Huishouden/Voeding

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikibooks</sitename>
    <dbname>nlwikibooks</dbname>
    <base>https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikibooks</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikibooks</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Transwiki</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg transwiki</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Wikijunior</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg Wikijunior</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Huishouden/Voeding</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43626</id>
    <revision>
      <id>390305</id>
      <parentid>390270</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T11:46:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken */ Oven schoonmaken</comment>
      <origin>390305</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64668" sha1="63c0703jy3n915iqlu362mv4yrbd1k4" xml:space="preserve">[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn de alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een bakje verdunde ammoniak in de oven en laat dit een nachtje staan. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/&lt;/ref&gt; 
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven. Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje en plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt; 
*** Zet een kommetje met ''ammoniak'' een nacht lang in een aangekoekte oven. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt, waarna de oven vetvrij gemaakt kan worden met een vochtige doek. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>63c0703jy3n915iqlu362mv4yrbd1k4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Hygiëne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43675</id>
    <revision>
      <id>390295</id>
      <parentid>390293</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T05:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ongediertebestrijding */</comment>
      <origin>390295</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17979" sha1="6rmuog9bqy7drsjtagyp2a1s5i0x1h3" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen of afstoffen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
[[File:Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|thumb|Stofzuigen]]
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen.

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een bezem waar je de dweil omheen draait; handiger is echter een  vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, haal dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing.

=== Ramen zemen ===
Ramen zemen: met warm water met azijn en/of spiritus.

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>6rmuog9bqy7drsjtagyp2a1s5i0x1h3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390296</id>
      <parentid>390295</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T06:20:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ramen zemen */</comment>
      <origin>390296</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19051" sha1="8hwzsqmdj93htdvhbj6lu81ahcpkk5e" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen of afstoffen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
[[File:Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|thumb|Stofzuigen]]
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen.

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een bezem waar je de dweil omheen draait; handiger is echter een  vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, haal dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing.

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>8hwzsqmdj93htdvhbj6lu81ahcpkk5e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390297</id>
      <parentid>390296</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T06:22:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ramen wassen */</comment>
      <origin>390297</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19051" sha1="ldxqu1gsqrhfg9fg6q679bb2sxnuowv" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen of afstoffen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
[[File:Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|thumb|Stofzuigen]]
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen.

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een bezem waar je de dweil omheen draait; handiger is echter een  vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, haal dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing.

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>ldxqu1gsqrhfg9fg6q679bb2sxnuowv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390298</id>
      <parentid>390297</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T06:47:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stoffen */</comment>
      <origin>390298</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19125" sha1="gd9tzalf9ysuwfppye39p6vmw4g6e6y" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
[[File:Cleaning the table.jpg|thumb|140px|Tafel afstoffen]]
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
[[File:Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|thumb|Stofzuigen]]
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen.

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een bezem waar je de dweil omheen draait; handiger is echter een  vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, haal dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing.

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>gd9tzalf9ysuwfppye39p6vmw4g6e6y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390299</id>
      <parentid>390298</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T06:55:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stoffen */ Link</comment>
      <origin>390299</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19286" sha1="aj7tz8dnqrwnbbwwxz6wm0n5qihnz46" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
[[File:Cleaning the table.jpg|thumb|140px|Tafel afstoffen]]
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].&lt;br&gt;
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
[[File:Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|thumb|Stofzuigen]]
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen.

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een bezem waar je de dweil omheen draait; handiger is echter een  vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, haal dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing.

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>aj7tz8dnqrwnbbwwxz6wm0n5qihnz46</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390300</id>
      <parentid>390299</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T07:37:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Vloeren */ Links + foto's</comment>
      <origin>390300</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19870" sha1="ea92tx96en9w442lkvu2xoj2bcm0a1q" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
[[File:Cleaning the table.jpg|thumb|140px|Tafel afstoffen]]
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].&lt;br&gt;
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles (zoals een plantenspuit). Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>ea92tx96en9w442lkvu2xoj2bcm0a1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390301</id>
      <parentid>390300</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T10:17:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Schoonmaakmethoden */ Sanitaire ruimtes</comment>
      <origin>390301</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21277" sha1="8j6nzcj3hvj0eg42wxdzl9s3lsop5we" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
[[File:Cleaning the table.jpg|thumb|140px|Tafel afstoffen]]
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. Voor het schoonmaken van schermen (van tv en pc) zie: [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond] resp. [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].&lt;br&gt;
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>8j6nzcj3hvj0eg42wxdzl9s3lsop5we</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390302</id>
      <parentid>390301</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T10:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stoffen */</comment>
      <origin>390302</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21625" sha1="iyulqfp2lqt1228dlp97h3sk9k1gkcw" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>iyulqfp2lqt1228dlp97h3sk9k1gkcw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390303</id>
      <parentid>390302</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T10:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanitaire ruimtes */</comment>
      <origin>390303</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21783" sha1="g54n0f04ilp01v5ui6c4lu1d7oflg30" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

=== Overige voorwerpen ===
* Vuile '''kammen en haarborstels''': weken in een sopje van BioTex en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>g54n0f04ilp01v5ui6c4lu1d7oflg30</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390304</id>
      <parentid>390303</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T10:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Overige voorwerpen */</comment>
      <origin>390304</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21612" sha1="l0l9pkx1ismrd89tw74m73yfaiw9s5n" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>l0l9pkx1ismrd89tw74m73yfaiw9s5n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390306</id>
      <parentid>390304</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T11:47:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sanitaire ruimtes */</comment>
      <origin>390306</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21742" sha1="t5rbfzh3nfl899w3t73fj9yl89pzfkp" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>t5rbfzh3nfl899w3t73fj9yl89pzfkp</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>