
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतातील राज्यव्यवस्था]]</text>
      <sha1>98nbi2lj79g4cifa8uy017yzg5r5d1w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506726</id>
      <parentid>2506725</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6109" sha1="hqncljoagw2c2mhw3ywukfmffvzakwh" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
भारतातील '''महाधिवक्ता''' किंवा '''ॲडव्होकेट जनरल''' हे [[राज्य शासन|राज्य सरकारचा]] कायदेशीर सल्लागार असतात. हे पद [[भारतीय राज्यघटनेतील अनुच्छेद २१|भारतीय राज्यघटनेच्या]] अनुच्छेद १६५ द्वारे तयार केले आहे आणि [[केंद्र सरकार|केंद्र सरकारच्या]] स्तरावर असलेल्या [[भारताचे महान्यायवादी|महान्यायवादी]] यांच्याप्रमाणेच आहे. प्रत्येक राज्याचे [[राज्यपाल]] हे [[उच्च न्यायालय|उच्च न्यायालयाचे]] न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होण्यासाठी पात्र असलेल्या व्यक्तीची महाधिवक्ता म्हणून नियुक्ती करतात.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://vishwakosh.marathi.gov.in/28541/|title=महाधिवक्ता|date=2019-07-04|website=मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती|language=mr-IN|access-date=2022-01-05}}&lt;/ref&gt;

== यादी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! राज्य !! ॲडव्होकेट जनरल !! पदग्रहणाची तारीख
|-
| अरुणाचल प्रदेश || इंद्रनील चौधरी || २१ एप्रिल २०२३
|-
| आंध्र प्रदेश || धम्मलपती श्रीनिवास || १९ जून २०२४
|-
| आसाम || [[देवजीत सैकिया]] || १९ मे २०२१&lt;ref name=&quot;ag ref4&quot;&gt;{{cite news |title=State Govt Appoints Debojit Saikia as Advocate General of Assam|url=https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/assam-news/state-govt-appoints-debojit-saikia-as-advocate-general-of-assam-539030 |access-date=16 October 2021 |publisher=sentinelassam.com |date=19 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| बिहार || प्रशांत कुमार शाही || १४ जानेवरी २०२३&lt;ref name=&quot;ag ref5&quot;&gt;{{cite news |title=Prashant Kumar Shahi replaces Lalit Kishore as Advocate General of Bihar |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/prashant-kumar-shahi-replaces-lalit-kishore-as-advocate-general-of-bihar/articleshow/96979754.cms |access-date=2 December 2024 |publisher=Times of India |date=14 January 2023}}&lt;/ref&gt; 
|-
| छत्तीसगड || प्रफुल भारत || ११ जानेवारी २०२४&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/raipur/prafull-bharat-is-new-advocate-general-of-chhattisgarh/articleshow/106731048.cms | title=Prafull Bharat is new Advocate General of Chhattisgarh | publisher=Times of India | date=11 January 2024 | accessdate=2 December 2024 | author=Partha Sarathi Behera}}&lt;/ref&gt;
|-
| गोवा || देविदास पांगम || १० जून २०१९&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.barandbench.com/interviews/infrastructure-projects-required-but-ecology-also-needs-to-be-taken-care-of-goa-advocate-general-devidas-pangam | title=Infrastructure projects required, but ecology also needs to be taken care of: Goa Advocate General Devidas Pangam |publisher=Bar and Bench | accessdate=2 December 2024 |date=23 June 2022}}&lt;/ref&gt;
|-
| गुजरात || कमल त्रिवेदी ||
|-
| हरियाणा || बी.आर. महाजन || नोव्हेंबर २०१४
|-
| हिमाचल प्रदेश || अनुप कुमार रतन || २१ डिसेंबर २०२२&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Anup Kumar Rattan Appointed As Himachal Pradesh Advocate General|url=https://www.livelaw.in/news-updates/anup-kumar-rattan-appointed-advocate-general-of-himachal-pradesh-217314 | accessdate=2 December 2024 }}&lt;/ref&gt;
|-
| जम्मू आणि काश्मीर || डी.सी. रैना ||
|-
| झारखंड || राजीव रंजन ||
|-
| कर्नाटक || शशी किरण शेट्टी ||
|-
| केरळ || के. गोपालकृष्ण कुरूप ||
|-
| मध्य प्रदेश || प्रशांत सिंह  ||
|-
| महाराष्ट्र || डॉ बिरेंद्र सराफ  ||
|-
| मणिपूर || नौरेम कुमारजीत सिंह  ||
|-
| मेघालय || अमित कुमार  ||
|-
| मिझोराम || दिगंत दास  ||
|-
| नागालँड || विक्रमजीत बॅनर्जी  ||
|-
| ओडिशा || पितांबर आचार्य  ||
|-
| पंजाब || गुरमिंदर सिंह  ||
|-
| राजस्थान || राजेंद्र प्रसाद  ||
|-
| सिक्कीम || विवेक कोहली  ||
|-
| तामिळनाडू || पी.एस. रमण  ||
|-
| तेलंगणा || ए. सुदर्शन रेड्डी  ||
|-
| त्रिपुरा || सिद्धार्थ शंकर डे  ||
|-
| उत्तर प्रदेश || अजय कुमार मिश्रा  ||
|-
| उत्तराखंड || एस. एन. बाभूळकर  ||
|-
| पश्चिम बंगाल || किशोर दत्ता  ||
|-
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतातील राज्यव्यवस्था]]
[[वर्ग:भारतीय वकील|*]]</text>
      <sha1>hqncljoagw2c2mhw3ywukfmffvzakwh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२२</title>
    <ns>0</ns>
    <id>302786</id>
    <revision>
      <id>2506626</id>
      <parentid>2503881</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:39:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506626</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7687" sha1="7pit864x3noril3bv6kwz3dxpwlsky8" xml:space="preserve">{{Infobox award
| image = 
| image_size = 
| image_upright =
| caption = 
| awarded_for = 
| presenter = [[स्टार प्रवाह]]
| country = [[भारत]]
| firstawarded = 
| lastawarded = 
| reward = 
| former name = 
| network = 
| holder_label = 
| holder = 
| award1_type = सर्वाधिक विजेते
| award1_winner = ''[[आई कुठे काय करते!]]'' (४)
| award2_type = विजेती मालिका
| award2_winner = ''[[रंग माझा वेगळा]]''
}}

'''स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२२''' ({{lang-en|Star Pravah Parivar Awards 2022}}) या सोहळ्यात २०२२ च्या सर्वोत्कृष्ट मालिकांना गौरविण्यात आले होते. हा सोहळा ३ एप्रिल २०२२ रोजी संपन्न झाला.

==नामांकने आणि विजेते==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट मालिका
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट परिवार
|-
|
* '''''[[रंग माझा वेगळा]]'''''
|
* '''कानिटकर – ''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]'''''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट सासरे
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट सासू
|-
|
* '''विनायक देशमुख (अप्पा) – ''[[आई कुठे काय करते!]]'' – किशोर महाबोले'''
|
* '''सौंदर्या इनामदार – ''[[रंग माझा वेगळा]]'' – [[हर्षदा खानविलकर]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट भावंडं
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट खलनायिका
|-
|
* '''सूर्यकांत, वैभव, प्रशांत, ओंकार – ''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]'' – [[सुनील बर्वे]], अमेय बर्वे, आकाश नलावडे, आकाश शिंदे'''
|
* '''संजना देशमुख – ''[[आई कुठे काय करते!]]'' – [[रुपाली भोसले]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट चेहरा पुरुष
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट चेहरा स्त्री
|-
|
* '''अंकुश शिंदे – ''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]'' – सचित पाटील'''
|
* '''अपूर्वा कानिटकर – ''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]'' – [[ज्ञानदा रामतीर्थकर]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट आई
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट वडील
|-
|
* '''अरुंधती जोगळेकर – ''[[आई कुठे काय करते!]]'' – [[मधुराणी गोखले-प्रभुलकर]]'''
|
* '''पिंकीचे बाबा – ''[[पिंकीचा विजय असो!]]'' – अतुल कासवा'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट सून
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट मुलगी
|-
|
* '''कीर्ती जामखेडकर – ''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]'' – [[समृद्धी केळकर]]'''
|
* '''सिंधू रत्नपारखी – ''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]'' – सायली देवधर'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवरा
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट स्टायलिश जोडी
|-
|
* '''शुभम जामखेडकर – ''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]'' – हर्षद अतकरी'''
* '''शौनक जहागीरदार – ''[[मुलगी झाली हो]]'' – योगेश सोहोनी'''
|
* '''पल्लवी-शांतनू – ''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]'' – पूजा बिरारी-अक्षर कोठारी'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट जोडी
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट सूत्रसंचालक
|-
|
* '''गौरी-जयदीप – ''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]'' – गिरीजा प्रभू-मंदार जाधव'''
|
* '''[[सिद्धार्थ चांदेकर]] – ''[[मी होणार सुपरस्टार]] छोटे उस्ताद'''''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य पुरुष
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य स्त्री
|-
|
* '''अक्षय मुकादम – ''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]'' – [[शशांक केतकर]]'''
|
* '''पिंकी धोंडे-पाटील – ''[[पिंकीचा विजय असो!]]'' – शरयू सोनावणे'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट पोशाख
|-
|
* '''''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]'''''
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
!colspan=&quot;2&quot;| विशेष सन्मान (मालिका) 
|-
| '''''नवे लक्ष्य'''''
|}

==विक्रम==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;display:inline-table;&quot;
|+सर्वाधिक विजेते
! पुरस्कार
! मालिका
|-
|४
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
| rowspan=&quot;5&quot;| २
|''[[फुलाला सुगंध मातीचा]]''
|-
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
|''[[पिंकीचा विजय असो!]]''
|-
| rowspan=&quot;7&quot;| १
|''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]''
|-
|''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]''
|-
|''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]''
|-
|''[[मुलगी झाली हो]]''
|-
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|''[[मी होणार सुपरस्टार]] छोटे उस्ताद''
|-
|''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]''
|}

==हे सुद्धा पहा==
* [[स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार]]

[[वर्ग:स्टार प्रवाह पुरस्कार|परिवार]]</text>
      <sha1>7pit864x3noril3bv6kwz3dxpwlsky8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सचित पाटील</title>
    <ns>0</ns>
    <id>306272</id>
    <revision>
      <id>2506610</id>
      <parentid>2120108</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:27:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506610</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2501" sha1="5ew72idylvoethbdoq1a0eikmb3yfcg" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट व्यक्ती|जन्म_दिनांक={{Birth date and age|1979|9|27|df=yes}}|नाव=सचित पाटील|राष्ट्रीयत्व=[[भारत|भारतीय]]|पेशा=अभिनेता, सूत्रसंचालन|प्रसिद्ध_कामे=[[राधा प्रेम रंगी रंगली]], [[अबोली (मालिका)|अबोली]]|धर्म=[[हिंदू]]}}

'''सचित पाटील''' हा एक भारतीय अभिनेता, दिग्दर्शक, लेखक आणि नाट्य दिग्दर्शक आहे. [[मराठी चलचित्रपट|मराठी चित्रपटसृष्टीतील]] त्यांच्या कामासाठी त्यांची ओळख आहे. '''क्यों''' या [[बॉलीवूड]] चित्रपटातून त्याने पदार्पण केले (२००३). त्याने [[अवधूत गुप्ते|अवधूत गुप्तेच्या]] ''[[झेंडा (चित्रपट)|झेंडा]]'' (२०१०) मधून [[मराठी चलचित्रपट|मराठी चित्रपटात]] पदार्पण केले, जे बॉक्स ऑफिसवर यशस्वी ठरले. सुपरहिट '''साडे माडे तीन''' या चित्रपटाद्वारे त्याने दिग्दर्शनात पदार्पण केले.

== कारकीर्द ==
===चित्रपट===
* झेंडा
* क्षणभर विश्रांती
* अर्जुन
* क्लासमेट्स
* फ्रेंड्स
* पैसा पैसा

===मालिका===
* [[राधा प्रेम रंगी रंगली]]
* तू चांदणे शिंपीत जाशी
* [[अबोली (मालिका)|अबोली]]

===सूत्रसंचालन===
* गुडमॉर्निंग महाराष्ट्र
* शॉपिंग शॉपिंग

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेते]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मराठी चित्रपट अभिनेते]]</text>
      <sha1>5ew72idylvoethbdoq1a0eikmb3yfcg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२३</title>
    <ns>0</ns>
    <id>328097</id>
    <revision>
      <id>2506625</id>
      <parentid>2503878</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:38:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8348" sha1="ikb14nwzpaka5r9huo4xqxytt1ze11u" xml:space="preserve">{{Infobox award
| image = 
| image_size = 
| image_upright =
| caption = 
| awarded_for = 
| presenter = [[स्टार प्रवाह]]
| country = [[भारत]]
| firstawarded = 
| lastawarded = 
| reward = 
| former name = 
| network = [[स्टार प्रवाह]]
| holder_label = 
| holder = 
| award1_type = सर्वाधिक विजेते
| award1_winner = ''[[रंग माझा वेगळा]]'', ''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]'' (४)
| award2_type = विजेती मालिका
| award2_winner = ''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
}}

'''स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार २०२३''' ({{lang-en|Star Pravah Parivar Awards 2023}}) या सोहळ्यात २०२३ च्या सर्वोत्कृष्ट मालिकांना गौरविण्यात आले होते. हा सोहळा १९ मार्च २०२३ रोजी संपन्न झाला.

==नामांकने आणि विजेते==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट मालिका
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट परिवार
|-
|
* '''''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]'''''
|
* '''मोरे – ''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]'''''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | महाराष्ट्राची धडाकेबाज व्यक्तिरेखा
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | महाराष्ट्राची लाडकी व्यक्तिरेखा
|-
|
* '''पिंकी धोंडे-पाटील – ''[[पिंकीचा विजय असो!]]'' – शरयू सोनावणे'''
|
* '''अरुंधती केळकर – ''[[आई कुठे काय करते!]]'' – [[मधुराणी गोखले-प्रभुलकर]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट भावंडं
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट खलनायिका
|-
|
* '''विनायक, विठ्ठल, विकास, विद्या – ''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]'' – [[शरद पोंक्षे]], मंगेश कदम, अतुल तोडणकर, [[सारिका निलाटकर-नवाथे]]'''
|
* '''श्वेता इनामदार – ''[[रंग माझा वेगळा]]'' – अनघा भगरे'''
* '''मोनिका कामत – ''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]'' – [[प्रिया मराठे]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट चेहरा पुरुष
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट चेहरा स्त्री
|-
|
* '''अर्जुन सुभेदार – ''[[ठरलं तर मग!]]'' – अमित भानुशाली'''
|
* '''संजना देशमुख – ''[[आई कुठे काय करते!]]'' – [[रुपाली भोसले]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट आई
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट वडील
|-
|
* '''दीपा इनामदार – ''[[रंग माझा वेगळा]]'' – [[रेश्मा शिंदे]]'''
|
* '''मल्हार कामत – ''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]'' – [[अभिजीत खांडकेकर]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट सून
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट निवेदक
|-
|
* '''अपूर्वा कानिटकर – ''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]'' – [[ज्ञानदा रामतीर्थकर]]'''
|
* '''[[सिद्धार्थ जाधव]] – ''[[आता होऊ दे धिंगाणा]]'''''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवरा
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट पत्नी
|-
|
* '''अक्षय मुकादम – ''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]'' – [[शशांक केतकर]]'''
|
* '''अबोली शिंदे – ''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]'' – गौरी कुलकर्णी'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट जोडी
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट स्टायलिश जोडी
|-
|
* '''पल्लवी-शांतनू – ''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]'' – पूजा बिरारी-अक्षर कोठारी'''
|
* '''सिंधू-राघव – ''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]'' – सायली देवधर-संकेत पाठक'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य पुरुष
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट नवीन सदस्य स्त्री
|-
|
* '''आकाश महाजन – ''[[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]]'' – यशोमान आपटे'''
|
* '''सायली पाटील – ''[[ठरलं तर मग!]]'' – [[जुई गडकरी]]'''
|-
! style=&quot;background:#EEDD82;&quot; | सर्वोत्कृष्ट मुलगी
|-
|
* '''कार्तिकी इनामदार – ''[[रंग माझा वेगळा]]'' – मैत्रेयी दाते'''
* '''दीपिका इनामदार – ''[[रंग माझा वेगळा]]'' – स्पृहा दळी'''
* '''स्वरा कामत – ''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]'' – अवनी तायवाडे'''
* '''पिहू कामत – ''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]'' – अवनी जोशी'''
* '''लक्ष्मी शिंदे – ''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]'' – साईशा साळवी'''
|}

==विक्रम==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;display:inline-table;&quot;
|+सर्वाधिक विजेते
! पुरस्कार
! मालिका
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| ४
|''[[रंग माझा वेगळा]]''
|-
|''[[तुझेच मी गीत गात आहे]]''
|-
| rowspan=&quot;4&quot;| २
|''[[सुख म्हणजे नक्की काय असतं!]]''
|-
|''[[ठरलं तर मग!]]''
|-
|''[[आई कुठे काय करते!]]''
|-
|''[[ठिपक्यांची रांगोळी (मालिका)|ठिपक्यांची रांगोळी]]''
|-
| rowspan=&quot;8&quot;| १
|''[[लग्नाची बेडी (मालिका)|लग्नाची बेडी]]''
|-
|''[[मुरांबा (मालिका)|मुरांबा]]''
|-
|''[[शुभविवाह (मालिका)|शुभविवाह]]''
|-
|''[[स्वाभिमान - शोध अस्तित्वाचा]]''
|-
|''[[सहकुटुंब सहपरिवार]]''
|-
|''[[आता होऊ दे धिंगाणा]]''
|-
|''[[अबोली (मालिका)|अबोली]]''
|-
|''[[पिंकीचा विजय असो!]]''
|}

==हे सुद्धा पहा==
* [[स्टार प्रवाह परिवार पुरस्कार]]

[[वर्ग:स्टार प्रवाह पुरस्कार|परिवार]]</text>
      <sha1>ikb14nwzpaka5r9huo4xqxytt1ze11u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शैलेश दातार</title>
    <ns>0</ns>
    <id>328167</id>
    <revision>
      <id>2506641</id>
      <parentid>2254988</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:52:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506641</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1361" sha1="rkvu0g379xwenaakt9xenhgfk31yt6q" xml:space="preserve">'''शैलेश दातार''' हे एक भारतीय चित्रपट, दूरदर्शन आणि रंगमंच अभिनेते आहेत, ज्यांनी मराठी रंगभूमी आणि दूरदर्शनमध्ये सुरुवात केली. देवों के देव या पौराणिक टीव्ही मालिकेत [[नारद मुनी|नारदांची]] भूमिका साकारण्यासाठी ते प्रसिद्ध आहेत.

{{विस्तार}}

== मालिका ==
* [[चार दिवस सासूचे (मालिका)|चार दिवस सासूचे]]
* [[असंभव (मालिका)|असंभव]]
* [[झांसी की रानी (दूरचित्रवाणी मालिका)|झांसी की रानी]]
* [[उंच माझा झोका]]
* [[असावा सुंदर स्वप्नांचा बंगला]]
* [[तुझेच मी गीत गात आहे]]
* [[राधा प्रेम रंगी रंगली]]

[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेते]]</text>
      <sha1>rkvu0g379xwenaakt9xenhgfk31yt6q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य:Dostojewskij/माझे योगदान</title>
    <ns>2</ns>
    <id>330280</id>
    <revision>
      <id>2506599</id>
      <parentid>2373627</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T23:24:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dostojewskij</username>
        <id>46392</id>
      </contributor>
      <comment>२ डिसेंबर २०२४</comment>
      <origin>2506599</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6281" sha1="58u5st3no4rjwalh4j2074ia3dh080y" xml:space="preserve">[[File:Marathispeakers.png|thumb|right|220px|[[मराठी भाषा]]]]
{| align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border: 1px solid #A4FFA4; background-color: #F3FFF3; border: 5px solid #F3FFF3&quot;
|-
| 
* User ID: 46.392
* Registration date: 2014-09-14
|-
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Date !! Live edits !! Deleted edits !! Total edits !! Main !! Pages edited (total)
|-
| १३ नोव्हेंबर २०१४ || 1 || 0 || 1 || 1 || 1
|-
| २० एप्रिल २०२३ || 35 || 0 || 35 || 31 || 33
|-
| २४ जुलै २०२३ || 41 || 0 || 41 || 35 || 38
|-
| १२ फेब्रुवारी २०२४ || 43 || 0 || 43 || 36 || 39
|-
| २ डिसेंबर २०२४ || 54 || 1 || 55 || 45 || 49
|-
! Data !! &lt;small&gt;सजीव संपादने&lt;/small&gt; !! &lt;small&gt;वगळलेली संपादने&lt;/small&gt; !! &lt;small&gt;एकूण संपादने&lt;/small&gt; !! मुख्य  !! &lt;small&gt;संपादिलेली पाने (एकूण)&lt;/small&gt;
|-
|}

== वर्ष मोजणी ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Year !! Live edits !! Deleted edits !! Total edits !! Namespace Main
|-
| 2014 || 3 || 0 || 3 || 3
|-
| 2015 || 1 || 0 || 1 || 0
|-
| 2016 || 0 || 0 || 0 || 0
|-
| 2017 || 2 || 0 || 2 || 0
|-style='background:#FFEE77'
| 2018 || '''13''' || 0 || '''13''' || '''13'''
|-
| 2019 || 4 || 0 || 4 || 4
|-
| 2020 || 4 || 0 || 4 || 4
|-
| 2021 || 1 || 0 || 1 || 1
|-
| 2022 || 4 || 0 || 4 || 3
|-style='background:#DDAA77'
| 2023 || 10 || 0 || 10 || 7
|-style='background:#C0C0C0'
| 2024&lt;br/&gt;&lt;small&gt;&lt;small&gt;(02.12.2024)&lt;/small&gt;&lt;/small&gt; || 12 || 1 || 13 || 10
|-
|}

* [https://xtools.wmflabs.org/ec/mr.wikipedia.org/Dostojewskij xtools.wmflabs]
* [https://mr.wikiscan.org/?menu=userstats&amp;user=Dostojewskij mr.wikiscan]

&lt;div style=&quot;border: 3px solid green; margin: 2px; background-color: white;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin: 10px;&quot;&gt;
* [[चित्र:Wikidata-logo.svg|20px]] [[wikidata:User:Dostojewskij/Contributions]]
* [[चित्र:Commons-logo.svg|20px]] [[commons:User:Dostojewskij/Contributions]]
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

[[de:Benutzer:Dostojewskij/Bearbeitungen]]
[[ca:Usuari:Dostojewskij/Contribucions]]
[[ru:Участник:Dostojewskij/Мои правки]]
[[oc:Utilizaire:Dostojewskij/Contribucions]]
[[pl:Wikipedysta:Dostojewskij/Wkład]]
[[nl:Gebruiker:Dostojewskij/Gebruikersbijdragen]]
[[fr:Utilisateur:Dostojewskij/Contributions]]
[[pt:Usuário(a):Dostojewskij/Contribuições]]
[[en:User:Dostojewskij/Contributions]]
[[scn:Utenti:Dostojewskij/Cuntribbuti]]
[[es:Usuario:Dostojewskij/Contribuciones]]
[[uk:Користувач:Dostojewskij/Внесок]]
[[no:Bruker:Dostojewskij/Bidrag]]
[[sv:Användare:Dostojewskij/Bidrag]]
[[cs:Wikipedista:Dostojewskij/Příspěvky]]
[[ht:Itilizatè:Dostojewskij/Kontribisyon]]
[[zh-min-nan:Iōng-chiá:Dostojewskij/Kòng-hiàn]]
[[bg:Потребител:Dostojewskij/Приноси]]
[[wuu:User:Dostojewskij/我个贡献]]
[[lv:Dalībnieks:Dostojewskij/Devums]]
[[tr:Kullanıcı:Dostojewskij/Katkılarım]]
[[ro:Utilizator:Dostojewskij/Contribuții]]
[[mai:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/योगदान]]
[[da:Bruger:Dostojewskij/Bidrag]]
[[crh:Qullanıcı:Dostojewskij/İsseler]]
[[id:Pengguna:Dostojewskij/Kontribusi]]
[[mk:Корисник:Dostojewskij/Придонеси]]
[[ky:Колдонуучу:Dostojewskij/Салымдарым]]
[[lmo:Utent:Dostojewskij/Contribuzzion]]
[[mg:Mpikambana:Dostojewskij/Fandraisan'anjara]]
[[ko:사용자:Dostojewskij/기여]]
[[it:Utente:Dostojewskij/Contributi]]
[[zh:User:Dostojewskij/贡献]]
[[be:Удзельнік:Dostojewskij/Уклад]]
[[ja:利用者:Dostojewskij/投稿記録]]
[[kk:Қатысушы:Dostojewskij/Үлесім]]
[[uz:Foydalanuvchi:Dostojewskij/Hissam]]
[[ms:Pengguna:Dostojewskij/Sumbangan]]
[[ceb:Gumagamit:Dostojewskij/Mga tampo]]
[[la:Usor:Dostojewskij/Conlationes]]
[[fi:Käyttäjä:Dostojewskij/Muokkaukset]]
[[sk:Redaktor:Dostojewskij/Príspevky]]
[[nn:Brukar:Dostojewskij/Bidrag]]
[[fa:کاربر:Dostojewskij/مشارکت‌ها]]
[[vi:Thành viên:Dostojewskij/Đóng góp]]
[[ml:ഉപയോക്താവ്:Dostojewskij/സംഭാവനകൾ]]
[[ne:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/मेरो योगदानहरू]]
[[mn:Хэрэглэгч:Dostojewskij/Хэрэглэгчийн хувь нэмэр]]
[[az:İstifadəçi:Dostojewskij/Töhfələrim]]
[[cv:Хутшăнакан:Dostojewskij/Хывнӑ тӳпе]]
[[et:Kasutaja:Dostojewskij/Kaastöö]]
[[tl:Tagagamit:Dostojewskij/Mga ambag ko]]
[[simple:User:Dostojewskij/My changes]]
[[hi:सदस्य:Dostojewskij/योगदान]]
[[af:Gebruiker:Dostojewskij/Bydraes]]
[[pa:ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Dostojewskij/ਯੋਗਦਾਨ]]
[[sl:Uporabnik:Dostojewskij/Prispevki]]
[[hr:Suradnik:Dostojewskij/Doprinosi]]
[[sh:Korisnik:Dostojewskij/Doprinos]]
[[sco:Uiser:Dostojewskij/Contreibutions]]
[[dty:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/मेरो योगदानहरू]]
[[sah:Кыттааччы:Dostojewskij/Суруйуу тиһилигэ]]
[[gl:Usuario:Dostojewskij/Contribucións]]
[[eu:Lankide:Dostojewskij/Nire ekarpenak]]
[[se:Geavaheaddji:Dostojewskij/Mu rievdadusat]]
[[eo:Uzanto:Dostojewskij/Kontribuoj]]
[[kaa:Paydalanıwshı:Dostojewskij/Úlesim]]
[[tg:Корбар:Dostojewskij/Ҳисса]]
[[el:Χρήστης:Dostojewskij/Η συνεισφορά μου]]
[[ka:მომხმარებელი:Dostojewskij/წვლილი]]
[[bn:ব্যবহারকারী:Dostojewskij/অবদান]]
[[sr:Корисник:Dostojewskij/Доприноси]]
[[hy:Մասնակից:Dostojewskij/Ներդրում]]
[[bar:Nutza:Dostojewskij/Mei Gschriebnas]]
[[lt:Naudotojas:Dostojewskij/Mano indėlis]]
[[ln:Utilisateur:Dostojewskij/Nkásá nakomí]]
[[mhr:Пайдаланыше:Dostojewskij/Мыйын надырем]]
[[kw:Devnydhyer:Dostojewskij/Kevrohow]]
[[ta:பயனர்:Dostojewskij/பங்களிப்புக்கள்]]
[[kn:ಸದಸ್ಯ:Dostojewskij/ನನ್ನ ಕಾಣಿಕೆಗಳು]]
[[pam:User:Dostojewskij/Deng ambag]]
[[olo:Käyttäi:Dostojewskij/Kohendukset]]
[[te:వాడుకరి:Dostojewskij/నా మార్పులు]]
[[pdc:Yuuser:Dostojewskij/Mei Ardickele]]</text>
      <sha1>58u5st3no4rjwalh4j2074ia3dh080y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शर्मिष्ठा राऊत</title>
    <ns>0</ns>
    <id>332957</id>
    <revision>
      <id>2506611</id>
      <parentid>2499835</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T04:28:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506611</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3744" sha1="8ljl6payu2aa252upk5hdielbn7ujnw" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट व्यक्ती|जन्म_दिनांक={{birth date and age|df=y|1984|04|22}}|नाव=शर्मिष्ठा राऊत|राष्ट्रीयत्व=[[भारतीय]]|पेशा=अभिनेत्री|प्रसिद्ध_कामे=[[जुळून येती रेशीमगाठी]], [[मन उधाण वाऱ्याचे]]|धर्म=[[हिंदू]]|जोडीदार=तेजस देसाई|जन्म_स्थान=मुंबई, महाराष्ट्र|टोपणनावे=|मूळ_गाव=|उर्फ=|जन्मनाव=शर्मिष्ठा राऊत देसाई}}

'''शर्मिष्ठा राऊत''' ही एक भारतीय अभिनेत्री आहे जी प्रामुख्याने मराठी चित्रपट आणि टीव्ही मालिकांमध्ये काम करते.&lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/marathi/sharmishta-raut-to-start-her-journey-as-a-producer-soon/articleshow/97446204.cms?from=mdr|title=Sharmishta Raut to start her journey as a producer soon|date=2023-01-30|work=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en|issn=0971-8257|access-date=2023-06-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/india/marathi-actress-sharmishta-raut-launches-her-production-house-with-tejas-desai-6961351.html|title=Marathi actress Sharmishta Raut starts production house, will make daily soap|date=2023-01-31|website=News18|language=en|access-date=2023-06-03}}&lt;/ref&gt; ती [[स्टार प्रवाह]]वर प्रसारित झालेल्या ''[[मन उधाण वाऱ्याचे]]'' मालिकेतील नीरजाच्या विरोधी भूमिकेसाठी आणि [[झी मराठी]]वरील मालिका ''[[उंच माझा झोका]]'' ताई काकूच्या भूमिकेत आणि अर्चना म्हणून ''[[जुळून येती रेशीमगाठी]]'' या भूमिकेसाठी प्रसिद्ध आहे.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/marathi/bigg-boss-marathi-from-a-bharatnatyam-dancer-to-an-actress-heres-a-look-at-sharmishtha-rauts-journey-/photostory/64302952.cms|title=Bigg Boss Marathi: From a Bharatnatyam dancer to an actress, here's a look at Sharmishtha Raut's journey|date=2018-05-24|website=[[द टाइम्स ऑफ इंडिया]]|language=en|access-date=2023-06-12}}&lt;/ref&gt; तिने ''[[तुला शिकवीन चांगलाच धडा]]'' आणि ''[[नवरी मिळे हिटलरला]]'' या मालिकांची निर्मिती केली आहे.

== मालिका ==
* [[मन उधाण वाऱ्याचे]]
* [[उंच माझा झोका]]
* [[जुळून येती रेशीमगाठी]]
* [[सुखाच्या सरींनी हे मन बावरे]]
* [[बिग बॉस मराठी १]]
* [[मुलगी झाली हो]]
* [[सारं काही तिच्यासाठी]]
* [[अबोली (मालिका)|अबोली]]

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>8ljl6payu2aa252upk5hdielbn7ujnw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ऋग्वेदी प्रधान</title>
    <ns>0</ns>
    <id>333304</id>
    <revision>
      <id>2506639</id>
      <parentid>2296584</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:51:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1233" sha1="7gngvjye4faknvjueomub3xdekm62b8" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट व्यक्ती|जन्म_दिनांक=|नाव=ऋग्वेदी प्रधान|राष्ट्रीयत्व=[[भारतीय]]|पेशा=अभिनेत्री|प्रसिद्ध_कामे=[[उंच माझा झोका]]|धर्म=[[हिंदू]]|जोडीदार=विरेन प्रधान}}

'''ऋग्वेदी प्रधान''' ही एक भारतीय मराठी अभिनेत्री आहेत जी प्रामुख्याने मराठी दूरचित्रवाणी मालिकांमध्ये काम करते‌.

{{विस्तार}}

== मालिका ==
* [[वहिनीसाहेब]]
* [[उंच माझा झोका]]
* [[स्वामिनी]]
* [[नांदा सौख्य भरे]]
* [[राधा प्रेम रंगी रंगली]]
* [[यशोदा - गोष्ट श्यामच्या आईची]]

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी अभिनेत्री]]
[[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>7gngvjye4faknvjueomub3xdekm62b8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पिंकीचा विजय असो!</title>
    <ns>0</ns>
    <id>335429</id>
    <revision>
      <id>2506621</id>
      <parentid>2424213</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:23:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506621</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4006" sha1="b63qhlud4k5dk0q7t9exznem9syk6cz" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = पिंकीचा विजय असो!
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = [[आदिनाथ कोठारे]], [[महेश कोठारे]]
| निर्मिती संस्था = कोठारे व्हिजन
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| विजेते = 
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतकार =  
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या =
| एपिसोड संख्या = ७३६
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[कोल्हापूर]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ११ वाजता 
| वाहिनी = [[स्टार प्रवाह]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = ३१ जानेवारी २०२२
| शेवटचे प्रसारण = २६ मे २०२४
| आधी = [[अबोली (मालिका)|अबोली]]
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''पिंकीचा विजय असो!''' ही [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीवर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे.

== कलाकार ==
* शरयू सोनावणे / आरती मोरे - पिंकी
* विजय आंदळकर - युवराज
* [[आशा शेलार]] - सुशीला
* [[सुनील तावडे]] - गजराज
* [[अमिता खोपकर]] - माई
* [[पीयूष रानडे]] - समीर
* [[सुरेखा कुडची]] - सुरेखा
* [[किशोरी शहाणे]] - देवयानी
* अधोक्षज कऱ्हाडे - बंटी
* दिवेश मेडगे - डॉल्बी
* कुणाल धुमाळ - संग्राम
* साईशा साळवी - ओवी
* हर्षद नायबळ
* अतुल कासवा
* शंतनू गंगणे
* दक्षता जोईल
* रोहिणी नाईक
* सारिका साळुंके
* अंकिता पनवेलकर
* स्वप्नील आजगावकर

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[हिंदी]]
| निमकी मुखिया
| स्टार भारत
| २८ ऑगस्ट २०१७ - १० ऑगस्ट २०१९
|-
| [[तमिळ]]
| थेनमोझी बीए
| स्टार विजय
| २६ ऑगस्ट २०१९ - १३ नोव्हेंबर २०२१
|}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>b63qhlud4k5dk0q7t9exznem9syk6cz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप</title>
    <ns>10</ns>
    <id>341873</id>
    <revision>
      <id>2506652</id>
      <parentid>2506402</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:26:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506652</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8583" sha1="nnbbuvtz3z4iadk45bubjc2mj3nffyx" xml:space="preserve">{{Navbox
|name      = २०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप

|title     = [[२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप]]
|state     = collapsed
|bodyclass = hlist
|above = मागील आवृत्ती: [[साचा:२०२१-२०२३ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप|२०२१-२०२३ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप]]

| group1 = सहभागी संघ
| list1 = 
* [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेश राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|बांगलादेश]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघ|इंग्लंड]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघ|भारत]]
* [[न्यूझीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यूझीलंड]]
* [[पाकिस्तान राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|पाकिस्तान]]
* [[दक्षिण आफ्रिका राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंका राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|श्रीलंका]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघ|वेस्ट इंडीज]]

| group2 = मालिका
| list2 = 
 {{Navbox|child

  | group1 = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२३|२०२३]]
  | list1 = 
* [[२०२३ ॲशेस मालिका|ऑस्ट्रेलियाचा इंग्लंड दौरा]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा वेस्ट इंडीज दौरा, २०२३|भारताचा वेस्ट इंडीज दौरा]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०२३|पाकिस्तानचा श्रीलंका दौरा]]

  | group2 = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२३-२४|२०२३-२४]]
  | list2 = 
* [[न्यू झीलंड क्रिकेट संघाचा बांगलादेश दौरा, २०२३-२४|न्यू झीलंडचा बांगलादेश दौरा]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा ऑस्ट्रेलिया दौरा, २०२३-२४|बेनौद-कादिर ट्रॉफी]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०२३-२४|फ्रीडम ट्रॉफी]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा ऑस्ट्रेलिया दौरा, २०२३-२४|फ्रँक वॉरेल ट्रॉफी]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२३-२४|अँथनी डी मेलो ट्रॉफी]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|दक्षिण आफ्रिकेचा न्यू झीलंड दौरा]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|ट्रान्स-टास्मान ट्रॉफी]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा बांगलादेश दौरा, २०२३-२४|श्रीलंकेचा बांगलादेश दौरा]]
  | group3 = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२४|२०२४]]
  | list3 = 
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा इंग्लंड दौरा, २०२४|रिचर्ड्स-बॉथम ट्रॉफी]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा पाकिस्तान दौरा, २०२४|बांगलादेशचा पाकिस्तान दौरा]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा वेस्ट इंडीज दौरा, २०२४|सर व्हिव्हियन रिचर्ड्स ट्रॉफी]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा इंग्लंड दौरा, २०२४|श्रीलंकेचा इंग्लंड दौरा]]
  | group4 = [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२४-२५|२०२४-२५]]
  | list4 = 
* [[न्यू झीलंड क्रिकेट संघाचा श्रीलंका दौरा, २०२४-२५|न्यू झीलंडचा श्रीलंका दौरा]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२४-२५|बांगलादेशचा भारत दौरा]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा पाकिस्तान दौरा, २०२४-२५|इंग्लंडचा पाकिस्तान दौरा]]
* [[न्यू झीलंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२४-२५|न्यू झीलंडचा भारत दौरा]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा बांगलादेश दौरा, २०२४-२५|दक्षिण आफ्रिकेचा बांगलादेश दौरा]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा ऑस्ट्रेलिया दौरा, २०२४-२५|बॉर्डर-गावस्कर करंडक]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा वेस्ट इंडीज दौरा, २०२४-२५|बांगलादेशचा वेस्ट इंडीज दौरा]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०२४-२५|श्रीलंकेचा दक्षिण आफ्रिका दौरा]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५|इंग्लंडचा न्यू झीलंड दौरा]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २०२४-२५|पाकिस्तानचा दक्षिण आफ्रिका दौरा]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा पाकिस्तान दौरा, २०२४-२५|वेस्ट इंडीजचा पाकिस्तान दौरा]]
 }}

| group3 = माहिती
| list3 = 
* [[२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप#स्वरूप|स्वरूप]]
* [[२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप#लीग टेबल|लीग टेबल]]
* [[२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप अंतिम सामना|फायनल]]
* [[२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप#आकडेवारी|आकडेवारी]]

|below = पुढील आवृत्ती: [[साचा:२०२५-२०२७ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप|२०२५-२०२७ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[वर्ग:क्रिकेट मार्गक्रमण साचे]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nnbbuvtz3z4iadk45bubjc2mj3nffyx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:न्यू झीलंडचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे</title>
    <ns>10</ns>
    <id>341945</id>
    <revision>
      <id>2506653</id>
      <parentid>2361009</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:27:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506653</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28390" sha1="g2cosjnaxoq0rm0kfqx3intw6u0jdpj" xml:space="preserve">{{Navbox
| name = न्यू झीलंडचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे
| title = न्यू झीलंडचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे
| state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

| list1 = '''कसोटी आणि मर्यादित षटकांचे आंतरराष्ट्रीय दौरे'''

| group2 = अफगाणिस्तान
| list2 =
* [[अफगाणिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group3 = ऑस्ट्रेलिया
| list3 =
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९४५-४६|१९४५-४६]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७३-७४|१९७३-७४]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७६-७७|१९७६-७७]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८१-८२|१९८१-८२]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८५-८६|१९८५-८६]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८९-९०|१९८९-९०]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९२-९३|१९९२-९३]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९७-९८|१९९७-९८]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९९-२०००|१९९९-२०००]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००४-०५|२००४-०५]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००५-०६|२००५-०६]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००६-०७|२००६-०७]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००९-१०|२००९-१०]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१५-१६|२०१५-१६]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१६-१७|२०१६-१७]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१९-२०|२०१९-२०]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२०-२१|२०२०-२१]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२१-२२|२०२१-२२]]
* [[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group4 = बांगलादेश
| list4 =
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००१-०२|२००१-०२]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००७-०८|२००७-०८]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००९-१०|२००९-१०]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१६-१७|२०१६-१७]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१८-१९|२०१८-१९]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२०-२१|२०२०-२१]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२१-२२|२०२१-२२]]
* [[बांगलादेश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group5 = इंग्लंड
| list5 =
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९२९-३०|१९२९-३०]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९३२-३३|१९३२-३३]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९४६-४७|१९४६-४७]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५०-५१|१९५०-५१]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५४-५५|१९५४-५५]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५८-५९|१९५८-५९]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६२-६३|१९६२-६३]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६५-६६|१९६५-६६]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७०-७१|१९७०-७१]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७४-७५|१९७४-७५]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७७-७८|१९७७-७८]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८२-८३|१९८२-८३]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८३-८४|१९८३-८४]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८७-८८|१९८७-८८]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९०-९१|१९९०-९१]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९१-९२|१९९१-९२]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९६-९७|१९९६-९७]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००१-०२|२००१-०२]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००७-०८|२००७-०८]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१२-१३|२०१२-१३]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८|२०१७-१८]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१९-२०|२०१९-२०]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२२-२३|२०२२-२३]]
* [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५|२०२४-२५]]

| group6 = भारत
| list6 =
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६७-६८|१९६७-६८]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७५-७६|१९७५-७६]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८०-८१|१९८०-८१]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८९-९०|१९८९-९०]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९३-९४|१९९३-९४]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९८-९९|१९९८-९९]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००२-०३|२००२-०३]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००८-०९|२००८-०९]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१३-१४|२०१३-१४]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१८-१९|२०१८-१९]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१९-२०|२०१९-२०]]
* [[भारतीय क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२२-२३|२०२२-२३]]

| group7 = आयर्लंड
| list7 =
* [[आयर्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group8 = पाकिस्तान
| list8 =
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६४-६५|१९६४-६५]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७२-७३|१९७२-७३]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७८-७९|१९७८-७९]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८४-८५|१९८४-८५]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८८-८९|१९८८-८९]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९२-९३|१९९२-९३]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९३-९४|१९९३-८४]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९५-९६|१९९५-९६]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०००-०१|२०००-०१]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००३-०४|२००३-०४]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००९-१०|२००९-१०]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१०-११|२०१०-११]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१४-१५|२०१४-१५]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१५-१६|२०१५-१६]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१६-१७|२०१६-१७]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८|२०१७-१८]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२०-२१|२०२०-२१]]
* [[पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group9 = दक्षिण आफ्रिका
| list9 =
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९३१-३२|१९३१-३२]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५२-५३|१९५२-५३]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६३-६४|१९६३-६४]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९४-९५|१९९४-९५]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९८-९९|१९९८-९९]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००३-०४|२००३-०४]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०११-१२|२०११-१२]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१४-१५|२०१४-१५]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१६-१७|२०१६-१७]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२१-२२|२०२१-२२]]
* [[दक्षिण आफ्रिका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२३-२४|२०२३-२४]]

| group10 = श्रीलंका
| list10 =
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८२-८३|१९८२-८३]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९०-९१|१९९०-९१]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९४-९५|१९९४-९५]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९६-९७|१९९६–९७]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०००-०१|२०००-०१]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००४-०५|२००४-०५]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००५-०६|२००५-०६]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००६-०७|२००६-०७]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१४-१५|२०१४-१५]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१५-१६|२०१५-१६]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१८-१९|२०१८-१९]]
* [[श्रीलंका क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२२-२३|२०२२-२३]]

| group11 = वेस्ट इंडीज 
| list11 =
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड दौरा, १९३०-३१|१९३०-३१]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५१-५२|१९५१-५२]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५५-५६|१९५५-५६]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६८-६९|१९६८-६९]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७९-८०|१९७९-८०]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८६-८७|१९८६-८७]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९४-९५|१९९४-९५]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९९-२०००|१९९९-२०००]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००५-०६|२००५-०६]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २००८-०९|२००८-०९]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१३-१४|२०१३-१४]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०१७-१८|२०१७-१८]]
* [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२०-२१|२०२०-२१]]

| group12 = झिम्बाब्वे 
| list12 =
* [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९५-९६|१९९५-९६]]
* [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९७-९८|१९९७-९८]]
* [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०००-०१|२०००-०१]]
* [[झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०११-१२|२०११-१२]]

| list13 = '''स्पर्धा आयोजित केल्या'''

| group14 = अनेक संघ
| list14 =
* [[१९८९-९० न्यू झीलंड तिरंगी मालिका|१९८९-९०]]
* [[१९९२ क्रिकेट विश्वचषक|१९९१-९२]]
* [[१९९४-९५ न्यू झीलंड शताब्दी स्पर्धा|१९९४-९५]]
* [[२०१५ क्रिकेट विश्वचषक|२०१४-१५]]
* [[ट्रान्स-टास्मन तिरंगी मालिका, २०१७-१८|२०१७-१८]]
* [[२०२२-२३ न्यू झीलंड तिरंगी मालिका|२०२२-२३]]

| list15 = '''इतर दौरे'''

| group16 = ऑस्ट्रेलियन
| list16 =
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८७७-७८|१८७७-७८]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८८०-८१|१८८०-८१]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८८६-८७|१८८६-८७]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८९६-९७|१८९६-९७]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड आणि फिजी दौरा, १९०४-०५|१९०४-०५]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९०९-१०|१९०९-१०]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९१३-१४|१९१३-१४]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९२०-२१|१९२०-२१]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९२७-२८|१९२७-२८]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९४९-५०|१९४९-५०]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५६-५७|१९५६-५७]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५९-६०|१९५९-६०]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६६-६७|१९६६-६७]]
* [[ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६९-७०|१९६९-७०]]

| group17 = बांगलादेशी
| list17 =
* [[बांगलादेशी क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९७-९८|१९९७-९८]]

| group18 = डच
| list18 =
* [[नेदरलँड्स क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९८७-८८|१९८७-८८]]
* [[नेदरलँड्स क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९९२-९३|१९९२-९३]]
* [[नेदरलँड्स क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२१-२२|२०२१-२२]]

| group19 = इंग्लिश 
| list19 =
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८६३-६४|१८६३-६४]]
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८७६-७७|१८७६-७७]]
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८७८-७९|१८७८-७९]]
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८८१-८२|१८८१-८२]]
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८८७-८८|१८८७-८८]]
* [[लॉर्ड हॉक्स इलेव्हन क्रिकेट संघाचा ऑस्ट्रेलिया आणि न्यू झीलंड दौरा, १९०२-०३|१९०२-०३]]
* [[मेरीलेबोन क्रिकेट क्लब क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९०६-०७|१९०६-०७]]
* [[मेरीलेबोन क्रिकेट क्लब क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९२२-२३|१९२२-२३]]
* [[मेरीलेबोन क्रिकेट क्लब क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९३५-३६|१९३५-३६]]
* [[इंग्लिश क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९३६-३७|१९३६-३७]]
* [[सर ज्युलियन कॅन इलेव्हन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९३८-३९|१९३८-३९]]
* [[मेरीलेबोन क्रिकेट क्लब क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६०-६१|१९६०-६१]]
* [[डी. एच. रॉबिन्स इलेव्हन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७९-८०|१९७९-८०]] 

| group20 = फिजीयन
| list20 =
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १८९४-९५|१८९४-९५]]
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९४७-४८|१९४७-४८]]
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९५३-५४|१९५३-५४]]
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६१-६२|१९६१-६२]]
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९६७-६८|१९६७-६८]]
* [[फिजीयन क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, १९७७-७८|१९७७-७८]]

| group21 = बहुराष्ट्रीय
| list21 =
* [[आंतरराष्ट्रीय इलेव्हन क्रिकेट संघाचा विश्व दौरा, १९६१-६२|१९६१-६२]]
* [[न्यूझीलंडमध्ये जागतिक क्रिकेट मालिका|१९७८-७९]]

}}
&lt;noinclude&gt;
[[वर्ग:न्यू झीलंड क्रिकेट साचे|टूर्स इंटरनॅशनल]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट टूर नेव्हिगेशनल बॉक्स]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g2cosjnaxoq0rm0kfqx3intw6u0jdpj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>352506</id>
    <revision>
      <id>2506681</id>
      <parentid>2506527</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:13:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103702" sha1="q1gf1q7ky9w8iv683eky8lplmtlxew7" xml:space="preserve">[[File:The Wanderers 2.jpg|thumb|250px|right|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम (जोहान्सबर्ग)|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], जोहान्सबर्ग, जिथे भारताने पहिला ट्वेन्टी२० आंतरराष्ट्रीय सामना खेळला|alt=वॉन्डरर्स स्टेडियम]]

[[आंतरराष्ट्रीय टी२०]] (T20I) हा दोन प्रातिनिधिक संघांमधील क्रिकेट सामन्याचा एक प्रकार आहे, प्रत्येक संघाला [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]ेने (आयसीसी) ठरवल्यानुसार आंतरराष्ट्रीय टी२० दर्जा आहे, आणि सामना [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]]च्या नियमांनुसार खेळला जातो.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=अधिकृत क्रिकेटचे आयसीसी वर्गीकरण|url=https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|page=[https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf#page=3 3]|website=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]|date=१ ऑक्टोबर २०१७|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१८ नोव्हेंबर २०१७|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118001939/https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; असा पहिला सामना १७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]] या संघांदरम्यान खेळला गेला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=पॉन्टिंग लीड्स ॲज कॅस्प्रोविच फॉलोज |url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |first=पीटर |last=इंग्लिश|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=३ सप्टेंबर २०१०|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903122656/http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; [[भारत राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|भारतीय क्रिकेट संघाने]] [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६-०७|दक्षिण आफ्रिकेतील २००६-०७ मालिके]]दरम्यान [[वीरेंद्र सेहवाग]]च्या नेतृत्वाखाली पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना खेळला;&lt;ref&gt;{{cite web |title=२००६ - भारत - नोंदी - आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० - सामन्याचे निकाल |url=http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3;id=2006;team=6;type=year |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१७ सप्टेंबर २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917230703/http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3%3Bid%3D2006%3Bteam%3D6%3Btype%3Dyear |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=debut&gt;{{cite web |title=भारताचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६/०७-धावफलक |url=http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=११ मार्च २०१६|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311073815/http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; भारताने यजमानांचा एकमेव सामन्यात सहा गडी राखून पराभव केला आणि मालिका जिंकली.&lt;ref name=&quot;debut&quot; /&gt;

जुलै २०२४ पर्यंत, ११५ खेळाडूंनी आंतरराष्ट्रीय टी२० मध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले आहे. भारताने [[२००७ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०|पहिल्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२०]] च्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानचा पाच धावांनी पराभव करून विजय मिळवला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसी विश्व टी२०, २००७/०८-धावफलक|url=http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४ |archive-date=११ एप्रिल २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411083352/http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== सूची ==

{|
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}}&amp;nbsp;– [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]
* {{dagger}}&amp;nbsp;– [[यष्टीरक्षक]]
* '''पहिला'''&amp;nbsp;– पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा'''&amp;nbsp;– अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा'''&amp;nbsp;– खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

'''[[क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल'''&amp;nbsp;– घेतलेले [[झेल]] 
* '''यष्टी'''&amp;nbsp;– [[यष्टिचीत]] केलेले खेळाडू
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''धावा'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
* '''सर्वोच्च'''&amp;nbsp;– सर्वोच्च धावा 
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति डाव [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|सरासरी धावा]]
* '''५०'''&amp;nbsp;– केलेली अर्धशतके
* '''१००'''&amp;nbsp;– केलेली [[शतक (क्रिकेट)|शतके]]
* '''*'''&amp;nbsp;– फलंदाज [[नाबाद]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''बळी'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत [[बळी (क्रिकेट)|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.'''&amp;nbsp;– एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति बळी सरासरी धावा
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]'''
* '''वि'''&amp;nbsp;– जिंकलेले सामने
* '''प'''&amp;nbsp;– पराभूत सामने
* '''ब'''&amp;nbsp;– बरोबरीत सुटलेले सामने&lt;ref group=notes name=बरोबरी&gt;बरोबरी झालेले सामने जे [[सुपर ओव्हर]] किंवा बोलआउटने निर्णय लावले गेले ते बरोबरी म्हणून नोंदवले गेले आहेत.&lt;/ref&gt;
* '''अ'''&amp;nbsp;– अनिर्णित सामने
* '''वि%'''&amp;nbsp;– कर्णधारांनी जिंकलेल्या सामन्यांचे गुणोत्तर&lt;ref group=notes&gt;ज्या खेळांचा निकाल लागला नाही त्यांचा विजय गुणोत्तर मोजण्यात समावेश केलेला नाही.&lt;/ref&gt;
|}

== खेळाडू ==
*''प्रत्येक खेळाडूच्या कॅपच्या क्रमाने यादी तयार केली आहे. कोणत्याही आकडेवारीनुसार हे सारणी क्रमवारी लावण्यासाठी, स्तंभ शीर्षकावरील चिन्हावर क्लिक करा.''
*''शेवटचे अद्यतन: १२ ऑक्टोबर २०२४.''&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/player/team/india-६/caps/twenty२०-internationals-३ |title=कॅप क्रमांकानुसार भारतीय आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जुलै २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210728144244/https://www.espncricinfo.com/player/team/india-6/caps/twenty20-internationals-3 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/batting.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० फलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172637/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/batting.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/bowling.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत  – आंतरराष्ट्रीय टी२० गोलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७  |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172649/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/bowling.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; 
|+ भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडू
|-
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | कॅप
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | नाव
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | पहिला
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | सा
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot;| [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot;| [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot;| [[क्षेत्ररक्षण]]
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 class=&quot;unsortable&quot; |{{Tooltip|सं|संदर्भ}}
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;  | सर्वोच्च
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! scope=&quot;col&quot; |५०
! scope=&quot;col&quot; |१००
! scope=&quot;col&quot; |[[चेंडू]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;|[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |स.गो.
! scope=&quot;col&quot; |स
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत|य]]
|-
| १
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|अजित|आगरकर}}
|| २००६ || २००७ || ४ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१४०|१४}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६३|६३}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०९०|२/१०}} || {{nts|२८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजित आगरकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207020120/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|महेंद्रसिंग|धोणी}}{{double-dagger}} {{dagger}}
|| २००६ || २०१९ || ९८ || {{sort|१६१७|१६१७}} || {{sort|०५६०|५६}} || {{nts|३७.६०}}|| {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ५७ || ३४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=महेंद्रसिंग धोणी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231084424/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|हरभजन|सिंग}}
|| २००६ || २०१६ || २८ || {{sort|०१०८|१०८}} || {{sort|०२१०|२१}} || {{nts|१३.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०६१२|६१२}} || {{sort|०२५|२५}} || {{sort|४०८८|४/१२}} || {{nts|२५.३२}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=हरभजन सिंग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111218160204/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|दिनेश|कार्तिक}}{{dagger}} {{#tag:ref|दिनेश कार्तिकने आयसीसी विश्व एकादशसाठी सुद्धा आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट देखील खेळले आहे. वरील नोंदी ह्या फक्त भारताकडून खेळताना आहेत.|group=notes}}
|| २००६ || २०२२ || ५९ || {{sort|०६८६|६८६}}||{{sort|०५५०|५५}} || {{nts|२७.४४}}|| {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३० || ८ || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश कार्तिक |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217095215/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|झहीर|खान}}
|| २००६ || २०१२ || १७ || {{sort|००१३|१३}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३५२|३५२}} ||  {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|२६.३५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=झहीर खान|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=६ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106024121/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दिनेश|मोंगिया}}
|| २००६ || २००६ || १ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०३८०|३८}} || {{nts|३८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश मोंगिया|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210214644/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इरफान|पठाण}}
|| २००६ || २०१२ || २४ || {{sort|०१७२|१७२}} || {{sort|०३३५|३३*}} || {{nts|२४.५७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४६२|४६२}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८४|३/१६}} || {{nts|२२.०७}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इरफान पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111213064320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुरेश|रैना}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१८ || ७८ || {{sort|१६०५|१६०५}} || {{sort|१०१०|१०१}} || {{nts|२९.१८}} || {{nts|५}} || {{nts|१}} || {{sort|०३४९|३४९}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०९४|२/६}} || {{nts|३४.००}} || ४२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुरेश रैना |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219215535/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वीरेंद्र|सेहवाग}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१२ || १९ || {{sort|०३९४|३९४}} || {{sort|०६८०|६८}} || {{nts|२१.८८}} || {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} ||  {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=वीरेंद्र सेहवाग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=५ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120105073555/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शांताकुमारन|श्रीसंत}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.१&lt;/span&gt; || २००८ || १० || {{sort|००२०|२०}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०४|२०४}} ||  {{sort|००७|७}} || {{sort|२०८८|२/१२}} || {{nts|४१.१४}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=श्रीसंत |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222225249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सचिन|तेंडुलकर}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.२&lt;/span&gt; || २००६ || १ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०१|१०}} || {{nts|१०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८८|१/१२}} || {{nts|१२.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सचिन तेंडुलकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231090501/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|गौतम|गंभीर}}
|| २००७ || २०१२ || ३७ || {{sort|०९३२|९३२}} || {{sort|०७५०|७५}} || {{nts|२७.४१}} || {{nts|७}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=गौतम गंभीर|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210101543/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रुद्र प्रताप|सिंग}}
|| २००७ || २००९ || १० || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९८|१९८}} || {{sort|०१५|१५}} || {{sort|४०८७|४/१३}} || {{nts|१५.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रुद्र प्रताप सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230045331/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रॉबिन|उथप्पा}}{{dagger}}
|| २००७ || २०१५ || १३ || {{sort|०२४९|२४९}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|२४.९०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रॉबिन उथप्पा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222070122/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युवराज|सिंग}}
|| २००७ || २०१७ || ५८ || {{sort|११७७|११७७}} || {{sort|०७७५|७७*}} || {{nts|२८.०२}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०४२४|४२४}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१७.८२}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युवराज सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229074705/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जोगिंदर|शर्मा}}
|| २००७ || २००७ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८०|२/२०}} || {{nts|३४.५०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=जोगिंदर शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217104844/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रोहित|शर्मा}}{{double-dagger}}
|| २००७ || २०२४ || १५९ || {{sort|४२३१|४२३१}} ||{{sort|१२१५|१२१*}} || {{nts|३२.०५}}|| {{nts|३२}} || {{nts|५}} || {{sort|००६८|६८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७८|१/२२}} || {{nts|११३.००}} || ६५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रोहित शर्मा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065629/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युसूफ|पठाण}}
|| २००७ || २०११ || २२ || {{sort|०२३६|२३६}} || {{sort|०३७५|३७*}} || {{nts|१८.१५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३०५|३०५}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०७८|२/२२}} || {{nts|३३.६९}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युसूफ पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32498.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ October २०२० |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027191727/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32498.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|कार्तिक}}
|| २००७ || २००७ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली कार्तिक|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210033641/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रवीण|कुमार}}
|| २००८ || २०१२ || १० || {{sort|०००७|७}} || {{sort|००६०|६}} || {{nts|२.३३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१५६|१५६}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०८६|२/१४}} || {{nts|२४.१२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रवीण कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230195843/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इशांत|शर्मा}}
|| २००८ || २०१३ || १४ || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००५५|५*}} || {{nts|८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७८|२७८}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०६६|२/३४}} || {{nts|५०.००}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इशांत शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227020007/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवींद्र|जडेजा}}
|| २००९ || २०२४ || ७४ || {{sort|०५१५|५१५}} || {{sort|०४६५|४६*}} || {{nts|२१.४५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१३५६|१३५६}} || {{sort|०५४|५४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.४५}} || २८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रवींद्र जडेजा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065203/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रज्ञान|ओझा}}
|| २००९ || २०१० || ६ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०५|१०*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|४०७९|४/२१}} || {{nts|१३.२०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रज्ञान ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222071719/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अशोक|दिंडा}}
|| २००९ || २०१० || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|१४.४१}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अशोक दिंडा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219140350/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|आशिष|नेहरा}}
|| २००९ || २०१७ || २७ || {{sort|००२८|२८}} || {{sort|०२२०|२२}} || {{nts|५.६०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५८८|५८८}} || {{sort|०३४|३४}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|२२.२९}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=आशिष नेहरा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219000105/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुदीप|त्यागी}}
|| २००९ || २००९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुदीप त्यागी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208035306/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|विजय}}
|| २०१० || २०१५ || ९ || {{sort|०१६९|१६९}} || {{sort|०४८०|४८}} || {{nts|१८.७७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली विजय|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227025309/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पियुष|चावला}}
|| २०१० || २०१२ || ७ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००१|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८७|२/१३}} || {{nts|३७.७५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पियुष चावला|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210083031/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विनय|कुमार}}
|| २०१० || २०१२ || ९ || {{sort|०००२|२}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८९|१८९}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|२४.७०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विनय कुमार|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111225175137/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रविचंद्रन|अश्विन}}
|| २०१० || २०२२ || ६५ || {{sort|०१८४|१८४}} || {{sort|०३१५|३१*}} || {{nts|२६.२८}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१४५२|१४५२}} || {{sort|०७२|७२}} || {{sort|४०९२|४/८}} || {{nts|२३.२२}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रविचंद्रन अश्विन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26421.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ डिसेंबर २०१९ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203184130/http://m.espncricinfo.com/india/content/player/26421.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विराट |कोहली}}{{double-dagger}}
|| २०१० || २०२४ || १२५ || {{sort|४१८८|४१८८}} || {{sort|१२२५|१२२*}} || {{nts|४८.६९}} || {{nts|३८}} || {{nts|१}} || {{sort|०१५२|१५२}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|१०८७|१/१३}} || {{nts|५१.००}} || ५४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विराट कोहली |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111223013527/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नमन|ओझा}}{{dagger}}
|| २०१० || २०१० || २ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०१००|१०}} || {{nts|६.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=नमन ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208024011/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अमित|मिश्रा}}
|| २०१० || २०१७ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२२८|२२८}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|१५.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अमित मिश्रा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230083627/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुनाफ|पटेल}}
|| २०११ || २०११ || ३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६०|६०}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०७५|२/२५}} || {{nts|२१.५०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुनाफ पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222221514/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुब्रमण्यम|बद्रीनाथ}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००४३|४३}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|४३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुब्रमण्यम बद्रीनाथ|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207025043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिखर|धवन}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०२१ || ६८ ||{{sort|१७५९|१७५९}}||{{sort|०९२०|९२}} || {{nts|२७.९२}} || {{nts|११}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=शिखर धवन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225202412/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पार्थिव|पटेल}}{{dagger}}
|| २०११ || २०११ || २ || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०२६०|२६}} || {{nts|१८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पार्थिव पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229041610/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|द्रविड}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००३१|३१}} || {{sort|०३११|३१}} || {{nts|३१.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल द्रविड|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231211258/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अजिंक्य|रहाणे}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०१६ || २० || {{sort|०३७५|३७५}} || {{sort|०६१०|६१}} || {{nts|२०.८३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजिंक्य रहाणे|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111221154334/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनोज|तिवारी}}
|| २०११ || २०१५ || ३ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१५०|१५}} || {{nts|१५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मनोज तिवारी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111212012320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|शर्मा|dab=क्रिकेट खेळाडू, जन्म १९८६}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४४|४४}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७१|२/२९}} || {{nts|१८.६६}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117214256/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमेश|यादव}}
|| २०१२ || २०२२ || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१२|१२}} || {{sort|२०८१|२/१९}} || {{nts|२३.३३}}|| ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=उमेश यादव |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202172554/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लक्ष्मीपती|बालाजी}}
|| २०१२ || २०१२ || ५ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|१२.१०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=लक्ष्मीपती बालाजी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१ जुलै २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701205658/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परविंदर|अवाना}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=परविंदर अवाना|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ नोव्हेंबर २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127064134/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|भुवनेश्वर|कुमार}}
|| २०१२ || २०२२ || ८७ || {{sort|००६७|६७}} || {{sort|०१६०|१६}} || {{nts|८.३७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७९१|१७९१}} || {{sort|०९०|९०}} || {{sort|५०९६|५/४}} || {{nts|२३.१०}} || १५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=भुवनेश्वर कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828120754/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|शमी}}
|| २०१४ || २०२२ || २३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००५|०*}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४७७|४७७}} || {{sort|०२४|२४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.६२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहम्मद शमी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116092640/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहित|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१५ || ८ || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००३५|३*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|२०७२|२/२८}} || {{nts|३०.८३}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहित शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004206/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अंबाती|रायडू}}
|| २०१४ || २०१६ || ६ || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|१०.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अंबाती रायडू |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004725/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कर्ण|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१४ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७२|१/२८}} || {{nts|२८.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=कर्ण शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004902/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|स्टुअर्ट|बिन्नी}}
|| २०१५ || २०१६ || ३ || {{sort|००३५|३५}} || {{sort|०२४०|२४}} || {{nts|१७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००३०|३०}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८६|१/१४}} || {{nts|५४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |title=स्टुअर्ट बिन्नी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226115701/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|केदार|जाधव}}
|| २०१५ || २०१७ || ९ || {{sort|०१२२|१२२}} || {{sort|०५८०|५८}} || {{nts|२०.३३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |title=केदार जाधव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153714/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनीष|पांडे}}
|| २०१५ || २०२० || ३९ || {{sort|०७०९|७०९}} || {{sort|०७९५|७९*}} || {{nts|४४.३१}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |title=मनीष पांडे |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045055/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अक्षर|पटेल}}
|| २०१५ || २०२४ || ६२ || {{sort|०४६३|४६३}} || {{sort|०६५०|६५}} || {{nts|२०.१३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|११५९|११५९}} || {{sort|०६२|६२}} || {{sort|३०९१|३/९}} || {{nts|२३.०१}} || २१ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/554691.html |title=अक्षर पटेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225004153/http://www.espncricinfo.com/india/content/player/554691.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|शर्मा}}
|| २०१५ || २०१५ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६१|१/३९}} || {{nts|७३.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |title=संदीप शर्मा |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202123220/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संजू|सॅमसन}}{{dagger}}
|| २०१५ || २०२४ || ३३ ||{{sort|०५९४|५९४}}||{{sort|०१११|१११}} || {{nts|२२.८४}} || {{nts|२}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २० || ४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |title=संजू सॅमसन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202194646/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रीनाथ|अरविंद}}
|| २०१५ || २०१५ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५६|१/४४}} || {{nts|४४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |title=श्रीनाथ अरविंद |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203003246/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जसप्रीत|बुमराह}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || ७० || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००७०|७}} || {{nts|२.६६}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१५०९|१५०९}} || {{sort|०८९|८९}} || {{sort|३०९३|३/७}} || {{nts|१७.७४}}|| ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |title=जसप्रीत बुमराह |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202105205/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हार्दिक|पंड्या}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || १०५ || {{sort|१६४१|१६४१}} || {{sort|०७१५|७१*}} || {{nts|२७.८१}} || {{nts|४}} || {{nts|०}} || {{sort|१६६१|१६६१}} || {{sort|०८७|८७}} || {{sort|४०८४|४/१६}} || {{nts|२६.०१}}|| ५२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |title=हार्दिक पंड्या |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जून २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170626222945/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पवन|नेगी}}
|| २०१६ || २०१६ || १ ||  {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८४|१/१६}} || {{nts|१६.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |title=पवन नेगी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१५ मार्च २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315170451/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युझवेंद्र|चहल}}
|| २०१६ || २०२३ || ८० || {{sort|०००६|६}}||{{sort|००३५|३*}} || {{nts|३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७६४|१७६४}} || {{sort|०९६|९६}} || {{sort|६०७५|६/२५}} || {{nts|२५.०९}}|| १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |title=युझवेंद्र चहल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋषी|धवन}}
|| २०१६ || २०१६ || १ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५८|१/४२}} || {{nts|४२.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |title=ऋषी धवन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160627051620/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनदीप|सिंग}}
|| २०१६ || २०१६ || ३ || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|०५२५|५२*}} || {{nts|४३.५०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |title=मनदीप सिंग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170126125547/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लोकेश|राहुल}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१६ || २०२२ || ७२ || {{sort|२२६५|२२६५}} || {{sort|११०५|११०*}} || {{nts|३७.७५}} || {{nts|२२}} || {{nts|२}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २३ || १ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |title=लोकेश राहुल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043014/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जयदेव|उनाडकट}}
|| २०१६ || २०१८ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२०८|२०८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|३०६२|३/३८}} || {{nts|२१.५०}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |title=जयदेव उनाडकट |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202124249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|धवल|कुलकर्णी}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} ||० || {{nts|०}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |title=धवल कुलकर्णी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160622045359/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|बरिंदर|स्रान}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|४०९०|४/१०}} || {{nts|६.८३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html |title=बरिंदर स्रान |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=११ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211035233/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परवेझ|रसूल}}
|| २०१७ || २०१७ || १ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६५|१/३२}} || {{nts|३२.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |title=परवेझ रसूल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153717/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रिषभ|पंत}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१७ || २०२४ || ७६ || {{sort|१२०९|१२०९}} || {{sort|०६५५|६५*}} || {{nts|२३.२५}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४० || ११ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |title=रिषभ पंत |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170112075241/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कुलदीप|यादव}}
|| २०१७ || २०२४ || ४० || {{sort|००४६|४६}} || {{sort|०२३५|२३*}} || {{nts|११.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०८६०|८६०}} || {{sort|०६९|६९}} ||{{sort|५०८३|५/१७}} || {{nts|१४.०७}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |title=कुलदीप यादव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=९ जुलै २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709065950/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रेयस|अय्यर}}
|| २०१७ || २०२३ || ५१ || {{sort|११०४|११०४}} || {{sort|०७४०|७४*}} || {{nts|३०.६६}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०००२|२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |title=श्रेयस अय्यर |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828044636/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|सिराज}}
|| २०१७ || २०२४ || १६ || {{sort|००१४|१४}} || {{sort|००७५|७*}} || {{nts|७.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३४८|३४८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|४०८३|४/१७}} || {{nts|३२.२८}} || ६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |title=मोहम्मद सिराज |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जुलै २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726143059/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वॉशिंग्टन|सुंदर}}
|| २०१७ || २०२४ || ५२ || {{sort|०१६१|१६१}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|१३.४१}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०९६३|९६३}} || {{sort|०४७|४७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.४८}} || १८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/719715.html|title=वॉशिंग्टन सुंदर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शार्दूल|ठाकूर}}
|| २०१८ || २०२२ || २५ || {{sort|००६९|६९}} || {{sort|०२२५|२२*}} || {{nts|२३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०६|५०६}} || {{sort|०३३|३३}} || {{sort|४०७३|४/२७}} || {{nts|२३.३९}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/475281.html|title=शार्दूल ठाकूर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विजय|शंकर}}
|| २०१८ || २०१९ || ९ || {{sort|०१०१|१०१}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|२५.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|००५|५}} ||{{sort|२०६८|२/३२}} || {{nts|३८.२०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/477021.html|title=विजय शंकर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सिद्धार्थ|कौल}}
|| २०१८ || २०१९ || ३ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००५८|५८}} || {{sort|००४|४}} ||{{sort|२०६५|२/३५}} || {{nts|२१.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/326017.html|title=सिद्धार्थ कौल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|चहर}}
|| २०१८ || २०२३ || २५ || {{sort|००५३|५३}} || {{sort|०३१०|३१}} || {{nts|२६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५४०|५४०}} || {{sort|०३१|३१}} || {{sort|६०९३|६/७}} || {{nts|२४.०९}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/447261.html|title=दीपक चहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|खलील|अहमद}}
|| २०१८ || २०२४ || १८ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३९६|३९६}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|२०७३|२/२७}} || {{nts|३५.१२}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/942645.html|title=खलील अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कृणाल|पंड्या}}
|| २०१८ || २०२१ || १९ || {{sort|०१२४|१२४}} || {{sort|०२६५|२६*}} || {{nts|२४.८०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४१०|४१०}} || {{sort|०१५|१५}} ||{{sort|४०६४|४/३६}} || {{nts|३६.९३}} || ८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/471342.html|title=कृणाल पंड्या|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|७९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मयांक|मार्कंडे}}
|| २०१९ || २०१९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1081442.html|title=मयांक मार्कंडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नवदीप|सैनी}}
|| २०१९ || २०२१ || ११ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०११५|११*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९७|१९७}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१८.०७}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/700167.html|title=नवदीप सैनी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|चाहर}}
|| २०१९ || २०२१ || ६ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३२|१३२}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.८५}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1064812.html|title=राहुल चाहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|दुबे}}
|| २०१९ || २०२४ || ३३ || {{sort|०४४८|४४८}} || {{sort|०६३५|६३*}} || {{nts|२९.८६}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७३|२७३}} || {{sort|०११|११}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|३९.४५}} || १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/714451.html|title=शिवम दुबे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|टी.|नटराजन}}
|| २०२० || २०२१ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|१७.४२}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/802575.html|title=टी. नटराजन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ईशान|किशन}}{{dagger}}
|| २०२१ || २०२३ || ३२ || {{sort|०७९६|७९६}} || {{sort|०८९०|८९}} || {{nts|२५.६७}} || {{nts|६}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १३ || ३ || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|title=ईशान किशन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020415/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सूर्यकुमार|यादव}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || ७४ || {{sort|२५४४|२५४४}} || {{sort|११७०|११७}} || {{nts|४२.४०}} || {{nts|२१}} || {{nts|४}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|००२|२}} || {{sort|२०५०|२/५०}} || {{nts|२.५०}} || ४५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|title=सूर्यकुमार यादव|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पृथ्वी|शॉ}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|title=पृथ्वी शॉ|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३१ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331110604/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वरूण|चक्रवर्ती}}
|| २०२१ || २०२४ || ९ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०७|२०७}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०३१|३/३१}} || {{nts|२९.२८}} ||१ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|title=वरूण चक्रवर्ती|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318135437/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋतुराज|गायकवाड}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || २३ || {{sort|०६३३|६३३}} || {{sort|१२३५|१२३*}} || {{nts|३९.५६}} || {{nts|४}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|title=ऋतुराज गायकवाड|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021320/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|देवदत्त|पडिक्कल}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०२९०|२९}} || {{nts|१९.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|title=देवदत्त पडिक्कल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319090917/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नितीश|राणा}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|title=नितीश राणा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021607/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|चेतन|साकरिया}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५५|५*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६६|१/३४}} || {{nts|३४.००}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=चेतन साकरिया|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|वारियर}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=संदीप वारियर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|व्यंकटेश|अय्यर}}
|| २०२१ || २०२२ || ९ || {{sort|०१३३|१३३}} || {{sort|०३५५|३५*}} || {{nts|३३.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००५५|५५}} || {{sort|००५|५}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१५.००}} || ४ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|title=व्यंकटेश अय्यर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हर्षल|पटेल}}
|| २०२१ || २०२३ || २५ || {{sort|००७७|७७}} || {{sort|०१८०|१८}} || {{nts|१२.८३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०३|५०३}} || {{sort|०२९|२९}} || {{sort|४०७५|४/२५}} || {{nts|२६.५५}} || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|title=हर्षल पटेल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021438/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवी|बिश्नोई}}
|| २०२२ || २०२४ || ३३ || ४१ || ९ || ८.२० || ० || ० || ७७२ || ५१ || ४/१३ || १८.४३ || १३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|title=रवी बिश्नोई|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021900/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अवेश|खान}}
|| २०२२ || २०२४ || २३ || २७ || १६ || १३.५० ||० || ० || ४६४ || २५ || ४/१८ || २८.०४ || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|title=अवेश खान|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201194913/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|हूडा}}
|| २०२२ || २०२३ || २१ || ३६८ || १०४ || ३०.६६ || ० || १ || ९५ || ६ || ४/१० || १२.६६ || १२ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|title=दीपक हूडा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021848/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमरान|मलिक}}
|| २०२२ || २०२३ || ८ || ५ || ४* || {{sort dash}} || ० || ० || १३९ || ११ || ३/४८ || २२.०९ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|title=उमरान मलिक|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जानेवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128182954/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  |  [[अर्शदीप सिंग]] 
|| २०२२ || २०२४ || ५६ || ५३ || १२ || ८.८३ ||० || ० || ११५६ || ८७ || ४/९ || १८.३५ || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125976|title=अर्शदीप सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=८ जुलै २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708105202/https://www.espncricinfo.com/player/arshdeep-singh-1125976|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१००
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|मावी}}
|| २०२३ || २०२३ || ६ || २८ || २६ || १४.०० || ० || ० || ८४ || ७ || ४/२२ || १७.५३ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|title=शिवम मावी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१५ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210315022827/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शुभमन गिल]]
|| २०२३ || २०२४ || २१ || ५७८ || १२६* || ३०.४२ || ३ || १ || — || — || — || — || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|title=शुभमन गिल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045050/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[राहुल त्रिपाठी]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || ९७ || ४४ || १९.४० || ० || ० || — || — || — || — || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|title=राहुल त्रिपाठी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ ऑक्टोबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016074654/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[मुकेश कुमार]]
|| २०२३ || २०२४ || १७ || ५ || ४* || ५.०० || ० || ० || ३२४ || २० || ४/२२ || २४.३५ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|title=मुकेश कुमार|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=४ नोव्हेंबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104000414/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[तिलक वर्मा]]
|| २०२३ || २०२४ || १६ || ३३६ || १२०* || ३३.६० || २ || ० || ३० || २ || १/५ || १३.०० || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1170265.html|title=तिलक वर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२२ एप्रिल २०२३|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422140410/https://www.espncricinfo.com/cricketers/tilak-varma-1170265|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[यशस्वी जयस्वाल]]
|| २०२३ || २०२४ || २३ || ७२३ || १०० || ३६.१५ || ५ || १ || ६ || ० || — || — || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|title=यशस्वी जयस्वाल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=१६ सप्टेंबर २०२३|archive-date=१० ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810223015/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[प्रसिद्ध कृष्ण]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || — || — || — || — || — || १२० || ८ || ३/४१ || २७.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|title=प्रसिद्ध कृष्ण|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२१ मे २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180521104839/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रिंकू सिंग]]
|| २०२३ || २०२४ || २६ || ४७९ || ६९* || ५९.८७ || ३ || ० || ६ || २ || २/३ || १.५० || १८ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|title=रिंकू सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३ July २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180703092809/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रविश्रीनिवासन साई किशोर]] 
|| २०२३ || २०२३ || ३ || — || — || — || — || — || ७२ || ४ || ३/१२ || १५.७५ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|title=साई किशोर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=५ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180805205816/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[जितेश शर्मा]] {{dagger}}
|| २०२३ || २०२४ || ९ || १०० || ३५ || १४.२८ || ० || ० || — || — || — || — || ३ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|title=जितेश शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=११ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811165227/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|११०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शाहबाज अहमद]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || — || — || — || — || — || ३२ || २ || १/१३ || २०.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1159711.html|title=शाहबाज अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|१११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[अभिषेक शर्मा]]
|| २०२४ || २०२४ || ८ || १५९ || १०० || २२.७१ || ० || १ || ९६ || ३ || १/१० || ४४.६६ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070183.html|title=अभिषेक शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[ध्रुव जुरेल]] {{dagger}}	
|| २०२४ || २०२४ || २ || ६ || ६ || ६.०० || ० || ० || — || — || — || — || १ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1175488.html|title=ध्रुव जुरेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रियान पराग]]
|| २०२४|| २०२४|| ९ || १०६ || ३४ || १७.६६ || ० || ० || ७४ || ४ || ३/५ || २०.७५ || ६ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079434.html|title=रियान पराग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[साई सुदर्शन]]
|| २०२४|| २०२४|| १ || — || — || — || — || — || — || — || — || — || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/sai-sudharsan-1151288|title=साई सुदर्शन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११५
! scope=&quot;row&quot;style=&quot;text-align: left;&quot; | [[तुषार देशपांडे]]
|| २०२४|| २०२४|| २ || — || — || — || — || — || ३६ || २ || १/२५ || २७.५० || २ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/tushar-deshpande-822553|title=तुषार देशपांडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११६
! scope=&quot;row&quot; | [[नितीशकुमार रेड्डी]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || ९० || ७४ || ४५.०० || १ || ० || ५४ || ३ || २/२३ || २३.६६ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/nitish-kumar-reddy-1175496|title=Nitish Kumar Reddy|work=ESPNcricinfo|access-date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;
|-
|११७
! scope=&quot;row&quot; | [[मयंक यादव]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || १ || १* || — || ० || ० || ७२ || ४ || २/३२ || २०.७५ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mayank Yadav |url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/mayank-yadav-1292563 |access-date=12 October 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;
|-
|११८
! scope=&quot;row&quot; | [[रमणदीप सिंग]]
|| २०२४ || २०२४ ||  १|| १५|| १५||  १५.००||  ०||  ०||  —||  —||  —||  —||  ०||  ०||
|}

==कर्णधार==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधार&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधारांची यादी|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ फेब्रुवारी २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218192822/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; | क्र.
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | पहिला 
! scope=&quot;col&quot; | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; | सामने
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरी
! scope=&quot;col&quot; | अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; | विजय%
|- align=center
|१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[वीरेंद्र सेहवाग]]
|| २००६ || २००६ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[महेंद्रसिंग धोनी]]
|| २००७ || २०१६ || ७२ || ४१ || २८ || १ || २ || ५९.२८
|- align=center
|३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सुरेश रैना]]
|| २०१० || २०११ || ३ || ३ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[अजिंक्य राहणे]]
|| २०१५ || २०१५ || २ || १ || १ || ० || ० || ५०.००
|- align=center
|५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[विराट कोहली ]]
|| २०१७ || २०२१ || ५० || ३० || १६ || २ || २ || ६०.००
|- align=center
|६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रोहित शर्मा]]
|| २०१७ || २०२४ || ६२ || ४९ || १२ || १ || ० || ७९.८३
|- align=center
|७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शिखर धवन]]
|| २०२१ || २०२१ || ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|- align=center
|८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रिषभ पंत]]
|| २०२२ || २०२२ || ५ || २ || २ || ० || १ || ५०.००
|- align=center
|९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[हार्दिक पंड्या]]
|| २०२२ || २०२३ || १६ || १० || ५ || १ || ० || ६५.६२
|- align=center
|१०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[लोकेश राहुल]]
|| २०२२ || २०२२ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[जसप्रीत बुमराह]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || २ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|१२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[ऋतुराज गायकवाड]]
|| २०२३ || २०२३ || ३ || २ || ० || ० || १ || १००.००
|-
|- align=center
|१३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सूर्यकुमार यादव]]
|| २०२३ || २०२४ || १३ || १० || २ || १ || ० || ८०.७६
|-
|- align=center
|१४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शुभमन गिल]]
|| २०२४ || २०२४ || ५ || ४ || १ || ० || ० || ९०.००
|}

== नोंदी ==
{{reflist|group=notes}}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]
[[वर्ग:देशानुसार टी२० खेळाडू]]</text>
      <sha1>q1gf1q7ky9w8iv683eky8lplmtlxew7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506747</id>
      <parentid>2506681</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:03:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2506747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103778" sha1="3kfahjve98qem9hmjb7perbjsgh1xt9" xml:space="preserve">[[File:The Wanderers 2.jpg|thumb|250px|right|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम (जोहान्सबर्ग)|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], जोहान्सबर्ग, जिथे भारताने पहिला ट्वेन्टी२० आंतरराष्ट्रीय सामना खेळला|alt=वॉन्डरर्स स्टेडियम]]

[[आंतरराष्ट्रीय टी२०]] (T20I) हा दोन प्रातिनिधिक संघांमधील क्रिकेट सामन्याचा एक प्रकार आहे, प्रत्येक संघाला [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]ेने (आयसीसी) ठरवल्यानुसार आंतरराष्ट्रीय टी२० दर्जा आहे, आणि सामना [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]]च्या नियमांनुसार खेळला जातो.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=अधिकृत क्रिकेटचे आयसीसी वर्गीकरण|url=https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|page=[https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf#page=3 3]|website=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]|date=१ ऑक्टोबर २०१७|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१८ नोव्हेंबर २०१७|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118001939/https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; असा पहिला सामना १७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]] या संघांदरम्यान खेळला गेला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=पॉन्टिंग लीड्स ॲज कॅस्प्रोविच फॉलोज |url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |first=पीटर |last=इंग्लिश|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=३ सप्टेंबर २०१०|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903122656/http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; [[भारत राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|भारतीय क्रिकेट संघाने]] [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६-०७|दक्षिण आफ्रिकेतील २००६-०७ मालिके]]दरम्यान [[वीरेंद्र सेहवाग]]च्या नेतृत्वाखाली पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना खेळला;&lt;ref&gt;{{cite web |title=२००६ - भारत - नोंदी - आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० - सामन्याचे निकाल |url=http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3;id=2006;team=6;type=year |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१७ सप्टेंबर २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917230703/http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3%3Bid%3D2006%3Bteam%3D6%3Btype%3Dyear |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=debut&gt;{{cite web |title=भारताचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६/०७-धावफलक |url=http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=११ मार्च २०१६|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311073815/http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; भारताने यजमानांचा एकमेव सामन्यात सहा गडी राखून पराभव केला आणि मालिका जिंकली.&lt;ref name=&quot;debut&quot; /&gt;

जुलै २०२४ पर्यंत, ११५ खेळाडूंनी आंतरराष्ट्रीय टी२० मध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले आहे. भारताने [[२००७ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०|पहिल्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२०]] च्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानचा पाच धावांनी पराभव करून विजय मिळवला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसी विश्व टी२०, २००७/०८-धावफलक|url=http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४ |archive-date=११ एप्रिल २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411083352/http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== सूची ==

{|
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}}&amp;nbsp;– [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]
* {{dagger}}&amp;nbsp;– [[यष्टीरक्षक]]
* '''पहिला'''&amp;nbsp;– पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा'''&amp;nbsp;– अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा'''&amp;nbsp;– खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

'''[[क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल'''&amp;nbsp;– घेतलेले [[झेल]] 
* '''यष्टी'''&amp;nbsp;– [[यष्टिचीत]] केलेले खेळाडू
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''धावा'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
* '''सर्वोच्च'''&amp;nbsp;– सर्वोच्च धावा 
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति डाव [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|सरासरी धावा]]
* '''५०'''&amp;nbsp;– केलेली अर्धशतके
* '''१००'''&amp;nbsp;– केलेली [[शतक (क्रिकेट)|शतके]]
* '''*'''&amp;nbsp;– फलंदाज [[नाबाद]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''बळी'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत [[बळी (क्रिकेट)|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.'''&amp;nbsp;– एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति बळी सरासरी धावा
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]'''
* '''वि'''&amp;nbsp;– जिंकलेले सामने
* '''प'''&amp;nbsp;– पराभूत सामने
* '''ब'''&amp;nbsp;– बरोबरीत सुटलेले सामने&lt;ref group=notes name=बरोबरी&gt;बरोबरी झालेले सामने जे [[सुपर ओव्हर]] किंवा बोलआउटने निर्णय लावले गेले ते बरोबरी म्हणून नोंदवले गेले आहेत.&lt;/ref&gt;
* '''अ'''&amp;nbsp;– अनिर्णित सामने
* '''वि%'''&amp;nbsp;– कर्णधारांनी जिंकलेल्या सामन्यांचे गुणोत्तर&lt;ref group=notes&gt;ज्या खेळांचा निकाल लागला नाही त्यांचा विजय गुणोत्तर मोजण्यात समावेश केलेला नाही.&lt;/ref&gt;
|}

== खेळाडू ==
*''प्रत्येक खेळाडूच्या कॅपच्या क्रमाने यादी तयार केली आहे. कोणत्याही आकडेवारीनुसार हे सारणी क्रमवारी लावण्यासाठी, स्तंभ शीर्षकावरील चिन्हावर क्लिक करा.''
*''शेवटचे अद्यतन: १२ ऑक्टोबर २०२४.''&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/player/team/india-६/caps/twenty२०-internationals-३ |title=कॅप क्रमांकानुसार भारतीय आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जुलै २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210728144244/https://www.espncricinfo.com/player/team/india-6/caps/twenty20-internationals-3 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/batting.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० फलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172637/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/batting.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/bowling.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत  – आंतरराष्ट्रीय टी२० गोलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७  |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172649/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/bowling.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; 
|+ भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडू
|-
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | कॅप
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | नाव
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | पहिला
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | सा
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot;| [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot;| [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot;| [[क्षेत्ररक्षण]]
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 class=&quot;unsortable&quot; |{{Tooltip|सं|संदर्भ}}
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;  | सर्वोच्च
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! scope=&quot;col&quot; |५०
! scope=&quot;col&quot; |१००
! scope=&quot;col&quot; |[[चेंडू]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;|[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |स.गो.
! scope=&quot;col&quot; |स
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत|य]]
|-
| १
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|अजित|आगरकर}}
|| २००६ || २००७ || ४ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१४०|१४}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६३|६३}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०९०|२/१०}} || {{nts|२८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजित आगरकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207020120/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|महेंद्रसिंग|धोणी}}{{double-dagger}} {{dagger}}
|| २००६ || २०१९ || ९८ || {{sort|१६१७|१६१७}} || {{sort|०५६०|५६}} || {{nts|३७.६०}}|| {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ५७ || ३४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=महेंद्रसिंग धोणी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231084424/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|हरभजन|सिंग}}
|| २००६ || २०१६ || २८ || {{sort|०१०८|१०८}} || {{sort|०२१०|२१}} || {{nts|१३.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०६१२|६१२}} || {{sort|०२५|२५}} || {{sort|४०८८|४/१२}} || {{nts|२५.३२}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=हरभजन सिंग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111218160204/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|दिनेश|कार्तिक}}{{dagger}} {{#tag:ref|दिनेश कार्तिकने आयसीसी विश्व एकादशसाठी सुद्धा आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट देखील खेळले आहे. वरील नोंदी ह्या फक्त भारताकडून खेळताना आहेत.|group=notes}}
|| २००६ || २०२२ || ५९ || {{sort|०६८६|६८६}}||{{sort|०५५०|५५}} || {{nts|२७.४४}}|| {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३० || ८ || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश कार्तिक |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217095215/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|झहीर|खान}}
|| २००६ || २०१२ || १७ || {{sort|००१३|१३}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३५२|३५२}} ||  {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|२६.३५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=झहीर खान|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=६ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106024121/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दिनेश|मोंगिया}}
|| २००६ || २००६ || १ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०३८०|३८}} || {{nts|३८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश मोंगिया|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210214644/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इरफान|पठाण}}
|| २००६ || २०१२ || २४ || {{sort|०१७२|१७२}} || {{sort|०३३५|३३*}} || {{nts|२४.५७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४६२|४६२}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८४|३/१६}} || {{nts|२२.०७}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इरफान पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111213064320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुरेश|रैना}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१८ || ७८ || {{sort|१६०५|१६०५}} || {{sort|१०१०|१०१}} || {{nts|२९.१८}} || {{nts|५}} || {{nts|१}} || {{sort|०३४९|३४९}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०९४|२/६}} || {{nts|३४.००}} || ४२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुरेश रैना |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219215535/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वीरेंद्र|सेहवाग}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१२ || १९ || {{sort|०३९४|३९४}} || {{sort|०६८०|६८}} || {{nts|२१.८८}} || {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} ||  {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=वीरेंद्र सेहवाग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=५ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120105073555/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शांताकुमारन|श्रीसंत}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.१&lt;/span&gt; || २००८ || १० || {{sort|००२०|२०}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०४|२०४}} ||  {{sort|००७|७}} || {{sort|२०८८|२/१२}} || {{nts|४१.१४}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=श्रीसंत |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222225249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सचिन|तेंडुलकर}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.२&lt;/span&gt; || २००६ || १ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०१|१०}} || {{nts|१०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८८|१/१२}} || {{nts|१२.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सचिन तेंडुलकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231090501/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|गौतम|गंभीर}}
|| २००७ || २०१२ || ३७ || {{sort|०९३२|९३२}} || {{sort|०७५०|७५}} || {{nts|२७.४१}} || {{nts|७}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=गौतम गंभीर|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210101543/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रुद्र प्रताप|सिंग}}
|| २००७ || २००९ || १० || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९८|१९८}} || {{sort|०१५|१५}} || {{sort|४०८७|४/१३}} || {{nts|१५.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रुद्र प्रताप सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230045331/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रॉबिन|उथप्पा}}{{dagger}}
|| २००७ || २०१५ || १३ || {{sort|०२४९|२४९}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|२४.९०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रॉबिन उथप्पा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222070122/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युवराज|सिंग}}
|| २००७ || २०१७ || ५८ || {{sort|११७७|११७७}} || {{sort|०७७५|७७*}} || {{nts|२८.०२}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०४२४|४२४}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१७.८२}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युवराज सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229074705/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जोगिंदर|शर्मा}}
|| २००७ || २००७ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८०|२/२०}} || {{nts|३४.५०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=जोगिंदर शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217104844/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रोहित|शर्मा}}{{double-dagger}}
|| २००७ || २०२४ || १५९ || {{sort|४२३१|४२३१}} ||{{sort|१२१५|१२१*}} || {{nts|३२.०५}}|| {{nts|३२}} || {{nts|५}} || {{sort|००६८|६८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७८|१/२२}} || {{nts|११३.००}} || ६५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रोहित शर्मा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065629/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युसूफ|पठाण}}
|| २००७ || २०११ || २२ || {{sort|०२३६|२३६}} || {{sort|०३७५|३७*}} || {{nts|१८.१५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३०५|३०५}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०७८|२/२२}} || {{nts|३३.६९}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युसूफ पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32498.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ October २०२० |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027191727/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32498.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|कार्तिक}}
|| २००७ || २००७ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली कार्तिक|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210033641/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रवीण|कुमार}}
|| २००८ || २०१२ || १० || {{sort|०००७|७}} || {{sort|००६०|६}} || {{nts|२.३३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१५६|१५६}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०८६|२/१४}} || {{nts|२४.१२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रवीण कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230195843/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इशांत|शर्मा}}
|| २००८ || २०१३ || १४ || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००५५|५*}} || {{nts|८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७८|२७८}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०६६|२/३४}} || {{nts|५०.००}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इशांत शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227020007/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवींद्र|जडेजा}}
|| २००९ || २०२४ || ७४ || {{sort|०५१५|५१५}} || {{sort|०४६५|४६*}} || {{nts|२१.४५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१३५६|१३५६}} || {{sort|०५४|५४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.४५}} || २८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रवींद्र जडेजा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065203/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रज्ञान|ओझा}}
|| २००९ || २०१० || ६ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०५|१०*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|४०७९|४/२१}} || {{nts|१३.२०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रज्ञान ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222071719/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अशोक|दिंडा}}
|| २००९ || २०१० || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|१४.४१}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अशोक दिंडा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219140350/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|आशिष|नेहरा}}
|| २००९ || २०१७ || २७ || {{sort|००२८|२८}} || {{sort|०२२०|२२}} || {{nts|५.६०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५८८|५८८}} || {{sort|०३४|३४}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|२२.२९}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=आशिष नेहरा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219000105/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुदीप|त्यागी}}
|| २००९ || २००९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुदीप त्यागी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208035306/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|विजय}}
|| २०१० || २०१५ || ९ || {{sort|०१६९|१६९}} || {{sort|०४८०|४८}} || {{nts|१८.७७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली विजय|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227025309/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पियुष|चावला}}
|| २०१० || २०१२ || ७ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००१|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८७|२/१३}} || {{nts|३७.७५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पियुष चावला|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210083031/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विनय|कुमार}}
|| २०१० || २०१२ || ९ || {{sort|०००२|२}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८९|१८९}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|२४.७०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विनय कुमार|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111225175137/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रविचंद्रन|अश्विन}}
|| २०१० || २०२२ || ६५ || {{sort|०१८४|१८४}} || {{sort|०३१५|३१*}} || {{nts|२६.२८}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१४५२|१४५२}} || {{sort|०७२|७२}} || {{sort|४०९२|४/८}} || {{nts|२३.२२}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रविचंद्रन अश्विन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26421.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ डिसेंबर २०१९ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203184130/http://m.espncricinfo.com/india/content/player/26421.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विराट |कोहली}}{{double-dagger}}
|| २०१० || २०२४ || १२५ || {{sort|४१८८|४१८८}} || {{sort|१२२५|१२२*}} || {{nts|४८.६९}} || {{nts|३८}} || {{nts|१}} || {{sort|०१५२|१५२}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|१०८७|१/१३}} || {{nts|५१.००}} || ५४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विराट कोहली |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111223013527/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नमन|ओझा}}{{dagger}}
|| २०१० || २०१० || २ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०१००|१०}} || {{nts|६.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=नमन ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208024011/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अमित|मिश्रा}}
|| २०१० || २०१७ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२२८|२२८}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|१५.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अमित मिश्रा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230083627/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुनाफ|पटेल}}
|| २०११ || २०११ || ३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६०|६०}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०७५|२/२५}} || {{nts|२१.५०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुनाफ पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222221514/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुब्रमण्यम|बद्रीनाथ}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००४३|४३}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|४३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुब्रमण्यम बद्रीनाथ|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207025043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिखर|धवन}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०२१ || ६८ ||{{sort|१७५९|१७५९}}||{{sort|०९२०|९२}} || {{nts|२७.९२}} || {{nts|११}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=शिखर धवन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225202412/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पार्थिव|पटेल}}{{dagger}}
|| २०११ || २०११ || २ || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०२६०|२६}} || {{nts|१८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पार्थिव पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229041610/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|द्रविड}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००३१|३१}} || {{sort|०३११|३१}} || {{nts|३१.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल द्रविड|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231211258/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अजिंक्य|रहाणे}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०१६ || २० || {{sort|०३७५|३७५}} || {{sort|०६१०|६१}} || {{nts|२०.८३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजिंक्य रहाणे|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111221154334/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनोज|तिवारी}}
|| २०११ || २०१५ || ३ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१५०|१५}} || {{nts|१५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मनोज तिवारी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111212012320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|शर्मा|dab=क्रिकेट खेळाडू, जन्म १९८६}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४४|४४}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७१|२/२९}} || {{nts|१८.६६}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117214256/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमेश|यादव}}
|| २०१२ || २०२२ || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१२|१२}} || {{sort|२०८१|२/१९}} || {{nts|२३.३३}}|| ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=उमेश यादव |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202172554/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लक्ष्मीपती|बालाजी}}
|| २०१२ || २०१२ || ५ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|१२.१०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=लक्ष्मीपती बालाजी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१ जुलै २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701205658/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परविंदर|अवाना}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=परविंदर अवाना|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ नोव्हेंबर २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127064134/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|भुवनेश्वर|कुमार}}
|| २०१२ || २०२२ || ८७ || {{sort|००६७|६७}} || {{sort|०१६०|१६}} || {{nts|८.३७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७९१|१७९१}} || {{sort|०९०|९०}} || {{sort|५०९६|५/४}} || {{nts|२३.१०}} || १५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=भुवनेश्वर कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828120754/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|शमी}}
|| २०१४ || २०२२ || २३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००५|०*}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४७७|४७७}} || {{sort|०२४|२४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.६२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहम्मद शमी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116092640/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहित|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१५ || ८ || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००३५|३*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|२०७२|२/२८}} || {{nts|३०.८३}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहित शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004206/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अंबाती|रायडू}}
|| २०१४ || २०१६ || ६ || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|१०.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अंबाती रायडू |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004725/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कर्ण|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१४ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७२|१/२८}} || {{nts|२८.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=कर्ण शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004902/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|स्टुअर्ट|बिन्नी}}
|| २०१५ || २०१६ || ३ || {{sort|००३५|३५}} || {{sort|०२४०|२४}} || {{nts|१७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००३०|३०}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८६|१/१४}} || {{nts|५४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |title=स्टुअर्ट बिन्नी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226115701/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|केदार|जाधव}}
|| २०१५ || २०१७ || ९ || {{sort|०१२२|१२२}} || {{sort|०५८०|५८}} || {{nts|२०.३३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |title=केदार जाधव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153714/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनीष|पांडे}}
|| २०१५ || २०२० || ३९ || {{sort|०७०९|७०९}} || {{sort|०७९५|७९*}} || {{nts|४४.३१}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |title=मनीष पांडे |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045055/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अक्षर|पटेल}}
|| २०१५ || २०२४ || ६२ || {{sort|०४६३|४६३}} || {{sort|०६५०|६५}} || {{nts|२०.१३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|११५९|११५९}} || {{sort|०६२|६२}} || {{sort|३०९१|३/९}} || {{nts|२३.०१}} || २१ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/554691.html |title=अक्षर पटेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225004153/http://www.espncricinfo.com/india/content/player/554691.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|शर्मा}}
|| २०१५ || २०१५ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६१|१/३९}} || {{nts|७३.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |title=संदीप शर्मा |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202123220/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संजू|सॅमसन}}{{dagger}}
|| २०१५ || २०२४ || ३३ ||{{sort|०५९४|५९४}}||{{sort|०१११|१११}} || {{nts|२२.८४}} || {{nts|२}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २० || ४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |title=संजू सॅमसन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202194646/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रीनाथ|अरविंद}}
|| २०१५ || २०१५ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५६|१/४४}} || {{nts|४४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |title=श्रीनाथ अरविंद |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203003246/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जसप्रीत|बुमराह}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || ७० || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००७०|७}} || {{nts|२.६६}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१५०९|१५०९}} || {{sort|०८९|८९}} || {{sort|३०९३|३/७}} || {{nts|१७.७४}}|| ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |title=जसप्रीत बुमराह |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202105205/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हार्दिक|पंड्या}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || १०५ || {{sort|१६४१|१६४१}} || {{sort|०७१५|७१*}} || {{nts|२७.८१}} || {{nts|४}} || {{nts|०}} || {{sort|१६६१|१६६१}} || {{sort|०८७|८७}} || {{sort|४०८४|४/१६}} || {{nts|२६.०१}}|| ५२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |title=हार्दिक पंड्या |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जून २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170626222945/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पवन|नेगी}}
|| २०१६ || २०१६ || १ ||  {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८४|१/१६}} || {{nts|१६.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |title=पवन नेगी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१५ मार्च २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315170451/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युझवेंद्र|चहल}}
|| २०१६ || २०२३ || ८० || {{sort|०००६|६}}||{{sort|००३५|३*}} || {{nts|३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७६४|१७६४}} || {{sort|०९६|९६}} || {{sort|६०७५|६/२५}} || {{nts|२५.०९}}|| १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |title=युझवेंद्र चहल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋषी|धवन}}
|| २०१६ || २०१६ || १ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५८|१/४२}} || {{nts|४२.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |title=ऋषी धवन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160627051620/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनदीप|सिंग}}
|| २०१६ || २०१६ || ३ || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|०५२५|५२*}} || {{nts|४३.५०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |title=मनदीप सिंग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170126125547/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लोकेश|राहुल}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१६ || २०२२ || ७२ || {{sort|२२६५|२२६५}} || {{sort|११०५|११०*}} || {{nts|३७.७५}} || {{nts|२२}} || {{nts|२}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २३ || १ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |title=लोकेश राहुल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043014/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जयदेव|उनाडकट}}
|| २०१६ || २०१८ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२०८|२०८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|३०६२|३/३८}} || {{nts|२१.५०}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |title=जयदेव उनाडकट |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202124249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|धवल|कुलकर्णी}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} ||० || {{nts|०}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |title=धवल कुलकर्णी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160622045359/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|बरिंदर|स्रान}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|४०९०|४/१०}} || {{nts|६.८३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html |title=बरिंदर स्रान |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=११ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211035233/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परवेझ|रसूल}}
|| २०१७ || २०१७ || १ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६५|१/३२}} || {{nts|३२.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |title=परवेझ रसूल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153717/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रिषभ|पंत}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१७ || २०२४ || ७६ || {{sort|१२०९|१२०९}} || {{sort|०६५५|६५*}} || {{nts|२३.२५}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४० || ११ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |title=रिषभ पंत |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170112075241/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कुलदीप|यादव}}
|| २०१७ || २०२४ || ४० || {{sort|००४६|४६}} || {{sort|०२३५|२३*}} || {{nts|११.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०८६०|८६०}} || {{sort|०६९|६९}} ||{{sort|५०८३|५/१७}} || {{nts|१४.०७}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |title=कुलदीप यादव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=९ जुलै २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709065950/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रेयस|अय्यर}}
|| २०१७ || २०२३ || ५१ || {{sort|११०४|११०४}} || {{sort|०७४०|७४*}} || {{nts|३०.६६}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०००२|२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |title=श्रेयस अय्यर |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828044636/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|सिराज}}
|| २०१७ || २०२४ || १६ || {{sort|००१४|१४}} || {{sort|००७५|७*}} || {{nts|७.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३४८|३४८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|४०८३|४/१७}} || {{nts|३२.२८}} || ६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |title=मोहम्मद सिराज |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जुलै २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726143059/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वॉशिंग्टन|सुंदर}}
|| २०१७ || २०२४ || ५२ || {{sort|०१६१|१६१}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|१३.४१}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०९६३|९६३}} || {{sort|०४७|४७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.४८}} || १८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/719715.html|title=वॉशिंग्टन सुंदर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शार्दूल|ठाकूर}}
|| २०१८ || २०२२ || २५ || {{sort|००६९|६९}} || {{sort|०२२५|२२*}} || {{nts|२३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०६|५०६}} || {{sort|०३३|३३}} || {{sort|४०७३|४/२७}} || {{nts|२३.३९}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/475281.html|title=शार्दूल ठाकूर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विजय|शंकर}}
|| २०१८ || २०१९ || ९ || {{sort|०१०१|१०१}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|२५.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|००५|५}} ||{{sort|२०६८|२/३२}} || {{nts|३८.२०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/477021.html|title=विजय शंकर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सिद्धार्थ|कौल}}
|| २०१८ || २०१९ || ३ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००५८|५८}} || {{sort|००४|४}} ||{{sort|२०६५|२/३५}} || {{nts|२१.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/326017.html|title=सिद्धार्थ कौल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|चहर}}
|| २०१८ || २०२३ || २५ || {{sort|००५३|५३}} || {{sort|०३१०|३१}} || {{nts|२६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५४०|५४०}} || {{sort|०३१|३१}} || {{sort|६०९३|६/७}} || {{nts|२४.०९}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/447261.html|title=दीपक चहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|खलील|अहमद}}
|| २०१८ || २०२४ || १८ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३९६|३९६}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|२०७३|२/२७}} || {{nts|३५.१२}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/942645.html|title=खलील अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कृणाल|पंड्या}}
|| २०१८ || २०२१ || १९ || {{sort|०१२४|१२४}} || {{sort|०२६५|२६*}} || {{nts|२४.८०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४१०|४१०}} || {{sort|०१५|१५}} ||{{sort|४०६४|४/३६}} || {{nts|३६.९३}} || ८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/471342.html|title=कृणाल पंड्या|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|७९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मयांक|मार्कंडे}}
|| २०१९ || २०१९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1081442.html|title=मयांक मार्कंडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नवदीप|सैनी}}
|| २०१९ || २०२१ || ११ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०११५|११*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९७|१९७}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१८.०७}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/700167.html|title=नवदीप सैनी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|चाहर}}
|| २०१९ || २०२१ || ६ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३२|१३२}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.८५}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1064812.html|title=राहुल चाहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|दुबे}}
|| २०१९ || २०२४ || ३३ || {{sort|०४४८|४४८}} || {{sort|०६३५|६३*}} || {{nts|२९.८६}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७३|२७३}} || {{sort|०११|११}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|३९.४५}} || १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/714451.html|title=शिवम दुबे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|टी.|नटराजन}}
|| २०२० || २०२१ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|१७.४२}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/802575.html|title=टी. नटराजन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ईशान|किशन}}{{dagger}}
|| २०२१ || २०२३ || ३२ || {{sort|०७९६|७९६}} || {{sort|०८९०|८९}} || {{nts|२५.६७}} || {{nts|६}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १३ || ३ || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|title=ईशान किशन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020415/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सूर्यकुमार|यादव}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || ७४ || {{sort|२५४४|२५४४}} || {{sort|११७०|११७}} || {{nts|४२.४०}} || {{nts|२१}} || {{nts|४}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|००२|२}} || {{sort|२०५०|२/५०}} || {{nts|२.५०}} || ४५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|title=सूर्यकुमार यादव|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पृथ्वी|शॉ}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|title=पृथ्वी शॉ|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३१ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331110604/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वरूण|चक्रवर्ती}}
|| २०२१ || २०२४ || ९ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०७|२०७}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०३१|३/३१}} || {{nts|२९.२८}} ||१ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|title=वरूण चक्रवर्ती|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318135437/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋतुराज|गायकवाड}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || २३ || {{sort|०६३३|६३३}} || {{sort|१२३५|१२३*}} || {{nts|३९.५६}} || {{nts|४}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|title=ऋतुराज गायकवाड|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021320/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|देवदत्त|पडिक्कल}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०२९०|२९}} || {{nts|१९.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|title=देवदत्त पडिक्कल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319090917/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नितीश|राणा}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|title=नितीश राणा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021607/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|चेतन|साकरिया}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५५|५*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६६|१/३४}} || {{nts|३४.००}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=चेतन साकरिया|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|वारियर}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=संदीप वारियर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|व्यंकटेश|अय्यर}}
|| २०२१ || २०२२ || ९ || {{sort|०१३३|१३३}} || {{sort|०३५५|३५*}} || {{nts|३३.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००५५|५५}} || {{sort|००५|५}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१५.००}} || ४ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|title=व्यंकटेश अय्यर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हर्षल|पटेल}}
|| २०२१ || २०२३ || २५ || {{sort|००७७|७७}} || {{sort|०१८०|१८}} || {{nts|१२.८३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०३|५०३}} || {{sort|०२९|२९}} || {{sort|४०७५|४/२५}} || {{nts|२६.५५}} || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|title=हर्षल पटेल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021438/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवी|बिश्नोई}}
|| २०२२ || २०२४ || ३३ || ४१ || ९ || ८.२० || ० || ० || ७७२ || ५१ || ४/१३ || १८.४३ || १३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|title=रवी बिश्नोई|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021900/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अवेश|खान}}
|| २०२२ || २०२४ || २३ || २७ || १६ || १३.५० ||० || ० || ४६४ || २५ || ४/१८ || २८.०४ || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|title=अवेश खान|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201194913/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|हूडा}}
|| २०२२ || २०२३ || २१ || ३६८ || १०४ || ३०.६६ || ० || १ || ९५ || ६ || ४/१० || १२.६६ || १२ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|title=दीपक हूडा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021848/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमरान|मलिक}}
|| २०२२ || २०२३ || ८ || ५ || ४* || {{sort dash}} || ० || ० || १३९ || ११ || ३/४८ || २२.०९ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|title=उमरान मलिक|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जानेवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128182954/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  |  [[अर्शदीप सिंग]] 
|| २०२२ || २०२४ || ५६ || ५३ || १२ || ८.८३ ||० || ० || ११५६ || ८७ || ४/९ || १८.३५ || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125976|title=अर्शदीप सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=८ जुलै २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708105202/https://www.espncricinfo.com/player/arshdeep-singh-1125976|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१००
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|मावी}}
|| २०२३ || २०२३ || ६ || २८ || २६ || १४.०० || ० || ० || ८४ || ७ || ४/२२ || १७.५३ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|title=शिवम मावी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१५ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210315022827/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शुभमन गिल]]
|| २०२३ || २०२४ || २१ || ५७८ || १२६* || ३०.४२ || ३ || १ || — || — || — || — || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|title=शुभमन गिल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045050/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[राहुल त्रिपाठी]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || ९७ || ४४ || १९.४० || ० || ० || — || — || — || — || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|title=राहुल त्रिपाठी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ ऑक्टोबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016074654/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[मुकेश कुमार]]
|| २०२३ || २०२४ || १७ || ५ || ४* || ५.०० || ० || ० || ३२४ || २० || ४/२२ || २४.३५ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|title=मुकेश कुमार|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=४ नोव्हेंबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104000414/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[तिलक वर्मा]]
|| २०२३ || २०२४ || १६ || ३३६ || १२०* || ३३.६० || २ || ० || ३० || २ || १/५ || १३.०० || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1170265.html|title=तिलक वर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२२ एप्रिल २०२३|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422140410/https://www.espncricinfo.com/cricketers/tilak-varma-1170265|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[यशस्वी जयस्वाल]]
|| २०२३ || २०२४ || २३ || ७२३ || १०० || ३६.१५ || ५ || १ || ६ || ० || — || — || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|title=यशस्वी जयस्वाल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=१६ सप्टेंबर २०२३|archive-date=१० ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810223015/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[प्रसिद्ध कृष्ण]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || — || — || — || — || — || १२० || ८ || ३/४१ || २७.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|title=प्रसिद्ध कृष्ण|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२१ मे २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180521104839/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रिंकू सिंग]]
|| २०२३ || २०२४ || २६ || ४७९ || ६९* || ५९.८७ || ३ || ० || ६ || २ || २/३ || १.५० || १८ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|title=रिंकू सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३ July २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180703092809/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रविश्रीनिवासन साई किशोर]] 
|| २०२३ || २०२३ || ३ || — || — || — || — || — || ७२ || ४ || ३/१२ || १५.७५ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|title=साई किशोर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=५ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180805205816/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[जितेश शर्मा]] {{dagger}}
|| २०२३ || २०२४ || ९ || १०० || ३५ || १४.२८ || ० || ० || — || — || — || — || ३ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|title=जितेश शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=११ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811165227/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|११०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शाहबाज अहमद]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || — || — || — || — || — || ३२ || २ || १/१३ || २०.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1159711.html|title=शाहबाज अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|१११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[अभिषेक शर्मा]]
|| २०२४ || २०२४ || ८ || १५९ || १०० || २२.७१ || ० || १ || ९६ || ३ || १/१० || ४४.६६ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070183.html|title=अभिषेक शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[ध्रुव जुरेल]] {{dagger}}	
|| २०२४ || २०२४ || २ || ६ || ६ || ६.०० || ० || ० || — || — || — || — || १ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1175488.html|title=ध्रुव जुरेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रियान पराग]]
|| २०२४|| २०२४|| ९ || १०६ || ३४ || १७.६६ || ० || ० || ७४ || ४ || ३/५ || २०.७५ || ६ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079434.html|title=रियान पराग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[साई सुदर्शन]]
|| २०२४|| २०२४|| १ || — || — || — || — || — || — || — || — || — || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/sai-sudharsan-1151288|title=साई सुदर्शन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११५
! scope=&quot;row&quot;style=&quot;text-align: left;&quot; | [[तुषार देशपांडे]]
|| २०२४|| २०२४|| २ || — || — || — || — || — || ३६ || २ || १/२५ || २७.५० || २ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/tushar-deshpande-822553|title=तुषार देशपांडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११६
! scope=&quot;row&quot; | [[नितीशकुमार रेड्डी]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || ९० || ७४ || ४५.०० || १ || ० || ५४ || ३ || २/२३ || २३.६६ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/nitish-kumar-reddy-1175496|title=Nitish Kumar Reddy|work=ESPNcricinfo|access-date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;
|-
|११७
! scope=&quot;row&quot; | [[मयंक यादव]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || १ || १* || — || ० || ० || ७२ || ४ || २/३२ || २०.७५ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mayank Yadav |url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/mayank-yadav-1292563 |access-date=12 October 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;
|-
|११८
! scope=&quot;row&quot; | [[रमणदीप सिंग]]
|| २०२४ || २०२४ ||  १|| १५|| १५||  १५.००||  ०||  ०||  —||  —||  —||  —||  ०||  ०||
|}

==कर्णधार==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधार&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधारांची यादी|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ फेब्रुवारी २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218192822/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; | क्र.
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | पहिला 
! scope=&quot;col&quot; | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; | सामने
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरी
! scope=&quot;col&quot; | अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; | विजय%
|- align=center
|१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[वीरेंद्र सेहवाग]]
|| २००६ || २००६ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[महेंद्रसिंग धोनी]]
|| २००७ || २०१६ || ७२ || ४१ || २८ || १ || २ || ५९.२८
|- align=center
|३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सुरेश रैना]]
|| २०१० || २०११ || ३ || ३ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[अजिंक्य राहणे]]
|| २०१५ || २०१५ || २ || १ || १ || ० || ० || ५०.००
|- align=center
|५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[विराट कोहली ]]
|| २०१७ || २०२१ || ५० || ३० || १६ || २ || २ || ६०.००
|- align=center
|६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रोहित शर्मा]]
|| २०१७ || २०२४ || ६२ || ४९ || १२ || १ || ० || ७९.८३
|- align=center
|७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शिखर धवन]]
|| २०२१ || २०२१ || ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|- align=center
|८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रिषभ पंत]]
|| २०२२ || २०२२ || ५ || २ || २ || ० || १ || ५०.००
|- align=center
|९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[हार्दिक पंड्या]]
|| २०२२ || २०२३ || १६ || १० || ५ || १ || ० || ६५.६२
|- align=center
|१०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[लोकेश राहुल]]
|| २०२२ || २०२२ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[जसप्रीत बुमराह]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || २ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|१२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[ऋतुराज गायकवाड]]
|| २०२३ || २०२३ || ३ || २ || ० || ० || १ || १००.००
|-
|- align=center
|१३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सूर्यकुमार यादव]]
|| २०२३ || २०२४ || १३ || १० || २ || १ || ० || ८०.७६
|-
|- align=center
|१४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शुभमन गिल]]
|| २०२४ || २०२४ || ५ || ४ || १ || ० || ० || ९०.००
|}

== नोंदी ==
{{reflist|group=notes}}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]
[[वर्ग:देशानुसार टी२० खेळाडू]]</text>
      <sha1>3kfahjve98qem9hmjb7perbjsgh1xt9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506748</id>
      <parentid>2506747</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103639" sha1="mun4wwkxmrqz8qcdsoqeovmf3rv26tf" xml:space="preserve">[[File:The Wanderers 2.jpg|thumb|250px|right|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम (जोहान्सबर्ग)|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], जोहान्सबर्ग, जिथे भारताने पहिला ट्वेन्टी२० आंतरराष्ट्रीय सामना खेळला|alt=वॉन्डरर्स स्टेडियम]]

[[आंतरराष्ट्रीय टी२०]] (T20I) हा दोन प्रातिनिधिक संघांमधील क्रिकेट सामन्याचा एक प्रकार आहे, प्रत्येक संघाला [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]ेने (आयसीसी) ठरवल्यानुसार आंतरराष्ट्रीय टी२० दर्जा आहे, आणि सामना [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]]च्या नियमांनुसार खेळला जातो.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=अधिकृत क्रिकेटचे आयसीसी वर्गीकरण|url=https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|page=[https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf#page=3 3]|website=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]|date=१ ऑक्टोबर २०१७|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१८ नोव्हेंबर २०१७|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118001939/https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; असा पहिला सामना १७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]] या संघांदरम्यान खेळला गेला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=पॉन्टिंग लीड्स ॲज कॅस्प्रोविच फॉलोज |url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |first=पीटर |last=इंग्लिश|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=३ सप्टेंबर २०१०|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903122656/http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; [[भारत राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|भारतीय क्रिकेट संघाने]] [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६-०७|दक्षिण आफ्रिकेतील २००६-०७ मालिके]]दरम्यान [[वीरेंद्र सेहवाग]]च्या नेतृत्वाखाली पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना खेळला;&lt;ref&gt;{{cite web |title=२००६ - भारत - नोंदी - आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० - सामन्याचे निकाल |url=http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3;id=2006;team=6;type=year |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१७ सप्टेंबर २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917230703/http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3%3Bid%3D2006%3Bteam%3D6%3Btype%3Dyear |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=debut&gt;{{cite web |title=भारताचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६/०७-धावफलक |url=http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=११ मार्च २०१६|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311073815/http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; भारताने यजमानांचा एकमेव सामन्यात सहा गडी राखून पराभव केला आणि मालिका जिंकली.&lt;ref name=&quot;debut&quot; /&gt;

जुलै २०२४ पर्यंत, ११५ खेळाडूंनी आंतरराष्ट्रीय टी२० मध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले आहे. भारताने [[२००७ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०|पहिल्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२०]] च्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानचा पाच धावांनी पराभव करून विजय मिळवला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसी विश्व टी२०, २००७/०८-धावफलक|url=http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४ |archive-date=११ एप्रिल २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411083352/http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== सूची ==

{|
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}}&amp;nbsp;– [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]
* {{dagger}}&amp;nbsp;– [[यष्टीरक्षक]]
* '''पहिला'''&amp;nbsp;– पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा'''&amp;nbsp;– अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा'''&amp;nbsp;– खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

'''[[क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल'''&amp;nbsp;– घेतलेले [[झेल]] 
* '''यष्टी'''&amp;nbsp;– [[यष्टिचीत]] केलेले खेळाडू
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''धावा'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
* '''सर्वोच्च'''&amp;nbsp;– सर्वोच्च धावा 
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति डाव [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|सरासरी धावा]]
* '''५०'''&amp;nbsp;– केलेली अर्धशतके
* '''१००'''&amp;nbsp;– केलेली [[शतक (क्रिकेट)|शतके]]
* '''*'''&amp;nbsp;– फलंदाज [[नाबाद]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''बळी'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत [[बळी (क्रिकेट)|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.'''&amp;nbsp;– एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति बळी सरासरी धावा
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]'''
* '''वि'''&amp;nbsp;– जिंकलेले सामने
* '''प'''&amp;nbsp;– पराभूत सामने
* '''ब'''&amp;nbsp;– बरोबरीत सुटलेले सामने&lt;ref group=notes name=बरोबरी&gt;बरोबरी झालेले सामने जे [[सुपर ओव्हर]] किंवा बोलआउटने निर्णय लावले गेले ते बरोबरी म्हणून नोंदवले गेले आहेत.&lt;/ref&gt;
* '''अ'''&amp;nbsp;– अनिर्णित सामने
* '''वि%'''&amp;nbsp;– कर्णधारांनी जिंकलेल्या सामन्यांचे गुणोत्तर&lt;ref group=notes&gt;ज्या खेळांचा निकाल लागला नाही त्यांचा विजय गुणोत्तर मोजण्यात समावेश केलेला नाही.&lt;/ref&gt;
|}

== खेळाडू ==
*''प्रत्येक खेळाडूच्या कॅपच्या क्रमाने यादी तयार केली आहे. कोणत्याही आकडेवारीनुसार हे सारणी क्रमवारी लावण्यासाठी, स्तंभ शीर्षकावरील चिन्हावर क्लिक करा.''
*''शेवटचे अद्यतन: १२ ऑक्टोबर २०२४.''&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/player/team/india-६/caps/twenty२०-internationals-३ |title=कॅप क्रमांकानुसार भारतीय आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जुलै २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210728144244/https://www.espncricinfo.com/player/team/india-6/caps/twenty20-internationals-3 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/batting.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० फलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172637/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/batting.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/bowling.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत  – आंतरराष्ट्रीय टी२० गोलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७  |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172649/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/bowling.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; 
|+ भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडू
|-
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | कॅप
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | नाव
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | पहिला
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | सा
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot;| [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot;| [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot;| [[क्षेत्ररक्षण]]
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 class=&quot;unsortable&quot; |{{Tooltip|सं|संदर्भ}}
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;  | सर्वोच्च
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! scope=&quot;col&quot; |५०
! scope=&quot;col&quot; |१००
! scope=&quot;col&quot; |[[चेंडू]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;|[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |स.गो.
! scope=&quot;col&quot; |स
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत|य]]
|-
| १
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|अजित|आगरकर}}
|| २००६ || २००७ || ४ || १५ || १४ || ७.५० || ० || ० || ६३ || ३ || २/१० || २८.३३ ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजित आगरकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207020120/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|महेंद्रसिंग|धोणी}}{{double-dagger}} {{dagger}}
|| २००६ || २०१९ || ९८ || {{sort|१६१७|१६१७}} || {{sort|०५६०|५६}} || {{nts|३७.६०}}|| {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ५७ || ३४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=महेंद्रसिंग धोणी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231084424/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|हरभजन|सिंग}}
|| २००६ || २०१६ || २८ || {{sort|०१०८|१०८}} || {{sort|०२१०|२१}} || {{nts|१३.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०६१२|६१२}} || {{sort|०२५|२५}} || {{sort|४०८८|४/१२}} || {{nts|२५.३२}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=हरभजन सिंग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111218160204/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|दिनेश|कार्तिक}}{{dagger}} {{#tag:ref|दिनेश कार्तिकने आयसीसी विश्व एकादशसाठी सुद्धा आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट देखील खेळले आहे. वरील नोंदी ह्या फक्त भारताकडून खेळताना आहेत.|group=notes}}
|| २००६ || २०२२ || ५९ || {{sort|०६८६|६८६}}||{{sort|०५५०|५५}} || {{nts|२७.४४}}|| {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३० || ८ || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश कार्तिक |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217095215/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|झहीर|खान}}
|| २००६ || २०१२ || १७ || {{sort|००१३|१३}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३५२|३५२}} ||  {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|२६.३५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=झहीर खान|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=६ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106024121/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दिनेश|मोंगिया}}
|| २००६ || २००६ || १ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०३८०|३८}} || {{nts|३८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश मोंगिया|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210214644/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इरफान|पठाण}}
|| २००६ || २०१२ || २४ || {{sort|०१७२|१७२}} || {{sort|०३३५|३३*}} || {{nts|२४.५७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४६२|४६२}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८४|३/१६}} || {{nts|२२.०७}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इरफान पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111213064320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुरेश|रैना}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१८ || ७८ || {{sort|१६०५|१६०५}} || {{sort|१०१०|१०१}} || {{nts|२९.१८}} || {{nts|५}} || {{nts|१}} || {{sort|०३४९|३४९}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०९४|२/६}} || {{nts|३४.००}} || ४२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुरेश रैना |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219215535/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वीरेंद्र|सेहवाग}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१२ || १९ || {{sort|०३९४|३९४}} || {{sort|०६८०|६८}} || {{nts|२१.८८}} || {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} ||  {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=वीरेंद्र सेहवाग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=५ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120105073555/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शांताकुमारन|श्रीसंत}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.१&lt;/span&gt; || २००८ || १० || {{sort|००२०|२०}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०४|२०४}} ||  {{sort|००७|७}} || {{sort|२०८८|२/१२}} || {{nts|४१.१४}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=श्रीसंत |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222225249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सचिन|तेंडुलकर}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.२&lt;/span&gt; || २००६ || १ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०१|१०}} || {{nts|१०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८८|१/१२}} || {{nts|१२.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सचिन तेंडुलकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231090501/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|गौतम|गंभीर}}
|| २००७ || २०१२ || ३७ || {{sort|०९३२|९३२}} || {{sort|०७५०|७५}} || {{nts|२७.४१}} || {{nts|७}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=गौतम गंभीर|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210101543/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रुद्र प्रताप|सिंग}}
|| २००७ || २००९ || १० || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९८|१९८}} || {{sort|०१५|१५}} || {{sort|४०८७|४/१३}} || {{nts|१५.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रुद्र प्रताप सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230045331/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रॉबिन|उथप्पा}}{{dagger}}
|| २००७ || २०१५ || १३ || {{sort|०२४९|२४९}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|२४.९०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रॉबिन उथप्पा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222070122/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युवराज|सिंग}}
|| २००७ || २०१७ || ५८ || {{sort|११७७|११७७}} || {{sort|०७७५|७७*}} || {{nts|२८.०२}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०४२४|४२४}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१७.८२}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युवराज सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229074705/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जोगिंदर|शर्मा}}
|| २००७ || २००७ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८०|२/२०}} || {{nts|३४.५०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=जोगिंदर शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217104844/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रोहित|शर्मा}}{{double-dagger}}
|| २००७ || २०२४ || १५९ || {{sort|४२३१|४२३१}} ||{{sort|१२१५|१२१*}} || {{nts|३२.०५}}|| {{nts|३२}} || {{nts|५}} || {{sort|००६८|६८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७८|१/२२}} || {{nts|११३.००}} || ६५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रोहित शर्मा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065629/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युसूफ|पठाण}}
|| २००७ || २०११ || २२ || {{sort|०२३६|२३६}} || {{sort|०३७५|३७*}} || {{nts|१८.१५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३०५|३०५}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०७८|२/२२}} || {{nts|३३.६९}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युसूफ पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32498.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ October २०२० |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027191727/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32498.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|कार्तिक}}
|| २००७ || २००७ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली कार्तिक|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210033641/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रवीण|कुमार}}
|| २००८ || २०१२ || १० || {{sort|०००७|७}} || {{sort|००६०|६}} || {{nts|२.३३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१५६|१५६}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०८६|२/१४}} || {{nts|२४.१२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रवीण कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230195843/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इशांत|शर्मा}}
|| २००८ || २०१३ || १४ || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००५५|५*}} || {{nts|८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७८|२७८}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०६६|२/३४}} || {{nts|५०.००}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इशांत शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227020007/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवींद्र|जडेजा}}
|| २००९ || २०२४ || ७४ || {{sort|०५१५|५१५}} || {{sort|०४६५|४६*}} || {{nts|२१.४५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१३५६|१३५६}} || {{sort|०५४|५४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.४५}} || २८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रवींद्र जडेजा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065203/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रज्ञान|ओझा}}
|| २००९ || २०१० || ६ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०५|१०*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|४०७९|४/२१}} || {{nts|१३.२०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रज्ञान ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222071719/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अशोक|दिंडा}}
|| २००९ || २०१० || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|१४.४१}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अशोक दिंडा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219140350/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|आशिष|नेहरा}}
|| २००९ || २०१७ || २७ || {{sort|००२८|२८}} || {{sort|०२२०|२२}} || {{nts|५.६०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५८८|५८८}} || {{sort|०३४|३४}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|२२.२९}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=आशिष नेहरा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219000105/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुदीप|त्यागी}}
|| २००९ || २००९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुदीप त्यागी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208035306/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|विजय}}
|| २०१० || २०१५ || ९ || {{sort|०१६९|१६९}} || {{sort|०४८०|४८}} || {{nts|१८.७७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली विजय|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227025309/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पियुष|चावला}}
|| २०१० || २०१२ || ७ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००१|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८७|२/१३}} || {{nts|३७.७५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पियुष चावला|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210083031/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विनय|कुमार}}
|| २०१० || २०१२ || ९ || {{sort|०००२|२}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८९|१८९}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|२४.७०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विनय कुमार|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111225175137/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रविचंद्रन|अश्विन}}
|| २०१० || २०२२ || ६५ || {{sort|०१८४|१८४}} || {{sort|०३१५|३१*}} || {{nts|२६.२८}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१४५२|१४५२}} || {{sort|०७२|७२}} || {{sort|४०९२|४/८}} || {{nts|२३.२२}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रविचंद्रन अश्विन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26421.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ डिसेंबर २०१९ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203184130/http://m.espncricinfo.com/india/content/player/26421.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विराट |कोहली}}{{double-dagger}}
|| २०१० || २०२४ || १२५ || {{sort|४१८८|४१८८}} || {{sort|१२२५|१२२*}} || {{nts|४८.६९}} || {{nts|३८}} || {{nts|१}} || {{sort|०१५२|१५२}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|१०८७|१/१३}} || {{nts|५१.००}} || ५४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विराट कोहली |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111223013527/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नमन|ओझा}}{{dagger}}
|| २०१० || २०१० || २ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०१००|१०}} || {{nts|६.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=नमन ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208024011/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अमित|मिश्रा}}
|| २०१० || २०१७ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२२८|२२८}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|१५.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अमित मिश्रा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230083627/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुनाफ|पटेल}}
|| २०११ || २०११ || ३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६०|६०}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०७५|२/२५}} || {{nts|२१.५०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुनाफ पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222221514/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुब्रमण्यम|बद्रीनाथ}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००४३|४३}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|४३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुब्रमण्यम बद्रीनाथ|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207025043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिखर|धवन}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०२१ || ६८ ||{{sort|१७५९|१७५९}}||{{sort|०९२०|९२}} || {{nts|२७.९२}} || {{nts|११}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=शिखर धवन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225202412/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पार्थिव|पटेल}}{{dagger}}
|| २०११ || २०११ || २ || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०२६०|२६}} || {{nts|१८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पार्थिव पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229041610/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|द्रविड}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००३१|३१}} || {{sort|०३११|३१}} || {{nts|३१.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल द्रविड|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231211258/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अजिंक्य|रहाणे}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०१६ || २० || {{sort|०३७५|३७५}} || {{sort|०६१०|६१}} || {{nts|२०.८३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजिंक्य रहाणे|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111221154334/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनोज|तिवारी}}
|| २०११ || २०१५ || ३ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१५०|१५}} || {{nts|१५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मनोज तिवारी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111212012320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|शर्मा|dab=क्रिकेट खेळाडू, जन्म १९८६}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४४|४४}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७१|२/२९}} || {{nts|१८.६६}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117214256/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमेश|यादव}}
|| २०१२ || २०२२ || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१२|१२}} || {{sort|२०८१|२/१९}} || {{nts|२३.३३}}|| ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=उमेश यादव |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202172554/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लक्ष्मीपती|बालाजी}}
|| २०१२ || २०१२ || ५ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|१२.१०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=लक्ष्मीपती बालाजी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१ जुलै २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701205658/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परविंदर|अवाना}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=परविंदर अवाना|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ नोव्हेंबर २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127064134/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|भुवनेश्वर|कुमार}}
|| २०१२ || २०२२ || ८७ || {{sort|००६७|६७}} || {{sort|०१६०|१६}} || {{nts|८.३७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७९१|१७९१}} || {{sort|०९०|९०}} || {{sort|५०९६|५/४}} || {{nts|२३.१०}} || १५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=भुवनेश्वर कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828120754/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|शमी}}
|| २०१४ || २०२२ || २३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००५|०*}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४७७|४७७}} || {{sort|०२४|२४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.६२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहम्मद शमी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116092640/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहित|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१५ || ८ || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००३५|३*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|२०७२|२/२८}} || {{nts|३०.८३}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहित शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004206/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अंबाती|रायडू}}
|| २०१४ || २०१६ || ६ || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|१०.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अंबाती रायडू |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004725/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कर्ण|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१४ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७२|१/२८}} || {{nts|२८.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=कर्ण शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004902/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|स्टुअर्ट|बिन्नी}}
|| २०१५ || २०१६ || ३ || {{sort|००३५|३५}} || {{sort|०२४०|२४}} || {{nts|१७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००३०|३०}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८६|१/१४}} || {{nts|५४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |title=स्टुअर्ट बिन्नी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226115701/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|केदार|जाधव}}
|| २०१५ || २०१७ || ९ || {{sort|०१२२|१२२}} || {{sort|०५८०|५८}} || {{nts|२०.३३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |title=केदार जाधव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153714/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनीष|पांडे}}
|| २०१५ || २०२० || ३९ || {{sort|०७०९|७०९}} || {{sort|०७९५|७९*}} || {{nts|४४.३१}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |title=मनीष पांडे |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045055/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अक्षर|पटेल}}
|| २०१५ || २०२४ || ६२ || {{sort|०४६३|४६३}} || {{sort|०६५०|६५}} || {{nts|२०.१३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|११५९|११५९}} || {{sort|०६२|६२}} || {{sort|३०९१|३/९}} || {{nts|२३.०१}} || २१ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/554691.html |title=अक्षर पटेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225004153/http://www.espncricinfo.com/india/content/player/554691.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|शर्मा}}
|| २०१५ || २०१५ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६१|१/३९}} || {{nts|७३.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |title=संदीप शर्मा |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202123220/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संजू|सॅमसन}}{{dagger}}
|| २०१५ || २०२४ || ३३ ||{{sort|०५९४|५९४}}||{{sort|०१११|१११}} || {{nts|२२.८४}} || {{nts|२}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २० || ४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |title=संजू सॅमसन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202194646/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रीनाथ|अरविंद}}
|| २०१५ || २०१५ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५६|१/४४}} || {{nts|४४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |title=श्रीनाथ अरविंद |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203003246/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जसप्रीत|बुमराह}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || ७० || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००७०|७}} || {{nts|२.६६}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१५०९|१५०९}} || {{sort|०८९|८९}} || {{sort|३०९३|३/७}} || {{nts|१७.७४}}|| ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |title=जसप्रीत बुमराह |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202105205/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हार्दिक|पंड्या}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || १०५ || {{sort|१६४१|१६४१}} || {{sort|०७१५|७१*}} || {{nts|२७.८१}} || {{nts|४}} || {{nts|०}} || {{sort|१६६१|१६६१}} || {{sort|०८७|८७}} || {{sort|४०८४|४/१६}} || {{nts|२६.०१}}|| ५२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |title=हार्दिक पंड्या |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जून २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170626222945/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पवन|नेगी}}
|| २०१६ || २०१६ || १ ||  {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८४|१/१६}} || {{nts|१६.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |title=पवन नेगी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१५ मार्च २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315170451/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युझवेंद्र|चहल}}
|| २०१६ || २०२३ || ८० || {{sort|०००६|६}}||{{sort|००३५|३*}} || {{nts|३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७६४|१७६४}} || {{sort|०९६|९६}} || {{sort|६०७५|६/२५}} || {{nts|२५.०९}}|| १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |title=युझवेंद्र चहल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋषी|धवन}}
|| २०१६ || २०१६ || १ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५८|१/४२}} || {{nts|४२.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |title=ऋषी धवन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160627051620/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनदीप|सिंग}}
|| २०१६ || २०१६ || ३ || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|०५२५|५२*}} || {{nts|४३.५०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |title=मनदीप सिंग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170126125547/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लोकेश|राहुल}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१६ || २०२२ || ७२ || {{sort|२२६५|२२६५}} || {{sort|११०५|११०*}} || {{nts|३७.७५}} || {{nts|२२}} || {{nts|२}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २३ || १ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |title=लोकेश राहुल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043014/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जयदेव|उनाडकट}}
|| २०१६ || २०१८ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२०८|२०८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|३०६२|३/३८}} || {{nts|२१.५०}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |title=जयदेव उनाडकट |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202124249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|धवल|कुलकर्णी}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} ||० || {{nts|०}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |title=धवल कुलकर्णी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160622045359/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|बरिंदर|स्रान}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|४०९०|४/१०}} || {{nts|६.८३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html |title=बरिंदर स्रान |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=११ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211035233/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परवेझ|रसूल}}
|| २०१७ || २०१७ || १ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६५|१/३२}} || {{nts|३२.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |title=परवेझ रसूल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153717/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रिषभ|पंत}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१७ || २०२४ || ७६ || {{sort|१२०९|१२०९}} || {{sort|०६५५|६५*}} || {{nts|२३.२५}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४० || ११ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |title=रिषभ पंत |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170112075241/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कुलदीप|यादव}}
|| २०१७ || २०२४ || ४० || {{sort|००४६|४६}} || {{sort|०२३५|२३*}} || {{nts|११.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०८६०|८६०}} || {{sort|०६९|६९}} ||{{sort|५०८३|५/१७}} || {{nts|१४.०७}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |title=कुलदीप यादव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=९ जुलै २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709065950/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रेयस|अय्यर}}
|| २०१७ || २०२३ || ५१ || {{sort|११०४|११०४}} || {{sort|०७४०|७४*}} || {{nts|३०.६६}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०००२|२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |title=श्रेयस अय्यर |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828044636/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|सिराज}}
|| २०१७ || २०२४ || १६ || {{sort|००१४|१४}} || {{sort|००७५|७*}} || {{nts|७.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३४८|३४८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|४०८३|४/१७}} || {{nts|३२.२८}} || ६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |title=मोहम्मद सिराज |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जुलै २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726143059/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वॉशिंग्टन|सुंदर}}
|| २०१७ || २०२४ || ५२ || {{sort|०१६१|१६१}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|१३.४१}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०९६३|९६३}} || {{sort|०४७|४७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.४८}} || १८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/719715.html|title=वॉशिंग्टन सुंदर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शार्दूल|ठाकूर}}
|| २०१८ || २०२२ || २५ || {{sort|००६९|६९}} || {{sort|०२२५|२२*}} || {{nts|२३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०६|५०६}} || {{sort|०३३|३३}} || {{sort|४०७३|४/२७}} || {{nts|२३.३९}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/475281.html|title=शार्दूल ठाकूर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विजय|शंकर}}
|| २०१८ || २०१९ || ९ || {{sort|०१०१|१०१}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|२५.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|००५|५}} ||{{sort|२०६८|२/३२}} || {{nts|३८.२०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/477021.html|title=विजय शंकर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सिद्धार्थ|कौल}}
|| २०१८ || २०१९ || ३ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००५८|५८}} || {{sort|००४|४}} ||{{sort|२०६५|२/३५}} || {{nts|२१.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/326017.html|title=सिद्धार्थ कौल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|चहर}}
|| २०१८ || २०२३ || २५ || {{sort|००५३|५३}} || {{sort|०३१०|३१}} || {{nts|२६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५४०|५४०}} || {{sort|०३१|३१}} || {{sort|६०९३|६/७}} || {{nts|२४.०९}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/447261.html|title=दीपक चहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|खलील|अहमद}}
|| २०१८ || २०२४ || १८ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३९६|३९६}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|२०७३|२/२७}} || {{nts|३५.१२}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/942645.html|title=खलील अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कृणाल|पंड्या}}
|| २०१८ || २०२१ || १९ || {{sort|०१२४|१२४}} || {{sort|०२६५|२६*}} || {{nts|२४.८०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४१०|४१०}} || {{sort|०१५|१५}} ||{{sort|४०६४|४/३६}} || {{nts|३६.९३}} || ८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/471342.html|title=कृणाल पंड्या|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|७९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मयांक|मार्कंडे}}
|| २०१९ || २०१९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1081442.html|title=मयांक मार्कंडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नवदीप|सैनी}}
|| २०१९ || २०२१ || ११ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०११५|११*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९७|१९७}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१८.०७}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/700167.html|title=नवदीप सैनी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|चाहर}}
|| २०१९ || २०२१ || ६ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३२|१३२}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.८५}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1064812.html|title=राहुल चाहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|दुबे}}
|| २०१९ || २०२४ || ३३ || {{sort|०४४८|४४८}} || {{sort|०६३५|६३*}} || {{nts|२९.८६}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७३|२७३}} || {{sort|०११|११}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|३९.४५}} || १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/714451.html|title=शिवम दुबे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|टी.|नटराजन}}
|| २०२० || २०२१ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|१७.४२}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/802575.html|title=टी. नटराजन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ईशान|किशन}}{{dagger}}
|| २०२१ || २०२३ || ३२ || {{sort|०७९६|७९६}} || {{sort|०८९०|८९}} || {{nts|२५.६७}} || {{nts|६}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १३ || ३ || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|title=ईशान किशन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020415/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सूर्यकुमार|यादव}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || ७४ || {{sort|२५४४|२५४४}} || {{sort|११७०|११७}} || {{nts|४२.४०}} || {{nts|२१}} || {{nts|४}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|००२|२}} || {{sort|२०५०|२/५०}} || {{nts|२.५०}} || ४५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|title=सूर्यकुमार यादव|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पृथ्वी|शॉ}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|title=पृथ्वी शॉ|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३१ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331110604/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वरूण|चक्रवर्ती}}
|| २०२१ || २०२४ || ९ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०७|२०७}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०३१|३/३१}} || {{nts|२९.२८}} ||१ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|title=वरूण चक्रवर्ती|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318135437/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋतुराज|गायकवाड}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || २३ || {{sort|०६३३|६३३}} || {{sort|१२३५|१२३*}} || {{nts|३९.५६}} || {{nts|४}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|title=ऋतुराज गायकवाड|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021320/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|देवदत्त|पडिक्कल}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०२९०|२९}} || {{nts|१९.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|title=देवदत्त पडिक्कल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319090917/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नितीश|राणा}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|title=नितीश राणा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021607/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|चेतन|साकरिया}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५५|५*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६६|१/३४}} || {{nts|३४.००}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=चेतन साकरिया|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|वारियर}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=संदीप वारियर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|व्यंकटेश|अय्यर}}
|| २०२१ || २०२२ || ९ || {{sort|०१३३|१३३}} || {{sort|०३५५|३५*}} || {{nts|३३.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००५५|५५}} || {{sort|००५|५}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१५.००}} || ४ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|title=व्यंकटेश अय्यर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हर्षल|पटेल}}
|| २०२१ || २०२३ || २५ || {{sort|००७७|७७}} || {{sort|०१८०|१८}} || {{nts|१२.८३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०३|५०३}} || {{sort|०२९|२९}} || {{sort|४०७५|४/२५}} || {{nts|२६.५५}} || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|title=हर्षल पटेल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021438/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवी|बिश्नोई}}
|| २०२२ || २०२४ || ३३ || ४१ || ९ || ८.२० || ० || ० || ७७२ || ५१ || ४/१३ || १८.४३ || १३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|title=रवी बिश्नोई|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021900/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अवेश|खान}}
|| २०२२ || २०२४ || २३ || २७ || १६ || १३.५० ||० || ० || ४६४ || २५ || ४/१८ || २८.०४ || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|title=अवेश खान|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201194913/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|हूडा}}
|| २०२२ || २०२३ || २१ || ३६८ || १०४ || ३०.६६ || ० || १ || ९५ || ६ || ४/१० || १२.६६ || १२ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|title=दीपक हूडा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021848/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमरान|मलिक}}
|| २०२२ || २०२३ || ८ || ५ || ४* || {{sort dash}} || ० || ० || १३९ || ११ || ३/४८ || २२.०९ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|title=उमरान मलिक|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जानेवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128182954/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  |  [[अर्शदीप सिंग]] 
|| २०२२ || २०२४ || ५६ || ५३ || १२ || ८.८३ ||० || ० || ११५६ || ८७ || ४/९ || १८.३५ || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125976|title=अर्शदीप सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=८ जुलै २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708105202/https://www.espncricinfo.com/player/arshdeep-singh-1125976|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१००
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|मावी}}
|| २०२३ || २०२३ || ६ || २८ || २६ || १४.०० || ० || ० || ८४ || ७ || ४/२२ || १७.५३ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|title=शिवम मावी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१५ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210315022827/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शुभमन गिल]]
|| २०२३ || २०२४ || २१ || ५७८ || १२६* || ३०.४२ || ३ || १ || — || — || — || — || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|title=शुभमन गिल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045050/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[राहुल त्रिपाठी]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || ९७ || ४४ || १९.४० || ० || ० || — || — || — || — || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|title=राहुल त्रिपाठी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ ऑक्टोबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016074654/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[मुकेश कुमार]]
|| २०२३ || २०२४ || १७ || ५ || ४* || ५.०० || ० || ० || ३२४ || २० || ४/२२ || २४.३५ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|title=मुकेश कुमार|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=४ नोव्हेंबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104000414/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[तिलक वर्मा]]
|| २०२३ || २०२४ || १६ || ३३६ || १२०* || ३३.६० || २ || ० || ३० || २ || १/५ || १३.०० || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1170265.html|title=तिलक वर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२२ एप्रिल २०२३|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422140410/https://www.espncricinfo.com/cricketers/tilak-varma-1170265|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[यशस्वी जयस्वाल]]
|| २०२३ || २०२४ || २३ || ७२३ || १०० || ३६.१५ || ५ || १ || ६ || ० || — || — || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|title=यशस्वी जयस्वाल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=१६ सप्टेंबर २०२३|archive-date=१० ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810223015/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[प्रसिद्ध कृष्ण]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || — || — || — || — || — || १२० || ८ || ३/४१ || २७.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|title=प्रसिद्ध कृष्ण|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२१ मे २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180521104839/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रिंकू सिंग]]
|| २०२३ || २०२४ || २६ || ४७९ || ६९* || ५९.८७ || ३ || ० || ६ || २ || २/३ || १.५० || १८ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|title=रिंकू सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३ July २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180703092809/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रविश्रीनिवासन साई किशोर]] 
|| २०२३ || २०२३ || ३ || — || — || — || — || — || ७२ || ४ || ३/१२ || १५.७५ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|title=साई किशोर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=५ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180805205816/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[जितेश शर्मा]] {{dagger}}
|| २०२३ || २०२४ || ९ || १०० || ३५ || १४.२८ || ० || ० || — || — || — || — || ३ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|title=जितेश शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=११ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811165227/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|११०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शाहबाज अहमद]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || — || — || — || — || — || ३२ || २ || १/१३ || २०.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1159711.html|title=शाहबाज अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|१११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[अभिषेक शर्मा]]
|| २०२४ || २०२४ || ८ || १५९ || १०० || २२.७१ || ० || १ || ९६ || ३ || १/१० || ४४.६६ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070183.html|title=अभिषेक शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[ध्रुव जुरेल]] {{dagger}}	
|| २०२४ || २०२४ || २ || ६ || ६ || ६.०० || ० || ० || — || — || — || — || १ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1175488.html|title=ध्रुव जुरेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रियान पराग]]
|| २०२४|| २०२४|| ९ || १०६ || ३४ || १७.६६ || ० || ० || ७४ || ४ || ३/५ || २०.७५ || ६ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079434.html|title=रियान पराग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[साई सुदर्शन]]
|| २०२४|| २०२४|| १ || — || — || — || — || — || — || — || — || — || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/sai-sudharsan-1151288|title=साई सुदर्शन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११५
! scope=&quot;row&quot;style=&quot;text-align: left;&quot; | [[तुषार देशपांडे]]
|| २०२४|| २०२४|| २ || — || — || — || — || — || ३६ || २ || १/२५ || २७.५० || २ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/tushar-deshpande-822553|title=तुषार देशपांडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११६
! scope=&quot;row&quot; | [[नितीशकुमार रेड्डी]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || ९० || ७४ || ४५.०० || १ || ० || ५४ || ३ || २/२३ || २३.६६ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/nitish-kumar-reddy-1175496|title=Nitish Kumar Reddy|work=ESPNcricinfo|access-date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;
|-
|११७
! scope=&quot;row&quot; | [[मयंक यादव]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || १ || १* || — || ० || ० || ७२ || ४ || २/३२ || २०.७५ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mayank Yadav |url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/mayank-yadav-1292563 |access-date=12 October 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;
|-
|११८
! scope=&quot;row&quot; | [[रमणदीप सिंग]]
|| २०२४ || २०२४ ||  १|| १५|| १५||  १५.००||  ०||  ०||  —||  —||  —||  —||  ०||  ०||
|}

==कर्णधार==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधार&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधारांची यादी|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ फेब्रुवारी २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218192822/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; | क्र.
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | पहिला 
! scope=&quot;col&quot; | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; | सामने
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरी
! scope=&quot;col&quot; | अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; | विजय%
|- align=center
|१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[वीरेंद्र सेहवाग]]
|| २००६ || २००६ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[महेंद्रसिंग धोनी]]
|| २००७ || २०१६ || ७२ || ४१ || २८ || १ || २ || ५९.२८
|- align=center
|३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सुरेश रैना]]
|| २०१० || २०११ || ३ || ३ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[अजिंक्य राहणे]]
|| २०१५ || २०१५ || २ || १ || १ || ० || ० || ५०.००
|- align=center
|५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[विराट कोहली ]]
|| २०१७ || २०२१ || ५० || ३० || १६ || २ || २ || ६०.००
|- align=center
|६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रोहित शर्मा]]
|| २०१७ || २०२४ || ६२ || ४९ || १२ || १ || ० || ७९.८३
|- align=center
|७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शिखर धवन]]
|| २०२१ || २०२१ || ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|- align=center
|८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रिषभ पंत]]
|| २०२२ || २०२२ || ५ || २ || २ || ० || १ || ५०.००
|- align=center
|९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[हार्दिक पंड्या]]
|| २०२२ || २०२३ || १६ || १० || ५ || १ || ० || ६५.६२
|- align=center
|१०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[लोकेश राहुल]]
|| २०२२ || २०२२ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[जसप्रीत बुमराह]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || २ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|१२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[ऋतुराज गायकवाड]]
|| २०२३ || २०२३ || ३ || २ || ० || ० || १ || १००.००
|-
|- align=center
|१३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सूर्यकुमार यादव]]
|| २०२३ || २०२४ || १३ || १० || २ || १ || ० || ८०.७६
|-
|- align=center
|१४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शुभमन गिल]]
|| २०२४ || २०२४ || ५ || ४ || १ || ० || ० || ९०.००
|}

== नोंदी ==
{{reflist|group=notes}}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]
[[वर्ग:देशानुसार टी२० खेळाडू]]</text>
      <sha1>mun4wwkxmrqz8qcdsoqeovmf3rv26tf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506749</id>
      <parentid>2506748</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:07:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2506749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103672" sha1="rc2nkk6fkw85qq8ieo7at5i8dk2in8v" xml:space="preserve">[[File:The Wanderers 2.jpg|thumb|250px|right|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम (जोहान्सबर्ग)|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], जोहान्सबर्ग, जिथे भारताने पहिला ट्वेन्टी२० आंतरराष्ट्रीय सामना खेळला|alt=वॉन्डरर्स स्टेडियम]]

[[आंतरराष्ट्रीय टी२०]] (T20I) हा दोन प्रातिनिधिक संघांमधील क्रिकेट सामन्याचा एक प्रकार आहे, प्रत्येक संघाला [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]ेने (आयसीसी) ठरवल्यानुसार आंतरराष्ट्रीय टी२० दर्जा आहे, आणि सामना [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]]च्या नियमांनुसार खेळला जातो.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=अधिकृत क्रिकेटचे आयसीसी वर्गीकरण|url=https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|page=[https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf#page=3 3]|website=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]|date=१ ऑक्टोबर २०१७|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१८ नोव्हेंबर २०१७|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118001939/https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; असा पहिला सामना १७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]] या संघांदरम्यान खेळला गेला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=पॉन्टिंग लीड्स ॲज कॅस्प्रोविच फॉलोज |url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |first=पीटर |last=इंग्लिश|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=३ सप्टेंबर २०१०|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903122656/http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; [[भारत राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|भारतीय क्रिकेट संघाने]] [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६-०७|दक्षिण आफ्रिकेतील २००६-०७ मालिके]]दरम्यान [[वीरेंद्र सेहवाग]]च्या नेतृत्वाखाली पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना खेळला;&lt;ref&gt;{{cite web |title=२००६ - भारत - नोंदी - आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० - सामन्याचे निकाल |url=http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3;id=2006;team=6;type=year |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१७ सप्टेंबर २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917230703/http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3%3Bid%3D2006%3Bteam%3D6%3Btype%3Dyear |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=debut&gt;{{cite web |title=भारताचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६/०७-धावफलक |url=http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=११ मार्च २०१६|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311073815/http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; भारताने यजमानांचा एकमेव सामन्यात सहा गडी राखून पराभव केला आणि मालिका जिंकली.&lt;ref name=&quot;debut&quot; /&gt;

जुलै २०२४ पर्यंत, ११५ खेळाडूंनी आंतरराष्ट्रीय टी२० मध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले आहे. भारताने [[२००७ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०|पहिल्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२०]] च्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानचा पाच धावांनी पराभव करून विजय मिळवला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसी विश्व टी२०, २००७/०८-धावफलक|url=http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४ |archive-date=११ एप्रिल २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411083352/http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== सूची ==

{|
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}}&amp;nbsp;– [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]
* {{dagger}}&amp;nbsp;– [[यष्टीरक्षक]]
* '''पहिला'''&amp;nbsp;– पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा'''&amp;nbsp;– अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा'''&amp;nbsp;– खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

'''[[क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल'''&amp;nbsp;– घेतलेले [[झेल]] 
* '''यष्टी'''&amp;nbsp;– [[यष्टिचीत]] केलेले खेळाडू
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''धावा'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
* '''सर्वोच्च'''&amp;nbsp;– सर्वोच्च धावा 
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति डाव [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|सरासरी धावा]]
* '''५०'''&amp;nbsp;– केलेली अर्धशतके
* '''१००'''&amp;nbsp;– केलेली [[शतक (क्रिकेट)|शतके]]
* '''*'''&amp;nbsp;– फलंदाज [[नाबाद]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''बळी'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत [[बळी (क्रिकेट)|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.'''&amp;nbsp;– एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति बळी सरासरी धावा
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]'''
* '''वि'''&amp;nbsp;– जिंकलेले सामने
* '''प'''&amp;nbsp;– पराभूत सामने
* '''ब'''&amp;nbsp;– बरोबरीत सुटलेले सामने&lt;ref group=notes name=बरोबरी&gt;बरोबरी झालेले सामने जे [[सुपर ओव्हर]] किंवा बोलआउटने निर्णय लावले गेले ते बरोबरी म्हणून नोंदवले गेले आहेत.&lt;/ref&gt;
* '''अ'''&amp;nbsp;– अनिर्णित सामने
* '''वि%'''&amp;nbsp;– कर्णधारांनी जिंकलेल्या सामन्यांचे गुणोत्तर&lt;ref group=notes&gt;ज्या खेळांचा निकाल लागला नाही त्यांचा विजय गुणोत्तर मोजण्यात समावेश केलेला नाही.&lt;/ref&gt;
|}

== खेळाडू ==
*''प्रत्येक खेळाडूच्या कॅपच्या क्रमाने यादी तयार केली आहे. कोणत्याही आकडेवारीनुसार हे सारणी क्रमवारी लावण्यासाठी, स्तंभ शीर्षकावरील चिन्हावर क्लिक करा.''
*''शेवटचे अद्यतन: १२ ऑक्टोबर २०२४.''&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/player/team/india-६/caps/twenty२०-internationals-३ |title=कॅप क्रमांकानुसार भारतीय आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जुलै २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210728144244/https://www.espncricinfo.com/player/team/india-6/caps/twenty20-internationals-3 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/batting.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० फलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172637/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/batting.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/bowling.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत  – आंतरराष्ट्रीय टी२० गोलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७  |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172649/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/bowling.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; 
|+ भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडू
|-
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | कॅप
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | नाव
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | पहिला
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | सा
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot;| [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot;| [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot;| [[क्षेत्ररक्षण]]
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 class=&quot;unsortable&quot; |{{Tooltip|सं|संदर्भ}}
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;  | सर्वोच्च
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! scope=&quot;col&quot; |५०
! scope=&quot;col&quot; |१००
! scope=&quot;col&quot; |[[चेंडू]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;|[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |स.गो.
! scope=&quot;col&quot; |स
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत|य]]
|-
| १
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|अजित|आगरकर}}
|| २००६ || २००७ || ४ || १५ || १४ || ७.५० || ० || ० || ६३ || ३ || २/१० || २८.३३ ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजित आगरकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207020120/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|महेंद्रसिंग|धोणी}}{{double-dagger}} {{dagger}}
|| २००६ || २०१९ || ९८ || {{sort|१६१७|१६१७}} || {{sort|०५६०|५६}} || {{nts|३७.६०}}|| {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ५७ || ३४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=महेंद्रसिंग धोणी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231084424/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|हरभजन|सिंग}}
|| २००६ || २०१६ || २८ || {{sort|०१०८|१०८}} || {{sort|०२१०|२१}} || {{nts|१३.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०६१२|६१२}} || {{sort|०२५|२५}} || {{sort|४०८८|४/१२}} || {{nts|२५.३२}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=हरभजन सिंग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111218160204/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|दिनेश|कार्तिक}}{{dagger}} {{#tag:ref|दिनेश कार्तिकने आयसीसी विश्व एकादशसाठी सुद्धा आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट देखील खेळले आहे. वरील नोंदी ह्या फक्त भारताकडून खेळताना आहेत.|group=notes}}
|| २००६ || २०२२ || ५९ || {{sort|०६८६|६८६}}||{{sort|०५५०|५५}} || {{nts|२७.४४}}|| {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३० || ८ || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश कार्तिक |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217095215/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|झहीर|खान}}
|| २००६ || २०१२ || १७ || {{sort|००१३|१३}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३५२|३५२}} ||  {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|२६.३५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=झहीर खान|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=६ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106024121/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दिनेश|मोंगिया}}
|| २००६ || २००६ || १ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०३८०|३८}} || {{nts|३८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश मोंगिया|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210214644/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इरफान|पठाण}}
|| २००६ || २०१२ || २४ || {{sort|०१७२|१७२}} || {{sort|०३३५|३३*}} || {{nts|२४.५७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४६२|४६२}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८४|३/१६}} || {{nts|२२.०७}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इरफान पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111213064320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुरेश|रैना}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१८ || ७८ || {{sort|१६०५|१६०५}} || {{sort|१०१०|१०१}} || {{nts|२९.१८}} || {{nts|५}} || {{nts|१}} || {{sort|०३४९|३४९}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०९४|२/६}} || {{nts|३४.००}} || ४२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुरेश रैना |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219215535/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वीरेंद्र|सेहवाग}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१२ || १९ || {{sort|०३९४|३९४}} || {{sort|०६८०|६८}} || {{nts|२१.८८}} || {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} ||  {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=वीरेंद्र सेहवाग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=५ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120105073555/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शांताकुमारन|श्रीसंत}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.१&lt;/span&gt; || २००८ || १० || {{sort|००२०|२०}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०४|२०४}} ||  {{sort|००७|७}} || {{sort|२०८८|२/१२}} || {{nts|४१.१४}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=श्रीसंत |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222225249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सचिन|तेंडुलकर}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.२&lt;/span&gt; || २००६ || १ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०१|१०}} || {{nts|१०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८८|१/१२}} || {{nts|१२.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सचिन तेंडुलकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231090501/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|गौतम|गंभीर}}
|| २००७ || २०१२ || ३७ || {{sort|०९३२|९३२}} || {{sort|०७५०|७५}} || {{nts|२७.४१}} || {{nts|७}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=गौतम गंभीर|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210101543/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रुद्र प्रताप|सिंग}}
|| २००७ || २००९ || १० || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९८|१९८}} || {{sort|०१५|१५}} || {{sort|४०८७|४/१३}} || {{nts|१५.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रुद्र प्रताप सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230045331/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रॉबिन|उथप्पा}}{{dagger}}
|| २००७ || २०१५ || १३ || {{sort|०२४९|२४९}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|२४.९०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रॉबिन उथप्पा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222070122/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युवराज|सिंग}}
|| २००७ || २०१७ || ५८ || {{sort|११७७|११७७}} || {{sort|०७७५|७७*}} || {{nts|२८.०२}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०४२४|४२४}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१७.८२}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युवराज सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229074705/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जोगिंदर|शर्मा}}
|| २००७ || २००७ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८०|२/२०}} || {{nts|३४.५०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=जोगिंदर शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217104844/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रोहित|शर्मा}}{{double-dagger}}
|| २००७ || २०२४ || १५९ || {{sort|४२३१|४२३१}} ||{{sort|१२१५|१२१*}} || {{nts|३२.०५}}|| {{nts|३२}} || {{nts|५}} || {{sort|००६८|६८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७८|१/२२}} || {{nts|११३.००}} || ६५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रोहित शर्मा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065629/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युसूफ|पठाण}}
|| २००७ || २०११ || २२ || {{sort|०२३६|२३६}} || {{sort|०३७५|३७*}} || {{nts|१८.१५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३०५|३०५}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०७८|२/२२}} || {{nts|३३.६९}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युसूफ पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32498.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ October २०२० |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027191727/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32498.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|कार्तिक}}
|| २००७ || २००७ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली कार्तिक|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210033641/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रवीण|कुमार}}
|| २००८ || २०१२ || १० || {{sort|०००७|७}} || {{sort|००६०|६}} || {{nts|२.३३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१५६|१५६}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०८६|२/१४}} || {{nts|२४.१२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रवीण कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230195843/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इशांत|शर्मा}}
|| २००८ || २०१३ || १४ || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००५५|५*}} || {{nts|८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७८|२७८}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०६६|२/३४}} || {{nts|५०.००}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इशांत शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227020007/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवींद्र|जडेजा}}
|| २००९ || २०२४ || ७४ || {{sort|०५१५|५१५}} || {{sort|०४६५|४६*}} || {{nts|२१.४५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१३५६|१३५६}} || {{sort|०५४|५४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.४५}} || २८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रवींद्र जडेजा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065203/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रज्ञान|ओझा}}
|| २००९ || २०१० || ६ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०५|१०*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|४०७९|४/२१}} || {{nts|१३.२०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रज्ञान ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222071719/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अशोक|दिंडा}}
|| २००९ || २०१० || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|१४.४१}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अशोक दिंडा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219140350/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|आशिष|नेहरा}}
|| २००९ || २०१७ || २७ || {{sort|००२८|२८}} || {{sort|०२२०|२२}} || {{nts|५.६०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५८८|५८८}} || {{sort|०३४|३४}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|२२.२९}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=आशिष नेहरा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219000105/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुदीप|त्यागी}}
|| २००९ || २००९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुदीप त्यागी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208035306/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|विजय}}
|| २०१० || २०१५ || ९ || {{sort|०१६९|१६९}} || {{sort|०४८०|४८}} || {{nts|१८.७७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली विजय|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227025309/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पियुष|चावला}}
|| २०१० || २०१२ || ७ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००१|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८७|२/१३}} || {{nts|३७.७५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पियुष चावला|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210083031/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विनय|कुमार}}
|| २०१० || २०१२ || ९ || {{sort|०००२|२}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८९|१८९}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|२४.७०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विनय कुमार|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111225175137/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रविचंद्रन|अश्विन}}
|| २०१० || २०२२ || ६५ || {{sort|०१८४|१८४}} || {{sort|०३१५|३१*}} || {{nts|२६.२८}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१४५२|१४५२}} || {{sort|०७२|७२}} || {{sort|४०९२|४/८}} || {{nts|२३.२२}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रविचंद्रन अश्विन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26421.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ डिसेंबर २०१९ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203184130/http://m.espncricinfo.com/india/content/player/26421.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विराट |कोहली}}{{double-dagger}}
|| २०१० || २०२४ || १२५ || {{sort|४१८८|४१८८}} || {{sort|१२२५|१२२*}} || {{nts|४८.६९}} || {{nts|३८}} || {{nts|१}} || {{sort|०१५२|१५२}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|१०८७|१/१३}} || {{nts|५१.००}} || ५४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विराट कोहली |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111223013527/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नमन|ओझा}}{{dagger}}
|| २०१० || २०१० || २ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०१००|१०}} || {{nts|६.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=नमन ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208024011/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अमित|मिश्रा}}
|| २०१० || २०१७ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२२८|२२८}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|१५.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अमित मिश्रा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230083627/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुनाफ|पटेल}}
|| २०११ || २०११ || ३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६०|६०}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०७५|२/२५}} || {{nts|२१.५०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुनाफ पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222221514/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुब्रमण्यम|बद्रीनाथ}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००४३|४३}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|४३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुब्रमण्यम बद्रीनाथ|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207025043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिखर|धवन}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०२१ || ६८ ||{{sort|१७५९|१७५९}}||{{sort|०९२०|९२}} || {{nts|२७.९२}} || {{nts|११}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=शिखर धवन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225202412/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पार्थिव|पटेल}}{{dagger}}
|| २०११ || २०११ || २ || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०२६०|२६}} || {{nts|१८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पार्थिव पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229041610/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|द्रविड}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००३१|३१}} || {{sort|०३११|३१}} || {{nts|३१.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल द्रविड|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231211258/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अजिंक्य|रहाणे}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०१६ || २० || {{sort|०३७५|३७५}} || {{sort|०६१०|६१}} || {{nts|२०.८३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजिंक्य रहाणे|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111221154334/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनोज|तिवारी}}
|| २०११ || २०१५ || ३ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१५०|१५}} || {{nts|१५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मनोज तिवारी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111212012320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|शर्मा|dab=क्रिकेट खेळाडू, जन्म १९८६}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४४|४४}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७१|२/२९}} || {{nts|१८.६६}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117214256/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमेश|यादव}}
|| २०१२ || २०२२ || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१२|१२}} || {{sort|२०८१|२/१९}} || {{nts|२३.३३}}|| ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=उमेश यादव |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202172554/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लक्ष्मीपती|बालाजी}}
|| २०१२ || २०१२ || ५ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|१२.१०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=लक्ष्मीपती बालाजी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१ जुलै २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701205658/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परविंदर|अवाना}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=परविंदर अवाना|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ नोव्हेंबर २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127064134/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|भुवनेश्वर|कुमार}}
|| २०१२ || २०२२ || ८७ || {{sort|००६७|६७}} || {{sort|०१६०|१६}} || {{nts|८.३७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७९१|१७९१}} || {{sort|०९०|९०}} || {{sort|५०९६|५/४}} || {{nts|२३.१०}} || १५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=भुवनेश्वर कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828120754/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|शमी}}
|| २०१४ || २०२२ || २३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००५|०*}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४७७|४७७}} || {{sort|०२४|२४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.६२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहम्मद शमी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116092640/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहित|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१५ || ८ || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००३५|३*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|२०७२|२/२८}} || {{nts|३०.८३}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहित शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004206/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अंबाती|रायडू}}
|| २०१४ || २०१६ || ६ || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|१०.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अंबाती रायडू |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004725/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कर्ण|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१४ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७२|१/२८}} || {{nts|२८.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=कर्ण शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004902/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|स्टुअर्ट|बिन्नी}}
|| २०१५ || २०१६ || ३ || {{sort|००३५|३५}} || {{sort|०२४०|२४}} || {{nts|१७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००३०|३०}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८६|१/१४}} || {{nts|५४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |title=स्टुअर्ट बिन्नी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226115701/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|केदार|जाधव}}
|| २०१५ || २०१७ || ९ || {{sort|०१२२|१२२}} || {{sort|०५८०|५८}} || {{nts|२०.३३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |title=केदार जाधव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153714/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनीष|पांडे}}
|| २०१५ || २०२० || ३९ || {{sort|०७०९|७०९}} || {{sort|०७९५|७९*}} || {{nts|४४.३१}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |title=मनीष पांडे |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045055/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अक्षर|पटेल}}
|| २०१५ || २०२४ || ६२ || {{sort|०४६३|४६३}} || {{sort|०६५०|६५}} || {{nts|२०.१३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|११५९|११५९}} || {{sort|०६२|६२}} || {{sort|३०९१|३/९}} || {{nts|२३.०१}} || २१ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/554691.html |title=अक्षर पटेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225004153/http://www.espncricinfo.com/india/content/player/554691.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|शर्मा}}
|| २०१५ || २०१५ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६१|१/३९}} || {{nts|७३.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |title=संदीप शर्मा |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202123220/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संजू|सॅमसन}}{{dagger}}
|| २०१५ || २०२४ || ३३ ||{{sort|०५९४|५९४}}||{{sort|०१११|१११}} || {{nts|२२.८४}} || {{nts|२}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २० || ४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |title=संजू सॅमसन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202194646/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रीनाथ|अरविंद}}
|| २०१५ || २०१५ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५६|१/४४}} || {{nts|४४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |title=श्रीनाथ अरविंद |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203003246/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जसप्रीत|बुमराह}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || ७० || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००७०|७}} || {{nts|२.६६}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१५०९|१५०९}} || {{sort|०८९|८९}} || {{sort|३०९३|३/७}} || {{nts|१७.७४}}|| ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |title=जसप्रीत बुमराह |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202105205/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हार्दिक|पंड्या}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || १०५ || {{sort|१६४१|१६४१}} || {{sort|०७१५|७१*}} || {{nts|२७.८१}} || {{nts|४}} || {{nts|०}} || {{sort|१६६१|१६६१}} || {{sort|०८७|८७}} || {{sort|४०८४|४/१६}} || {{nts|२६.०१}}|| ५२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |title=हार्दिक पंड्या |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जून २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170626222945/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पवन|नेगी}}
|| २०१६ || २०१६ || १ ||  {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८४|१/१६}} || {{nts|१६.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |title=पवन नेगी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१५ मार्च २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315170451/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युझवेंद्र|चहल}}
|| २०१६ || २०२३ || ८० || {{sort|०००६|६}}||{{sort|००३५|३*}} || {{nts|३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७६४|१७६४}} || {{sort|०९६|९६}} || {{sort|६०७५|६/२५}} || {{nts|२५.०९}}|| १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |title=युझवेंद्र चहल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋषी|धवन}}
|| २०१६ || २०१६ || १ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५८|१/४२}} || {{nts|४२.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |title=ऋषी धवन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160627051620/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनदीप|सिंग}}
|| २०१६ || २०१६ || ३ || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|०५२५|५२*}} || {{nts|४३.५०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |title=मनदीप सिंग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170126125547/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लोकेश|राहुल}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१६ || २०२२ || ७२ || {{sort|२२६५|२२६५}} || {{sort|११०५|११०*}} || {{nts|३७.७५}} || {{nts|२२}} || {{nts|२}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २३ || १ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |title=लोकेश राहुल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043014/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जयदेव|उनाडकट}}
|| २०१६ || २०१८ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२०८|२०८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|३०६२|३/३८}} || {{nts|२१.५०}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |title=जयदेव उनाडकट |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202124249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|धवल|कुलकर्णी}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} ||० || {{nts|०}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |title=धवल कुलकर्णी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160622045359/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|बरिंदर|स्रान}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|४०९०|४/१०}} || {{nts|६.८३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html |title=बरिंदर स्रान |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=११ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211035233/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परवेझ|रसूल}}
|| २०१७ || २०१७ || १ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६५|१/३२}} || {{nts|३२.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |title=परवेझ रसूल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153717/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रिषभ|पंत}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१७ || २०२४ || ७६ || {{sort|१२०९|१२०९}} || {{sort|०६५५|६५*}} || {{nts|२३.२५}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४० || ११ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |title=रिषभ पंत |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170112075241/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कुलदीप|यादव}}
|| २०१७ || २०२४ || ४० || {{sort|००४६|४६}} || {{sort|०२३५|२३*}} || {{nts|११.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०८६०|८६०}} || {{sort|०६९|६९}} ||{{sort|५०८३|५/१७}} || {{nts|१४.०७}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |title=कुलदीप यादव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=९ जुलै २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709065950/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रेयस|अय्यर}}
|| २०१७ || २०२३ || ५१ || {{sort|११०४|११०४}} || {{sort|०७४०|७४*}} || {{nts|३०.६६}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०००२|२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |title=श्रेयस अय्यर |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828044636/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|सिराज}}
|| २०१७ || २०२४ || १६ || {{sort|००१४|१४}} || {{sort|००७५|७*}} || {{nts|७.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३४८|३४८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|४०८३|४/१७}} || {{nts|३२.२८}} || ६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |title=मोहम्मद सिराज |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जुलै २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726143059/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वॉशिंग्टन|सुंदर}}
|| २०१७ || २०२४ || ५२ || {{sort|०१६१|१६१}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|१३.४१}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०९६३|९६३}} || {{sort|०४७|४७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.४८}} || १८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/719715.html|title=वॉशिंग्टन सुंदर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शार्दूल|ठाकूर}}
|| २०१८ || २०२२ || २५ || {{sort|००६९|६९}} || {{sort|०२२५|२२*}} || {{nts|२३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०६|५०६}} || {{sort|०३३|३३}} || {{sort|४०७३|४/२७}} || {{nts|२३.३९}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/475281.html|title=शार्दूल ठाकूर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विजय|शंकर}}
|| २०१८ || २०१९ || ९ || {{sort|०१०१|१०१}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|२५.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|००५|५}} ||{{sort|२०६८|२/३२}} || {{nts|३८.२०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/477021.html|title=विजय शंकर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सिद्धार्थ|कौल}}
|| २०१८ || २०१९ || ३ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००५८|५८}} || {{sort|००४|४}} ||{{sort|२०६५|२/३५}} || {{nts|२१.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/326017.html|title=सिद्धार्थ कौल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|चहर}}
|| २०१८ || २०२३ || २५ || {{sort|००५३|५३}} || {{sort|०३१०|३१}} || {{nts|२६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५४०|५४०}} || {{sort|०३१|३१}} || {{sort|६०९३|६/७}} || {{nts|२४.०९}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/447261.html|title=दीपक चहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|खलील|अहमद}}
|| २०१८ || २०२४ || १८ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३९६|३९६}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|२०७३|२/२७}} || {{nts|३५.१२}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/942645.html|title=खलील अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कृणाल|पंड्या}}
|| २०१८ || २०२१ || १९ || {{sort|०१२४|१२४}} || {{sort|०२६५|२६*}} || {{nts|२४.८०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४१०|४१०}} || {{sort|०१५|१५}} ||{{sort|४०६४|४/३६}} || {{nts|३६.९३}} || ८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/471342.html|title=कृणाल पंड्या|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|७९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मयांक|मार्कंडे}}
|| २०१९ || २०१९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1081442.html|title=मयांक मार्कंडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नवदीप|सैनी}}
|| २०१९ || २०२१ || ११ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०११५|११*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९७|१९७}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१८.०७}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/700167.html|title=नवदीप सैनी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|चाहर}}
|| २०१९ || २०२१ || ६ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३२|१३२}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.८५}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1064812.html|title=राहुल चाहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|दुबे}}
|| २०१९ || २०२४ || ३३ || {{sort|०४४८|४४८}} || {{sort|०६३५|६३*}} || {{nts|२९.८६}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७३|२७३}} || {{sort|०११|११}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|३९.४५}} || १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/714451.html|title=शिवम दुबे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|टी.|नटराजन}}
|| २०२० || २०२१ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|१७.४२}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/802575.html|title=टी. नटराजन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ईशान|किशन}}{{dagger}}
|| २०२१ || २०२३ || ३२ || {{sort|०७९६|७९६}} || {{sort|०८९०|८९}} || {{nts|२५.६७}} || {{nts|६}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १३ || ३ || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|title=ईशान किशन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020415/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सूर्यकुमार|यादव}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || ७४ || {{sort|२५४४|२५४४}} || {{sort|११७०|११७}} || {{nts|४२.४०}} || {{nts|२१}} || {{nts|४}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|००२|२}} || {{sort|२०५०|२/५०}} || {{nts|२.५०}} || ४५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|title=सूर्यकुमार यादव|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पृथ्वी|शॉ}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|title=पृथ्वी शॉ|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३१ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331110604/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वरूण|चक्रवर्ती}}
|| २०२१ || २०२४ || ९ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०७|२०७}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०३१|३/३१}} || {{nts|२९.२८}} ||१ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|title=वरूण चक्रवर्ती|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318135437/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋतुराज|गायकवाड}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || २३ || {{sort|०६३३|६३३}} || {{sort|१२३५|१२३*}} || {{nts|३९.५६}} || {{nts|४}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|title=ऋतुराज गायकवाड|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021320/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|देवदत्त|पडिक्कल}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०२९०|२९}} || {{nts|१९.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|title=देवदत्त पडिक्कल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319090917/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नितीश|राणा}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|title=नितीश राणा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021607/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|चेतन|साकरिया}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५५|५*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६६|१/३४}} || {{nts|३४.००}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=चेतन साकरिया|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|वारियर}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=संदीप वारियर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|व्यंकटेश|अय्यर}}
|| २०२१ || २०२२ || ९ || {{sort|०१३३|१३३}} || {{sort|०३५५|३५*}} || {{nts|३३.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००५५|५५}} || {{sort|००५|५}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१५.००}} || ४ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|title=व्यंकटेश अय्यर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हर्षल|पटेल}}
|| २०२१ || २०२३ || २५ || {{sort|००७७|७७}} || {{sort|०१८०|१८}} || {{nts|१२.८३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०३|५०३}} || {{sort|०२९|२९}} || {{sort|४०७५|४/२५}} || {{nts|२६.५५}} || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|title=हर्षल पटेल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021438/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवी|बिश्नोई}}
|| २०२२ || २०२४ || ३३ || ४१ || ९ || ८.२० || ० || ० || ७७२ || ५१ || ४/१३ || १८.४३ || १३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|title=रवी बिश्नोई|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021900/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अवेश|खान}}
|| २०२२ || २०२४ || २३ || २७ || १६ || १३.५० ||० || ० || ४६४ || २५ || ४/१८ || २८.०४ || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|title=अवेश खान|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201194913/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|हूडा}}
|| २०२२ || २०२३ || २१ || ३६८ || १०४ || ३०.६६ || ० || १ || ९५ || ६ || ४/१० || १२.६६ || १२ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|title=दीपक हूडा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021848/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमरान|मलिक}}
|| २०२२ || २०२३ || ८ || ५ || ४* || {{sort dash}} || ० || ० || १३९ || ११ || ३/४८ || २२.०९ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|title=उमरान मलिक|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जानेवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128182954/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  |  [[अर्शदीप सिंग]] 
|| २०२२ || २०२४ || ५६ || ५३ || १२ || ८.८३ ||० || ० || ११५६ || ८७ || ४/९ || १८.३५ || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125976|title=अर्शदीप सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=८ जुलै २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708105202/https://www.espncricinfo.com/player/arshdeep-singh-1125976|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१००
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|मावी}}
|| २०२३ || २०२३ || ६ || २८ || २६ || १४.०० || ० || ० || ८४ || ७ || ४/२२ || १७.५३ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|title=शिवम मावी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१५ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210315022827/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शुभमन गिल]]
|| २०२३ || २०२४ || २१ || ५७८ || १२६* || ३०.४२ || ३ || १ || — || — || — || — || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|title=शुभमन गिल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045050/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[राहुल त्रिपाठी]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || ९७ || ४४ || १९.४० || ० || ० || — || — || — || — || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|title=राहुल त्रिपाठी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ ऑक्टोबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016074654/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[मुकेश कुमार]]
|| २०२३ || २०२४ || १७ || ५ || ४* || ५.०० || ० || ० || ३२४ || २० || ४/२२ || २४.३५ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|title=मुकेश कुमार|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=४ नोव्हेंबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104000414/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[तिलक वर्मा]]
|| २०२३ || २०२४ || १६ || ३३६ || १२०* || ३३.६० || २ || ० || ३० || २ || १/५ || १३.०० || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1170265.html|title=तिलक वर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२२ एप्रिल २०२३|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422140410/https://www.espncricinfo.com/cricketers/tilak-varma-1170265|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[यशस्वी जयस्वाल]]
|| २०२३ || २०२४ || २३ || ७२३ || १०० || ३६.१५ || ५ || १ || ६ || ० || — || — || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|title=यशस्वी जयस्वाल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=१६ सप्टेंबर २०२३|archive-date=१० ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810223015/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[प्रसिद्ध कृष्ण]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || — || — || — || — || — || १२० || ८ || ३/४१ || २७.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|title=प्रसिद्ध कृष्ण|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२१ मे २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180521104839/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रिंकू सिंग]]
|| २०२३ || २०२४ || २६ || ४७९ || ६९* || ५९.८७ || ३ || ० || ६ || २ || २/३ || १.५० || १८ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|title=रिंकू सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३ July २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180703092809/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रविश्रीनिवासन साई किशोर]] 
|| २०२३ || २०२३ || ३ || — || — || — || — || — || ७२ || ४ || ३/१२ || १५.७५ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|title=साई किशोर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=५ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180805205816/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[जितेश शर्मा]] {{dagger}}
|| २०२३ || २०२४ || ९ || १०० || ३५ || १४.२८ || ० || ० || — || — || — || — || ३ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|title=जितेश शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=११ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811165227/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|११०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शाहबाज अहमद]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || — || — || — || — || — || ३२ || २ || १/१३ || २०.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1159711.html|title=शाहबाज अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|१११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[अभिषेक शर्मा]]
|| २०२४ || २०२४ || ८ || १५९ || १०० || २२.७१ || ० || १ || ९६ || ३ || १/१० || ४४.६६ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070183.html|title=अभिषेक शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[ध्रुव जुरेल]] {{dagger}}	
|| २०२४ || २०२४ || २ || ६ || ६ || ६.०० || ० || ० || — || — || — || — || १ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1175488.html|title=ध्रुव जुरेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रियान पराग]]
|| २०२४|| २०२४|| ९ || १०६ || ३४ || १७.६६ || ० || ० || ७४ || ४ || ३/५ || २०.७५ || ६ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079434.html|title=रियान पराग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[साई सुदर्शन]]
|| २०२४|| २०२४|| १ || — || — || — || — || — || — || — || — || — || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/sai-sudharsan-1151288|title=साई सुदर्शन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११५
! scope=&quot;row&quot;style=&quot;text-align: left;&quot; | [[तुषार देशपांडे]]
|| २०२४|| २०२४|| २ || — || — || — || — || — || ३६ || २ || १/२५ || २७.५० || २ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/tushar-deshpande-822553|title=तुषार देशपांडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११६
! scope=&quot;row&quot; | [[नितीशकुमार रेड्डी]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || ९० || ७४ || ४५.०० || १ || ० || ५४ || ३ || २/२३ || २३.६६ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/nitish-kumar-reddy-1175496|title=Nitish Kumar Reddy|work=ESPNcricinfo|access-date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;
|-
|११७
! scope=&quot;row&quot; | [[मयंक यादव]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || १ || १* || — || ० || ० || ७२ || ४ || २/३२ || २०.७५ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mayank Yadav |url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/mayank-yadav-1292563 |access-date=12 October 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;
|-
|११८
! scope=&quot;row&quot; | [[रमणदीप सिंग]]
|| २०२४ || २०२४ ||  १|| १५|| १५||  १५.००||  ०||  ०||  —||  —||  —||  —||  ०||  ०||
|}

==कर्णधार==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधार&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधारांची यादी|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ फेब्रुवारी २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218192822/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; | क्र.
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | पहिला 
! scope=&quot;col&quot; | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; | सामने
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरी
! scope=&quot;col&quot; | अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; | विजय%
|- align=center
|१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[वीरेंद्र सेहवाग]]
|| २००६ || २००६ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[महेंद्रसिंग धोनी]]
|| २००७ || २०१६ || ७२ || ४१ || २८ || १ || २ || ५९.२८
|- align=center
|३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सुरेश रैना]]
|| २०१० || २०११ || ३ || ३ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[अजिंक्य राहणे]]
|| २०१५ || २०१५ || २ || १ || १ || ० || ० || ५०.००
|- align=center
|५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[विराट कोहली ]]
|| २०१७ || २०२१ || ५० || ३० || १६ || २ || २ || ६०.००
|- align=center
|६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रोहित शर्मा]]
|| २०१७ || २०२४ || ६२ || ४९ || १२ || १ || ० || ७९.८३
|- align=center
|७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शिखर धवन]]
|| २०२१ || २०२१ || ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|- align=center
|८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रिषभ पंत]]
|| २०२२ || २०२२ || ५ || २ || २ || ० || १ || ५०.००
|- align=center
|९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[हार्दिक पंड्या]]
|| २०२२ || २०२३ || १६ || १० || ५ || १ || ० || ६५.६२
|- align=center
|१०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[लोकेश राहुल]]
|| २०२२ || २०२२ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[जसप्रीत बुमराह]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || २ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|१२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[ऋतुराज गायकवाड]]
|| २०२३ || २०२३ || ३ || २ || ० || ० || १ || १००.००
|-
|- align=center
|१३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सूर्यकुमार यादव]]
|| २०२३ || २०२४ || १३ || १० || २ || १ || ० || ८०.७६
|-
|- align=center
|१४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शुभमन गिल]]
|| २०२४ || २०२४ || ५ || ४ || १ || ० || ० || ९०.००
|}

== नोंदी ==
{{reflist|group=notes}}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]
[[वर्ग:देशानुसार टी२० खेळाडू]]</text>
      <sha1>rc2nkk6fkw85qq8ieo7at5i8dk2in8v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506751</id>
      <parentid>2506749</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:12:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* खेळाडू */</comment>
      <origin>2506751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103154" sha1="9aji5um5wyw6rp4ml8o56a7t6cq5hbn" xml:space="preserve">[[File:The Wanderers 2.jpg|thumb|250px|right|[[वॉन्डरर्स स्टेडियम (जोहान्सबर्ग)|वॉन्डरर्स स्टेडियम]], जोहान्सबर्ग, जिथे भारताने पहिला ट्वेन्टी२० आंतरराष्ट्रीय सामना खेळला|alt=वॉन्डरर्स स्टेडियम]]

[[आंतरराष्ट्रीय टी२०]] (T20I) हा दोन प्रातिनिधिक संघांमधील क्रिकेट सामन्याचा एक प्रकार आहे, प्रत्येक संघाला [[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]ेने (आयसीसी) ठरवल्यानुसार आंतरराष्ट्रीय टी२० दर्जा आहे, आणि सामना [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट]]च्या नियमांनुसार खेळला जातो.&lt;ref&gt;{{cite journal|title=अधिकृत क्रिकेटचे आयसीसी वर्गीकरण|url=https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|page=[https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf#page=3 3]|website=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद]]|date=१ ऑक्टोबर २०१७|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१८ नोव्हेंबर २०१७|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118001939/https://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/ICC/document/2017/09/24/4510678a-e031-4a9b-a402-397d4868adb6/ICC-Classification-of-Official-Cricket-Effective-1st-October-2017.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt; असा पहिला सामना १७ फेब्रुवारी २००५ रोजी [[ऑस्ट्रेलिया राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|ऑस्ट्रेलिया]] आणि [[न्यू झीलंड राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|न्यू झीलंड]] या संघांदरम्यान खेळला गेला.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=पॉन्टिंग लीड्स ॲज कॅस्प्रोविच फॉलोज |url=http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |first=पीटर |last=इंग्लिश|access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=३ सप्टेंबर २०१०|archive-url=https://web.archive.org/web/20100903122656/http://www.cricinfo.com/ci/content/story/144628.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; [[भारत राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|भारतीय क्रिकेट संघाने]] [[भारतीय क्रिकेट संघाचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६-०७|दक्षिण आफ्रिकेतील २००६-०७ मालिके]]दरम्यान [[वीरेंद्र सेहवाग]]च्या नेतृत्वाखाली पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना खेळला;&lt;ref&gt;{{cite web |title=२००६ - भारत - नोंदी - आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० - सामन्याचे निकाल |url=http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3;id=2006;team=6;type=year |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=१७ सप्टेंबर २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917230703/http://stats.espncricinfo.com/netherlands/engine/records/team/match_results.html?class=3%3Bid%3D2006%3Bteam%3D6%3Btype%3Dyear |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=debut&gt;{{cite web |title=भारताचा दक्षिण आफ्रिका दौरा, २००६/०७-धावफलक |url=http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४|archive-date=११ मार्च २०१६|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311073815/http://www.espncricinfo.com/pakistan/engine/match/255954.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt; भारताने यजमानांचा एकमेव सामन्यात सहा गडी राखून पराभव केला आणि मालिका जिंकली.&lt;ref name=&quot;debut&quot; /&gt;

जुलै २०२४ पर्यंत, ११५ खेळाडूंनी आंतरराष्ट्रीय टी२० मध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले आहे. भारताने [[२००७ आयसीसी विश्व ट्वेंटी२०|पहिल्या आयसीसी विश्व ट्वेंटी-२०]] च्या अंतिम फेरीत पाकिस्तानचा पाच धावांनी पराभव करून विजय मिळवला.&lt;ref&gt;{{cite web |title=आयसीसी विश्व टी२०, २००७/०८-धावफलक|url=http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३१ जुलै २०२४ |archive-date=११ एप्रिल २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411083352/http://www.espncricinfo.com/netherlands/engine/match/287879.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== सूची ==

{|
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:26%&quot; |
'''सर्वसाधारण'''
* {{double-dagger}}&amp;nbsp;– [[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]
* {{dagger}}&amp;nbsp;– [[यष्टीरक्षक]]
* '''पहिला'''&amp;nbsp;– पदार्पणाचे वर्ष
* '''शेवटचा'''&amp;nbsp;– अलीकडील सामना खेळल्याचे वर्ष
* '''सा'''&amp;nbsp;– खेळलेल्या सामन्यांची संख्या

'''[[क्षेत्ररक्षण]]'''
* '''झेल'''&amp;nbsp;– घेतलेले [[झेल]] 
* '''यष्टी'''&amp;nbsp;– [[यष्टिचीत]] केलेले खेळाडू
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[फलंदाजी]]'''
* '''धावा'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीतील एकूण [[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
* '''सर्वोच्च'''&amp;nbsp;– सर्वोच्च धावा 
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति डाव [[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|सरासरी धावा]]
* '''५०'''&amp;nbsp;– केलेली अर्धशतके
* '''१००'''&amp;nbsp;– केलेली [[शतक (क्रिकेट)|शतके]]
* '''*'''&amp;nbsp;– फलंदाज [[नाबाद]]
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:25%&quot; |
'''[[गोलंदाजी]]'''
* '''चेंडू'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत टाकलेले [[चेंडू]]
* '''बळी'''&amp;nbsp;– कारकिर्दीत [[बळी (क्रिकेट)|बाद]] केलेले गडी
* '''स.गो.'''&amp;nbsp;– एका डावात सर्वोत्तम गोलंदाजी
* '''स'''&amp;nbsp;– प्रति बळी सरासरी धावा
| valign=&quot;top&quot; style=&quot;width:24%&quot; |
'''[[कर्णधार (क्रिकेट)|कर्णधार]]'''
* '''वि'''&amp;nbsp;– जिंकलेले सामने
* '''प'''&amp;nbsp;– पराभूत सामने
* '''ब'''&amp;nbsp;– बरोबरीत सुटलेले सामने&lt;ref group=notes name=बरोबरी&gt;बरोबरी झालेले सामने जे [[सुपर ओव्हर]] किंवा बोलआउटने निर्णय लावले गेले ते बरोबरी म्हणून नोंदवले गेले आहेत.&lt;/ref&gt;
* '''अ'''&amp;nbsp;– अनिर्णित सामने
* '''वि%'''&amp;nbsp;– कर्णधारांनी जिंकलेल्या सामन्यांचे गुणोत्तर&lt;ref group=notes&gt;ज्या खेळांचा निकाल लागला नाही त्यांचा विजय गुणोत्तर मोजण्यात समावेश केलेला नाही.&lt;/ref&gt;
|}

== खेळाडू ==
*''प्रत्येक खेळाडूच्या कॅपच्या क्रमाने यादी तयार केली आहे. कोणत्याही आकडेवारीनुसार हे सारणी क्रमवारी लावण्यासाठी, स्तंभ शीर्षकावरील चिन्हावर क्लिक करा.''
*''शेवटचे अद्यतन: १२ ऑक्टोबर २०२४.''&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.espncricinfo.com/player/team/india-६/caps/twenty२०-internationals-३ |title=कॅप क्रमांकानुसार भारतीय आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जुलै २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210728144244/https://www.espncricinfo.com/player/team/india-6/caps/twenty20-internationals-3 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/batting.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० फलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172637/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/batting.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/India/engine/records/averages/bowling.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत  – आंतरराष्ट्रीय टी२० गोलंदाजीची सरासरी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ सप्टेंबर २०१७  |archive-url=https://web.archive.org/web/20170907172649/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/averages/bowling.html?class=3%3Bid%3D6%3Btype%3Dteam |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; 
|+ भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट खेळाडू
|-
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | कॅप
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | नाव
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | पहिला
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 | सा
! scope=&quot;col&quot; colspan=5 class=&quot;unsortable&quot;| [[फलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=4 class=&quot;unsortable&quot;| [[गोलंदाजी]]
! scope=&quot;col&quot; colspan=2 class=&quot;unsortable&quot;| [[क्षेत्ररक्षण]]
! scope=&quot;col&quot; rowspan=2 class=&quot;unsortable&quot; |{{Tooltip|सं|संदर्भ}}
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; |[[धाव (क्रिकेट)|धावा]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;  | सर्वोच्च
! scope=&quot;col&quot; |[[फलंदाजीची सरासरी (क्रिकेट)|स]]
! scope=&quot;col&quot; |५०
! scope=&quot;col&quot; |१००
! scope=&quot;col&quot; |[[चेंडू]]
! scope=&quot;col&quot; data-sort-type/&quot;number&quot;|[[बळी (क्रिकेट)|बळी]]
! scope=&quot;col&quot; |स.गो.
! scope=&quot;col&quot; |स
! scope=&quot;col&quot; |[[झेल]]
! scope=&quot;col&quot; |[[यष्टिचीत|य]]
|-
| १
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|अजित|आगरकर}}
|| २००६ || २००७ || ४ || १५ || १४ || ७.५० || ० || ० || ६३ || ३ || २/१० || २८.३३ ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजित आगरकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४|archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207020120/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26184.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|महेंद्रसिंग|धोणी}}{{double-dagger}} {{dagger}}
|| २००६ || २०१९ || ९८ || {{sort|१६१७|१६१७}} || {{sort|०५६०|५६}} || {{nts|३७.६०}}|| {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ५७ || ३४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=महेंद्रसिंग धोणी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231084424/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28081.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|हरभजन|सिंग}}
|| २००६ || २०१६ || २८ || {{sort|०१०८|१०८}} || {{sort|०२१०|२१}} || {{nts|१३.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०६१२|६१२}} || {{sort|०२५|२५}} || {{sort|४०८८|४/१२}} || {{nts|२५.३२}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=हरभजन सिंग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111218160204/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29264.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|दिनेश|कार्तिक}}{{dagger}} {{#tag:ref|दिनेश कार्तिकने आयसीसी विश्व एकादशसाठी सुद्धा आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेट देखील खेळले आहे. वरील नोंदी ह्या फक्त भारताकडून खेळताना आहेत.|group=notes}}
|| २००६ || २०२२ || ५९ || {{sort|०६८६|६८६}}||{{sort|०५५०|५५}} || {{nts|२७.४४}}|| {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३० || ८ || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश कार्तिक |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217095215/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30045.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | {{sortname|झहीर|खान}}
|| २००६ || २०१२ || १७ || {{sort|००१३|१३}} || {{sort|००९०|९}} || {{nts|६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३५२|३५२}} ||  {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|२६.३५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=झहीर खान|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=६ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120106024121/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दिनेश|मोंगिया}}
|| २००६ || २००६ || १ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०३८०|३८}} || {{nts|३८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=दिनेश मोंगिया|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210214644/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31034.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इरफान|पठाण}}
|| २००६ || २०१२ || २४ || {{sort|०१७२|१७२}} || {{sort|०३३५|३३*}} || {{nts|२४.५७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४६२|४६२}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८४|३/१६}} || {{nts|२२.०७}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इरफान पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111213064320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32685.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुरेश|रैना}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१८ || ७८ || {{sort|१६०५|१६०५}} || {{sort|१०१०|१०१}} || {{nts|२९.१८}} || {{nts|५}} || {{nts|१}} || {{sort|०३४९|३४९}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०९४|२/६}} || {{nts|३४.००}} || ४२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुरेश रैना |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219215535/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33335.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वीरेंद्र|सेहवाग}}{{double-dagger}}
|| २००६ || २०१२ || १९ || {{sort|०३९४|३९४}} || {{sort|०६८०|६८}} || {{nts|२१.८८}} || {{nts|२}} || {{nts|०}} || {{sort|०००६|६}} ||  {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=वीरेंद्र सेहवाग|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=५ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120105073555/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35263.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शांताकुमारन|श्रीसंत}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.१&lt;/span&gt; || २००८ || १० || {{sort|००२०|२०}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०४|२०४}} ||  {{sort|००७|७}} || {{sort|२०८८|२/१२}} || {{nts|४१.१४}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=श्रीसंत |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222225249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34274.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सचिन|तेंडुलकर}}
|| २००६&lt;span style=&quot;display: none&quot;&gt;९.२&lt;/span&gt; || २००६ || १ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०१|१०}} || {{nts|१०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८८|१/१२}} || {{nts|१२.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सचिन तेंडुलकर |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=१ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231090501/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35320.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|गौतम|गंभीर}}
|| २००७ || २०१२ || ३७ || {{sort|०९३२|९३२}} || {{sort|०७५०|७५}} || {{nts|२७.४१}} || {{nts|७}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=गौतम गंभीर|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210101543/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28763.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रुद्र प्रताप|सिंग}}
|| २००७ || २००९ || १० || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९८|१९८}} || {{sort|०१५|१५}} || {{sort|४०८७|४/१३}} || {{nts|१५.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रुद्र प्रताप सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230045331/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35280.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रॉबिन|उथप्पा}}{{dagger}}
|| २००७ || २०१५ || १३ || {{sort|०२४९|२४९}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|२४.९०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रॉबिन उथप्पा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222070122/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35582.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युवराज|सिंग}}
|| २००७ || २०१७ || ५८ || {{sort|११७७|११७७}} || {{sort|०७७५|७७*}} || {{nts|२८.०२}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०४२४|४२४}} || {{sort|०२८|२८}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१७.८२}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युवराज सिंग |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229074705/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/36084.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जोगिंदर|शर्मा}}
|| २००७ || २००७ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८०|२/२०}} || {{nts|३४.५०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=जोगिंदर शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111217104844/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/29976.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रोहित|शर्मा}}{{double-dagger}}
|| २००७ || २०२४ || १५९ || {{sort|४२३१|४२३१}} ||{{sort|१२१५|१२१*}} || {{nts|३२.०५}}|| {{nts|३२}} || {{nts|५}} || {{sort|००६८|६८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७८|१/२२}} || {{nts|११३.००}} || ६५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रोहित शर्मा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065629/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/34102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युसूफ|पठाण}}
|| २००७ || २०११ || २२ || {{sort|०२३६|२३६}} || {{sort|०३७५|३७*}} || {{nts|१८.१५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३०५|३०५}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|२०७८|२/२२}} || {{nts|३३.६९}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=युसूफ पठाण |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32498.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ October २०२० |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027191727/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/32498.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| १९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|कार्तिक}}
|| २००७ || २००७ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली कार्तिक|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210033641/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30049.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रवीण|कुमार}}
|| २००८ || २०१२ || १० || {{sort|०००७|७}} || {{sort|००६०|६}} || {{nts|२.३३}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१५६|१५६}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०८६|२/१४}} || {{nts|२४.१२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रवीण कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230195843/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30732.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|इशांत|शर्मा}}
|| २००८ || २०१३ || १४ || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००५५|५*}} || {{nts|८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७८|२७८}} || {{sort|००८|८}} || {{sort|२०६६|२/३४}} || {{nts|५०.००}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=इशांत शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227020007/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/236779.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवींद्र|जडेजा}}
|| २००९ || २०२४ || ७४ || {{sort|०५१५|५१५}} || {{sort|०४६५|४६*}} || {{nts|२१.४५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१३५६|१३५६}} || {{sort|०५४|५४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.४५}} || २८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रवींद्र जडेजा |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229065203/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/234675.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|प्रज्ञान|ओझा}}
|| २००९ || २०१० || ६ || {{sort|००१०|१०}} || {{sort|०१०५|१०*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|४०७९|४/२१}} || {{nts|१३.२०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=प्रज्ञान ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222071719/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32130.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अशोक|दिंडा}}
|| २००९ || २०१० || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०१९५|१९*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१७|१७}} || {{sort|४०८१|४/१९}} || {{nts|१४.४१}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अशोक दिंडा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219140350/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/227712.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|आशिष|नेहरा}}
|| २००९ || २०१७ || २७ || {{sort|००२८|२८}} || {{sort|०२२०|२२}} || {{nts|५.६०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५८८|५८८}} || {{sort|०३४|३४}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|२२.२९}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=आशिष नेहरा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111219000105/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31820.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुदीप|त्यागी}}
|| २००९ || २००९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुदीप त्यागी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208035306/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/317784.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुरली|विजय}}
|| २०१० || २०१५ || ९ || {{sort|०१६९|१६९}} || {{sort|०४८०|४८}} || {{nts|१८.७७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुरली विजय|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111227025309/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/237095.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पियुष|चावला}}
|| २०१० || २०१२ || ७ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००१|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०८७|२/१३}} || {{nts|३७.७५}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पियुष चावला|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111210083031/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32966.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| २९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विनय|कुमार}}
|| २०१० || २०१२ || ९ || {{sort|०००२|२}} || {{sort|००२५|२*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८९|१८९}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|२४.७०}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विनय कुमार|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111225175137/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35731.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रविचंद्रन|अश्विन}}
|| २०१० || २०२२ || ६५ || {{sort|०१८४|१८४}} || {{sort|०३१५|३१*}} || {{nts|२६.२८}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१४५२|१४५२}} || {{sort|०७२|७२}} || {{sort|४०९२|४/८}} || {{nts|२३.२२}} || ११ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=रविचंद्रन अश्विन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26421.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ डिसेंबर २०१९ |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203184130/http://m.espncricinfo.com/india/content/player/26421.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विराट |कोहली}}{{double-dagger}}
|| २०१० || २०२४ || १२५ || {{sort|४१८८|४१८८}} || {{sort|१२२५|१२२*}} || {{nts|४८.६९}} || {{nts|३८}} || {{nts|१}} || {{sort|०१५२|१५२}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|१०८७|१/१३}} || {{nts|५१.००}} || ५४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=विराट कोहली |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२३ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111223013527/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/253802.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नमन|ओझा}}{{dagger}}
|| २०१० || २०१० || २ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०१००|१०}} || {{nts|६.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=नमन ओझा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=८ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111208024011/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32102.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अमित|मिश्रा}}
|| २०१० || २०१७ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२२८|२२८}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|३०७६|३/२४}} || {{nts|१५.००}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अमित मिश्रा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३० डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230083627/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/31107.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मुनाफ|पटेल}}
|| २०११ || २०११ || ३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००६०|६०}} || {{sort|००४|४}} || {{sort|२०७५|२/२५}} || {{nts|२१.५०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मुनाफ पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111222221514/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32965.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सुब्रमण्यम|बद्रीनाथ}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००४३|४३}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|४३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=सुब्रमण्यम बद्रीनाथ|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=७ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207025043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26806.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिखर|धवन}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०२१ || ६८ ||{{sort|१७५९|१७५९}}||{{sort|०९२०|९२}} || {{nts|२७.९२}} || {{nts|११}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=शिखर धवन |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225202412/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पार्थिव|पटेल}}{{dagger}}
|| २०११ || २०११ || २ || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०२६०|२६}} || {{nts|१८.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=पार्थिव पटेल|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२९ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229041610/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/32242.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|द्रविड}}
|| २०११ || २०११ || १ || {{sort|००३१|३१}} || {{sort|०३११|३१}} || {{nts|३१.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल द्रविड|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111231211258/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/28114.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ३९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अजिंक्य|रहाणे}}{{double-dagger}}
|| २०११ || २०१६ || २० || {{sort|०३७५|३७५}} || {{sort|०६१०|६१}} || {{nts|२०.८३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अजिंक्य रहाणे|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२१ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111221154334/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277916.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनोज|तिवारी}}
|| २०११ || २०१५ || ३ || {{sort|००१५|१५}} || {{sort|०१५०|१५}} || {{nts|१५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मनोज तिवारी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ डिसेंबर २०११ |archive-url=https://web.archive.org/web/20111212012320/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/35565.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|शर्मा|dab=क्रिकेट खेळाडू, जन्म १९८६}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४४|४४}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७१|२/२९}} || {{nts|१८.६६}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=राहुल शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१७ जानेवारी २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117214256/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/272994.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमेश|यादव}}
|| २०१२ || २०२२ || ९ || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|२२.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१८०|१८०}} || {{sort|०१२|१२}} || {{sort|२०८१|२/१९}} || {{nts|२३.३३}}|| ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=उमेश यादव |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202172554/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/376116.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लक्ष्मीपती|बालाजी}}
|| २०१२ || २०१२ || ५ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|०१०|१०}} || {{sort|३०८१|३/१९}} || {{nts|१२.१०}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=लक्ष्मीपती बालाजी |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१ जुलै २०१२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701205658/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/26829.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परविंदर|अवाना}}
|| २०१२ || २०१२ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००३६|३६}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=परविंदर अवाना|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ नोव्हेंबर २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127064134/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/323131.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|भुवनेश्वर|कुमार}}
|| २०१२ || २०२२ || ८७ || {{sort|००६७|६७}} || {{sort|०१६०|१६}} || {{nts|८.३७}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७९१|१७९१}} || {{sort|०९०|९०}} || {{sort|५०९६|५/४}} || {{nts|२३.१०}} || १५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=भुवनेश्वर कुमार |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828120754/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/326016.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|शमी}}
|| २०१४ || २०२२ || २३ || {{sort|००००|०}} || {{sort|०००५|०*}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४७७|४७७}} || {{sort|०२४|२४}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२९.६२}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहम्मद शमी|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116092640/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/481896.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहित|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१५ || ८ || {{sort|०००३|३}} || {{sort|००३५|३*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३८|१३८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|२०७२|२/२८}} || {{nts|३०.८३}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=मोहित शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004206/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537119.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अंबाती|रायडू}}
|| २०१४ || २०१६ || ६ || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|०२०५|२०*}} || {{nts|१०.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=अंबाती रायडू |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004725/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/33141.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ४९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कर्ण|शर्मा}}
|| २०१४ || २०१४ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०७२|१/२८}} || {{nts|२८.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |title=कर्ण शर्मा|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203004902/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/30288.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|स्टुअर्ट|बिन्नी}}
|| २०१५ || २०१६ || ३ || {{sort|००३५|३५}} || {{sort|०२४०|२४}} || {{nts|१७.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००३०|३०}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८६|१/१४}} || {{nts|५४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |title=स्टुअर्ट बिन्नी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226115701/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/27223.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|केदार|जाधव}}
|| २०१५ || २०१७ || ९ || {{sort|०१२२|१२२}} || {{sort|०५८०|५८}} || {{nts|२०.३३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |title=केदार जाधव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153714/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290716.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनीष|पांडे}}
|| २०१५ || २०२० || ३९ || {{sort|०७०९|७०९}} || {{sort|०७९५|७९*}} || {{nts|४४.३१}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |title=मनीष पांडे |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045055/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290630.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अक्षर|पटेल}}
|| २०१५ || २०२४ || ६२ || {{sort|०४६३|४६३}} || {{sort|०६५०|६५}} || {{nts|२०.१३}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|११५९|११५९}} || {{sort|०६२|६२}} || {{sort|३०९१|३/९}} || {{nts|२३.०१}} || २१ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/554691.html |title=अक्षर पटेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२५ डिसेंबर २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225004153/http://www.espncricinfo.com/india/content/player/554691.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|शर्मा}}
|| २०१५ || २०१५ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००४२|४२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६१|१/३९}} || {{nts|७३.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |title=संदीप शर्मा |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202123220/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/438362.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संजू|सॅमसन}}{{dagger}}
|| २०१५ || २०२४ || ३३ ||{{sort|०५९४|५९४}}||{{sort|०१११|१११}} || {{nts|२२.८४}} || {{nts|२}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २० || ४ ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |title=संजू सॅमसन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202194646/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/425943.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रीनाथ|अरविंद}}
|| २०१५ || २०१५ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२२|२२}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५६|१/४४}} || {{nts|४४.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |title=श्रीनाथ अरविंद |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=३ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170203003246/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290632.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जसप्रीत|बुमराह}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || ७० || {{sort|०००८|८}} || {{sort|००७०|७}} || {{nts|२.६६}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१५०९|१५०९}} || {{sort|०८९|८९}} || {{sort|३०९३|३/७}} || {{nts|१७.७४}}|| ९ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |title=जसप्रीत बुमराह |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202105205/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625383.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हार्दिक|पंड्या}}{{double-dagger}}
|| २०१६ || २०२४ || १०५ || {{sort|१६४१|१६४१}} || {{sort|०७१५|७१*}} || {{nts|२७.८१}} || {{nts|४}} || {{nts|०}} || {{sort|१६६१|१६६१}} || {{sort|०८७|८७}} || {{sort|४०८४|४/१६}} || {{nts|२६.०१}}|| ५२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |title=हार्दिक पंड्या |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जून २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170626222945/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/625371.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ५९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पवन|नेगी}}
|| २०१६ || २०१६ || १ ||  {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००१८|१८}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०८४|१/१६}} || {{nts|१६.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |title=पवन नेगी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१५ मार्च २०१५ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315170451/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/530773.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|युझवेंद्र|चहल}}
|| २०१६ || २०२३ || ८० || {{sort|०००६|६}}||{{sort|००३५|३*}} || {{nts|३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|१७६४|१७६४}} || {{sort|०९६|९६}} || {{sort|६०७५|६/२५}} || {{nts|२५.०९}}|| १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |title=युझवेंद्र चहल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043043/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/430246.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋषी|धवन}}
|| २०१६ || २०१६ || १ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०५८|१/४२}} || {{nts|४२.००}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |title=ऋषी धवन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२७ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160627051620/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/290727.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मनदीप|सिंग}}
|| २०१६ || २०१६ || ३ || {{sort|००८७|८७}} || {{sort|०५२५|५२*}} || {{nts|४३.५०}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |title=मनदीप सिंग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170126125547/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/398506.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|लोकेश|राहुल}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१६ || २०२२ || ७२ || {{sort|२२६५|२२६५}} || {{sort|११०५|११०*}} || {{nts|३७.७५}} || {{nts|२२}} || {{nts|२}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || २३ || १ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |title=लोकेश राहुल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828043014/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/422108.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|जयदेव|उनाडकट}}
|| २०१६ || २०१८ || १० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|०२०८|२०८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|३०६२|३/३८}} || {{nts|२१.५०}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |title=जयदेव उनाडकट |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202124249/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/390484.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|धवल|कुलकर्णी}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} ||० || {{nts|०}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००३|३}} || {{sort|२०७७|२/२३}} || {{nts|१८.३३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |title=धवल कुलकर्णी |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२२ जून २०१६ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160622045359/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/277955.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|बरिंदर|स्रान}}
|| २०१६ || २०१६ || २ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००४८|४८}} || {{sort|००६|६}} || {{sort|४०९०|४/१०}} || {{nts|६.८३}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html |title=बरिंदर स्रान |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=११ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211035233/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html|url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|परवेझ|रसूल}}
|| २०१७ || २०१७ || १ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|००१|१}} || {{sort|१०६५|१/३२}} || {{nts|३२.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |title=परवेझ रसूल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२ फेब्रुवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202153717/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/378496.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रिषभ|पंत}}{{double-dagger}}{{dagger}}
|| २०१७ || २०२४ || ७६ || {{sort|१२०९|१२०९}} || {{sort|०६५५|६५*}} || {{nts|२३.२५}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ४० || ११ || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |title=रिषभ पंत |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=१२ जानेवारी २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170112075241/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/931581.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ६९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कुलदीप|यादव}}
|| २०१७ || २०२४ || ४० || {{sort|००४६|४६}} || {{sort|०२३५|२३*}} || {{nts|११.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०८६०|८६०}} || {{sort|०६९|६९}} ||{{sort|५०८३|५/१७}} || {{nts|१४.०७}} || १२ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |title=कुलदीप यादव |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=९ जुलै २०१७ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709065950/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/559235.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|श्रेयस|अय्यर}}
|| २०१७ || २०२३ || ५१ || {{sort|११०४|११०४}} || {{sort|०७४०|७४*}} || {{nts|३०.६६}} || {{nts|८}} || {{nts|०}} || {{sort|०००२|२}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |title=श्रेयस अय्यर |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=३ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828044636/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/642519.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मोहम्मद|सिराज}}
|| २०१७ || २०२४ || १६ || {{sort|००१४|१४}} || {{sort|००७५|७*}} || {{nts|७.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३४८|३४८}} || {{sort|०१४|१४}} || {{sort|४०८३|४/१७}} || {{nts|३२.२८}} || ६ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |title=मोहम्मद सिराज |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ |archive-date=२६ जुलै २०१८ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726143059/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/940973.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वॉशिंग्टन|सुंदर}}
|| २०१७ || २०२४ || ५२ || {{sort|०१६१|१६१}} || {{sort|०५००|५०}} || {{nts|१३.४१}} || {{nts|१}} || {{nts|०}} || {{sort|०९६३|९६३}} || {{sort|०४७|४७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.४८}} || १८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/719715.html|title=वॉशिंग्टन सुंदर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४ }}&lt;/ref&gt;
|-
| ७३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शार्दूल|ठाकूर}}
|| २०१८ || २०२२ || २५ || {{sort|००६९|६९}} || {{sort|०२२५|२२*}} || {{nts|२३.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५०६|५०६}} || {{sort|०३३|३३}} || {{sort|४०७३|४/२७}} || {{nts|२३.३९}} || ७ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/475281.html|title=शार्दूल ठाकूर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|विजय|शंकर}}
|| २०१८ || २०१९ || ९ || {{sort|०१०१|१०१}} || {{sort|०४३०|४३}} || {{nts|२५.२५}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१२६|१२६}} || {{sort|००५|५}} ||{{sort|२०६८|२/३२}} || {{nts|३८.२०}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/477021.html|title=विजय शंकर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सिद्धार्थ|कौल}}
|| २०१८ || २०१९ || ३ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००५८|५८}} || {{sort|००४|४}} ||{{sort|२०६५|२/३५}} || {{nts|२१.००}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/326017.html|title=सिद्धार्थ कौल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|चहर}}
|| २०१८ || २०२३ || २५ || {{sort|००५३|५३}} || {{sort|०३१०|३१}} || {{nts|२६.५०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०५४०|५४०}} || {{sort|०३१|३१}} || {{sort|६०९३|६/७}} || {{nts|२४.०९}} || २ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/447261.html|title=दीपक चहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|खलील|अहमद}}
|| २०१८ || २०२४ || १८ || {{sort|०००१|१}} || {{sort|००१५|१*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०३९६|३९६}} || {{sort|०१६|१६}} || {{sort|२०७३|२/२७}} || {{nts|३५.१२}} || ४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/942645.html|title=खलील अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ७८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|कृणाल|पंड्या}}
|| २०१८ || २०२१ || १९ || {{sort|०१२४|१२४}} || {{sort|०२६५|२६*}} || {{nts|२४.८०}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०४१०|४१०}} || {{sort|०१५|१५}} ||{{sort|४०६४|४/३६}} || {{nts|३६.९३}} || ८ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/471342.html|title=कृणाल पंड्या|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|७९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|मयांक|मार्कंडे}}
|| २०१९ || २०१९ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००२४|२४}} || {{sort|०००|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1081442.html|title=मयांक मार्कंडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नवदीप|सैनी}}
|| २०१९ || २०२१ || ११ || {{sort|००१२|१२}} || {{sort|०११५|११*}} || {{sort dash}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१९७|१९७}} || {{sort|०१३|१३}} || {{sort|३०८३|३/१७}} || {{nts|१८.०७}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/700167.html|title=नवदीप सैनी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|८१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|राहुल|चाहर}}
|| २०१९ || २०२१ || ६ || {{sort|०००५|५}} || {{sort|००५०|५}} || {{nts|५.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०१३२|१३२}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०८५|३/१५}} || {{nts|२३.८५}} || ३ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/1064812.html|title=राहुल चाहर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|दुबे}}
|| २०१९ || २०२४ || ३३ || {{sort|०४४८|४४८}} || {{sort|०६३५|६३*}} || {{nts|२९.८६}} || {{nts|३}} || {{nts|०}} || {{sort|०२७३|२७३}} || {{sort|०११|११}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|३९.४५}} || १४ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/714451.html|title=शिवम दुबे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|टी.|नटराजन}}
|| २०२० || २०२१ || ४ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort|००९६|९६}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०७०|३/३०}} || {{nts|१७.४२}} ||० ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/India/content/player/802575.html|title=टी. नटराजन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ईशान|किशन}}{{dagger}}
|| २०२१ || २०२३ || ३२ || {{sort|०७९६|७९६}} || {{sort|०८९०|८९}} || {{nts|२५.६७}} || {{nts|६}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १३ || ३ || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|title=ईशान किशन|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020415/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/720471.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
| ८५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|सूर्यकुमार|यादव}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || ७४ || {{sort|२५४४|२५४४}} || {{sort|११७०|११७}} || {{nts|४२.४०}} || {{nts|२१}} || {{nts|४}} || {{sort|०००६|६}} || {{sort|००२|२}} || {{sort|२०५०|२/५०}} || {{nts|२.५०}} || ४५ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|title=सूर्यकुमार यादव|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१४ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210314020402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/446507.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|पृथ्वी|शॉ}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० || &lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|title=पृथ्वी शॉ|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३१ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331110604/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1070168.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|वरूण|चक्रवर्ती}}
|| २०२१ || २०२४ || ९ || {{sort|००००|०}} || {{sort|००००|०}} || {{nts|०.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort|०२०७|२०७}} || {{sort|००७|७}} || {{sort|३०३१|३/३१}} || {{nts|२९.२८}} ||१ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|title=वरूण चक्रवर्ती|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318135437/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1108375.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|ऋतुराज|गायकवाड}}{{double-dagger}}
|| २०२१ || २०२४ || २३ || {{sort|०६३३|६३३}} || {{sort|१२३५|१२३*}} || {{nts|३९.५६}} || {{nts|४}} || {{nts|१}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || ११ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|title=ऋतुराज गायकवाड|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021320/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1060380.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|८९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|देवदत्त|पडिक्कल}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || {{sort|००३८|३८}} || {{sort|०२९०|२९}} || {{nts|१९.००}} || {{nts|०}} || {{nts|०}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|title=देवदत्त पडिक्कल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210319090917/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1119026.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|नितीश|राणा}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || १५ || ९ || ७.५० || ० || ० || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|title=नितीश राणा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021607/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/604527.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|चेतन|साकरिया}}
|| २०२१ || २०२१ || २ || ५ || ५* || {{sort dash}} || ० || ० || २२ || १ || १/३४ || ३४.०० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=चेतन साकरिया|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|संदीप|वारियर}}
|| २०२१ || २०२१ || १ || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || {{sort dash}} || १८ || ० || {{sort dash}} || {{sort dash}} ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|title=संदीप वारियर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=९ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210309192513/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1131754.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|व्यंकटेश|अय्यर}}
|| २०२१ || २०२२ || ९ || १३३ || ३५* || ३३.२५ || ० || ० || ५५ || ५ || २/२३ || १५.०० || ४ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|title=व्यंकटेश अय्यर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210228091402/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/851403.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|हर्षल|पटेल}}
|| २०२१ || २०२३ || २५ || ७७ || १८ || १२.८३ || ० || ० || ५०३ || २९ || ४/२५ || २६.५५ || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|title=हर्षल पटेल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021438/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/390481.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|रवी|बिश्नोई}}
|| २०२२ || २०२४ || ३३ || ४१ || ९ || ८.२० || ० || ० || ७७२ || ५१ || ४/१३ || १८.४३ || १३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|title=रवी बिश्नोई|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021900/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1175441.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|अवेश|खान}}
|| २०२२ || २०२४ || २३ || २७ || १६ || १३.५० ||० || ० || ४६४ || २५ || ४/१८ || २८.०४ || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|title=अवेश खान|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१ फेब्रुवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210201194913/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/694211.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|दीपक|हूडा}}
|| २०२२ || २०२३ || २१ || ३६८ || १०४ || ३०.६६ || ० || १ || ९५ || ६ || ४/१० || १२.६६ || १२ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|title=दीपक हूडा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316021848/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/497121.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|उमरान|मलिक}}
|| २०२२ || २०२३ || ८ || ५ || ४* || {{sort dash}} || ० || ० || १३९ || ११ || ३/४८ || २२.०९ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|title=उमरान मलिक|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ जानेवारी २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128182954/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1246528.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|९९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  |  [[अर्शदीप सिंग]] 
|| २०२२ || २०२४ || ५६ || ५३ || १२ || ८.८३ ||० || ० || ११५६ || ८७ || ४/९ || १८.३५ || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125976|title=अर्शदीप सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=८ जुलै २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220708105202/https://www.espncricinfo.com/player/arshdeep-singh-1125976|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१००
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | {{sortname|शिवम|मावी}}
|| २०२३ || २०२३ || ६ || २८ || २६ || १४.०० || ० || ० || ८४ || ७ || ४/२२ || १७.५३ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|title=शिवम मावी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१५ मार्च २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210315022827/https://www.espncricinfo.com/india/content/player/1079848.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शुभमन गिल]]
|| २०२३ || २०२४ || २१ || ५७८ || १२६* || ३०.४२ || ३ || १ || — || — || — || — || ५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|title=शुभमन गिल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२८ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180828045050/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070173.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[राहुल त्रिपाठी]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || ९७ || ४४ || १९.४० || ० || ० || — || — || — || — || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|title=राहुल त्रिपाठी|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१६ ऑक्टोबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016074654/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/446763.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[मुकेश कुमार]]
|| २०२३ || २०२४ || १७ || ५ || ४* || ५.०० || ० || ० || ३२४ || २० || ४/२२ || २४.३५ || २ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|title=मुकेश कुमार|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=४ नोव्हेंबर २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104000414/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/926851.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[तिलक वर्मा]]
|| २०२३ || २०२४ || १६ || ३३६ || १२०* || ३३.६० || २ || ० || ३० || २ || १/५ || १३.०० || १० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1170265.html|title=तिलक वर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२२ एप्रिल २०२३|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422140410/https://www.espncricinfo.com/cricketers/tilak-varma-1170265|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[यशस्वी जयस्वाल]]
|| २०२३ || २०२४ || २३ || ७२३ || १०० || ३६.१५ || ५ || १ || ६ || ० || — || — || १५ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|title=यशस्वी जयस्वाल|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=१६ सप्टेंबर २०२३|archive-date=१० ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810223015/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1151278.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[प्रसिद्ध कृष्ण]]
|| २०२३ || २०२३ || ५ || — || — || — || — || — || १२० || ८ || ३/४१ || २७.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|title=प्रसिद्ध कृष्ण|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=२१ मे २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180521104839/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/917159.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रिंकू सिंग]]
|| २०२३ || २०२४ || २६ || ४७९ || ६९* || ५९.८७ || ३ || ० || ६ || २ || २/३ || १.५० || १८ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|title=रिंकू सिंग|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=३ July २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180703092809/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/723105.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रविश्रीनिवासन साई किशोर]] 
|| २०२३ || २०२३ || ३ || — || — || — || — || — || ७२ || ४ || ३/१२ || १५.७५ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|title=साई किशोर|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=५ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180805205816/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1048739.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|१०९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[जितेश शर्मा]] {{dagger}}
|| २०२३ || २०२४ || ९ || १०० || ३५ || १४.२८ || ० || ० || — || — || — || — || ३ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|title=जितेश शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=११ ऑगस्ट २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811165227/http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/721867.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|-
|११०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[शाहबाज अहमद]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || — || — || — || — || — || ३२ || २ || १/१३ || २०.५० ||० ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1159711.html|title=शाहबाज अहमद|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|१११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[अभिषेक शर्मा]]
|| २०२४ || २०२४ || ८ || १५९ || १०० || २२.७१ || ० || १ || ९६ || ३ || १/१० || ४४.६६ || ३ ||० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1070183.html|title=अभिषेक शर्मा|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[ध्रुव जुरेल]] {{dagger}}	
|| २०२४ || २०२४ || २ || ६ || ६ || ६.०० || ० || ० || — || — || — || — || १ || १ ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1175488.html|title=ध्रुव जुरेल |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[रियान पराग]]
|| २०२४|| २०२४|| ९ || १०६ || ३४ || १७.६६ || ० || ० || ७४ || ४ || ३/५ || २०.७५ || ६ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1079434.html|title=रियान पराग |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;  | [[साई सुदर्शन]]
|| २०२४|| २०२४|| १ || — || — || — || — || — || — || — || — || — || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/sai-sudharsan-1151288|title=साई सुदर्शन |work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११५
! scope=&quot;row&quot;style=&quot;text-align: left;&quot; | [[तुषार देशपांडे]]
|| २०२४|| २०२४|| २ || — || — || — || — || — || ३६ || २ || १/२५ || २७.५० || २ || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/tushar-deshpande-822553|title=तुषार देशपांडे|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो  |access-date=४ ऑगस्ट २०२४}}&lt;/ref&gt;
|-
|११६
! scope=&quot;row&quot; | [[नितीशकुमार रेड्डी]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || ९० || ७४ || ४५.०० || १ || ० || ५४ || ३ || २/२३ || २३.६६ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/nitish-kumar-reddy-1175496|title=Nitish Kumar Reddy|work=ESPNcricinfo|access-date=8 October 2024}}&lt;/ref&gt;
|-
|११७
! scope=&quot;row&quot; | [[मयंक यादव]]
|| २०२४ || २०२४ || ३ || १ || १* || — || ० || ० || ७२ || ४ || २/३२ || २०.७५ || ० || ० ||&lt;ref&gt;{{cite web |title=Mayank Yadav |url=https://www.espncricinfo.com/cricketers/mayank-yadav-1292563 |access-date=12 October 2024 |work=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;
|-
|११८
! scope=&quot;row&quot; | [[रमणदीप सिंग]]
|| २०२४ || २०२४ ||  १|| १५|| १५||  १५.००||  ०||  ०||  —||  —||  —||  —||  ०||  ०||
|}

==कर्णधार==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders sortable&quot;
|+भारताचे आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधार&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |title=भारत – आंतरराष्ट्रीय टी२० कर्णधारांची यादी|work=इएसपीएन क्रिकइन्फो|access-date=४ ऑगस्ट २०२४|archive-date=१८ फेब्रुवारी २०१८|archive-url=https://web.archive.org/web/20180218192822/http://stats.espncricinfo.com/india/engine/records/individual/list_captains.html?class=3;id=6;type=team |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
|- align=&quot;center&quot;
! scope=&quot;col&quot; | क्र.
! scope=&quot;col&quot; | नाव
! scope=&quot;col&quot; | पहिला 
! scope=&quot;col&quot; | शेवटचा
! scope=&quot;col&quot; | सामने
! scope=&quot;col&quot; | विजय
! scope=&quot;col&quot; | पराभव
! scope=&quot;col&quot; | बरोबरी
! scope=&quot;col&quot; | अनिर्णित
! scope=&quot;col&quot; | विजय%
|- align=center
|१
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[वीरेंद्र सेहवाग]]
|| २००६ || २००६ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[महेंद्रसिंग धोनी]]
|| २००७ || २०१६ || ७२ || ४१ || २८ || १ || २ || ५९.२८
|- align=center
|३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सुरेश रैना]]
|| २०१० || २०११ || ३ || ३ || ० || ० || ० || १००.००
|- align=center
|४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[अजिंक्य राहणे]]
|| २०१५ || २०१५ || २ || १ || १ || ० || ० || ५०.००
|- align=center
|५
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[विराट कोहली ]]
|| २०१७ || २०२१ || ५० || ३० || १६ || २ || २ || ६०.००
|- align=center
|६
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रोहित शर्मा]]
|| २०१७ || २०२४ || ६२ || ४९ || १२ || १ || ० || ७९.८३
|- align=center
|७
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शिखर धवन]]
|| २०२१ || २०२१ || ३ || १ || २ || ० || ० || ३३.३३
|- align=center
|८
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[रिषभ पंत]]
|| २०२२ || २०२२ || ५ || २ || २ || ० || १ || ५०.००
|- align=center
|९
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[हार्दिक पंड्या]]
|| २०२२ || २०२३ || १६ || १० || ५ || १ || ० || ६५.६२
|- align=center
|१०
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[लोकेश राहुल]]
|| २०२२ || २०२२ || १ || १ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|११
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[जसप्रीत बुमराह]]
|| २०२३ || २०२३ || २ || २ || ० || ० || ० || १००.००
|-
|- align=center
|१२
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[ऋतुराज गायकवाड]]
|| २०२३ || २०२३ || ३ || २ || ० || ० || १ || १००.००
|-
|- align=center
|१३
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[सूर्यकुमार यादव]]
|| २०२३ || २०२४ || १३ || १० || २ || १ || ० || ८०.७६
|-
|- align=center
|१४
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align: left;&quot; | [[शुभमन गिल]]
|| २०२४ || २०२४ || ५ || ४ || १ || ० || ० || ९०.००
|}

== नोंदी ==
{{reflist|group=notes}}

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू}}

[[वर्ग:भारतीय क्रिकेट]]
[[वर्ग:देशानुसार टी२० खेळाडू]]</text>
      <sha1>9aji5um5wyw6rp4ml8o56a7t6cq5hbn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>लक्ष्मी निवास</title>
    <ns>0</ns>
    <id>354506</id>
    <revision>
      <id>2506683</id>
      <parentid>2504357</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:17:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:57EE:A979:ECA7:59FF:FEEC:5706</ip>
      </contributor>
      <origin>2506683</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3314" sha1="bhyyfhsd5q8lj2sfopw3x36dt7b5vn4" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = लक्ष्मी निवास
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = 
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीत संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = 
| एपिसोड संख्या = 
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = 
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = लवकरच...
| वाहिनी = [[झी मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = 
| शेवटचे प्रसारण = 
| आधी = 
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''लक्ष्मी निवास''' ही [[झी मराठी]]वर प्रसारित होणारी एक मालिका आहे. या मालिकेची मूळ कथा [[झी तमिळ]]वरील थवामई थवामिरुंधू या तमिळ मालिकेवर आधारित आहे.

== कलाकार ==
* [[हर्षदा खानविलकर]] - लक्ष्मी
* [[तुषार दळवी]] - श्रीनिवास
* अक्षया देवधर - भावना
* कुणाल शुक्ला - सिद्धेश
* दिव्या पुगांवकर - जान्हवी
* स्वाती देवल - मंगला
* मीनाक्षी राठोड - वीणा

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[तमिळ]]
| थवामई थवामिरुंधू
| [[झी तमिळ]]
| १८ एप्रिल २०२२ - ८ ऑक्टोबर २०२३
|-
| [[कन्नड]]
| लक्ष्मी निवासा
| [[झी कन्नडा]]
| १६ जानेवारी २०२४ - चालू
|-
| [[मल्याळम]]
| मनाथे कोट्टारम
| [[झी केरळम]]
| १२ ऑगस्ट २०२४ - चालू
|}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>bhyyfhsd5q8lj2sfopw3x36dt7b5vn4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506687</id>
      <parentid>2506683</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:23:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3309" sha1="cmcdmykd3d1sokwku4ldymmp3mi0v6a" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = लक्ष्मी निवास
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = 
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीत संगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या = 
| एपिसोड संख्या = 
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = 
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = लवकरच...
| वाहिनी = [[झी मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = 
| शेवटचे प्रसारण = 
| आधी = 
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''लक्ष्मी निवास''' ही [[झी मराठी]]वर प्रसारित होणारी एक मालिका आहे. या मालिकेची मूळ कथा [[झी तमिळ]]वरील थवामई थवामिरुंधू या तमिळ मालिकेवर आधारित आहे.

== कलाकार ==
* [[हर्षदा खानविलकर]] - लक्ष्मी
* [[तुषार दळवी]] - श्रीनिवास
* अक्षया देवधर - भावना
* कुणाल शुक्ला - सिद्धेश
* दिव्या पुगांवकर - जान्हवी
* स्वाती देवल
* मीनाक्षी राठोड
* अवनी जोशी

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[तमिळ]]
| थवामई थवामिरुंधू
| [[झी तमिळ]]
| १८ एप्रिल २०२२ - ८ ऑक्टोबर २०२३
|-
| [[कन्नड]]
| लक्ष्मी निवासा
| [[झी कन्नडा]]
| १६ जानेवारी २०२४ - चालू
|-
| [[मल्याळम]]
| मनाथे कोट्टारम
| [[झी केरळम]]
| १२ ऑगस्ट २०२४ - चालू
|}

[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>cmcdmykd3d1sokwku4ldymmp3mi0v6a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कुलवृत्तान्त</title>
    <ns>0</ns>
    <id>355994</id>
    <revision>
      <id>2506735</id>
      <parentid>2490273</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:48:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>दिपक पटेकर</username>
        <id>100426</id>
      </contributor>
      <comment>/* मराठी कुलवृत्तान्त */</comment>
      <origin>2506735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6159" sha1="6w6ur3e1rb7une2eef8utjdvaef83th" xml:space="preserve">'''कुलवृत्तान्त''' किंवा '''कुळवृत्तांत''' हे एका उपनामाच्या किंवा कुटूंबाच्या समूहातील लोकांचा माहितीचा कोश असतो. एकप्रकारे कौटुंबिक इतिहासाचे संकलन यामार्फत केले जाते. मराठीत असे कुलवृत्तान्त अनेक परिवारांनी संकलीत करून प्रकाशित केले आहे. यात सर्वसाधारणपणे कुळाच्या मूळ व्यक्तिपासून आज पर्यंत झालेल्या व्यक्तीची नावे, माहिती, त्याचे लग्न संबंध, मूळ गावे, वास्तव्याची ठिकाणे आणि इतर आवश्यक माहिती वंशावळीसह असते.

==मराठी कुलवृत्तान्त==
* खरे कुल वृत्तान्त - संपादक व‌ प्रकाशक - मोरो हरी खरे, पुणे, शके १८६२
* चितळे कुल वृत्तान्त (चितळे, अत्रिगोत्री जोशी व मोने या कुलांचा वृत्तान्त) - संपादक व प्रकाशक -  वासुदेव लक्ष्मण चितळे, नागपूर, १९३७
* मोडक कुल वृत्तान्त पुरवणी - संपा. कृष्णाजी विनायक पेंडसे , प्रकाशक - अन्नपूर्णाबाई खरे, पुणे, शके १८७०
* नित्सुरे कुल वृत्तान्त - गणेश बालकृष्ण नित्सुरे , प्रकाशक - मोरो हरी खरे, पुणे, १९४७
* चित्तपावन वासिष्ठ गोत्री गोगटे कुलवृत्तान्त - संपा. व प्रकाशक - सदाशिव गोविंद गोगटे व इतर , १७७२
* चित्पावन काश्यपगोत्री ठोसर व बेंद्रे व भारद्वाजगोत्री ठोसर यांचा ठोसर कुलवृत्तान्त - संपा. व प्रकाशक - रामचंद्र महादेव ठोसर , १९६३
* पेंडसे कुल वृत्तान्त - कृष्णाजी विनायक पेंडसे, १९३८
* पेंडसे कुल वृत्तान्त खंड‌ २ - कृष्णाजी विनायक पेंडसे, १९४९
* दातार कुल वृत्तान्त - श्रीधर हरी दातार फडणीस
* बापट कुल वृत्तान्त (घारे कुलासह) - रामचंद्र बापट, विष्णू बापट, १९५७
* गणपुले कुल वृत्तान्त - परशुराम बळवंत गणपुले , १९५३
* सोहोनी कुल वृत्तान्त
* साठे कुल वृत्तान्त 
* नातू कुलवृत्तान्त
* भानू कुल वृत्तान्त
* आठवले कुलवृत्तान्त
* सोमण कुल वृत्तान्त
* गाडगीळ कुलवृत्तांत

==कुळ तथा घराणी इतिहास ग्रंथ==
* मराठा कुळांचा इतिहास, भाग १ - जाधव घराण्याची कैफियत - गोपाळ दाजीबा दळवी, १९१२
* मराठा कुळांचा इतिहास, भाग २ - साळुंखे उर्फ पाटणकर व अंकलीकर शितोळे घराण्यांच्या कैफियती - गोपाळ दाजीबा दळवी, १९१२
* मराठा कुळांचा इतिहास, भाग ३ - चव्हाण उर्फ डफळे, ढवळचे पवार, म्हसवडचे माने, मोरे उर्फ धुळप व खळतकर देशमुख ह्या घराण्यांच्या कैफियती - गोपाळ दाजीबा दळवी, १९१३
* अणजूरकर नाईक घराण्यांचा साद्यंत इतिहास (इ.स.११२८-१९६४) - [[गजानन नाईक|गजानन गोविंद नाईक]] , १९६४
* वाठारकर निंबाळकर यांचे घराण्याचा इतिहास - नीळकंठराव पांडुरंगराव नाईक निंबाळकर, १९२८
* कुलाबकर आंग्रे सरखेल : आंग्रे घराण्याचा इतिहास - दामोदर गोपाळ ढबू भट , शक १८६१
* ओक घराण्याचा इतिहास - भगवान प्रभाकर ओक , १९७६
* आठल्ये घराण्याचा इतिहास , १९४८
* अष्टागरातील क्रमवंत घराण्याचा इतिहास - दामोदर गणेश टिल्लू , १९२८
* हिंदुस्थानातील गोखले व गोखले रास्ते घराण्याचा इतिहास - गोविंद विनायक आपटे , १९२२


[[वर्ग:कुटुंब]]
[[वर्ग: इतिहास]]</text>
      <sha1>6w6ur3e1rb7une2eef8utjdvaef83th</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शंकर हिरामण मांडेकर</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357706</id>
    <revision>
      <id>2506740</id>
      <parentid>2504774</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:33:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:190A:F187:9583:7984:19E2:279B</ip>
      </contributor>
      <origin>2506740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1268" sha1="ohhedaokijuehtlbljve9m9txe1brzd" xml:space="preserve">'''शंकर हिरामण मांडेकर''' [[महाराष्ट्राची पंधरावी विधानसभा|महाराष्ट्राच्या १५ व्या विधानसभेचे]] सदस्य आहेत. हे  [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे]] सदस्य म्हणून [[भोर विधानसभा मतदारसंघ|भोर - राजगड - मुळशी विधानसभा मतदारसंघातून]] आमदार म्हणून निवडून आले आहेत.

'''Shankar Hiraman Mandekar''' is a member of the [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०२४|15th Legislative Assembly of Maharashtra]]. He has been elected as MLA from Bhor-Rajgad-Mulshi assembly constituency as a member of Nationalist Congress Party.

[[वर्ग:भोरचे आमदार]]
[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>ohhedaokijuehtlbljve9m9txe1brzd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506741</id>
      <parentid>2506740</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2401:4900:190A:F187:9583:7984:19E2:279B</ip>
      </contributor>
      <origin>2506741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="966" sha1="3r2nvv95kni0ufmkb4oiqx639fvnkam" xml:space="preserve">'''शंकर हिरामण मांडेकर''' [[महाराष्ट्राची पंधरावी विधानसभा|महाराष्ट्राच्या १५ व्या विधानसभेचे]] सदस्य आहेत. हे  [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे]] सदस्य म्हणून [[भोर विधानसभा मतदारसंघ|भोर - राजगड - मुळशी विधानसभा मतदारसंघातून]] आमदार म्हणून निवडून आले आहेत.


[[वर्ग:भोरचे आमदार]]
[[वर्ग:राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षातील राजकारणी]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>3r2nvv95kni0ufmkb4oiqx639fvnkam</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा झिम्बाब्वे दौरा, २०२४-२५</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357739</id>
    <revision>
      <id>2506642</id>
      <parentid>2506414</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:53:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* आंतरराष्ट्रीय टी२० मालिका */</comment>
      <origin>2506642</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20976" sha1="l7gy9w162hw15d0w5bav0b6zsulpuew" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tour
| series_name                  = पाकिस्तान क्रिकेट संघाचा झिम्बाब्वे दौरा, २०२४-२५
| team1_image                  = Flag of Zimbabwe.svg
| team1_name                   = झिम्बाब्वे 
| team2_image                  = Flag of Pakistan.svg
| team2_name                   = पाकिस्तान 
| from_date                    = २४ नोव्हेंबर
| to_date                      = ५ डिसेंबर २०२४
| team1_captain                = [[क्रेग अर्व्हाइन]] &lt;small&gt;(आं.ए.दि.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[सिकंदर रझा]] &lt;small&gt;(आं.टी२०)&lt;/small&gt;
| team2_captain                = [[मोहम्मद रिझवान]] &lt;small&gt;(आं.ए.दि.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[सलमान अली आगा]] &lt;small&gt;(आं.टी२०)&lt;/small&gt;
| no_of_ODIs                   = ३
| team1_ODIs_won               = १
| team2_ODIs_won               = २
| team1_ODIs_most_runs         = [[शॉन विल्यम्स]] (७८)
| team2_ODIs_most_runs         = [[सैम अयुब]] (१५५)
| team1_ODIs_most_wickets      = [[सिकंदर रझा]] (४)
| team2_ODIs_most_wickets      = [[अबरार अहमद]] (६) &lt;br/&gt; [[सलमान अली आगा]] (६)
| player_of_ODI_series         = [[सैम अयुब]] (पा) 
| no_of_twenty20s              = ३
| team1_twenty20s_won          = 
| team2_twenty20s_won          = 
| team1_twenty20s_most_runs    = 
| team2_twenty20s_most_runs    = 
| team1_twenty20s_most_wickets = 
| team2_twenty20s_most_wickets = 
| player_of_twenty20_series    =  
}}

पाकिस्तान क्रिकेट संघ झिम्बाब्वे क्रिकेट संघाशी खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये झिम्बाब्वेचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://crickettimes.com/2024/07/pcb-unveils-pakistans-home-and-away-schedule-for-2024-25-season/ |title=पीसीबीकडून २०२४-२५ हंगामासाठी पाकिस्तानचे मायदेशातील आणि परदेशातील दौऱ्यांचे वेळापत्रक जाहीर |work=क्रिकेट टाइम्स |access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/pcb-unveils-details-of-2024-25-home-international-season.html |title=पीसीबीकडून २०२४-२५ मायदेशातील आंतरराष्ट्रीय हंगामाच्या तपशीलांचे अनावरण |work=[[पाकिस्तान क्रिकेट बोर्ड]]|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४ |date=५ जुलै २०२४}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/130954/pakistan-scheduled-to-play-white-ball-series-in-zimbabwe |title=पाकिस्तान झिम्बाब्वेमध्ये पांढऱ्या चेंडूंची मालिका खेळणार|work=क्रिकबझ्झ|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt; या दौऱ्यात तीन आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय (ODI) आणि तीन आंतरराष्ट्रीय टी२० (T20I) सामने खेळवले जातील.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Men's Future Tours Programme |url=https://resources.pulse.icc-cricket.com/ICC/document/2022/08/17/9ecd5af8-4657-475f-ae1e-733b04f69750/Men-s-FTP-upto-2027.pdf |access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४ |work=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती]] |archive-date=2022-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221226133751/https://resources.pulse.icc-cricket.com/ICC/document/2022/08/17/9ecd5af8-4657-475f-ae1e-733b04f69750/Men-s-FTP-upto-2027.pdf |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/tournaments/world-test-championship/news/pakistan-announce-action-packed-schedule-for-international-home-season |title=पाकिस्तानकडून मायदेशातील आंतरराष्ट्रीय हंगामासाठी भरगच्च वेळापत्रक जाहीर|work=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती]]|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४|date=५ जुलै २०२४}}&lt;/ref&gt; जुलै २०२४ मध्ये, झिम्बाब्वे क्रिकेट ने या दौऱ्यासाठीचे सामने निश्चित केले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.zimcricket.org/news/3087/Bulawayo-to-host-Zimbabwe%E2%80%99s-white-ball-series-against-Pakistan |title=बुलावायो पाकिस्तानविरुद्ध झिम्बाब्वेच्या पांढऱ्या चेंडूंच्या मालिकेचे यजमानपद भूषवणार |work=[[झिम्बाब्वे क्रिकेट]]|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://cricketaddictor.com/cricket-news/pakistan-tour-of-zimbabwe-2024-schedule-revealed-by-zimbabwe-cricket/ |title=झिम्बाब्वे क्रिकेटने जाहीर केलेल्या झिम्बाब्वे २०२४ च्या पाकिस्तान दौऱ्याचे वेळापत्रक |work=Cricket Addictor|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;

==संघ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:left;margin:auto&quot;
|- 
!colspan=&quot;2&quot; |{{cr|ZIM}}
!colspan=&quot;2&quot; |{{cr|PAK}}
|-
!आं.ए.दि.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/mix-of-experience-and-youth-in-zimbabwe-s-white-ball-squads-for-pakistan-series |title=पाकिस्तान मालिकेसाठी झिम्बाब्वेच्या पांढऱ्या चेंडूच्या संघात अनुभव आणि तरुणांचे मिश्रण|work=[[आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती]] |access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
!आं.टी२०&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.zimcricket.org/news/3453/Zimbabwe-squads-for-ODI,-T20I-series-against-Pakistan-named |title=पाकिस्तानविरुद्धच्या एकदिवसीय, टी२० मालिकेसाठी झिम्बाब्वे संघाची घोषणा |work=[[झिम्बाब्वे क्रिकेट]] |access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
!आं.ए.दि.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/pakistan-squads-for-australia-and-zimbabwe-tours-named.html|title=ऑस्ट्रेलिया आणि झिम्बाब्वे दौऱ्यासाठी पाकिस्तानचा संघ|work=[[पाकिस्तान क्रिकेट बोर्ड]]|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
!आं.टी२०&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/pakistan-news-rizwan-captain-babar-afridi-naseem-back-as-pcb-announce-squads-for-tours-of-australia-zimbabwe-1457293 |title=रिझवान पांढऱ्या चेंडूचा कर्णधार घोषित; बाबर, आफ्रिदी, नसीम ऑस्ट्रेलिया दौऱ्यावर परतले|work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]|access-date=२५ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
|- style=&quot;vertical-align:top&quot;
|
* [[क्रेग अर्व्हाइन]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]])
* [[क्लाइव्ह मदांदे]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
* [[जॉयलॉर्ड गुम्बी]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
* टिनोटेंडा मापोसा
* [[ट्रेवर ग्वांडू]]
* [[डीयोन मायर्स]]
* [[ताडीवनाशे मरुमानी]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
* ताशिंगा मुसेकिवा
* [[फराज अक्रम]]
* [[ब्रँडन मावुटा]]
* [[ब्रायन बेनेट]]
* [[ब्लेसिंग मुझाराबानी]]
* [[रिचर्ड नगारावा]]
* [[शॉन विल्यम्स]]
* [[सिकंदर रझा]]
|
* [[सिकंदर रझा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]])
* [[क्लाइव्ह मदांदे]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
* टिनोटेंडा मापोसा
* [[ट्रेवर ग्वांडू]]
* [[डीयोन मायर्स]]
* [[ताडीवनाशे मरुमानी]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
* ताशिंगा मुसेकिवा
* [[फराज अक्रम]]
* [[ब्रँडन मावुटा]]
* [[ब्रायन बेनेट]]
* [[ब्लेसिंग मुझाराबानी]]
* [[रायन बर्ल]]
* [[रिचर्ड नगारावा]]
* [[वेलिंग्टन मासाकाद्झा]]
* [[वेस्ली मढीवेरे]]
|
* [[मोहम्मद रिझवान]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]], [[यष्टीरक्षक|य]])
* [[सलमान अली आगा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|उक]])
* [[अबरार अहमद]]
* [[अब्दुल्ला शफिक]]
* [[अहमद दानियाल]]
* [[आमेर जमाल]]
* [[इरफान खान (पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू)|इरफान खान]]
* [[कामरान गुलाम]]
* [[तय्यब ताहिर]]
* [[फैसल अक्रम]]
* [[मोहम्मद हसनैन]]
* [[शाहनवाझ दहानी]]
* [[सैम अयुब]]
* [[हॅरीस रौफ]]
* [[हसीबुल्लाह खान]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
|
* [[सलमान अली आगा]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)|क]])
* [[अब्बास आफ्रिदी]]
* [[अराफत मिन्हास]]
* [[अहमद दानियाल]]
* [[इरफान खान (पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू)|इरफान खान]]
* [[उस्मान खान]]
* [[ओमेर युसूफ]]
* [[कासिम अक्रम]]
* [[जहाँदाद खान]]
* [[तय्यब ताहिर]]
* [[मोहम्मद हसनैन]]
* [[साहिबजादा फरहान]]
* [[सुफियान मुकीम]]
* [[हॅरीस रौफ]]
* [[हसीबुल्लाह खान]] ([[यष्टीरक्षक|य]])
|}

==आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय==
===१ला आं.ए.दि. सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = २४ नोव्हेंबर २०२४
| time = ०९:३०
| daynight = 
| team1 = {{cr-rt|ZIM}}
| team2 = {{cr|PAK}}
| score1 = २०५ (४०.२ षटके)
| runs1 = [[रिचर्ड नगारावा]] ४८ (५२)
| wickets1 = [[फैसल अक्रम]] ३/२४ (८ षटके)
| score2 = ६०/६ (२१ षटके)
| runs2 = [[मोहम्मद रिझवान]] १९[[नाबाद|*]] (४३)
| wickets2 = [[सिकंदर रझा]] २/७ (३ षटके)
| result = झिम्बाब्वे ८० धावांनी विजयी ([[डकवर्थ-लुईस-स्टर्न पद्धत|डीएलएस पद्धत]])
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444649.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = [[इनो छाबी]] (झि) आणि [[मायकेल गॉफ]] (इं)
| motm = [[सिकंदर रझा]] (झि)
| toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = पावसामुळे पुढे खेळ होऊ शकला नाही.
| notes = [[ब्रायन बेनेट]], [[ट्रेवर ग्वांडू]] (झि), [[फैसल अक्रम]], [[आमेर जमाल]] आणि [[हसीबुल्लाह खान]] (पा) या सर्वांचे आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण.
}}

===२रा आं.ए.दि. सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = २६ नोव्हेंबर २०२४
| time = ०९:३०
| daynight = 
| team1 = {{cr-rt|ZIM}}
| team2 = {{cr|PAK}}
| score1 = १४५ (३२.३ षटके)
| runs1 = [[डीयोन मायर्स]] ३३ (३०)
| wickets1 = [[अबरार अहमद]] ४/३३ (८ षटके)
| score2 = १४८/० (१८.२ षटके)
| runs2 = [[सैम अयुब]] ११३[[नाबाद|*]] (६२)
| wickets2 = 
| result = पाकिस्तान १० गडी राखून विजयी
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444650.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = [[मायकेल गॉफ]] (इं) आणि [[फोर्स्टर मुतिझ्वा]] (झि)
| motm = [[सैम अयुब]] (पा)
| toss = झिम्बाब्वेने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[अबरार अहमद]] आणि [[तय्यब ताहिर]] (पाकिस्तान) या दोघांचे आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय पदार्पण.
* पाकिस्तानच्या [[सैम अयुब]]चे पहिले आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय [[शतक]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/ayub-smashes-maiden-odi-hundred-in-pakistan-s-thumping-10-wicket-win-over-zimbabwe-101732623973052.html |title=अयुबचे पहिले आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय शतक, पाकिस्तानचा झिम्बाब्वेवर १० गडी राखून दणदणीत विजय |work=[[हिंदुस्तान टाईम्स]] |access-date=२६ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
}}

===३रा आं.ए.दि. सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर २०२४
| time = ०९:३०
| daynight = 
| team1 = {{cr-rt|PAK}}
| team2 = {{cr|ZIM}}
| score1 = ३०३/६ (५० षटके)
| runs1 = [[कामरान गुलाम]] १०३ (९९)
| wickets1 = [[सिकंदर रझा]] २/४७ (१० षटके)
| score2 = २०४ (४०.१ षटके)
| runs2 = [[क्रेग एर्विन]] ५१ (६३)
| wickets2 = [[आमेर जमाल]] २/१९ (५ षटके)
| result = पाकिस्तान ९९ धावांनी विजयी
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444651.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = [[मायकेल गॉफ]] (इं) आणि [[लँग्टन रुसेरे]] (झि)
| motm = [[कामरान गुलाम]] (पा)
| toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = पाकिस्तानच्या [[कामरान गुलाम]]ने आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय क्रिकेट मध्ये पहिले शतक झळकावले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/pakistan-in-zimbabwe-2024-25-1444642/zimbabwe-vs-pakistan-3rd-odi-1444651/match-report |title=गुलाम पहिले शतक, गोलंदाजांमुळे पाकिस्तानचा मालिका विजय|work=ईएसपीएन क्रिकइन्फो |access-date=२८ नोव्हेंबर २०२४}}&lt;/ref&gt;
}}

==आंतरराष्ट्रीय टी२० मालिका==
===१ला आं.टी२० सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = १ डिसेंबर २०२४
| time = १३:००
| night = 
| team1 = {{cr-rt|PAK}}
| team2 = {{cr|ZIM}}
| score1 = १६५/४ (२० षटके)
| runs1 = [[तय्यब ताहिर]] ३९[[नाबाद|*]] (२५)
| wickets1 = [[सिकंदर रझा]] १/१४ (४ षटके)
| score2 = १०८ (१५.३ षटके)
| runs2 = [[सिकंदर रझा]] ३९ (२८)
| wickets2 = [[सुफियान मुकीम]] ३/२० (४ षटके)
| result = पाकिस्तान ५७ धावांनी विजयी झाला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444652.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = [[लँग्टन रुसेरे]] (झिम्बाब्वे) आणि पर्सिव्हल सिझारा (झिम्बाब्वे)
| motm = [[तय्यब ताहिर]] (पाकिस्तान)
| toss = पाकिस्तानने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = 
}}

===२रा आं.टी२० सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = ३ डिसेंबर २०२४
| time = १३:००
| night = 
| team1 = {{cr-rt|ZIM}}
| team2 = {{cr|PAK}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444653.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

===३रा आं.टी२० सामना===
{{Single-innings cricket match
| date = ५ डिसेंबर २०२४
| time = १३:००
| night = 
| team1 = {{cr-rt|ZIM}}
| team2 = {{cr|PAK}}
| score1 = 
| runs1 = 
| wickets1 = 
| score2 = 
| runs2 = 
| wickets2 = 
| result = 
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1444654.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्स स्पोर्ट्स क्लब]], [[बुलावायो]]
| umpires = 
| motm = 
| toss = 
| rain = 
| notes = 
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

== बाह्य दुवे ==
* [https://www.espncricinfo.com/series/pakistan-in-zimbabwe-2024-25-1444642 ईएसपीएन क्रिकइन्फोवर मालिका मुख्यपृष्ठ]

{{झिम्बाब्वेचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२४-२५}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे झिम्बाब्वे दौरे]]
[[वर्ग:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट संघाचे झिम्बाब्वे दौरे]]
[[वर्ग:पाकिस्तान क्रिकेट संघाचे परदेशी दौरे|झिम्बाब्वे]]</text>
      <sha1>l7gy9w162hw15d0w5bav0b6zsulpuew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य:Shivangi swati naik</title>
    <ns>2</ns>
    <id>357778</id>
    <revision>
      <id>2506572</id>
      <parentid>2506152</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:22:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shivangi swati naik</username>
        <id>163985</id>
      </contributor>
      <origin>2506572</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1062" sha1="gzc19sycjolvbl92suz372rfgv0kibq" xml:space="preserve">Swati Ashwin here we met in belgaum since then I am his wife I am swati Ashwin Naik I miss you so much and I love you I am a grand daughter of k c Patankar and he is from ajgaokar Naik family from belgaum. We both have a very strong platonic relationship we have a daughter someshwari, mugdha or purva I call her bianca someshwary has passed out from her fav coll fergusson.in english lit. Like her father I am a software consultant. I worked in the area of Artificial Intelligence,Intelligence Systems, Data structures files and Algorithms, Database Systems,Computer Networks,Multimedia Systems,and project development and training. System software is my subject for Dr. Degree. Indian festivals are all about makar sankranti, rathasaptami, chaitra, ganeshotsav, dassera, dipawali.bharat Ratn winner. Most of the Hollywood Bollywood love songs and love scenes are pictured on swati and ashwin 's love story movies and their songs are one he loves the most. His dates,,engagements weddings are so special that movies name list doesn't end.we have four daughters.</text>
      <sha1>gzc19sycjolvbl92suz372rfgv0kibq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:स्वराज चौधरी</title>
    <ns>3</ns>
    <id>357897</id>
    <revision>
      <id>2506742</id>
      <parentid>2506019</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:56:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>स्वराज चौधरी</username>
        <id>168696</id>
      </contributor>
      <comment>भारतीय राजकारणी Indian Politician</comment>
      <origin>2506742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="654" sha1="pd5h36de7nd1omi0fk7vsv8f4d0o3ri" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=स्वराज चौधरी}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १४:१०, २८ नोव्हेंबर २०२४ (IST)

== मनोज कायंदे ==

भारतीय राजकारणी Indian Politician [[सदस्य:स्वराज चौधरी|स्वराज चौधरी]] ([[सदस्य चर्चा:स्वराज चौधरी|चर्चा]]) १६:२६, २ डिसेंबर २०२४ (IST)</text>
      <sha1>pd5h36de7nd1omi0fk7vsv8f4d0o3ri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य:स्वराज चौधरी</title>
    <ns>2</ns>
    <id>357898</id>
    <revision>
      <id>2506760</id>
      <parentid>2505294</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:46:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>स्वराज चौधरी</username>
        <id>168696</id>
      </contributor>
      <comment>या पानावरील सगळा मजकूर काढला</comment>
      <origin>2506760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>१९५१-५२ मधील भारतातील निवडणुका</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357975</id>
    <revision>
      <id>2506541</id>
      <parentid>2506491</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:45:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506541</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8016" sha1="79lcbyj0wbvxwp845dyfcw9ykr55s5v" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;5&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>79lcbyj0wbvxwp845dyfcw9ykr55s5v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506542</id>
      <parentid>2506541</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:48:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506542</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8516" sha1="f3ulbttythj9mtm5oggex3bjhhkk5in" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;6&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>f3ulbttythj9mtm5oggex3bjhhkk5in</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506543</id>
      <parentid>2506542</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:54:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506543</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9158" sha1="jxuj0vnbe5nbsb17ls9d4ec1rhp7019" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;2&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>jxuj0vnbe5nbsb17ls9d4ec1rhp7019</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506544</id>
      <parentid>2506543</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:00:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506544</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9602" sha1="4lmbalpyl8g7z5zjykdnzg7sjt6umy8" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>4lmbalpyl8g7z5zjykdnzg7sjt6umy8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506545</id>
      <parentid>2506544</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:05:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506545</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10498" sha1="irz0nzux6j41qylr7ft4glbvzc5bm4k" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>irz0nzux6j41qylr7ft4glbvzc5bm4k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506550</id>
      <parentid>2506545</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506550</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11750" sha1="sx85tpf2a9gqfq5yac8fwfzubvgjyw4" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;11&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>sx85tpf2a9gqfq5yac8fwfzubvgjyw4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506551</id>
      <parentid>2506550</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:23:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506551</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11775" sha1="a1oj9jl2l3gabroqsdxmy6jrcapvmtw" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;11&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>a1oj9jl2l3gabroqsdxmy6jrcapvmtw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506552</id>
      <parentid>2506551</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:28:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506552</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12521" sha1="4mlqy03izle5qfy8pb0wwt5bmeh7yu6" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;12&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>4mlqy03izle5qfy8pb0wwt5bmeh7yu6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506553</id>
      <parentid>2506552</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506553</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13267" sha1="ezyqp232przqwqcey5zrzdrwlud0e0p" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;5&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;12&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>ezyqp232przqwqcey5zrzdrwlud0e0p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506554</id>
      <parentid>2506553</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:34:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506554</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13217" sha1="3yz19xrhplived16loqjezrrlnyasrs" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;5&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;12&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>3yz19xrhplived16loqjezrrlnyasrs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506556</id>
      <parentid>2506554</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:42:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506556</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14340" sha1="pp0w33qdlwmg4mgq5bgh9hpxt37f2ra" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;5&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>pp0w33qdlwmg4mgq5bgh9hpxt37f2ra</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506557</id>
      <parentid>2506556</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:43:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506557</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14366" sha1="l5e3prm01k8p1crnosram7qtnh01ku2" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;5&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>l5e3prm01k8p1crnosram7qtnh01ku2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506558</id>
      <parentid>2506557</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:48:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506558</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14842" sha1="fx51ka59ffewa26dx73bal3j0itk8m4" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;6&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>fx51ka59ffewa26dx73bal3j0itk8m4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506559</id>
      <parentid>2506558</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:51:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506559</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15536" sha1="641w0e3p3tunne9ckq4uat0ho41suca" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;6&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>641w0e3p3tunne9ckq4uat0ho41suca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506560</id>
      <parentid>2506559</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:51:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506560</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15539" sha1="r0upordiivfi0l1ikbw88z8coowio5a" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>r0upordiivfi0l1ikbw88z8coowio5a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506561</id>
      <parentid>2506560</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:54:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506561</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16292" sha1="gjwp8afh0kxsi75n17noy09qwc3n1f2" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;16&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>gjwp8afh0kxsi75n17noy09qwc3n1f2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506565</id>
      <parentid>2506561</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:00:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506565</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17411" sha1="ntqsjl1uqrkcmmvorscczsut4tvel29" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>ntqsjl1uqrkcmmvorscczsut4tvel29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506566</id>
      <parentid>2506565</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:02:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506566</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18178" sha1="rwemo33gb42cn35djhril735ksr2754" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;7&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>rwemo33gb42cn35djhril735ksr2754</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506567</id>
      <parentid>2506566</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:06:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506567</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18621" sha1="8689s0l47rjr15ej4v6okl9wzoplzms" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>8689s0l47rjr15ej4v6okl9wzoplzms</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506568</id>
      <parentid>2506567</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:07:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक */</comment>
      <origin>2506568</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19429" sha1="hsd1ppl9r66k1ogk0p74dsdrafj2r6w" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>hsd1ppl9r66k1ogk0p74dsdrafj2r6w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506569</id>
      <parentid>2506568</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:14:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <origin>2506569</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20520" sha1="nepyv7pe72w8phlfxlkxjompa1pgmqh" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| ''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>nepyv7pe72w8phlfxlkxjompa1pgmqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506570</id>
      <parentid>2506569</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:19:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506570</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21250" sha1="rr8eqv37aqwk02bq8804ha6t0zrac49" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;2&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>rr8eqv37aqwk02bq8804ha6t0zrac49</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506571</id>
      <parentid>2506570</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:21:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506571</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21981" sha1="95vofy5l3dk4gj1hh0qrejoprfsawch" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;2&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
|  rowspan=&quot;2&quot;|३
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>95vofy5l3dk4gj1hh0qrejoprfsawch</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506573</id>
      <parentid>2506571</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:22:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506573</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21250" sha1="rr8eqv37aqwk02bq8804ha6t0zrac49" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;2&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>rr8eqv37aqwk02bq8804ha6t0zrac49</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506574</id>
      <parentid>2506573</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:27:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506574</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22248" sha1="j1n0scbra8lbnx9zsgvxhji4zf3v1nm" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| rowspan=&quot;2&quot;|कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>j1n0scbra8lbnx9zsgvxhji4zf3v1nm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506575</id>
      <parentid>2506574</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:28:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22245" sha1="bevyrd16y7kj4d67lrb3cg3vfnq0mot" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| rowspan=&quot;2&quot;|कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>bevyrd16y7kj4d67lrb3cg3vfnq0mot</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506576</id>
      <parentid>2506575</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:29:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506576</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22217" sha1="akejtv85pb1j63srf1brwl3k46zbo0w" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| rowspan=&quot;2&quot;|कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>akejtv85pb1j63srf1brwl3k46zbo0w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506577</id>
      <parentid>2506576</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:30:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506577</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22217" sha1="1uhfvdsl6bujw8fv7hfwaovtgac1mhu" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;2&quot;|कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>1uhfvdsl6bujw8fv7hfwaovtgac1mhu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506578</id>
      <parentid>2506577</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:31:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506578</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22221" sha1="7ijle2f390vblne40fakknwx2wfjree" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;2&quot;|कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>7ijle2f390vblne40fakknwx2wfjree</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506579</id>
      <parentid>2506578</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506579</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22209" sha1="cxnbibtg6xxpx3ru2qe4h3iwec8chwu" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>cxnbibtg6xxpx3ru2qe4h3iwec8chwu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506580</id>
      <parentid>2506579</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:32:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506580</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22206" sha1="ddyzjlpt58l0fg6g0hyr0yslvd1tk4x" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>ddyzjlpt58l0fg6g0hyr0yslvd1tk4x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506581</id>
      <parentid>2506580</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:33:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506581</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22237" sha1="5lkobr8o1b5ke3nqnmy2t635rb59d1k" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
|-
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>5lkobr8o1b5ke3nqnmy2t635rb59d1k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506582</id>
      <parentid>2506581</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:34:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506582</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22237" sha1="29303ii2vxw3cfwqkt78nlnda6if5y0" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;4&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;3&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>29303ii2vxw3cfwqkt78nlnda6if5y0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506583</id>
      <parentid>2506582</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:43:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506583</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22770" sha1="m1yawaqko87l9twpxi8wqj7kzqxrkjl" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;5&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;4&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| ४
| [[पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ|पूर्णिया-संथल परगणे]]
| [[भगत झा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[एच. बेंजामिन]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>m1yawaqko87l9twpxi8wqj7kzqxrkjl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506584</id>
      <parentid>2506583</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:47:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23390" sha1="mu7kqh003zk4q2cdm100p410wkxuaal" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;6&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;4&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| ४
| [[पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ|पूर्णिया-संथल परगणे]]
| [[भगत झा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[एच. बेंजामिन]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|-
| ५
| [[ठाणे लोकसभा मतदारसंघ|ठाणे]]
| [[बॉम्बे]]
| [[अनंत सावळाराम नांदकर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
| [[यशवंतराव मार्तंडराव मुकणे]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>mu7kqh003zk4q2cdm100p410wkxuaal</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506617</id>
      <parentid>2506584</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T05:16:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>/* लोकसभा पोट-निवडणुका */</comment>
      <origin>2506617</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24016" sha1="018u9rtghblj08d8wezmlunw7af28tb" xml:space="preserve">इ.स. १९५१-५२ दरम्यान [[भारत]] देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचा तपशील येणेप्रमाणे: 

==राष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय राष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २ मे १९५२
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[राजेंद्र प्रसाद|डॉ. राजेंद्र महादेवसहाय प्रसाद]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी राष्ट्रपती

==उपराष्ट्रपती निवडणूक==
{{मुख्यलेख|भारतीय उपराष्ट्रपती निवडणूक, १९५२}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारीख
! निवडणूक पूर्व राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
! निर्वाचित राष्ट्रपती
! colspan=&quot;2&quot; | पक्ष
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १२ मे १९५२
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन पद''
| [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन|डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन वीरस्वामी]]
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} width=&quot;10px&quot; |
| [[अपक्ष]]
|}
==लोकसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{{मुख्यलेख|१९५१-५२ लोकसभा निवडणुका}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! निवडणूक पूर्व पंतप्रधान
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित पंतप्रधान 
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २५ ऑक्टोबर १९५१ ते २१ फेब्रुवारी १९५२
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[जवाहरलाल नेहरू|ॲड. जवाहरलाल मोतीलाल नेहरू]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी पंतप्रधान
==राज्य विधानसभा सार्वत्रिक निवडणूक==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! तारिख
! राज्य
! निवडणूक पूर्व मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निवडणूक पूर्व सरकार 
! निर्वाचित मुख्यमंत्री
! colspan=&quot;2&quot; | निर्वाचित सरकार
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| १९ फेब्रुवारी १९५२
| [[राजस्थान विधानसभा निवडणूक १९५२|राजस्थान]]
| [[जय नारायण व्यास|जय नारायण सेवारामजी व्यास]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[टीका राम पालीवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; |२६ मार्च १९५२
| [[बिहार विधानसभा निवडणूक १९५२|बिहार]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[श्री कृष्ण सिन्हा|डॉ. श्री कृष्ण सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[बॉम्बे विधानसभा निवडणूक १९५२|बॉम्बे]]
| [[बाळ गंगाधर खेर|ॲड. बाळ गंगाधर खेर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मोरारजी देसाई|मोरारजी रणछोडजी देसाई]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य भारत विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य भारत]]
| [[तखतमल जैन]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[मिश्रीलाल बालचंद गंगवाल]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|मध्य प्रदेश]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[रविशंकर शुक्ला|रविशंकर जगन्नाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[म्हैसूर विधानसभा निवडणूक १९५२|म्हैसूर]]
| [[के. चेंगलराया रेड्डी|ॲड. क्यासंबल्ली चेंगलराया रेड्डी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[केंगल हनुमंतैया|ॲड. केंगल हनुमंतैया]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[पंजाब विधानसभा निवडणूक १९५२|पंजाब]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''राष्ट्रपती राजवट''
| [[भीमसेन सच्चर|ॲड. भीमसेन राजिंदर सच्चर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[सौराष्ट्र विधानसभा निवडणूक १९५२|सौराष्ट्र]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[यू.एन. ढेबर|ॲड. उच्छांग्राई नवलशंकर ढेबर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[विंध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|विंध्य प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंभूनाथ शुक्ला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;19&quot; |२७ मार्च १९५२
| [[अजमेर विधानसभा निवडणूक १९५२|अजमेर]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[हरिभाऊ उपाध्याय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[आसाम विधानसभा निवडणूक १९५२|आसाम]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिष्णुराम मेधी|ॲड. बिष्णुराम सोनराम मेधी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[भोपाळ विधानसभा निवडणूक १९५२|भोपाळ]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[शंकर दयाळ शर्मा|डॉ. शंकर दयाळ शर्मा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[कूर्ग विधानसभा निवडणूक १९५२|कूर्ग]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[सी.एम. पुनाचा|चेप्पुदिरा मुथाना पुनाचा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[दिल्ली विधानसभा निवडणूक १९५२|दिल्ली]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[ब्रह्म प्रकाश (राजकारणी)|ब्रह्म प्रकाश]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हिमाचल प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|हिमाचल प्रदेश]]
| colspan=&quot;3&quot; | ''नवीन राज्य''
| [[यशवंत सिंह परमार|डॉ. यशवंत सिंह परमार]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[हैदराबाद विधानसभा निवडणूक १९५२|हैदराबाद]]
| [[मुल्लाथ कडिंगी वेल्लोडी]] ^
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
| [[पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला|ॲड. पुल्लमराजू रामकृष्णराव बर्गला]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[मद्रास विधानसभा निवडणूक १९५२|मद्रास]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[पी.एस. कुमारस्वामी राजा]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color}} |
| [[तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{कॉमनवील पक्ष/meta/color}} |
| [[कॉमनवील पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{इंडियन युनियन मुस्लिम लीग/meta/color}} |
| [[इंडियन युनियन मुस्लिम लीग|मद्रास राज्य मुस्लिग लीग]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| [[ओरिसा विधानसभा निवडणूक १९५२|ओरिसा]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[नबकृष्ण चौधरी|नबकृष्ण गोकुलनंद चौधरी]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;4&quot; | [[पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ विधानसभा निवडणूक १९५२|पतियाळा आणि पूर्व पंजाब राज्य संघ]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[रघबीरसिंह]] ^
| rowspan=&quot;4&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;4&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;4&quot; |[[गियान सिंह ररेवाला]] 
| bgcolor={{अपक्ष/meta/color}} |
| [[अपक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{शिरोमणी अकाली दल/meta/color}} |
| [[शिरोमणी अकाली दल]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष/meta/color}} |
| [[भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| rowspan=&quot;3&quot; | [[त्रावणकोर-कोचिन विधानसभा निवडणूक १९५२|त्रावणकोर-कोचिन]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[सी. केसवन]] ^
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| rowspan=&quot;3&quot; |[[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| rowspan=&quot;3&quot; |[[ए.जे. जॉन|ॲड. ए.जे. जॉन]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color}} |
| [[त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| bgcolor={{केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[केरळ समाजवादी पक्ष]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| २८ मार्च १९५२
| [[उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणूक १९५२|उत्तर प्रदेश]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[गोविंद वल्लभ पंत|ॲड. गोविंद वल्लभ पंत]] 
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| ३१ मार्च १९५२
| [[पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणूक १९५२|पश्चिम बंगाल]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]] ^
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| [[बिधन चंद्र रॉय|डॉ. बिधनचंद्र प्रकाशचंद्र रॉय]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|}

* ^ - हंगामी मुख्यमंत्री

==लोकसभा पोट-निवडणुका==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! क्र.
! तारीख
! मतदारसंघ
! राज्य/कें.प्र.
! मूळ खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
! पोट-निवडणूक कारण
! निर्वाचित खासदार
! colspan=&quot;2&quot;| पक्ष
|-
| १
| rowspan=&quot;7&quot;|''दिनांक अज्ञात''
| [[लखीमपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर शिबासागर-लखीमपूर]]
| [[आसाम]]
| सुरेंद्रनाथ बोर्गोहेन
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[बिमला प्रसाद चालिहा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| २
| [[मुझफ्फरपूर लोकसभा मतदारसंघ|उत्तर-पश्चिम मुझफ्फरपूर]]
| rowspan=&quot;4&quot;|[[बिहार]]
| [[चंदेश्वर प्रसाद नारायण सिंह]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[ठाकूर जुगल किशोर सिन्हा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| rowspan=&quot;2&quot;|३
| rowspan=&quot;2&quot;|[[भागलपूर लोकसभा मतदारसंघ|भागलपूर-पुर्णिया]]
| [[अनुपलाल मेहता]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[आचार्य कृपलानी]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
| [[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{समाजवादी पक्ष/meta/color}} |
| [[समाजवादी पक्ष]]
| कारण अज्ञात
| [[किराई मुशाहर]]
| bgcolor={{प्रजा सोशलिस्ट पार्टी/meta/color}} |
|[[प्रजा सोशलिस्ट पक्ष]]
|-
| ४
| [[पूर्णिया लोकसभा मतदारसंघ|पूर्णिया-संथल परगणे]]
| [[भगत झा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| कारण अज्ञात
| [[एच. बेंजामिन]]
| bgcolor={{झारखंड मुक्ति मोर्चा/meta/color}} |
| [[झारखंड पक्ष]]
|-
| ५
| [[ठाणे लोकसभा मतदारसंघ|ठाणे]]
| [[बॉम्बे]]
| [[अनंत सावळाराम नांदकर]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
| [[यशवंतराव मार्तंडराव मुकणे]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
|-
| ६
| [[महासमुंद लोकसभा मतदारसंघ|महासमुंद]]
| [[मध्य प्रदेश]]
| [[शिवदास बिसेस्वर डागा]]
| bgcolor={{भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस/meta/color}} |
| [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]]
| निधन
| [[मगनलाल राधाकृष्ण बागडी]]
| bgcolor={{किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color}} |
| [[किसान मजदूर प्रजा पक्ष]]
|}
{{भारतामधील निवडणुका}}

 
[[वर्ग:भारतामधील निवडणुका]]</text>
      <sha1>018u9rtghblj08d8wezmlunw7af28tb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>विलास नागनाथ गुंडेवार</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357976</id>
    <revision>
      <id>2506585</id>
      <parentid>2506518</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:02:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>removed [[Category:शिवसेना]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506585</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1200" sha1="n3svua750dg0vhzj3wdq53x9y9y748j" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''विलास नागनाथ गुंडेवार''' हे भारतीय राजकारणी आहे. १९९१ लोकसभा निवडणूकीत त्यांनी [[शिवसेना]] पक्षातर्फे [[हिंगोली लोकसभा मतदारसंघ|हिंगोली मतदारसंघातून]] विजय मिळवला व [[दहावी लोकसभा|१०व्या लोकसभेवर]] गेले.&lt;ref&gt;[http://www.loksabha.nic.in/members/partyardetail.aspx?party_code=110&amp;lsno=10 Tenth Lok Sabha]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.elections.in/maharashtra/parliamentary-constituencies/hingoli.html List of winner/current and runner up MPs Hingoli Parliamentary Constituency]&lt;/ref&gt;

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:गुंडेवार, विलास नागनाथ}}

[[वर्ग:हिंगोलीचे खासदार]]
[[वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]</text>
      <sha1>n3svua750dg0vhzj3wdq53x9y9y748j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506586</id>
      <parentid>2506585</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506586</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1261" sha1="7w1eiqwmputgfntgn4fm8q8vv4hpix1" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''विलास नागनाथ गुंडेवार''' हे भारतीय राजकारणी आहे. १९९१ लोकसभा निवडणूकीत त्यांनी [[शिवसेना]] पक्षातर्फे [[हिंगोली लोकसभा मतदारसंघ|हिंगोली मतदारसंघातून]] विजय मिळवला व [[दहावी लोकसभा|१०व्या लोकसभेवर]] गेले.&lt;ref&gt;[http://www.loksabha.nic.in/members/partyardetail.aspx?party_code=110&amp;lsno=10 Tenth Lok Sabha]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.elections.in/maharashtra/parliamentary-constituencies/hingoli.html List of winner/current and runner up MPs Hingoli Parliamentary Constituency]&lt;/ref&gt;

==संदर्भ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT:गुंडेवार, विलास नागनाथ}}

[[वर्ग:हिंगोलीचे खासदार]]
[[वर्ग:१० वी लोकसभा सदस्य]]
[[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>7w1eiqwmputgfntgn4fm8q8vv4hpix1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>श्रीनाथ अरविंद</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357977</id>
    <revision>
      <id>2506587</id>
      <parentid>2506528</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:07:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>पहिले वाक्य</comment>
      <origin>2506587</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1585" sha1="7mt317ctzailqu08l2x2bhwkk7xsaiy" xml:space="preserve">'''श्रीनाथ अरविंद''' ({{langx|kn|ಅರವಿಂದ್ ಶ್ರಿನಾಥ್}}; [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १९८४|१९८४]] - ) हा {{cr|IND}}कडून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळलेला खेळाडू आहे. हा [[कर्नाटक क्रिकेट संघ|कर्नाटक]] आणि [[रॉयल चॅलेंजर्स बेंगलुरू]]कडूनही खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |title=Sreenath Aravind – Royal Challengers Bangalore Official Website |website=royalchallengers.com |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927043457/http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |archive-date=2011-09-27}}&lt;/ref&gt; हा आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना २ ऑक्टोबर, २०१५ रोजी {{cr|RSA}}विरुद्ध खेळला.&lt;ref name=&quot;Tour&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/903587.html |title=South Africa tour of India, 1st T20I: India v South Africa at Dharamsala, Oct 2, 2015 |accessdate=2 October 2015 |publisher=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: अरविंद, श्रीनाथ}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>7mt317ctzailqu08l2x2bhwkk7xsaiy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506588</id>
      <parentid>2506587</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:08:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506588</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1650" sha1="sj1j8fojs9v2gkkq2gvub7yyoqm2mn3" xml:space="preserve">'''श्रीनाथ अरविंद''' ({{langx|kn|ಅರವಿಂದ್ ಶ್ರಿನಾಥ್}}; [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १९८४|१९८४]] - ) हा {{cr|IND}}कडून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळलेला खेळाडू आहे. हा [[कर्नाटक क्रिकेट संघ|कर्नाटक]] आणि [[रॉयल चॅलेंजर्स बेंगलुरू]]कडूनही खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |title=Sreenath Aravind – Royal Challengers Bangalore Official Website |website=royalchallengers.com |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927043457/http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |archive-date=2011-09-27}}&lt;/ref&gt; हा आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना २ ऑक्टोबर, २०१५ रोजी {{cr|RSA}}विरुद्ध खेळला.&lt;ref name=&quot;Tour&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/903587.html |title=South Africa tour of India, 1st T20I: India v South Africa at Dharamsala, Oct 2, 2015 |accessdate=2 October 2015 |publisher=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: अरविंद, श्रीनाथ}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:इ.स. १९८४ मधील जन्म]]</text>
      <sha1>sj1j8fojs9v2gkkq2gvub7yyoqm2mn3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506589</id>
      <parentid>2506588</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:09:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>साचा</comment>
      <origin>2506589</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1698" sha1="sep9vc3m8y5ioomlzdii9zwulcxzop5" xml:space="preserve">'''श्रीनाथ अरविंद''' ([[कन्नड भाषा|कन्नड]]:{{lang|kn|ಅರವಿಂದ್ ಶ್ರಿನಾಥ್}}; [[८ एप्रिल]], [[इ.स. १९८४|१९८४]] - ) हा {{cr|IND}}कडून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळलेला खेळाडू आहे. हा [[कर्नाटक क्रिकेट संघ|कर्नाटक]] आणि [[रॉयल चॅलेंजर्स बेंगलुरू]]कडूनही खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |title=Sreenath Aravind – Royal Challengers Bangalore Official Website |website=royalchallengers.com |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927043457/http://www.royalchallengers.com/sreenath-aravind |archive-date=2011-09-27}}&lt;/ref&gt; हा आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय टी२० सामना २ ऑक्टोबर, २०१५ रोजी {{cr|RSA}}विरुद्ध खेळला.&lt;ref name=&quot;Tour&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/903587.html |title=South Africa tour of India, 1st T20I: India v South Africa at Dharamsala, Oct 2, 2015 |accessdate=2 October 2015 |publisher=ESPNcricinfo}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: अरविंद, श्रीनाथ}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:इ.स. १९८४ मधील जन्म]]</text>
      <sha1>sep9vc3m8y5ioomlzdii9zwulcxzop5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:KAILAS SHETE</title>
    <ns>3</ns>
    <id>357978</id>
    <revision>
      <id>2506540</id>
      <timestamp>2024-12-01T15:33:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2506540</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="282" sha1="7ea3h5nxb2deuu11m3hfk7btda0haxe" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=KAILAS SHETE}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २१:०३, १ डिसेंबर २०२४ (IST)</text>
      <sha1>7ea3h5nxb2deuu11m3hfk7btda0haxe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:तमिळनाडू टॉयलर्स पक्ष/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>357979</id>
    <revision>
      <id>2506548</id>
      <timestamp>2024-12-01T16:19:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: &lt;nowiki&gt;Tomato&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;     == उदाहरण== {| |- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot; | '''हे रंग''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot; | '''ह्या रंगावर पांढरा''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot; | '''ह्या रंगावर काळा''' |}  == हे पण पहा == *[[साचा:Communist Party of India/meta/color]] *साचा:Communist Party of I...</comment>
      <origin>2506548</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="ko5la3y3bl7e1t9yjdqkh76b2curvru" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;Tomato&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ko5la3y3bl7e1t9yjdqkh76b2curvru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:कॉमनवील पक्ष/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>357980</id>
    <revision>
      <id>2506549</id>
      <timestamp>2024-12-01T16:20:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: &lt;nowiki&gt;#7A76B4&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;    == उदाहरण== {| |- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot; | '''हे रंग''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot; | '''ह्या रंगावर पांढरा''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot; | '''ह्या रंगावर काळा''' |}  == हे पण पहा == *[[साचा:Communist Party of India/meta/color]] *साचा:Communist Party of I...</comment>
      <origin>2506549</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="hsn19nyufrfm3v713fhv0zuqjh563bq" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;#7A76B4&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hsn19nyufrfm3v713fhv0zuqjh563bq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:किसान मजदूर प्रजा पक्ष/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>357981</id>
    <revision>
      <id>2506555</id>
      <timestamp>2024-12-01T16:38:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: &lt;nowiki&gt;orange&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;    == उदाहरण== {| |- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot; | '''हे रंग''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot; | '''ह्या रंगावर पांढरा''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot; | '''ह्या रंगावर काळा''' |}  == हे पण पहा == *[[साचा:Communist Party of India/meta/color]] *साचा:Communist Party of In...</comment>
      <origin>2506555</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="694" sha1="e5sx8d6qnqc2wzl9g5n3a8wmpbztao9" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;orange&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e5sx8d6qnqc2wzl9g5n3a8wmpbztao9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:त्रावणकोर तमिळनाडू काँग्रेस/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>357982</id>
    <revision>
      <id>2506562</id>
      <timestamp>2024-12-01T16:56:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: &lt;nowiki&gt;#FF4500&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;     == उदाहरण== {| |- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot; | '''हे रंग''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot; | '''ह्या रंगावर पांढरा''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot; | '''ह्या रंगावर काळा''' |}  == हे पण पहा == *[[साचा:Communist Party of India/meta/color]] *साचा:Communist Party of...</comment>
      <origin>2506562</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="696" sha1="a4g7wtdgpg8sa6sq6suyldszpvky0pc" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;#FF4500&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a4g7wtdgpg8sa6sq6suyldszpvky0pc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:केरळ समाजवादी पक्ष/meta/color</title>
    <ns>10</ns>
    <id>357983</id>
    <revision>
      <id>2506563</id>
      <timestamp>2024-12-01T16:56:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aditya tamhankar</username>
        <id>80177</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: &lt;nowiki&gt;#228B22&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;    == उदाहरण== {| |- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot; | '''हे रंग''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot; | '''ह्या रंगावर पांढरा''' |- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot; | '''ह्या रंगावर काळा''' |}  == हे पण पहा == *[[साचा:Communist Party of India/meta/color]] *साचा:Communist Party of I...</comment>
      <origin>2506563</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="7or1uiw6wt3zuslwrt0qo1f6prlf7gm" xml:space="preserve">&lt;nowiki&gt;#228B22&lt;/nowiki&gt;&lt;noinclude&gt;

 
== उदाहरण==
{|
|- style=&quot;color:{{ {{PAGENAME}} }}&quot;
| '''हे रंग'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:white&quot;
| '''ह्या रंगावर पांढरा'''
|- style=&quot;background:{{ {{PAGENAME}} }}; color:black&quot;
| '''ह्या रंगावर काळा'''
|}

== हे पण पहा ==
*[[साचा:Communist Party of India/meta/color]]
*[[साचा:Communist Party of India (Marxist)/meta/color]]
*[[साचा:भारतीय जनता पार्टी/meta/color]]
[[वर्ग:भारतीय राजकीय पक्ष रंग साचे|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7or1uiw6wt3zuslwrt0qo1f6prlf7gm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अरविंद श्रीनाथ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357984</id>
    <redirect title="श्रीनाथ अरविंद" />
    <revision>
      <id>2506590</id>
      <timestamp>2024-12-01T19:10:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506590</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85" sha1="5r1i2s8wuyvp3lujviqsam320vytv95" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[श्रीनाथ अरविंद]]</text>
      <sha1>5r1i2s8wuyvp3lujviqsam320vytv95</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:शुभम दिपक मरकड</title>
    <ns>3</ns>
    <id>357985</id>
    <revision>
      <id>2506605</id>
      <timestamp>2024-12-02T03:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2506605</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" sha1="k0y3i85hoqkarjp6x7h5mv9vnlhzrrk" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=शुभम दिपक मरकड}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०८:५१, २ डिसेंबर २०२४ (IST)</text>
      <sha1>k0y3i85hoqkarjp6x7h5mv9vnlhzrrk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शिव कुमार बटालवी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357986</id>
    <revision>
      <id>2506606</id>
      <timestamp>2024-12-02T03:33:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1258698678|Shiv Kumar Batalvi]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2506606</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6202" sha1="joa454p6isn7kdpj5mm6my7od4vq2h5" xml:space="preserve">
'''शिवकुमार बटालवी''' (२३ जुलै १९३६&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/4/04_chapter%201.pdf|title=Shodhganga}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://hdl.handle.net/10603/104123|title=Shodhganga}}&lt;/ref&gt; - ६ मे १९७३ &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/4/04_chapter%201.pdf|title=Shodhganga}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/remebering-batalvi-fan-recalls-time-when-poet-was-the-hero-shiv-kumar-batalvi-sahitya-akademi-award-punjab-amrita-pritam/story-osTPqIJedSso5AMHQcQmBP.html|title=Remebering [sic] Shiv Kumar Batalvi: Fan recalls time when poet was the hero|date=2016-05-07|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2021-05-08}}&lt;/ref&gt;) हे पंजाबी [[कवी]], लेखक आणि [[पंजाबी भाषा|पंजाबी भाषेतील]] नाटककार होते. ते त्याच्या रोमँटिक कवितेसाठी सर्वात जास्त ओळखला जात असे, त्याच्या उत्कटतेसाठी, वियोग आणि प्रियकराच्या वेदनांसाठी प्रख्यात, &lt;ref&gt;''[https://books.google.com/books?id=1lTnv6o-d_oC&amp;dq=Jaswant+Singh+Neki&amp;pg=PA258 Handbook of Twentieth-century Literatures of India]'', by Nalini Natarajan, Emmanuel Sampath Nelson. Greenwood Press, 1996. {{ISBN|0-313-28778-3}}. ''Page 258''&lt;/ref&gt; त्याना ''बिर्हा दा सुलतान'' देखील म्हटले गेले व &quot;पंजाबचे कीट्स&quot; असेही म्हणतात.

पुराण भगत, &lt;ref&gt;[http://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10316.htm#punjabi List of Punjabi language awardees] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090331234058/http://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10316.htm}} [[साहित्य अकादमी पुरस्कार|Sahitya Akademi Award]] Official listings.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://theasianmirror.com/editorspick/51162/wo-shayar-badnaam-the-tragic-life-and-love-story-of-shiv-kumar-batalvi/|title=Wo Shayar Badnaam: The tragic life and love story of Shiv Kumar Batalvi|website=The Asian Mirror|access-date=6 May 2024}}&lt;/ref&gt; या प्राचीन दंतकथेवर आधारित ''लूना'' (१९६५) या त्यांच्या महाकाव्य नाटकासाठी [[साहित्य अकादमी]]&lt;nowiki/&gt;द्वारे १९६७ मध्ये त्यांना [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] मिळाला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://theasianmirror.com/editorspick/51162/wo-shayar-badnaam-the-tragic-life-and-love-story-of-shiv-kumar-batalvi/|title=Wo Shayar Badnaam: The tragic life and love story of Shiv Kumar Batalvi|website=The Asian Mirror|access-date=6 May 2024}}&lt;/ref&gt; ह्याला आता आधुनिक पंजाबी साहित्यातील एक उत्कृष्ट नमुना मानला जातो, आणि ज्याने आधुनिक पंजाबी किस्सा ही नवीन शैली देखील निर्माण केली. मोहन सिंग आणि [[अमृता प्रीतम]] यांसारख्या आधुनिक पंजाबी कवितेतील दिग्गज कलाकारांमध्ये आज त्यांची कविता समान उभी आहे. हे सर्व [[भारत-पाकिस्तान सीमा|भारत-पाकिस्तान सीमेच्या]] दोन्ही बाजूला लोकप्रिय आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/6/06_chapter%203.pdf|title=Shiv Kumar Batalvi, His life, Works and Place in Panjabi Literature}}&lt;/ref&gt;

त्यांच्या अनेक कविता चित्रपटांसाठी रूपांतरित केल्या गेल्या आहेत, उदा. &quot;अज्ज दिन छड्या तेरे रंग वर्ग,&quot; हे २००९ च्या [[हिंदी भाषा|हिंदी]] चित्रपट &lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;लव आज कल&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; मध्ये रूपांतरित करण्यात आला होता.

त्यांची &quot;इक्क कुडी जिद्दा नाम मोहब्बत गुम है&quot; ही कविता [[उडता पंजाब|''उडता पंजाब'']] चित्रपटात आहे. [[आलिया भट्ट|आलिया भट्टसह]], हे शाहिद माल्ल्या यांनी गायले होते आणि नंतर [[दिलजीत दोसांझ|दिलजीत दोसांझने]] पुन्हा गायले होते.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:पंजाब, भारतातील कवी]]
[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय गायक]]
[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय नाटककार]]
[[वर्ग:पंजाबी भाषेतील कवी]]
[[वर्ग:पंजाबी-भाषेतील गायक]]
[[वर्ग:भारतीय गीतकार]]
[[वर्ग:इ.स. १९७३ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:इ.स. १९३६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेते]]</text>
      <sha1>joa454p6isn7kdpj5mm6my7od4vq2h5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506607</id>
      <parentid>2506606</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T03:34:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>{{विकिडेटा माहितीचौकट}}</comment>
      <origin>2506607</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6101" sha1="5hx01n5i2qy4lzw447xbz5dokacaxlt" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''शिवकुमार बटालवी''' (२३ जुलै १९३६&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/4/04_chapter%201.pdf|title=Shodhganga}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://hdl.handle.net/10603/104123|title=Shodhganga}}&lt;/ref&gt; - ६ मे १९७३&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/remebering-batalvi-fan-recalls-time-when-poet-was-the-hero-shiv-kumar-batalvi-sahitya-akademi-award-punjab-amrita-pritam/story-osTPqIJedSso5AMHQcQmBP.html|title=Remebering [sic] Shiv Kumar Batalvi: Fan recalls time when poet was the hero|date=2016-05-07|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2021-05-08}}&lt;/ref&gt;) हे पंजाबी [[कवी]], लेखक आणि [[पंजाबी भाषा|पंजाबी भाषेतील]] नाटककार होते. ते त्याच्या रोमँटिक कवितेसाठी सर्वात जास्त ओळखला जात असे, त्याच्या उत्कटतेसाठी, वियोग आणि प्रियकराच्या वेदनांसाठी प्रख्यात, &lt;ref&gt;''[https://books.google.com/books?id=1lTnv6o-d_oC&amp;dq=Jaswant+Singh+Neki&amp;pg=PA258 Handbook of Twentieth-century Literatures of India]'', by Nalini Natarajan, Emmanuel Sampath Nelson. Greenwood Press, 1996. {{ISBN|0-313-28778-3}}. ''Page 258''&lt;/ref&gt; त्याना ''बिर्हा दा सुलतान'' देखील म्हटले गेले व &quot;पंजाबचे कीट्स&quot; असेही म्हणतात.

पुराण भगत, &lt;ref&gt;[http://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10316.htm#punjabi List of Punjabi language awardees] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090331234058/http://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10316.htm}} [[साहित्य अकादमी पुरस्कार|Sahitya Akademi Award]] Official listings.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://theasianmirror.com/editorspick/51162/wo-shayar-badnaam-the-tragic-life-and-love-story-of-shiv-kumar-batalvi/|title=Wo Shayar Badnaam: The tragic life and love story of Shiv Kumar Batalvi|website=The Asian Mirror|access-date=6 May 2024}}&lt;/ref&gt; या प्राचीन दंतकथेवर आधारित ''लूना'' (१९६५) या त्यांच्या महाकाव्य नाटकासाठी [[साहित्य अकादमी]]&lt;nowiki/&gt;द्वारे १९६७ मध्ये त्यांना [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] मिळाला.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://theasianmirror.com/editorspick/51162/wo-shayar-badnaam-the-tragic-life-and-love-story-of-shiv-kumar-batalvi/|title=Wo Shayar Badnaam: The tragic life and love story of Shiv Kumar Batalvi|website=The Asian Mirror|access-date=6 May 2024}}&lt;/ref&gt; ह्याला आता आधुनिक पंजाबी साहित्यातील एक उत्कृष्ट नमुना मानला जातो, आणि ज्याने आधुनिक पंजाबी किस्सा ही नवीन शैली देखील निर्माण केली. मोहन सिंग आणि [[अमृता प्रीतम]] यांसारख्या आधुनिक पंजाबी कवितेतील दिग्गज कलाकारांमध्ये आज त्यांची कविता समान उभी आहे. हे सर्व [[भारत-पाकिस्तान सीमा|भारत-पाकिस्तान सीमेच्या]] दोन्ही बाजूला लोकप्रिय आहेत.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/6/06_chapter%203.pdf|title=Shiv Kumar Batalvi, His life, Works and Place in Panjabi Literature}}&lt;/ref&gt;

त्यांच्या अनेक कविता चित्रपटांसाठी रूपांतरित केल्या गेल्या आहेत, उदा. &quot;अज्ज दिन छड्या तेरे रंग वर्ग,&quot; हे २००९ च्या [[हिंदी भाषा|हिंदी]] चित्रपट &lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;लव आज कल&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; मध्ये रूपांतरित करण्यात आला होता.

त्यांची &quot;इक्क कुडी जिद्दा नाम मोहब्बत गुम है&quot; ही कविता [[उडता पंजाब|''उडता पंजाब'']] चित्रपटात आहे. [[आलिया भट्ट|आलिया भट्टसह]], हे शाहिद माल्ल्या यांनी गायले होते आणि नंतर [[दिलजीत दोसांझ|दिलजीत दोसांझने]] पुन्हा गायले होते.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:पंजाब, भारतातील कवी]]
[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय गायक]]
[[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय नाटककार]]
[[वर्ग:पंजाबी भाषेतील कवी]]
[[वर्ग:पंजाबी-भाषेतील गायक]]
[[वर्ग:भारतीय गीतकार]]
[[वर्ग:इ.स. १९७३ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:इ.स. १९३६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेते]]</text>
      <sha1>5hx01n5i2qy4lzw447xbz5dokacaxlt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सदस्य चर्चा:Rajendra Ramchandra Usha More</title>
    <ns>3</ns>
    <id>357987</id>
    <revision>
      <id>2506614</id>
      <timestamp>2024-12-02T04:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>साहाय्य चमू</username>
        <id>25365</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला</comment>
      <origin>2506614</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="299" sha1="ijry8wlccgr3duzdyv4dtxvl71nx7w3" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Rajendra Ramchandra Usha More}}

-- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १०:१४, २ डिसेंबर २०२४ (IST)</text>
      <sha1>ijry8wlccgr3duzdyv4dtxvl71nx7w3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ख्रिस्तोफर कोलंबस</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357988</id>
    <redirect title="क्रिस्तोफोरो कोलोंबो" />
    <revision>
      <id>2506628</id>
      <timestamp>2024-12-02T05:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[ख्रिस्तोफर कोलंबस]] वरुन [[क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]] ला हलविला: मूळ नाव</comment>
      <origin>2506628</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" sha1="hwgcpr8169a8vuqrr0ip4rc3vdjmaaj" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]]</text>
      <sha1>hwgcpr8169a8vuqrr0ip4rc3vdjmaaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>चर्चा:ख्रिस्तोफर कोलंबस</title>
    <ns>1</ns>
    <id>357989</id>
    <redirect title="चर्चा:क्रिस्तोफोरो कोलोंबो" />
    <revision>
      <id>2506630</id>
      <timestamp>2024-12-02T05:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[चर्चा:ख्रिस्तोफर कोलंबस]] वरुन [[चर्चा:क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]] ला हलविला: मूळ नाव</comment>
      <origin>2506630</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="119" sha1="7fgsqhk96md8zw08hgmsq95xbf34p3o" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[चर्चा:क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]]</text>
      <sha1>7fgsqhk96md8zw08hgmsq95xbf34p3o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>अबोली (मालिका)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357990</id>
    <revision>
      <id>2506632</id>
      <timestamp>2024-12-02T06:00:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = अबोली | चित्र =  | लोगो_चित्र_शीर्षक =  | उपशीर्षक =  | प्रकार =  | निर्माता = संदीप सिकंद | निर्मिती संस्था = सोल प्रोडक्शन | दिग्दर्शक =  | क्रिए...</comment>
      <origin>2506632</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4425" sha1="pg41n33e3sslghze3f2g6jprtwwbs29" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = अबोली
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = संदीप सिकंद
| निर्मिती संस्था = सोल प्रोडक्शन
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| विजेते = 
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतसंगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = [[निलेश मोहरीर]]
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या =
| एपिसोड संख्या = 
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = 
* सोमवार ते शनिवार रात्री १०.३० वाजता
* सोमवार ते शनिवार रात्री ११ वाजता (२३ डिसेंबर २०२४ पासून)
| वाहिनी = [[स्टार प्रवाह]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = २३ नोव्हेंबर २०२१
| शेवटचे प्रसारण = चालू
| आधी = [[तू ही रे माझा मितवा]]
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''अबोली''' ही [[स्टार प्रवाह]] वाहिनीवर प्रसारित होणारी एक मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[गौरी कुलकर्णी]] - अबोली अंकुश शिंदे
* [[सचित पाटील]] - अंकुश शिंदे
* [[रेशम टिपणीस]] - विजया राजाध्यक्ष
* [[प्रतीक्षा लोणकर]] - रमा शिंदे
* [[शर्मिष्ठा राऊत]] / मीनाक्षी राठोड - नीता शिंदे
* [[सुयश टिळक]] - सचित राजे
* [[माधव देवचके]] - श्रेयस मराठे
* स्वाती बोवळेकर - वसुधा शिंदे
* कोमल कुंभार - मनवा शिंदे
* सुखदा पोरकर - रागिणी शिंदे
* दीप्ती लेले - सोनिया / फुलवा
* अंगद म्हसकर - शरद काळे
* मौसमी तोंडवळकर - भावना
* संदेश जाधव - प्रतापराव
* गौरव घाटणेकर - अजिंक्य
* [[अनंत जोग]] - देवदत्त
* [[उदय टिकेकर]] - किरण
* अपर्णा अपराजित - प्रमिला
* महेश कोकाटे - माधव
* अतुल आगलावे - गुंजन
* अनिल राजपूत - क्रिश
* स्तवन शिंदे - सोहम
* यश राणे - प्रिन्स

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[तेलुगू]]
| पलुके बंगारामायेना
| स्टार माँ
| २१ ऑगस्ट २०२३ - चालू
|}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>pg41n33e3sslghze3f2g6jprtwwbs29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>राधा प्रेम रंगी रंगली</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357991</id>
    <revision>
      <id>2506636</id>
      <timestamp>2024-12-02T06:41:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = राधा प्रेम रंगी रंगली | चित्र =  | लोगो_चित्र_शीर्षक =  | उपशीर्षक =  | प्रकार =  | निर्माता =  | निर्मिती संस्था =  | दिग्दर्शक =  | क्रिएटीव्ह दिग...</comment>
      <origin>2506636</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3642" sha1="r8pkorkei4wp7tyvktu1991xyn2vrcs" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = राधा प्रेम रंगी रंगली
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = 
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| विजेते = 
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतसंगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या =
| एपिसोड संख्या = 
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ९ वाजता
| वाहिनी = [[कलर्स मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = २४ नोव्हेंबर २०१७
| शेवटचे प्रसारण = ३० मार्च २०१९
| आधी = 
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''राधा प्रेम रंगी रंगली''' ही [[कलर्स मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[वीणा जगताप]] - राधा प्रेम देशमुख
* [[सचित पाटील]] - प्रेम देशमुख
* [[कविता मेढेकर]] - माधुरी परांजपे
* [[शैलेश दातार]] - माधव निंबाळकर
* अपर्णा अपराजित - नलिनी निंबाळकर
* निरंजन नामजोशी - आदित्य निंबाळकर
* अक्षया गुरव - अन्विता परांजपे
* गौतम जोगळेकर - विश्वनाथ परांजपे
* अर्चना निपाणकर - दीपिका परांजपे
* [[सारिका निलाटकर-नवाथे]] - शकुंतला
* [[ऋग्वेदी प्रधान]] - श्रावणी
* विद्या करंजीकर

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[कन्नड]]
| राधा रामणा
| कलर्स कन्नडा
| १६ जानेवारी २०१७ - १० ऑक्टोबर २०१९
|}

[[वर्ग:स्टार प्रवाह दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>r8pkorkei4wp7tyvktu1991xyn2vrcs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506643</id>
      <parentid>2506636</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T06:54:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.185.174.147</ip>
      </contributor>
      <origin>2506643</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3639" sha1="4n0cwakxjq3bbb9i1qzwzj79yuoyrgb" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम
| कार्यक्रम = राधा प्रेम रंगी रंगली
| चित्र = 
| लोगो_चित्र_शीर्षक = 
| उपशीर्षक = 
| प्रकार = 
| निर्माता = 
| निर्मिती संस्था = 
| दिग्दर्शक = 
| क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = 
| सूत्रधार =
| विजेते = 
| पंच = 
| आवाज = 
| अभिवाचक = 
| थीम संगीतसंगीतकार = 
| शीर्षकगीत = 
| अंतिम संगीत = 
| संगीतकार = 
| कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]]
| देश = [[भारत]]
| भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]]
| वर्ष संख्या =
| एपिसोड संख्या = 
| कार्यकारी निर्माता = 
| सुपरवायझिंग निर्माता = 
| असोसिएट निर्माता = 
| सह निर्माता = 
| कथा संकलन = 
| संकलन = 
| स्थळ = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]
| कॅमेरा = 
| चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ९ वाजता
| वाहिनी = [[कलर्स मराठी]]
| चित्र प्रकार = 
| ध्वनी प्रकार = 
| पहिला भाग = 
| प्रथम प्रसारण = २४ नोव्हेंबर २०१७
| शेवटचे प्रसारण = ३० मार्च २०१९
| आधी = 
| नंतर = 
| सारखे = 
}}

'''राधा प्रेम रंगी रंगली''' ही [[कलर्स मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे.

== कलाकार ==
* [[वीणा जगताप]] - राधा प्रेम देशमुख
* [[सचित पाटील]] - प्रेम देशमुख
* [[कविता मेढेकर]] - माधुरी परांजपे
* [[शैलेश दातार]] - माधव निंबाळकर
* अपर्णा अपराजित - नलिनी निंबाळकर
* निरंजन नामजोशी - आदित्य निंबाळकर
* अक्षया गुरव - अन्विता परांजपे
* गौतम जोगळेकर - विश्वनाथ परांजपे
* अर्चना निपाणकर - दीपिका परांजपे
* [[सारिका निलाटकर-नवाथे]] - शकुंतला
* [[ऋग्वेदी प्रधान]] - श्रावणी
* विद्या करंजीकर

== पुनर्निर्मिती ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! भाषा
! नाव
! वाहिनी
! प्रकाशित
|-
| [[कन्नड]]
| राधा रामणा
| कलर्स कन्नडा
| १६ जानेवारी २०१७ - १० ऑक्टोबर २०१९
|}

[[वर्ग:कलर्स मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]
[[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]]</text>
      <sha1>4n0cwakxjq3bbb9i1qzwzj79yuoyrgb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357992</id>
    <revision>
      <id>2506644</id>
      <timestamp>2024-12-02T06:57:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५  == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  [[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]] [[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</comment>
      <origin>2506644</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="382" sha1="34fhxrkbc2ip0g6w5mphc425shoe3s5" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>34fhxrkbc2ip0g6w5mphc425shoe3s5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506645</id>
      <parentid>2506644</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:00:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506645</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1958" sha1="sqaa5ssmm0tyxnjyrqi3uzx7hr0cje5" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यूझीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यूझीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>sqaa5ssmm0tyxnjyrqi3uzx7hr0cje5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506646</id>
      <parentid>2506645</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:05:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506646</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3968" sha1="jv99zp372b2ge0loczvvjnf5pngi9od" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यूझीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यूझीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

==दौऱ्यातील सामना==
{{Two-innings cricket match
| date = २३-२४ नोव्हेंबर २०२४
| team1 = न्यूझीलंड पंतप्रधान इलेव्हन {{flagdeco|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = १३६ (३६.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = स्नेहित रेड्डी ६० (८२)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/४८ (८.४ षटके)

| score-team2-inns1 = २४९ (४५.१ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[झॅक क्रॉली]] ९४ (९०)
| wickets-team2-inns1 = हरजोत जोहल ३/२५ (७ षटके)

| score-team1-inns2 = ३१३/५[[घोषणा आणि जप्ती#घोषणा|घो]] (६८ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)|ट्रॉय जॉन्सन]] ८० (११५)
| wickets-team1-inns2 = [[ओली स्टोन]] ३/५३ (११ षटके)

| score-team2-inns2 = १९६/९ (२२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जो रूट]] ८२[[नाबाद|*]] (५४)
| wickets-team2-inns2 = याह्या झेब २/२४ (४ षटके)

| result = सामना अनिर्णित
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1461163.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्सटाउन इव्हेंट सेंटर|सर जॉन डेव्हिस ओव्हल]], [[क्वीन्सटाउन, न्यूझीलंड|क्वीन्सटाउन]]
| umpires = कॉरी ब्लॅक (न्यूझीलंड) आणि [[क्रेग प्रायर]] (न्यूझीलंड)
| motm = 
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| notes =
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>jv99zp372b2ge0loczvvjnf5pngi9od</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506647</id>
      <parentid>2506646</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:18:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* दौऱ्यातील सामना */</comment>
      <origin>2506647</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8632" sha1="t4tlvrinm29bdoiskcmvp6xb4g0oglg" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यूझीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यूझीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

==दौऱ्यातील सामना==
{{Two-innings cricket match
| date = २३-२४ नोव्हेंबर २०२४
| team1 = न्यूझीलंड पंतप्रधान इलेव्हन {{flagdeco|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = १३६ (३६.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = स्नेहित रेड्डी ६० (८२)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/४८ (८.४ षटके)

| score-team2-inns1 = २४९ (४५.१ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[झॅक क्रॉली]] ९४ (९०)
| wickets-team2-inns1 = हरजोत जोहल ३/२५ (७ षटके)

| score-team1-inns2 = ३१३/५[[घोषणा आणि जप्ती#घोषणा|घो]] (६८ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)|ट्रॉय जॉन्सन]] ८० (११५)
| wickets-team1-inns2 = [[ओली स्टोन]] ३/५३ (११ षटके)

| score-team2-inns2 = १९६/९ (२२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जो रूट]] ८२[[नाबाद|*]] (५४)
| wickets-team2-inns2 = याह्या झेब २/२४ (४ षटके)

| result = सामना अनिर्णित
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1461163.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्सटाउन इव्हेंट सेंटर|सर जॉन डेव्हिस ओव्हल]], [[क्वीन्सटाउन, न्यूझीलंड|क्वीन्सटाउन]]
| umpires = कॉरी ब्लॅक (न्यूझीलंड) आणि [[क्रेग प्रायर]] (न्यूझीलंड)
| motm = 
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| notes =
}}

== कसोटी मालिका ==
===पहिली कसोटी===
{{Two-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर – २ डिसेंबर २०२४
| team1 = {{cr-rt|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = ३४८ (९१ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[केन विल्यमसन]] ९३ (१९७)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/६४ (१९ षटके)

| score-team2-inns1 = ४९९ (१०३ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[हॅरी ब्रूक]] १७१ (१९७)
| wickets-team2-inns1 = [[मॅट हेन्री]] ४/८४ (२३ षटके)

| score-team1-inns2 = २५४ (७४.१ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[डॅरिल मिचेल]] ८४ (१६७)
| wickets-team1-inns2 = [[ब्रायडन कार्स]] ६/४२ (१९.१ षटके)

| score-team2-inns2 = १०४/२ (१२.४ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जेकब बेथेल]] ५०[[नाबाद|*]] (३७)
| wickets-team2-inns2 = [[मॅट हेन्री]] १/१२ (३ षटके)

| result = इंग्लंडने ८ गडी राखून विजय मिळवला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1428554.html धावफलक]
| venue = [[हॅगली ओव्हल]], [[क्राइस्टचर्च]]
| umpires = [[अहसान रझा]] (पाकिस्तान) आणि [[रॉड टकर]] (ऑस्ट्रेलिया)
| motm = [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड)
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[नेथन स्मिथ]] (न्यूझीलंड) आणि [[जेकब बेथेल]] (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
* [[जो रूट]] (इंग्लंड) त्याची १५०वी कसोटी खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cityam.com/joe-root-set-for-150th-test-as-england-face-new-zealand/ |title=Joe Root set for 150th Test as England face New Zealand |work=[[सिटी ए.एम.]]|access-date=28 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ऑली पोप]] आणि [[हॅरी ब्रूक]] (इंग्लंड) या दोघांनी कसोटीत अनुक्रमे ३,००० आणि २,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/sports/cricket/harry-brook-completes-2000-test-runs-misses-world-record-by-whisker-2024-11-29-963972 |title=Harry Brook completes 2000 Test runs with magnificent hundred, misses all-time record by whisker |work=[[India TV]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/englands-next-gen-stars-brook-pope-touch-new-highs-in-test-cricket-during-1st-nz-test-101732872519745.html |title=England's next-gen stars Brook, Pope touch new highs in Test cricket during 1st NZ Test |work=[[हिंदुस्तान टाईम्स]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[केन विल्यमसन]] (न्यूझीलंड) ने कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/story/kane-williamson-becomes-1st-ever-new-zealand-batter-to-complete-9000-test-runs-2642639-2024-11-30 |title=Kane Williamson becomes 1st ever New Zealand batter to complete 9000 Test runs |work=[[इंडिया टुडे]] |access-date=30 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड) ने कसोटीत पहिले [[पंचबळी|पाच बळी]] आणि दहा बळी घेतले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/132606/england-go-1-0-up-after-carse-picks-career-best-test-figures |title=England go 1-0 up after Carse picks career-best Test figures |work=[[क्रिकबझ]] |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sports.yahoo.com/brydon-carse-takes-6-42-005024741.html |title=Carse takes first ten wicket haul as England beats New Zealand by 8 wickets in 1st test |work=Yahoo Sports |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;
* जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, न्यूझीलंड ०.
}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>t4tlvrinm29bdoiskcmvp6xb4g0oglg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506648</id>
      <parentid>2506647</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:19:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* कसोटी मालिका */</comment>
      <origin>2506648</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8666" sha1="cj1qexxvi3rfl7gy30lppzgei5s3x19" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यूझीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यूझीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

==दौऱ्यातील सामना==
{{Two-innings cricket match
| date = २३-२४ नोव्हेंबर २०२४
| team1 = न्यूझीलंड पंतप्रधान इलेव्हन {{flagdeco|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = १३६ (३६.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = स्नेहित रेड्डी ६० (८२)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/४८ (८.४ षटके)

| score-team2-inns1 = २४९ (४५.१ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[झॅक क्रॉली]] ९४ (९०)
| wickets-team2-inns1 = हरजोत जोहल ३/२५ (७ षटके)

| score-team1-inns2 = ३१३/५[[घोषणा आणि जप्ती#घोषणा|घो]] (६८ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)|ट्रॉय जॉन्सन]] ८० (११५)
| wickets-team1-inns2 = [[ओली स्टोन]] ३/५३ (११ षटके)

| score-team2-inns2 = १९६/९ (२२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जो रूट]] ८२[[नाबाद|*]] (५४)
| wickets-team2-inns2 = याह्या झेब २/२४ (४ षटके)

| result = सामना अनिर्णित
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1461163.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्सटाउन इव्हेंट सेंटर|सर जॉन डेव्हिस ओव्हल]], [[क्वीन्सटाउन, न्यूझीलंड|क्वीन्सटाउन]]
| umpires = कॉरी ब्लॅक (न्यूझीलंड) आणि [[क्रेग प्रायर]] (न्यूझीलंड)
| motm = 
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| notes =
}}

== कसोटी मालिका ==
===पहिली कसोटी===
{{Two-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर – २ डिसेंबर २०२४
| team1 = {{cr-rt|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = ३४८ (९१ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[केन विल्यमसन]] ९३ (१९७)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/६४ (१९ षटके)

| score-team2-inns1 = ४९९ (१०३ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[हॅरी ब्रूक]] १७१ (१९७)
| wickets-team2-inns1 = [[मॅट हेन्री]] ४/८४ (२३ षटके)

| score-team1-inns2 = २५४ (७४.१ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[डॅरिल मिचेल]] ८४ (१६७)
| wickets-team1-inns2 = [[ब्रायडन कार्स]] ६/४२ (१९.१ षटके)

| score-team2-inns2 = १०४/२ (१२.४ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जेकब बेथेल]] ५०[[नाबाद|*]] (३७)
| wickets-team2-inns2 = [[मॅट हेन्री]] १/१२ (३ षटके)

| result = इंग्लंडने ८ गडी राखून विजय मिळवला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1428554.html धावफलक]
| venue = [[हॅगली ओव्हल]], [[क्राइस्टचर्च]]
| umpires = [[अहसान रझा]] (पाकिस्तान) आणि [[रॉड टकर]] (ऑस्ट्रेलिया)
| motm = [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड)
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[नेथन स्मिथ]] (न्यूझीलंड) आणि [[जेकब बेथेल]] (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
* [[जो रूट]] (इंग्लंड) त्याची १५०वी कसोटी खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cityam.com/joe-root-set-for-150th-test-as-england-face-new-zealand/ |title=Joe Root set for 150th Test as England face New Zealand |work=[[सिटी ए.एम.]]|access-date=28 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ऑली पोप]] आणि [[हॅरी ब्रूक]] (इंग्लंड) या दोघांनी कसोटीत अनुक्रमे ३,००० आणि २,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/sports/cricket/harry-brook-completes-2000-test-runs-misses-world-record-by-whisker-2024-11-29-963972 |title=Harry Brook completes 2000 Test runs with magnificent hundred, misses all-time record by whisker |work=[[India TV]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/englands-next-gen-stars-brook-pope-touch-new-highs-in-test-cricket-during-1st-nz-test-101732872519745.html |title=England's next-gen stars Brook, Pope touch new highs in Test cricket during 1st NZ Test |work=[[हिंदुस्तान टाईम्स]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[केन विल्यमसन]] (न्यूझीलंड) ने कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/story/kane-williamson-becomes-1st-ever-new-zealand-batter-to-complete-9000-test-runs-2642639-2024-11-30 |title=Kane Williamson becomes 1st ever New Zealand batter to complete 9000 Test runs |work=[[इंडिया टुडे]] |access-date=30 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड) ने कसोटीत पहिले [[पंचबळी|पाच बळी]] आणि दहा बळी घेतले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/132606/england-go-1-0-up-after-carse-picks-career-best-test-figures |title=England go 1-0 up after Carse picks career-best Test figures |work=[[क्रिकबझ]] |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sports.yahoo.com/brydon-carse-takes-6-42-005024741.html |title=Carse takes first ten wicket haul as England beats New Zealand by 8 wickets in 1st test |work=Yahoo Sports |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;
* जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, न्यूझीलंड ०.
}}

==नोंदी==
{{notelist}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>cj1qexxvi3rfl7gy30lppzgei5s3x19</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506649</id>
      <parentid>2506648</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:20:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2506649</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9208" sha1="qzklsr5eadn98jckmw7wn1ni9vz9trc" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यूझीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यूझीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

==दौऱ्यातील सामना==
{{Two-innings cricket match
| date = २३-२४ नोव्हेंबर २०२४
| team1 = न्यूझीलंड पंतप्रधान इलेव्हन {{flagdeco|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = १३६ (३६.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = स्नेहित रेड्डी ६० (८२)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/४८ (८.४ षटके)

| score-team2-inns1 = २४९ (४५.१ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[झॅक क्रॉली]] ९४ (९०)
| wickets-team2-inns1 = हरजोत जोहल ३/२५ (७ षटके)

| score-team1-inns2 = ३१३/५[[घोषणा आणि जप्ती#घोषणा|घो]] (६८ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)|ट्रॉय जॉन्सन]] ८० (११५)
| wickets-team1-inns2 = [[ओली स्टोन]] ३/५३ (११ षटके)

| score-team2-inns2 = १९६/९ (२२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जो रूट]] ८२[[नाबाद|*]] (५४)
| wickets-team2-inns2 = याह्या झेब २/२४ (४ षटके)

| result = सामना अनिर्णित
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1461163.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्सटाउन इव्हेंट सेंटर|सर जॉन डेव्हिस ओव्हल]], [[क्वीन्सटाउन, न्यूझीलंड|क्वीन्सटाउन]]
| umpires = कॉरी ब्लॅक (न्यूझीलंड) आणि [[क्रेग प्रायर]] (न्यूझीलंड)
| motm = 
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| notes =
}}

== कसोटी मालिका ==
===पहिली कसोटी===
{{Two-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर – २ डिसेंबर २०२४
| team1 = {{cr-rt|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = ३४८ (९१ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[केन विल्यमसन]] ९३ (१९७)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/६४ (१९ षटके)

| score-team2-inns1 = ४९९ (१०३ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[हॅरी ब्रूक]] १७१ (१९७)
| wickets-team2-inns1 = [[मॅट हेन्री]] ४/८४ (२३ षटके)

| score-team1-inns2 = २५४ (७४.१ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[डॅरिल मिचेल]] ८४ (१६७)
| wickets-team1-inns2 = [[ब्रायडन कार्स]] ६/४२ (१९.१ षटके)

| score-team2-inns2 = १०४/२ (१२.४ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जेकब बेथेल]] ५०[[नाबाद|*]] (३७)
| wickets-team2-inns2 = [[मॅट हेन्री]] १/१२ (३ षटके)

| result = इंग्लंडने ८ गडी राखून विजय मिळवला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1428554.html धावफलक]
| venue = [[हॅगली ओव्हल]], [[क्राइस्टचर्च]]
| umpires = [[अहसान रझा]] (पाकिस्तान) आणि [[रॉड टकर]] (ऑस्ट्रेलिया)
| motm = [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड)
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[नेथन स्मिथ]] (न्यूझीलंड) आणि [[जेकब बेथेल]] (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
* [[जो रूट]] (इंग्लंड) त्याची १५०वी कसोटी खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cityam.com/joe-root-set-for-150th-test-as-england-face-new-zealand/ |title=Joe Root set for 150th Test as England face New Zealand |work=[[सिटी ए.एम.]]|access-date=28 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ऑली पोप]] आणि [[हॅरी ब्रूक]] (इंग्लंड) या दोघांनी कसोटीत अनुक्रमे ३,००० आणि २,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/sports/cricket/harry-brook-completes-2000-test-runs-misses-world-record-by-whisker-2024-11-29-963972 |title=Harry Brook completes 2000 Test runs with magnificent hundred, misses all-time record by whisker |work=[[India TV]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/englands-next-gen-stars-brook-pope-touch-new-highs-in-test-cricket-during-1st-nz-test-101732872519745.html |title=England's next-gen stars Brook, Pope touch new highs in Test cricket during 1st NZ Test |work=[[हिंदुस्तान टाईम्स]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[केन विल्यमसन]] (न्यूझीलंड) ने कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/story/kane-williamson-becomes-1st-ever-new-zealand-batter-to-complete-9000-test-runs-2642639-2024-11-30 |title=Kane Williamson becomes 1st ever New Zealand batter to complete 9000 Test runs |work=[[इंडिया टुडे]] |access-date=30 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड) ने कसोटीत पहिले [[पंचबळी|पाच बळी]] आणि दहा बळी घेतले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/132606/england-go-1-0-up-after-carse-picks-career-best-test-figures |title=England go 1-0 up after Carse picks career-best Test figures |work=[[क्रिकबझ]] |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sports.yahoo.com/brydon-carse-takes-6-42-005024741.html |title=Carse takes first ten wicket haul as England beats New Zealand by 8 wickets in 1st test |work=Yahoo Sports |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;
* जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, न्यूझीलंड ०.
}}

==नोंदी==
{{notelist}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
* [https://www.espncricinfo.com/series/england-in-new-zealand-2024-25-1428550 ईएसपीएन क्रिकइन्फोवर मालिका मुख्यपृष्ठ]

{{२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप}}
{{न्यू झीलंडचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२४-२५}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यूझीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>qzklsr5eadn98jckmw7wn1ni9vz9trc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506719</id>
      <parentid>2506649</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:07:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — शहराचे अचूक नाव ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#शहराचे अचूक नाव|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9211" sha1="fdi2ltfqfqvwv0ki409egs0i7x6oxfk" xml:space="preserve">इंग्लंड क्रिकेट संघ न्यू झीलंड क्रिकेट संघाविरुद्ध तीन कसोटी सामने खेळण्यासाठी नोव्हेंबर आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये न्यू झीलंडचा दौरा करत आहे.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Christchurch, Wellington, Hamilton to host New Zealand-England Test series |url=https://www.espncricinfo.com/story/christchurch-wellington-hamilton-to-host-new-zealand-england-test-series-1428486 |access-date=9 April 2024 |work=[[ईएसपीएन क्रिकइन्फो]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=England itinerary for 2024 Test tour of New Zealand confirmed |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/13111269/new-zealand-vs-england-itinerary-for-2024-test-tour-confirms-matches-in-christchurch-wellington-and-hamilton |access-date=9 April 2024 |work=[[स्काय स्पोर्ट्स]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Venues announced for England Tests in New Zealand |url=https://sportstar.thehindu.com/cricket/international/new-zealand-vs-england-venues-announed-for-three-lions-tour/article68045633.ece |access-date=9 April 2024 |work=[[स्पोर्ट्सस्टार]]|date=9 April 2024 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecb.co.uk/news/3960551/christchurch-wellington-and-hamilton-to-host-england-mens-test-tour-of-new-zealand |title=Christchurch, Wellington, and Hamilton to host England Men's Test Tour of New Zealand |work=[[इंग्लंड आणि वेल्स क्रिकेट बोर्ड]] |access-date=9 April 2023}}&lt;/ref&gt;

==दौऱ्यातील सामना==
{{Two-innings cricket match
| date = २३-२४ नोव्हेंबर २०२४
| team1 = न्यूझीलंड पंतप्रधान इलेव्हन {{flagdeco|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = १३६ (३६.४ षटके)
| runs-team1-inns1 = स्नेहित रेड्डी ६० (८२)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/४८ (८.४ षटके)

| score-team2-inns1 = २४९ (४५.१ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[झॅक क्रॉली]] ९४ (९०)
| wickets-team2-inns1 = हरजोत जोहल ३/२५ (७ षटके)

| score-team1-inns2 = ३१३/५[[घोषणा आणि जप्ती#घोषणा|घो]] (६८ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)|ट्रॉय जॉन्सन]] ८० (११५)
| wickets-team1-inns2 = [[ओली स्टोन]] ३/५३ (११ षटके)

| score-team2-inns2 = १९६/९ (२२ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जो रूट]] ८२[[नाबाद|*]] (५४)
| wickets-team2-inns2 = याह्या झेब २/२४ (४ षटके)

| result = सामना अनिर्णित
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1461163.html धावफलक]
| venue = [[क्वीन्सटाउन इव्हेंट सेंटर|सर जॉन डेव्हिस ओव्हल]], [[क्वीन्सटाउन, न्यूझीलंड|क्वीन्सटाउन]]
| umpires = कॉरी ब्लॅक (न्यूझीलंड) आणि [[क्रेग प्रायर]] (न्यूझीलंड)
| motm = 
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| notes =
}}

== कसोटी मालिका ==
===पहिली कसोटी===
{{Two-innings cricket match
| date = २८ नोव्हेंबर – २ डिसेंबर २०२४
| team1 = {{cr-rt|NZ}}
| team2 = {{cr|ENG}}

| score-team1-inns1 = ३४८ (९१ षटके)
| runs-team1-inns1 = [[केन विल्यमसन]] ९३ (१९७)
| wickets-team1-inns1 = [[ब्रायडन कार्स]] ४/६४ (१९ षटके)

| score-team2-inns1 = ४९९ (१०३ षटके)
| runs-team2-inns1 = [[हॅरी ब्रूक]] १७१ (१९७)
| wickets-team2-inns1 = [[मॅट हेन्री]] ४/८४ (२३ षटके)

| score-team1-inns2 = २५४ (७४.१ षटके)
| runs-team1-inns2 = [[डॅरिल मिचेल]] ८४ (१६७)
| wickets-team1-inns2 = [[ब्रायडन कार्स]] ६/४२ (१९.१ षटके)

| score-team2-inns2 = १०४/२ (१२.४ षटके)
| runs-team2-inns2 = [[जेकब बेथेल]] ५०[[नाबाद|*]] (३७)
| wickets-team2-inns2 = [[मॅट हेन्री]] १/१२ (३ षटके)

| result = इंग्लंडने ८ गडी राखून विजय मिळवला
| report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1428554.html धावफलक]
| venue = [[हॅगली ओव्हल]], [[क्राइस्टचर्च]]
| umpires = [[अहसान रझा]] (पाकिस्तान) आणि [[रॉड टकर]] (ऑस्ट्रेलिया)
| motm = [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड)
| toss = इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून क्षेत्ररक्षणाचा निर्णय घेतला.
| rain = 
| notes = [[नेथन स्मिथ]] (न्यूझीलंड) आणि [[जेकब बेथेल]] (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
* [[जो रूट]] (इंग्लंड) त्याची १५०वी कसोटी खेळला.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cityam.com/joe-root-set-for-150th-test-as-england-face-new-zealand/ |title=Joe Root set for 150th Test as England face New Zealand |work=[[सिटी ए.एम.]]|access-date=28 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ऑली पोप]] आणि [[हॅरी ब्रूक]] (इंग्लंड) या दोघांनी कसोटीत अनुक्रमे ३,००० आणि २,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/sports/cricket/harry-brook-completes-2000-test-runs-misses-world-record-by-whisker-2024-11-29-963972 |title=Harry Brook completes 2000 Test runs with magnificent hundred, misses all-time record by whisker |work=[[India TV]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/cricket/englands-next-gen-stars-brook-pope-touch-new-highs-in-test-cricket-during-1st-nz-test-101732872519745.html |title=England's next-gen stars Brook, Pope touch new highs in Test cricket during 1st NZ Test |work=[[हिंदुस्तान टाईम्स]] |access-date=29 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[केन विल्यमसन]] (न्यूझीलंड) ने कसोटीत ९,००० धावा पूर्ण केल्या.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/story/kane-williamson-becomes-1st-ever-new-zealand-batter-to-complete-9000-test-runs-2642639-2024-11-30 |title=Kane Williamson becomes 1st ever New Zealand batter to complete 9000 Test runs |work=[[इंडिया टुडे]] |access-date=30 November 2024}}&lt;/ref&gt;
* [[ब्रायडन कार्स]] (इंग्लंड) ने कसोटीत पहिले [[पंचबळी|पाच बळी]] आणि दहा बळी घेतले.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/132606/england-go-1-0-up-after-carse-picks-career-best-test-figures |title=England go 1-0 up after Carse picks career-best Test figures |work=[[क्रिकबझ]] |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://sports.yahoo.com/brydon-carse-takes-6-42-005024741.html |title=Carse takes first ten wicket haul as England beats New Zealand by 8 wickets in 1st test |work=Yahoo Sports |access-date=1 December 2024}}&lt;/ref&gt;
* जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, न्यूझीलंड ०.
}}

==नोंदी==
{{notelist}}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

==बाह्य दुवे==
* [https://www.espncricinfo.com/series/england-in-new-zealand-2024-25-1428550 ईएसपीएन क्रिकइन्फोवर मालिका मुख्यपृष्ठ]

{{२०२३-२०२५ आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप}}
{{न्यू झीलंडचे आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट दौरे}}
{{आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट, २०२४-२५}}

[[वर्ग:इ.स. २०२४ मधील क्रिकेट]]
[[वर्ग:इंग्लंड क्रिकेट संघाचे न्यू झीलंड दौरे]]</text>
      <sha1>fdi2ltfqfqvwv0ki409egs0i7x6oxfk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेट खेळाडू)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357993</id>
    <revision>
      <id>2506650</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: ट्रॉय जॉन्सन  == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: जॉन्सन, ट्रॉय}} [[वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506650</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="303" sha1="bre2n91u3cnu2xcne2o9zdwpqc22fa9" xml:space="preserve">ट्रॉय जॉन्सन

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: जॉन्सन, ट्रॉय}}
[[वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>bre2n91u3cnu2xcne2o9zdwpqc22fa9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506651</id>
      <parentid>2506650</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:23:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1590" sha1="2iczm5zrp4h24zzad6mkyu64n4hy85c" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ट्रॉय जॉन्सन
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{birth date and age|1997|10|1|df=yes}}
|         birth_place = [[लोअर हट]], न्यूझीलंड
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = 

|               club1 = 
|               year1 = 
|         clubnumber1 = 
|               club2 = 
|               year2 = 
|         clubnumber2 =

|                date = १२ जानेवारी २०१९
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html क्रिकइन्फो
}}
'''ट्रॉय जॉन्सन''' (जन्म १ ऑक्टोबर १९९७) हा न्यूझीलंडचा क्रिकेट खेळाडू आहे.&lt;ref name=&quot;Bio&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html |title=Troy Johnson |access-date=12 January 2019 |work=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://absnz.org.nz/troy-johnson-a-busy-head-boy-cricketer-by-steven-white/ |title=Troy Johnson: A Busy Head Boy &amp; Cricketer, By Steven White |work=ABS NZ |access-date=12 January 2019}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: जॉन्सन, ट्रॉय}}
[[वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>2iczm5zrp4h24zzad6mkyu64n4hy85c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506675</id>
      <parentid>2506651</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:08:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)]] वरुन [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेट खेळाडू)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत</comment>
      <origin>2506651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1590" sha1="2iczm5zrp4h24zzad6mkyu64n4hy85c" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ट्रॉय जॉन्सन
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{birth date and age|1997|10|1|df=yes}}
|         birth_place = [[लोअर हट]], न्यूझीलंड
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = 

|               club1 = 
|               year1 = 
|         clubnumber1 = 
|               club2 = 
|               year2 = 
|         clubnumber2 =

|                date = १२ जानेवारी २०१९
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html क्रिकइन्फो
}}
'''ट्रॉय जॉन्सन''' (जन्म १ ऑक्टोबर १९९७) हा न्यूझीलंडचा क्रिकेट खेळाडू आहे.&lt;ref name=&quot;Bio&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html |title=Troy Johnson |access-date=12 January 2019 |work=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://absnz.org.nz/troy-johnson-a-busy-head-boy-cricketer-by-steven-white/ |title=Troy Johnson: A Busy Head Boy &amp; Cricketer, By Steven White |work=ABS NZ |access-date=12 January 2019}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: जॉन्सन, ट्रॉय}}
[[वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>2iczm5zrp4h24zzad6mkyu64n4hy85c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506721</id>
      <parentid>2506675</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:14:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — शहराचे अचूक नाव ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#शहराचे अचूक नाव|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1591" sha1="62f9pnrukze6hqk2hb7pzjkdjp4ivlm" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = ट्रॉय जॉन्सन
|               image = 
|             country = 
|            fullname = 
|          birth_date = {{birth date and age|1997|10|1|df=yes}}
|         birth_place = [[लोअर हट]], न्यूझीलंड
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = 
|             bowling = 
|                role = 

|               club1 = 
|               year1 = 
|         clubnumber1 = 
|               club2 = 
|               year2 = 
|         clubnumber2 =

|                date = १२ जानेवारी २०१९
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html क्रिकइन्फो
}}
'''ट्रॉय जॉन्सन''' (जन्म १ ऑक्टोबर १९९७) हा न्यू झीलंडचा क्रिकेट खेळाडू आहे.&lt;ref name=&quot;Bio&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1169695.html |title=Troy Johnson |access-date=12 January 2019 |work=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://absnz.org.nz/troy-johnson-a-busy-head-boy-cricketer-by-steven-white/ |title=Troy Johnson: A Busy Head Boy &amp; Cricketer, By Steven White |work=ABS NZ |access-date=12 January 2019}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: जॉन्सन, ट्रॉय}}
[[वर्ग:न्यू झीलंडचे क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>62f9pnrukze6hqk2hb7pzjkdjp4ivlm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>बरिंदर स्रान</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357994</id>
    <revision>
      <id>2506656</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: बरिंदर स्रान   == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: स्रान, बरिंदर}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506656</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="311" sha1="53rtdccf3qpfzecyxop7x5u960zitqs" xml:space="preserve">बरिंदर स्रान 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: स्रान, बरिंदर}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>53rtdccf3qpfzecyxop7x5u960zitqs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506657</id>
      <parentid>2506656</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:43:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506657</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5352" sha1="sfwb9he7k4g4jzemru2rvs8c9609rkw" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = बरिंदर स्रान
|               image = 
|             country = भारत
|            fullname = बरिंदर बलबीरसिंग स्रान
|          birth_date = {{Birth date and age|1992|12|10|df=yes}}
|         birth_place = [[सिरसा]], [[हरियाणा]], भारत
|            height = 6 ft 3 in&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Farrell|first1=Melinda|title=The day of the debutants|url=http://www.espncricinfo.com/australia-v-india-2015-16/content/story/961483.html|publisher=ESPNcricinfo|access-date=12 January 2016|location=Perth}}&lt;/ref&gt;
| nickname = बॅरी&lt;ref&gt;{{cite web|title=Kohli, Dhawan hit fine form in warm-up win|url=http://www.wisdenindia.com/match-report/kohli-dhawan-hit-fine-form-warm-up-win/194282|publisher=Wisden India|access-date=12 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160111200624/http://www.wisdenindia.com/match-report/kohli-dhawan-hit-fine-form-warm-up-win/194282|archive-date=11 January 2016|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|      international = yes
|  internationalspan = २०१६
|       odidebutdate = १२ जानेवारी
|       odidebutyear = २०१६
|    odidebutagainst = ऑस्ट्रेलिया
|             odicap = २०७
|        lastodidate = १५ जून
|        lastodiyear = २०१६
|     lastodiagainst = झिम्बाब्वे

|      T20Idebutdate = २० जून
|      T20Idebutyear = २०१६
|   T20Idebutagainst = झिम्बाब्वे
|            T20Icap = ६६
|       lastT20Idate = २२ जून
|       lastT20Iyear = २०१६
|    lastT20Iagainst = झिम्बाब्वे
|              odishirt = ५१
|             batting = डावखुरा
|             bowling = डावखुरा [[वेगवान गोलंदाजी|वेगवान-मध्यम]]
|                role = [[गोलंदाज (क्रिकेट)|गोलंदाज]]
| club1 = [[पंजाब क्रिकेट संघ (भारत)|पंजाब]]
| year1 = २०११–२०२१
| club2 = [[राजस्थान रॉयल्स]]
| year2 = २०१५
| club3 = [[सनरायझर्स हैदराबाद]]
| year3 = २०१६–२०१७                                
| club4 = [[किंग्ज इलेव्हन पंजाब]]
| year4 = २०१८
| club5 = [[मुंबई इंडियन्स]]
| year5 = २०१९
| club6 = [[चंदीगड क्रिकेट संघ|चंदीगड]]
| year6 = २०१९
|             columns = 4
|             column1 = [[एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय|वनडे]]
|            matches1 = ६
|               runs1 = –
|            bat avg1 = –
|           100s/50s1 = –
|          top score1 = –
|         deliveries1 = ३०२
|            wickets1 = ७
|           bowl avg1 = ३८.४२
|            fivefor1 = ०
|             tenfor1 = ०
|       best bowling1 = ३/५६
|  catches/stumpings1 = १/-
|             column2 = [[ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय|टी२०आ]]
|            matches2 = २
|               runs2 = –
|            bat avg2 = –
|           100s/50s2 = –
|          top score2 = –
|         deliveries2 = ४८
|            wickets2 = ६
|           bowl avg2 = ६.८३
|            fivefor2 = ०
|             tenfor2 = ०
|       best bowling2 = ४/१०
|  catches/stumpings2 = ०/-
|             column3 = [[प्रथम श्रेणी क्रिकेट|प्रथम श्रेणी]]
|            matches3 = १८
|               runs3 = २२७
|            bat avg3 = १७.४६
|           100s/50s3 = ०/०
|          top score3 = ३३
|         deliveries3 = २,९९९
|            wickets3 = ४७
|           bowl avg3 = ३७.८७
|            fivefor3 = २
|             tenfor3 = ०
|       best bowling3 = ६/६१
|  catches/stumpings3 = २/-
|             column4 = [[लिस्ट अ क्रिकेट|लिस्ट अ]]
|            matches4 = ३१
|               runs4 = १४७
|            bat avg4 = १६.३३
|           100s/50s4 = ०/०
|          top score4 = ३८
|         deliveries4 = १,४३६
|            wickets4 = ४५
|           bowl avg4 = ३२.६४
|            fivefor4 = ०
|             tenfor4 = ०
|       best bowling4 = ४/२२
|  catches/stumpings4 = ५/-
|                date = ३० ऑगस्ट
|                year = २०२४
|              source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/537126.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}

'''बरिंदर स्रान''' (जन्म १० डिसेंबर १९९२) हा माजी भारतीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडू आहे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: स्रान, बरिंदर}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>sfwb9he7k4g4jzemru2rvs8c9609rkw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>परवेझ रसूल</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357995</id>
    <revision>
      <id>2506658</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:44:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: परवेझ रसूल   == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: रसूल, परवेझ}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506658</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="299" sha1="sv7c94fznx1j0605dynkus36odi4km5" xml:space="preserve">परवेझ रसूल 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: रसूल, परवेझ}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>sv7c94fznx1j0605dynkus36odi4km5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506662</id>
      <parentid>2506658</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506662</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5346" sha1="6agpprgktocaafq1n8v6s3dp2vg42h3" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = परवेझ रसूल
|            fullname = परवेझ रसूल
|               image =PR 20231223 195458.jpg
|             caption =२०१७ मध्ये परवेझ रसूल 
|          birth_date = {{Birth date and age|1989|2|13|df=yes}}
|         birth_place = [[बिजबेहारा]], [[जम्मू आणि काश्मीर (राज्य)|जम्मू आणि काश्मीर]], भारत
|             batting = उजव्या हाताने
|             bowling = उजव्या हाताने ऑफ ब्रेक
|                role = [[अष्टपैलू]]
|               club1 = [[जम्मू आणि काश्मीर क्रिकेट संघ|जम्मू आणि काश्मीर]]
|               year1 = २००९–सध्या
|               club2 = [[पुणे वॉरियर्स इंडिया]]
|               year2 = २०१३
|         clubnumber2 = २१
|               club3 = [[सनरायझर्स हैदराबाद]]
|               year3 = २०१४–२०१५
|         clubnumber3 = २१
|               club4 = [[रॉयल चॅलेंजर्स बंगलोर]]
|               year4 = २०१६
|         clubnumber4 = १
|             country = भारत
|       international = true
|   internationalspan = २०१४–२०१७
|        odidebutdate = १५ जून
|        odidebutyear = २०१४
|     odidebutagainst = बांगलादेश
|              odicap = २०१
|         lastodidate = 
|         lastodiyear = 
|      lastodiagainst = 
|            odishirt = १८
|       T20Idebutdate = २६ जानेवारी 
|       T20Idebutyear = २०१७
|    T20Idebutagainst = इंग्लंड
|             T20Icap = ६७
|        lastT20Idate = 
|        lastT20Iyear = 
|     lastT20Iagainst = 
|           T20Ishirt = ७२
|             columns = 4
|             column1 = [[एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय|वनडे]]
|            matches1 = १
|               runs1 = –
|            bat avg1 = –
|           100s/50s1 = –
|          top score1 = –
|         deliveries1 = ६०
|            wickets1 = २
|           bowl avg1 = ३०.००
|            fivefor1 = ०
|             tenfor1 = ०
|       best bowling1 = २/६०
|  catches/stumpings1 = ०/-
|             column2 = [[ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय|टी२०आ]]
|            matches2 = १
|               runs2 = ५
|            bat avg2 = ५.००
|           100s/50s2 = ०/०
|          top score2 = ५
|         deliveries2 = २४
|            wickets2 = १
|           bowl avg2 = ३२.०
|            fivefor2 = ०
|             tenfor2 = ०
|       best bowling2 = १/३२
|  catches/stumpings2 = ०/-
|             column3 = [[प्रथम श्रेणी क्रिकेट|प्रथम श्रेणी]]
|            matches3 = ८५
|               runs3 = ४,८८६
|            bat avg3 = ३७.००
|           100s/50s3 = १२/२०
|          top score3 = १८२
|         deliveries3 = १६,४२९
|            wickets3 = २८२
|           bowl avg3 = २८.३१
|            fivefor3 = १८
|             tenfor3 = ४
|       best bowling3 = ८/८५
|  catches/stumpings3 = ४९/-
|             column4 = [[लिस्ट अ क्रिकेट|लिस्ट अ]]
|            matches4 = १४३
|               runs4 = ३,५५०
|            bat avg4 = ३३.२०
|           100s/50s4 = १/२८
|          top score4 = ११८[[नाबाद|*]]
|         deliveries4 = ६,४८९
|            wickets4 = १७१
|           bowl avg4 = ३३.९४
|            fivefor4 = १
|             tenfor4 = ०
|       best bowling4 = ५/२९
|  catches/stumpings4 = ४१/-
|                date = ९ जुलै
|                year = २०२२
|              source = http://www.espncricinfo.com/india/content/player/378496.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
|oneodi=true|oneT20I=true|alt=}}
'''परवेझ रसूल''' (जन्म १३ फेब्रुवारी १९८९) हा दक्षिण काश्मीरच्या अनंतनाग जिल्ह्यातील बिजबेहारा टाउनशिपचा राहणारा भारतीय क्रिकेटपटू आहे, जो जम्मू आणि काश्मीरसाठी अष्टपैलू खेळाडू म्हणून खेळतो.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ndtv.com/article/people/meet-parvez-rasool-jammu-and-kashmir-s-first-player-in-team-india-388660|title=Meet Parvez Rasool, Jammu and Kashmir's first player in Team India|date=6 July 2013|work=NDTV.com}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: रसूल, परवेझ}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>6agpprgktocaafq1n8v6s3dp2vg42h3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इटलीतील रिनैसाँ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357996</id>
    <revision>
      <id>2506659</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:45:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1259059673|Italian Renaissance]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2506659</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28473" sha1="1q6rbhx21w2tb5ops1cftecusykt2gq" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात}}  

'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे| १५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]&lt;nowiki/&gt;चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरुन आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरु [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

== संदर्भ ==
 
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>1q6rbhx21w2tb5ops1cftecusykt2gq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506663</id>
      <parentid>2506659</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:53:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */</comment>
      <origin>2506663</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28448" sha1="e7rf907hjaux53aq109bpysa7is2vz7" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात}}  

'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे| १५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]&lt;nowiki/&gt;चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरुन आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरु [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

 
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>e7rf907hjaux53aq109bpysa7is2vz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506665</id>
      <parentid>2506663</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:54:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>चित्र</comment>
      <origin>2506665</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28451" sha1="albc8ssg7v92qn8e52bqv0bv6v0zlum" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात
}}  
'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]
इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे|डावे|१५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरुन आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरु [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

 
[[वर्ग:रिनैसाँ]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>albc8ssg7v92qn8e52bqv0bv6v0zlum</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506666</id>
      <parentid>2506665</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:54:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>उपवर्गीकरण बदलले&quot;इटली&quot; - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506666</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28464" sha1="38yjyg8ia586byu07da323jn4i4rp08" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात
}}  
'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]
इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे|डावे|१५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरुन आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरु [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

 
[[वर्ग:रिनैसाँ|इटली]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>38yjyg8ia586byu07da323jn4i4rp08</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506667</id>
      <parentid>2506666</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:57:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>/* मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे */</comment>
      <origin>2506667</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28592" sha1="mgttbyb0szf72ma90hsoa3hctqxmzw9" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात
}}  
'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]
इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे|डावे|१५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

[[चित्र:Lorenzo de Medici.jpg|200px|इवलेसे|उजवे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरुन आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरु [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

 
[[वर्ग:रिनैसाँ|इटली]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>mgttbyb0szf72ma90hsoa3hctqxmzw9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506720</id>
      <parentid>2506667</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:08:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — गुरूचा उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#गुरूचा उकार|अधिक माहिती]]); शुद्धलेखन — योग्य उकार ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य उकार|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28592" sha1="n5zf1i3o94t052pwj350hiletidgl7d" xml:space="preserve">{{माहितीचौकट घटना|Event_Name=इटलीतील रिनैसाँ|image_name=File:Italian Renaissance montage.png|Image_Caption='''वरुन घड्याळाच्या काट्यानिशी''': {{ordered list|item_style=text-align:left;
    |1= ''[[मोना लिसा]]'' -- [[लिओनार्दो दा विंची]]
    |2= [[रिनैसाँ]]चे उगमस्थळ असलेले [[फिरेंझे]] शहर
    |3= [[व्हेनेझिया]]मधील [[पलाझ्झो दुकाले]]
    |4= [[रोम]]मधील [[सेंट पीटर्स बेसिलिका]]. रिनैसाँमधील सर्वात ख्यातनाम वास्तू.
    |5= [[गॅलिलियो गॅलिली]] -- शास्त्रीय पद्धत रूढ करणारा तोस्कानाचा शास्त्रज्ञ, [[जस्टस सस्टेरमान्स]]ने १६३६मध्ये काढलेले चित्र
    |6= [[माकियाव्हेल्ली]] -- ''[[इल प्रिंत्सिपे]]'' (द प्रिन्स किंवा राजकुमार) ग्रंथाचा लेखक. [[सांती दि तितो]]ने १५५५च्या सुमारास काढलेले चित्र
    |7= [[क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो]] -- दूरपूर्वेकडे जाण्यासाठी पश्चिमेकडून समुद्रीमार्गाने निघालेला [[जिनोआचे प्रजासत्ताक|जिनोआचा]] दर्यासारंग. याच्या सफरींनंतर अमेरिका खंडांवर पाश्चिमात्यांनी वसाहती केल्या. १५१९मध्ये [[सेबास्तियानो देल पिओंबो]]ने काढलेले मृत्युपश्चात चित्र
    |8= ''[[क्रिएझिओनी दि आदामो]]'' (आदमची निर्मिती) -- [[मिकेलेंजेलो]]ने काढलेले चित्र
    }}|participants=[[इटालियन लोक]]|Location=[[इटली]]|date=[[इ.स.चे १४ वे शतक|१४ वे शतक]] – [[इ.स.चे १७ वे शतक|१७ वे शतक]]|result=[[युरोप]]चे [[मध्य युग|मध्य युगातून]] [[आधुनिक युग|आधुनिक युगात]] अवतरण
* युरोपमध्ये [[रिनैसाँ]]चा प्रसार
* भांडवलशाहीचा उदय, बँक, व्यापाराचा विकास आणि खातेवही लिहिण्याच्या पद्धतीचा शोध: युरोपीय देश जगातील महासत्ता होण्याची सुरुवात
* [[इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताक|इटलीमधील किनारी प्रजासत्ताकांमधील]] धाडसी खलाशी युरोपीय राज्यकर्त्यांचा आश्रय घेउन [[एज ऑफ डिस्कव्हरी|जग धुंडाळायला]] निघाले.
* [[मानवतावाद]] आणि [[ग्रेको-रोमन संस्कृती]]चा पुनरोदय
* [[रिनैसाँ साहित्य]], [[रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[रिनैसाँ स्थापत्यकला|स्थापत्यकला]] आणि [[रिनैसाँ संगीत|संगीताचा]] जगभरातील कलांवर दाट प्रभाव
* [[रिनैसाँ युद्धे]]
* [[इटलीमधील विद्यापीठे|इटलीमधील विद्यापीठांतून]] शास्त्रीय संशोधनाला सुरुवात
}}  
'''इटलीतील रिनैसाँ'''( [[इटालियन भाषा|इटालियन]]:''रिनास्सिमेंतो'') हा [[इटलीचा इतिहास|इटलीच्या इतिहासातील]] [[इ.स.चे १४ वे शतक|१४वे]] ते [[इ.स.चे १६ वे शतक|१६व्या शतकादरम्यानचा]] काळ होता. हा कालावधी व्यापक [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|युरोपीय रिनैसाँचा]]  प्रारंभिक विकास समजला जातो. या रिनैसाँ किंवा पुनर्जागरणाद्वारे [[पश्चिम युरोप]] [[मध्य युग|मध्य युगापासून]] [[आधुनिक काळ|आधुनिकतेकडे]] गेला. चिन्हांकित केले होते. काही संशोधकांच्या मते रिनैसाँ १३००-१६०० दरम्यानचा काळ होता. रिनैसाँ या [[फ्रेंच भाषा|फ्रेंच]] शब्दाचा अर्थ ''पुनर्जागरण''  किंवा ''पुनर्जन्म'' असा. इटलतील रिनैसाँच्या इतिहासकार [[जॉर्जियो व्हासारी]]&lt;nowiki/&gt;ने ''रिनासिटा'' (पुनर्जन्म) हा शब्द १५५० मध्ये त्यांच्या ''[[ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी|ले व्हिते दे पिउ एक्केलांती पित्तोरी, स्कुल्तोरी ए आर्कितेत्तोरी (सर्वोत्कृष्ट चित्रकार, शिल्पकार आणि वास्तुविशारदांचे जीवन)]]'' या पुस्तकात वापरला. ही संज्ञा १९व्या शतकात [[जूल्स मिशेलेट]] आणि [[जेकब बर्कहार्ट]]&lt;nowiki/&gt;च्या लेखनानंतर प्रचलित झाली

[[चित्र:Leonardo_da_Vinci_-_presumed_self-portrait_-_WGA12798.jpg|डावे|इवलेसे| १५१२मध्ये [[लिओनार्दो दा विंची]], इटलीचा [[बहुआयामी|बहुआयामी विद्वान]]]]
इटलीतील आणि पर्यायाने युरोपातील रिनैसाँची सुरुवात [[मध्य इटली|मध्य इटलीमधील]] [[तोस्काना]] प्रांतात झाली. यातही [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]] शहरात हे केंद्रित होते.  [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] हे [[इटालियन द्वीपकल्प|इटलीच्या द्वीपकल्पातील]] अनेक शहर-राज्यांपैकी एक होते. युरोपीय राज्यकर्त्यांना पतपुरवठा करून आणि [[भांडवलशाही]] आणि [[बँक|बँकिंगमधील]] अनेक सुधारणांच्या जोरावर फिरेंझेने युरोपभर आर्थिक आणि राजकीय महत्त्व मिळवले होते. &lt;ref&gt;Compre: {{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|last=Sée|first=Henri|website=University of Rennes|publisher=Batoche Books|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|archive-date=2013-10-07|access-date=29 August 2013|quote=The origin and development of capitalism in Italy are illustrated by the economic life of the great city of Florence.}}&lt;/ref&gt; रिनैसाँ तेथून [[व्हेनिस|व्हेनिसमध्ये]] पसरले.  भूमध्यसागरातील आर्थिक आणि राजकीय शक्तीचे केन्द्र असलेल्या या शहरातून पूर्वेकडील देशांशी होणारा सागरी व्यापार रिनैसाँचा अधिक प्रसार झाला. १२७१-९५ दरम्यानच्या [[मार्को पोलो|मार्को पोलोच्या]] प्रवासामुळे रिनैसाँ पूर्वेकडील व्यापार मार्गांद्वारे पसरला. [[पोपचे साम्राज्य|पोपच्या राज्यांवर]] आणि [[रोम|रोमच्या]] संस्कृतीवर रिनैसाँचा मोठा प्रभाव पडला. याच सुमारास [[पोप जुलियस दुसरा|दुसरा ज्युलियस]] आणि [[पोप लिओ दहावा|दहाव्या लिओ]] या मानवतावादी पोपनी रोमचेही पुनर्नवीकरण केले होते. या पोपनी वारंवार इटलीतील राजकारणात ढवळाढवळ केली होती.

[[इटलीतील रिनैसाँ चित्रकला|चित्रकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ स्थापत्यकला|वास्तुकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ शिल्पकला|शिल्पकला]], [[इटलीतील रिनैसाँ साहित्य|साहित्य]], [[इटलीतील रिनैसाँ संगीत|संगीत]], [[रिनैसाँ तत्त्वज्ञान|तत्त्वज्ञान]], [[रिनैसाँतील विज्ञान|विज्ञान]], [[रिनैसाँतील तंत्रज्ञान|तंत्रज्ञान]] आणि [[युरोपीय प्रबोधनाचा काळ|शोध]] यांतील झपाट्याने झालेल्या विकासासाठी इटालियन रिनैसाँ प्रसिद्ध आहे. 15 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इटालियन राज्यांमध्ये झालेल्या लोदीच्या तहकाळात (१४५४-१४९४) इटली या सर्व क्षेत्रांमध्ये युरोपातील आघाडीचा देश झाला. १६व्या शतकाच्या मध्यावर इटलीतील रिनैसाँ शिखरावर पोहोचले. त्यानंतर [[रिनैसाँ युद्धे|देशांतर्गत लढाया आणि परकीय आक्रमणांमुळे]] हा प्रदेश पुढील ६०-६५ वर्षे (१४९४-१५५९) अशांततेत गुंतला. तरीही इटलीतील रिनैसाँच्या कल्पना आणि आदर्श उर्वरित युरोपमध्ये पसरले. १५व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून रिनैसाँचा पुढील कालखंड समजला जातो. या काळात [[इटलीतील सागरी प्रजासत्ताक|सागरी प्रजासत्ताकांतील]] इटालियन खलाशांनी युरोपीय सम्राटांच्या आश्रयाने, [[शोध युग|शोध युगाची]] सुरुवात केली. [[स्पेनची दुसरी इसाबेला|स्पेनच्या दुसऱ्या इसाबेलाने]] प्रायोजित केलेला [[ख्रिस्तोफर कोलंबस|क्रिस्तोफोरो कोलोंबोच्या]] [[कोलंबसच्या सफरी|तीन सफरी]]  यांपैकी सर्वात प्रसिद्ध आहेत. त्यात्वारे अमेरिकेमध्ये युरोपीय वर्चस्वाचा पाया घातला. याशिवाय फ्रांसकडून जियोव्हानी दा व्हेराझ्झानो, स्पेनकडून अमेरिगो व्हेस्पुच्ची आणि इंग्लंडकडून जॉन कॅबट यांनी अनेक शोधमोहिमा केल्या. रिनैसाँ काळत इटलीमध्ये [[फॅलोप्पियो]], [[निक्कोलॉ फाँताना तार्तालिया|तार्तालिया]], [[गॅलेलियो गॅलिली|गॅलिलिओ]] आणि [[एव्हांजेलिस्ता तोरिसेली|टॉरिसेली]] यांसारख्या इटालियन शास्त्रज्ञांनी [[वैज्ञानिक क्रांती|वैज्ञानिक क्रांतीमध्ये]] महत्त्वाची भूमिका बजावली तर [[निकोलस कोपर्निकस|कोपर्निकस]] आणि [[आंद्रेआस व्हेसालियस|वेसालिअस]] सारख्या परदेशी लोकांनी इटलीतील विद्यापीठांमध्ये काम केले. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=SvYACwAAQBAJ&amp;q=peace+of+westphalia+marks+the+end+of+the+Renaissance&amp;pg=PT62|title=Engineering and the Liberal Arts: A Technologist's Guide to History, Literature, Philosophy, Art and Music|last=Florman|first=Samuel C.|date=2015|publisher=Macmillan|isbn=9781466884991|page=|quote=[...] Let us look for a moment at Europe just after the Treaty of Westphalia in 1648, almost two hundred years after the date that we choose to mark the transition from the Middle Ages to the Renaissance. [...] The religious war was over. The Reformation and the Counter-Reformation were things of the past. Truly we can say that the Renaissance had ended. [...]}}&lt;/ref&gt;

रिनैसाँ काळातील [[लिओनार्दो दा विंची]], [[मिकेलेंजेलो|मिकेलेजेलो]], [[रफायेल|राफेल]], [[दोनातेल्लो|डोनाटेलो]], [[ज्योत्तो|जिओटो]], [[मास्साकियो|मासासिओ]], [[फ्रा अँजेलिको|फ्रा अँजेलिको,]]  [[पिएरो देल्ला फ्रांचेस्का|पिएरो]], [[दॉमेनिको घ्रिलांदैयो|पेरेउगॅलिनो]] यांसारख्या ख्यातनाम कलाकारांनी त्यानंतरची अनेक शतके युरोपीय कलांवर दाट प्रभाव टाकला. या काळातील स्थापत्यांमध्ये [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]], रोममधील [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर|सेंट पीटर बॅसिलिका]] आणि [[रिमिनी|रिमिनीमधील]] [[तेम्पियो मालातेस्तियानो]] तसेच अनेक खाजगी घरांचा समावेश आहे. रिनैसाँ काळातील इटालियन संंगीतकारांत [[जियोव्हानी पियेरलुईगी दा पालेस्त्रिना|जियोव्हानी पियर्लुगी दा पॅलेस्ट्रिना]] आणि रोम आणि व्हेनेझिया शैलीच्या अनेकांचा समावेश आहे. याच वेळी फिरेंझेमध्ये  [[क्लाउदियो माँतेव्हेर्दी]] या [[ऑपेरा]] गायकाने जम बसविला गॅलिलिओ, माकियाव्हेली, [[ज्योर्दानो ब्रुनो|जिओर्डानो ब्रुनो]] आणि [[पिको देल्ला मिरांदोला]] सारख्या विचारवंतांनी [[निसर्गवाद (तत्त्वज्ञान)|निसर्गवाद]] आणि [[मानवतावाद|मानवतावादावर]] भर दिला आणि अंधविश्वास आणि विद्वत्वाद विद्वानवाद नाकारला.

=== मेदिचींच्या सत्ताकालातील फिरेंझे ===
१४व्या शतकाच्या उत्तरार्धापर्यंत फिरेंझे शहरावर आल्बिझ्झी घराण्याची सत्ता होती. १२९३मध्ये काढलेल्या अध्यादेशांद्वारे फिरेंझेचे प्रजासत्ताक तयार झाले.  यानंतरच्या भरभराटीच्या काळात शहरात अनेक महाल आणि राजवाडे बांधले गेले. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.aboutflorence.com/history-of-Florence.html|title=History of Florence|publisher=Aboutflorence.com|access-date=2009-05-26}}&lt;/ref&gt; १२९८मध्ये बॉन्सिन्योरिस या युरोपमधील अग्रगण्य सावकार कुटुंबांने दिवाळे जाहीर केल्यावर युरोपमधील सावकारीचे केन्द्र सियेना शहरातून फिरेंझेला आले. 
[[चित्र:Pontormo_-_Ritratto_di_Cosimo_il_Vecchio_-_Google_Art_Project.jpg|इवलेसे|डावे|१५१८-१५२० दरम्यान याकोपो पोर्तोमो ने काढलेले [[कोसिमो दे मेदिची]]चे व्यक्तिचित्र]]
फिरेंझेमध्ये मेदिची कुटुंबाने आल्बिझ्झींना आव्हान दिले. प्रथम [[जियोव्हानी दि बिक्की दे मेदिची|जियोव्हानी दे मेदिची]] आणि नंतर त्याचा मुलगा [[कोसिमो दे मेदिची]] यांच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी बांको दे मेदिची ही त्याकाळची युरोपातील सगळ्यात मोठी बँक चालवली आणि त्याद्वारे फिरेंझे आणि इतरत्र उद्योगांवर नियंत्रण ठेवले. १४३३मध्ये आल्बिझ्झींनी कोसिमोला हद्दपार केले.  त्या पुढच्या वर्षी फिरेंझेमध्ये मेदिची समर्थकांचे बहुमत असलेले [[फिरेंझेचे सिन्योरिया|सिन्योरिया]] (प्रादेशिक प्रशासन) निवडून आल्यावर कोसिमो फिरेंझेला परतला. मेदिचींनी लगेचच शहरावर पकड घेतली आणि पुढची ३०० वर्षे ती तशीच राहिली. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली फिरेंझेने [[इंग्लंड]], [[नेदरलँड्स]], [[फ्रांस]] यांच्याशी व्यापारी संबंध प्रस्थापित केले, जे पुढे रिनैसाँ पसरविण्यास कामाला आहले &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=0867060859|page=[https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/14 14]}}&lt;/ref&gt; 

फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकावरील मेदिचींच्या सत्तेच्या शहरात स्थिरता आणि समृद्धी होती व विशेषतः कोसिमो आणि [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझे दे मेदिची]] नागरिकांमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते. फ्रान्सिस्को स्फोर्झा यांच्यासोबत लोदीच्या शांततेसाठी वाटाघाटी करणे आणि मिलानबरोबरचे अनेक दशकांचे युद्ध संपवणे आणि उत्तर इटलीच्या बहुतांश भागात स्थिरता आणणे ही त्यांची सर्वात महत्त्वाची कामगिरी होती. कोसिमो हे कलांचे एक महत्त्वाचे संरक्षक होते, प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे, त्यांनी मांडलेल्या प्रभावशाली उदाहरणाद्वारे.

[[चित्र:Lorenzo de Medici.jpg|200px|इवलेसे|उजवे|लॉरेंझो दे मेदिची]]
१४६९मध्ये कोसिमोचा २१ वर्षीय नातू [[लॉरेंझो दे मेदिची|लॉरेंझोकडे]] फिरेंझेच्या सत्तेची सूत्रे गेली. मानवतावादी परंपरेत लहानपणापासूनच शिक्षण घेतलेल्या लॉरेंझोने रिनैसाँमधील कला व कलावंतांना भरभरून आर्थिक आणि इतर मदत केली. त्याच्या या निःस्वार्थ मदतीमुळे त्याला ''महान लॉरेंझो (लॉरेंझो इल मॅग्निफिको)'' म्हणतात.  &lt;ref&gt;[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006]. {{ISBN|5-85050-825-2}}&lt;/ref&gt;

=== इटलीमधील रिनैसांचा अंत ===
इटलीतील रिनैसाँचा अंत त्याच्या सुरुवातीप्रमाणेच कधी झाला हे स्पष्ट नाही. अनेक विद्वानांनुसार १४९४-९८ दरम्यानच्या रूढमतवादी धर्मगुरू [[गिरोलामो साव्होनारोला]]&lt;nowiki/&gt;ने फिरेंझेची सत्ता बळकावल्यानंतर फिरेंझची भरभराट थांबली आणि त्याच बरोबर रिनैसाँचाही ऱ्हास सुरू झाला. इतर विद्वानांच्या मते मेदिची कुटुंबाने फिरेंझेवर परत सत्ता मिळवल्यावर रिनैसाँचा ऱ्हास सुरू झाला. तर इतरांच्या मते १६व्या शतकाच्या सुरुवातीस फ्रेंच आक्रमणे आणि त्यानंतरच्या इटालियन भूभागाच्या नियंत्रणासाठीच्या [[फ्रांस]] आणि [[स्पॅनिश]] राज्यकर्त्यांमधील संघर्षामध्ये इटलीतील रिनैसाँचा शेवट असल्याचे मानतात.  

साव्होनारोला फिरेंझेमधील धर्मनिरपेक्षता आणि रिनैसाँमधील चंगळवादाच्या विरोधातील जनमतावर सत्तेवर आला.  त्याने फिरेंझेच्या मध्यवर्ती भागात फ्लॉरेन्सच्या मध्यभागी [[फालो देल्ले व्हानिता]] (''भोंगळपणाची होळी'') रचून त्यात अनेक मौल्यवान कलाकृती नष्ट केल्या. साव्होनारोलाचा लवकरच अंत झाला पण रिनैसाँविरुद्ध कारवाया चालूच राहिल्या. १५४२मध्ये मेदिची पुन्हा सत्तेवर आल्यानंतरही चर्चने या कारवाया चालू ठेवल्या. त्यांनी रिनैसाँ दरम्यान लिहिलेल्या अनेक साहित्यकृतींवर बंदी घातली. कॅथोलिक चर्चने चालविलेल्या दडपशाहीत आणि युद्धांच्या विध्वंसात रिनैसाँमध्ये पुनरुदयास आलेला मानवतावद पाखंडी मत ठरला. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.history.com/topics/renaissance/italian-renaissance|title=Italian Renaissance|date=17 July 2020|website=HISTORY|language=en|access-date=2020-11-13}}&lt;/ref&gt;


== संदर्भ आणि नोंदी ==
{{संदर्भयादी}}

 
[[वर्ग:रिनैसाँ|इटली]]
[[वर्ग:इटलीचा इतिहास]]</text>
      <sha1>n5zf1i3o94t052pwj350hiletidgl7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>शिवकुमार बटालवी</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357997</id>
    <redirect title="शिव कुमार बटालवी" />
    <revision>
      <id>2506660</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506660</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89" sha1="stl1kttzgl3gjah0dq2tgqn0vw76z3m" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[शिव कुमार बटालवी]]</text>
      <sha1>stl1kttzgl3gjah0dq2tgqn0vw76z3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इटलीतील प्रबोधनकाळ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357998</id>
    <redirect title="इटलीतील रिनैसाँ" />
    <revision>
      <id>2506661</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नामभेद</comment>
      <origin>2506661</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88" sha1="kke6w4vlbo0sqnpww0yfmutzp64muqv" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[इटलीतील रिनैसाँ]]</text>
      <sha1>kke6w4vlbo0sqnpww0yfmutzp64muqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मयंक मार्कंडे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>357999</id>
    <revision>
      <id>2506664</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:54:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: मयांक मार्कंडे  == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: मार्कंडे, मयांक}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506664</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="322" sha1="n7yxw2fphs20mrzsitd39lgwksm1a7a" xml:space="preserve">मयांक मार्कंडे

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: मार्कंडे, मयांक}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>n7yxw2fphs20mrzsitd39lgwksm1a7a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506668</id>
      <parentid>2506664</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:58:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506668</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2562" sha1="kr8izmmbjedcv50621qodqfavxiu8ie" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
| name = मयांक मार्कंडे
| image = 
| caption = 
| country = भारत
| fullname = 
| birth_date = {{birth date and age|1997|11|11|df=yes}}
| birth_place = [[भटिंडा]], [[पंजाब, भारत]]
| death_date = 
| death_place = 
| batting = उजव्या हाताने
| bowling = उजवा हात [[लेग ब्रेक]]
| role = [[गोलंदाज (क्रिकेट)|गोलंदाज]]
| international = true
| internationalspan = 
| T20Idebutdate = २४ फेब्रुवारी
| T20Idebutyear = २०१९
| T20Idebutagainst = ऑस्ट्रेलिया
| T20Icap = ७९
| lastT20Idate = 
| lastT20Iyear = 
| lastT20Iagainst = 
| club1 = [[पंजाब क्रिकेट संघ (भारत)|पंजाब]]
| year1 = {{nowrap|२०१८–सध्या}}
| club2 = [[मुंबई इंडियन्स]]
| year2 = {{nowrap|२०१८–२०१९, २०२२}} 
| club3 = [[राजस्थान रॉयल्स]]
| year3 = {{nowrap|२०२१}}
| club4 = [[सनरायझर्स हैदराबाद]]
| year4 = {{nowrap|२०२३-२०२४}}
| club5 = [[कोलकाता नाईट रायडर्स]]
| year5 = {{nowrap|२०२५}}
| columns = 1
| column1 = [[टी२० आंतरराष्ट्रीय|टी२०आ]]
| matches1 = १
| runs1 = –
| bat avg1 = –
| 100s/50s1 = –
| top score1 = –
| deliveries1 = २४
| wickets1 = ०
| bowl avg1 = –
| fivefor1 = –
| tenfor1 = –
| best bowling1 = –
| catches/stumpings1 = ०/-
| date = ९ जानेवारी
| year = २०२३
| source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1081442.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}

'''मयंक मार्कंडे''' (जन्म ११ नोव्हेंबर १९९७) हा एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे जो देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये पंजाब आणि इंडियन प्रीमियर लीगमध्ये कोलकाता नाइट रायडर्सकडून खेळतो.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: मार्कंडे, मयांक}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>kr8izmmbjedcv50621qodqfavxiu8ie</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506679</id>
      <parentid>2506668</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:13:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>अभय नातू ने लेख [[मयांक मार्कंडे]] वरुन [[मयंक मार्कंडे]] ला हलविला: शुद्धलेखन</comment>
      <origin>2506668</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2562" sha1="kr8izmmbjedcv50621qodqfavxiu8ie" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
| name = मयांक मार्कंडे
| image = 
| caption = 
| country = भारत
| fullname = 
| birth_date = {{birth date and age|1997|11|11|df=yes}}
| birth_place = [[भटिंडा]], [[पंजाब, भारत]]
| death_date = 
| death_place = 
| batting = उजव्या हाताने
| bowling = उजवा हात [[लेग ब्रेक]]
| role = [[गोलंदाज (क्रिकेट)|गोलंदाज]]
| international = true
| internationalspan = 
| T20Idebutdate = २४ फेब्रुवारी
| T20Idebutyear = २०१९
| T20Idebutagainst = ऑस्ट्रेलिया
| T20Icap = ७९
| lastT20Idate = 
| lastT20Iyear = 
| lastT20Iagainst = 
| club1 = [[पंजाब क्रिकेट संघ (भारत)|पंजाब]]
| year1 = {{nowrap|२०१८–सध्या}}
| club2 = [[मुंबई इंडियन्स]]
| year2 = {{nowrap|२०१८–२०१९, २०२२}} 
| club3 = [[राजस्थान रॉयल्स]]
| year3 = {{nowrap|२०२१}}
| club4 = [[सनरायझर्स हैदराबाद]]
| year4 = {{nowrap|२०२३-२०२४}}
| club5 = [[कोलकाता नाईट रायडर्स]]
| year5 = {{nowrap|२०२५}}
| columns = 1
| column1 = [[टी२० आंतरराष्ट्रीय|टी२०आ]]
| matches1 = १
| runs1 = –
| bat avg1 = –
| 100s/50s1 = –
| top score1 = –
| deliveries1 = २४
| wickets1 = ०
| bowl avg1 = –
| fivefor1 = –
| tenfor1 = –
| best bowling1 = –
| catches/stumpings1 = ०/-
| date = ९ जानेवारी
| year = २०२३
| source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1081442.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}

'''मयंक मार्कंडे''' (जन्म ११ नोव्हेंबर १९९७) हा एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे जो देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये पंजाब आणि इंडियन प्रीमियर लीगमध्ये कोलकाता नाइट रायडर्सकडून खेळतो.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: मार्कंडे, मयांक}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>kr8izmmbjedcv50621qodqfavxiu8ie</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तुषार देशपांडे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358000</id>
    <revision>
      <id>2506669</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: तुषार देशपांडे   == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: देशपांडे, तुषार}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506669</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="323" sha1="lfczre3vkn4yii9kavu8yqfpk0895l9" xml:space="preserve">तुषार देशपांडे 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: देशपांडे, तुषार}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>lfczre3vkn4yii9kavu8yqfpk0895l9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506673</id>
      <parentid>2506669</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:05:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506673</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2283" sha1="8uciispvgytb4t6hklym4nthhklsxjt" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = तुषार देशपांडे
|               image = Tushar Deshpande.jpg
|             caption = देशपांडे २०१९-२० विजय हजारे ट्रॉफी दरम्यान
|             country = भारत
|            fullname = तुषार उदय देशपांडे
|          birth_date = {{birth date and age|1995|5|15|df=yes}}
|         birth_place = [[कल्याण]], [[महाराष्ट्र]], भारत
|          death_date = 
|         death_place = 
|             batting = डावखुरा
|             bowling = उजवा हात मध्यम
|                role = गोलंदाज

|      international = true
|      T20Idebutdate = १३ जुलै
|      T20Idebutyear = २०२४
|   T20Idebutagainst = झिम्बाब्वे
|            T20Icap = ११५
|       lastT20Idate = १४ जुलै
|       lastT20Iyear = २०२४
|    lastT20Iagainst = झिम्बाब्वे
|          T20Ishirt = ३६

|               club1 = [[मुंबई क्रिकेट संघ|मुंबई]]
|               year1 = २०१६–सध्या
|               club2 = [[दिल्ली कॅपिटल्स]]
|               year2 = २०२०–२०२१
|               club3 = [[चेन्नई सुपर किंग्ज]]
|               year3 = २०२२–सध्या

|                date = ४ एप्रिल २०२३
|             source = https://www.espncricinfo.com/player/tushar-deshpande-822553 ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}
'''तुषार देशपांडे''' (जन्म १५ मे १९९५) हा एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे जो भारतीय राष्ट्रीय क्रिकेट संघाकडून खेळला आहे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: देशपांडे, तुषार}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>8uciispvgytb4t6hklym4nthhklsxjt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलँड दौरा, २०२४-२५</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358001</id>
    <redirect title="इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५" />
    <revision>
      <id>2506674</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:06:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="170" sha1="dkvcufjmll5xazqtp4dgctdrd435hom" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[इंग्लंड क्रिकेट संघाचा न्यू झीलंड दौरा, २०२४-२५]]</text>
      <sha1>dkvcufjmll5xazqtp4dgctdrd435hom</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358002</id>
    <redirect title="ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेट खेळाडू)" />
    <revision>
      <id>2506676</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:08:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेटर)]] वरुन [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेट खेळाडू)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत</comment>
      <origin>2506676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="122" sha1="gn35nh7we76deqjjsuqg8s7l64c8it8" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[ट्रॉय जॉन्सन (क्रिकेट खेळाडू)]]</text>
      <sha1>gn35nh7we76deqjjsuqg8s7l64c8it8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>बरिंदर बलबीरसिंग स्रान</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358003</id>
    <redirect title="बरिंदर स्रान" />
    <revision>
      <id>2506677</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:10:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>पूर्ण नाव</comment>
      <origin>2506677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" sha1="skq3t6mlyfs4yramgptd64v3iyimytr" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[बरिंदर स्रान]]</text>
      <sha1>skq3t6mlyfs4yramgptd64v3iyimytr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मयांक मार्कंडे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358004</id>
    <redirect title="मयंक मार्कंडे" />
    <revision>
      <id>2506680</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:13:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[मयांक मार्कंडे]] वरुन [[मयंक मार्कंडे]] ला हलविला: शुद्धलेखन</comment>
      <origin>2506680</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="82" sha1="35yuzv72ch6aeiprki32dl2isxfpb0x" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[मयंक मार्कंडे]]</text>
      <sha1>35yuzv72ch6aeiprki32dl2isxfpb0x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>पंजाब, भारत</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358005</id>
    <redirect title="पंजाब" />
    <revision>
      <id>2506682</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:13:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506682</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" sha1="49s5zes2r6r363x5or3eo4ij76blv8l" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[पंजाब]]</text>
      <sha1>49s5zes2r6r363x5or3eo4ij76blv8l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>तुषार उदय देशपांडे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358006</id>
    <redirect title="तुषार देशपांडे" />
    <revision>
      <id>2506685</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:20:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>पूर्ण नाव</comment>
      <origin>2506685</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85" sha1="r6t4zknjr9ul5b29adj4vyodban2hud" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[तुषार देशपांडे]]</text>
      <sha1>r6t4zknjr9ul5b29adj4vyodban2hud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>गुरकीरतसिंग मान</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358007</id>
    <revision>
      <id>2506686</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:21:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: गुरकीरतसिंग मान   == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: मान, गुरकीरतसिंग}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="329" sha1="gxylp5whxjx8sb8c4jevxxe2jv51ci5" xml:space="preserve">गुरकीरतसिंग मान 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: मान, गुरकीरतसिंग}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>gxylp5whxjx8sb8c4jevxxe2jv51ci5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506689</id>
      <parentid>2506686</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:28:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4653" sha1="cu8wusu0r3c2dzvdpazsgnaeofd3030" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
|                name = गुरकीरतसिंग मान
|               image = 
|             country = भारत
|            fullname = गुरकीरत रुपिंदर सिंग मान
|            nickname = 
|          birth_date = {{Birth date and age|1990|6|29}}
|         birth_place = [[मुक्तसर]], [[पंजाब, भारत|पंजाब]], भारत
|            heightft = 
|          heightinch = 
|             heightm =
|             batting = उजव्या हाताने
|             bowling = उजव्या हाताने ऑफ ब्रेक
|                role = [[अष्टपैलू]]
|       international = true
|   internationalspan = २०१६
|        odidebutdate = १७ जानेवारी
|        odidebutyear = २०१६
|     odidebutagainst = ऑस्ट्रेलिया
|              odicap = २०९
|         lastodidate = २३ जानेवारी
|         lastodiyear = २०१६
|      lastodiagainst = ऑस्ट्रेलिया
|               club1 = [[पंजाब क्रिकेट संघ (भारत)|पंजाब]]
|               year1 = {{nowrap|२०११–२०२३}}
|         clubnumber1 = 
|               club2 = [[किंग्ज इलेव्हन पंजाब]]
|               year2 = २०१२–२०१७
|         clubnumber2 = 
|               club3 = [[रॉयल चॅलेंजर्स बंगलोर]]
|               year3 = २०१९–२०२०

|             columns = 4
|             column1 = [[एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय|वनडे]]
|            matches1 = ३
|               runs1 = १३
|            bat avg1 = ६.५०
|           100s/50s1 = ०/०
|          top score1 = ८
|         deliveries1 = ६०
|            wickets1 = ०
|           bowl avg1 = –
|            fivefor1 = –
|             tenfor1 = –
|       best bowling1 = –
|  catches/stumpings1 = १/-
|             column2 = [[प्रथम श्रेणी क्रिकेट|प्रथम श्रेणी]]
|            matches2 = ४९
|               runs2 = २,९४२
|            bat avg2 = ४३.९१
|           100s/50s2 = ६/१८
|          top score2 = २०१[[नाबाद|*]]
|         deliveries2 = ३,५१५
|            wickets2 = ४१
|           bowl avg2 = ४४.९०
|            fivefor2 = १
|             tenfor2 = ०
|       best bowling2 = ५/३८
|  catches/stumpings2 = २३/-
|             column3 = [[लिस्ट अ क्रिकेट|लिस्ट अ]]
|            matches3 = ७७
|               runs3 = २,७०३
|            bat avg3 = ४६.६०
|           100s/50s3 = ३/२१
|          top score3 = १०८
|         deliveries3 = १,१५१
|            wickets3 = २६
|           bowl avg3 = ३५.२६
|            fivefor3 = १
|             tenfor3 = ०
|       best bowling3 = ५/२९
|  catches/stumpings3 = २८/–
|             column4 = [[ट्वेंटी-२० क्रिकेट|टी-२०]]
|            matches4 = ८७
|               runs4 = १,३८६
|            bat avg4 = २२.००
|           100s/50s4 = ०/६
|          top score4 = ९३[[नाबाद|*]]
|         deliveries4 = १६८
|            wickets4 = ६
|           bowl avg4 = ३५.३३
|            fivefor4 = ०
|             tenfor4 = ०
|       best bowling4 = २/१५
|  catches/stumpings4 = ४०/३
|                date = ५ मे
|                year = २०१९
|              source = http://www.espncricinfo.com/india/content/player/537124.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}

'''गुरकीरतसिंग मान''' (जन्म २९ जून १९९०) हा माजी भारतीय व्यावसायिक क्रिकेटपटू आहे जो देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये पंजाबकडून खेळला होता.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/537124.html|title=Gurkeerat Singh Mann|work=ESPNcricinfo|access-date=28 April 2019}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: मान, गुरकीरतसिंग}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>cu8wusu0r3c2dzvdpazsgnaeofd3030</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कुलदीप सेन</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358008</id>
    <revision>
      <id>2506691</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:32:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: कुलदीप सेन   == संदर्भ == {{संदर्भयादी}}  {{DEFAULTSORT: सेन, कुलदीप}} [[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</comment>
      <origin>2506691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="299" sha1="pjgjr3wl8uy6dxa1xj85r7e93rro85z" xml:space="preserve">कुलदीप सेन 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: सेन, कुलदीप}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>pjgjr3wl8uy6dxa1xj85r7e93rro85z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506693</id>
      <parentid>2506691</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2441" sha1="dyjo2lbpxkujrb1xhcn2hz6t37qb49g" xml:space="preserve">{{Infobox cricketer
| name        = कुलदीप सेन
| image       = 
| country     = भारत
| fullname    = कुलदीप रामपाल सेन
| birth_date  = {{birth date and age|1996|10|22|df=yes}}
| birth_place = [[रेवा, मध्य प्रदेश|रीवा]], [[मध्य प्रदेश]], भारत
| death_date  = 
| death_place = 
| nickname    = 
| batting     = उजव्या हाताने
| bowling     = उजवा हात [[वेगवान गोलंदाजी|जलद]]
| role        = [[गोलंदाज (क्रिकेट)|गोलंदाज]]
| international = true
|internationalspan= २०२२
|              oneodi = true
|        odidebutdate = ४ डिसेंबर 
|        odidebutyear = २०२२
|     odidebutagainst = बांगलादेश 
|              odicap = २५०
|         lastodidate = 
|         lastodiyear =
|      lastodiagainst = 
|            odishirt = 
| club1       = [[मध्य प्रदेश क्रिकेट संघ|मध्य प्रदेश]]
| year1       = २०१८{{endash}}२०२३
| club2       = [[तामिळनाडू क्रिकेट संघ|तमिळनाडू]]
| year2       = २०२३{{endash}}सध्या
| club3       = [[राजस्थान रॉयल्स]]
| year3       = २०२२{{endash}}सध्या
| date        = ४ डिसेंबर २०२२
| source      = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/1163695.html ईएसपीएन क्रिकइन्फो
}}
'''कुलदीप रामपाल सेन''' (जन्म २२ ऑक्टोबर १९९६) हा मध्य प्रदेशातील एक भारतीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू आहे जो सध्या भारतीय प्रीमियर लीगमध्ये देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये तामिळनाडू आणि पंजाब किंग्जकडून खेळतो.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

{{DEFAULTSORT: सेन, कुलदीप}}
[[वर्ग: भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]</text>
      <sha1>dyjo2lbpxkujrb1xhcn2hz6t37qb49g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:१०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी कॅप्स असलेले भारतीय</title>
    <ns>10</ns>
    <id>358009</id>
    <revision>
      <id>2506695</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:41:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: {{Navbox |name = Indian cricketers with 100 or more Test caps |title=[[India national cricket team|{{color|white|Indian cricketers}}]] who have [[List of cricketers who have played 100 Tests|{{color|white|played 100 or more Test matches}}]] |basestyle = background: #0077FF; color: white; |state= {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |list1= * [[Sachin Tendulkar]] &lt;small&gt;(200)&lt;/small&gt; * [[Rahul Dravid]]^ &lt;small&gt;(163)&lt;/small&gt; * [[VVS Laxman|VVS Laxman]] &lt;small&gt;(1...</comment>
      <origin>2506695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1333" sha1="cc1t4475q5u70wfoddud63o8lf6vwv8" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = Indian cricketers with 100 or more Test caps
|title=[[India national cricket team|{{color|white|Indian cricketers}}]] who have [[List of cricketers who have played 100 Tests|{{color|white|played 100 or more Test matches}}]]
|basestyle = background: #0077FF; color: white;
|state= {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|list1=
* [[Sachin Tendulkar]] &lt;small&gt;(200)&lt;/small&gt;
* [[Rahul Dravid]]^ &lt;small&gt;(163)&lt;/small&gt;
* [[VVS Laxman|VVS Laxman]] &lt;small&gt;(134)&lt;/small&gt;
* [[Anil Kumble]] &lt;small&gt;(132)&lt;/small&gt;
* [[Kapil Dev]] &lt;small&gt;(131)&lt;/small&gt;
* [[Sunil Gavaskar]] &lt;small&gt;(125)&lt;/small&gt;
* [[Dilip Vengsarkar]] &lt;small&gt;(119)&lt;/small&gt;
* '''[[Virat Kohli]]''' &lt;small&gt;(119)&lt;/small&gt;
* [[Sourav Ganguly]] &lt;small&gt;(113)&lt;/small&gt;
* '''[[Ishant Sharma]]''' &lt;small&gt;(105)&lt;/small&gt;
* '''[[Ravichandran Ashwin]]''' &lt;small&gt;(105)&lt;/small&gt;
* '''[[Cheteshwar Pujara]]''' &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;
* [[Virender Sehwag]]^ &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;
* [[Harbhajan Singh]] &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;

|below=^{{color|white|Dravid}} and {{color|white|Sehwag}} played one [[Test cricket|{{color|white|Test match}}]] for [[List of World XI Test cricketers#World XI Test cricketers|{{color|white|'''ICC World Test XI'''}}]], which is not included above.
}}&lt;noinclude&gt;
{{navbox documentation}}
[[Category:India men's national cricket team templates|Test]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cc1t4475q5u70wfoddud63o8lf6vwv8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506696</id>
      <parentid>2506695</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1504" sha1="22bwzzlyqj1pq7hzwu0fzt37pi4vdt5" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = १०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी कॅप्स असलेले भारतीय क्रिकेटपटू
|title=[[भारताचा राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|{{color|white|Indian cricketers}}]] who have [[List of cricketers who have played 100 Tests|{{color|white|played 100 or more Test matches}}]]
|basestyle = background: #0077FF; color: white;
|state= {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|list1=
* [[Sachin Tendulkar]] &lt;small&gt;(200)&lt;/small&gt;
* [[Rahul Dravid]]^ &lt;small&gt;(163)&lt;/small&gt;
* [[VVS Laxman|VVS Laxman]] &lt;small&gt;(134)&lt;/small&gt;
* [[Anil Kumble]] &lt;small&gt;(132)&lt;/small&gt;
* [[Kapil Dev]] &lt;small&gt;(131)&lt;/small&gt;
* [[Sunil Gavaskar]] &lt;small&gt;(125)&lt;/small&gt;
* [[Dilip Vengsarkar]] &lt;small&gt;(119)&lt;/small&gt;
* '''[[Virat Kohli]]''' &lt;small&gt;(119)&lt;/small&gt;
* [[Sourav Ganguly]] &lt;small&gt;(113)&lt;/small&gt;
* '''[[Ishant Sharma]]''' &lt;small&gt;(105)&lt;/small&gt;
* '''[[Ravichandran Ashwin]]''' &lt;small&gt;(105)&lt;/small&gt;
* '''[[Cheteshwar Pujara]]''' &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;
* [[Virender Sehwag]]^ &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;
* [[Harbhajan Singh]] &lt;small&gt;(103)&lt;/small&gt;

|below=^{{color|white|Dravid}} and {{color|white|Sehwag}} played one [[Test cricket|{{color|white|Test match}}]] for [[List of World XI Test cricketers#World XI Test cricketers|{{color|white|'''ICC World Test XI'''}}]], which is not included above.
}}&lt;noinclude&gt;
{{navbox documentation}}
[[Category:India men's national cricket team templates|Test]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>22bwzzlyqj1pq7hzwu0fzt37pi4vdt5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506697</id>
      <parentid>2506696</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:48:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1951" sha1="ohquh7oc5wqzlkd170fstpfiychpyo5" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = १०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी कॅप्स असलेले भारतीय क्रिकेटपटू
|title={{color|white|१०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी सामने खेळलेले}} [[भारताचा राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|{{color|white|भारतीय क्रिकेटपटू}}]]
|basestyle = background: #0077FF; color: white;
|state= {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|list1=
* [[सचिन तेंडुलकर]] &lt;small&gt;(२००)&lt;/small&gt;
* [[राहुल द्रविड]]^ &lt;small&gt;(१६३)&lt;/small&gt;
* [[व्हीव्हीएस लक्ष्मण]] &lt;small&gt;(१३४)&lt;/small&gt;
* [[अनिल कुंबळे]] &lt;small&gt;(१३२)&lt;/small&gt;
* [[कपिल देव]] &lt;small&gt;(१३१)&lt;/small&gt;
* [[सुनील गावस्कर]] &lt;small&gt;(१२५)&lt;/small&gt;
* [[दिलीप वेंगसरकर]] &lt;small&gt;(११९)&lt;/small&gt;
* '''[[विराट कोहली]]''' &lt;small&gt;(११९)&lt;/small&gt;
* [[सौरव गांगुली]] &lt;small&gt;(११३)&lt;/small&gt;
* '''[[इशांत शर्मा]]''' &lt;small&gt;(१०५)&lt;/small&gt;
* '''[[रविचंद्रन अश्विन]]''' &lt;small&gt;(१०५)&lt;/small&gt;
* '''[[चेतेश्वर पुजारा]]''' &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;
* [[वीरेंद्र सेहवाग]]^ &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;
* [[हरभजन सिंग]] &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;

|below=^{{color|white|Dravid}} and {{color|white|Sehwag}} played one [[Test cricket|{{color|white|Test match}}]] for [[List of World XI Test cricketers#World XI Test cricketers|{{color|white|'''ICC World Test XI'''}}]], which is not included above.
}}&lt;noinclude&gt;
{{navbox documentation}}
[[Category:India men's national cricket team templates|Test]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ohquh7oc5wqzlkd170fstpfiychpyo5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506698</id>
      <parentid>2506697</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506698</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2125" sha1="hkqwr73a9gu2h1x31yx9oqhesfob6vm" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = १०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी कॅप्स असलेले भारतीय क्रिकेटपटू
|title={{color|white|१०० किंवा त्याहून अधिक कसोटी सामने खेळलेले}} [[भारतीय राष्ट्रीय क्रिकेट संघ|{{color|white|भारतीय क्रिकेटपटू}}]]
|basestyle = background: #0077FF; color: white;
|state= {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|list1=
* [[सचिन तेंडुलकर]] &lt;small&gt;(२००)&lt;/small&gt;
* [[राहुल द्रविड]]^ &lt;small&gt;(१६३)&lt;/small&gt;
* [[व्हीव्हीएस लक्ष्मण]] &lt;small&gt;(१३४)&lt;/small&gt;
* [[अनिल कुंबळे]] &lt;small&gt;(१३२)&lt;/small&gt;
* [[कपिल देव]] &lt;small&gt;(१३१)&lt;/small&gt;
* [[सुनील गावस्कर]] &lt;small&gt;(१२५)&lt;/small&gt;
* [[दिलीप वेंगसरकर]] &lt;small&gt;(११९)&lt;/small&gt;
* '''[[विराट कोहली]]''' &lt;small&gt;(११९)&lt;/small&gt;
* [[सौरव गांगुली]] &lt;small&gt;(११३)&lt;/small&gt;
* '''[[इशांत शर्मा]]''' &lt;small&gt;(१०५)&lt;/small&gt;
* '''[[रविचंद्रन अश्विन]]''' &lt;small&gt;(१०५)&lt;/small&gt;
* '''[[चेतेश्वर पुजारा]]''' &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;
* [[वीरेंद्र सेहवाग]]^ &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;
* [[हरभजन सिंग]] &lt;small&gt;(१०३)&lt;/small&gt;

|below=^{{color|white|द्रविड}} आणि {{color|white|सेहवाग}} यांनी आयसीसी वर्ल्ड टेस्ट इलेव्हनसाठी एक [[कसोटी क्रिकेट|{{color|white|कसोटी सामना}}]] खेळला, जो वर समाविष्ट केलेला नाही.
}}&lt;noinclude&gt;
[[वर्ग:भारत पुरुष राष्ट्रीय क्रिकेट संघ साचे|कसोटी]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hkqwr73a9gu2h1x31yx9oqhesfob6vm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>साचा:आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू</title>
    <ns>10</ns>
    <id>358010</id>
    <revision>
      <id>2506700</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:53:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन पान: {{Navbox  | name = International cricketers  | title = Lists of international [[cricket]]ers  | state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist   | group1 = [[:Category:Lists of Test cricketers|Test]]  | list1 = * [[List of Afghanistan Test cricketers|Afghanistan]] * [[List of Australia Test cricketers|Australia]] * [[List of Bangladesh Test cricketers|Bangladesh]] * [[List of England Test cricketers|England]] * [[List of India Test cricketers|India]] * List of...</comment>
      <origin>2506700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9601" sha1="mldb79p4kvntnf7ohvj3q2u5bf901ti" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = International cricketers
 | title = Lists of international [[cricket]]ers
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:Category:Lists of Test cricketers|Test]]
 | list1 =
* [[List of Afghanistan Test cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Australia Test cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh Test cricketers|Bangladesh]]
* [[List of England Test cricketers|England]]
* [[List of India Test cricketers|India]]
* [[List of Ireland Test cricketers|Ireland]]
* [[List of New Zealand Test cricketers|New Zealand]]
* [[List of Pakistan Test cricketers|Pakistan]]
* [[List of South Africa Test cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka Test cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of West Indies Test cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Test cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Test cricketers|Zimbabwe]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mldb79p4kvntnf7ohvj3q2u5bf901ti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506702</id>
      <parentid>2506700</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9706" sha1="t1rvzsv00rh26qh7qwlrygv7lf331w2" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:Category:Lists of Test cricketers|Test]]
 | list1 =
* [[List of Afghanistan Test cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Australia Test cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh Test cricketers|Bangladesh]]
* [[List of England Test cricketers|England]]
* [[List of India Test cricketers|India]]
* [[List of Ireland Test cricketers|Ireland]]
* [[List of New Zealand Test cricketers|New Zealand]]
* [[List of Pakistan Test cricketers|Pakistan]]
* [[List of South Africa Test cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka Test cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of West Indies Test cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Test cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Test cricketers|Zimbabwe]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t1rvzsv00rh26qh7qwlrygv7lf331w2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506704</id>
      <parentid>2506702</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:56:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9777" sha1="76s980twoneeuc2cf1dzw4he0zeivhm" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेटपटूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[List of Afghanistan Test cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Australia Test cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh Test cricketers|Bangladesh]]
* [[List of England Test cricketers|England]]
* [[List of India Test cricketers|India]]
* [[List of Ireland Test cricketers|Ireland]]
* [[List of New Zealand Test cricketers|New Zealand]]
* [[List of Pakistan Test cricketers|Pakistan]]
* [[List of South Africa Test cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka Test cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of West Indies Test cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Test cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Test cricketers|Zimbabwe]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>76s980twoneeuc2cf1dzw4he0zeivhm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506706</id>
      <parentid>2506704</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:58:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10013" sha1="a792gnt9i90siml4o917pop25nmmel1" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[List of Bangladesh Test cricketers|Bangladesh]]
* [[List of England Test cricketers|England]]
* [[List of India Test cricketers|India]]
* [[List of Ireland Test cricketers|Ireland]]
* [[List of New Zealand Test cricketers|New Zealand]]
* [[List of Pakistan Test cricketers|Pakistan]]
* [[List of South Africa Test cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka Test cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of West Indies Test cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Test cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Test cricketers|Zimbabwe]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a792gnt9i90siml4o917pop25nmmel1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506709</id>
      <parentid>2506706</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:01:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11150" sha1="tvully7gyajdf9p7gpwcxa2zta42k8h" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[इंग्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[न्यू झीलंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[पाकिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[वर्ल्ड इलेव्हन कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tvully7gyajdf9p7gpwcxa2zta42k8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506714</id>
      <parentid>2506709</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:04:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506714</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11159" sha1="2fkdt3m5nlipjkfkwqm8of8fw6xbsz7" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[इंग्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[न्यू झीलंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[पाकिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[वर्ल्ड इलेव्हन कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group2 = [[:Category:Lists of One Day International cricketers|One Day International]]
 | list2 =
* [[List of Afghanistan ODI cricketers|Afghanistan]]
* [[List of African XI ODI cricketers|African XI]]
* [[List of Asian XI ODI cricketers|Asian XI]]
* [[List of Australia ODI cricketers|Australia]]
* [[List of Bangladesh ODI cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Bermuda ODI cricketers|Bermuda]]
* [[List of Canada ODI cricketers|Canada]]
* [[List of East Africa ODI cricketers|East Africa]]
* [[List of England ODI cricketers|England]]
* [[List of Hong Kong ODI cricketers|Hong Kong]]
* [[List of India ODI cricketers|India]]
* [[List of Ireland ODI cricketers|Ireland]]
* [[List of Jersey ODI cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya ODI cricketers|Kenya]]
* [[List of Namibia ODI cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal ODI cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands ODI cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand ODI cricketers|New Zealand]]
* [[List of Oman ODI cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan ODI cricketers|Pakistan]]
* [[List of Papua New Guinea ODI cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Scotland ODI cricketers|Scotland]]
* [[List of South Africa ODI cricketers|South Africa]]
* [[List of Sri Lanka ODI cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of United Arab Emirates ODI cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States ODI cricketers|United States]]
* [[List of West Indies ODI cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI ODI cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe ODI cricketers|Zimbabwe]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2fkdt3m5nlipjkfkwqm8of8fw6xbsz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506736</id>
      <parentid>2506714</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:52:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14617" sha1="rjx7d79q1fsdqoidxdom811v9kku70k" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[इंग्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[न्यू झीलंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[पाकिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[वर्ल्ड इलेव्हन कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group2 = [[:वर्ग:एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय]]
 | list2 =
* [[अफगाणिस्तान संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|Afghanistan]]
* [[आफ्रिका संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आफ्रिकन इलेव्हन]]
* [[आशिया संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आशियाई इलेव्हन]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[बर्म्युडाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बर्म्युडा]]
* [[कॅनडाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कॅनडा]]
* [[पूर्व आफ्रिकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पूर्व आफ्रिका]]
* [[इंग्लंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[हाँग काँगच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|हाँग काँग]]
* [[भारतीय एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[जर्सीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जर्सी]]
* [[केन्याच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|केनिया]]
* [[नामिबियाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नामिबिया]]
* [[नेपाळच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नेपाळ]]
* [[नेदरलँड्सच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नेदरलँड]]
* [[न्यू झीलंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[ओमानच्या वनडे क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ओमान]]
* [[पाकिस्तानच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[पापुआ न्यू गिनीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पापुआ न्यू गिनी]]
* [[स्कॉटलंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्कॉटलंड]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[संयुक्त अरब अमिरातीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|संयुक्त अरब अमिराती]]
* [[युनायटेड स्टेट्सच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|युनायटेड स्टेट्स]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[जागतिक संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group3 = [[:Category:Lists of Twenty20 International cricketers|Twenty20 International]]
 | list3 =
* [[List of Afghanistan Twenty20 International cricketers|Afghanistan]]
* [[List of Argentina Twenty20 International cricketers|Argentina]]
* [[List of Australia Twenty20 International cricketers|Australia]]
* [[List of Austria Twenty20 International cricketers|Austria]]
* [[List of Bahamas Twenty20 International cricketers|Bahamas]]
* [[List of Bahrain Twenty20 International cricketers|Bahrain]]
* [[List of Bangladesh Twenty20 International cricketers|Bangladesh]]
* [[List of Belgium Twenty20 International cricketers|Belgium]]
* [[List of Belize Twenty20 International cricketers|Belize]]
* [[List of Bermuda Twenty20 International cricketers|Bermuda]]
* [[List of Bhutan Twenty20 International cricketers|Bhutan]]
* [[List of Botswana Twenty20 International cricketers|Botswana]]
* [[List of Brazil Twenty20 International cricketers|Brazil]]
* [[List of Bulgaria Twenty20 International cricketers|Bulgaria]]
* [[List of Cambodia Twenty20 International cricketers|Cambodia]]
* [[List of Cameroon Twenty20 International cricketers|Cameroon]]
* [[List of Canada Twenty20 International cricketers|Canada]]
* [[List of Cayman Islands Twenty20 International cricketers|Cayman Islands]]
* [[List of Chile Twenty20 International cricketers|Chile]]
* [[List of China Twenty20 International cricketers|China]]
* [[List of Cook Islands Twenty20 International cricketers|Cook Islands]]
* [[List of Costa Rica Twenty20 International cricketers|Costa Rica]]
* [[List of Croatia Twenty20 International cricketers|Croatia]]
* [[List of Cyprus Twenty20 International cricketers|Cyprus]]
* [[List of Czech Republic Twenty20 International cricketers|Czech Republic]]
* [[List of Denmark Twenty20 International cricketers|Denmark]]
* [[List of England Twenty20 International cricketers|England]]
* [[List of Estonia Twenty20 International cricketers|Estonia]]
* [[List of Eswatini Twenty20 International cricketers|Eswatini]]
* [[List of Fiji Twenty20 International cricketers|Fiji]]
* [[List of Finland Twenty20 International cricketers|Finland]]
* [[List of France Twenty20 International cricketers|France]]
* [[List of Gambia Twenty20 International cricketers|Gambia]]
* [[List of Germany Twenty20 International cricketers|Germany]]
* [[List of Ghana Twenty20 International cricketers|Ghana]]
* [[List of Gibraltar Twenty20 International cricketers|Gibraltar]]
* [[List of Greece Twenty20 International cricketers|Greece]]
* [[List of Guernsey Twenty20 International cricketers|Guernsey]]
* [[List of Hong Kong Twenty20 International cricketers|Hong Kong]]
* [[List of Hungary Twenty20 International cricketers|Hungary]]
* [[List of India Twenty20 International cricketers|India]]
* [[List of Indonesia Twenty20 International cricketers|Indonesia]]
* [[List of Iran Twenty20 International cricketers|Iran]]
* [[List of Ireland Twenty20 International cricketers|Ireland]]
* [[List of Isle of Man Twenty20 International cricketers|Isle of Man]]
* [[List of Israel Twenty20 International cricketers|Israel]]
* [[List of Italy Twenty20 International cricketers|Italy]]
* [[List of Ivory Coast Twenty20 International cricketers|Ivory Coast]]
* [[List of Japan Twenty20 International cricketers|Japan]]
* [[List of Jersey Twenty20 International cricketers|Jersey]]
* [[List of Kenya Twenty20 International cricketers|Kenya]]
* [[List of Kuwait Twenty20 International cricketers|Kuwait]]
* [[List of Lesotho Twenty20 International cricketers|Lesotho]]
* [[List of Luxembourg Twenty20 International cricketers|Luxembourg]]
* [[List of Malawi Twenty20 International cricketers|Malawi]]
* [[List of Malaysia Twenty20 International cricketers|Malaysia]]
* [[List of Maldives Twenty20 International cricketers|Maldives]]
* [[List of Mali Twenty20 International cricketers|Mali]]
* [[List of Malta Twenty20 International cricketers|Malta]]
* [[List of Mexico Twenty20 International cricketers|Mexico]]
* [[List of Mongolia Twenty20 International cricketers|Mongolia]]
* [[List of Mozambique Twenty20 International cricketers|Mozambique]]
* [[List of Myanmar Twenty20 International cricketers|Myanmar]]
* [[List of Namibia Twenty20 International cricketers|Namibia]]
* [[List of Nepal Twenty20 International cricketers|Nepal]]
* [[List of Netherlands Twenty20 International cricketers|Netherlands]]
* [[List of New Zealand Twenty20 International cricketers|New Zealand]]
* [[List of Nigeria Twenty20 International cricketers|Nigeria]]
* [[List of Norway Twenty20 International cricketers|Norway]]
* [[List of Oman Twenty20 International cricketers|Oman]]
* [[List of Pakistan Twenty20 International cricketers|Pakistan]]
* [[List of Panama Twenty20 International cricketers|Panama]]
* [[List of Papua New Guinea Twenty20 International cricketers|Papua New Guinea]]
* [[List of Peru Twenty20 International cricketers|Peru]]
* [[List of Philippines Twenty20 International cricketers|Philippines]]
* [[List of Portugal Twenty20 International cricketers|Portugal]]
* [[List of Qatar Twenty20 International cricketers|Qatar]]
* [[List of Romania Twenty20 International cricketers|Romania]]
* [[List of Rwanda Twenty20 International cricketers|Rwanda]]
* [[List of Saint Helena Twenty20 International cricketers|Saint Helena]]
* [[List of Samoa Twenty20 International cricketers|Samoa]]
* [[List of Saudi Arabia Twenty20 International cricketers|Saudi Arabia]]
* [[List of Scotland Twenty20 International cricketers|Scotland]]
* [[List of Serbia Twenty20 International cricketers|Serbia]]
* [[List of Seychelles Twenty20 International cricketers|Seychelles]]
* [[List of Sierra Leone Twenty20 International cricketers|Sierra Leone]]
* [[List of Singapore Twenty20 International cricketers|Singapore]]
* [[List of Slovenia Twenty20 International cricketers|Slovenia]]
* [[List of South Africa Twenty20 International cricketers|South Africa]]
* [[List of South Korea Twenty20 International cricketers|South Korea]]
* [[List of Spain Twenty20 International cricketers|Spain]]
* [[List of Sri Lanka Twenty20 International cricketers|Sri Lanka]]
* [[List of Sweden Twenty20 International cricketers|Sweden]]
* [[List of Switzerland Twenty20 International cricketers|Switzerland]]
* [[List of Tanzania Twenty20 International cricketers|Tanzania]]
* [[List of Thailand Twenty20 International cricketers|Thailand]]
* [[List of Turkey Twenty20 International cricketers|Turkey]]
* [[List of Uganda Twenty20 International cricketers|Uganda]]
* [[List of United Arab Emirates Twenty20 International cricketers|United Arab Emirates]]
* [[List of United States Twenty20 International cricketers|United States]]
* [[List of Vanuatu Twenty20 International cricketers|Vanuatu]]
* [[List of West Indies Twenty20 International cricketers|West Indies]]
* [[List of World XI Twenty20 International cricketers|World XI]]
* [[List of Zimbabwe Twenty20 International cricketers|Zimbabwe]]

 | group4 = All countries
 | list4 =
* [[Lists of Test cricketers|Test]]
* [[Lists of One Day International cricketers|ODI]]
* [[Lists of Twenty20 International cricketers|T20I]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{Navbox documentation}}
[[Category:Cricket navigational boxes]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rjx7d79q1fsdqoidxdom811v9kku70k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506743</id>
      <parentid>2506736</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:58:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ganesh591</username>
        <id>62733</id>
      </contributor>
      <origin>2506743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28890" sha1="lu1dk1jniqp9qthwgt2qtv6ck49a28u" xml:space="preserve">{{Navbox
 | name = आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू
 | title = आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]]पटूंची यादी
 | state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist

 | group1 = [[:वर्ग:कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
 | list1 =
* [[अफगाणिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[इंग्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[भारताच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[न्यू झीलंडच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[पाकिस्तानच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[वर्ल्ड इलेव्हन कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या कसोटी क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group2 = [[:वर्ग:एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय]]
 | list2 =
* [[अफगाणिस्तान संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|अफगाणिस्तान]]
* [[आफ्रिका संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आफ्रिकन इलेव्हन]]
* [[आशिया संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आशियाई इलेव्हन]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[बांगलादेशच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची नामसूची|बांगलादेश]]
* [[बर्म्युडाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बर्म्युडा]]
* [[कॅनडाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कॅनडा]]
* [[पूर्व आफ्रिकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पूर्व आफ्रिका]]
* [[इंग्लंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[हाँग काँगच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|हाँग काँग]]
* [[भारताच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|भारत]]
* [[आयर्लंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[जर्सीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जर्सी]]
* [[केन्याच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|केनिया]]
* [[नामिबियाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नामिबिया]]
* [[नेपाळच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नेपाळ]]
* [[नेदरलँड्सच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नेदरलँड]]
* [[न्यू झीलंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[ओमानच्या वनडे क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ओमान]]
* [[पाकिस्तानच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[पापुआ न्यू गिनीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पापुआ न्यू गिनी]]
* [[स्कॉटलंडच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्कॉटलंड]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[श्रीलंकेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[संयुक्त अरब अमिरातीच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|संयुक्त अरब अमिराती]]
* [[युनायटेड स्टेट्सच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|युनायटेड स्टेट्स]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[जागतिक संघाच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या एकदिवसीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group3 = [[:वर्ग:ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय]]
 | list3 =
* [[अफगाणिस्तानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|अफगाणिस्तान]]
* [[आर्जेन्टिनाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आर्जेन्टिना]]
* [[ऑस्ट्रेलियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रेलिया]]
* [[ऑस्ट्रियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऑस्ट्रिया]]
* [[बहामासच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बहामास]]
* [[बहरैनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बहरैन]]
* [[बांगलादेशच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बांगलादेश]]
* [[बेल्जियमच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बेल्जियम]]
* [[बेलीझच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बेलीझ]]
* [[बर्म्युडाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बर्म्युडा]]
* [[भूतानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|भूतान]]
* [[बोत्स्वानाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बोत्स्वाना]]
* [[ब्राझीलच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ब्राझील]]
* [[बल्गेरियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|बल्गेरिया]]
* [[कंबोडियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कंबोडिया]]
* [[कामेरूनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कामेरून]]
* [[कॅनडाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कॅनडा]]
* [[केमन द्वीपसमूहच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|केमन द्वीपसमूह]]
* [[चिलेच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|चिले]]
* [[चीनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|चीन]]
* [[कूक द्वीपसमूहच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कूक द्वीपसमूह]]
* [[कोस्टा रिकाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कोस्टा रिका]]
* [[क्रोएशियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|क्रोएशिया]]
* [[सायप्रसच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सायप्रस]]
* [[चेक प्रजासत्ताकच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|चेक प्रजासत्ताक]]
* [[डेन्मार्कच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|डेन्मार्क]]
* [[इंग्लंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंग्लंड]]
* [[एस्टोनियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|एस्टोनिया]]
* [[इस्वाटिनीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इस्वाटिनी]]
* [[फिजीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|फिजी]]
* [[फिनलंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|फिनलंड]]
* [[फ्रान्सच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|फ्रान्स]]
* [[गांबियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|गांबिया]]
* [[जर्मनीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जर्मनी]]
* [[घानाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|घाना]]
* [[जिब्राल्टरच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जिब्राल्टर]]
* [[ग्रीसच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ग्रीस]]
* [[गर्न्सीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|गर्न्सी]]
* [[हाँग काँगच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|हाँग काँग]]
* [[हंगेरीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|हंगेरी]]
* [[भारताच्या टी२० क्रिकेट खेळाडूंची यादी|भारत]]
* [[इंडोनेशियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इंडोनेशिया]]
* [[इराणच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इराण]]
* [[आयर्लंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयर्लंड]]
* [[आइल ऑफ मानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आइल ऑफ मान]]
* [[इस्रायलच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इस्रायल]]
* [[इटलीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|इटली]]
* [[आयवरी कोस्टच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|आयवरी कोस्ट]]
* [[जपानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जपान]]
* [[जर्सीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|जर्सी]]
* [[केन्याच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|केनिया]]
* [[कुवेतच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कुवेत]]
* [[लेसोथोच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|लेसोथो]]
* [[लक्झेंबर्गच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|लक्झेंबर्ग]]
* [[मलावीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मलावी]]
* [[मलेशियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मलेशिया]]
* [[मालदीवच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मालदीव]]
* [[मालीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|माली]]
* [[माल्टाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|माल्टा]]
* [[मेक्सिकोच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मेक्सिको]]
* [[मंगोलियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मंगोलिया]]
* [[मोझांबिकच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|मोझांबिक]]
* [[म्यानमारच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट यादी|म्यानमार]]
* [[नामिबियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नामिबिया]]
* [[नेपाळच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट यादी|नेपाळ]]
* [[नेदरलँड्सच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नेदरलँड]]
* [[न्यू झीलंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|न्यूझीलंड]]
* [[नायजेरियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नायजेरिया]]
* [[नॉर्वेच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|नॉर्वे]]
* [[ओमानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ओमान]]
* [[पाकिस्तानच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पाकिस्तान]]
* [[पनामाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पनामा]]
* [[पापुआ न्यू गिनीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पापुआ न्यू गिनी]]
* [[पेरूच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पेरू]]
* [[फिलिपिन्सच्या ट्वेंटी20 आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटूंची यादी|फिलिपिन्स]]
* [[पोर्तुगालच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|पोर्तुगाल]]
* [[कतारच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|कतार]]
* [[रोमानियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|रोमानिया]]
* [[ऱ्वांडाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|ऱ्वांडा]]
* [[सेंट हेलेनाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सेंट हेलेना]]
* [[सामोआच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सामोआ]]
* [[सौदी अरेबियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सौदी अरेबिया]]
* [[स्कॉटलंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्कॉटलंड]]
* [[सर्बियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सर्बिया]]
* [[सेशेल्सच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सेशेल्स]]
* [[सियेरा लिओनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सियेरा लिओन]]
* [[सिंगापूरच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|सिंगापूर]]
* [[स्लोव्हेनियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्लोव्हेनिया]]
* [[दक्षिण आफ्रिकेच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण आफ्रिका]]
* [[दक्षिण कोरियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|दक्षिण कोरिया]]
* [[स्पेनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्पेन]]
* [[श्रीलंकेच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|श्रीलंका]]
* [[स्वीडनच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्वीडन]]
* [[स्वित्झर्लंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|स्वित्झर्लंड]]
* [[टांझानियाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|टांझानिया]]
* [[थायलंडच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|थायलंड]]
* [[तुर्कीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|तुर्की]]
* [[युगांडाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|युगांडा]]
* [[संयुक्त अरब अमिरातीच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|संयुक्त अरब अमिराती]]
* [[युनायटेड स्टेट्सच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|युनायटेड स्टेट्स]]
* [[व्हानुआतूच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|व्हानुआतू]]
* [[वेस्ट इंडीजच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वेस्ट इंडीज]]
* [[जागतिक संघाच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|वर्ल्ड इलेव्हन]]
* [[झिम्बाब्वेच्या ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंची यादी|झिम्बाब्वे]]

 | group4 = सर्व देश
 | list4 =
* [[कसोटी क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|कसोटी]]
* [[एक दिवसीय आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|वनडे]]
* [[ट्वेंटी-२० आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडूंच्या याद्या|टी२०आ]]

}}&lt;noinclude&gt;
[[वर्ग:क्रिकेट नेव्हिगेशनल बॉक्स]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lu1dk1jniqp9qthwgt2qtv6ck49a28u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>जुलियानो दे मेदिची</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358011</id>
    <revision>
      <id>2506701</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1260720896|Giuliano de' Medici]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2506701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8078" sha1="qobpou3a5obkbwgx2ee7o2ugbovgxjh" xml:space="preserve">'''जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची''' ([[२८ ऑक्टोबर]], [[इ.स. १४५३|१४५३]] - [[२६ एप्रिल]], [[इ.स. १४७८|१४७८]])  हा चौदाव्या शतकातील [[इटली]]&lt;nowiki/&gt;मधील [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक|फिरेंझेच्या प्रजासत्ताकाचा]] शासक होता. [[पिएरो दि कोसिमो दे मेदिची]] आणि [[लुक्रेझिया तोर्नाबुओनी]] यांचा हा दुसरा मुलगा असून [[लॉरेंझो दे मेदिची]]&lt;nowiki/&gt;चा लहान भाऊ होता. त्याने लॉरेंझोबरोबर [[फ्लोरेन्स|फिरेंझे]]&lt;nowiki/&gt;चा सह-शासक म्हणून काम केले. 1१४७८मध्ये [[पाझ्झी षडयंत्र|पाझ्झी षडयंत्रात]] त्याची हत्या झाली.

जुलियानो अतिशय देखणा होता. अनेक चित्रकार आणि शिल्पकारांना त्याला समोर ठेवून चित्रे काढलेली होती. जुलियानोचा [[फिओरेत्ता गोरिनी]] पासून एक अनौरस मुलगा होता. &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.beyondtheyalladog.com/2011/09/the-true-son-of-the-devil-an-antichrist-and-abominable-tyrant-or-just-unable-to-make-up-his-mind/|title=The true son of the Devil, an Antichrist and abominable tyrant – or just unable to make up his mind?|last=Penny|date=12 September 2011|website=Beyond the Yalla Dog|access-date=20 October 2018}}&lt;/ref&gt; [[पोप क्लेमेंट सातवा|जुलियो दि जुलियानो दे मेदिची]] नंतर क्लेमेंट सातवा नावाने [[पोप]] झाला. &lt;ref&gt;{{स्रोत बातमी|last=Sannio|first=Simone|url=https://italoamericano.org/story/2016-12-6/medici-chapel-florence|title=Inside the Medici Chapels, the &quot;Masters of Florence&quot;'s Mausoleum|date=6 December 2016|work=L'Italo-Americano|access-date=20 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230046/http://www.italoamericano.org/story/2016-12-6/medici-chapel-florence|archive-date=25 September 2017|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== मृत्यू ==
जुलियानो पाझ्झी षडयंत्राचा पहिला बळी होता. २६ एप्रिल, १४७८ रोजी फिरेंझेच्या [[कॅतेद्राले दि सांता मारिया देल फियोरे]] या चर्चमध्ये [[फ्रांचेस्को दे पाझ्झी]] आणि [[बेर्नार्दो बारोंचेल्ली]]&lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/stream/bub_gb_QGM8I7n97nEC#page/n279/mode/2up|title=Encyclopaedia Metropolitana; Or, Universal Dictionary of Knowledge on an Original Plan Comprising the Twofold Advantage of a Philosophical and an Alphabetical Arrangement, with Appropriate Engravings|last=Smedley|first=Edward|last2=James|first2=Hugh James|last3=Rose|first3=Henry John|publisher=B. Fellowes|year=1845|page=272}}&lt;/ref&gt; यांनी प्रार्थना सुरू होताच हल्ला चढवला. जुलियानोवर डोक्यावर आणि शरीरावर १९ वेळा भोसकून ठार मारण्यात आले. तो तेथे चर्चमध्येच मरण पावला.&lt;ref name=&quot;HRW&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=6wyF_sEAwLUC|title=Leonardo Da Vinci: Artist, Inventor, and Renaissance Man|last=Koestler-Grack|first=Rachel A.|publisher=[[Infobase Publishing]]|year=1974|isbn=978-0791086261|editor-last=Joseph|editor-first=Michael|pages=152}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|title=Coniurationis Commentarium|last=Poliziano|first=Angelo|date=2012|publisher=Firenze University Press|location=Florence}}&lt;/ref&gt;  हल्लेखोरांनी लॉरेंझोवरही हल्ला केला परंतु तो [[पलाझ्झो मेदिची]] येथे पळून गेला. त्याला अनेक तास आपल्या भावाच्या मृत्यूबद्दल कळले नव्हते. &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/renaissanceprinc00bern/page/24/mode/2up|title=The Renaissance Princes|last=Bernier|first=Olivier|publisher=Stonehenge Press|year=1983|isbn=978-0-86706-083-6|location=Chicago, IL|pages=24}}&lt;/ref&gt;
[[चित्र:Juliano_de_Médici,_por_Verrocchio.jpg|उजवे|इवलेसे| ''१४७५-७८मध्ये आंद्रेआ देल व्हेरोक्कियोने तयार केलेले चिनी मातीचे शिल्प'' . &lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.nga.gov/collection/art-object-page.134.html|title=Giuliano de' Medici|website=[[National Gallery of Art]]|access-date=19 March 2016}}&lt;/ref&gt;]]
३० एप्रिल, १४७८ माफक अंत्यसंस्कारानंतर, &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=quw_vAczUe4C|title=The Montefeltro Conspiracy|last=Simonetta|first=Marcello|publisher=[[Doubleday (publisher)|Doubleday]]|year=2008|isbn=978-0-385-52468-1|location=United States|page=117}}&lt;/ref&gt; जुलियानोला [[बासिलिका दि सान लॉरेन्झो]]&lt;nowiki/&gt;मध्ये त्याच्या वडिलांशेजारी पुरण्यात आले. कालांतराने त्याचा भाऊ लॉरेन्झोसह [[कपेल्ली मेदिची]] मध्ये त्यांचे दफन केले गेले. त्यांच्या वर [[मिकेलेंजेलो]]&lt;nowiki/&gt;ने तयार केलेले मॅडोनाचे शिल्प आहे. &lt;ref name=&quot;HRW&quot;&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=6wyF_sEAwLUC|title=Leonardo Da Vinci: Artist, Inventor, and Renaissance Man|last=Koestler-Grack|first=Rachel A.|publisher=[[Infobase Publishing]]|year=1974|isbn=978-0791086261|editor-last=Joseph|editor-first=Michael|pages=152}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFKoestler-Grack1974&quot;&gt;Koestler-Grack, Rachel A. (1974). Joseph, Michael (ed.). [https://books.google.com/books?id=6wyF_sEAwLUC ''Leonardo Da Vinci: Artist, Inventor, and Renaissance Man'']. [[Infobase Publishing]]. p.&amp;nbsp;152. [[आंतरराष्ट्रीय प्रमाणित पुस्तक क्रमांक|ISBN]]&amp;nbsp;[[Special:BookSources/978-0791086261|&lt;bdi&gt;978-0791086261&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{स्रोत पुस्तक|url=http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm|title=The Sacred Feminine and the Triads of Michelangelo and Botticelli|last=Barenboim|first=Peter|last2=Shiyan|first2=Sergey|year=2006|isbn=5-85050-825-2|location=Moscow}}&lt;/ref&gt; 

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:मेदिची घराणे]]
[[वर्ग:इ.स. १४५३ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १४७८ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]]
[[वर्ग:फिरेंझेचे शासक]]</text>
      <sha1>qobpou3a5obkbwgx2ee7o2ugbovgxjh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>जुलियानो दि पिएरो दे मेदिची</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358012</id>
    <redirect title="जुलियानो दे मेदिची" />
    <revision>
      <id>2506703</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:55:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>पूर्ण नाव</comment>
      <origin>2506703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" sha1="q09nnvyd8pbp4c3d7apamfbhr90bu7l" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[जुलियानो दे मेदिची]]</text>
      <sha1>q09nnvyd8pbp4c3d7apamfbhr90bu7l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>कुलदीप रामपाल सेन</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358013</id>
    <redirect title="कुलदीप सेन" />
    <revision>
      <id>2506707</id>
      <timestamp>2024-12-02T08:58:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>पूर्ण नाव</comment>
      <origin>2506707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73" sha1="lmlcgpxaemzqmiep293qt66xj0useb2" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[कुलदीप सेन]]</text>
      <sha1>lmlcgpxaemzqmiep293qt66xj0useb2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358014</id>
    <redirect title="फिरेंझेचे प्रजासत्ताक" />
    <revision>
      <id>2506711</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:02:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>अभय नातू ने लेख [[फ्लोरेन्सचे प्रजासत्ताक]] वरुन [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]] ला हलविला: शुद्धलेखन</comment>
      <origin>2506711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" sha1="oe6lwwmwl53tycimig6qsyp97paq8py" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]]</text>
      <sha1>oe6lwwmwl53tycimig6qsyp97paq8py</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>फिरेंत्सेचे प्रजासत्ताक</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358015</id>
    <redirect title="फिरेंझेचे प्रजासत्ताक" />
    <revision>
      <id>2506713</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" sha1="oe6lwwmwl53tycimig6qsyp97paq8py" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[फिरेंझेचे प्रजासत्ताक]]</text>
      <sha1>oe6lwwmwl53tycimig6qsyp97paq8py</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>माकियाव्हेल्ली</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358016</id>
    <redirect title="निकोलॉ माक्याव्हेल्ली" />
    <revision>
      <id>2506722</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:15:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नामभेद</comment>
      <origin>2506722</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" sha1="4755dykxvam4yy78c0ndpnhqtk755uy" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[निकोलॉ माक्याव्हेल्ली]]</text>
      <sha1>4755dykxvam4yy78c0ndpnhqtk755uy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सेंट पीटर्स बेसिलिका</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358017</id>
    <redirect title="बासिलिका ऑफ सेंट पीटर" />
    <revision>
      <id>2506723</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>नामभेद</comment>
      <origin>2506723</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102" sha1="4ctn4cfubs561r9lsximubeldmxgp7q" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[बासिलिका ऑफ सेंट पीटर]]</text>
      <sha1>4ctn4cfubs561r9lsximubeldmxgp7q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>क्रिस्तोफोरो कोलोम्बो</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358018</id>
    <redirect title="क्रिस्तोफोरो कोलोंबो" />
    <revision>
      <id>2506724</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:17:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>अभय नातू</username>
        <id>206</id>
      </contributor>
      <comment>लेखनभेद</comment>
      <origin>2506724</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" sha1="hwgcpr8169a8vuqrr0ip4rc3vdjmaaj" xml:space="preserve">#पुनर्निर्देशन [[क्रिस्तोफोरो कोलोंबो]]</text>
      <sha1>hwgcpr8169a8vuqrr0ip4rc3vdjmaaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358019</id>
    <revision>
      <id>2506731</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:44:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1242340464|Central Administrative Tribunal]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2506731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2614" sha1="ejoxzgq3nqd4fcdlpdw2uuocwh4f13x" xml:space="preserve">'''केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण''' (इंग्रजी: Central Administrative Tribunal) हे केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण कायद्यांतर्गत केंद्र सरकारचे कर्मचारी आणि [[भारत|भारतातील]] राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या तक्रारींचे जलद आणि प्रभावी मार्गाने निराकरण करण्यासाठी स्थापन केलेली अर्ध न्यायिक संस्था आहे. ह्याची स्थापना १९८५ मध्ये झाली.&lt;ref name=&quot;cat5&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/central-govt-employee-asked-to-approach-cat-madurai-high-court/article32632798.ece|title=Central govt. employee asked to approach CAT|date=17 September 2020|publisher=The Hindu|language=en-IN|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cat1&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dailyexcelsior.com/pending-cases-in-cat/|title=Pending cases in CAT|date=5 April 2023|publisher=DailyExcelsior|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt; सध्या ह्याच्या ३३ शाखा आहेत ज्या भारताच्या विविध शकरात आहे.&lt;ref name=&quot;cat8&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/function-7-days-in-a-month-in-city-hc-to-cat/articleshow/60266270.cms|title=Function 7 days in a month in city: HC to CAT|date=29 August 2017|publisher=The Times of India|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरणामध्ये ६४ सदस्यांचे खंडपीठ असून प्रत्येकी ३२ सदस्य न्यायिक आणि प्रशासकीय पार्श्वभूमीचे आहेत.&lt;ref name=&quot;cat6&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Sinha|first=Bhadra|url=https://theprint.in/judiciary/acute-staff-crunch-paralyses-tribunal-set-up-to-ensure-quick-disposal-of-service-matters/640063/|title=Acute staff crunch paralyses tribunal set up to ensure quick disposal of service matters|date=15 April 2021|publisher=ThePrint|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतीय न्यायव्यवस्था]]</text>
      <sha1>ejoxzgq3nqd4fcdlpdw2uuocwh4f13x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506733</id>
      <parentid>2506731</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:45:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>{{विकिडेटा माहितीचौकट}}</comment>
      <origin>2506733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2674" sha1="g94eybkwcynx6adzsbyfyiiv0b5hq1c" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण''' (इंग्रजी: Central Administrative Tribunal) हे केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण कायद्यांतर्गत केंद्र सरकारचे कर्मचारी आणि [[भारत|भारतातील]] राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या तक्रारींचे जलद आणि प्रभावी मार्गाने निराकरण करण्यासाठी स्थापन केलेली अर्ध न्यायिक संस्था आहे. ह्याची स्थापना १९८५ मध्ये झाली.&lt;ref name=&quot;cat5&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/central-govt-employee-asked-to-approach-cat-madurai-high-court/article32632798.ece|title=Central govt. employee asked to approach CAT|date=17 September 2020|publisher=The Hindu|language=en-IN|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cat1&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dailyexcelsior.com/pending-cases-in-cat/|title=Pending cases in CAT|date=5 April 2023|publisher=DailyExcelsior|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt; सध्या ह्याच्या ३३ शाखा आहेत ज्या भारताच्या विविध शकरात आहे.&lt;ref name=&quot;cat8&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/function-7-days-in-a-month-in-city-hc-to-cat/articleshow/60266270.cms|title=Function 7 days in a month in city: HC to CAT|date=29 August 2017|publisher=The Times of India|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरणामध्ये ६४ सदस्यांचे खंडपीठ असून प्रत्येकी ३२ सदस्य न्यायिक आणि प्रशासकीय पार्श्वभूमीचे आहेत.&lt;ref name=&quot;cat6&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Sinha|first=Bhadra|url=https://theprint.in/judiciary/acute-staff-crunch-paralyses-tribunal-set-up-to-ensure-quick-disposal-of-service-matters/640063/|title=Acute staff crunch paralyses tribunal set up to ensure quick disposal of service matters|date=15 April 2021|publisher=ThePrint|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतीय न्यायव्यवस्था]]</text>
      <sha1>g94eybkwcynx6adzsbyfyiiv0b5hq1c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506734</id>
      <parentid>2506733</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:45:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले</comment>
      <origin>2506734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2751" sha1="soxis3010blgmxzn6wg27nu7dh02qqe" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण''' (इंग्रजी: Central Administrative Tribunal) हे केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरण कायद्यांतर्गत केंद्र सरकारचे कर्मचारी आणि [[भारत|भारतातील]] राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या तक्रारींचे जलद आणि प्रभावी मार्गाने निराकरण करण्यासाठी स्थापन केलेली अर्ध न्यायिक संस्था आहे. ह्याची स्थापना १९८५ मध्ये झाली.&lt;ref name=&quot;cat5&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/central-govt-employee-asked-to-approach-cat-madurai-high-court/article32632798.ece|title=Central govt. employee asked to approach CAT|date=17 September 2020|publisher=The Hindu|language=en-IN|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cat1&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dailyexcelsior.com/pending-cases-in-cat/|title=Pending cases in CAT|date=5 April 2023|publisher=DailyExcelsior|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt; सध्या ह्याच्या ३३ शाखा आहेत ज्या भारताच्या विविध शकरात आहे.&lt;ref name=&quot;cat8&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/function-7-days-in-a-month-in-city-hc-to-cat/articleshow/60266270.cms|title=Function 7 days in a month in city: HC to CAT|date=29 August 2017|publisher=The Times of India|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधिकरणामध्ये ६४ सदस्यांचे खंडपीठ असून प्रत्येकी ३२ सदस्य न्यायिक आणि प्रशासकीय पार्श्वभूमीचे आहेत.&lt;ref name=&quot;cat6&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Sinha|first=Bhadra|url=https://theprint.in/judiciary/acute-staff-crunch-paralyses-tribunal-set-up-to-ensure-quick-disposal-of-service-matters/640063/|title=Acute staff crunch paralyses tribunal set up to ensure quick disposal of service matters|date=15 April 2021|publisher=ThePrint|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतीय न्यायव्यवस्था]]
[[वर्ग:इ.स. १९८५ मधील निर्मिती]]</text>
      <sha1>soxis3010blgmxzn6wg27nu7dh02qqe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506750</id>
      <parentid>2506734</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:09:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT II</username>
        <id>140753</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>शुद्धलेखन — योग्य दीर्घ वेलांटी ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#योग्य दीर्घ वेलांटी|अधिक माहिती]])</comment>
      <origin>2506750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2751" sha1="k27soagf8zseroujyp6rm2lz083c6tq" xml:space="preserve">{{विकिडेटा माहितीचौकट}}
'''केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरण''' (इंग्रजी: Central Administrative Tribunal) हे केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरण कायद्यांतर्गत केंद्र सरकारचे कर्मचारी आणि [[भारत|भारतातील]] राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या तक्रारींचे जलद आणि प्रभावी मार्गाने निराकरण करण्यासाठी स्थापन केलेली अर्ध न्यायिक संस्था आहे. ह्याची स्थापना १९८५ मध्ये झाली.&lt;ref name=&quot;cat5&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Madurai/central-govt-employee-asked-to-approach-cat-madurai-high-court/article32632798.ece|title=Central govt. employee asked to approach CAT|date=17 September 2020|publisher=The Hindu|language=en-IN|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;cat1&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.dailyexcelsior.com/pending-cases-in-cat/|title=Pending cases in CAT|date=5 April 2023|publisher=DailyExcelsior|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt; सध्या ह्याच्या ३३ शाखा आहेत ज्या भारताच्या विविध शकरात आहे.&lt;ref name=&quot;cat8&quot;&gt;{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/function-7-days-in-a-month-in-city-hc-to-cat/articleshow/60266270.cms|title=Function 7 days in a month in city: HC to CAT|date=29 August 2017|publisher=The Times of India|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

केंद्रीय प्रशासकीय न्यायाधीकरणामध्ये ६४ सदस्यांचे खंडपीठ असून प्रत्येकी ३२ सदस्य न्यायिक आणि प्रशासकीय पार्श्वभूमीचे आहेत.&lt;ref name=&quot;cat6&quot;&gt;{{स्रोत बातमी|last=Sinha|first=Bhadra|url=https://theprint.in/judiciary/acute-staff-crunch-paralyses-tribunal-set-up-to-ensure-quick-disposal-of-service-matters/640063/|title=Acute staff crunch paralyses tribunal set up to ensure quick disposal of service matters|date=15 April 2021|publisher=ThePrint|access-date=25 December 2023}}&lt;/ref&gt;

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:भारतीय न्यायव्यवस्था]]
[[वर्ग:इ.स. १९८५ मधील निर्मिती]]</text>
      <sha1>k27soagf8zseroujyp6rm2lz083c6tq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>मनोज देवानंद कायंदे</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358020</id>
    <revision>
      <id>2506756</id>
      <timestamp>2024-12-02T11:35:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>स्वराज चौधरी</username>
        <id>168696</id>
      </contributor>
      <comment>नवनियुक्त आमदार सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ मनोज कायंदे यांचा आशय जोडला</comment>
      <origin>2506756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11307" sha1="ikoo7vhdp0z8f53i5dzjyyrc5p64u8o" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
| name          = मनोज देवानंद कायंदे
| birth_date    = {{Birth date and age|1989|6|24}}
| birth_place   = उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत
| office        = आमदार, महाराष्ट्र विधानसभा
| constituency  = सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ
| term_start    = २०२४
| party         = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
| spouse        = वर्षा मनोज कायंदे
| residence     = उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा
| education     = बी.ए. (कला शाखा)
| alma_mater    = संत गाडगे बाबा अमरावती विद्यापीठ
| profession    = आमदार
}}

'''मनोज देवानंद कायंदे''' (जन्म: २४ जून १९८९) हे भारतीय राजकारणी असून, [[महाराष्ट्र विधानसभा]]च्या १५व्या सभासदामध्ये [[सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ]] (जि. बुलढाणा) येथून आमदार आहेत. ते [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाशी]] संलग्न आहेत.

== प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण ==

मनोज देवानंद कायंदे यांचा जन्म २४ जून १९८९ रोजी [[उंबरखेड]], [[देऊळगाव राजा]], बुलढाणा जिल्ह्यात झाला. त्यांचे वडील देवानंद खंडुजी कायंदे आणि आई नंदाताई देवानंद कायंदे या माजी जिल्हा परिषद बुलढाणा अध्यक्ष राहिल्या आहे. मनोज कायंदे यांना एक भाऊ आहे, सतीश देवानंद कायंदे.  
मनोज कायंदे यांचेमाध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण देऊळगाव राजा हायस्कूल, देऊळगाव राजा येथे झाले. २०१४ साली त्यांनी [[संत गाडगे बाबा अमरावती विद्यापीठ]]शी संलग्न श्री व्यंकटेश कला, वाणिज्य आणि विज्ञान महाविद्यालयातून बी.ए. (कला शाखा) पदवी प्राप्त केली.

== राजकीय कारकीर्द ==

मनोज कायंदे यांनी आपल्या राजकीय कारकीर्दीची सुरुवात [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] पक्षाच्या युवक काँग्रेस अध्यक्ष म्हणून केली. मात्र, २०२४ च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकांपूर्वी त्यांनी अजित पवार यांच्या नेतृत्वाखाली [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]] मध्ये प्रवेश केला.  
ते यापूर्वी बुलढाणा जिल्हा परिषदेचे सदस्य तसेच विरोधी पक्ष नेते होते. सध्या ते सिंदखेड राजा मतदारसंघाचे आमदार आहेत. १५व्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत त्यांनी एनसीपी (शरदचंद्र पवार) पक्षाचे डॉ. राजेंद्र भास्करराव शिंगणे यांचा ४,६५० मतांच्या फरकाने पराभव केला.  

=== २०२४ निवडणूक निकाल (सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ) ===
* **एकूण मते:** ७३,४१३  
* **मनोज कायंदे यांना मिळालेले मते:** ३१.८५%


== विकासदृष्टी आणि भावी योजना ==  
मनोज कायंदे यांनी सिंदखेड राजा मतदारसंघाच्या विकासासाठी पुढील महत्त्वाच्या योजना सादर केल्या आहेत:  

=== १. ऐतिहासिक वारसा आणि पर्यटन ===  
* '''जिजाऊ जन्मभूमी राष्ट्रीय स्मारक''': मातृतिर्थ सिंदखेड राजा येथे जिजाऊंच्या जन्मभूमीला आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे राष्ट्रीय प्रेरणा स्मारक म्हणून विकसित करणे.  
* '''जिजाऊ महोत्सव''': जिजाऊ महोत्सवाला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नेऊन पर्यटनाला चालना देणे आणि रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.  

=== २. शेती आणि शेतकरी विकास ===  
* '''&quot;बियाणे शहर&quot; प्रकल्प''': देऊळगाव राजा येथे रोजगारनिर्मितीसाठी सवलती आणि सुधारित सुविधा उपलब्ध करणे.  
* '''शेत रस्ते आणि अतिक्रमण समस्यांचे निराकरण'''.  
* '''वन्यजीवांच्या धोक्यांपासून संरक्षणासाठी उपाययोजना'''.  

=== ३. पाणी व्यवस्थापन ===  
* '''खडकपूर्णा उजव्या कालव्याचा विस्तार''': सिंचन क्षमता वाढवणे.  

=== ४. समाज विकास ===  
* '''बंजारा समाजासाठी सांस्कृतिक केंद्र''': बंजारा समाजासाठी सांस्कृतिक केंद्र उभारणे.  
* '''अल्पसंख्याक समाजासाठी आयटीआय''': प्रशिक्षण संस्था स्थापन करणे.  

=== ५. स्थापत्य आणि स्थानिक विकास ===  
* '''पंचायत समिती कार्यालयांचे बांधकाम'''.  
* '''स्मार्ट सिटी विकास''': सिंदखेड राजा आणि दुसरबीडला स्मार्ट सिटी म्हणून विकसित करणे.  
* '''जलसंवर्धन प्रकल्प''': प्रलंबित प्रकल्प पूर्ण करणे.  

=== ६. आरोग्य आणि नागरिक कल्याण ===  
* '''शासकीय रुग्णालय''': सिंदखेड राजा येथे मोठे शासकीय रुग्णालय उभारणे.  
* '''मोफत रुग्णवाहिका सेवा''': सुरू करणे.  

=== ७. धार्मिक आणि तीर्थक्षेत्र विकास ===  
* '''संत चोखामेळा जन्मस्थळ''': सामाजिक प्रेरणा केंद्र म्हणून विकास.  
* '''बालाजी मंदिर''': देऊळगाव राजा येथील बालाजी मंदिराला तिरुपतीच्या धर्तीवर विकसित करणे.  

=== ८. वाहतूक आणि संपर्क सुधारणा ===  
* '''जालना-सिंदखेड रेल्वे मार्ग''', '''देऊळगाव राजा-देऊळगाव माही रेल्वे मार्ग''': पूर्ण करणे.  
* '''स्थानिक रेल्वे स्थानकांचे उन्नतीकरण'''.  

=== ९. युवक सक्षमीकरण ===  
* '''प्रशिक्षण केंद्रे''': शेअर बाजार, क्रिप्टोकरन्सी, ब्लॉकचेन, आणि एआय क्षेत्रासाठी प्रशिक्षण केंद्रे स्थापन करणे.  
* '''रोजगारनिर्मिती''': बेरोजगार तरुणांसाठी रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.  

=== १०. शिक्षण क्षेत्राचा विकास ===  
* '''वैद्यकीय, नर्सिंग, अभियांत्रिकी, कृषी आणि फार्मसी महाविद्यालये''': उभारणे.  
* '''साहसी क्रीडा केंद्रे''': आणि शिवकालीन शस्त्रकला प्रशिक्षण केंद्रांची निर्मिती.
== वैयक्तिक जीवन ==

मनोज कायंदे यांचा विवाह वर्षा मनोज कायंदे यांच्यासोबत झाला आहे. ते उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा येथे राहतात. दोघेही शेती व्यवसायात कार्यरत आहेत.

== संपर्क माहिती ==
* **पत्ता:**  
  अ. पो. उंबरखेड, ता. देऊळगाव राजा, जि. बुलढाणा, महाराष्ट्र - ४४३२०४  
* **मतदार नोंदणी क्रमांक:**  
  सिंदखेड राजा मतदारसंघ, क्रमांक ६०६, भाग क्रमांक १६०  

== संदर्भ ==
* [[सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ]]  
* [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]</text>
      <sha1>ikoo7vhdp0z8f53i5dzjyyrc5p64u8o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2506758</id>
      <parentid>2506756</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:46:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>स्वराज चौधरी</username>
        <id>168696</id>
      </contributor>
      <comment>/* संदर्भ */ बातमीचे संदर्भ सविस्तर जोडले निडणुक आयोगाचे तसेच भारतीय बातम्याचे.</comment>
      <origin>2506758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11897" sha1="ciikyg2jqprhr6cdfxxe4g5gze5enh5" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
| name          = मनोज देवानंद कायंदे
| birth_date    = {{Birth date and age|1989|6|24}}
| birth_place   = उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत
| office        = आमदार, महाराष्ट्र विधानसभा
| constituency  = सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ
| term_start    = २०२४
| party         = [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]
| spouse        = वर्षा मनोज कायंदे
| residence     = उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा
| education     = बी.ए. (कला शाखा)
| alma_mater    = संत गाडगे बाबा अमरावती विद्यापीठ
| profession    = आमदार
}}

'''मनोज देवानंद कायंदे''' (जन्म: २४ जून १९८९) हे भारतीय राजकारणी असून, [[महाराष्ट्र विधानसभा]]च्या १५व्या सभासदामध्ये [[सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ]] (जि. बुलढाणा) येथून आमदार आहेत. ते [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाशी]] संलग्न आहेत.

== प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण ==

मनोज देवानंद कायंदे यांचा जन्म २४ जून १९८९ रोजी [[उंबरखेड]], [[देऊळगाव राजा]], बुलढाणा जिल्ह्यात झाला. त्यांचे वडील देवानंद खंडुजी कायंदे आणि आई नंदाताई देवानंद कायंदे या माजी जिल्हा परिषद बुलढाणा अध्यक्ष राहिल्या आहे. मनोज कायंदे यांना एक भाऊ आहे, सतीश देवानंद कायंदे.  
मनोज कायंदे यांचेमाध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण देऊळगाव राजा हायस्कूल, देऊळगाव राजा येथे झाले. २०१४ साली त्यांनी [[संत गाडगे बाबा अमरावती विद्यापीठ]]शी संलग्न श्री व्यंकटेश कला, वाणिज्य आणि विज्ञान महाविद्यालयातून बी.ए. (कला शाखा) पदवी प्राप्त केली.

== राजकीय कारकीर्द ==

मनोज कायंदे यांनी आपल्या राजकीय कारकीर्दीची सुरुवात [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] पक्षाच्या युवक काँग्रेस अध्यक्ष म्हणून केली. मात्र, २०२४ च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकांपूर्वी त्यांनी अजित पवार यांच्या नेतृत्वाखाली [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]] मध्ये प्रवेश केला.  
ते यापूर्वी बुलढाणा जिल्हा परिषदेचे सदस्य तसेच विरोधी पक्ष नेते होते. सध्या ते सिंदखेड राजा मतदारसंघाचे आमदार आहेत. १५व्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत त्यांनी एनसीपी (शरदचंद्र पवार) पक्षाचे डॉ. राजेंद्र भास्करराव शिंगणे यांचा ४,६५० मतांच्या फरकाने पराभव केला.  

=== २०२४ निवडणूक निकाल (सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ) ===
* **एकूण मते:** ७३,४१३  
* **मनोज कायंदे यांना मिळालेले मते:** ३१.८५%


== विकासदृष्टी आणि भावी योजना ==  
मनोज कायंदे यांनी सिंदखेड राजा मतदारसंघाच्या विकासासाठी पुढील महत्त्वाच्या योजना सादर केल्या आहेत:  

=== १. ऐतिहासिक वारसा आणि पर्यटन ===  
* '''जिजाऊ जन्मभूमी राष्ट्रीय स्मारक''': मातृतिर्थ सिंदखेड राजा येथे जिजाऊंच्या जन्मभूमीला आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे राष्ट्रीय प्रेरणा स्मारक म्हणून विकसित करणे.  
* '''जिजाऊ महोत्सव''': जिजाऊ महोत्सवाला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नेऊन पर्यटनाला चालना देणे आणि रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.  

=== २. शेती आणि शेतकरी विकास ===  
* '''&quot;बियाणे शहर&quot; प्रकल्प''': देऊळगाव राजा येथे रोजगारनिर्मितीसाठी सवलती आणि सुधारित सुविधा उपलब्ध करणे.  
* '''शेत रस्ते आणि अतिक्रमण समस्यांचे निराकरण'''.  
* '''वन्यजीवांच्या धोक्यांपासून संरक्षणासाठी उपाययोजना'''.  

=== ३. पाणी व्यवस्थापन ===  
* '''खडकपूर्णा उजव्या कालव्याचा विस्तार''': सिंचन क्षमता वाढवणे.  

=== ४. समाज विकास ===  
* '''बंजारा समाजासाठी सांस्कृतिक केंद्र''': बंजारा समाजासाठी सांस्कृतिक केंद्र उभारणे.  
* '''अल्पसंख्याक समाजासाठी आयटीआय''': प्रशिक्षण संस्था स्थापन करणे.  

=== ५. स्थापत्य आणि स्थानिक विकास ===  
* '''पंचायत समिती कार्यालयांचे बांधकाम'''.  
* '''स्मार्ट सिटी विकास''': सिंदखेड राजा आणि दुसरबीडला स्मार्ट सिटी म्हणून विकसित करणे.  
* '''जलसंवर्धन प्रकल्प''': प्रलंबित प्रकल्प पूर्ण करणे.  

=== ६. आरोग्य आणि नागरिक कल्याण ===  
* '''शासकीय रुग्णालय''': सिंदखेड राजा येथे मोठे शासकीय रुग्णालय उभारणे.  
* '''मोफत रुग्णवाहिका सेवा''': सुरू करणे.  

=== ७. धार्मिक आणि तीर्थक्षेत्र विकास ===  
* '''संत चोखामेळा जन्मस्थळ''': सामाजिक प्रेरणा केंद्र म्हणून विकास.  
* '''बालाजी मंदिर''': देऊळगाव राजा येथील बालाजी मंदिराला तिरुपतीच्या धर्तीवर विकसित करणे.  

=== ८. वाहतूक आणि संपर्क सुधारणा ===  
* '''जालना-सिंदखेड रेल्वे मार्ग''', '''देऊळगाव राजा-देऊळगाव माही रेल्वे मार्ग''': पूर्ण करणे.  
* '''स्थानिक रेल्वे स्थानकांचे उन्नतीकरण'''.  

=== ९. युवक सक्षमीकरण ===  
* '''प्रशिक्षण केंद्रे''': शेअर बाजार, क्रिप्टोकरन्सी, ब्लॉकचेन, आणि एआय क्षेत्रासाठी प्रशिक्षण केंद्रे स्थापन करणे.  
* '''रोजगारनिर्मिती''': बेरोजगार तरुणांसाठी रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.  

=== १०. शिक्षण क्षेत्राचा विकास ===  
* '''वैद्यकीय, नर्सिंग, अभियांत्रिकी, कृषी आणि फार्मसी महाविद्यालये''': उभारणे.  
* '''साहसी क्रीडा केंद्रे''': आणि शिवकालीन शस्त्रकला प्रशिक्षण केंद्रांची निर्मिती.
== वैयक्तिक जीवन ==

मनोज कायंदे यांचा विवाह वर्षा मनोज कायंदे यांच्यासोबत झाला आहे. ते उंबरखेड, देऊळगाव राजा, बुलढाणा येथे राहतात. दोघेही शेती व्यवसायात कार्यरत आहेत.

== संपर्क माहिती ==
* **पत्ता:**  
  अ. पो. उंबरखेड, ता. देऊळगाव राजा, जि. बुलढाणा, महाराष्ट्र - ४४३२०४  
* **मतदार नोंदणी क्रमांक:**  
  सिंदखेड राजा मतदारसंघ, क्रमांक ६०६, भाग क्रमांक १६०  

== संदर्भ ==
Election Commission Of India Results 

https://results.eci.gov.in/ResultAcGenNov2024/candidateswise-S1324.htm

Times Of India News Article

https://timesofindia.indiatimes.com/elections/assembly-elections/maharashtra/constituency-show/sindkhed-raja

India Today News Article 

https://www.indiatoday.in/elections/assembly/maharashtra/sindhkhed-raja-constituency-result-13024

News18 

https://www.news18.com/amp/elections/sindkhed-raja-election-result-2024-live-leading-winner-mla-9129968.html

Ndtv

https://www.ndtv.com/elections/maharashtra-assembly-election-results-2024/sindkhed-raja

* [[सिंदखेड राजा विधानसभा मतदारसंघ]]  
* [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष]]</text>
      <sha1>ciikyg2jqprhr6cdfxxe4g5gze5enh5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>सुदीप शर्मा</title>
    <ns>0</ns>
    <id>358021</id>
    <revision>
      <id>2506761</id>
      <timestamp>2024-12-02T11:49:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dharmadhyaksha</username>
        <id>28394</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1227349939|Sudip Sharma]]&quot; पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले</comment>
      <origin>2506761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2273" sha1="q2n1qrhbyatq04pqica31vgrswvzqsb" xml:space="preserve">'''सुदीप शर्मा''' हा एक भारतीय पटकथा लेखक आहे जो ''कोहरा'' (२०२३), ''[[पाताल लोक (वेब मालिका)|पाताल लोक]]'' (२०२०), ''सोनचिरिया'' (२०१९), ''[[उडता पंजाब]]'' (२०१६) आणि ''एनएच१०'' (२०१५) यासह अनेक मालिका आणि चित्रपटांमध्ये त्याच्या कामासाठी ओळखला जातो.&lt;ref&gt;{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.mansworldindia.com/entertainment/cinema/introducing-the-brilliant-mastermind-behind-nh-10-and-udta-punjab/|title=Introducing The Brilliant Mastermind Behind NH10 And Udta Punjab|date=2016-09-23|language=en-GB|access-date=2021-09-23}}&lt;/ref&gt;

== फिल्मोग्राफी ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!वर्ष
! शीर्षक
! काम
|-
| २००८
| ''सुपरस्टार''
| लेखक
|-
| २०१०
| ''सेमशूक''
| लेखक
|-
| २०१२
| ''[[प्लेयर्स (चित्रपट)|खेळाडू]]''
| लेखक
|-
| २०१५
| ''NH10''
| लेखक
|-
| २०१६
| ''[[उडता पंजाब]]''
| पटकथा
|-
| २०१७
| ''फिल्लौरी''
| लेखक
|-
| २०१८
| ''परी''
| सर्जनशील निर्माता
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | २०१९
| ''सोनचिरीया''
| पटकथा आणि संवाद
|-
| ''लाल कप्तान''
| संवाद
|-
| २०२०
| ''[[पाताल लोक (वेब मालिका)|पाताळ लोक]]''
| कार्यकारी निर्माता
|-
| २०२२
| ''माई''
| कार्यकारी निर्माता
|-
| २०२३
| ''कोहरा''
| लेखक आणि निर्माता
|}

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
[[वर्ग:हयात व्यक्ती]]
[[वर्ग:जन्म वर्ष गहाळ (जिवंत लोक)]]
[[वर्ग:पटकथालेखक]]</text>
      <sha1>q2n1qrhbyatq04pqica31vgrswvzqsb</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>