Biquipédia mwlwiki https://mwl.wikipedia.org/wiki/Biquip%C3%A9dia:P%C3%A1igina_percipal MediaWiki 1.44.0-wmf.4 first-letter Multimédia Special Cumbersa Outelizador(a) Cumbersa outelizador(a) Biquipédia Cumbersa Biquipédia Fexeiro Cumbersa fexeiro Biqui Cumbersa Biqui Modelo Cumbersa modelo Ajuda Cumbersa ajuda Catadorie Cumbersa catadorie Portal Cumbersa portal TimedText TimedText talk Módulo Cumbersa módulo Vila Nova de Poiares 0 5498 104676 101990 2024-11-23T14:09:24Z 2.82.12.118 Mudei o nome que estava enrado 104676 wikitext text/x-wiki {{geocordenadas|40_12_39_N_8_15_27_W_type:adm2nd_region:PT-06|40° 13' N, 8° 15' O}} {{Anfo/Munecípio de Pertual| |munecípio = Vila Nova de Poiares |eimaige_brason = PRS.png |eimaige_bandeira = Pt-prs1.png |eimaige_giral = Cityhall_Vila_Nova_de_Poiares,_Portugal.jpg |lhegenda = Paços de l Cunceilho ([[Cámara Municipal]]) |eimaige_lhocalizaçon = LocalVilaNovaDePoiares.svg |gentílico = Poiarense |region = [[Region Centro|Centro]] |subregion = [[Pinhal Anterior Norte]] |çtrito = [[Çtrito de Coimbra|Coimbra]] |porbíncia = [[Beira Lhitoral]] |ária = 83,82 |populaçon = 7281 |densidade = 86,86 |data = 2011 |freguesies = 4 |persidente = |fundaçon = [[1836]] |ourago = [[Santo André]] |feriado = [[13 de Janeiro]] |codpostal = 3350 Vila Nova de Poiares |url_cm = Largo da República<br />3350-156 Vila Nova de Poiares |url_oufecial = [http://www.cm-vilanovadepoiares.pt/ www.cm-vilanovadepoiares.pt] |url_email = [mailto:cmvnp@mail.telepac.pt cmvnp@mail.telepac.pt] }} '''Bila Nuoba de Poiares''' (an [[lhéngua pertuesa|pertués]]: ''Vila Nova de Poiares'') ye ua [[bila]] [[Pertual|pertuesa]], lhocalizada ne l [[Çtrito de Coimbra]], [[Region Centro]] i sub-region de l [[Pinhal Anterior Norte]], cun cerca de 3 800 habitantes. Ye sede dun [[munecípio]] (classeficado cumo cunceilho de 3.ª orde) cun 83,82&nbsp;Km² de ária i 7 281 habitantes (2011), subdebidido an 4 [[freguesies]]. == Stória == {{Ber artigo percipal|[[Stória de Bila Nuoba de Poiares]]}} '''Bila Nuoba de Poiares''' ye ua bila de fundaçon recente, ua beç que solo a 17 de Agosto de [[1905]] las poboaçones de Santo Andre de Poyares i Aldé Nuoba biran l sou nome altarado para '''Bila Nuoba de Poiares''', recebindo ls foros de [[Bila]] nessa ocasion.<ref>''Diário de l Gobierno'', I Série, de [[17 de Agosto]] de [[1905]].</ref> === Eiboluçon demográfica === {| {{prettytable1|center}} ! colspan="10" | Populaçon de l cunceilho de Bila Nuoba de Poiares (1849 – 2011) |- bgcolor="#C0C0C0" | align="center" | [[1849]] | align="center" | [[1900]] | align="center" | [[1930]] | align="center" | [[1960]] | align="center" | [[1981]] | align="center" | [[1991]] | align="center" | [[2001]] | align="center" | [[2011]] |- | align="center" | 6 848 | align="center" | 7 900 | align="center" | 7 763 | align="center" | 7 518 | align="center" | 6 649 | align="center" | 6 161 | align="center" | 7 061 | align="center" | 7 281 |} == Patrimonho == {{Ber artigo percipal|[[Aneixo:Lhista de patrimonho eidificado ne l çtrito de Coimbra#Cunceilho de Bila Nuoba de Poiares|Lhista de patrimonho eidificado an Bila Nuoba de Poiares]]}} *[[Capielha de Nuossa Senhora de las Necidades]] *[[Capielha de Santo António (San Miguel de Poiares)]] *[[Dólmen de San Pedro Dies]] *[[Eigreija Matriç de Santa Marie de la Arrifana]] *[[Eigreija Matriç de San José de las Lhabegadas]] *[[Eigreija Matriç de San Miguel de Poiares]] *[[Eigreija Matriç de Bila Nuoba de Poiares]] *[[Monumiento "L Cristo"]] *[[Paços de l Cunceilho de Bila Nuoba de Poiares]] *[[Puonte de Mucela]] == Geografie == '''Bila Nuoba de Poiares''' ye un de ls 17 [[Munecípio|cunceilhos]] de l [[çtrito de Coimbra]] i cumprende quatro [[freguesie]]s: [[Santo André de Poiares|Poiares (Santo André)]], [[Arrifana (Bila Nuoba de Poiares)|Arrifana]], [[San Miguel de Poiares]] i [[Lhabegadas]]. La çtáncia de la sede de cunceilho la [[Coimbra]] (sede de çtrito) ye de 27&nbsp;Km, tenendo cumo percipales acessos la [[Strada de la Beira]] ([[Estrada Nacional|EN]] 17) i l IP 3 ([[Itinerário Percipal]] que lhiga, antre outras lhocalidades, las cidades de Coimbra i Biseu). Cun solo cerca de cien quilómetros quadrados, 7281 habitantes (2011) i 3438 eidifícios (Censos 2001), Bila Nuoba de Poiares queda ne l centro de l [[çtrito]], sendo cunfrontado a [[norte]] pul cunceilho de [[Penacoba]], a [[este]] puls cunceilhos de [[Arganil]] i [[Góis]], a [[sul]] puls cunceilhos de [[Lhousana]] i [[Miranda de l Corbo]] i a [[oeste]] pul cunceilho de [[Coimbra]]. La subregion de l [[Pinhal Anterior Norte]] ye custituído por un [[bal]] rodeado pulas [[serra]]s de la [[Serra de la Lhousana|Lhousana]], Bidueiro, San Pedro Dies (stendendo-se solo un pouco para alhá desta) i Carbalho i, nas sues [[frunteira]]s [[noroiste]] i [[nordeste]], ye banhado puls [[riu]]s [[Mondego]] i [[Alba]], respetibamente. Esta situaçon geográfica ímpar detremina un [[clima]] eigualmente único cun frequentes [[nubrina]]s, [[chuba]]s i [[temperatura]]s relatibamente baixas ne l [[Ambierno]], cuntrastando culas temperaturas de l [[Berano]], por bezes, mui altas. == Organizaçon Política i Admenistratiba == === Admenistraçon Municipal === A la semelhança de todos ls [[munecípios]] [[Pertual|pertueses]] Bila Nuoba de Poiares ten uorgones de poder [[outarquia|outárquico]]: * [[Assemblé Municipal]] Cumpuosta por 19 nembros (4 Persidentes de las Juntas de Freguesie i 15 eileitos diretamente puls cidadanos eileitores de l [[munecípio]]). De las [[eileiçones]] outárquicas de Outubre de 2009 resultou ua Assemblé Municipal custituída por 12 nembros (9 eileitos diretamente) de l [[Partido Social Democrata (Pertual)|PSD]] i 7 nembros (6 eileitos diretamente) de l [[Partido Socialista (Pertual)|PS]]. La Assemblé Municipal ye presidida pula social democrata '''Teresa Carbalho'''.<ref>[http://eleicoes.cne.pt/raster/detalhe.cfm?eleicao=am&dia=11&mes=10&ano=2009&codreg=61700&local=VILA%20NOVA%20POIARES Comissão Nacional de Eleições]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[Cámara Municipal]] Cumpuosta por 5 bereadores (sendo un deilhes Persidente de la Cámara Municipal) eileitos diretamente puls cidadanos eileitores de l [[munecípio]]. De las [[eileiçones]] outárquicas de Outubre de 2009 resultou ua Cámara Municipal custituída por 3 bereadores de l [[Partido Social Democrata (Pertual)|PSD]] i 2 bereadores de l [[Partido Socialista (Pertual)|PS]]. La Cámara Municipal ye presidida pul social democrata '''Jaime Carlos Marta Soares''', que permanece ne l cargo zde Abril de [[1974]].<ref>[http://eleicoes.cne.pt/raster/detalhe.cfm?eleicao=cm&dia=11&mes=10&ano=2009&codreg=61700&local=VILA%20NOVA%20POIARES Comissão Nacional de Eleições]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Freguesies === Las 4 [[freguesie]]s de l [[Munecípio|cunceilho]] de '''Bila Nuoba de Poiares''' son las seguintes: * [[Arrifana (Bila Nuoba de Poiares)|Arrifana]] * [[Lhabegadas]] * [[Santo André de Poiares]] * [[San Miguel de Poiares]] === Outros === L cunceilho de '''Bila Nuoba de Poiares''' faç parte de la [[Comarca]] de [[Penacoba]], que por sue beç depende de l [[Círclo Judicial]] de [[Coimbra]]. La [[Repartiçon Fiscal]] de '''Bila Nuoba de Poiares''' ye classeficada cumo de 2.ª Classe. An tenermos eclesiásticos ([[Eigreija Católica]]), la Ounidade Pastoral de '''Bila Nuoba de Poiares''', que cumprende las [[paróquia]]s de Santa Marie, San José de las Lhabegadas, San Miguel i Santo André de Poiares, antegra l [[Arciprestado]] de [[Penacoba]], l qual se ansere na Region Pastoral Centro de la [[Diocese de Coimbra]]. == Heiráldica == Armas: Scudo de prata, cun dues andorinas de sue quelor acumpanhadas por dous pinheiros brabos de berde fruitados de sue quelor, troncados i arrincados de negro. An xefe ua abelha de negro rialçada d'ouro. Corona mural de prata de quatro torres. Lhistel branco, culs dezires an maiúsculas: «VILA NOVA DE POIARES», de negro. Bandeira: de berde, cordones i borlas de prata i berde. Heste i lhança d'ouro. Selo: Circular tenendo al centro l brason sin andicaçon de quelores i metales, todo ambolbido por dous círclos cuncéntricos, adonde corre la lhegenda Cámara Municipal de Bila Nuoba de Poiares.<ref>''Diário de l Gobierno'', I Série, de [[11 de Abril]] de [[1938]].</ref> == Geminaçones == Bila Nuoba Poiares ancontra-se geminada culas seguintes lhocalidades: *[[Douchy-les-Mines]] ([[Fráncia]]); *[[Mielec]] ([[Polónia]]); *[[Lhiquiçá]] ([[Timor-Lheste]]); *[[Mansoa]] ([[Guiné-Bissau]]); *[[Lhichinga]] ([[Moçambique]]); *[[Bila de l Maio]] ([[Cabo Berde]]); *[[Caué]] ([[San Tomé i Príncepe]]); *[[Hungen]] ([[Almanha]]) - geminaçon an perparaçon. == Feiras i Romaries == * Feriado Municipal - [[13 de Janeiro]] (Restouraçon Defenitiba de l Cunceilho) * Mercado Semanal a las [[Segunda-feira|Segundas-feiras]] * Fiestas de l Cunceilho, an honra de [[Marie|Nuossa Senhora de las Necidades]], padroeira de l cunceilho, an Bila Nuoba de Poiares, ne l 2.º [[Demingo]] de [[Agosto]] * Fiestas de [[Bal de Baíde]], an honra de Nuossa Senhora de las Preces - 3º [[Demingo]] de [[Agosto]] * Fiestas de Arrifana - 4.º [[Demingo]] de [[Agosto]] * Fiestas de San Miguel de Poiares - 1.º [[Demingo]] de [[Setembre]] * Poiartes - Feira Nacional de Artesanato - 3.ª [[fin de sumana]] de [[Setembre]] == Refréncias == {{Refréncias|col=2}} {{CunceilhosCoimbra}} {{Commonscat|Vila Nova de Poiares}} [[Catadorie:Bila Nuoba de Poiares| ]] ikyrmd44g9fuemr9y2ez05mmuwnlwls Cantanhede 0 5499 104677 101188 2024-11-24T00:23:41Z InternetArchiveBot 11236 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 104677 wikitext text/x-wiki {{geocordenadas|40_21_00_N_8_35_30_W_type:adm2nd_region:PT|40° 21' N 8° 35' 30" O}} {{Anfo/Munecípio de Pertual| |munecípio = Cantanhede |eimaige_brason = CNT1.png |eimaige_bandeira = Pt-cnt3.png |eimaige_giral = Cantanhede9.jpg |lhegenda = Praça percipal de Cantanhede |eimaige_lhocalizaçon = LocalCantanhede.svg |gentílico = Cantanhedense |region = [[Region Centro|Centro]] |subregion = [[Baixo Mondego]] |çtrito = [[Çtrito de Coimbra|Coimbra]] |porbíncia = [[Beira Lhitoral]] |ária = 390,89 |populaçon = 36 595<ref name="ine2011">http://www.ine.pt/xportal/xmain?xpid=INE&xpgid=ine_indicadores&indOcorrCod=0005889&contexto=pi&selTab=tab0</ref> |densidade = 93,62 |data = 2011 |freguesies = 19 |persidente = João Moura |fundaçon = [[1514]] |ourago = [[San Pedro]] |feriado = [[25 de Júlio]] |codpostal = 3060 Cantanhede |url_cm = Praça Marquês de Marialva 3060-133 Cantanhede |url_oufecial = [http://www.cm-cantanhede.pt/ www.cm-cantanhede.pt] |url_email = [mailto:geral@cm-cantanhede.pt geral@cm-cantanhede.pt] }} '''Cantanhede''' ye ua [[cidade]] [[Pertual|pertuesa]] ne l [[Çtrito de Coimbra]], [[region Centro]] i sub-region de l [[Baixo Mondego]], cun cerca de 5&nbsp;004 habitantes.<ref>{{Citar web | titalo=UMA POPULAÇÃO QUE SE URBANIZA, Ua abaluaçon recente - Cidades, 2004 | url=http://www.igeo.pt/atlas/Cap2/Cap2d_2.html | acessomesdie = 29 de Júnio | acessano = 2007 | publicado = Anstituto Geográfico Pertués }}</ref> Ye a la par sede de freguesie i dun [[cunceilho|munecípio]] cun 390,89&nbsp;Km² de ária i 36&nbsp;595 habitantes (2011) <ref name="ine2011" />, subdebidido an 19 [[freguesie]]s. La única [[paróquia]] eisistente na cidade pertence a la [[diocese]] de [[Coimbra]]. L munecípio ye lhemitado a norte puls munecípios de [[Bagos]], [[Oulibeira de l Bairro]] i [[Anadie]], a lheste por [[Mialhada]], a suiste por [[Coimbra]], a sul por [[Montemor-l-Bielho]] i por [[Figueira de la Foç]], a noroiste por [[Mira (Pertual)|Mira]] i a oeste ten cuosta ne l [[Ouceano Atlántico]]. La Eiquenomie ye predominantemente terciária na cidade, i purmária nas restantes freguesies de l cunceilho. Debido a las propiadades argilosas de l tierra las culturas mais lhucratibas son las pouco eisigentes: patata, forraige i benie. La paisaige binhateira an prainada rodeia la cidade de Cantanhede. L [[bino]] de Cantanhede ye reconhecido anternacionalmente pul sou sabor caratelístico debido a las cundiçones de crecimiento únicas de la benie. L cunceilho oubtebe foral manuelino an [[1514]]. La cidade de Cantanhede ten coincido grande eiboluçon demográfica, eiquenómica i terciária ne ls radadeiros anhos. Tenendo dibersos serbícios de lhazer, spitalares i d'ansino de grande relebo na region. Tenendo sido custruído recentemente un centro de pesquisas científicas. Ten staçon de camino-de-fierro que regista, cada beç mais, un maior númaro d'outelizadores. == Cultura == === Museus === ====Museu de la Piedra==== L Museu de la [[Piedra]] de la cidade de Cantanhede fui einougurado a 20 de Outubre de 2001 i zde anton ten zambolbido un trabalho notório tenendo sido yá çtinguido culs prémios: * Mençon honrosa de melhor museu pertués 2001 * Geo-Cunserbaçon 2006 Anstalado nun eidifício recuperado de l seclo XVIII l museu dedica-se a l'abordaige de la piedra sob las mais bariadas perspetibas. Possuí artefatos arqueológicos recolhidos nas staçones pré-stóricas i romanas de l cunceilho, achados paleontológicos ouriundos de las pedreiras lhocales, ornamientos rializados cun "[[Piedra de Ançana]]", statuária relegiosa probeniente d'eigreijas i capielhas de la cidade i sou termo, i las ferramientas outelizadas na sue eilaboraçon. L museu possuí tamien un núcleo de sposiçones temporárias, auditório i ateliers d'artes plásticas ne ls quales son regularmente zambolbidas atebidades lhúdico-pedagógicas dirigidas specialmente a las scuolas. ===Música=== ====Grupo Folclórico Cancioneiro de Cantanhede==== Surgiu an 26 de Júnio de 1983 tenendo un trabalho prestigiado i reconhecido qu'abarca, cula perfundidade possible, campos que ban de l trajo á beilça, passando puls cantares relegiosos, gastronomie, medecina caseira, artesanato, etc. L Grupo Folclórico Cancioneiro de Cantanhede dá a coincer al público pertués i anternacional las tradiçones de l pobo gandareç i bairradino. ===Festibales i Sposiçones=== ====Spofacic - Feira Agrícola, Comercial i Andustrial de Cantanhede==== Tenendo sido rializada pula purmeira beç an 1991, la spofacic ye hoije cunsidrada a melhor feira-sposiçon de la region centro i ua de las maiores de l paíç. La spofacic rializa-se todos ls anhos ne l més de Júlio ne l Parque Spo-Çportibo de S. Mateus de la cidade de Cantanhede. Ne l recinto eisisten árias comerciales de sposiçon, cun cientos d'ampresas, ária de mostra agrícola de l cunceilho i tasquinhas cun gastronomie regional. La spofacic possuí inda todos ls anhos un cartaç musical, sendo que ne l'ampeço de cada nuite de l cierta me, ocorre un ó mais cuncertos d'artistas de l panorama nacional i anternacional. ====Folk Cantanhede==== Ye un festibal anternacional de [[folclore]] qu'ocorre anualmente na cidade i cunceilho de Cantanhede, ourganizado pul Grupo Folclórico Cancioneiro de Cantanhede. L festibal cunta cula atuaçon an to l cunceilho de grupos de folclore pertueses i anternacionales. ;Festibal Anternacional Dixieland Cantanhede L festibal tubo la sue purmeira eidiçon an 2005 i rializa-se todos ls anhos ne l cunceilho de Cantanhede ne l més de Júnio. L festibal cunsiste an spetaclos de bárias bandas nacionales i anternacionales de dixieland nas 19 freguesies de l cunceilho i nua ''street parade'' na cidade de Cantanhede. ==Gastronomie== [[Fexeiro:Refeição em cantanhede.jpg|thumb|300px|Refeiçon an Cantanhede, cun [[queiso]]s, [[anchido]]s i bino spumante de la [[Bairrada]]]] ===Lheiton a la bairrada=== L [[lheiton a la bairrada]] ye un prato típico desta zona i mui apreciado por to l paíç, prato ouriginairo de ls Cobones, freguesie de l Cunceilho de Cantanhede. ===Binos de Cantanhede=== Ls [[bino]]s de Cantanhede, binos de la region demarcada de la Bairrada que ten centro an Cantanhede, son reconhecidos mundialmente pula sue culidade i caratelísticas únicas. Porduzidos pula Adega Coperatiba de Cantanhede, cun ubas probenientes de benies plantadas ne ls tierras argilosos de Cantanhede, ls binos de Cantanhede son mui apreciados i la proba de la sue culidade son ls einúmaros prémios que ténen benido a cunquistar al lhongo de ls tiempos. ==Demografie== {| {{prettytable1|center}} ! colspan="10" | Populaçon de l cunceilho de Cantanhede (1801 – 2011) |- bgcolor="#C0C0C0" | align="center" | [[1801]] | align="center" | [[1849]] | align="center" | [[1900]] | align="center" | [[1930]] | align="center" | [[1960]] | align="center" | [[1981]] | align="center" | [[1991]] | align="center" | [[2001]] | align="center" | [[2011]] |- | align="center" | 10 759 | align="center" | 14 967 | align="center" | 27 796 | align="center" | 33 696 | align="center" | 41 303 | align="center" | 38 717 | align="center" | 37 140 | align="center" | 37 910 | align="center" | 36 595 |} ==Freguesies== Las freguesies de Cantanhede son las seguintes: * [[Ançana]] * [[Bolho]] * [[Cadima]] * [[Camarneira]] * [[Cantanhede (freguesie)|Cantanhede]] * [[Cordinhana]] * [[Corticeiro de Cima]] * [[Cobones]] * [[Febres]] * [[Murtede]] * [[Ourentana]] * [[Outil]] * [[Pocariça]] * [[Portunhos]] * [[Sanguinheira]] * [[San Caetano (Cantanhede)|San Caetano]] * [[Sepines]] * [[Tocha]] * [[Bilamar]] ==Biocant Park== Situado na cidade de Cantanhede, l Biocant Park ye l purmeiro parque pertués de [[biotecnologie]]. L parque ten cumo oubjetibo zambolber i aplicar l coincimiento abançado na ária de las Ciéncias de la Bida, dando apoio l'eniciatibas ampresariales de grande potencial. Este parque de biotecnologie çpone dun centro d'ambestigaçon i zambolbimiento an Biotecnologie, l Biocant, que ten cumo oubjetibo la criaçon de perdutos i serbícios inobadores na ária de la biotecnologie. L Biocant possuí un quadro própio d'ambestigadores d'eiceléncia i struturado na fuorte tradiçon científica de las Ounibersidades de Coimbra i Abeiro. Ne l Biocant funcionan las ounidades de: Biologie Telemoble, Bioinformática, Genómica, Serbícios Abançados, Sistemas Biológicos, Biotecnlogie Molecular i Microbiologie. Ye ne l Biocant Park que stá anstalada l'ampresa [[Crioestaminal]], ampresa respunsable pula criopreserbaçon de células staminales de l sangre de l [[cordon umbelical]]. L Biocant Park possuí un centro de ciéncia júnior adonde alunos de to l paíç puoden tener ua spriéncia cumo cientistas. L parque possuí inda l'ampresa Biocant Bintures, respunsable por percurar gerar mais balias na cumpra, benda i lhicenciamiento de tecnologies ouriginárias de l BIOCANT ó d'outros lhaboratórios, centros de I&D i ounibersidades culs quales stableça cuntratos nesse sentido. L Biocant Park çponibeliza lhotes de terreno para custruçon d'eidifícios para ampresas i centros d'ambestigaçon an biotecnologie. == Geminaçones == L cunceilho de Cantanhede ye geminado culas seguintes cidades:<ref>{{Citation |title=Archive copy |url=http://www.anmp.pt/anmp/pro/mun1/gem101l0.php?cod_ent=M3060 |accessdate=2012-12-05 |archivedate=2011-12-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111227071103/http://www.anmp.pt/anmp/pro/mun1/gem101l0.php?cod_ent=M3060 }}</ref> * {{flagicon|Pertual}} '''[[Riu Maior]]''', [[Çtrito de Santarén]], [[Pertual]] * {{flagicon|Pertual}} '''[[Méda]]''', [[Çtrito de la Guarda]], [[Pertual]] * {{flagicon|France}} '''[[Alfortbille]]''', [[Bal-de-Marne]], [[Fráncia]] * {{flagicon|Brazil}} '''[[Cantanhede (Maranhon)| Cantanhede]]''', [[Maranhon]], [[Brasil]] ==Refréncias== <div class="references-small" style="-moç-column-count:1; column-count:1;"> <references/> </div> =={{Lhigaçones sternas}}== {{Commonscat|Cantanhede, Portugal|Cantanhede (Pertual)}} * [http://www.cm-cantanhede.pt/ Cámara Municipal de Cantanhede] * [http://www.biocantpark.com/ Site oufecial de l Biocant Park] * [http://www.cm-cantanhede.pt/museudapedra/ Site oufecial de l Museu de la Piedra] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071010021925/http://www.cm-cantanhede.pt/museudapedra/ |date=2007-10-10 }} * [http://www.cantanhedeonline.pt/dixieland/ Site oufecial de l festibal Dixieland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071105045851/http://www.cantanhedeonline.pt/dixieland/ |date=2007-11-05 }} * [http://www.cantanhede.com/po/acc.php3 Site de la Adega Coperatiba de Cantanhede] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071029142421/http://www.cantanhede.com/po/acc.php3 |date=2007-10-29 }} * [http://www.scc.pt Site de la Sociadade Columbófila Cantanhedense] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120711133758/http://www.scc.pt/ |date=2012-07-11 }} * [http://www.paroquiadecantanhede.org Site de la Paróquia de Cantanhede] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130331023512/http://www.paroquiadecantanhede.org/ |date=2013-03-31 }} {{CunceilhosCoimbra}} [[Catadorie:Cantanhede]] ja5q9up6vdh1zrcl8u4u5duem7aelq3 Ciclone tropical 0 7667 104678 104433 2024-11-24T00:28:02Z InternetArchiveBot 11236 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 104678 wikitext text/x-wiki {{artigo çtacado}} {{nota:|Furacon i Tufon redirecionan eiqui. Para outros seneficados destes tenermos, cunsulte [[Furacon (zambiguaçon)]]}} [[Fexeiro:Cyclone Catarina fron the ISS on March 26 2004.JPG|thumb|250px|L [[furacon Catarina]], un [[ciclone tropical de l Atlántico Sul]] ralo bisto de la [[Staçon Espacial Anternacional]] an 26 de márcio de 2004]] '''Ciclone tropical''' ye ua grande perturbaçon na [[atmosfera terrestre]]. Ye un sistema formado por grandes [[tempestade]]s i ye caratelizada por ser ua region adonde la [[presson atmosférica]] ye seneficatibamente menor i la [[temperatura]] ye ligeiramente maior de l que sues bizinhanças. Ye ua [[ciclone|ária de baixa presson]] atmosférica cun ua circulaçon cerrada de bentos i defrencia-se de ls [[ciclone stratropical|ciclones stratropicales]] por tener un núcleo caliente i un centro bastante defenido an sistemas mais antensos, coincido cumo [[uolho (ciclone)|uolho]]. La grande defrença de presson atmosférica antre l centro de l ciclone i sues bizinhanças, coincida cumo [[fuorça de gradiente de presson]], gera antensos bentos que puoden ultrapassar 300&nbsp;Km/h an grandes ciclones. Sou giro caratelístico, ne l sentido anti-horairo ne l'heimisfério norte i horairo ne l'heimisfério sul, ye einicialmente causado pula [[fuorça de Coriolis]] i postergada pula einergie liberada pula cundensaçon de la [[houmidade|umidade]] atmosférica. [[Troboada]]s i [[chuba]]s torrenciales stan frequentemente associados a ciclones tropicales. Forman-se questumeiramente nas [[trópico|regiones trópicas]], als alredores de la [[Linha de l Eiquador]], adonde custitui ua parte de l sistema de circulaçon atmosférica al mober [[calor]] de la [[zona tropical|region eiquatorial]] pa las [[latitude]]s mais altas. L ciclone tropical ye mobido pula [[einergie térmica]] liberada quando aire [[houmidade|úmido]] sobe para camadas mais altas de l'atmosfera i l [[oupor d'auga]] associado se [[cundensaçon|cundensa]]. Ciclone tropical ye un termo giral para esse fenómeno [[meteorologie|meteorológico]], mas dependendo de sue localizaçon geográfica i de sue antensidade, ls ciclones tropicales puoden ganhar bárias outras chamaçones, tales cumo '''furacon''', '''tufon''', '''tempestade tropical''', '''tempestade ciclónica''', '''depresson tropical''' ó simplesmente '''ciclone'''. Porduzen [[bento]]s i [[chuba]]s cumo qualquiera outra region adonde hai seneficatibas taxas de bariaçon de la presson atmosférica. Antretanto, las taxas de bariaçon de la presson atmosférica an ciclones tropicales son an giral mui acentuadas, i associadas a la persença de calor i umidade an abundáncia subre ls ouceanos calientes, las chubas i bentos puoden ser particularmente antensos. Ls ciclones tropicales tamien son capazes de gerar óndias fortíssemas i la [[maré de tempestade]], ua eilebaçon de l nible de l [[mar]] tamien causado puls bentos antensos quando l sistema se aprossima dua region costeira. Estes fatores secundairos puoden ser tan debastadores quanto ls bentos i las chubas fuortes. Ls ciclones tropicales forman-se a partir de perturbaçones atmosféricas subre grandes massas d'auga caliente, adonde hai alta cuncentraçon de calor i umidade que funcionan cumo sou cumbustible. Inda assi, perden sue antensidade assi qu'alcançan regiones costeiras i l cuntinente, pus la calor i l'umidade yá nun stan mais çponibles. Esta ye la rezon de las regiones costeiras séren giralmente las árias mais afetadas pula passaige dun ciclone tropical; regiones afastadas de la cuosta son giralmente poupadas de ls bentos mais fuortes. Antretanto, las chubas torrenciales puoden causar [[anchente]]s seberas i las marés de tempestade puoden causar eimensas inundaçones costeiras; an alguas ocasiones l'auga de l mar puode chegar la mais de 40 [[quilómetro]]s de la cuosta. Sous eifeitos puoden ser debastadores pa la populaçon houmana, ambora puodan amenizar [[seca|stiaiges]]. Muitos ciclones tropicales forman-se quando las cundiçones [[atmosfera|atmosféricas]] an torno dua perturbaçon fraca na atmosfera son faborables. Esta ye la maneira mais quemun pa la formaçon dun sistema, mas eisisten outros meios menos quemuns pa la formaçon dun ciclone tropical: un ciclone stratropical puode star subre augas suficientemente calientes i eimerso nua region cun alta çponibelidade de calor i umidade, tenendo todas las cundiçones para se trasformar nun ciclone tropical. Este fui l causo de l [[furacon Catarina]] an 2004, qu'atingiu la cuosta de la region sul de l Brasil cumo un ciclone tropical cun bentos d'até 185&nbsp;Km/h. Ls ciclones tropicales son ls causadores d'alguns de ls piores [[zastre natural|zastres naturales]] de l mundo. An 2008, l [[ciclone Nargis]] causou mais de 150 000 fatalidades an [[Myanmar|Mianmar]]. L [[ciclone de Bhola de 1970]] causou mais de 300 000 muortes an [[Bangladesh]]. Alguas regiones de l mundo stan mais propensas la séren atingidas por ciclones tropicales de l qu'outras: l leste de la [[República Popular de la China|China]] questuma ser atingida por dieç ciclones por anho, anquanto que nas [[Filipinas]] este númaro puode chegar la binte. [[Japon]], [[Oustrália]], [[Madagáscar|Madagascar]], ls países de l [[Caribe]], [[México]] i ls [[Stados Ounidos]] tamien son atingidos por ciclones to anho, mas an giral esses países stan mais preparados pa l'eibentual chegada dun ciclone tropical: ls Stados Ounidos, por eisemplo, ténen ua agéncia special pa la prebison i monitoramiento de ciclones, l [[Centro Nacional de Furacones]]. Antretanto, outros países son menos propensos ó nunca recíben an sues cuostas un ciclone tropical. Ls países banhados pul [[Mar Arábico]] i l [[Golfo de Bengala]] puoden ser afetados por ciclones tropicales de grande antensidade ua beç an cinco anhos, anquanto que l [[Atlántico Sul]], adonde las augas son demasiadamente fries para suportar ciclones tropicales, la geraçon desses sistemas ténen quedado mais quemun. == Strutura física == {| class="wikitable" style="float:right; font-size:92%; margin-right:0;" |- ! colspan=2 style="background: #cf;" | Tamanhos de ciclones tropicales |- !Isóbara mais sterna || Tipo |- |Menor de l que 2 graus de latitude (< 222&nbsp;Km) ||Mui pequeinho/nano |- |2 a 3 graus (222 a 333&nbsp;Km)||Pequeinho |- |3 a 6 graus (333 a 666&nbsp;Km)||Médio/normal |- |6 a 8 graus (666 a 888&nbsp;Km)||Grande |- |Mais de 8 graus de latitude (> 888&nbsp;Km)||Mui grande<ref name="JTWCsize">Joint Typhon Warning Center. [https://metocph.nmci.naby.mil/jtwc/menu/JTFAQ.html#tcsize Q: What is the aberage size of la tropical cyclone?]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Besitado an [[4 de Júlio]] de [[2007]].</ref> |} Todos ls ciclones tropicales son naturalmente árias de [[cumbeçon atmosférica]], adonde l'aire caliente i úmido sobe para altas camadas de l'atmosfera, i l'aire friu i seco çce outra beç para superfice.<ref name="cumbec"/> Esse porcesso causa la diminuiçon de la [[presson atmosférica]] na superfice. Por esso, ciclones tropicales son cunsidrados [[ciclone|árias de baixa presson atmosférica]].<ref name="prss"/> Las mediçones de la presson atmosférica ne ls centros de ls ciclones tropicales stan antre las menores yá registradas mundialmente al [[nible médio de l mar|nible de l mar]].<ref name="ABC pressures">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]] | outor = Symonds, Stebe |titulo = Highs and Lows | obra = Wild Weather | data = [[17 de Nobembre]] de [[2003]] | acessodata = 2007-03-23 | url = http://www.abc.net.au/northcoast/stories/s989385.htn}}</ref> Esses sistemas tropicales son un de ls fenómenos meteorológicos mais antensos de la [[atmosfera terrestre]] i son mobidos pula liberaçon de grandes cantidades de [[entalpia de baporizaçon|calor de cundensaçon]], quando l'aire úmido ye liebado para camadas mais altas na atmosfera i sue [[houmidade|umidade]] associada se cundensa. La [[einergie térmica]] çponible atrabeç desse porcesso antensifica la cumbeçon atmosférica.<ref name="retro"/> L ciclone tropical funciona cumo un grande "aspirador", sugando l'aire de la superfice i spulsando-lo an altas altitudes. La defrença de presson atmosférica antre l centro de l ciclone i sues bizinhanças gírun la [[fuorça de gradiente de presson]], qu'acelera l'aire pa l centro de l sistema tropical,<ref name="fgp"/> mas la [[fuorça de Coriolis]] pon esta massa d'aire an mobimiento an rotaçon, ne l sentido horairo ne l'heimisfério sul i antihorairo ne l'heimisfério norte.<ref name="BritTCtrackcoriolis"/> [[Fexeiro:Typhonsizes.jpg|left|thumb|270px|Ls tamanhos relatibos de l [[tufon Tip]], de l [[ciclone Tracy]] i de ls Stados Ounidos Cuntinentales.]] Ne l centro de l ciclone, l'aire ascende para altitudes mais altas i se esse fluxo d'aire fur suficientemente antenso, surge l [[uolho (ciclone)|uolho]].<ref name="JetStrean struture"/> Naturalmente, l centro de l ciclone tropical ye mais caliente de l que sues bizinhanças.<ref name = "AOML FAQ A7">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]] | outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is an stra-tropical cyclone? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 2007-03-23 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A7.html}}</ref> An altas altitides, surge un [[anticiclone]] lougo arriba de l sistema tropical, pus l'aire einicialmente "sugado" ye spulso na alta troposfera, que se acumula i se mobimenta para fura de l ciclone i posta an rotaçon tamien pula fuorça de Coriolis, quanto mais rápido fur l porcesso de "sauston", mais antenso l ciclone poderá quedar.<ref name="educ"/> Ua beç que la percipal fuonte d'einergie dun ciclone tropical ye l'aire úmido, la sue caréncia ó auséncia puode seneficar l'anfraquecimiento ó la dissipaçon de l sistema.<ref name="Shays eit al 1989"/> === Tamanho === To ciclone tropical ye cumpuosto por ua circulaçon ciclónica cerrada de bentos. La medida de tamanho dun ciclone tropical ye detreminada pula mediçon de la çtáncia de sou centro de circulaçon de bentos até la region adonde la circulaçon ciclónica de bentos inda ye cerrada, berificada tecnicamente atrabeç de sue [[rebuolta de nible|isóbara]] cerrada mais sterna. Se la medida de l centeilha stubir menor de l que dous graus de [[latitude]] (222&nbsp;[[quilómetro|Km]]), anton l ciclone ye 'mui pequeinho' ó 'nano'. Se la medida de l centeilha stubir antre 2 a 3 graus (222 a 333&nbsp;Km), anton l ciclone ye cunsidrado 'pequeinho'. Se la medida de l centeilha stubir antre 3 a 6 graus (333 a 666&nbsp;Km), anton l ciclone será cunsidrado un ciclone de 'tamanho normal'. Ciclones tropicales son cunsidrados 'grandes' quando sou centeilha medir antre 6 a 8 graus (666&nbsp;Km a 888&nbsp;Km). Ciclones tropicales son cunsidrados ‘mui grandes’ quando l sou centeilha ultrapassa 8 graus (mais de 888&nbsp;Km).<ref name="JTWCsize"/> Eesisten inda outros métodos de detreminar l tamanho dun ciclone tropical, cumo por eisemplo la medida de l [[centeilha de bento mássimo|centeilha de bentos mássimos]].<ref>[[Bureau of Meteorology]]. [http://www.buono.gob.au/bmrc/pus/tcguide/ch2/ch2_4.htn Australian Gobernment Bureau of Meteorology]{{Lhigaçon einatiba|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ([[léngua anglesa|anglés]]) Besitado an [[24 de Febreiro]] de [[2008]].</ref><ref name="Liu / Chan AMS">{{cite journal | outhor = K. S. Liu and Johnny C. L. Chan | url = http://ams.allenpress .com/perlserb/?SESSID=28a79df53585df59461ab347756adff8&request=get-document&doi=10.1175%2F1520-0493(1999)127%3C2992%3ASOTCAI%3E2.0.CO%3B2 | title = Size of Tropical Cyclones las Anferred fron ''ERS-1'' and ''ERS-2'' Data | acessdate = 2008-02-24 | month = Dezembre | year = 1999 | issue = 12 | belume = 127 | journal = [[Monthly Weather Rebiew]] }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Dinámica: cumbeçon atmosférica, fuorça de gradiente de presson i fuorça de Coriolis == {{AP|Cumbeçon atmosférica|Fuorça de gradiente de presson|Fuorça de Coriolis}} [[Fexeiro:Hurricane struture graphic t.jpg|thumb|250px|Strutura dun ciclone tropical. La massa d'aire caliente i úmido na superfice segue ciclonicamente pa l centro de l sistema, adonde ascende, formando l'uolho i la parede de l'uolho. An altas altitudes, l'aire yá seco i friu, segue para fura de l sistema an sentido anticiclónico]] Ls ciclones tropicales forman-se a partir de l'ourganizaçon de regiones de [[cumbeçon atmosférica]] subre las augas calientes de ls ouceanos tropicales.<ref name="aomlfaq">{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A15.html|titulo=How de l tropical cyclones forn?|publicado=Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory|obra=Hurricane Research Dibesion|data=|acessodata=26/7/11|outor=Landsea, Christopher}}</ref> La cumbeçon atmosférica, cumo an qualquiera fluido, ye ua forma de çtribuiçon de [[calor]].<ref name="cumbec">{{Citar web|lengua=|url=http://penta3.ufrgs.br/CESTA/fesica/calor/cumbecao.html|titulo=Cumbeçon|publicado=Ounibersidade Federal de l Riu Grande de l Sul|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor=}}</ref> Subre augas calientes, l'aire ye calecido i torna-se menos denso, tendendo a subir para camadas atmosféricas mais altas, assi cumo un [[balon|balon d'aire]] caliente. Esse aire tamien stá carregado de [[houmidade|umidade]] i quando essa massa d'aire se eileba para camadas atmosféricas mais altas, adonde la [[temperatura]] ye menor, l'umidade associada se cundensa.<ref name="cumbecatn">{{Citar web|lengua=anglés|url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/%28Gh%29/guides/mtr/hyd/cund/cumb.rxml|titulo=Cumbetion: atmospheric motiones in the bertical diretion |publicado=University of Eillinois at Ourbana-Champaign|obra=Department of Atmospheric Sciences (DAS)|data=|acessodata=26/7/11|outor=}}</ref> La cundensaçon de l [[oupor d'auga]] libera [[calor latente]] i cuntribui pa l calecimiento de la massa d'aire an eilebaçon, antensificando inda mais l porcesso de cumbeçon i funcionando cumo ua [[retroalimentaçon|retroalimentaçon positiba]] pa l fenómeno. An outras palabras, la persença d'aire úmido funciona cumo un "cumbustible" pa la manutençon de la region de cumbeçon.<ref name="retro">{{citar web|lengua=anglés|outor=[[Kerry Emanuel]]|url=http://wind.mit.edu/~emanuel/anthro2.htn|publicado=Massachusetts Anstitute of Technology |titulo=Anthropogenic Effets on Tropical Cyclone Atebity|acessodata=25-02-2008}}</ref> Cumo l'aire sobe para camadas mais altas de l'atmosfera an regiones de cumbeçon, la [[presson atmosférica]] tende a diminuir na superfice. Antoce, na region de cumbeçon, la presson atmosférica ye menor de l que nas bizinhanças.<ref name="prss">{{Citar web|lengua=anglés|url=http://myweb.cwpost.liu.edu/bdibener/notes/atmospheric_cumbetion.htn|titulo=Atmospheric cumbetion and Climate in la Nutshell|publicado=|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor=}}</ref> La defrença de presson atmosférica antre la region de cumbeçon i las bizinhanças causa l surgimiento de la [[fuorça de gradiente de presson]], percipal fator de l'ourige de ls [[bento]]s. La fuorça de gradiente de presson surge cumo cunsequéncia de la tentatiba d'eiquilíbrio de la presson atmosférica an defrentes regiones: l bento flui de regiones adonde la presson atmosférica ye maior para regiones adonde la presson ye menor.<ref name="fgp">{{Citar web|lengua=|url=http://fesica.ufpr.br/grimn/aposmeteo/cap7/cap7-2.html|titulo=Fuorça de gradiente de presson|publicado=Ounibersidade Federal de l Paraná|obra=Departamiento de Física|data=|acessodata=26/7/11|outor=Grimn, Alice Marlene}}</ref> Antretanto, essa [[adbeçon]] (mobimiento horizontal) de ls bentos causa l'eifeito ouposto: son trasportados pa la region de cumbeçon atmosférica mais aire úmido, qu'alimenta essa region cun mais calor, antensificando-la desta maneira. Quanto mais aire úmido angressar na region de cumbeçon, mais antensa eilha será.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.po.gso.uri.edu/Numerical/tropcyc/motibation.html|titulo=Motibation|publicado=Graduate Schol of Ouceanography|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor=}}</ref> Nas camadas mais altas de la troposfera, l'aire que prebiamente era caliente i úmido sfria i seca i ye spluso de la region de cumbeçon. Cumo l'aire friu ye mais denso, retorna pa las camadas mais baixas de l'atmosfera, podendo outra beç se calecer i umedecer i fazer parte outra beç de l porcesso de cumbeçon.<ref name="educ"/> [[Fexeiro:Hurricane-profile-t.sbg|thumb|squierda|Corte trasbersal dun ciclone tropical. Las setas andican la direçon de l bento]] Antretanto, para qu'esse porcesso ocorra, ye eissencial que nun haba defrenças seneficatibas de [[belocidade]] horizontal nas dibersas camadas de la [[troposfera]]. Essas defrenças de belocidade son coincidas cumo [[cisalhamiento de l bento]]: se ls balores de l cisalhamiento de l bento fúren seneficatibamente altas, la region de cumbeçon nun se sustenta, pus l ciclo de l'aire adonde l'aire caliente i úmido i caliente sobe i l'aire friu i seco çce nun se cumpleta; ye literalmente "cisalhado" pulas defrentes belocidades de las camadas horizontales de la troposfera.<ref name="cislh">{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.antechopen .com/source/pdfs/15331/InTech-How_bertical_wind_shear_affets_tropical_cyclone_antensity_change_an_oberbiew.pdf|titulo=How Bertical Wind Shear Affets Tropical Cyclone Antensity Change -antru An Oberbiew|publicado=InTech Oupen|obra=University of Utah|data=|acessodata=26/7/11|outor=Thatcher, Lebi; Zhaoxia Pu}}</ref> Esse porcesso de cumbeçon atmosférica, naturalmente [[barotropia|barotrópica]], ocorre solo an augas calientes de ls ouceanos tropicales, adonde la [[temperatura de la superfice de l mar]] ye superior a 26°C. Nessas cundiçones, hai aire úmido suficiente para que la region de cumbeçon se sustente. Por outro lado, nun hai aire úmido suficiente subre augas mais fries ó subre cuntinentes, nun tenendo, antoce, cundiçones pa la sustentaçon dua region de cumbeçon.<ref name = "AOML FAQ A15">{{ citar web |lengua =[[léngua anglesa|anglés]]|outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: How de l tropical cyclones forn? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 26-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A15.html}}</ref> An regiones de cumbeçon atmosférica seneficatiba, eisiste un punto adonde la presson atmosférica ye a menor, andicando sou centro.<ref name="prss"/> La presson atmosférica eileba-se quando se çtancia radialmente desse centro.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://kidlat.pagasa.dost.gob.ph/genmet/tropicalcyclone/features_of_la_tropical_cyclone.html|titulo=Features of la Tropical Cyclone|publicado=Admenistraçon de Serbícios Atmosféricos, Geofísicos i Astronómicos de las Filipinas|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor=}}</ref> Cumo ls bentos fluen de regiones adonde la presson ye maior para regiones adonde la presson ye menor, ls bentos seguen radialmente para esse centro.<ref name="fgp"/> Antretanto, las regiones de cumbeçon tropical normalmente ténen dimensones maiores de l que cientos de quilómetros, podendo chegar a 2 000&nbsp;Km de diámetro,<ref name="JTWCsize"/> i l'aire an mobimiento ye zbiado de sue trajetória radial enicial pula [[fuorça de Coriolis]], ua [[fuorça fitícia]] que se manifesta subre [[referencial|referenciales]] nó-inerciales an rotaçon. Cumo la própia Tierra cumpleta ua buolta an si mesma la cada 24 horas, lougo eisiste la fuorça de Coriolis subre la superfice terrestre. Tal fuorça ye perpendicular al eixe de la Tierra i ten maior pronunciaçon nas [[zona polar|regiones polares]], adonde la superfice tamien stá próssima de ser perpendicular an relaçon al eixe de la Tierra (ne ls polos sul i norte, la superfice ye satamente perpendicular al eixe de la Tierra, eignorando-se l relebo).<ref name="BritTCtrackcoriolis">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Ancyclopædie Britannica]]|url=http://www.britannica .com/eb/article-247936/tropical-cyclone#849004.hok|titulo=Tropical cyclone: Tropical cyclone tracks|acessodata=25-02-2008}}</ref><ref name="coriolisgrimn">{{Citar web|lengua=|url=http://fesica.ufpr.br/grimn/aposmeteo/cap7/cap7-3.html|titulo=Fuorça de coriolis|publicado=Ounibersidade Federal de l Paraná|obra=Departamiento de Física|data=|acessodata=26/7/11|outor=Grimn, Alice Marlene}}</ref> [[Fexeiro:Coriolis effet09.png|thumb|Diagrama de ls fluxos d'aire an direçon al centro dun ciclone tropical. La [[fuorça de Coriolis]] causa la deflexon de ls bentos an direçon anti-horairo ne l'heimisfério norte]] La fuorça de Coriolis ten menor pronunciaçon nas [[zona tropical|regiones trópicas]], adonde la propabelidade pa la formaçon de ciclones tropicales ye maior. La superfice nessas regiones ye praticamente paralela al eixe de la Tierra, inibindo ls eifeitos de la fuorça de Coriolis (la superfice ye satamente paralela al eixe de la Tierra na [[Linha de l Eiquador]] i la fuorça de Coriolis ye nula subre essa linha).<ref name="coriolisgrimn"/> La fuorça de Coriolis age cumo un [[torque]] que pon an rotaçon l bento que se ancaminha pa l centro de la region de cumbeçon. Assi, to la massa d'aire que segue pa l sou centro ye posta an rotaçon pula fuorça de Coriolis. Forma-se assi ua region ciclónica de bentos an torno de l centro de la region de cumbeçon. Mas, ua circulaçon ciclónica d'ourige tropical forma-se solo quando hai aire úmido suficiente, ó seia, nas regiones tropicales. Cuntraditatoriamente, son nas regiones trópicas adonde la fuorça de Coriolis ye menos pronunciada. Ye por esse motibo que ciclones tropicales nun se forman questumeiramente an latitudes menores que 5°, mas tamien nun se forman cun regularidade an latitudes maiores que 30°, adonde nun hai aire úmido suficiente pa la sue formaçon i sustentaçon.<ref name="BritTCtrackcoriolis"/><ref name="BOMmap">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| obra = [[Bureau of Meteorology]] | url = http://www.buono.gob.au/bmrc/pus/tcguide/ch1/figures_ch1/figure1.9.htn | titulo = Worldwide Tropical Cyclone Tracks 1979-88 | outor = Neumann, Charles J. | acessodata = 12-12-2006}}</ref> La fuorça de Coriolis ye respunsable solo pul zbio de la trajetória enicial de ls bentos na direçon radial, para sentido anti-horairo ne l [[heimisfério norte]] i pa l sentido horairo ne l [[heimisfério sul]], mas nun ye respunsable pula antensificaçon dun ciclone tropical.<ref name="BritTCtrackcoriolis"/> L'antensificaçon ye causada pul zambolbimiento de l porcesso cíclico de la cumbeçon atmosférica, que depende mui de la cantidade d'aire úmido çponible.<ref name="retro"/> Quando la region de cumbeçon atmosférica stá dotada dua circulaçon ciclónica de bentos, cun [[bento mássimo sustentado|bentos mássimos sustentados]] superior a 12,5&nbsp;m/s, tal region ye zeignada cumo ua depresson tropical i yá puode ser cunsidrada cumo un ciclone tropical típico.<ref name="AOML FAQ B2">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What are the upcoming tropical cyclone names? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 2006-12-11 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/B2.html | lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> La percipal caratelística dun ciclone tropical zambolbido ye la sue coluna d'aire ascendente an sou centro, que faç parte de l porcesso de cumbeçon atmosférica. Esta coluna será mais bien struturada i zambolbida quanto mais antensa fur la cumbeçon atmosférica. Nesta coluna d'aire ascendente, l'aire caliente i úmido sobe an rotaçon.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.lakeriewx .com/Meteo241/ResearchTopicFour/HurricaneStruture.html|titulo=Hurricane Struture|publicado=|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor= Thornton, Mark La.}}</ref> Quanto mais zambolbida fur esta coluna d'aire ascendente, mais aire úmido i caliente subirá an rotaçon, que terá tamien ua maior [[belocidade angular]].<ref name="educ"/> Na superfice, ls menores balores de presson atmosférica son registrados nessa coluna:<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://mset.rst2.edu/portfolios/k/khanna_m/meteorology/hurricanes.htn|titulo=Hurricanes|publicado=|obra=|data=|acessodata=26/7/11|outor= Khanna, Niru}}</ref> quanto mais brusca fur la bariaçon de la presson atmosférica de l centro an cumparaçon culas bizinhanças, maior será la fuorça de gradiente de presson i maior será l fluxo d'aire que fazerá parte de la circulaçon ciclónica de bentos.<ref name="fgp"/> Se la massa d'aire angressante tubir umidade an abundáncia, mais antenso l porcesso de cumbeçon será.<ref name="retro"/> == Macánica ciclónica == Cumo l'aire ten [[massa]] i adquire belocidade tangencial quando adentra a la circulaçon a ua cierta çtáncia de sou centro, puode-se dezir que tal massa ten [[momiento angular]]. Basicamente l momiento angular dessa massa d'aire na circulaçon ciclónica se cunserba (solo [[torque]]s sternos altórun l momiento angular i buona parte desses torques ye repersentada puls torques d'atrito cula própia superfice de l'ouceano). Cumo la massa d'aire se aprossima de l centro ciclónico cul passar de l tiempo (la coluna d'aire ascendente funciona cumo un "aspirador", cunsequéncia de la fuorça de gradiente de presson), debe ganhar belocidade tangencial para que l momiento angular se cunserbe. Por esso, ls bentos son mais fuortes ne l centro de l ciclone de l qu'an sous alredores.<ref name="educ"/> Cumo la massa d'aire ye úmida, essa umidade tamien se cuncentra ne l centro de l ciclone, causando seberas [[tempestade]]s i [[scarabanada]]s. Nun detreminado anstante, ls torques d'atrito cula superfice de l mar, la fuorça de gradiente de presson, qu'age cumo ua [[fuorça centrípeta]], la fuorça de Coriolis, que cuntina agindo anquanto la massa d'aire se aprossima de l centro ciclónico i la própia [[inércia]] de la massa d'aire an rotaçon se eiquelibran nas eimediaçones de l centro. A partir d'anton, nun hai outro camino la nó ser l'ascendéncia de l'aire pa las camadas mais altas de la troposfera.<ref name="retro"/><ref name="educ"/> === Uolho i l núcleo anterno === {{AP|Uolho (ciclone)}} [[Fexeiro:Hurricane Wilma eye.jpg|thumb|230px|Uolho de l [[furacon Wilma]], an 2005. Nota-se un grande "eifeito stádio": l diámetro na base de l ciclone ye menor de l qu'an altas altitudes]] Un ciclone tropical age cumo un "aspirador" gigantesco: ua grande cantidade d'aire ye sugado de la superfice i liebado para camadas mais altas de l'atmosfera. Se l fluxo d'aire nessa coluna fur suficientemente antensa, surge ne l centro de l ciclone ua region libre de [[nubre|nubres]] coincida cumo [[uolho (ciclone)|uolho]]. Na superfice, las cundiçones meteorológicas ne l'uolho son normalmente calmas, esto ye, sin chubas ó bentos fuortes, i ye possible ber parte de l cielo sin nubres.<ref name="JetStrean struture"/> Ye ne l'uolho que se situan ls menores balores de [[presson atmosférica]]: ne l'uolho de l [[tufon Tip]], ne l'auge de sue antensidade, la presson atmosférica staba an 870 [[Bar (ounidade)|melibares]], a menor presson atmosférica la nible de l mar yá registrada na stória.<ref name="jtwc"/> L'uolho ye normalmente circular an sue forma i puode bariar antre 3 a 370 [[quilómetro]]s de diámetro.<ref name="WilmaTCR">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|url=http://www.nhc.noaa.gob/pdf/TCR-AL252005_Wilma.pdf | formato=PDF | titulo= Tropical Cyclone Report: Hurricane Wilma: 15-25 Otober 2005 | obra=[[NHC]] | data=[[28 de Setembre]] de [[2006]]|acessodata=14-12-2006}}</ref><ref name="MWR Lander 1999">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Lander, Mark La. | titulo = La Tropical Cyclone with la Bery Large Eye | url = http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0493/127/1/pdf/i1520-0493-127-1-137.pdf | formato =PDF | obra = Monthly Weather Rebiew | data = Janeiro de 1999 | acessodata=14-12-2006}}</ref> Ciclones tropicales particularmente antensos puoden eisibir uolhos cun diámetro mui pequeinho an cumparaçon cul restante de la tempestade. Tales uolhos son coincidos cumo "buracos d'alfinete" i andican que la belocidade de l fluxo d'aire ascendente ye mui grande.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://ams .comfex .com/ams/pdfpapers/138273.pdf|titulo=Pinhol Eyes in Tropical Cyclones|data=|acessodata=27/7/11|outor=Musgrabe, Kate D. ;Schubert, W. H. ; Dabis, C. La.|obra=Ounibersidade de l Stado de Colorado|publicado=Sociadade Meteorológica Amaricana}}</ref> L'uolho "buraco d'alfinete" giralmente andica un ciclone tropical de grande antensidade, mas hai cuntrobersas na çcriçon de sue macánica.<ref name="eye">{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A11.html|titulo=What Is The "Eye"|data=|acessodata=27/7/11|outor=Landsea, Christopher|obra=Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory||publicado=Hurricane Reserach Dibesion}}</ref> Mas, l'uolho ocorre solo an ciclones tropicales antensos i bien struturados. An sistemas menos antensos, la coluna d'aire ascendente nun stá cumpletamente struturada, permitindo la formaçon de densas regiones de tempestade an sou centro. Essas pesadas nubres son coincidas cumo [[uolho (ciclone)|centro denso nubrado]] i ye ua ária adonde hai antensa atebidade de troboadas i bentos.<ref name="CDO AMS">{{citar web|outor = Adereçan Meteorológica Society | url = http://amsglossary.allenpress .com/glossary/browse?s=c&p=19 | titulo = AMS Glossary: C | obra = Glossary of Meteorology | acessodata=14-12-2006}}</ref> An ciclones tropicales fracos, la percipal region d'atebidade meteorológica son ls centros densos nublados.<ref name = "AOML FAQ A9">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and meteorológica Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is la "CDO"? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 23-03-2007 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A9.html}}</ref> [[Fexeiro:Hurricane Isabel eye fron ISS (eidit 1).jpg|thumb|230px|squierda|Uolho de l [[furacon Isabel]], an 2003. L'uolho de l furacon Isabel ye dezenas de bezes maior de l que l'uolho de l furacon Wilma]] Las cundiçones mais seberas dun ciclone tropical son ouserbados an torno de l'uolho, an bandas de tempestade qu'eimediatamente l rodeian i por esso son coincidas cumo la "parede de l'uolho". Basicamente, la parede de l'uolho ye ua circunferéncia de tempestades biolentas i ye nesta region dun ciclone tropical que son ancontrados ls bentos mais fuortes, adonde las tempestades alcançan l pico d'antensidade i tamien adonde la [[precipitaçon (meteorologie)|precipitaçon]] ye la maior. Ls maiores danos dun ciclone tropical son causados quando la parede de l'uolho atinge la cuosta litoránea.<ref name="JetStrean struture"/> An sistemas particularmente antensos, la parede de l'uolho puode eisibir ua curbatura bertical caratelística, que lembra un stádio circular an eimaiges de satélite de buona resoluçon. Ls meteorologistas refíren- se l'este fenómeno cumo ''[[uolho (ciclone)#Eifeito estádio|eifeito stádio]].''<ref name="MWR 1996 AHS summary">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Pasch, Richard J. and Lixion Abila | titulo = Atlantic Hurricane Season of 1996 | obra = Monthly Weather Rebiew | url = http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0493/127/5/pdf/i1520-0493-127-5-581.pdf | formato = PDF | data = Maio de 1999 |acessodata = 14-12-2006}}</ref> La coluna d'aire qu'ascende lougo arriba de la superfice gira a ua grande [[belocidade angular]]. Basicamente, quien mantén l'aire an rotaçon ye la grande [[fuorça de gradiente de presson]] ne l'anterior de ciclones tropicales, qu'age cumo ua [[fuorça centrípeta]]: la [[fuorça de Coriolis]] solo causa l'ampulso enicial pa l sistema girar. Antretanto, la belocidade angular de l ciclone diminui cun altura, mas nanhun [[torque]] ye eisercido subre la massa d'aire an rotaçon an maiores altitudes, pus stá libres de ls torques d'atrito na superfice. Antoce, l [[momiento angular]] se cunserba i por bias desso l [[centeilha]] de l'uolho debe ser maior cunforme l'altitude.<ref name="educ">{{Citar web|url=https://www.i-eiducation.psu.edu/meteo241/node/2291|titulo=Dynamics of Tropical Cyclones|obra=Pennsilbanya State University|data=|arquibourl=http://www.webcitation.org/60QjP7xeJ|arquibodata=24/7/11|acessodata=24/7/11}}</ref> L'uolho dun ciclone tropical puode subrebibir durante to l tiempo an que l sistema stá antenso. Mas, alguns ciclones tropicales puoden sofrer [[uolho (ciclone)#Ciclos de reposiçon de la parede de l'uolho|ciclos de sustituiçon de la parede de l'uolho]]. Quando atinge sou pico d'antensidade, normalmente apersentan ua parede de l'uolho mui bien zambolbida. Nestes ciclones, l'uolho ye menor an diámetro i por bias desso la parede de l'uolho tamien terá un diámetro menor. Cumo l [[centeilha de bento mássimo|centeilha de bentos mássimos]] stá cuncentrado na parede de l'uolho, puode tener un diametro que barie de 10 a 25 quilómetros an sistemas particularmente antensos. Antretanto, bandas de tempestade mais sternas puoden se ourganizar para formar outro anielho de tempestades i troboadas, ua nuoba parede de l'uolho. Esta nuoba parede de l'uolho ampeça a ousar l'einergie çponible einicialmente pa la purmeira parede de l'uolho: nun detreminado anstante, to l'einergie çponible pa l ciclone stá sendo debedida pa las dues paredes de l'uolho, i an causos mais ralos, para trés paredes. Antoce, las paredes de l'uolho nun puoden usufruir de l'einergie total çponible andebidualmente i l'antensidade de l ciclone tropical diminui. Normalmente, la parede de l'uolho que circunda eimediatamente l'uolho smaece i zaparece i la segunda parede de l'uolho passa a usufruir de to l'einergie total çponible. Assi, l ciclone puode buoltar a tener la sue antensidade enicial ó an alguns causos, l ciclone poderá star mais antenso passado la sustituiçon de la parede de l'uolho treminar, pus l'einergie çponible puode ser maior de l qu'antes de l ciclo de sustituiçon.<ref name="eye"/><ref name = "AOML FAQ D8">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and Atmospheric Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What are "cuncentric eyewall cycles" (or "eyewall replacement cycles") and why de l they cause l'hurricane's maximun winds to weaken? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 14-12-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/D8.html}}</ref> === Bandas de tempestade === [[Fexeiro:Heita trmm2004005 lrg.jpg|thumb|Las bandas de tempestade de l ciclone Heita, an 2004, esson mostradas an azul (menor antensidade) a burmeilho (maior antensidade) nessa eimaige de l satélite de la Misson de Mensuramiento de Chubas Tropicales. Nessa eimaige ye possible eidantificar la parede de l'uolho que rodeia cumpletamente l centro de l sistema i outras bandas mais sternas de tempestade.]] [[Scarabanada|Bandas de tempestade]] son bandas de nubres que porduzen tempestades i troboadas qu'acumpanhan l giro de l ciclone, orbitando sou centro, resultado na grande cantidade d'aire úmido qu'adentra la circulaçon ciclónica. Ls bentos fuortes i troboadas ocorren nessas bandas de tempestade, specialmente se essas stan bien zambolbidas i circundan cumpletamente l'uolho. Muitas bezes la circulaçon cerrada de ls bentos puode nun ser totalmente prenchida por bandas de tempestade, habendo regiones sin chubas, ambora l bento antre las bandas de tempestade nun cesse cumpletamente. [[Tornado]]s frequentemente ocorren nas bandas de tempestade dun ciclone tropical.<ref name="JetStrean struture">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]] | url = http://www.srh.noaa.gob/jetstrean/tropics/tc_struture.htn | outor = National Weather Serbice | obra = [[National Oceanic & Atmospheric Admenistration]] | titulo = Tropical Cyclone Struture | acessodata = 2006-12-14 | obra = JetStrean - An Online Schol fur Weather | data = [[19 de Outubre]] de [[2005]]}}</ref> [[ciclone tropical anular|Ciclones tropicales anulares]] se çtinguen d'outros ciclones pula çposiçon de sues bandas de tempestade drento de la circulaçon ciclónica de bentos: estes apersentan ua maciça banda tempestuosa an torno de sou uolho, cun un diámetro specionalmente grande, i nun apersentan outras amportantes bandas de tempestade.<ref name="KnaffJournal">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| url = http://www.ssec.wisc.edu/~kossin/articles/annularhurr.pdf | titulo = Annular Hurricanes | acessodata = 2006-07-23 | anho = 2003 | més = Abril | formato = [[PDF]] | obra = Weather and Forecasting}}</ref> Anquanto todos ls ciclones tropicales requíren [[zona de dibergéncia|dibergéncias atmosféricas]], ó seia, ua grande facelidade de scoamiento de l bento nas camadas mais eilebadas de la [[troposfera]] para cuntináren la se antensificar, la dibergéncia atmosférica an ciclones tropicales tamien stá an todas las direçones a partir de sou centro, permitindo la formaçon de nuobas bandas de tempestade quando las cundiçones meteorológicas stan faborables. === Anticiclone na alta troposfera === Un ciclone tropical age cumo un grande "aspirador" na superfice: a partir de sou centro l'aire ye lançado para camadas mais altas de l'atmosfera, formando assi la sue coluna de bento bertical ascendente.<ref name="educ"/> An sistemas particularmente antensos, l fluxo d'aire ampede que nubres séian formadas, formando assi l [[uolho (ciclone)|uolho]]. Cumo l ciclone tropical "suga" l'aire na superfice, la presson atmosférica ye seneficatibamente menor ne l sou centro de l que nas bizinhanças. Antretanto, an sou topo l ciclone "spulsa" l'aire, formando assi na alta troposfera un [[anticiclone]], ó seia, ua ária adonde la presson atmosférica ye maior de l que nas bizinhanças. La fuorça de Coriolis tamien causa l sou mobimiento anticiclónico, ambora essa fuorça seia, cuntraditatoriamente, l causador de l mobimiento ciclónico de l sistema an baixas altitudes.<ref name="educ"/> Na alta troposfera, l'aire seco i friu tende a salir de l centro de l sistema, causado pul stablecimiento dua fuorça de gradiente de presson cun sentido radial amberso al ouserbado na superfice i sensibelmente mais fraca. Por bias desso, l'anticiclone arriba de l ciclone ye giralmente menor i ten un [[mobimiento circular]] retrógrado an relaçon l'este.<ref name="educ"/> Cumo caratelística de ls anticiclones, nun hai la persença de cantidades seneficatibas d'umidade,<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.weatherquestiones .com/What_is_an_anticyclone.htn|titulo=What Is An Anticyclone|publicado=Weather Questiones|obra=|data=|acessodata=27/7/11|outor=}}</ref> que fura prebiamente "ousado" pul ciclone. Dependendo de l'altitude, ls [[bento]]s associados a un sistema tropical na superfice puoden ser stremamente antensos, mas anfraquecen-se cunforme l'altitude. Nua detreminada altura, la circulaçon ye anterrompida i passa, a partir d'anton, a girar retrogradamente, yá libre d'umidade. Mas, para que l sistema tropical se mantenha atibo, ye necessairo que la coluna d'aire ascendente se mantenha antata i defrenças de [[belocidade]] antre las camadas atmosféricas, [[cisalhamiento de l bento]], simplesmente puoden quebrá-la, danificando to la strutura de l ciclone tropical.<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|obra=University of Eillinois|url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hurr/grow/home.rxml |titulo=Hurricanes|acessodata= 2006-10-21}}</ref><ref>{{citar libro|Léngua=[[léngua anglesa|anglés]]||Títalo=Flod Geomorphology |Outor= R. Craig. Kochel, Bitor R. Baker, Peter C. Patton|Anho= 1988|Obra=Wiley-Anterscience|Id=ISBN 0-471-62558-2|Url= http://books.gogle .com/books?bid=ISBN0471625582&id=snLfbo2w-ngC&pg=PA18&lpg=PA18&ots=chABkSpKQ9&dq=%22Tropical+Cyclone%22+%22wind+shear%22&ie=ISO-8859-1&output=html&sig=ab-CZCexGMtTR2KBBtbXryYzr68}}</ref> [[Fexeiro:Hurricane Isabel 10 set 2003 1640Z.jpg|thumb|230px|squierda|Las nubres pronunciadas i assimétricas l'oeste (dreita) de l furacon Isabel andican l'eisisténcia dun antenso jato de fluxo de salida d'aire an altas altitudes]] L mobimiento circular retrógrado de l'anticiclone arriba de l sistema tropical que gira ciclonicamente tamien puode ser analisado atrabeç de sou [[momiento angular]]. L'aire úmido i caliente de superfice qu'angressa la circulaçon ciclónica de bentos adquire un momiento angular que basicamente ye mantido durante to l sou trajeto an direçon al centro de l sistema. Esse ye l percipal motibo de ls grandes balores de belocidade angular de ls bentos an torno de l'uolho an sistemas zambolbidos, pus, para que l momiento angular seia cunserbado anquanto l centeilha diminui, la belocidade angular deberá oumentar. Mas, la massa d'aire an rotaçon de fato perde momiento angular para [[torque]]s d'atrito cula superfice oceánica. Assi qu'essa massa d'aire ampeça a ascender para regiones mais altas de la troposfera, ls torques d'atrito perden amportança i a partir d'anton, l momiento angular berdadeiramente ye cunserbado. Quando essa massa d'aire perde calor i umidade an altas altitudes, tende-se a afastar de l centro de l sistema, oumentando assi sou centeilha. Nun detreminado anstante, l centeilha ye mui grande para que la belocidade angular seia positiba (an relaçon a la circulaçon de bentos de superfice). Cumo esse centeilha crítico ye inda menor de l que l centeilha ouriginal de la massa d'aire qu'angressou a la circulaçon de bentos de superfice, para qu'alcance l sou centeilha ouriginal, la massa d'aire debe adquirir belocidade angular retrógrada, criando assi ua circulaçon anticiclónica de bentos na alta troposfera.<ref name="educ"/> Ambora ls bentos ne l'anticiclone d'alta troposfera séian seneficatibamente mais fracos de l que na superfice (puoden nun passar de 5&nbsp;m/s), an ciclones an zambolbimiento puoden haber regiones cun bentos d'até 50&nbsp;m/s. Pesquisas al longo de las radadeiras décadas rebelírun qu'essas regiones, coincidas cumo jatos de fluxo de salida d'aire, son eissenciales pa l zambolbimiento de ciclones tropicales, pus acelírun i facelitan l ciclo d'ascendéncia i çcendáncia de l'aire an regiones de cumbeçon.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://atmosdyn.yonsei.ac.kr/nrl/papers/100723/ksy100723_1.pdf|titulo=Sternal Anfluences on Hurricane Antensity: Part I: Outflow Layer Eddy Angular Momentun Fluxes|publicado=Sociadade Meteorológica Amaricana|obra=|data=15/4/89|acessodata=27/7/11|outor=Molinari, John; Bollaro, David}}</ref> An giral, tales jatos son facelitados pula persença d'outros fenómenos meteorológicos als alredores de l ciclone tropical. Quando ciclone stá antre un [[cabado]], ua ária alongada de baixa presson atmosférica, i outro [[anticiclone]], ó quando stá antre dous anticiclones cun sentidos de rotaçon ambersos (por stáren an heimisférios defrentes) ó inda quando hai la persença dun [[cabado tropical d'alta troposfera]] (coincidos pula sigla anglesa TUTT), an giral facelitan l scoamiento de l'aire de sou anticiclone d'alta troposfera, oumentando seneficatibamente la [[zona de dibergéncia|dibergéncia atmosférica]] i proporcionando la formaçon de jatos de fluxo de salida d'aire, claramente besibles an [[eimaige de satélite|eimaiges de satélites]] cumo ua banda de nubres assimétrica an relaçon al ciclone.<ref name="educ"/> Ls fluxos d'aire na alta troposfera frequentemente stan associados a nubres tipo [[cirrus]], ouriginadas de l'umidade restante de l'aire qu'ascendiu.<ref name = "NOAA preparedness"/> Estas nubres cirrus puoden ser ls purmeiros senhales de l'aprossimaçon dun ciclone tropical an regiones costeiras, porque puoden se afastar a bários quiómetros de l centro de l ciclone.<ref name = "AOML FAQ H5">{{ citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What's it like to go through l'hurricane on the ground? What are the early warning signes of an approaching tropical cyclone?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 26-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/H5.html}}</ref> == Mobimiento i trajetória == Ambora ls ciclones tropicales séian sistemas de grande porte, sou mobimiento na superfice son cuntrolados por bentos de scalas inda maiores - ls percipales fluxos de bentos na atmosfera terrestre. La trajetória dun ciclone tropical cul passar de l tiempo praticamente depende de forma sclusiba d'outros fenómenos meteorológicos an torno de l sistema.<ref name = "AOML FAQ G6">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What determines the mobement of tropical cyclones?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/G6.html}}</ref> === Alíseos === {{AP|Alísio{{!}}Alíseos}} [[Fexeiro:Tropical wabes s.jpg|thumb|250px|Anticiclone de ls Açores, un gigantesco [[anticiclone]] formado pul aire que regressa a la superfice antre las [[célula de Ferrel|células de Ferrel]] i de [[célula de Hadley|Hadley]], parte de la grande [[circulaçon atmosférica]] terrestre. Un anticiclone ne l'heimisfério norte gira ne l sentido horairo. Na borda sul de l'anticiclone de ls Açores l bento mobe-se de leste para oeste, formando ls alíseos. Ambebidos ne ls alíseos ancontran-se las [[óndia tropical|óndias tropicales]]]] Ls ciclones tropicales, localizados giralmente antre la [[linha de l Eiquador]] i l paralelo 30° norte ó sul, son liebados primariamente para oeste ó noroiste (heimisferio norte) ó sudoeste (heimisfério sul) por bentos [[alísio|alíseo]]s. Tales bentos alíseos fázen parte de la circulaçon de bentos de gigantescas [[alta subtropical|altas subtropicales]], persistentes i gigantescos anticiclones subre ouceanos ó cuntinentes que praticamente nun se locomoben.<ref name = "AOML FAQ G6"/> An detreminadas regiones de l planeta, ciclones tropicales forman-se a partir de [[óndia tropical|óndias tropicales]], [[cabado]]s de baixa presson adonde hai antensa atebidade cumbetiba.<ref name="MWR Abila 1995"/> Ne l Atlántico norte tropical i ne l Pacífico nordeste, ls [[alísio|bentos alíseos]] lieban las óndias tropicales para oeste ó noroiste, de la cuosta de la [[África]] até l [[Mar de l Caribe]], passan pula [[América Central]] i l [[México]] i por radadeiro alcançan l Pacífico centro-norte antes de perdíren sue umidade.<ref name=outogenerated3>{{ citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is an easterly wabe? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A4.html}}</ref> Ne ls Ouceanos Índico i Pacífico (tanto al norte cumo al sul destes ouceanos), la [[ciclogénese tropical]], porcesso pul qual un ciclone tropical forma-se i zambolbe-se, ye fuortemente anfluenciada pul mobimiento sazonal de la [[zona de cumbergéncia antertropical]], un cinturon de baixa presson atmosférica que rodeia to l planeta als alredores de la linha de l Eiquador, i por [[cabado de monçon|cabados de monçon]], regiones adonde hai antensa atebidade de [[monçon]]. Tales fenómenos meteorológicos nessas regiones tamien son giralmente ambebidos puls alíseos i zampenhan un papel mais amportante de l que las óndias tropicales.<ref name=outogenerated4>{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = DeCarie, Alex | obra = Millersbille University of Pennsylbania | url = http://snowball.millersbille.edu/~adecarie/ESCI344/sci344_lesson05_TC_climatology.html | titulo = Lesson 7 – Tropical Cyclones: Climatology. | work = ESCI 344 – Tropical Meteorology | anho = 2005 | acessodata = 26-11-2006}}</ref> === Bentos de médies latitudes === {{AP|Bentos de l'oeste}} [[Fexeiro:Ioke 2006 track.png|thumb|L camino de l [[Furacon Ioke|tufon Ioke]], an [[temporada de tufones ne l Pacífico de 2006|2006]]. Próssimo a la cuosta de l [[Japon]], Ioke ampeçou a seguir para nordeste assi qu'ancuontrou bentos d'oeste na borda norte de l gigantesco anticiclone subre l Pacífico que guiaba la direçon de ls bentos a la época]] Ls alíseos son parte de l'eimensa circulaçon anticiclónica de las altas subtropicales. Sou çlocamiento típico de leste para oeste puode ser anterrompido anquanto cuntinan a seguir pula periferie de las altas subtropicales. Nesse momiento, tales bentos perden sues caratelísticas tropicales i seguen belozmente pa l sentido ouposto, de l'oeste para leste. Nesse stágio, esses bentos recíben la chamaçon de [[bentos de l'oeste|bentos d'oeste]]. Un ciclone tropical an giral stá ambebido als alíseos, mas sue trajetória ye zbiada seneficatibamente quando estes bentos moben-se ne l sentido ouposto, qu'an giral son acelerados pula persença d'outras regiones de baixa presson an latitudes mais altas. Quando l ciclone tropical ampeça seguir ua treijatória mais pa l norte (heimisfério norte) ó mais pa l sul (heimisfério sul), l sistema ampeçou la sue "recurbatura", adonde debrebe alcançará latitudes mais altas adonde la superfice oceánica stará mais frie i l sistema a partir d'anton ampeçará la se anfraquecer debido a a menor çponibelidade d'aire úmido.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|obra=Marina de ls Stados Ounidos|url=http://www.nrlmry.naby.mil/~chu/chap4/se200.htn|titulo=Setion 2: Tropical Cyclone Motion Treminology|acessodata=10-04-2007}}</ref> Un tufon mobendo-se pul Ouceano Pacífico an direçon a la [[Ásia]], por eisemplo, eirá recurbar próssimo a la cuosta de l [[Japon]] pa l norte i anton segue para nordeste. Muitos ciclones tropicales que son fuorçados an direçon la nordeste (heimisfério norte) ó sudeste (heimisfério sul) se trasforman an [[ciclone stratropical|ciclones stratropicales]] por nun mais ancontráren cundiçones meteorológicas faborables la sue manutençon cumo sistema tropical. Estes, por sue beç, moben-se ambedidos als bentos d'oeste, na periferie ouposta de l'alta subtropical.<ref name = "AOML FAQ G6"/> === Landfall === {{AP|Landfall (meteorologie)}} [[Fexeiro:ParmaMelor AMO TMO 2009279 lrg.jpg|thumb|Tufones [[Tufon Parma (2009)|Parma]] i [[tufon Melor (2009)|Melor]] an [[temporada de tufones ne l Pacífico de 2009|2009]]. Ls tufones stában suficientemente próssimos pa l'ocorréncia de l'eifeito Fujiwara: sues trajetórias fúrun seneficatibamente altaradas]] ''[[landfall (meteorologie)|Landfall]]'', literalmente "queda an tierra", ocorre quando l centro de l ciclone tropical cruza la linha de la cuosta.<ref name="NHC glossary"/> Cundiçones tempestuosas puoden ser spurmentadas na cuosta i an tierra horas antes de l ''landfall'' ocorrer; de fato, un ciclone tropical puode afetar la cuosta, mas l ''landfall'' puode inda nun tener ocorrido; se esto ocorrer, anton ye dezido que la tempestade atingiu andiretamente la cuosta.<ref name="NHC glossary"/> Las regiones costeiras yá son prebiamente atingidas pul ciclone antes mesmo de l ''landfall'' ocorrer, pus ls fuortes bentos dun ciclone nun stan localizados satamente ne l centro de l sistema. Para fines de prebençon i eimergéncia, açones dében tomadas a partir de l momiento an que l bento alcança detreminada belocidade ó la chuba alcança detreminada antensidade, nun solo durante ó passado l ''landfall'' ocorrer.<ref name="NHC glossary">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = [[Centro Nacional de Furacones]] | url = http://www.nhc.noaa.gob/aboutgloss.shtml | anho = 2005 | titulo = Glossary of NHC/TPC Terms | acessodata= 29-11-2006 | obra = [[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]]}}</ref> === Anteraçones antre múltiplos ciclones === {{beija|Eifeito Fujiwara}} Quando dous ciclones tropicales aprossiman-se, sous centros ampeçaran a orbitar an torno dun punto antre ls dous ciclones, an giral, l punto adonde la fuorça de gradiente de presson amberte sou sentido. Este punto, que ten un papel semelhante de l [[centro de massas|centro de massa]] de dous cuorpos celhestres an órbita, depende de l'antensidade de ls ciclones: l punto de giro stará mais próssimo de l ciclone mais antenso. Se un ciclone tropical fur mui mais antenso de l que l'outro, l punto de órbita stará mui mais próssimo de l centro de l ciclone mais antenso i l ciclone menor simplesmente l'orbita.<ref name="fujiwara"/> Defrentemente de las órbitas grabitacionales ouserbadas ne ls cuorpos celhestres de l spácio sterior, adonde l [[momiento angular]] se cunserba ([[leis de Kepler|segunda lei de Kepler]]),<ref>{{Citar web|lengua=|obra=Anstrution Eiducation|url=http://www.anstrutioneducation.anfo/Mechsub/mech4_2.pdf|titulo=La lei de la cunserbaçon de l momiento angular|data=|acessodata=10-04-2007}}</ref> l momiento angular de las órbitas de ls ciclones ye cunsumido puls torques d'atrito cula superfice oceánica. Por bias desso l centeilha de la órbita diminui i finalmente un ciclone absorbe l'outro. Este fenómeno ye coincido cumo [[eifeito Fujiwara]], an houmenaige al japonés Sakuhei Fujiwara. An ralas ocasiones, mais de dous ciclones tropicales puoden se anteragir a la par. <ref name="fujiwara">{{Citar web|lengua=anglés|obra=About .com (weather)|url=http://weather.about .com/od/hurricaneformation/la/Fujiwhara.htn|titulo=Fujiwara Effet|acessodata=10-04-2007}}</ref> == Dissipaçon == [[Fexeiro:TropicalStormFranklin05.jpg|thumb|right|180px|La [[tempestade tropical Franklin (2005)|tempestade tropical Franklin]] an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 2005|2005]], un eisemplo de ciclone tropical sendo afetado por antenso [[cisalhamiento de l bento]]. Sue circulaçon ciclónica de bentos stá sposta, libre de bandas de tempestade, que fúrun "cisalhadas" para fura de l sistema]] Un ciclone tropical puode anfraquecer-se por defrentes maneiras. Quando l ciclone tropical cruza la linha de la cuosta i mobe-se subre tierra, nun hai mais aire úmido suficiente para manté-lo.<ref>{{citar web|[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]]|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C2.html|titulo= Subjet : C2) Doesn't the frition ober land kill tropical cyclones?|acessodata=25-02-2008}}</ref> La maiorie de las tempestades fuortes perden sue fuorça debrebe passado l'ocorréncia de l ''landfall'' i tornan-se árias de baixa presson desorganizadas nun die ó dous, ó tornan-se [[ciclone stratropical|ciclones stratropicales]] se las cundiçones meteorológicas fúren faborables. Antretanto, se l ciclone buoltar a seguir subre l mar caliente, terá outra beç aire úmido suficiente para buoltar la se ourganizar i se antensificar. Por outro, sue permanéncia subre árias muntanhosas, mesmo por pouco tiempo, eirá danificá-lo i l ciclone puode se anfraquecer debrebe.<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Bureau of Meteorology]]|url=http://www.buono.gob.au/weather/wa/cyclone/about/anland_pilbara/andex.shtml|titulo= Tropical Cyclones Affeting Anland Pilbara townes|acessodata=25-02-2008}}</ref> Muitas fatalidades causadas por ciclones tropicales ocorren an relebos muntanhosos, quando la tempestade an dissipaçon i agonizante çpeija to la sue umidade associada na forma de chubas torrenciales,<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=Yuh-Lang Lin, S. Chiao, J. La. Thurman, D. B. Ansley, and J. J. Charney|url=http://ams .comfex .com/ams/10Mountain/techprogran/paper_40695.htn|titulo= Some Common Angredients fur heiaby Orographic Rainfall and their Potential Application fur Predition|acessodata=26-02-2008}}</ref> causando [[anchente]]s i [[çlizamiento de tierra|çlizamientos de tierras]] que puoden causar berdadeiras catástrofes naturales, assi cumo acunteciu durante la passaige de l [[furacon Mitch]] subre la [[América Central]] an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1998|1998]], causando mais de 11 000 fatalidades.<ref name="nhc">{{citar web|outor=[[Centro Nacional de Furacones]]|anho=1998|titulo=Hurricane Mitch Tropical Cyclone report|acessodata=20-04-2006|url=http://www.nhc.noaa.gob/1998mitch.html NHC Mitch Report}}</ref> Para alhá desso, se l ciclone tropical permanecer subre ua mesma region oceánica por mui tiempo, eirá cunsumir to l'aire úmido çponible. La [[temperatura de la superfice de l mar]] eirá diminuir, pus la fuorte agitaçon marítima causada puls bentos fuortes causaran l resfriamiento de l'auga atrabeç de l [[afloramiento (ouceanografie)|afloramiento]], quando las augas mais perfundas de ls ouceanos eimerge a la superfice pula agitaçon de l mar.<ref name="Edwards genesis">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = Edwards, Jonathan | url = http://www.hurricanezone.net/articles/tropical-cyclone-formation.html | titulo = Tropical Cyclone Formation | acessodata = 30-11-2006 | obra = HurricaneZone.net}}</ref> Cula diminuiçon de la temperatura de la superfice de l mar, l'eibaporaçon marítima eirá diminuir, restringindo la cantidade çponible d'umidade pa l ciclone, anfraquecendo-lo desta forma.<ref name="Shays eit al 1989">{{cite journal | url = http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0485/19/5/pdf/i1520-0485-19-5-649.pdf | outhor = Shay, Lynn K., Russell L. Eilsberry and Peter G. Black | title = Bertical Struture of the Ocean Current Respunse to la Hurricane | month = May | year = 1989 | acessdate = 2006-12-12 | format = PDF | journal = Journal of Physical Ouceanography | belume = 19 | issue = 5 | language = anglés }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Joint Typhon Warning Center]]|url=http://www.nrlmry.naby.mil/~chu/chap2/se113.htn|titulo= 1.13 Local Effets on the Ouserbed Large-scale Circulationes|acessodata=25-02-2008}}</ref><ref name="NASA Coling">{{citar web | lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Eric La. D'Asaro i Peter G. Black.| url=http://oupd.apl.washington.edu/~dasaro/DENNIS/HurrConf.pdf | titulo = J8.4 Turbulence in the Ocean Boundary Layer Below Hurricane Dennis | anho = 2006 | acessodata = 22-02-2008 | obra = Ounibersidade de Washington}}</ref> [[Fexeiro:GulfMexTemps 2005Hurricanes-t.png|thumb|squierda|220px|Gráfico mostrando la queda de la [[temperatura de la superfice de l mar]] ne l [[Golfo de l México]] passado la passaige de ls furacones [[Furacon Katrina|Katrina]] i [[Furacon Rita|Rita]] an 2005]] Un ciclone tropical tamien puode anfraquecer ó dissipar quando segue subre augas cun temperaturas seneficatibamente anferiores a 26,5&nbsp;°C. Quanto menor la temperatura de la superfice de l mar, menor será la cantidade d'aire úmido çponible pa la manutençon de l sistema. An alguns causos, to l'umidade será cunsumida pul ciclone até la sue dissipaçon. Antretanto, an outros causos, las cundiçones meteorológicas stan faborables pa la trasformaçon de l sistema nun [[ciclone stratropical]]: l ciclone perde sues caratelísticas tropicales. La parede de l'uolho deixa d'eisistir, stinguindo las tempestades i troboadas an torno de l'uolho, que tamien deixa d'eisistir. Sou núcleo, antes caliente, passa a ser mais friu de l que sues bizinhanças. Ne l Atlántico Norte i ne l Pacífico Noroiste, quaije todos ls ciclones tropicales que son ambarcados ne ls bentos d'oeste, ó seia, passan a seguir de l'oeste para leste, se nun atingiren la cuosta, tornan-se sistemas stratropicales. L'anteraçon cun [[frente (meteorologie)|zonas fruntales]] puode facelitar l'eiboluçon de ls sistemas para [[ciclone stratropical|ciclones stratropicales]]. Normalmente, esta trasiçon puode liebar dun la trés dies.<ref name = "JWTC antensity">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | url = http://www.nrlmry.naby.mil/~chu/chap6/se300.htn | outor = Laboratório de Pesquisas Nabales de ls Stados Ounidos | obra = Tropical Cyclone Forecasters' Reference Guide| titulo = Tropical Cyclone Antensity Treminology | acessodata = 30-11-2006 | data = [[23 de Setembre]] de [[1999]]}}</ref> Mesmo quando un ciclone tropical torna-se un ciclone stratropical ó anfraqueça-se para ua ária de baixa presson remanescente, l sistema inda puode tener bentos cun fuorça de tempestade tropical (ó ocasionalmente bentos cun fuorça de furacon/tufon) i porduzir bários milímetros de [[precipitaçon (meteorologie)|precipitaçon]] acumulada. Ne l [[Ouceano Pacífico]], ls ciclones stratropicales que yá fúrun antes sistemas tropicales puoden ser biolentos i manter bentos eiquibalentes la de furacones/tufones quando alcançan la cuosta oeste de la [[América de l Norte]]. L macanismo tamien ocorre ne l Atlántico Norte, afetando la Ouropa; l ciclone stratropical passado l ciclo de bida tropical de l [[Furacon Iris (1995)|furacon Iris]], an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1995|1995]], ye un eisemplo de sistema tropical que probocou danos na Ouropa.<ref name="IrisTCR">{{citar web| lengua = [[léngua anglesa|anglés]] |outor = Rappaport, Edward N. | url= http://www.nhc.noaa.gob/1995iris.html | titulo=Preliminary Report: Hurricane Iris: 22 August-4 Setember 1995 | obra=[[Centro Nacional de Furacones]] | data=[[2 de Nobembre]] de [[2000]]|acessodata=29-11-2006}}</ref> Un ciclone puode fundir-se cun outra ária de baixa presson, tornando-se ua outra ária de baixa presson maior i possiblemente mais antenso, ambora nun seia mais cunsidrado un ciclone tropical passado l'eibento.<ref name="EAM"/> Por outro lado, ls sistemas tropicales puoden abançar subre augas mais fries i la falta d'aire úmido ls anfraquecen para árias de baixa presson remanescente i finalmente dissipan-se cumpletamente.<ref name="Edwards genesis"/> Esto ocorre cun frequéncia ne l Pacífico Nordiste, adonde la temperatura de la superfice de l mar stá arriba de 26°C solo al ancho de la cuosta de l [[México]] i de la América Central. Ls alíseos carregan ls ciclones para oeste, liebando-los para augas mais fries, adonde finalmente se dissipan. L'anfraquecimiento ó la dissipaçon dun ciclone tropical tamien puode ocorrer se l sistema spurmentar [[cisalhamiento de l bento]] bertical, ó seia, defrentes belocidades horizontales de bento nas defrentes camadas de la troposfera: l ciclo de cumbeçon atmosférica nun puode ser cumpletado, quebrando la strutura fundamental de l ciclone, que passa l'anton la se anfraquecer i ocorre finalmente la sue dissipaçon.<ref name="EAM">{{citar libro|Títalo=East Asian Monson |Outor= Chih-Pei Chang|Anho= 2004|Obra=World Scientific|id=ISBN 981-238-769-2 |url=http://books.gogle .com/books?bid=ISBN9812387692&id=N8QYOdqGdgkC&pg=PA484&lpg=PA484&ots=jH3lLnS6LHie=ISO-8859-1&output=html&sig=Dxb5bz1f9RSR-BHJPygruiitADo}}</ref> == Bacias percipales de formaçon i centros d'abisos == {{ber artigo percipal|[[Bacia de formaçon de ciclones tropicales]], [[Centro Meteorológico Regional Specializado]], [[Centro de Abiso de Ciclone Tropical]]}} {| class="wikitable" style="float:right; font-size:92%; margin-right:0;" ! colspan=2 style="background: #cf;" | Bacias percipales i anstituiçones sob la monitoraçon de la [[Organizaçon Meteorológica Mundial]]<ref name = "AOML FAQ F1">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questions: What regiones around the globe habe tropical cyclones and who is respunsible fur forecasting there?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/F1.html}}</ref> |- ! Bacia !! CMREs i CACTs respunsables |- | Atlántico Norte || [[Centro Nacional de Furacones]] |- | Pacífico Nordiste || [[Centro Nacional de Furacones]] |- | Pacífico Centro-Norte || [[Centro de Furacones de l Pacífico Central]] |- | Pacífico Noroiste || [[Agéncia Meteorológica de l Japon]] |- | Ouceano Índico Norte || [[Departamiento Meteorológico de la Índia]] |- | Ouceano Índico Sudoiste || [[Météo-France]] |- | Pacífico Sul <br /> i Sudoiste || [[Serbício Meteorológico de Fiji]]<br />[[Serbício Meteorológico de Nuoba Zelándia]]<sup>†</sup><br />Serbício Meteorológico Nacional de Papua Nuoba Guiné<sup>†</sup><br />[[Bureau of Meteorology]]<sup>†</sup> (Australia) |- | Ouceano Índico Sudoiste || [[Bureau of Meteorology]]<sup>†</sup> (Oustrália)<br />[[Agéncia Meteorológica, Climatológica i Geofísica de la Andonésia]]<sup>†</sup> |- ! colspan=2 style="font-size: 92%; text-align: right;" | <sup>†</sup>: Andica un centro d'abiso de ciclone tropical (CACT)''''' |} Por meio de la [[Organizaçon Meteorológica Mundial]] (OMM), eisisten seis [[Centro Meteorológico Regional Specializado|Centros Meteorológicos Regionales Specializados]] (CMREs) spalhados pul mundo. Estas ourganizaçones son zeignadas pula OMM i son respunsables por monitorar ciclones tropicales i eimitir abisos i boletines subre ciclones tropicales an sues árias de respunsabelidade prebiamente zeignadas. Hai tamien outros seis [[Centro de Abiso de Ciclone Tropical|Centros de Abisos de Ciclone Tropical]] (CACTs) que tamien fornecen anformaçones subre ciclones tropicales an sues árias de respunsabelidade, an giral menores de l que árias sob la respunsabelidade de CMREs.<ref name="WMO RSMC list">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = [[Organizaçon Meteorológica Mundial]] | titulo = RSMCs | data = [[25 de Abril]] de [[2006]] | acessodata = 05-11-2006 | obra = Tropical Cyclone Porgramme (TCP) | url = http://www.wmo.ch/web/www/TCP/rsmcs.html}}</ref> Antretanto, ls CMREs i CACTs nun son ls únicos a prober anformaçones subre ciclones tropicales pa l público an giral. L ''[[Joint Typhon Warning Center]]'' (JTWC), parte de la [[Marina de ls Stados Ounidos]], tamien eimite abisos para todas las bacies, sceto l Atlántico Norte, segundo ls antrisses de la Marina Amaricana.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|publicado=Joint Typhon Warning Center|url=https://metocph.nmci.naby.mil/jtwc/menu/JTWC_mission.html|titulo= Joint Typhon Warning Center Mission Statement|outor=|data=|acessodata=10/12/06}}</ref> La [[Admenistraçon de Serbícios Atmosféricos, Geofísicos i Astronómicos de las Filipinas]] tamien eimite abisos i dá nomes felipinos als ciclones tropicales que se aprossiman de las [[Filipinas]].<ref>{{Citar web|lengua=anglés|publicado=Admenistraçon de Serbícios Atmosféricos, Geofísicos i Astronómicos de las Filipinas|url=http://www.pagasa.dost.gob.ph/mission.shtml|titulo= Mission/Besion|outor=|data=|acessodata=28/7/11}}</ref> L [[Centro Canadiano de Furacones]] (CHC) eimite abisos subre furacones quando se aprossiman de l [[Canadá]].<ref>{{Citar web|lengua=anglés|publicado=Centro Canadiano de Furacones|url=http://www.ec.gc.ca/ouraganes-hurricanes/default.asp?lang=en|titulo=Canadian Hurricane Centre|outor=|data=|acessodata=28/7/11}}</ref> An 26 de márcio de 2004, l [[furacon Catarina]] tornou-se l purmeiro [[ciclone tropical de l Atlántico Sul]] ouficialmente registrado. Catarina atingiu l sul de l [[Brasil]] cun bentos eiquibalentes a un furacon de catadorie 2 na [[Scala de furacones de Saffir-Simpson]]. Cumo l ciclone formou-se nua region sin la monitoraçon de qualquiera centro d'abiso, ls meteorologistas brasileiros einicialmente tratórun l sistema cumo un [[ciclone stratropical]], ambora un anho depuis téngan classeficado Catarina cumo un ciclone tropical.<ref name="Emerson Marcelino">{{citar web |lengua= [[léngua anglesa|anglés]]| outor = Emerson Viera Marcelino; Isabela Pena Biana de Oulibeira Marcelino; Frederico de Moraes Rudorff | titulo = Cyclone Catarina: Damage and Bulnerabelity Assessment | url = http://www.dsr.anpe.br/geu/Rel_porjetos/Relatorio_IAI_Emerson_Marcelino.pdf | formato = [[PDF]] | data = 2004 | acessodata = 24-12-2006 | obra = [[Ounibersidade Federal de Santa Catarina]]}}</ref> An 2010, la [[tempestade tropical Anita]] tamien se formou als alredores de la cuosta brasileira, eibidenciando la necidade dua atençon special pa la monitoraçon de ciclones tropicales nua region que prebiamente nun se ouserbaba la formaçon de sistemas tropicales. == Climatologie == === Períodos === {{AP|[[Aneixo:Lista de temporadas de ciclones tropicales|Lista de temporadas de ciclones tropicales]]}} {|class="wikitable" style="float: right; style=font-size: 92%;" ! colspan=6 style="background: #cf;" | Períodos i médies de cada bacie<ref name = "AOML FAQ G1"/><ref name = "AOML FAQ E10">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What are the aberage, most, and least tropical cyclones ocurring in each basin? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 30-11-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E10.html}}</ref> |- ! Bacia !! Ampeço de la temporada !! Término de la temporada !! Tempestades tropicales<br />(>34&nbsp;[[Nuolo (ounidade)|nós]]) !! Ciclones tropicales<br />(>63&nbsp;nós)!! CTs Catadorie 3+<br />(>95&nbsp;nós) |- | Pacífico Noroiste || Abril || Janeiro || 26,7 || 16,9 || 8,5 |- | Índico sul || Outubre || Maio || 20,6 || 10,3 || 4,3 |- | Pacífico nordeste || Maio || Nobembre || 16,3 || 9,0 || 4,1 |- | Atlántico norte || Júnio || Nobembre || 10,6 || 5,9 || 2,0 |- | Pacífico sudoeste || Outubre || Maio || 10,6 || 4,8 || 1,9 |- | Índico norte || Abril || Dezembre || 5,4 || 2,2 || 0,4 |} Mundialmente, l'atebidade de ciclones tropicales atinge l sou pico ne l final de l berano, quando la defrença antre la temperatura ambiente i la temperatura de la superfice de l mar ye la maior. Inda assi, cada bacie an particular ten sous própios padrones sazonales. Nua scala mundial, maio ye l més menos atibo anquanto setembre ye l més mais atibo.<ref name = "AOML FAQ G1">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: When is hurricane season?|obra= [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/G1.html}}</ref> Ne l [[Ouceano Atlántico]] norte, ua temporada de furacones ye delimitada, segundo l [[Centro Nacional de Furacones]] de ls Stados Ounidos i la Organizaçon Meteorológica Mundial, antre 1º de júnio i 30 de nobembre. L pico d'atebidade ocorre ne l final d'agosto i por to l més de Setembre.<ref name = "AOML FAQ G1"/> L pico statístico dua [[Aneixo:Lista de temporadas de furacones ne l Atlántico|temporada de furacones ne l Atlántico]] ocorre an 10 de setembre. L [[Ouceano Pacífico]] nordeste ten un período maior d'atebidade, mas nun tan defrente al ouserbado ne l Atlántico norte.<ref name="NHC Atl climatology">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = McAdie, Colin | obra = [[Centro Nacional de Furacones]] | titulo = Tropical Cyclone Climatology | url = http://www.nhc.noaa.gob/pastprofile.shtml | data = 10-05-2007 | acessodata = 09-06-2007}}</ref> Ne l Ouceano Pacífico noroiste, ls ciclones tropicales puoden ocorrer durante to l'anho, cun atebidade mínima an febreiro i márcio i mássima ne l'ampeço de setembre. Na bacie de l Ouceano Índico norte, ls sistemas tropicales son mais quemuns antre abril i dezembre, cun picos d'atebidade an maio i nobembre.<ref name = "AOML FAQ G1"/> Ne l [[heimisfério sul]], l'atebidade de ciclones tropicales ampeça-se ne l final d'outubre i tremina an maio. L pico d'atebidade de ciclones tropicales nesta metade de l planeta ocorre an meados de febreiro i ne l'ampeço de márcio.<ref name = "AOML FAQ G1"/> === Locales === [[Fexeiro:Global tropical cyclone tracks-eidit2.jpg|thumb|right|372px|Mapa mundial de las trajetórias de todos ls ciclones tropicales antre 1985 a 2005. La maior parte de la formaçon de ciclones tropicales ocorre na region noroiste de l [[Ouceano Pacífico]], mais de l que qualquiera outra bacie. Por outro lado, ne l [[Atlántico Sul]] praticamente nun hai atebidade tropical. Outras regiones d'antensa atebidade tropical ancluen l Pacífico nordeste, al ancho de la cuosta de l [[México]], l centro de l [[Ouceano Índico]] i l Atlántico norte]] La maiorie de ls ciclones tropicales forma-se dua ária de [[cumbeçon atmosférica]] cun antensa atebidade de tempestades i troboadas. Essas árias puoden recebir bárias chamaçones defrentes, dependendo de sue natureza: frente antertropical (ITF),<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=Marine Knowledge Centre|url=http://www.knmi.nl/~koek/glossary.html#I|titulo= Marine Meteorological Glossary: I.|acessodata=24-02-2008}}</ref> la [[zona de cumbergéncia antertropical]] (ZCIT)<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Admenistraçon de Serbícios Atmosféricos, Geofísicos i Astronómicos de las Filipinas]]|url=http://www.pagasa.dost.gob.ph/genmet/tropicalcyclone/formation_of_cyclone.html|titulo= Formation of Tropical Cyclones|acessodata=24-02-2008}}</ref> ó [[cabado de monçon]].<ref name="MILLER7">{{citar web | outhor = DeCarie, Alex | outor = Millersbille University of Pennsylbania | url = http://snowball.millersbille.edu/~adecarie/ESCI344/sci344_lesson05_TC_climatology.html | titulo = Lesson 5 – Tropical Cyclones: Climatology. | anho = 2005 | acessodate = 22-02-2008}}</ref> Outra fuonte amportante d'anstabelidade atmosférica ye ancontrada nas [[óndia tropical|óndias tropicales]], que son l'ourige de cerca de 85% de ls ciclones tropicales antensos ne l Ouceano Atlántico norte<ref name="MWR Abila 1995">{{cite journal | last = Lixion Abila | coauthors = Richard Pasch | year = 1995 | month = March | title = Atlantic tropical systems of 1993 | journal = Monthly Weather Rebiew | belume = 123 | issue = 3 | pages = 887-896 | url = http://ams.allenpress .com/perlserb/?request=res-loc&uri=urn%3Aap%3Apdf%3Adoi%3A10.1175%2F1520-0493%281995%29123%3C0887%3AATSO%3E2.0.CO%3B2 | format = PDF | acessdate = 2006-07-25 | language = anglés }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> i tamien ouriginan la maiorie de ls ciclones tropicales na bacie de l Pacífico nordeste.<ref name = "AOML FAQ A4">{{ citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]] |outor = Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory, Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is an easterly wabe? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A4.html}}</ref><ref name="Landsea 1993">{{cite journal | outhor = Chris Landsea | url = http://ams.allenpress .com/perlserb/?request=res-loc&uri=urn%3Aap%3Apdf%3Adoi%3A10.1175%2F1520-0493%281993%29121%3C1703%3AACOIMA%3E2.0.CO%3B2 | format = PDF | title = La Climatology of Antense (or Manjor) Atlantic Hurricanes | journal = [[Monthly Weather Rebiew]] | belume = 121 | issue = 6 | year = 1993 | month = June | acessdate = 2006-03-25 | pages = 1703-1713 | language = anglés }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> An giral, ciclones tropicales çlocan-se para oeste, als poucos afastando-se de la [[linha de l Eiquador]], seguindo ls bentos que seguen las bordas de las eimensas [[alta subtropical|altas subtropicales]]. La maiorie de ls ciclones tropicales forman-se antre 10 a 30 graus de latitude (1.000 a 3.000&nbsp;Km de çtáncia de la [[linha de l Eiquador]])<ref name="BOMmap"/> i 87% forman-se a menos de 20 graus de latitude de la linha de l Eiquador.<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=Heinderson-Sellers, H. Zhang, G. Berç, K. Emanuel, [[William M. Gray]], [[Christopher Landsea]], Grieg Holland, J. Lighthill, Ex-L. Shieh, P. Webster, and K. McGuffie|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/Landsea/IPCC/andex.html|titulo= Tropical Cyclones and Global Climate Change: La Post-IPCC Assessment|acessodata=25-02-2008}}</ref> Por causa de la [[fuorça de Coriolis]], qu'ampeça la rotaçon dun ciclone tropical, raramente forman-se a menos de 5 graus de latitude de la linha de l Eiquador, adonde la fuorça de Coriolis ye praticamente çprezible.<ref name="BOMmap"/> Antretanto, ye possible la formaçon de ciclones tropicales nessas latitudes, ambora séian eibentos ralos. La [[tempestade tropical Bamei]], an [[temporada de tufones ne l Pacífico de 2001|2001]] i qu'afetou [[Singapura]], i l [[Ciclone Agni]] an [[Temporada de ciclones ne l Índico Norte de 2004|2004]], cujo centro aprossimou-se a solo 80&nbsp;Km de la linha de l Eiquador.<ref>{{citar web | lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|obra = Australian Sebere Weather Andex | outor = Gary Padgett | titulo = Monthly Global Tropical Cyclone Summary, December 2001 | url = http://australiasebereweather .com/cyclones/2002/summ0112.htn}}</ref><ref>{{citar web|outor=[[Joint Typhon Warning Center]]|url=https://metocph.nmci.naby.mil/jtwc/atcr/2004atcr/chater1/chater1_2.html |titulo=1.2 2004 North Andian Ocean Tropical Cyclones|acessodata=24-02-2008}}</ref> La maior parte de ls ciclones tropicales formados ne l Atlántico norte stan associados a las óndias tropicales, qu'an giral stan ambarcados ne ls bentos alíseos. Estes bentos son predominantes antre la linha de l Eiquador i als alredores de la latitude 20°N. L [[golfo de l México]] tamien ye l local de la formaçon de muitos ciclones tropicales. Ne l Pacífico nordeste, solo las augas oceánicas al ancho de la cuosta mexicana i de la América Central son suficientemente calientes para suportar la formaçon i l zambolbimiento de ciclones tropicales. Antretanto, ye esta la region de l planeta de maior densidade de formaçon de sistemas tropicales, pus la region oceánica propícia para [[ciclogénese tropical]] stá na rota de las óndias tropicales. Buona parte de ls ciclones tropicales ne l Pacífico noroiste forman-se la leste de las [[Filipinas]], adonde las augas oceánicas son propícias, i seguen para oeste i noroiste, atingindo la [[República Popular de la China|China]], [[República de la China|Taiwan]], l'arquipélago felipino i l [[Sudiste Asiático]]. Bários ciclones tropicales tamien se forman subre l [[Mar de la China Meridional]]. La region central de l [[Ouceano Índico]] tamien apersenta augas calientes i cundiçones meteorológicas faborables pa la formaçon de ciclones tropicales. Estes ciclones seguen para oeste i sudoeste, atingindo finalmente l'ilha de [[Madagáscar|Madagascar]]. L Índico norte i l Pacífico sul, anque tenéren cundiçones de suportar ua ciclogénese tropical, registra cun menos frequéncia la formaçon de ciclones tropicales.<ref name = "AOML FAQ F1"/> == Dissipaçon artificial == {{beija|Porjeto Stormfury}} [[Fexeiro:Eye of hurricane debbie (1969).jpg|thumb|200px|Uolho de l furacon Debbie an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1969|1969]]. Debbie fui sembrado pul Porjeto Stormfury cumo ua tentatiba d'anfraquecé-lo]] Nas décadas de 1960 i 1970, l [[Gobierno Federal de ls Stados Ounidos|gobierno de ls Stados Ounidos]] tentou anfraquecer ls furacones por meio de l [[Porjeto Stormfury]] atrabeç de la [[sembradura de nubres]] an detreminadas tempestades, usando [[iodeto de prata]]. Pensaba-se einicialmente que la sembradura de nubanes sternas, an torno de la tempestade, causasse la formaçon dua segunda parede de l'uolho, debedindo assi l'einergie çponible an dues paredes de l'uolho, anfraquecendo-lo desta maneira.<ref>{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=Hurricane Research Dibesion|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/hrd_sub/sfury.html|titulo= Porjet STORMFURY|acessodata=25-02-2008}}</ref> Ls bentos de l [[furacon Debbie (1969)|furacon Debbie]] – un furacon sembrado pul Porjeto Stomfury – caíran mais de 30%, mas Debby recuperou sue fuorça passado las dues semaduras, fortalecendo-se mais passado cada ataque. Nun eipisódio anterior, an 1947, un zastre acunteciu quando un furacon la leste de [[Jacksonbille]], [[Flórida]], mudou sue trajetória debrebe passado tener sido sembrado i atingiu [[Sabannah]], [[Geórgia (Stados Ounidos)|Geórgia]]<ref name="Whipple 151">{{citar libro | Outor = Whipple, Addison | Anho = 1982 | Títalo = Storn | Páiginas = 151 | Localizaçon = [[Alexandria, Birgenia|Alexandria, BA]] | Obra = [[Eiquipa Life|Eiquipa Life Books]] | id = ISBN 0-8094-4312-0}}</ref> Cumo habie muita ancerteza subre l cumportamiento destas tempestades, l gobierno federal de ls Stados Ounidos nun mais aprobou ouparaçones de sembradura até que l furacon tubisse ua chance anferior a 10% de cruzar la linha de la cuosta an 48&nbsp;horas, reduzindo grandemente l númaro de tempestades an que fusse possible rializar testes. L porjeto fui abandonado depuis que fui çcubierto que ls [[uolho (ciclone)#Ciclos de reposiçon de la parede de l'uolho|ciclos de sustituiçon de la parede de l'uolho]] ocorren naturalmente an furacones antensos, lançando dúbedas subre ls resultados de las tentatibas anteriores. Hoije, sabe-se que la sembradura por iodeto de prata nun ten, probabelmente, eifeito, pus la cantidade d'auga an subrefuson nas bandas de chuba de l ciclone ye mui baixa.<ref name = "AOML FAQ C5a">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] |outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Why don't we try to çtroy tropical cyclones by seding then with silber iodide?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C5a.html}}</ref> Outros meios fúrun sugeridos al longo de l tiempo, ancluindo l sfriamiento de las augas sob un ciclone tropical por rebocar [[iceberg]]s até las augas trópicas.<ref name = "AOML FAQ C5e"/> Outras eideias ban zde la cobertura de ls ouceanos cun sustáncias qu'iniben l'eibaporaçon<ref name = "AOML FAQ C5b">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Why don't we try to çtroy tropical cyclones by placing la sustance on the ocean surface? |obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C5b.html}}</ref> soltando grandes cantidades de carambelo ne l centro de l sistema an sous purmeiros stágios de zambolbimiento (de modo que l [[entalpia de baporizaçon|calor latente]] seia absorbido pul carambelo an beç de ser cumbertido an einergie térmica que faborece l'antensificaçon de l porcesso de cumbeçon atmosférica)<ref name = "AOML FAQ C5e">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] |outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Why don't we try to çtroy tropical cyclones by coling the surface waters with icebergs or dep ocean water? |obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C5e.html}}</ref> ó spludir l ciclone cun armas nucleares.<ref name=outogenerated1>{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Why don't we try to çtroy tropical cyclones by nuking then? |obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C5c.html}}</ref> L Porjeto Cirrus tenie cumo oubjetibo jogar carambelo seco nun ciclone.<ref name="Sudden Sea">{{citar libro | Outor = Scotti, R. La. | Títalo = Sudden Sea: the Great Hurricane of 1938 | Anho = 2003 | Páigina=47 | Eidiçon = 1st ed. | Obra = Little, Brown, and Cumpany | id = ISBN 0-316-73911-1}}</ref> Todas estas tentatibas sofren dua falha arriba de muitas outras: ciclones tropicales son simplesmente mui grandes para qualquiera técnica d'anfraquecimiento puoda ser prática.<ref name = "AOML FAQ C5f">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Why de l not we try to çtroy tropical cyclones by (fill in the blank)?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/C5f.html}}</ref> == Eifeitos == {{ber artigo percipal|[[Eifeitos de ciclones tropicales]]}} [[Fexeiro:Hurricane katrina damage gulfport mississippi.jpg|thumb|250px|right|[[Gulfport (Mississippi)|Gulfport]], [[Mississippi]], passado la passaige de l [[furacon Katrina]]. Katrina fui l ciclone tropical que causou mais prejuízos na stória de ls Stados Ounidos]] Ciclones tropicales an mar abierto causan antensas óndias, chubas i bentos, prejudicando la nabegaçon anternacional i, a las bezes, probocando afogamientos.<ref name="18cba">{{citar web|outor=David Roth and Hugh Cobb|anho=2001|titulo=Eightenth Century Birgenia Hurricanes|obra=[[NOAA]]|acessodata=24-02-2007|url=http://www.hpc.ncep.noaa.gob/research/roth/ba18hur.htn}}</ref> Ciclones tropicales causan l'agitaçon de l mar, deixando un rastro d'auga frie an sue trajetória,<ref name="NASA Coling"/> que deixan la region menos faborable pa l zambolbimiento i manutençon de ciclones tropicales posteriores. An tierra, [[bento]]s fuortes puoden danificar ó çtruir beiclos, eidifícios, puontes i outros oubjetos, trasformando detritos soltos an projéteis boadores possiblemente mortales. La [[maré de tempestade]], ó l'oumiento ne l nible de l mar debido a la persença de l ciclone, ye tipicalmente l pior eifeito de ciclones tropicales que cruzan la cuosta, resultando storicamente an 90% de las muortes probocadas por ciclones tropicales.<ref name="oxfo">{{citar web|outor=James M. Shultç, Jill Russell and Zelde Spinel|anho=2005|titulo=Eipidemiology of Tropical Cyclones: The Dynamics of Çaster, Çease, and Debelopment|obra=Oxford Journal|acessodata=24-02-2007|url=http://eipireb.oxfordjournals.org/cgi/cuntent/full/27/1/21}}</ref> La grande turbuléncia dun ciclone tropical i la persença d'outros bentos nun relacionados an sue periferie gírun [[tornado]]s, que puoden ser gerados tamien cumo un resultado de ls [[uolho (ciclone)#Mesobórtices de la parede de l'uolho|mesobórtices de la parede de l'uolho]], que persisten até l momiento de l ciclone cruzar la cuosta.<ref name = "AOML FAQ L6">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Are TC tornadoes weaker than midlatitude tornadoes?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/L6.html}}</ref> Ne ls dous radadeiros seclos, ls ciclones tropicales fúrun respunsables por cerca de 1,9 milhon de muortes an to l mundo. Grandes árias d'auga parada causadas por anchentes causados puls sistemas tropicales puoden liebar l'anfeçones i [[zonose]]s. La lotaçon an [[wikt:t:abrigo|abrigo]]s d'eimergéncia oumentan l risco de la propagaçon de malinas.<ref name="Shultç Eipid Rebiews 2005"/> Ciclones tropicales causan danos seneficatibos l'anfraestruturas, liebando l'anterrupçon de l fornecimiento d'eiletricidade i auga potable, çtruiçon de puontes i corredores d'acesso, que deficultan ls sfuorços de reconstruçon.<ref name="Shultç Eipid Rebiews 2005"/><ref name="Power failures">{{citar web|outor=Staff Writer|data=30-08-2005|titulo=Hurricane Katrina Situation Report #11|obra=Ouffice of Eiletricity Delibery and Einergy Reliabelity (OE) Departamiento de Einergie de ls Stados Ounidos|acessodata=24-02-2007|url=http://www.oe.netl.doe.gob/docs/katrina/katrina_083005_1600.pdf | formato = PDF}}</ref> Ambora ciclones tropicales causen muitas muortes i danos la benes pessonales, puoden ser fatores amportantes ne l regime de [[precipitaçon (meteorologie)|precipitaçon]] de localidades qu'afetan, pus puoden trazer achuba mui sperada para regiones secas.<ref name="2005 EPac outlok">{{citar web| lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | obra = [[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]] | url = http://www.cpc.ncep.noaa.gob/porduts/Eipac_hurr/Eipac_hurricane.html 2005 | titulo = Tropical Eastern North Pacific Hurricane Outlok|acessodata 2-5-2006}}</ref> Ciclones tropicales ajudan tamien ne l'eiquilíbrio de la calor mundial, mobendo aire tropical caliente i úmido para [[clima temperado|latitudes médies]] i regiones polares.<ref name="Zurich">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | obra = Zurich Financial Serbices | url = http://www.zurich .com/main/pordutsandsolutiones/andustryinsight/2005/july2005/industryinsight20050711_004.htn | titulo = Libing With an Annual Çaster | dat = júlio i Agosto de 2005 | acessodata = 29-11-2006}}</ref> La maré de tempestade i ls bentos de ls furacones puoden çtruir custruçones, mas puoden agitar las augas de ls [[stuairo]]s costeiros, que son normalmente amportantes pa ls locales de reproduçon de peixes.<ref name="Christopherson">{{citar libro | Outor = Christopherson, Robert W. | Data = 1992 | Títalo = Geosystems: An Antrodution to Physical Geography | Páigina = 222–224 | Obra = Macmillan Publishing Cumpany | Localizaçon = [[New York City|New York]] | id = ISVN 0-02-322443-6}}</ref> == Ouserbaçon i prebison == === Ouserbaçon === {{ber artigo percipal|[[Ouserbaçon de ciclones tropicales]]}} [[Fexeiro:Isidore091902-p3sunset.jpg|right|thumb|230px|Bista de las bandas de tempestade de l [[furacon Isidore]] durante l poner-de l-sol fotografada a 2,1&nbsp;Km d'altitude.]] Ciclones tropicales antensos repersentan un zafio particular d'ouserbaçon, pus son fenómenos oceánicos peligrosos. [[staçon meteorológica|Staçones meteorológicas]], sendo relatibamente scassas, raramente stan çponibles na localizaçon de la própia tempestade. Ouserbaçones na superfice giralmente stan çponibles se la tempestade stubir passando subre ua ilha ó ua region costeira. Normalmente, medidas an tiempo rial son tomadas na periferie de l ciclone, adonde las cundiçones meteorológicas son menos antensas, i ambora la sue antensidade rial nun puoda ser abaluada diretamente. Por esta rezon, hai eiquipes de meteorologistas que ban pa la trajetória de la tempestade para ajudar na abaluaçon de sue antensidade ne l local adonde l sistema eirá cruzar la cuosta.<ref name="FCMP">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| url = http://users.ce.ufl.edu/~fcmp/oberbiew/oberbiew.htn | outor = Florida Coastal Monitoring Porgran | titulo = Porjet Oberbiew | acessodata = 30-03-2006 | obra = [[Ounibersidade de la Flórida]]}}</ref> Ciclones tropicales çtantes de la cuosta son monitorados por [[eimaige de satélite|eimaiges de satélites]], bisualisando-los atrabeç de canhales de [[cumprimiento de óndia|cumprimientos de óndia]] de l [[spetro besible]] al [[radiaçon anfrabermelha|anfrabermelho]], normalmente an anterbalos de meia hora ó de quinze minutos. Assi qu'ua tempestade se aprossima de la cuosta, puode ser ouserbado por [[radar meteorológico|radares]] [[radar Doppler|Doppler]] situados an tierra. Ls radares ténen un papel crucial ne ls anstantes d'anteceden la chegada de l centro de l ciclone a la cuosta, porque mostran la localizaçon de la tempestade i l'antensidade la cada anterbalo fixo de minutos.<ref name="CPHC">{{citar web|lengua=[[léngua anglesa|anglés]]|outor=[[Centro de Furacones de l Pacífico Central]]|url=http://www.prh.noaa.gob/cphc/HAW/ouserbationes.php|titulo= Ouserbationes|acessodata=09-12-2006}}</ref> [[Fexeiro:Mitch1998rain.gif|thumb|[[Precipitaçon (meteorologie)|Precipitaçon]] acumulada durante la passaige de l [[furacon Mitch]] an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1998|1998]]]] Mediçones ''[[in situ]]'' i an tiempo rial puoden ser tomadas por meio de bos de reconhecimiento specialmente eiquipados pa las cundiçones meteorológicas adbersas ancontradas ne l ciclone. Na bacie de l Atlántico, estes bos son feitos regularmente por [[caçadores de furacones]] de l gobierno de ls Stados Ounidos.<ref name="Hurricane Hunters">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] |outor = 403rd Wing | url = http://www.hurricanehunters .com | titulo = The Hurricane Hunters | obra = Hurricane Hunters - 53rd Weather Reconnaissance Squadron | acessodata = 30-03-2006}}</ref> Ls abiones ousados son l Heircules [[WC-130 Hercules|WC-130]] i l Ourion [[WP-3D Ourion|WP-3D]], ambos eiquipados cun quatro [[turboélice|turbopropulsor]]s. Estes abiones boan diretamente ne l centro ciclone i rializan mediçones diretas ó remotas. Ls abiones lançan tamien ''[[dropsonde]]s'' (sondas de queda) eiquipados cun [[Sistema de posicionamiento global|GPS]] ne l'anterior de l ciclone, specialmente na parede de l'uolho. Estas sondas meteorológicas meden la [[temperatura]], [[houmidade|umidade]], [[presson atmosférica]] i specialmente la belocidade de ls bentos antre l'altitude de l bo i la superfice de l'ouceano. Ua nuoba era na ouserbaçon de ciclones tropicales ampeçou quando ua [[aerosonda]] pilotada remotamente, un pequeinho abion-robó, fui pilotado pa l'anterior tempestade tropical Ouphelia quanto esta seguia subre la cuosta leste de [[Birgínia]], Stados Ounidos, durante la [[temporada de furacones ne l Atlántico de 2005|temporada de furacones de 2005]]. Ua misson semelhante tamien fui cumpletada cun sucesso ne l Ouceano Pacífico noroiste. Esto demunstrou la possibelidade dun nuobo meio de se ambestigar ciclones tropicales an baixas altitudes, adonde pilotos houmanos raramente atreben-se a adentrar.<ref name="SunHerald">{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] |outor = Le Bownan, Christopher Landsea | titulo = Drone, Sensors May Oupen Path Anto Eye of Storn| url = http://www.washingtonpost .com/wp-dyn/cuntent/article/2007/10/07/AR2007100700971_pf.html | obra = [[Washington Post]] | acessodata = 22-02-2008}}</ref> === Prebison === {{ber artigo percipal|[[Prebison de ciclones tropicales]], [[Modelo de prebison de ciclones tropicales]], [[Prebison de chubas de ciclones tropicales]]}} Por causa de las fuorças qu'afetan la trajetória de ciclones tropicales, prebisones percisas dependen na detreminaçon de la posiçon i de la fuorça de gradiente de presson associadas la árias d'alta i baixa presson, para alhá de preber cumo essas árias eiran se cumportar durante l período d'eisisténcia dun sistema tropical. L fluxo de bentos an to la stenson bertical [[troposfera]] ye cunsidrado a melhor ferramienta para detreminar la direçon de la trajetória i la belocidade de l sistema. Se las tempestades stan sendo afetadas por cisalhamiento de l bento, l'uso de las mediçones de la belocidade de l bento an baixas altitudes, anferiores a l'isóbara de 700 [[Pascal (ounidade)|hPa]] (3.000 metros arriba de l nible de l mar), porduzirá prebisones mais percisas. Meteorologistas de tiempo tropical tamien cunsidran la trajetória de la tempestade la cúrtio prazo para detreminar la trajetória a longo prazo de forma mais percisa.<ref>{{citar web | outor = [[Marina de ls Stados Ounidos de la América]] | url = http://www.nrlmry.naby.mil/~chu/chap4/se100.htn | titulo = Anfluences on Tropical Cyclone Motion | acessodata = 10-04-2007| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> [[Supercumputador|Cumputadores d'alta belocidade]] i softwares de simulaçon sofisticados permiten als meteorologistas porduzir [[modelo de prebison de ciclones tropicales|modelos cumputacionales]] que preben la trajetória de ciclones tropicales baseados na posiçon fetura i na fuorça de gradiente de presson associado als sistemas d'alta i baixa presson. Cumbinando-se ls modelos de prebison cun un oumiento ne l'antendimiento de las fuorças qu'agen an ciclones tropicales, bien cumo na abundáncia de dados de [[satélite meteorológico|satélites meteorológicos]] i d'outros sensores remotos, ls meteorologistas ténen oumentado la percison de las prebisones de trajetórias nas décadas recentes.<ref name="NHC forecast berificationes models">{{citar web | outor = [[Centro Nacional de Furacones]] | url = http://www.nhc.noaa.gob/berification/berify6.shtml?#FIG1 | obra = National Hurricane Center Forecast Berification | titulo = Annual aberage model track errors fur Atlantic basin tropical cyclones fur the period 1994-2005, fur l'homogeneous seletion of "early" models | acessodata = 30-11-2006 | data = [[22 de Maio]] de [[2007]]| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Inda assi, ls cientistas stan menos halbelidosos an predezir l'antensidade de ciclones tropicales.<ref name="NHC forecast berificationes Atlantic">{{citar web | outor = [[Centro Nacional de Furacones]] | obra = National Hurricane Center Forecast Berification | url = http://www.nhc.noaa.gob/berification/berify5.shtml? | titulo = Annual aberage oufficial track errors fur Atlantic basin tropical cyclones fur the period 1989-2005, with least-squares trend lines superimposed | acessodata = 30-11-2006 | date = [[22 de Maio]] de [[2006]]| lengua =[[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> La falta de melhories nas prebisones d'antensidade ye atribuída a la cumplexidade de ls sistemas tropicales i nun antendimiento ancumpleto de fatores qu'afetan sou zambolbimiento.<ref>{{Citar jornal|url=http://www.icess.ucsb.edu/clibac/classes/Tropical_meteorology/classes_ucsb/climate_change/articles_climate_change_tropics/Emanuel,K.-Nature1987.pdf|formato=PDF|jornal=[[Nature]]|data=4/1987|outor=[[Kerry Emanuel|Emanual, Kerry]]|páiginas=385-7|belume=326}}</ref> == Classeficaçones, treminologie i nomes == === Classeficaçones d'antensidade === {{ber artigo percipal|[[Scala de ciclones tropicales]]}} [[Fexeiro:Typhon saomai 060807.jpg|thumb|right|180px|Trés ciclones tropicales an defrentes stágios de zambolbimiento. L mais fraco (a la squierda) demunstra solamente la forma circular mais básica. Ua tempestade mais fuorte (topo) demunstra [[scarabanada|bandas de chuba an spiral]] i ua circulaçon bien cunsulidada anquanto l mais fuorte (ambaixo a la dreita) yá apersenta un [[uolho (ciclone)|uolho]].]] Ls ciclones tropicales son classeficados an trés grupos percipales, baseados na antensidade: depressones tropicales, tempestades tropicales i un terceiro grupo de tempestades mais antensas, cujo nome depende de la region. Por eisemplo, se ua tempestade tropical ne l Pacífico noroiste alcança fuorça de furacon na [[scala de Beaufort]], l sistema ye referido cumo un ''tufon''; se ua tempestade tropical atingir la mesma fuorça mencionada antes na [[ciclone tropical de l Pacífico|bacie de l Pacífico nordeste]] ó ne l [[ciclone tropical atlántico|Atlántico]], anton l sistema ye chamado de ''furacon''.<ref name="NHC glossary"/> Nin "furacon" ó "tufon" son ousados ne l Pacífico sul. Para alhá desso, cumo andicado na tabela ambaixo, cada bacie usa un [[scala de ciclones tropicales|sistema de treminologie]] própio, fazendo la cumparaçon antre defrentes bacies deficultosa. Ne l Ouceano Pacífico, furacones de l Pacífico centro-norte a las bezes cruzan la [[Linha Anternacional de Data]], adentrando la bacie de l Pacífico noroiste i tornando-se tufones (tal cumo l [[Furacon Ioke|furacon/tufon Ioke]] an 2006); an ocasiones ralas, l'amberso tamien ocorre.<ref name="CPHC John TCR">{{citar web | outor=[[Centro de Furacones de l Pacífico Central]] | titulo=Hurricane John Preliminary Report | obra=[[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]] | url=http://www.prh.noaa.gob/cphc/summaries/1994.php#John | anho= 2004 | acessodata=23-03-2007| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ls tufones cun [[bento mássimo sustentado|bentos sustentados]] maiores de l que 130 [[nuolo (ounidade)|nós]] (240 [[quilómetro por hora|Km/h]] ó 67 [[metro por segundo|m/s]]) son chamados de ''super tufones'' pul [[Joint Typhon Warning Center]].<ref name="SUPERDUPER">{{citar web | outor = Bouchard, R. H. | url = http://metocph.nmci.naby.mil/jtwc/pubref/References/where_habe_all_the_super_typhones_gone.pt | titulo = La Climatology of Bery Antense Typhones: Or Where Habe All the Super Typhones Gone? | formato = [[Microsoft PowerPoint|PPT]] | acessodata = 05-12-2006 | data = Abril de 1990| lengua =[[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ua depresson tropical ye la fase menos antensa dun ciclone tropical. Ye un sistema ourganizado de nubres i troboadas cun ua circulaçon ciclónica de bentos defenida i cerrada, cun [[bento mássimo sustentado|bentos mássimos sustentados]] menores que 17 [[metro por segundo|m/s]] (33 [[nuolo (ounidade)|nós]]). Ua depresson tropical nun ten [[uolho (ciclone)|uolho]] i normalmente nun ten l'ourganizaçon ó la forma de tempestades mais antensas. Inda assi, l sistema yá ye un sistema de baixa presson bastante zambolbido, adquirindo, antoce, la zeignaçon "depresson".<ref name = "NOAA preparedness"/> Las [[Filipinas]] normalmente atribuen nomes a las depressones tropicales quando estas stan drento de la ária de respunsabelidade de l paíç.<ref name="AOML FAQ B2"/> Ua tempestade tropical ye un sistema ourganizado d'antensas troboadas cun ua circulaçon ciclónica de bentos de superfice defenida i cun bentos mássimos sustentados antre 17 i 32&nbsp;m/s (34-63 nós ó 62–117&nbsp;Km/h). Neste momiento, las bandas de tempestade ampeçan a ganhar la forma ciclónica caaterística, ambora un uolho normalmente nun steia persente. Ls serbícios gobernamentales de meteorologie, cula sceçon de las Filipinas, atribuen nomes als sistemas qu'atinge esta antensidade. Las Filipinas tamien atribuen nomes a las depressones tropiales.<ref name = "NOAA preparedness">{{citar web |lengua=[[léngua anglesa|anglés]]| outor = National Weather Serbice | data = Setembre de 2006 | titulo = Hurricanes… Unleashing Nature's Fury: La Preparedness Guide | oubrar = [[NOAA]] | acessodata = 02-12-2006 | formato = [[PDF]] | url = http://www.srh.noaa.gob/fwd/wcn/hurric.pdf}}</ref><ref>{{Citar web|lengua=Anglés|url=http://weather.about .com/od/naminghurricanes/la/Phelippine_Storms.htn|titulo=Tropical Cyclones in the Phelippines - PAGASA Storn Names|publicado=About .com - Weather|outor=Oublack, Rachelle|data=|acessodata=30/7/11}}</ref> Un furacon ó tufon (a las bezes referido simplesmente cumo un ciclone tropical an alguas regiones, para defrenciar l sistema dua tempestade ó depresson tropical) ye un sistema cun bentos mássimos sustentados superiores a 33&nbsp;m/s (64 nós ó 118&nbsp;Km/h).<ref name = "NOAA preparedness"/> Un ciclone nesta antensidade tende a zambolber un uolho, ua ária de calmarie relatiba (i la region cuja medida de la presson atmosférica ye la mais baixa) ne l centro de la circulaçon. L'uolho ye frequentemente besible an eimaiges de satélite cumo ua mancha circular çtinta de las bandas de tempestade, pequeinha i libre de nubres. Cercando l'uolho ancontra-se la [[uolho (ciclone)|parede de l'uolho]], ua grande banda de tempestade que rodeia l'uolho i ten un diámetro que barie antre 16 i 80 [[quilómetro|Km]], ne l qual las [[troboada]]s i ls bentos mais antensos circulan an torno de l centro de la tempestade. Ls bentos mássimos sustentados ne ls ciclones mais antensos ténen sido stimados an cerca de 85&nbsp;m/s (305&nbsp;Km/h ó 165 nós). {| class=wikitable style="font-size:92%;" |- ! colspan=10 style="background: #cf;" | '''Classeficaçones de ciclones tropicales (la belocidade de l bento ye cunsidrada an 10 minutos sustentados)''' |- ! [[Scala de Beaufort]] ! Bentos sustentados<br /> ([[Nuolo (ounidade)|nuolo]]s) ! Bentos sustentados<br /> ([[Quilómetro por hora|Km/h]]) ! Ouceano<br /> Índico N<br />[[Departamiento Meteorológico de la Índia|DMI]] ! Ouceano <br />Índico SO<br />[[Météo-France|M-F]] ! Oustrália<br />[[Bureau of Meteorology|BOM]] ! Pacífico SO<br />[[Serbício Meteorológico de Fiji|SMF]] ! Pacífico NO<br />[[Agéncia Meteorológica de l Japon|AMJ]] ! Pacífico NO<br />[[Joint Typhon Warning Center|JTWC]] ! Pacífico NE i<br />Atlántico N<br />[[Centro Nacional de Furacones|NHC]] i [[Centro de Furacones de l Pacífico Central|CPHC]] |- | 0–6 | <28 | <52 | Depresson | Perturbaçon<br/>tropical. |rowspan="3" | Baixa tropical |rowspan="3" | Depresson tropical |rowspan="3" | Depresson tropical |rowspan="2" | Depresson tropical |rowspan="2" | Depresson tropical |- |rowspan="2" | 7 | 28–29 | 52-54 |rowspan="2" | Depresson perfunda |rowspan="2" | Depresson |- | 30–33 | 55-61 |rowspan="3" | Tempestade tropical |rowspan="3" | Tempestade tropical |- | 8–9 | 34–47 | 62-87 | Tempestade ciclónica | Tempestade tropical moderada | Ciclone tropical (1) |rowspan="11" | Ciclone tropical | Tempestade tropical |- | 10 | 48–55 | 88-102 |rowspan="2" | Tempestade <br />ciclónica antensa |rowspan="2" | Tempestade <br />tropical antensa |rowspan="2" | Ciclone tropical (2) |rowspan="2" | Tempestade<br /> tropical antensa |- | 11 | 56–63 | 103-117 |rowspan="7" | Tufon |rowspan="2" | Furacon (1) |- |rowspan="8" | 12 | 64–72 | 118-133 |rowspan="7" | Tempestade ciclónica <br />mui antensa |rowspan="3" | Ciclone tropical |rowspan="2" | Ciclone tropical antenso (3) |rowspan="8" | Tufon |- | 73–85 | 134-157 | Furacon (2) |- | 86–89 | 158-165 |rowspan="3" | Ciclone tropical anteso (4) |rowspan="2" | Grande furacon (3) |- | 90–99 | 166-183 |rowspan="3" | Ciclone tropical antenso |- | 100–106 | 184-196 |rowspan="3" | Grande furacon (4) |- | 107–114 | 197-211 |rowspan="3" | Ciclone tropical antenso (5) |- | 115–119 | 212-220 |rowspan="2" | Ciclone tropical <br />mui antenso |rowspan="2" | Super Tufon |- | >120 | >221 | Super tempestade <br />ciclónica | Grande furacon (5) |} === Ourige de ls tenermos ousados an ciclones tropicales === La palabra ''tufon'', ousada hoije ne l Pacífico noroiste, puode ser deribada de la [[léngua urdu]], [[léngua persa|persa]] i [[léngua árabe|árabe]] ''ţūfām'' (طوفان), que por sue beç ourigina-se de l [[léngua griega|griego]] ''[[tifon|tuphōm]]'' (Τυφών), un monstro na [[mitologie griega]] respunsable por bentos calientes.<ref name="Grek typhon">{{citar anciclopédia | ancyclopedie = The Amarican Heiritage Ditionary of the Anglish Language | year = 2004 | publisher = Ditionary .com | url = http://ditionary.reference .com/browse/typhon | acessdate = 2006-12-14 | title = Typhon | eidition = 4th ed.| language = anglés}}</ref> La palabra eiquibalente an [[léngua anglesa|anglés]], ''typhon'', ousada para tufones, tamien ye deribada de l griego ''tuphōm''.<ref>{{citar web|url = http://www.crid.or.cr/crid/sp/sistregio/bocabulario/Listado%20Alfab%E9tico%20de%20T%E9rminos%20Esp.pdf | obra = Centro Regional de Anformación subre Zastres |lengua = [[léngua anglesa|anglés]], [[léngua castelhana|spanhol]], [[léngua francesa|francés]] i [[léngua pertuesa|pertués]] | titulo = Bocabulario Cuntrolado Subre Zastres | acessodata = 24-01-2008| formato = PDF}}</ref> La palabra ''furacon'', ousada ne l Atlántico norte i ne l Pacífico nordeste, ye deribada de l [[dius]] [[Huracán (mitologie)|Huracán]], un dius natibo [[pobos ameríndios|ameríndio]] [[caribe]]nho.<ref name = "AOML FAQ B4">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is the ourigin of the word "hurricane"?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 2006-07-25 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/B4.html| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> (Huracán ye tamien l'ourige de la palabra ''Orcan'', outra palabra pa las [[tempestade de bento ouropeia|tempestades ouropeias de bento]]. Estes eibentos nun dében ser cunfundidos.) Huracán tornou-se l termo an Spanhol ousado para chamar furacones. === Nomes === {{ber artigo percipal|[[Nomenclatura de ciclones tropicales]], [[Aneixo:Lista de nomes de ciclones tropicales|Lista de nomes de ciclones tropicales]]}} Las tempestades qu'alcançan l'antensidade de tempestade tropical recíben nomes cul antuito d'eliminar cunfusones quando hai bários sistemas emuma mesma bacie i ajuda la populaçon ne ls abisos i preparatibos para chegada de la tempestade.<ref>{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = [[Centro Nacional de Furacones]] |url = http://www.nhc.noaa.gob/aboutnames.shtml| titulo = Worldwide Tropical Cyclone Names|acessodata = 28-12-2006}}</ref> Na maiorie de ls causos, un ciclone tropical mantén sou nome durante sou período d'eisisténcia. Antretanto, sob [[Nomenclatura de ciclones tropicales|circunstáncias speciales]], ls ciclones tropicales puoden mudar de nome anquanto stan inda atibos. Estes nomes bénen de listas que barie de region para region i son defenidos alguns anhos antes de séren ousados. Las listas de nomes son cunfirmadas mais tarde, dependendo de las regiones, puls comités de la [[Organizaçon Meteorológica Mundial]] (OMM) ó agéncias meteorológicas nacionales ambolbidas na prebison de las tempestades. La cada anho, ls nomes de tempestades particularmente çtrutibas (se ocorrer algun) son "retirados" i nuobos nomes son scolhidos an sustituiçon àqueles. Por eisemplo, l nome "Katrina" nun será mais outelizado para dar nome a outro furacon ne l Atlántico, pus ls danos i prejuízos causados pul [[furacon Katrina]] an 2005 fázen agora parte de la stória de ls Stados Ounidos.<ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/B3.html|titulo=What storn names habe ben retired?|publicado=Atlantic Ouceanographic and Meteorological Laboratory|obra=Hurricane Research Dibesion|outor=Padgett, Garry eit al.|data=19/5/11|acessodata=30/7/11}}</ref><ref>{{Citar web|lengua=anglés|url=http://www.usatoday .com/weather/hurricane/tropical-cyclone-names.htn|titulo=How and why storms are named|publicado=USA Today|outor=|data=10/3/05|acessodata=30/7/11}}</ref> == Ciclones tropicales notables == {{ber artigo percipal|[[Aneixo:Lista de ciclones tropicales notables|Lista de ciclones tropicales notables]], [[Aneixo:Lista de temporadas de furacones ne l Atlántico|Lista de temporadas de furacones ne l Atlántico]], [[Aneixo:Lista de temporadas de furacones ne l Pacífico|Lista de temporadas de furacones de l Pacífico]]}} [[Fexeiro:Catarina 2004-03-27 1630Z (cropped).jpg|thumb|L [[furacon Catarina]] fui l purmeiro ciclone tropical ouficialmente registrado ne l Atlántico sul, an 2004]] Ls ciclones tropicales que causan çtruiçon strema son ralos. Mas quando ocorren, puoden causar muitos danos i miles de muortes. L [[ciclone de Bhola de 1970]] fui l ciclone tropical mais mortífero na stória, matando mais de 300.000 pessonas<ref name="faqe9">{{citar web|outor=Chris Landsea| anho=1993|titulo =Which tropical cyclones habe caused the most deaths and most damage?|obra=Hurricane Research Dibesion|acessodata=23-02-2007|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E9.html| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> i possiblemente mais dun milhon<ref name="1970death">{{citar web|outor=Lawson|anho=1999|titulo=South Asia: La story of çtrution|obra=[[BBC|British Broadcasting Corporation]]|acessodata=23-02-2007|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/503139.stn| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> passado atingir la region altamente poboada de l [[Delta de l Ganges]] an [[Bangladesh]], an 13 de nobembre de 1970. La sue antensa [[maré de tempestade]] fui respunsable pula maior parte de las muortes.<ref name="faqe9"/> La [[bacie de formaçon de ciclones tropicales|bacie de l Ouceano Índico norte]] ten sido storicamente la bacie adonde acunteciu mais muortes probocadas por ciclones tropicales, sendo que bários ciclones zde 1900 matórun mais dun milhon de pessonas.<ref name="Shultç Eipid Rebiews 2005">{{cite journal | outhor = Shultç, James M., Jill Russell and Zelde Spinel | title = Eipidemiology of Tropical Cyclones: The Dynamics of Çaster, Çease, and Debelopment | journal = Eipidemiologic Rebiews | belume = 27 | issue = 1 | pages = 21–25 | url = http://eipireb.oxfordjournals.org/cgi/cuntent/full/27/1/21 | date = July 2005 | acessdate = 2006-12-14 | language = [[léngua anglesa|anglés]] }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="Deadliest cyclone">{{cite journal | outhor = Frank, Neil L. and S. La. Husain | title = The Deadliest Tropical Cyclone in Story | date = June 1971 | url = http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0477/52/6/pdf/i1520-0477-52-6-438.pdf | format = PDF | journal = Bulletin of the Amarican Meteorological Society | belume = 52 | issue = 6 | pages = 438–445 | acessdate = 2006-12-14 | language = [[léngua anglesa|anglés]] }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Na bacie de l Pacífico noroiste, l [[Tufon Nina (1975)|tufon Nina]] an [[temporada de tufones ne l Pacífico de 1975|1975]] matou 29 000 pessonas na [[República Popular de la China|China]]. A pior [[anchente]] an 2 000 anhos fui causada pul rompimiento de 62 barraiges, ancluindo la [[barraige de Banqiao]]; outras 145 000 morrírun debido a eifeitos posteriores la tempestade, cumo la fame i eipidemias.<ref name="nina75">{{citar web|outor=Hydrology Department of Heinan Probince|anho=2006|titulo=Flod and drought çaster|lengua=[[léngua chinesa|chinés]]|acessodata=23-02-2007|url=http://www.hnsl.gob.cn/lok0/article.php?L_Type=1&id=297}}</ref> Na bacie de l Atlántico, l [[Grande furacon de 1780]] ye l [[ciclone tropical atlántico|furacon atlántico]] mais mortífero na stória, matando cerca de 22 000 pessonas nas [[Pequeinhas Antilhas]].<ref name=NHCPastDeadly>{{citar web | outor = [[Centro Nacional de Furacones]] | url = http://www.nhc.noaa.gob/pastdeadlyapp1.shtml? | titulo = The Deadliest Atlantic Tropical Cyclones, 1492-1996 | acessodata = 31-03-2006 | data = [[22 de Abril]] de [[1997]] | obra = [[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]]| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Un ciclone tropical nun percisa ser particularmente antenso para causar danos memorables; las muortes puoden ser causadas pulas chubas torrenciales i cunsequentes çlizamientos de tierra, que puoden ser causados mesmo por ciclones tropicales menos antensos. La [[tempestade tropical Thelma]], an nobembre de [[temporada de tufones ne l Pacífico de 1991|1991]] matou miles de pessonas nas [[Filipinas]],<ref name="JTWCThelma">{{citar web | url = https://metocph.nmci.naby.mil/jtwc/atcr/1991atcr/pdf/wnp/27w.pdf | titulo = Typhon Thelma (27W) | acessodata = 31-03-2006 | outor = [[Joint Typhon Warning Center]] | formato = PDF| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> mesmo tenendo ua antensidade anferior a la dun tufon, An [[temporada de tufones ne l Pacífico de 1982|1982]], ua depresson tropical sin nome que mais tarde tornarie-se l [[Furacon Paul (1982)|furacon Paul]] matou cerca de 1 000 pessonas na [[América Central]].<ref name="MWR Paul 1982">{{cite journal | outhor = Gunther, I. B., R.L. Cross, and R.La. Wagoner | title = Eastern North Pacific Tropical Cyclones of 1982 | url = http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0493/111/5/pdf/i1520-0493-111-5-1080.pdf | month = May | year = 1983 | journal = [[Monthly Weather Rebiew]] | format = PDF | belume = 111 | issue = 5 | acessdate = 2006-03-31 | language = [[léngua anglesa|anglés]] }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Fexeiro:Hurricane Katrina August 28 2005 NASA.jpg|thumb|left|L [[furacon Katrina]] an 2005. Katrina fui l cilone tropical que probocou ls maiores danos i prejuízos eiquenómicos de la stória]] Stima-se que l [[furacon Katrina]] seia l ciclone tropical que probocou mais prejuízos de to l mundo,<ref name="eipi">{{citar web|outor=Earth Policy Anstitute|anho=2006|titulo=Hurricane Damages Sour to New Lebels|obra=United States Department of Commerce|acessodata=2007-02-23|url=http://www.earth-policy.org/Updates/2006/Update58_data.htn| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> causando $81,2 bilhones de [[dólar de ls Stados Ounidos|dólares]] an danos an propiadades (balores de 2005),<ref name="KatrinaTCR">{{citar web|outor = Knabb, Richard D., Jamie R. Rhome and Daniel P. Brown | url=http://www.nhc.noaa.gob/pdf/TCR-AL122005_Katrina.pdf | formato=PDF | titulo=Tropical Cyclone Report: Hurricane Katrina: 23-30 August 2005 | obra=[[Centro Nacional de Furacones]] | data=[[20 de Dezembre]] de [[2005]] | acessodata=30-05-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> sendo que ls danos gerales sceden ls 100 bilhones de dólares.<ref name="eipi"/> Katrina matou ne l mínimo 1 836 pessonas depuis d'atingir la [[Luesiana]] i [[Mississippi]], na cuosta sul de ls Stados Ounidos, cumo un [[scala de ciclones tropicales|grande furacon]] an agosto de [[temporada de furacones ne l Atlántico de 2005|2005]].<ref name="KatrinaTCR"/> L [[furacon de Galbeston de 1900]] ye l zastre natural mais mortífero na stória de ls [[Stados Ounidos]], matando antre 6 000 i 12 000 pessonas an [[Galbeston]], [[Texas]]. L [[furacon Iniki]] an 1992 fui l ciclone mais antenso a atingir l [[Habaí]] na stória, atingindo l'ilha de [[Kauai]] cumo un furacon de catadorie 4, matando seis pessonas i causando 3 bilhones de dólares an prejuízos.<ref name="InikiTCR">{{citar web|obra = [[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]] | url= http://www.prh.noaa.gob/cphc/summaries/1992.php#Iniki | titulo=Hurricane Iniki Natural Çaster Surbey Report |outor=[[Centro de Furacones de l Pacífico Central]]| acessodata=31-03-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Outros çtrutibos [[ciclone tropical de l Pacífico|furacones de l Pacífico]] ancluen [[Furacon Pauline|Pauline]] i [[Furacon Kenna|Kenna]], ambos causando danos seberos depuis d'atingir l [[México]] cumo grandes furacones.<ref name="PaulineTCR">{{citar web | ultimo=Lawrence | purmeiro=Miles B. | url=http://www.nhc.noaa.gob/1997pauline.html | titulo=Preliminary Report: Hurricane Pauline: 5-10 Otober 1997 | obra=[[Centro Nacional de Furacones]] | data=[[7 de Nobembre]] de [[1997]] | acessodata=31-06-2006 | lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref><ref name="KennaTCR">{{citar web | outor = Franklin, James L | url=http://www.nhc.noaa.gob/2002kenna.shtml | titulo=Tropical Cyclone Report: Hurricane Kenna: 22-26 Otober 2002 | obra=[[Centro Nacional de Furacones]] | data=[[26 de Dezembre]] de [[2002]] | acessodata=31-03-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> An márcio de 2004, l [[Ciclone Gafilo]] atingiu l nordeste de [[Madagáscar|Madagascar]] cumo un ciclone de grande antensidade, matando 74 pessonas i afetando mais de 200 000, tornando-se l pior ciclone a atingir l paíç an 20 anhos.<ref name="gafilo">{{citar web|outor=World Fod Porgramme|anho=2004|titulo=WFP Assists Cyclone And Flod Bitims in Madagascar|acessodata=24-02-2007|url=http://www.sidsnet.org/archibes/other-newswire/2004/msg00182.html | lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ne l mesmo més, l [[furacon Catarina]] formou-se ne l Atlántico sul, tornando-se l único ciclone tropical cun antensidade de furacon la se formar nessa region. Catarina atingiu l [[Brasil]], ne l litoral sul de l stado de [[Santa Catarina]] i litoral norte de l [[Riu Grande de l Sul]], matando pul menos 3 pessonas. [[Fexeiro:Typhon tip peak.jpg|thumb|L [[tufon Tip]] an 1979. L maior i mais antenso ciclone tropical yá registrado]] L ciclone tropical mais antenso na stória ye l [[Tufon Tip]], atibo ne l Pacífico nordeste an [[Temporada de tufones ne l Pacífico de 1979|1979]]. Tip alcançou ua presson atmosférica mínima de 870 [[Bar (ounidade)|mbar]] (652,5 [[Milímetro de mercúrio|mmHg]]) i bentos mássimos sustentados de 165 nós (85&nbsp;m/s ó 310&nbsp;Km/h).<ref name="jtwc">{{citar web | outor=George M. Dunnaban & John W. Dierks | anho=1980 | titulo=An Analysis of Super Typhon Tip (Otober 1979) | obra=[[Joint Typhon Warning Center]] | acessodaa=24-01-2007| formato = PDF | url=http://ams.allenpress .com/archibe/1520-0493/108/11/pdf/i1520-0493-108-11-1915.pdf| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Inda assi, l tufon Tip nun ye l único ciclone tropical que detén l recorde de bentos mássimos sustentados. L [[Temporada de tufones ne l Pacífico de 1997|tufon Keith]], tamien ne l Pacífico noroiste i ls furacones [[Furacon Camille|Camille]] i [[Furacon Allen|Allen]] ne l Atlántico norte atualmente deténen este recorde juntamente cun Tip.<ref name="Weathermatrix Mitch">{{citar web | outor = Ferrell, Jesse | obra = Weathermatrix.net | url = http://www.weathermatrix.net/tropical/1998/13/mitch.html | titulo = Hurricane Mitch | acessodata = 30-03-2006 | data = [[26 de Outubre]] de [[1998]]| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Camille fui l único ciclone tropical que rialmente atingiu tierra cun essa antensidade, cun bentos ininterrutos de 165 nós (85&nbsp;m/s ó 310&nbsp;Km/h) i rajadas de 183 nós (94&nbsp;m/s ó 339&nbsp;Km/h), fazendo del l ciclone tropical mais antenso na stória anquanto cruzaba la cuosta.<ref name="hurdat">{{citar web|outor=NHC Hurricane Research Dibesion|data=17-02-2006|titulo=Atlantic hurricane best track ("HURDAT")|obra=[[NOAA]]|acessodata=22-02-2007|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/hurdat/easyhurdat_5105.html#0_0| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> L [[tufon Nancy (1961)|tufon Nancy]] an [[temporada de tufones ne l Pacífico de 1961|1961]] detenie l recorde de mais antensas rajadas de bento, 185 nós (95&nbsp;m/s ó 346&nbsp;Km/h), mas pesquisas recentes andicórun que las medidas de la belocidade de l bento tomadas antre 1940 i 1960 éran mui superestimadas debido a a erros de calibraçon i Nancy nun ye mais cunsidrado l ciclone tropical culas mais antensas rajadas de bento de la stória.<ref name = "AOML FAQ E1">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Which is the most antense tropical cyclone on record? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006|url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E1.html| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ua rajada de bento de superfice probocada pul [[tufon Paka]], an [[Guan]], alcançou 205 nós (105&nbsp;m/s ó 378&nbsp;Km/h). Se fusse cunfirmado, serie la maior belocidade de l bento d'ourige nun [[tornado|tornádica]] registrada na superfice de la [[Tierra]], mas la leitura tubo que ser çcartada, pus [[anemómetro]] fui danificado pula tempestade.<ref name="NWSPaka">{{citar web | outor = Houston, San, Grieg Forbes and Arthur Chiu | obra = [[Serbício Nacional de Meteorologie de ls Stados Ounidos]] | data = [[17 de Agosto]] de [[1998]] | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/porjet98/sh_proj1.html | titulo = Super Typhon Paka's (1997) Surface Winds Ober Guan | acessodata = 30-03-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Para alhá de ser l ciclone tropical mais antenso, Tip fui l maior ciclone tropical an tamanho na stória. La çtáncia antre sou uolho i l'isóbara mais sterna, adonde inda se ancontrában bentos d'antensidade eiquibalente a ua tempestade tropical, alcançou 2 170 quilómetros. L menor ciclone tropical an tamanho yá registrado, l [[ciclone Tracy]], tubo menos de 100 quilómetros an diámetro, pouco antes d'atingir [[Darwin (Oustrália)|Darwin]], [[Oustrália]], an [[temporada de ciclones na region de la Oustrália de 1974|1974]].<ref name = "AOML FAQ E5">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: Which are the largest and smallest tropical cyclones on record?|obra = [[NOAA]] | acessodata= 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E5.html |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> L [[furacon John (1994)|furacon John]] fui l ciclone tropical de maior duraçon na stória, permanecendo atibo por 31 dies na [[temporada de furacones ne l Pacífico de 1994|temporada de 1994]]. Antes de l'adbento de las eimaiges de satélite an 1961, inda assi, muitos ciclones tropicales fúrun subestimados an sues duraçones.<ref name="john94">{{citar web|outor=Neal Dorst|anho=2006|titulo=Which tropical cyclone lasted the longest?|obra=Hurricane Research Dibesion|acessodata=23-02-2007|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E6.html| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> L furacon John tamien ten la maior trajetória dun ciclone tropical na stória; John percorreu 12 500&nbsp;Km.<ref>[http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E7.html Subjet: E7) What is the farthest la tropical cyclone has trabled ?]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Antretanto, nun hai dados cunfiables pa l'antensidade de bentos, presson atmosférica ó trajetória de ciclones tropicales de l'heimisfério sul passado 1998.<ref name="faqe7">{{citar web|outor=Neal Dorst|anho=2006|url=http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/E7.html|acessodata=23-02-2007|titulo=What is the farthest la tropical cyclone has trabled ?|obra=Hurricane Research Dibesion| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> == Atebidade a longo prazo == {{beija|Reanálise de ciclones tropicales ne l Atlántico}} [[Fexeiro:NOAA ACE andex 1950-2004 RGB.sbg|thumb|right|320px|Gráfico mostrando las bariaçones na [[einergie ciclónica acumulada]] (ECA), antre 1950 i 2004]] Ambora l númaro de ciclones tropicales ne l Atlántico tenga oumentado zde [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1995|1995]], nun hai ua tendéncia global defenida; l númaro anual de ciclones tropicales mundialmente cuntina, an média, an 87 ± 10. Inda assi, l'halbelidade de ls meteorologistas an rializar ls análezes de dados a longo prazo an ciertas bacies stá lemitada pula falta de dados stóricos cunfiables, percipalmente ne l'heimisfério sul.<ref name="Landsea Trends">{{cite journal | outhor = Landsea, Chris, eit al. | title = Can We Detet Trends in Streme Tropical Cyclones? | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/Landsea/landseaetal-science06.pdf | journal = [[Science]] | format = PDF | belume = 313 | pages = 452-4 | date = [[28 de Júlio]] de [[2006]] | acessodata = 09-06-2006 | language = [[lengua anglesa|anglés]] }}{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Por outro lado, hai alguas eibidéncias que l'antensidade de ls ciclones tropicales stá de fato oumentando. [[Kerry Emanuel]], meteorologista amaricano, dixe que "l stórico de l'atebidade de ciclones tropicales mundialmente mostra un oumiento de la belocidade de l bento i na duraçon de ciclones tropicales. L'einergie liberada pula média de ls ciclones tropicales an scala mundial parece tener oumentado an torno de 70% ne ls radadeiros 30 anhos ó mais, correspondendo a un oumiento de 15% na belocidade de l bento i 60% na duraçon".<ref name="EmanuelHomepage">{{citar web | url = http://wind.mit.edu/~emanuel/anthro2.htn | outor = [[Kerry Emanuel|Emanuel, Kerry]] | titulo = Anthropogenic Effets on Tropical Cyclone Atebity | acessodata = 30-03-2006 | data = Janeiro de 2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ls ciclones tropicales ne l Atlántico stan se tornando mais çtrutibos eiquenomicamente; cinco de ls dieç ciclones tropicales que porbocórun mais prejuízos na stória de ls [[Stados Ounidos]] ocorrírun passado 1990. Esto puode ser atribuído al oumiento na antensidade i na duraçon de ls furacones qu'atinge la [[América de l Norte]].<ref name="EmanuelHomepage"/> Para alhá desso, l númaro de pessonas bibendo an árias costeiras suscetibles a ciclones tropicales oumentou, seguindo un oumiento ne l zambolbimiento eiquenómico na region zde l radadeiro período d'alta atebidade de ls furacones de l Atlántico na década de 1960. Frequentemente, an parte por causa de l'amenaça de ls furacones, muitas regiones costeiras tenien pouca densidade populacional antre ls maiores portos amaricanos até l'adbento de l turismo cun outomobles. Cunsequenemente, las regiones mais atingidas por furacones puoden nun tener sido mensuradas an alguns causos. Ls eifeitos cumbinados de çtruiçon de nabios an locales remotos lemitan seberamente l númaro d'antensos furacones ne ls registros oufeciales antes de l'era de ls abiones de reconhecimiento de furacones i de ls satélites meteorológicos. Ambora ls registros mostren un oumiento çtinto na cantidade i na antensidade de ls grandes furacones, specialistas, antoce, cunsidran l'ampeço de ls registros de ls dados meteorológicos cumo suspeitos i ancumpletos.<ref name="BOM TC Guide 1.3">{{citar web | obra = [[Bureau of Meteorology]] | url = http://www.buono.gob.au/bmrc/pus/tcguide/ch1/ch1_3.htn | titulo = 1.3: La Global Climatology | outor = Neumann, Charles J. | acessodata = 30-11-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> [[Fexeiro:North Atlantic Hurricane Story.png|thumb|left|320px|Gráfico mostrando la cantidade de tempestades tropicales, furacones i grandes furacones ne l Alántico norte, antre 1850 i 2005]] La cantidade i l'antensidade de ls furacones de l Atlántico puoden sofrer un ciclo d'alta i baixa atebidade la cada 50-70 anhos, tamien coincido cumo [[oscilaçon multidecadal de l Atlántico]]. Ambora mais quemuns zde 1995, alguas temporadas de furacones stubírun arriba de la média antre 1970 i 1994.<ref name="RMS atebity">{{citar web | outor = Risk Management Solutiones | url = http://www.rms .com/Publicationes/60HUAtebityRates_whitepaper.pdf | formato = PDF | titulo = U.S. and Caribbean Hurricane Atebity Rates. | data = Márcio de 2006 | acessodata = 2006-11-30| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Furacones çtrutibos frequentemente atingian la cuosta amaricana antre [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1926|1926]] i [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1960|1960]], ancluindo muitos grandes furacones qu'atingiran la region de la [[Nuoba Anglaterra]]. 21 ciclones tropicales atlánticos formórun-se an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1933|1933]], un recorde solamente atingido an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 2005|2005]], que tubo 28 sistemas. La frequéncia de la formaçon de sistemas tropicales antre 1900 i 1925 nun ye seneficatiba. Antretanto, muitos ciclones tropicales antensos formórun-se antre [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1870|1870]] i [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1899|1899]]. Durante la [[temporada de furacones ne l Atlántico de 1887|temporada de 1887]], formórun-se 19 tempestades tropicales, sendo qu'un recorde de 4 tempestades formou-se passado 1º de Nobembre. Antre todos ls ciclones tropicales desse anho, 11 antensificórun-se para furacones. Alguns furacones ocorrírun antre 1840 i 1860, ambora ls dados çponibles séian ancumpletos i nun cunfiables. Muitos ciclones tropicales atingiran la cuosta ne l'ampeço de l seclo XIX, ancluindo un sistema tropical an 1821 qu'atingiu diretamente la cidade de [[Nuoba Iorque]]. Alguns specialistas an stória meteorológica dízen qu'estas tempestades puoden tener sido tan fuortes quanto furacones de catadorie 4 na [[scala de furacones de Saffir-Simpson]].<ref name="Columbia CCSR">{{citar web | outor = Center fur Climate Systems Research | titulo = Hurricanes, Sea Leble Rise, and New York City | url = http://www.csr.columbia.edu/anformation/hurricanes/ | obra = [[Ounibersidade de Columbia]] | acessodata = 29-11-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Antes de l'era de ls satélites, qu'ampeçou an 1960, i de ls abiones de reconhecimiento, tempestades tropicales ó furacones éran andetetables a menos qu'un abion ancontrasse algun ó un nabio registrasse an sou diairo de bordo l'ancuontro cun ua tempeastade, ó quando un sistema tropical atingie ua ária poboada.<ref name="VOM TC Guide 1.3"/> Ls registros oufeciales, antoce, poderien nun cunter relatos de sistemas se estas nó fússen detetadas por meio de l registros de bentos an diairos de bordo de nabios. Mesmo se un nabio spurmentasse bentos fuortes, habie la possibelidade de la tempestade nun ser reconhecida cumo ciclone tropical, cunfundindo l sistema cumo ua tempestade stratropical, ua óndia tropical ó mesmo cun un brebe scarabanada. Habie inda la possibelidade de l nabio nun documentar la passaige dun sistema tropical. == Calecimiento global == {{beija|Calecimiento global}} L [[Laboratório Geofísico de Dinámica de ls Fluidos]] de la ''[[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]]'', Stados Ounidos, rializou ua simulaçon para detreminar se hai ua [[tendéncia]] [[statística]] na frequéncia ó na antensidade de ciclones al decorrer de l tiempo. La simulaçon cuncluiu que ls furacones mais antensos ne l clima atual puoden nun passar dua selombra an cumparaçon als antensos furacones de l próssimo seclo, pus l clima terrestre stá se calecendo pul oumiento de ls nibles de ls [[gases de l'eifeito stufa|gases causadores de l'eifeito stufa]] na atmosfera."<ref name="GFDL warming">{{citar web | outor = [[Laboratório Geofísico de Dinámica de ls Fluidos]] | url = http://www.oar.noaa.gob/spotlite/archibe/spot_gfdl.html | titulo = Global Warming and Hurricanes | acessodata = 29-11-2006 | obra = [[National Oceanic and Atmospheric Admenistration]]| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Nun artigo na rebista científica ''[[Nature]]'', [[Kerry Emanuel]] dixe subre l potencial çtrutibo de ls furacones, ua medida que cumbina l'antensidade, la duraçon i la frequéncia, que "stá grandemente ligada cula [[temperatura de la superfice de l mar]], refletindo ls senhales climáticos bien decumentados, ancluindo las [[oscilaçon multidecadal de l Atlántico|oscilaçones multidecadales de l Atlántico norte]] i ne l Ouceano Pacífico norte i l [[calecimiento global]]". Emanuel prebiu "un oumiento seneficatibo de las perdas relacionadas als furacones ne l seclo XXI."<ref name="Nature Emanuel 2005">{{cite journal | url = ftp://texmex.mit.edu/pub/emanuel/PAPERS/NATURE03906.pdf | format = PDF | outhor = [[Kerry Emanuel|Emanuel, Kerry]] | journal =[[Nature]] | belume = 436 | issue = 7051 | pages = 686–688 | acessdate = 2006-03-20 | title = Ancreasing çtrutibeness of tropical cyclones ober the past 30 years| language = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> De modo semelhante, P. J. Webster ''eit al.'' publicórun un artigo na rebista científica ''[[Science]]'' eisaminando las "mudanças na cantidade, duraçon i na antensidade de ciclones tropicales" ne ls radadeiros anhos, período quando las [[eimaige de satélite|eimaiges de satélite]] tornórun-se çponibles. Sue cuncluson percipal fui la diminuiçon ne l númaro de ciclones an to l planeta, sceto l norte de l [[Ouceano Atlántico]], adonde houbo un grande oumiento na cantidade i na proporçon de ls ciclones mui antensos.<ref name="Webster eit al. 2005">{{cite journal | outhor = Webster, P. J., G. J. Holland, J. La. Curry and H.-R. Chang | url = http://www.sciencemag.org/cgi/reprint/309/5742/1844.pdf | title = Changes in Tropical Cyclone Number, Duration, and Antensity in la Warming Ambironment | format = PDF | journal = [[Science]] | date = [[16 de Setembre]] de [[2005]] | belume = 309 | issue = 5742 | pages = 1844–1846 | acessdate = 2006-03-20|language = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> L'antensidade de ls eifeitos relacionados a ciclones tropicales ye surprendente ne ls studos de modelaige meteorológica,<ref>{{cite journal|outhor = Knutson, Thomas R. and Robert I. Tuleya|title= Ampat of CO2-Anduced Warming on Simulated Hurricane Antensity and Precipitation:Sensitebity to the Choice of Climate Model and Cumbetibe Parameterization|journal=Journal of Climate|belume=17|issue=18|year=2004|pages=3477–3494|language = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> que prebénen un pequeinho oumiento na antensidade de ls ciclones tropicales cumo resultado dun oumiento de cerca de 2&nbsp;°C (3,6&nbsp;°F) ne l clima mundial. Tal repuosta tenerie prebisto solo un oumiento de 10% ne l índice de potencial çtrutibo de Emanuel durante l seclo XX an beç dun oumiento de 75 a 120% segundo sous studos.<ref name="Nature Emanuel 2005"/> An segundo lugar, passado ls ajustes nas mudanças na populaçon i anflaçon i anque de l'oumiento de mais de 100% ne l índice de potencial çtrutibo de Emanuel, nun fúrun ouserbados oumientos seneficatibos an danos monetairos resultados de furacones de l Atlántico.<ref>{{cite journal|outhor=Pielke, R. La. Jr|journal=Nature|doi=10.1038/nature04426|year=2005|title=Meteorology: Are there trends in hurricane çtrution?|pages=E11|language = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ambos ls studos cunsidran que la [[temperatura de la superfice de l mar]] suficientemente caliente seia bital pa l zambolbimiento de ciclones. Ambora nanhun studo posse ligar diretamente ls ciclones tropicales i l calecimiento global, acradita-se que l'oumiento de la temperatura de la superfice de l mar seia causado por este fenómeno i pula bariabelidade natural na temperatura de la superfice de l mar, cumo, por eisemplo, la [[Oscilaçon multidecadal de l Atlántico]], ambora nun tenga sido defenida ua atribuiçon sata.<ref name=rialclimate/> Inda assi, ouserbaçones recentes andican l calecimiento de la temperatura de la superfice de l mar an muitas bacies oceánicas.<ref name="Nature Emanuel 2005"/> An febreiro de 2007 l [[Painel Antergobernamental subre Mudanças Climáticas]] de las [[Organizaçon de las Naciones Ounidas|Naciones Ounidas]] publicou l sou [[Quarto Relatório de Abaluaçon de l Painel Antergobernamental subre Mudanças Climáticas|quarto relatório d'abaluaçon]] subre [[mudança de l clima|mudanças climáticas]]. L relatório mencionou las muitas mudanças ouserbadas ne l clima, ancluindo la cumposiçon atmosférica, la temperatura média global, las cundiçones oceánicas, antre outros. L relatório cuncluiu que l'oumiento ouserbado na antensidade de ls ciclones tropicales ye maior de l que las prebisones de ls modelos climáticos. Para alhá de l mais, l relatório cunsidrou que ye probable que l'antensidade de las tempestades cuntine a oumentar durante l seclo XXI i declarou que nun ye mais probable que tenga habido algua cuntribuiçon antropogénica ne l'oumiento de l'antensidade de ls ciclones tropicales.<ref name="ipc">{{citar web|outor=Richard Alley, eit. al|anho=2007|titulo=Cuntribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Antergobernmental Panel on Climate Change|obra=[[Naciones Ounidas]]|acessodata=23-02-2007|url=http://www.ipc.ch/ipcreports/ar4-syr.htn|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Inda assi, nun hai un acuordo ounibersal subre la magnitude de ls eifeitos antropogénicos de l calecimiento global ténen subre la formaçon, trajetória i l'antensidade de ls ciclones tropicales. Por eisemplo, críticos tales cumo [[Christopher Landsea]] afirman que ls eifeitos feitos pul home serien "mui pequeinhos cumparados cula grande bariabelidade natural de ls furacones".<ref name = "AOML FAQ G3">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What may happen with tropical cyclone atebity due to global warming? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 02-06-2007 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/G3.html lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Ua declaraçon de la [[Sociadade Meteorológica Stadunidense|Sociadade Meteorológica Amaricana]] an febreiro de 2007 andicaba que las tendéncias de ls registros de ls ciclones tropicales ouferecen "las probas a fabor i la contra de l'eisisténcia dun senhal antropogénico detetable" ne l porcesso de [[ciclogénese tropical]].<ref name="AMS climate change">{{cite journal | title = Climate Change: An Anformation Statement of the Amarican Meteorological Society | outhor = [[Amarican Meteorological Society]] | date = 01-02-2007 | journal = Vulletin of the Amarican Meteorological Society | pages = 5 | url = http://www.ametsoc.org/POLICY/2007climatechange.pdf | format = PDF | belume = 88 | acessdate = 2007-06-03 | language = [[léngua anglesa|anglés]] }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100107171148/http://www.ametsoc.org/policy/2007climatechange.pdf |date=2010-01-07 }}</ref> Ambora muitos aspetos dua ligaçon antre ls ciclones tropicales i l calecimiento global inda stan a ser "mui debatidos",<ref name="IWTC-BI"/> un punto d'acuordo ye que nanhun ciclone tropical andebidual ó ua única temporada puode ser atribuída al calecimiento global.<ref name="rialclimate">{{citar web | outor = Rahmstorf, Stefan, Michael Mann, Rasmus Benestad, Gabin Schmidt i William Cunnolley | url = http://www.rialclimate.org/andex.php?p=181 | titulo = Hurricanes and Global Warming - Is There la Cunnetion? | obra = RialClimate | data = [[2 de Setembre]] de [[2005]] | acessodata = 20-03-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref><ref name="IWTC-BI">{{citar web|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]|outor = [[Organizaçon Meteorológica Mundial]] | titulo = Statement on Tropical Cyclones and Climate Change | url = http://www.wmo.ch/pages/themes/wmoprod/documents/iwtc_statement.pdf | formato = PDF | data = [[11 de Dezembre]] de [[2006]] | acessodata = 02-06-2007}}</ref> == Outros ciclones relacionados == [[Fexeiro:Gustab 09 sep 2002 1805Z.jpg|thumb|230px|right|La [[Furacon Gustab (2002)|tempestade subtropical Gustab]] an [[temporada de furacones ne l Atlántico de 2002|2002]]]] {{ber artigo percipal|[[Ciclone]], [[Ciclone stratropical]] i [[Ciclone subtropical]]}} Para alhá de ls ciclones tropicales, hai outros tipos de ciclones de grande scala. Estes ciclones, coincidos cumo [[ciclone stratropical|ciclones stratropicales]] i [[ciclone subtropical|ciclones subtropicales]], puoden ser sistemas eisolados i cun ciclos própios de bida ó simples stágios qu'un ciclone tropical passa durante sue [[ciclogénese tropical|formaçon]] ó dissipaçon.<ref>{{citar web| outor = Mark La. Lander, N. Davidson, H. Rosendal, J. Knaff, i R. Edson, J. Eibanes, R. Hart. |url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/iwtc/Lander4-1.html|titulo = Fifth Anternational Workshop on Tropical Cyclones | acessodata = 14-12-2006| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Un [[ciclone stratropical]] ye ua tempestade qu'oubtén sue einergie de las bariaçones horizontales de [[temperatura]] ([[baroclenia]]). Tales cundiçones meteorológicas normalmente stan localizadas an médies i altas latitudes i ciclones stratropicales son típicos destas regiones. Un ciclone tropical puode se tornar un ciclone stratropical al seguir para para latitudes mais altas: l ciclone deixar de cunsumir l'einergie associada a la cundensaçon d'aire úmido, que se torna scasso an latitudes mais altas, i passa a oubter einergie de las bariaçones na temperatura antre las defrentes [[massa d'aire|massas d'aire]]. Nestas cundiçones, l sistema deixa de ser barotrópico i passa a ser baroclínico. Sue strtura muda radicalmente: sou uolho i parede de l'uolho deixan d'eisistir i sue cumbeçon nun mais atinge grandes altitudes. Sous bentos mais fuortes deixan de star situados ne l centro de l sistema i migran para outras regiones de la circulaçon ciclónica de bentos.<ref name=outogenerated5>{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is an stra-tropical cyclone?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A7.html}}</ref> Para alhá desso, ambora seia ralo, un ciclone stratropical puode se trasformar nun [[ciclone subtropical]] i deste se trasformar nun ciclone tropical outra beç. De l spácio, ciclones stratropicales apersentan un padron de [[nubre|nubres]] cul formato típico dua [[bírgula]].<ref>{{citar web | lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | outor = [[University of Wisconsin-Madison|Ounibersidade de Wisconsin-Madison]] | url = http://profhorn.meteor.wisc.edu/wxwise/satmet/lesson14/Satextracyclone.html Lesson 14: Background: Synotic Scale | acessodata = 25-02-2008 | titulo = Lesson 14: Background: Synotic Scale}}</ref> Ls ciclones stratropicales tamien puoden tan peligrosos quanto ciclones tropicales, ambora sous bentos nun mais atinjan l'antensidade quando l ciclone tenie la natureza tropical.<ref>{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = [[United States Geological Surbey|Serbício Geológico de ls Stados Ounidos]] | url = http://pus.usgs.gob/of/2003/of03-337/winter.html | titulo = An Oberbiew of Coastal Land Loss: With Amphasis on the Southeastern United States|acessodata = 25-02-2008}}</ref> Un [[ciclone subtropical]] ye un sistema meteorológico que ten, al mesmo tiempo, caratelísticas dun ciclone tropical i dun ciclone stratropical. Forman-se emuma ampla faixa de [[latitude]]s, antre la [[linha de l Eiquador]] i la latitude 50° (sul ó norte). Ambora ls ciclones subtropicales raramente apersentan bentos cun antensidade de furacon, puoden tornar-se un ciclone tropical berdadeiro quando núcleos quedan mais ourganizados i calientes.<ref name = "AOML FAQ A6">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What is la sub-tropical cyclone?|obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A6.html|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Dun punto de bista ouperacional, nun ye classeficado normalmente cumo un sistema subtropical l ciclone tropical que stá an fase de trasiçon para un ciclone stratropical.<ref name=PadgetDecember2000>{{citar web | outor = Padgett, Gary | url = http://australiasebereweather .com/cyclones/2001/summ0012.htn | titulo = Monthly Global Tropical Cyclone Summary fur December 2000 | anho = 2001 | acessodata = 31-03-2006|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> == Ciclones tropicales na cultura popular == {{ber artigo percipal|[[Ciclones tropicales na cultura popular]]}} Na [[cultura popular]], ls ciclones tropicales ténen feito apariçones an defrentes tipos de média, tales cumo [[cinema|filmes]], [[libro]]s, [[telebison]], [[música]]s i [[Bideogame|jogos eiletrónicos]]. La média puode apersentar ciclones tropicales que son anteiramente [[fiçon|ficionales]] ó basear-se an eibentos reales.<ref name = "AOML FAQ J4">{{citar web | outor = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]], Hurricane Research Dibesion | titulo = Frequently Asked Questiones: What fitional books, plays, and mobies habe ben written ambolbing tropical cyclones? | obra = [[NOAA]] | acessodata = 25-07-2006 | url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/J4.html| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Por eisemplo, supone-se que l libro ''[[Storn (libro)|Storn]]'', de [[George R. Stewart]], un [[bestseller|best-seller]] publicado an 1941, anspirou ls meteorologistas a dar nomes femeninos a ciclones tropicales de l Pacífico.<ref>{{citar web | outor = Heidorn, Keith C. | url = http://www.eislandnet .com/~se/weather/arts/storn.htn | titulo = George Stewart's Storn: Remembering La Classic. | acessodata = 10-12-2006 | obra = The Weather Dotor| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> Outro eisemplo ye l furacon an ''[[The Perfet Storn (filme)|La Tempestade Purfeita]]'' (''Mar an Fúria'' ne l Brasil), que çcribe l'afogamiento de l ''[[Andrea Gail]]'' durante la [[tempestade nor'easter de l'hallowen an 1991]].<ref name="1991 Perfet Storn">{{citar web | outor = McCown, Sean | titulo = Unnamed Hurricane 1991 | url = http://www.ncdc.noaa.gob/oa/satellite/satelliteseye/hurricanes/unnamed91/unnamed91.html | obra = Centro Nacional de Dados Climáticos | data = [[13 de Dezembre]] de [[2004]] | acessodata = 04-02-2007}}</ref> Para alhá desso, [[ciclones tropicales na cultura popular|furacones heipotéticos]] fúrun apersentados an partes d'eipisódios de séries cumo ''[[The Simpsons|Ls Simpsons]]'',<ref name="simpsones">{{citar web| url=http://tb.yaho .com/the-simpsones/show/hurricane-neddy/eipisode/618;_ylt=AnBO0HmTjXrsNu0ç_MuBbO2zo9EF| titulo=Hurricane Neddy - Eipisode Oberbiew| obra= Yaho! TB| acessodata=26-02-2008|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> ''[[Ambasion]]'',<ref name="noaafaq">{{citar web| url = http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/J4.html | titulo = NOAA FAQ: What fitional books, plays, and mobies habe ben written ambolbing tropical cyclones?| lengua = [[léngua anglesa|anglés]] | obra = [[Laboratório Ouceanográfico i Meteorológico de l Atlántico]]}}</ref> ''[[Family Guy]]'',<ref name="familyguy">{{citar web| url=http://www.starpulse .com/mobie/Family_Guy%3A_One_if_By_Clan%2C_Two_if_By_Sea/B299545/0/2/| titulo="Family Guy: One if by Clan, Two if by Sea - Summary| obra=starpulse .com| acessodata=26-02-2008|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> ''[[Seinfeld]]'',<ref name="seinfeld">{{citar web |lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| outor = TheNewsGuy(Mike) | titulo = The Checks (Seinfeld Eipisode Scrit) | url = http://www.seinfeldscrits .com/TheChecks.html | obra = Seinfeldscrits .com| acessodata = 25-02-2007}}</ref> ''[[CSI: Miami]]'',<ref name="CSIMiami">{{citar web|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]| url=http://www .ptbguide .com/detail/tb-show.aspx?eipisodeid=3962744&tbobjetid=100101&more=ucepisodelist| titulo=CSI: Miami Eipisodes - Eipisode Detail: Hurricane Anthony| obra=TB Guide| acessodata=25-02-2008}}</ref> i ''[[Dawson's Crek]]''.<ref name="dawsones">{{citar web|url=http://tb.yaho .com/dawsones-crek/show/eipisode/34568/recap&bers=long&start=1| titulo=Dawson's Crek - Hurricane| obra="Yaho! TB| acessodata=25-02-2008| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> L filme de 2004 ''[[L Die passado manhana]]'' anclui bárias mençones subre ciclones tropicales atuales, apersentando tamien tempestades árticas nun tropicales fantásticas que lembran furacones.<ref>{{citar web|url=http://www .ptribute.ca/mobies/The+Day+After+Tomorrow/6798| titulo=The Day After Tomorrow Mobie Synopsis| obra=Tribute.ca| acessodata=26-02-2008| lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref><ref>{{citar web|url=http://mobies.nytimes .com/mobie/281154/The-Day-After-Tomorrow/trailers| titulo=The Day After Tomorrow (2004)| obra=The New York Eiquipas| acessodata=26-02-2008|lengua = [[léngua anglesa|anglés]]}}</ref> == {{Ber tamien}} == {{commonscat|Tropical cyclones}} * [[Clube Atlético Paranaense]] * [[Ciclone]] * [[Ciclogénese tropical]] * [[Tornado]] * [[Uolho (ciclone)]] * [[Aneixo:Lista de temporadas de ciclones tropicales|Lista de temporadas de ciclones tropicales]] {{refréncias|col=3}} == {{Ligaçones sternas}} == ;Recursos de daprendizaige: * {{link|en|http://www.edu4hazards.org/hurricane.html |Sobribendo a un furacon - Un guia para ninos i adolescentes}} * {{link|en|http://www.buono.gob.au/bmrc/pus/tcguide/ch1/ch1_3.htn|Guia de la Organizaçon Meteorológica Mundial (OMM) subre treminologie de ciclones}} * {{link|en|http://www.aoml.noaa.gob/hrd/tcfaq/A1.html |Sumário de treminologie de ciclones de las FAQ de la NOAA}} * {{link|en|http://www.pbs.org/wgbh/nuoba/teachers/biewing/3204_02_nsn.html |NOBA scienceNOW: Furacones}} * {{link|en|http://www.nhc.noaa.gob/marinersguide.pdf| Guia de l marinheiro subre ls abisos de ciclones tropicales}} * {{link|en|http://sebere.worldweather.org/ |Centro de Anformaçones de Tiempo Sebero de la Organizaçon Meteorológica Mundial}} * {{link|en|http://www.solar.ifa.hawaii.edu/Tropical/tropical.html |Tempestades tropicales an to l mundo}} * {{link|en|http://www.fema.gob/kids/hurr.htn| FEMA para ninos: Furacones}} * {{link|en|2=http://www.researchchannel.org/prog/çplayebent.aspx?rID=19645&fID=345|3= La mudança climática global stá afetando ls furacones?}} ;Centros Meteorológicos Regionales Specializados * {{link|en|http://www.nhc.noaa.gob/|Centro de Nacional de Furacones de ls Stados Ounidos (NHC)}} - anformaçones subre ciclones tropicales ne l Ouceano Atlántico norte i ne l Ouceano Pacífico nordeste * {{link|en|http://www.prh.noaa.gob/hnl/cphc/ |Centro de Furacones de l Pacífico Central (CPHC)}} – anformaçones subre ciclones tropicales ne l Ouceano Pacífico centr-norte * {{link|en|http://www.jma.go.jp/en/typh/ |Agéncia Meteorológica de l Japon}} – anformaçones subre ciclones tropicales ne l Ouceano Pacífico noroiste * {{link|en|http://www.eimd.gob.in/ |Departamiento Meteorológico de la Índia}} – anformaçones subre ciclones tropicales ne l Mar Arábico i ne l Golfo de Bengala * {{link|fr|http://www.meteo.fr/temps/domton/La_Reunion/|Météo-France - Reunion}} – anformaçones subre ciclones tropicales ne l Ouceano Índico sul l'oeste de l meridiano 90°L * [http://www.met.gob.fj/andex.php?id=152 Serbício Meteorológico de Fiji]{{Lhigaçon einatiba|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{en}} – Anformaçones subre ciclones tropicales ne l Ouceano Pacífico sul, la leste de l meridiano 160°L'i antre la linha de l Eiquador i la latitude 25°S ;Arquibo subre ciclones tropicales * {{link|en|http://www.buono.gob.au/bmrc/pus/tcguide/ch1/ch1_3.htn|Climatologie global de ciclones tropicales}} * {{link|en|http://weather.unisys .com/hurricane/ |Dados subre trajetória de ciclones tropicales de la Unisys}} * {{link|en|http://www.hpc.ncep.noaa.gob/tropical/rain/tcrainfall.html |Climatologie de chubas de ciclones tropicales ne ls Stados Ounidos}} * {{link|en|http://www.ncdc.noaa.gob/oa/rsad/gibbs/gibbs.html |Global ISCCP B1 - Sistema de nabegaçon an eimaiges arquibadas de satélites}} * {{link|en|http://agora.s.nii.ac.jp/digital-typhon/ |Digital Typhon: Anformaçones i eimaiges subre tufones}} * {{link|en|http://www.nrlmry.naby.mil/tc_pages/tc_home.html|Grande repositório d'eimaiges subre ciclones tropicales (1997 - atual)}} {{Ciclone tropical}} {{ciclones}} {{Portal3|Meteorologie}} [[Catadorie:Riscos naturales]] [[Catadorie:Ciclones tropicales|*]] [[Catadorie:Ciclones]] 4zobmjsdm5wsfov78wisuc6boqt3e1m