Sjabloon:Technologie

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikibooks</sitename>
    <dbname>nlwikibooks</dbname>
    <base>https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikibooks</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikibooks</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Transwiki</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg transwiki</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Wikijunior</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg Wikijunior</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Sjabloon:Technologie</title>
    <ns>10</ns>
    <id>23136</id>
    <revision>
      <id>390351</id>
      <parentid>379074</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:50:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Huishouden toegevoegd</comment>
      <origin>390351</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="833" sha1="1vfqge37u2k4vkwtosmzopsxxcihn17" xml:space="preserve">&lt;!--'''Sjabloon:Technologie''':  Gelieve DEZE PAGINA NIET AAN TE PASSEN, deze wordt automatisch aangepast volgens de info in de INFOBOX, dit gebeurt via Gebruiker:Sanderd17 --&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;[[Bestand:P_mechanics.svg|30px]]&lt;span style=&quot;font-size: large;&quot;&gt;'''[[Boekenplank:Toegepaste kennis en technologie|2. Toegepaste kennis en technologie]]'''&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
'''{{Aut|24. Engineering}}'''&lt;br&gt; 
[[Papier]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} - 
[[Transmissielijnen]]{{100%|Datum=Volgens infobox}} -&lt;br&gt;
'''{{Aut|26. Huishoudkunde}}'''&lt;br&gt; 
[[Huishouden]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} -&lt;br&gt;
[[Kookboek]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} -&lt;br&gt;
'''{{Aut|27. Basisvaardigheden}}'''&lt;br&gt;
'''{{Aut|28. Toegepaste Dierkennis}}'''&lt;br&gt; 
[[Huisdierengids rat]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} -
&lt;noinclude&gt;[[Categorie:Sjablonen hoofdpagina]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1vfqge37u2k4vkwtosmzopsxxcihn17</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390352</id>
      <parentid>390351</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:53:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Correctie</comment>
      <origin>390352</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="829" sha1="lprvjdnuo0blojacoaj43iywqyynwk5" xml:space="preserve">&lt;!--'''Sjabloon:Technologie''':  Gelieve DEZE PAGINA NIET AAN TE PASSEN, deze wordt automatisch aangepast volgens de info in de INFOBOX, dit gebeurt via Gebruiker:Sanderd17 --&gt;
&lt;div class=&quot;center&quot;&gt;[[Bestand:P_mechanics.svg|30px]]&lt;span style=&quot;font-size: large;&quot;&gt;'''[[Boekenplank:Toegepaste kennis en technologie|2. Toegepaste kennis en technologie]]'''&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
'''{{Aut|24. Engineering}}'''&lt;br&gt; 
[[Papier]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} - 
[[Transmissielijnen]]{{100%|Datum=Volgens infobox}} -&lt;br&gt;
'''{{Aut|26. Huishoudkunde}}'''&lt;br&gt; 
[[Huishouden]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} - [[Kookboek]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} -&lt;br&gt;
'''{{Aut|27. Basisvaardigheden}}'''&lt;br&gt;
'''{{Aut|28. Toegepaste Dierkennis}}'''&lt;br&gt; 
[[Huisdierengids rat]]{{75%|Datum=Volgens infobox}} -
&lt;noinclude&gt;[[Categorie:Sjablonen hoofdpagina]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lprvjdnuo0blojacoaj43iywqyynwk5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Wiki Standaard Boeknummer/WSBNlijst</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23222</id>
    <revision>
      <id>390346</id>
      <parentid>387558</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Huishouden</comment>
      <origin>390346</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49053" sha1="8d7lqa3uj7ih47yi30ms9tekc9sen5a" xml:space="preserve">{| {{Wikitable}}
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tabellenboek Exact}}
| {{Nowrap|nl-1-0-0-00001}}
| [[Tabellenboek Exact]]{{25%}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik (editor)]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kosmografie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-11-000-00001'&gt; nl-1-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kosmografie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:Jos Punie|Jos Punie]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Astronomisch_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-11-000-00002'&gt; nl-1-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Astronomisch woordenboek]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]], [[Gebruiker:Maasje|Maasje]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Mineralen_verzamelen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-12-000-00001'&gt; nl-1-2-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Mineralen verzamelen]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Celbiologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-13-000-00001'&gt; nl-1-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Celbiologie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Biohazard|Biohazard]], [[Gebruiker:Rasbak|Rasbak]], [[Gebruiker:Roeleboel|Roeleboel]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Klassieke_Mechanica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00001'&gt; nl-1-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Klassieke Mechanica]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Huibc|Huibc]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fysica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00002'&gt; nl-1-4-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Fysica]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Tobe Baeyens | Tobe Baeyens]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vloeistofmechanica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00003'&gt; nl-1-4-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Vloeistofmechanica]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Eli Verbuyst |Eli Verbuyst]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Natuurkunde Opgaven}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00003'&gt; nl-1-4-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Natuurkunde Opgaven]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: t.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chemie_Centraal}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00001'&gt; nl-1-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Chemie Centraal]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:MADe|MADe]], [[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]], [[Gebruiker:Londenp|Londenp]], [[Gebruiker:Jcwf|Jcwf]], [[Gebruiker:Octostein|Octostein]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chemisch_rekenen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00002'&gt; nl-1-5-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Chemisch rekenen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]], [[Gebruiker:johanw|Johanw]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Analytische_chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00003'&gt; nl-1-5-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Analytische chemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Anorganische_chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00004'&gt; nl-1-5-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Anorganische chemie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00005'&gt; nl-1-5-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 2}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00006'&gt; nl-1-5-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 2]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 3}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00007'&gt; nl-1-5-0-00007&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 3]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 4}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00008'&gt; nl-1-5-0-00008&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 4]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 5}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00009'&gt; nl-1-5-0-00009&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 5]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 6}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00010'&gt; nl-1-5-0-00010&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 6]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikijunior:De_elementen}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-15-0-00011'&gt; nl-1-5-0-00011&lt;/div&gt;
| [[Wikijunior:De elementen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:Kthoelen|Kthoelen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Scheikunde Opgaven}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00012'&gt; nl-1-5-0-00012&lt;/div&gt;
| [[Scheikunde Opgaven]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektrochemie voor MBO}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00013'&gt; nl-1-5-0-00013&lt;/div&gt;
| [[Elektrochemie voor MBO]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-00001'&gt; nl-1-8-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Germanator | Germanator ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisvaardigheden wiskunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-180-00002'&gt; nl-1-8-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Basisvaardigheden wiskunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:  Effeietsanders |Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde Opgaven}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-0003'&gt; nl-1-8-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde Opgaven]]{{25%|16 maart 2023}}
|[[Gebruiker:  T.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde voor MBO techniek}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-0004'&gt; nl-1-8-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde voor MBO techniek]]{{25%|16 april 2023}}
|[[Gebruiker:  T.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Lineaire_algebra}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00001'&gt; nl-1-8-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Lineaire algebra]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Matrixrekening}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00002'&gt; nl-1-8-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Matrixrekening]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjitss|Jjitss]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Abstracte_algebra}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00003'&gt; nl-1-8-1-00003&lt;/div&gt;
| [[Abstracte algebra]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Sanderd17 | Sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Analyse}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-182-00001'&gt; nl-1-8-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Analyse]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:RedRose|RedRose]], [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]], [[Gebruiker:Robert Zboray|Robert Zboray]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vectormeetkunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-183-00001'&gt; nl-1-8-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Vectormeetkunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjitss|Jjitss]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Rekenen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-184-00001'&gt; nl-1-8-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Rekenen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Discrete_Kansrekening}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-186-00001'&gt; nl-1-8-6-00001&lt;/div&gt;
| [[Discrete Kansrekening]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nijdam|W. Nijdam]] - W. Albers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Omrekenen_van_eenheden}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-19-000-00001'&gt; nl-1-9-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Omrekenen van eenheden]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]] [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]]
|-
|&lt;s&gt;{{/sub|Wikibooks:Infobox/Myalgische_encefalomyelitis}}&lt;/s&gt;
|&lt;div id='WSBN nl-2-21-211-00001'&gt;&lt;s&gt;nl-2-1-1-00001&lt;/s&gt;&lt;/div&gt;
| &lt;s&gt;[[Myalgische encefalomyelitis]]&lt;/s&gt;&lt;!--{{50%|Datum=volgens infobox}}--&gt;
|[[Gebruiker: Guido den Broeder| Guido den Broeder]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Farmacologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-21-211-00002'&gt; nl-2-1-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Farmacologie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Melkwinning}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-23-000-00001'&gt; nl-2-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Melkwinning]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjost | Jjost]],[[Gebruiker: Cor Duim | Cor Duim]] + ip-gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sterkteleer}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-242-00001'&gt; nl-2-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Sterkteleer]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Byl]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Mechanica_van_materialen}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00001'&gt; nl-2-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Mechanica van materialen]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Papier}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00001'&gt; nl-2-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Papier]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]], [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Transmissielijnen}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00002'&gt; nl-2-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Transmissielijnen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kantoorsoftware}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-25-000-00001'&gt; nl-2-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kantoorsoftware]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kookboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-26-000-00001'&gt; nl-2-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kookboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|Vele gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huishouden}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-26-000-00002'&gt; nl-2-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Kookboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00001'&gt; nl-2-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vangelis|John Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Verteltechnieken}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00002'&gt; nl-2-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Verteltechnieken]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Roelvermeulen|Roelvermeulen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chillipepers.NL}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00003'&gt; nl-2-7-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Chillipepers.NL]]
|Tweebloesem, Miek, Zengrow
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handige_Harry}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00004'&gt; nl-2-7-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Handige Harry]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_rat}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-28-000-00001'&gt; nl-2-8-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Huisdierengids rat]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_-_Terrarium}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-28-000-00003'&gt; nl-2-8-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Huisdierengids - Terrarium]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ubuntu:_Linux_voor_mensen}}
|&lt;div id='WSBN NL-3-34-345-00004'&gt; NL-3-4-5-00004&lt;/div&gt;
| [[Ubuntu: Linux voor mensen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Svkeulen|Svkeulen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Veilig_op_het_internet}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-32-000-00002'&gt; nl-3-2-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Veilig op het internet]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe | MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Overklokken}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-33-000-00001'&gt; nl-3-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Overklokken]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: ACiDcHaOZ | ACiDcHaOZ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Netwerkbekabeling}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-33-000-00002'&gt; nl-3-3-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Netwerkbekabeling]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Firefox}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00001'&gt; nl-3-4-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Firefox]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:MADe|MADe]], [[Gebruiker:Jbib|Jbib]], [[Gebruiker:Fruggo|Fruggo]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Maple}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00002'&gt; nl-3-4-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Maple]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe | MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Aan_de_slag_met_BitTorrent}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00004'&gt; nl-3-4-1-00004&lt;/div&gt;
| [[Aan de slag met BitTorrent]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|Diverse gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Pinnacle_Studio}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00006'&gt; nl-3-4-1-00006&lt;/div&gt;
| [[Pinnacle Studio]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:83.86.75.252 |83.86.75.252]], [[Gebruiker:MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oracle}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00007'&gt; nl-3-4-1-00007&lt;/div&gt;
| [[Oracle]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Elvisleegwater | Elvisleegwater]], [[Gebruiker: Peresko| Peresko]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Word}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00008'&gt; nl-3-4-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Microsoft Word]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Koos Jol | Koos Jol]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Werken_met_MKVToolnix}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00008'&gt; nl-3-4-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Werken met MKVToolnix]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenOffice.org}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00009'&gt; nl-3-4-1-00009&lt;/div&gt;
| [[OpenOffice.org]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Bernard van der Wees|Bernard van der Wees]] [[Gebruiker:Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/LaTeX}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00001'&gt; nl-3-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[LaTeX]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nikolai1983 | Nikolai1983]],[[Gebruiker: Sanderd17 | Sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek_MediaWiki}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00002'&gt; nl-3-4-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Handboek MediaWiki]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pjetter |Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Inleiding_MediaWiki}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00003'&gt; nl-3-4-2-00003&lt;/div&gt;
| [[Inleiding MediaWiki]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders |Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/HTML}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00004'&gt; nl-3-4-2-00004&lt;/div&gt;
| [[HTML]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Rolof1991|Rolof1991]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_TI-83+_Assembly}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00001'&gt; nl-3-4-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in TI-83+ Assembly]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Willem1|Willem1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_PL/1}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00002'&gt; nl-3-4-3-00002&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in PL/1]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:84.193.136.96|84.193.136.96]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Go}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00003'&gt; nl-3-4-3-00003&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Go]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Danielheres|Dani�l Heres]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_BASIC}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00004'&gt; nl-3-4-3-00004&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in BASIC]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Warddr|Warddr]], [[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]], [[Gebruiker:ACiDcHaOZ|ACiDcHaOZ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_TI-Basic}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00005'&gt; nl-3-4-3-00005&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in TI-Basic]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Thexa4|Thexa4]], [[Gebruiker:FOudman|FOudman]], [[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Java}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00006'&gt; nl-3-4-3-00006&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Java]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:SeySayux|SeySayux]], [[Gebruiker:zedutchgandalf|zedutchgandalf]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00007'&gt; nl-3-4-3-00007&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in C]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]], [[Gebruiker:Nielius|Nielius]], [[Gebruiker:ElieDeBrauwer|ElieDeBrauwer]], [[Gebruiker:Kleuske|Kleuske]], diverse anonieme bijdragen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Pascal}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00008'&gt; nl-3-4-3-00008&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Pascal]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Wolvenraider | Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_COBOL}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00009'&gt; nl-3-4-3-00009&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in COBOL]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_REXX}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00010'&gt; nl-3-4-3-00010&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in REXX]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: 84.193.139.18 | 84.193.139.18]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/ActionScript_3.0}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00011'&gt; nl-3-4-3-00011&lt;/div&gt;
| [[ActionScript 3.0]]{{0%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_ASP.NET}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00001'&gt; nl-3-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in ASP.NET]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Jbib|Jbib]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_ASP.net_2.0_N-Tier_Tutorial}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00002'&gt; nl-3-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in ASP.net 2.0 N-Tier Tutorial]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ketelsb | Ketelsb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_PHP}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00003'&gt; nl-3-4-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in PHP]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gabadubo|Gabadubo]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Python}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00004'&gt; nl-3-4-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Python]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jsoeterbroek | Jsoeterbroek]], [[Gebruiker:RoestVrijStaal|RoestVrijStaal]], [[Gebruiker: ElieDeBrauwer| ElieDeBrauwer]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Linux_voor_beginners}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00001'&gt; nl-3-4-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Linux voor beginners]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:sanderd17|sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Linux_Systeembeheer}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00002'&gt; nl-3-4-5-00002&lt;/div&gt;
| [[Linux Systeembeheer]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Bertvv | Bertvv]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ontwerp_en_bouw_een_besturingssysteem}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00003'&gt; nl-3-4-5-00003&lt;/div&gt;
| [[Ontwerp en bouw een besturingssysteem]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Virtlink|Virtlink]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren,_de_basis}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00001'&gt; nl-3-4-9-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren, de basis]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gebruik_van_de_opdrachtprompt}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00002'&gt; nl-3-4-9-00002&lt;/div&gt;
| [[Gebruik van de opdrachtprompt]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Willem1|Willem1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Scalable_Vector_Graphics}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00003'&gt; nl-3-4-9-00003&lt;/div&gt;
| [[Scalable Vector Graphics]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pietn |Pietn]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Datacommunicatie_in_informatica}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00004'&gt; nl-3-4-9-00004&lt;/div&gt;
| [[Datacommunicatie in informatica]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ronny Creygelman| Ronny Creygelman]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis_informatica}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00005'&gt; nl-3-4-9-00005&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis informatica]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ronny Creygelman| Ronny Creygelman]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geo-visualisatie}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00006'&gt; nl-3-4-9-00006&lt;/div&gt;
| [[Geo-visualisatie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nijeholt|Nijeholt]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Open_standaarden}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00007'&gt; nl-3-4-9-00007&lt;/div&gt;
| [[Open standaarden]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek Wikimedia Commons}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00005'&gt; nl-3-4-9-00008&lt;/div&gt;
| [[Handboek Wikimedia Commons]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]]
&lt;!--
(boek is verwijderd) 
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/C++_vanuit_de_funderingen_omhoog_(ANSI/ISO_C++)}}
|&lt;div id='WSBN 3-34-343-00011'&gt; 3-4-3-00011&lt;/div&gt;
| [[C++ vanuit de funderingen omhoog (ANSI/ISO C++)]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:FrankBav|Frank Baveghems]]
--&gt;
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basis_ICT/Basis_Elektrotechniek}}
| nl-3-5-0-00001
| [[Basis ICT/Basis Elektrotechniek]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vruchtbrengend_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-41-000-00001'&gt; nl-4-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Vruchtbrengend woordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gitaarfreak|Gitaarfreak]], [[Gebruiker:Mtcv|Mtcv]], [[Gebruiker:Koos Jol|Koos Jol]], [[Gebruiker:Londenp|Londenp]] en vele anderen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Een_vreemde_taal_leren}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-41-000-00002'&gt; nl-4-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Een vreemde taal leren]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wolvenraider|Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nieuwgrieks}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00001'&gt; nl-4-2-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Nieuwgrieks]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math| Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Italiaans}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00002'&gt; nl-4-2-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Italiaans]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]] - [[Gebruiker:Hansmuller|Hansmuller]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/West-Vlaams}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00003'&gt; nl-4-2-1-00003&lt;/div&gt;
| [[West-Vlaams]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|Vele West-Vlamingen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Russisch}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00004'&gt; nl-4-2-1-00004&lt;/div&gt;
| [[Russisch]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Pools}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00005'&gt; nl-4-2-1-00005&lt;/div&gt;
| [[Pools]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Michiel1972| Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fries}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00006'&gt; nl-4-2-1-00006&lt;/div&gt;
| [[Fries]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vietnamees}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00007'&gt; nl-4-2-1-00007&lt;/div&gt;
| [[Vietnamees]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Val|Val]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kemzieks Woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00008'&gt; nl-4-2-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Kemzieks Woordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:GeenVraag|GeenVraag]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oudgrieks}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00001'&gt; nl-4-2-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Oudgrieks]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wikibelgiaan|Wikibelgiaan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Latijn}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00002'&gt; nl-4-2-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Latijn]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pkniest|Pkniest]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oudgriekse_vormleer}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00002'&gt; nl-4-2-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Oudgriekse vormleer]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wikibelgiaan|Wikibelgiaan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Quenya}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00001'&gt; nl-4-2-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Quenya]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math | Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Toki_Pona}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00002'&gt; nl-4-2-3-00002&lt;/div&gt;
| [[Toki Pona]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JosN|JosN]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tengwar}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00003'&gt; nl-4-2-3-00003&lt;/div&gt;
| [[Tengwar]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math | Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geheimschrift}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00004'&gt; nl-4-2-3-00004&lt;/div&gt;
| [[Geheimschrift]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Esperanto}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00005'&gt; nl-4-2-3-00005&lt;/div&gt;
| [[Esperanto]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ghanssen|Ghanssen]], [[Gebruiker:195.35.129.175|195.35.129.175]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Amerikaanse_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-441-00001'&gt; nl-4-4-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Amerikaanse literatuur]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Shakespeares toneelstukken}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-441-00002'&gt; nl-4-4-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Shakespeares toneelstukken]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_literatuur_in_de_middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00001'&gt; nl-4-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse literatuur in de middeleeuwen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse literatuurgeschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00003'&gt; nl-4-4-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse literatuurgeschiedenis]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Woordenboek_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00017'&gt; nl-4-4-2-00017&lt;/div&gt;
| [[Woordenboek literatuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Opfriscursus_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00018'&gt; nl-4-4-2-00018&lt;/div&gt;
| [[Opfriscursus literatuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gothic_novel}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00019'&gt; nl-4-4-2-00019&lt;/div&gt;
| [[Gothic novel]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Koningen_aan_de_Nijl}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-52-525-00001'&gt; nl-5-2-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Koningen aan de Nijl]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ab_Urbe_Condita}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00001'&gt; nl-5-3-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Ab Urbe Condita]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Griekse_mythologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00002'&gt; nl-5-3-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Griekse mythologie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]] - [[Gebruiker:Vangelis|Vangelis]] - [[Gebruiker:Wolvenraider|Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_het_Romeinse_rijk}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00003'&gt; nl-5-3-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van het Romeinse rijk]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_late_oudheid}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00004'&gt; nl-5-3-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de late oudheid]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alexander_de_Grote}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-535-00001'&gt; nl-5-3-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Alexander de Grote]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Geschiedenis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_vroege_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00001'&gt; nl-5-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de vroege middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Byzantium}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00002'&gt; nl-5-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Byzantium]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_hoge_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00003'&gt; nl-5-4-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Toscane_(1300-1500)}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00004'&gt; nl-5-4-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_in_de_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00005'&gt; nl-5-4-4-00005&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis in de literatuur]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_late_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00006'&gt; nl-5-4-5-00006&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_in_de_literatuur_1500-1795}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-544-00004'&gt; nl-5-5-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis in de literatuur 1500-1795]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heksenvervolging_in_Europa_(1300-1720)}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00001'&gt; nl-5-5-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Heksenvervolging in Europa (1300-1720)]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Volk,_kerk_en_magie_1500-1700}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00002'&gt; nl-5-5-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Volk, kerk en magie 1500-1700]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Europa_1500-1795}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00003'&gt; nl-5-5-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_geschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-591-00001'&gt; nl-5-9-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse geschiedenis]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Europa}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-594-00001'&gt; nl-5-9-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Europa]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Historische_atlas}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00001'&gt; nl-5-9-9-00001&lt;/div&gt;
| [[Historische atlas]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry | Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kunstgeschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00002'&gt; nl-5-9-9-00002&lt;/div&gt;
| [[Kunstgeschiedenis]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Italiaanse_renaissance}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00003'&gt; nl-5-9-9-00003&lt;/div&gt;
| [[Italiaanse renaissance]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hekserij}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-61-000-00001'&gt; nl-6-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Hekserij]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Economie}}
| &lt;div id='WSBN nl-6-62-000-00001'&gt; nl-6-2-0-00001&lt;/div&gt; 
| [[Economie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], [[Gebruiker:RobertDeLaCroix|RobertDeLaCroix]], [[Gebruiker:Germanator|Germanator]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Trotski_voor_beginners}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-64-000-00001'&gt; nl-6-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Trotski voor beginners]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vitruvius|Vitruvius]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Save_Our_Future_Today,_a_SOFT_revolution}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-66-000-00001'&gt; nl-6-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vangelis|Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alternatieve_energie}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-66-000-00002'&gt; nl-6-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Alternatieve energie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Onderwijstechnoloog}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00001'&gt; nl-6-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Onderwijstechnoloog]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nathalieparys|Nathalieparys]], [[Gebruiker:Sien.herbots|Sien.herbots]], [[Gebruiker:Maya.dammans|Maya.dammans]], [[Gebruiker:Ann|Ann]], [[Gebruiker:Frederik.Questier|Frederik.Questier]], [[Gebruiker:Fvmulder|Fvmulder]], [[Gebruiker:Maarten delaere1|Maarten delaere1]], [[Gebruiker:Jojacobs|Jojacobs]], [[Gebruiker:Ward|Ward]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Moodle}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00002'&gt; nl-6-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Moodle]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Toetsenbank}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00003'&gt; nl-6-7-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Toetsenbank]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ischa1 |Ischa1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portaal:Esoterie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00001'&gt; nl-7-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Portaal:Esoterie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Magie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00002'&gt; nl-7-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Magie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heksenwoordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00003'&gt; nl-7-1-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Heksenwoordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Encyacht|Encyacht]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Westerse_astrologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00004'&gt; nl-7-1-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Westerse astrologie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hermetische_kabbala}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00005'&gt; nl-7-1-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Hermetische kabbala]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alchemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00006'&gt; nl-7-1-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Alchemie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Plato}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00001'&gt; nl-7-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Plato]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heraclitus_over_de_natuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00002'&gt; nl-7-3-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Heraclitus over de natuur]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dmfcasimiri |Dmfcasimiri]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Anaximander_over_de_natuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00003'&gt; nl-7-3-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Anaximander over de natuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dmfcasimiri|Dmfcasimiri]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Filosofisch_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00005'&gt; nl-7-3-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Filosofisch woordenboek]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geschiedenis_van_de_filosofie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00006'&gt; nl-7-3-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Geschiedenis van de filosofie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Schilderen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-82-000-00001'&gt; nl-8-2-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Schilderen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ellywa|Ellywa]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Bronsgieten_voor_beeldhouwers}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-83-000-00001'&gt; nl-8-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Bronsgieten voor beeldhouwers]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Casper Bosveld |Casper Bosveld]], [[Gebruiker:Vangelis|John Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portaal:Jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00001'&gt; nl-8-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Portaal:Jazz]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Belgische_jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00002'&gt; nl-8-4-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Belgische jazz]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00003'&gt; nl-8-4-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse jazz]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Beroemde_jazzmuzikanten}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00004'&gt; nl-8-4-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Beroemde jazzmuzikanten]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Jazz_standards}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00005'&gt; nl-8-4-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Jazz standards]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Bigband}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00006'&gt; nl-8-4-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Bigband]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Klarinet}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00007'&gt; nl-8-4-0-00007&lt;/div&gt;
| [[Klarinet]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ellywa|Ellywa]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Platbodemzeilen_op_een_Volendammer_Kwak}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-000-00001'&gt; nl-8-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Platbodemzeilen op een Volendammer Kwak]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vd172hb|Vd172hb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Schaken}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-851-00001'&gt; nl-8-5-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Schaken]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ischa1|Ischa1]] [[Gebruiker: Catienpetji| Catienpetji]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hoe_een_Rubiks_kubus_op_te_lossen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-851-00002'&gt; nl-8-5-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Hoe een Rubiks kubus op te lossen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Karoma|Karoma]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Puzzeltocht}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-852-00001'&gt; nl-8-5-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Puzzeltocht]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:86.95.64.35|86.95.64.35 ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Go_leer_je_zo}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00001'&gt; nl-8-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Go leer je zo]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ghanssen|Ger Hanssen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kaartspel}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00002'&gt; nl-8-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Kaartspel]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Trucs_met_de_diabolo}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00003'&gt; nl-8-6-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Trucs met de diabolo]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:193.43.89.89|193.43.89.89]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vakantiereizen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-87-000-00001'&gt; nl-8-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Vakantiereizen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:GeeKaa|GeeKaa]] - [[Gebruiker:Vangelis|JohnVangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/De_Kleine_Trekkersgids}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-87-000-00002'&gt; nl-8-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[De Kleine Trekkersgids]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Rolklaver|Rolklaver]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Netwerken}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00001'&gt; nl-9-0-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Netwerken]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Van_Idee_tot_Publicatie}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00002'&gt; nl-9-0-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Van Idee tot Publicatie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:H.vandijk|H.vandijk]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/In_mensentaal}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00003'&gt; nl-9-0-0-00003&lt;/div&gt;
| [[In mensentaal]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handleiding_moderatoren}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00004'&gt; nl-9-0-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Handleiding moderatoren]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Aquaristiek}}
| Onbekend
| [[Aquaristiek]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]], [[Gebruiker:Regular thijs|Regular thijs]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Archeologie}}
| Onbekend
| [[Archeologie]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Veluwse Klokbeker|Veluwse Klokbeker]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Atlas_van_Europa}}
| Onbekend
| [[Atlas van Europa]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:stefn|Stefn]]&lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt; ([[Overleg gebruiker:Stefn|Vraagje over dit boek?]])&lt;/span&gt;, [[Gebruiker:82.171.186.239|82.171.186.239]], [[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisstructuur_van_de_kosmos}}
| Onbekend
| [[Basisstructuur van de kosmos]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisvaardigheden_wiskunde}}
| Onbekend
| [[Basisvaardigheden wiskunde]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Biochemie}}
| Onbekend
| [[Biochemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Biohazard|Biohazard]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Cascading_Style_Sheets}}
| Onbekend
| [[Cascading Style Sheets]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Catalaans}}
| Onbekend
| [[Catalaans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:86.90.219.84|86.90.219.84]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Cursusboek_Marifonie}}
| Onbekend
| [[Cursusboek Marifonie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Enschedem|Enschedem]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Dammen}}
| Onbekend
| [[Dammen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Basvb|Basvb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Dierengids_rat}}
| Onbekend
| [[Dierengids rat]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Duits}}
| Onbekend
| [[Duits]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Bdcooman|Bdcooman]], [[Gebruiker:RobertDeLaCroix |RobertDeLaCroix ]], [[Gebruiker:Ischa1|Ischa1]], [[Gebruiker:Algont|Algont]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/EHBO}}
| Onbekend
| [[EHBO]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Octostein |Octostein]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektriciteit}}
| Onbekend
| [[Elektriciteit]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektronica}}
| Onbekend
| [[Elektronica]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Eli Verbuyst |Eli Verbuyst]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Engels}}
| Onbekend
| [[Engels]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Bdcooman|Bdcooman]] + IP-gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Engelse_literatuur}}
| Onbekend
| [[Engelse literatuur]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Evolutie}}
| Onbekend
| [[Evolutie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jos Punie | Jos Punie]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fourieranalyse}}
| Onbekend
| [[Fourieranalyse]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Frans}}
| Onbekend
| [[Frans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mtcv|Mtcv]], [[Gebruiker:Guaka|Guaka]], [[Gebruiker:Cars en travel|Cars en travel]], [[Gebruiker:Algont|Algont]], [[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gender_en_diversiteit}}
| Onbekend
| [[Gender en diversiteit]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Arwen|Arwen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geneeskunde}}
| Onbekend
| [[Geneeskunde]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gitaar}}
| Onbekend
| [[Gitaar]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry | Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gotisch}}
| Onbekend
| [[Gotisch]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:BrahnTelpefin|BrahnTelpefin]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gronings}}
| Onbekend
| [[Gronings]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek_practica_onderwijs}}
| Onbekend
| [[Handboek practica onderwijs]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hengelsport}}
| Onbekend
| [[Hengelsport]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jerre | Jerre]], [[Gebruiker: RensKoek| RensKoek]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_hamster}}
| Onbekend
| [[Huisdierengids hamster]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_hond}}
| Onbekend
| [[Huisdierengids hond]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Inleiding_Oude_en_Nieuwe_Testament}}
| Onbekend
| [[Inleiding Oude en Nieuwe Testament]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Oversluizen|Oversluizen]], [[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Etiquette voor het internationaal zakendoen}}
| Onbekend
| [[Etiquette voor het internationaal zakendoen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kostprijsberekening_en_interne_informatievoorziening}}
| Onbekend
| [[Kostprijsberekening en interne informatievoorziening]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Latijn_(scholierenversie)}}
| Onbekend
| [[Latijn (scholierenversie)]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Crystalaero|Crystalaero]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Litouws}}
| Onbekend
| [[Litouws]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Magische_wetenschap}}
| Onbekend
| [[Magische wetenschap]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: 193.190.11.97 |193.190.11.97]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Meten_en_onzekerheid}}
| Onbekend
| [[Meten en onzekerheid]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:KKoolstra|K. Koolstra]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Access}}
| Onbekend
| [[Microsoft Access]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: AccessgoeroeInOpleiding | AccessgoeroeInOpleiding]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Excel}}
| Onbekend
| [[Microsoft Excel]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Sephiroth| Sephiroth]], [[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Modelspoorwegbouw}}
| Onbekend
| [[Modelspoorwegbouw]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlands}}
| Onbekend
| [[Nederlands]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Noors}}
| Onbekend
| [[Noors]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Yorian|Yorian]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenERP}}
| Onbekend
| [[OpenERP]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Avdsar|Avdsar]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenStreetMap}}
| Onbekend
| [[OpenStreetMap]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Milovanderlinde|Milovanderlinde]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Organische_chemie}}
| Onbekend
| [[Organische chemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:T.vanschaik|T.vanschaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Over_beroemde_personen}}
| Onbekend
| [[Over beroemde personen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Papiamento}}
| Onbekend
| [[Papiamento]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Periodiek_systeem}}
| Onbekend
| [[Periodiek systeem]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Personenzorg_I}}
| Onbekend
| [[Personenzorg I]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Perzisch}}
| Onbekend
| [[Perzisch]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mtcv |Mtcv]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portugees}}
| Onbekend
| [[Portugees]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C++}}
| Onbekend
| [[Programmeren in C++]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:ElieDeBrauwer|ElieDeBrauwer]], [[Gebruiker:Brecht|Brecht]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C_Sharp}}
| Onbekend
| [[Programmeren in C Sharp]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:194.78.192.181|194.78.192.181]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_JavaScript}}
| Onbekend
| [[Programmeren in JavaScript]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Ruby}}
| Onbekend
| [[Programmeren in Ruby]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Basaah|Basaah]], [[Gebruiker:Medelezer|Medelezer]], [[Gebruiker:MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_VB&amp;VBA}}
| Onbekend
| [[Programmeren in VB&amp;VBA]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_x86_assembler}}
| Onbekend
| [[Programmeren in x86 assembler]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Roemeens}}
| Onbekend
| [[Roemeens]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Al|Al]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Saterfries}}
| Onbekend
| [[Saterfries]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Spaans}}
| Onbekend
| [[Spaans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Systeembeheer}}
| Onbekend
| [[Systeembeheer]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:M.v.d.Beedijk|M.v.d.Beedijk]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tarot}}
| Onbekend
| [[Tarot]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tekstverwerker}}
| Onbekend
| [[Tekstverwerker]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tips_en_trucs}}
| Onbekend
| [[Tips en trucs]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pjetter |Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Turks}}
| Onbekend
| [[Turks]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Verpleegkundige_technieken}}
| Onbekend
| [[Verpleegkundige technieken]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Welsh}}
| Onbekend
| [[Welsh]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]], [[Gebruiker:Hansmuller|Hansmuller]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Windows_Vista}}
| Onbekend
| [[Windows Vista]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gwiki|Gwiki]], [[Gebruiker:Michiel1972|Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Windows_XP}}
| Onbekend
| [[Windows XP]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Catienpetji|Catienpetji]], [[Gebruiker:RoestVrijStaal|RoestVrijStaal]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Zeeuws}}
| Onbekend
| [[Zeeuws]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Steinbach|Steinbach]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Zweeds}}
| Onbekend
| [[Zweeds]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Michiel1972|Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basis_ICT/Geschiedenis_van_de_datacommunicatie/Met_elektriciteit}}
| Onbekend
| [[Basis ICT/Geschiedenis van de datacommunicatie/Met elektriciteit]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Infrastructuurplanning}}
| Onbekend
| [[Infrastructuurplanning]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Arabisch}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Arabisch]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Hebreeuws}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Hebreeuws]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Kroatisch}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Kroatisch]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Limburgs}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Limburgs]]
|
|}</text>
      <sha1>8d7lqa3uj7ih47yi30ms9tekc9sen5a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390347</id>
      <parentid>390346</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:26:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Correcties</comment>
      <origin>390347</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49062" sha1="3ag7ek1q6hdg0dg8dyl0msuyzuth1u5" xml:space="preserve">{| {{Wikitable}}
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tabellenboek Exact}}
| {{Nowrap|nl-1-0-0-00001}}
| [[Tabellenboek Exact]]{{25%}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik (editor)]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kosmografie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-11-000-00001'&gt; nl-1-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kosmografie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:Jos Punie|Jos Punie]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Astronomisch_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-11-000-00002'&gt; nl-1-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Astronomisch woordenboek]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]], [[Gebruiker:Maasje|Maasje]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Mineralen_verzamelen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-12-000-00001'&gt; nl-1-2-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Mineralen verzamelen]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Celbiologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-13-000-00001'&gt; nl-1-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Celbiologie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Biohazard|Biohazard]], [[Gebruiker:Rasbak|Rasbak]], [[Gebruiker:Roeleboel|Roeleboel]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Klassieke_Mechanica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00001'&gt; nl-1-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Klassieke Mechanica]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Huibc|Huibc]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fysica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00002'&gt; nl-1-4-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Fysica]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Tobe Baeyens | Tobe Baeyens]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vloeistofmechanica}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00003'&gt; nl-1-4-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Vloeistofmechanica]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Eli Verbuyst |Eli Verbuyst]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Natuurkunde Opgaven}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-14-000-00003'&gt; nl-1-4-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Natuurkunde Opgaven]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: t.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chemie_Centraal}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00001'&gt; nl-1-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Chemie Centraal]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:MADe|MADe]], [[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]], [[Gebruiker:Londenp|Londenp]], [[Gebruiker:Jcwf|Jcwf]], [[Gebruiker:Octostein|Octostein]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chemisch_rekenen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00002'&gt; nl-1-5-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Chemisch rekenen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]], [[Gebruiker:johanw|Johanw]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Analytische_chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-15-000-00003'&gt; nl-1-5-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Analytische chemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Anorganische_chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00004'&gt; nl-1-5-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Anorganische chemie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00005'&gt; nl-1-5-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 2}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00006'&gt; nl-1-5-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 2]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 3}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00007'&gt; nl-1-5-0-00007&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 3]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 4}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00008'&gt; nl-1-5-0-00008&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 4]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 5}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00009'&gt; nl-1-5-0-00009&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 5]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis chemie 6}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00010'&gt; nl-1-5-0-00010&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis chemie 6]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikijunior:De_elementen}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-15-0-00011'&gt; nl-1-5-0-00011&lt;/div&gt;
| [[Wikijunior:De elementen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:Kthoelen|Kthoelen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Scheikunde Opgaven}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00012'&gt; nl-1-5-0-00012&lt;/div&gt;
| [[Scheikunde Opgaven]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektrochemie voor MBO}}
| &lt;div id='WSBN nl-1-5-0-00013'&gt; nl-1-5-0-00013&lt;/div&gt;
| [[Elektrochemie voor MBO]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:t.vanschaik|T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-00001'&gt; nl-1-8-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Germanator | Germanator ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisvaardigheden wiskunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-180-00002'&gt; nl-1-8-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Basisvaardigheden wiskunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:  Effeietsanders |Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde Opgaven}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-0003'&gt; nl-1-8-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde Opgaven]]{{25%|16 maart 2023}}
|[[Gebruiker:  T.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wiskunde voor MBO techniek}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-8-0-0004'&gt; nl-1-8-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Wiskunde voor MBO techniek]]{{25%|16 april 2023}}
|[[Gebruiker:  T.vanschaik |T. van Schaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Lineaire_algebra}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00001'&gt; nl-1-8-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Lineaire algebra]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Matrixrekening}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00002'&gt; nl-1-8-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Matrixrekening]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjitss|Jjitss]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Abstracte_algebra}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-181-00003'&gt; nl-1-8-1-00003&lt;/div&gt;
| [[Abstracte algebra]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Sanderd17 | Sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Analyse}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-182-00001'&gt; nl-1-8-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Analyse]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:RedRose|RedRose]], [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]], [[Gebruiker:Robert Zboray|Robert Zboray]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vectormeetkunde}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-183-00001'&gt; nl-1-8-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Vectormeetkunde]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjitss|Jjitss]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Rekenen}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-184-00001'&gt; nl-1-8-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Rekenen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Discrete_Kansrekening}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-18-186-00001'&gt; nl-1-8-6-00001&lt;/div&gt;
| [[Discrete Kansrekening]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nijdam|W. Nijdam]] - W. Albers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Omrekenen_van_eenheden}}
|&lt;div id='WSBN nl-1-19-000-00001'&gt; nl-1-9-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Omrekenen van eenheden]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]] [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]]
|-
|&lt;s&gt;{{/sub|Wikibooks:Infobox/Myalgische_encefalomyelitis}}&lt;/s&gt;
|&lt;div id='WSBN nl-2-21-211-00001'&gt;&lt;s&gt;nl-2-1-1-00001&lt;/s&gt;&lt;/div&gt;
| &lt;s&gt;[[Myalgische encefalomyelitis]]&lt;/s&gt;&lt;!--{{50%|Datum=volgens infobox}}--&gt;
|[[Gebruiker: Guido den Broeder| Guido den Broeder]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Farmacologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-21-211-00002'&gt; nl-2-1-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Farmacologie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Melkwinning}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-23-000-00001'&gt; nl-2-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Melkwinning]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jjost | Jjost]],[[Gebruiker: Cor Duim | Cor Duim]] + ip-gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sterkteleer}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-242-00001'&gt; nl-2-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Sterkteleer]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Byl]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Mechanica_van_materialen}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00001'&gt; nl-2-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Mechanica van materialen]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Papier}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00001'&gt; nl-2-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Papier]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]], [[Gebruiker:Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Transmissielijnen}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-24-244-00002'&gt; nl-2-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Transmissielijnen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kantoorsoftware}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-25-000-00001'&gt; nl-2-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kantoorsoftware]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kookboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-26-000-00001'&gt; nl-2-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Kookboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|Vele gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huishouden}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-26-000-00002'&gt; nl-2-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Huishouden]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00001'&gt; nl-2-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vangelis|John Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Verteltechnieken}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00002'&gt; nl-2-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Verteltechnieken]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Roelvermeulen|Roelvermeulen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Chillipepers.NL}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00003'&gt; nl-2-7-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Chillipepers.NL]]
|Tweebloesem, Miek, Zengrow
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handige_Harry}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-27-000-00004'&gt; nl-2-7-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Handige Harry]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_rat}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-28-000-00001'&gt; nl-2-8-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Huisdierengids rat]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_-_Terrarium}}
|&lt;div id='WSBN nl-2-28-000-00003'&gt; nl-2-8-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Huisdierengids - Terrarium]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ubuntu:_Linux_voor_mensen}}
|&lt;div id='WSBN NL-3-34-345-00004'&gt; NL-3-4-5-00004&lt;/div&gt;
| [[Ubuntu: Linux voor mensen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Svkeulen|Svkeulen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Veilig_op_het_internet}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-32-000-00002'&gt; nl-3-2-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Veilig op het internet]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe | MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Overklokken}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-33-000-00001'&gt; nl-3-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Overklokken]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: ACiDcHaOZ | ACiDcHaOZ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Netwerkbekabeling}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-33-000-00002'&gt; nl-3-3-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Netwerkbekabeling]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Firefox}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00001'&gt; nl-3-4-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Firefox]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:MADe|MADe]], [[Gebruiker:Jbib|Jbib]], [[Gebruiker:Fruggo|Fruggo]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Maple}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00002'&gt; nl-3-4-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Maple]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: MADe | MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Aan_de_slag_met_BitTorrent}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00004'&gt; nl-3-4-1-00004&lt;/div&gt;
| [[Aan de slag met BitTorrent]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|Diverse gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Pinnacle_Studio}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00006'&gt; nl-3-4-1-00006&lt;/div&gt;
| [[Pinnacle Studio]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:83.86.75.252 |83.86.75.252]], [[Gebruiker:MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oracle}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00007'&gt; nl-3-4-1-00007&lt;/div&gt;
| [[Oracle]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Elvisleegwater | Elvisleegwater]], [[Gebruiker: Peresko| Peresko]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Word}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00008'&gt; nl-3-4-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Microsoft Word]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Koos Jol | Koos Jol]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Werken_met_MKVToolnix}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00008'&gt; nl-3-4-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Werken met MKVToolnix]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenOffice.org}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-341-00009'&gt; nl-3-4-1-00009&lt;/div&gt;
| [[OpenOffice.org]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Bernard van der Wees|Bernard van der Wees]] [[Gebruiker:Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/LaTeX}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00001'&gt; nl-3-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[LaTeX]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nikolai1983 | Nikolai1983]],[[Gebruiker: Sanderd17 | Sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek_MediaWiki}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00002'&gt; nl-3-4-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Handboek MediaWiki]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pjetter |Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Inleiding_MediaWiki}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00003'&gt; nl-3-4-2-00003&lt;/div&gt;
| [[Inleiding MediaWiki]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders |Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/HTML}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00004'&gt; nl-3-4-2-00004&lt;/div&gt;
| [[HTML]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Rolof1991|Rolof1991]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_TI-83+_Assembly}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00001'&gt; nl-3-4-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in TI-83+ Assembly]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Willem1|Willem1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_PL/1}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00002'&gt; nl-3-4-3-00002&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in PL/1]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:84.193.136.96|84.193.136.96]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Go}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00003'&gt; nl-3-4-3-00003&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Go]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Danielheres|Dani�l Heres]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_BASIC}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00004'&gt; nl-3-4-3-00004&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in BASIC]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Warddr|Warddr]], [[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]], [[Gebruiker:ACiDcHaOZ|ACiDcHaOZ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_TI-Basic}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00005'&gt; nl-3-4-3-00005&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in TI-Basic]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Thexa4|Thexa4]], [[Gebruiker:FOudman|FOudman]], [[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Java}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00006'&gt; nl-3-4-3-00006&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Java]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:SeySayux|SeySayux]], [[Gebruiker:zedutchgandalf|zedutchgandalf]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00007'&gt; nl-3-4-3-00007&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in C]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]], [[Gebruiker:Nielius|Nielius]], [[Gebruiker:ElieDeBrauwer|ElieDeBrauwer]], [[Gebruiker:Kleuske|Kleuske]], diverse anonieme bijdragen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Pascal}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00008'&gt; nl-3-4-3-00008&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Pascal]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Wolvenraider | Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_COBOL}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00009'&gt; nl-3-4-3-00009&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in COBOL]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_REXX}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00010'&gt; nl-3-4-3-00010&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in REXX]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: 84.193.139.18 | 84.193.139.18]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/ActionScript_3.0}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-343-00011'&gt; nl-3-4-3-00011&lt;/div&gt;
| [[ActionScript 3.0]]{{0%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_ASP.NET}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00001'&gt; nl-3-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in ASP.NET]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Jbib|Jbib]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_ASP.net_2.0_N-Tier_Tutorial}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00002'&gt; nl-3-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in ASP.net 2.0 N-Tier Tutorial]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ketelsb | Ketelsb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_PHP}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00003'&gt; nl-3-4-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in PHP]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gabadubo|Gabadubo]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Python}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-344-00004'&gt; nl-3-4-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Programmeren in Python]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jsoeterbroek | Jsoeterbroek]], [[Gebruiker:RoestVrijStaal|RoestVrijStaal]], [[Gebruiker: ElieDeBrauwer| ElieDeBrauwer]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Linux_voor_beginners}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00001'&gt; nl-3-4-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Linux voor beginners]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:sanderd17|sanderd17]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Linux_Systeembeheer}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00002'&gt; nl-3-4-5-00002&lt;/div&gt;
| [[Linux Systeembeheer]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Bertvv | Bertvv]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ontwerp_en_bouw_een_besturingssysteem}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-345-00003'&gt; nl-3-4-5-00003&lt;/div&gt;
| [[Ontwerp en bouw een besturingssysteem]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Virtlink|Virtlink]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren,_de_basis}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00001'&gt; nl-3-4-9-00001&lt;/div&gt;
| [[Programmeren, de basis]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gebruik_van_de_opdrachtprompt}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00002'&gt; nl-3-4-9-00002&lt;/div&gt;
| [[Gebruik van de opdrachtprompt]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Willem1|Willem1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Scalable_Vector_Graphics}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00003'&gt; nl-3-4-9-00003&lt;/div&gt;
| [[Scalable Vector Graphics]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pietn |Pietn]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Datacommunicatie_in_informatica}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00004'&gt; nl-3-4-9-00004&lt;/div&gt;
| [[Datacommunicatie in informatica]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ronny Creygelman| Ronny Creygelman]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basiskennis_informatica}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00005'&gt; nl-3-4-9-00005&lt;/div&gt;
| [[Basiskennis informatica]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ronny Creygelman| Ronny Creygelman]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geo-visualisatie}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00006'&gt; nl-3-4-9-00006&lt;/div&gt;
| [[Geo-visualisatie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nijeholt|Nijeholt]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Open_standaarden}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-349-00007'&gt; nl-3-4-9-00007&lt;/div&gt;
| [[Open standaarden]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek Wikimedia Commons}}
|&lt;div id='WSBN nl-3-34-342-00005'&gt; nl-3-4-9-00008&lt;/div&gt;
| [[Handboek Wikimedia Commons]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]]
&lt;!--
(boek is verwijderd) 
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/C++_vanuit_de_funderingen_omhoog_(ANSI/ISO_C++)}}
|&lt;div id='WSBN 3-34-343-00011'&gt; 3-4-3-00011&lt;/div&gt;
| [[C++ vanuit de funderingen omhoog (ANSI/ISO C++)]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:FrankBav|Frank Baveghems]]
--&gt;
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basis_ICT/Basis_Elektrotechniek}}
| nl-3-5-0-00001
| [[Basis ICT/Basis Elektrotechniek]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vruchtbrengend_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-41-000-00001'&gt; nl-4-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Vruchtbrengend woordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gitaarfreak|Gitaarfreak]], [[Gebruiker:Mtcv|Mtcv]], [[Gebruiker:Koos Jol|Koos Jol]], [[Gebruiker:Londenp|Londenp]] en vele anderen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Een_vreemde_taal_leren}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-41-000-00002'&gt; nl-4-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Een vreemde taal leren]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wolvenraider|Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nieuwgrieks}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00001'&gt; nl-4-2-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Nieuwgrieks]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math| Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Italiaans}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00002'&gt; nl-4-2-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Italiaans]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]] - [[Gebruiker:Hansmuller|Hansmuller]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/West-Vlaams}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00003'&gt; nl-4-2-1-00003&lt;/div&gt;
| [[West-Vlaams]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|Vele West-Vlamingen
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Russisch}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00004'&gt; nl-4-2-1-00004&lt;/div&gt;
| [[Russisch]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Pools}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00005'&gt; nl-4-2-1-00005&lt;/div&gt;
| [[Pools]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Michiel1972| Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fries}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00006'&gt; nl-4-2-1-00006&lt;/div&gt;
| [[Fries]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vietnamees}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00007'&gt; nl-4-2-1-00007&lt;/div&gt;
| [[Vietnamees]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Val|Val]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kemzieks Woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-421-00008'&gt; nl-4-2-1-00008&lt;/div&gt;
| [[Kemzieks Woordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:GeenVraag|GeenVraag]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oudgrieks}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00001'&gt; nl-4-2-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Oudgrieks]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wikibelgiaan|Wikibelgiaan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Latijn}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00002'&gt; nl-4-2-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Latijn]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pkniest|Pkniest]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Oudgriekse_vormleer}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-422-00002'&gt; nl-4-2-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Oudgriekse vormleer]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Wikibelgiaan|Wikibelgiaan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Quenya}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00001'&gt; nl-4-2-3-00001&lt;/div&gt;
| [[Quenya]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math | Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Toki_Pona}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00002'&gt; nl-4-2-3-00002&lt;/div&gt;
| [[Toki Pona]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JosN|JosN]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tengwar}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00003'&gt; nl-4-2-3-00003&lt;/div&gt;
| [[Tengwar]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dirk math | Dirk math]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geheimschrift}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00004'&gt; nl-4-2-3-00004&lt;/div&gt;
| [[Geheimschrift]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Esperanto}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-42-423-00005'&gt; nl-4-2-3-00005&lt;/div&gt;
| [[Esperanto]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ghanssen|Ghanssen]], [[Gebruiker:195.35.129.175|195.35.129.175]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Amerikaanse_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-441-00001'&gt; nl-4-4-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Amerikaanse literatuur]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Shakespeares toneelstukken}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-441-00002'&gt; nl-4-4-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Shakespeares toneelstukken]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_literatuur_in_de_middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00001'&gt; nl-4-4-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse literatuur in de middeleeuwen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse literatuurgeschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00003'&gt; nl-4-4-2-00002&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse literatuurgeschiedenis]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Woordenboek_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00017'&gt; nl-4-4-2-00017&lt;/div&gt;
| [[Woordenboek literatuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Opfriscursus_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00018'&gt; nl-4-4-2-00018&lt;/div&gt;
| [[Opfriscursus literatuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gothic_novel}}
|&lt;div id='WSBN nl-4-44-442-00019'&gt; nl-4-4-2-00019&lt;/div&gt;
| [[Gothic novel]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Koningen_aan_de_Nijl}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-52-525-00001'&gt; nl-5-2-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Koningen aan de Nijl]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Ab_Urbe_Condita}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00001'&gt; nl-5-3-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Ab Urbe Condita]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Griekse_mythologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00002'&gt; nl-5-3-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Griekse mythologie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]] - [[Gebruiker:Vangelis|Vangelis]] - [[Gebruiker:Wolvenraider|Wolvenraider]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_het_Romeinse_rijk}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00003'&gt; nl-5-3-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van het Romeinse rijk]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_late_oudheid}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-534-00004'&gt; nl-5-3-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de late oudheid]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alexander_de_Grote}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-53-535-00001'&gt; nl-5-3-5-00001&lt;/div&gt;
| [[Alexander de Grote]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Geschiedenis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_vroege_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00001'&gt; nl-5-4-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de vroege middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Byzantium}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00002'&gt; nl-5-4-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Byzantium]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_hoge_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00003'&gt; nl-5-4-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Toscane_(1300-1500)}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00004'&gt; nl-5-4-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_in_de_literatuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00005'&gt; nl-5-4-4-00005&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis in de literatuur]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_de_late_Middeleeuwen}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-54-544-00006'&gt; nl-5-4-5-00006&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Beetjedwars | Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_in_de_literatuur_1500-1795}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-544-00004'&gt; nl-5-5-4-00004&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis in de literatuur 1500-1795]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:beetjedwars|beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heksenvervolging_in_Europa_(1300-1720)}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00001'&gt; nl-5-5-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Heksenvervolging in Europa (1300-1720)]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Volk,_kerk_en_magie_1500-1700}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00002'&gt; nl-5-5-4-00002&lt;/div&gt;
| [[Volk, kerk en magie 1500-1700]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Europa_1500-1795}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-55-554-00003'&gt; nl-5-5-4-00003&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_geschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-591-00001'&gt; nl-5-9-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse geschiedenis]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Sociale_geschiedenis_van_Europa}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-594-00001'&gt; nl-5-9-4-00001&lt;/div&gt;
| [[Sociale geschiedenis van Europa]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Beetjedwars|Beetjedwars]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Historische_atlas}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00001'&gt; nl-5-9-9-00001&lt;/div&gt;
| [[Historische atlas]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry | Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kunstgeschiedenis}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00002'&gt; nl-5-9-9-00002&lt;/div&gt;
| [[Kunstgeschiedenis]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Italiaanse_renaissance}}
|&lt;div id='WSBN nl-5-59-599-00003'&gt; nl-5-9-9-00003&lt;/div&gt;
| [[Italiaanse renaissance]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hekserij}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-61-000-00001'&gt; nl-6-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Hekserij]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Economie}}
| &lt;div id='WSBN nl-6-62-000-00001'&gt; nl-6-2-0-00001&lt;/div&gt; 
| [[Economie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], [[Gebruiker:RobertDeLaCroix|RobertDeLaCroix]], [[Gebruiker:Germanator|Germanator]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Trotski_voor_beginners}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-64-000-00001'&gt; nl-6-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Trotski voor beginners]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vitruvius|Vitruvius]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Save_Our_Future_Today,_a_SOFT_revolution}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-66-000-00001'&gt; nl-6-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vangelis|Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alternatieve_energie}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-66-000-00002'&gt; nl-6-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Alternatieve energie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Onderwijstechnoloog}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00001'&gt; nl-6-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Onderwijstechnoloog]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Nathalieparys|Nathalieparys]], [[Gebruiker:Sien.herbots|Sien.herbots]], [[Gebruiker:Maya.dammans|Maya.dammans]], [[Gebruiker:Ann|Ann]], [[Gebruiker:Frederik.Questier|Frederik.Questier]], [[Gebruiker:Fvmulder|Fvmulder]], [[Gebruiker:Maarten delaere1|Maarten delaere1]], [[Gebruiker:Jojacobs|Jojacobs]], [[Gebruiker:Ward|Ward]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Moodle}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00002'&gt; nl-6-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Moodle]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Toetsenbank}}
|&lt;div id='WSBN nl-6-67-000-00003'&gt; nl-6-7-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Toetsenbank]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ischa1 |Ischa1]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portaal:Esoterie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00001'&gt; nl-7-1-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Portaal:Esoterie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Magie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00002'&gt; nl-7-1-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Magie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heksenwoordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00003'&gt; nl-7-1-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Heksenwoordenboek]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Encyacht|Encyacht]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Westerse_astrologie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00004'&gt; nl-7-1-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Westerse astrologie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hermetische_kabbala}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00005'&gt; nl-7-1-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Hermetische kabbala]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Alchemie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-71-000-00006'&gt; nl-7-1-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Alchemie]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Plato}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00001'&gt; nl-7-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Plato]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Heraclitus_over_de_natuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00002'&gt; nl-7-3-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Heraclitus over de natuur]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Dmfcasimiri |Dmfcasimiri]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Anaximander_over_de_natuur}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00003'&gt; nl-7-3-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Anaximander over de natuur]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dmfcasimiri|Dmfcasimiri]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Filosofisch_woordenboek}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00005'&gt; nl-7-3-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Filosofisch woordenboek]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]], [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geschiedenis_van_de_filosofie}}
|&lt;div id='WSBN nl-7-73-000-00006'&gt; nl-7-3-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Geschiedenis van de filosofie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
| [[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Schilderen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-82-000-00001'&gt; nl-8-2-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Schilderen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ellywa|Ellywa]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Bronsgieten_voor_beeldhouwers}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-83-000-00001'&gt; nl-8-3-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Bronsgieten voor beeldhouwers]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Casper Bosveld |Casper Bosveld]], [[Gebruiker:Vangelis|John Vangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portaal:Jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00001'&gt; nl-8-4-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Portaal:Jazz]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Belgische_jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00002'&gt; nl-8-4-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Belgische jazz]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlandse_jazz}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00003'&gt; nl-8-4-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Nederlandse jazz]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Beroemde_jazzmuzikanten}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00004'&gt; nl-8-4-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Beroemde jazzmuzikanten]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Jazz_standards}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00005'&gt; nl-8-4-0-00005&lt;/div&gt;
| [[Jazz standards]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Bigband}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00006'&gt; nl-8-4-0-00006&lt;/div&gt;
| [[Bigband]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Klarinet}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-84-000-00007'&gt; nl-8-4-0-00007&lt;/div&gt;
| [[Klarinet]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Ellywa|Ellywa]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Platbodemzeilen_op_een_Volendammer_Kwak}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-000-00001'&gt; nl-8-5-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Platbodemzeilen op een Volendammer Kwak]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Vd172hb|Vd172hb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Schaken}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-851-00001'&gt; nl-8-5-1-00001&lt;/div&gt;
| [[Schaken]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ischa1|Ischa1]] [[Gebruiker: Catienpetji| Catienpetji]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hoe_een_Rubiks_kubus_op_te_lossen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-851-00002'&gt; nl-8-5-1-00002&lt;/div&gt;
| [[Hoe een Rubiks kubus op te lossen]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Karoma|Karoma]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Puzzeltocht}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-85-852-00001'&gt; nl-8-5-2-00001&lt;/div&gt;
| [[Puzzeltocht]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:86.95.64.35|86.95.64.35 ]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Go_leer_je_zo}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00001'&gt; nl-8-6-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Go leer je zo]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Ghanssen|Ger Hanssen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kaartspel}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00002'&gt; nl-8-6-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Kaartspel]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Trucs_met_de_diabolo}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-86-000-00003'&gt; nl-8-6-0-00003&lt;/div&gt;
| [[Trucs met de diabolo]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:193.43.89.89|193.43.89.89]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Vakantiereizen}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-87-000-00001'&gt; nl-8-7-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Vakantiereizen]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:GeeKaa|GeeKaa]] - [[Gebruiker:Vangelis|JohnVangelis]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/De_Kleine_Trekkersgids}}
|&lt;div id='WSBN nl-8-87-000-00002'&gt; nl-8-7-0-00002&lt;/div&gt;
| [[De Kleine Trekkersgids]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Rolklaver|Rolklaver]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Netwerken}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00001'&gt; nl-9-0-0-00001&lt;/div&gt;
| [[Netwerken]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Van_Idee_tot_Publicatie}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00002'&gt; nl-9-0-0-00002&lt;/div&gt;
| [[Van Idee tot Publicatie]]{{100%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:H.vandijk|H.vandijk]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/In_mensentaal}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00003'&gt; nl-9-0-0-00003&lt;/div&gt;
| [[In mensentaal]]{{75%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handleiding_moderatoren}}
|&lt;div id='WSBN nl-9-00-000-00004'&gt; nl-9-0-0-00004&lt;/div&gt;
| [[Handleiding moderatoren]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Aquaristiek}}
| Onbekend
| [[Aquaristiek]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]], [[Gebruiker:Regular thijs|Regular thijs]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Archeologie}}
| Onbekend
| [[Archeologie]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Veluwse Klokbeker|Veluwse Klokbeker]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Atlas_van_Europa}}
| Onbekend
| [[Atlas van Europa]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:stefn|Stefn]]&lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt; ([[Overleg gebruiker:Stefn|Vraagje over dit boek?]])&lt;/span&gt;, [[Gebruiker:82.171.186.239|82.171.186.239]], [[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisstructuur_van_de_kosmos}}
| Onbekend
| [[Basisstructuur van de kosmos]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basisvaardigheden_wiskunde}}
| Onbekend
| [[Basisvaardigheden wiskunde]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Biochemie}}
| Onbekend
| [[Biochemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Biohazard|Biohazard]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Cascading_Style_Sheets}}
| Onbekend
| [[Cascading Style Sheets]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Catalaans}}
| Onbekend
| [[Catalaans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:86.90.219.84|86.90.219.84]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Cursusboek_Marifonie}}
| Onbekend
| [[Cursusboek Marifonie]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Enschedem|Enschedem]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Dammen}}
| Onbekend
| [[Dammen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Basvb|Basvb]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Dierengids_rat}}
| Onbekend
| [[Dierengids rat]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Duits}}
| Onbekend
| [[Duits]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Bdcooman|Bdcooman]], [[Gebruiker:RobertDeLaCroix |RobertDeLaCroix ]], [[Gebruiker:Ischa1|Ischa1]], [[Gebruiker:Algont|Algont]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/EHBO}}
| Onbekend
| [[EHBO]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Octostein |Octostein]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektriciteit}}
| Onbekend
| [[Elektriciteit]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam|Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Elektronica}}
| Onbekend
| [[Elektronica]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Eli Verbuyst |Eli Verbuyst]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Engels}}
| Onbekend
| [[Engels]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Bdcooman|Bdcooman]] + IP-gebruikers
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Engelse_literatuur}}
| Onbekend
| [[Engelse literatuur]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Evolutie}}
| Onbekend
| [[Evolutie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jos Punie | Jos Punie]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Fourieranalyse}}
| Onbekend
| [[Fourieranalyse]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Nijdam |Nijdam]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Frans}}
| Onbekend
| [[Frans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mtcv|Mtcv]], [[Gebruiker:Guaka|Guaka]], [[Gebruiker:Cars en travel|Cars en travel]], [[Gebruiker:Algont|Algont]], [[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gender_en_diversiteit}}
| Onbekend
| [[Gender en diversiteit]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Arwen|Arwen]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Geneeskunde}}
| Onbekend
| [[Geneeskunde]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gitaar}}
| Onbekend
| [[Gitaar]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry | Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gotisch}}
| Onbekend
| [[Gotisch]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:BrahnTelpefin|BrahnTelpefin]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Gronings}}
| Onbekend
| [[Gronings]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Handboek_practica_onderwijs}}
| Onbekend
| [[Handboek practica onderwijs]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Hengelsport}}
| Onbekend
| [[Hengelsport]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Jerre | Jerre]], [[Gebruiker: RensKoek| RensKoek]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_hamster}}
| Onbekend
| [[Huisdierengids hamster]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Huisdierengids_hond}}
| Onbekend
| [[Huisdierengids hond]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Inleiding_Oude_en_Nieuwe_Testament}}
| Onbekend
| [[Inleiding Oude en Nieuwe Testament]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Oversluizen|Oversluizen]], [[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Etiquette voor het internationaal zakendoen}}
| Onbekend
| [[Etiquette voor het internationaal zakendoen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Londenp|Londenp]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Kostprijsberekening_en_interne_informatievoorziening}}
| Onbekend
| [[Kostprijsberekening en interne informatievoorziening]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Pjetter|Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Latijn_(scholierenversie)}}
| Onbekend
| [[Latijn (scholierenversie)]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Crystalaero|Crystalaero]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Litouws}}
| Onbekend
| [[Litouws]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Magische_wetenschap}}
| Onbekend
| [[Magische wetenschap]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: 193.190.11.97 |193.190.11.97]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Meten_en_onzekerheid}}
| Onbekend
| [[Meten en onzekerheid]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:KKoolstra|K. Koolstra]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Access}}
| Onbekend
| [[Microsoft Access]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: AccessgoeroeInOpleiding | AccessgoeroeInOpleiding]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Microsoft_Excel}}
| Onbekend
| [[Microsoft Excel]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Sephiroth| Sephiroth]], [[Gebruiker:Dagan|Dagan]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Modelspoorwegbouw}}
| Onbekend
| [[Modelspoorwegbouw]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Erik Baas|Erik Baas]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Nederlands}}
| Onbekend
| [[Nederlands]]{{50%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]], [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Noors}}
| Onbekend
| [[Noors]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Yorian|Yorian]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenERP}}
| Onbekend
| [[OpenERP]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Avdsar|Avdsar]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/OpenStreetMap}}
| Onbekend
| [[OpenStreetMap]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Milovanderlinde|Milovanderlinde]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Organische_chemie}}
| Onbekend
| [[Organische chemie]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:T.vanschaik|T.vanschaik]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Over_beroemde_personen}}
| Onbekend
| [[Over beroemde personen]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Evil berry |Evil berry]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Papiamento}}
| Onbekend
| [[Papiamento]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Periodiek_systeem}}
| Onbekend
| [[Periodiek systeem]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Effeietsanders|Effeietsanders]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Personenzorg_I}}
| Onbekend
| [[Personenzorg I]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Inge Habex |Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Perzisch}}
| Onbekend
| [[Perzisch]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Mtcv |Mtcv]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Portugees}}
| Onbekend
| [[Portugees]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C++}}
| Onbekend
| [[Programmeren in C++]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:ElieDeBrauwer|ElieDeBrauwer]], [[Gebruiker:Brecht|Brecht]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_C_Sharp}}
| Onbekend
| [[Programmeren in C Sharp]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:194.78.192.181|194.78.192.181]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_JavaScript}}
| Onbekend
| [[Programmeren in JavaScript]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_Ruby}}
| Onbekend
| [[Programmeren in Ruby]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Basaah|Basaah]], [[Gebruiker:Medelezer|Medelezer]], [[Gebruiker:MADe|MADe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_VB&amp;VBA}}
| Onbekend
| [[Programmeren in VB&amp;VBA]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Programmeren_in_x86_assembler}}
| Onbekend
| [[Programmeren in x86 assembler]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Sephiroth|Sephiroth]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Roemeens}}
| Onbekend
| [[Roemeens]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Al|Al]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Saterfries}}
| Onbekend
| [[Saterfries]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Spaans}}
| Onbekend
| [[Spaans]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Dion|Dion]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Systeembeheer}}
| Onbekend
| [[Systeembeheer]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:M.v.d.Beedijk|M.v.d.Beedijk]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tarot}}
| Onbekend
| [[Tarot]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:J.G.G.|J.G.G.]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tekstverwerker}}
| Onbekend
| [[Tekstverwerker]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Mattias.Campe| Mattias.Campe]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Tips_en_trucs}}
| Onbekend
| [[Tips en trucs]]{{00%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker: Pjetter |Pjetter]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Turks}}
| Onbekend
| [[Turks]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Verpleegkundige_technieken}}
| Onbekend
| [[Verpleegkundige technieken]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Inge Habex|Inge Habex]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Welsh}}
| Onbekend
| [[Welsh]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Evil berry|Evil berry]], [[Gebruiker:Hansmuller|Hansmuller]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Windows_Vista}}
| Onbekend
| [[Windows Vista]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Gwiki|Gwiki]], [[Gebruiker:Michiel1972|Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Windows_XP}}
| Onbekend
| [[Windows XP]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Catienpetji|Catienpetji]], [[Gebruiker:RoestVrijStaal|RoestVrijStaal]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Zeeuws}}
| Onbekend
| [[Zeeuws]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Steinbach|Steinbach]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Zweeds}}
| Onbekend
| [[Zweeds]]{{25%|Datum=volgens infobox}}
|[[Gebruiker:Michiel1972|Michiel1972]]
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Basis_ICT/Geschiedenis_van_de_datacommunicatie/Met_elektriciteit}}
| Onbekend
| [[Basis ICT/Geschiedenis van de datacommunicatie/Met elektriciteit]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Infrastructuurplanning}}
| Onbekend
| [[Infrastructuurplanning]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Arabisch}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Arabisch]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Hebreeuws}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Hebreeuws]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Kroatisch}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Kroatisch]]
|
|-
|{{/sub|Wikibooks:Infobox/Wikibooks:Wachtruimte/Limburgs}}
| Onbekend
| [[Wikibooks:Wachtruimte/Limburgs]]
|
|}</text>
      <sha1>3ag7ek1q6hdg0dg8dyl0msuyzuth1u5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Boekenplank:Toegepaste kennis en technologie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23420</id>
    <revision>
      <id>390350</id>
      <parentid>346289</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:46:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ver ontwikkelde boeken */ Huishouden</comment>
      <origin>390350</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="596" sha1="0jc4rx6ig7uhjrgrz8isy6b0stos0df" xml:space="preserve">== Ver ontwikkelde boeken ==
* [[Handige Harry]]{{50%|Datum=15 februari 2010}}
* [[Huishouden]]{{75%|Datum=30 november 2024}}
* [[Kookboek]]{{75%|Datum=20 juni 2005}}
* [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]]
* [[OpenERP]]{{75%|Datum=15 februari 2010}}
* [[Papier]]{{75%|Datum=26 september 2006}}

== Boeken vallend onder andere hoofdthema's dan ''Toegepaste kennis en technologie'' ==
* [[Alternatieve energie]]{{75%|Datum=15 februari 2010}}
* [[Transmissielijnen]]{{75%|Datum=15 februari 2010}}
* [[Vloeistofmechanica]]{{75%|Datum=15 februari 2010}}

{{Boekenplanken}}

[[Categorie:Boekenplanken]]</text>
      <sha1>0jc4rx6ig7uhjrgrz8isy6b0stos0df</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43622</id>
    <revision>
      <id>390325</id>
      <parentid>390285</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T07:17:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Enkele wijzigingen en aanvullingen</comment>
      <origin>390325</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1915" sha1="cbdklzmds9g659shgz30nv85c5i5xnf" xml:space="preserve">[[File:Jan Steen Vrolijke huisgezin.jpg|600px|Jan Steen - Het vrolijke huisgezin]]&lt;br&gt;
'''Het vrolijke huisgezin''' (Jan Steen, 1668)

Dit boek geeft tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding. Doel is een praktisch boek voor de moderne, drukbezette mens, die wel leukere activiteiten weet dan huishouden. Omdat niet iedereen meer van huis uit de fijne kneepjes meekrijgt en wat de do's en don'ts zijn. En omdat we dat met elkaar hopelijk nog wel weten, wordt iedereen uitgenodigd hieraan bij te dragen.

Dit is niet een boek om van begin tot eind achter elkaar uit te lezen. Hanteer het meer als naslagwerk of gids. Lees de inleiding en kies een op te lossen probleem of een onderwerp dat u interesseert. In de [[Huishouden/Index|Index]] staan alle trefwoorden nog eens op een rijtje, om snel naar een onderwerp te kunnen springen.

=== Totstandkoming ===
De hoofdstukken zijn een samenvatting van de eigen kennis van de schrijvers, aangevuld met informatie uit andere bronnen. Er is naar gestreefd om alles duidelijk uit te leggen. Als iets toch niet duidelijk is, kan dat op de overlegpagina aangegeven worden. Als u nog iets mist: Voeg het onderwerp op de juiste plek in en maak zelf zo mogelijk een beschrijving, of vermeld het op de overlegpagina.

== Inhoudsopgave ==

#[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]]
#[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]]
#[[Huishouden/Economie|Economie]]
##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]]
##[[Huishouden/Financiën|Financiën]]
##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
#[[Huishouden/Voeding|Voeding]]
#[[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]
##[[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
#[[Huishouden/Textiel|Textiel]]
#[[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
#[[Huishouden/Tuin|Tuin]]
#[[Huishouden/Juridische zaken|Juridische zaken]]
#[[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
#[[Huishouden/Index|Index]]

{{Boek}}
[[Categorie:Huishouden]]</text>
      <sha1>cbdklzmds9g659shgz30nv85c5i5xnf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390343</id>
      <parentid>390325</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:04:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Bi}}</comment>
      <origin>390343</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1922" sha1="7d8eermxjch6pdvjzkit4q62oyun84j" xml:space="preserve">{{Bi}}
[[File:Jan Steen Vrolijke huisgezin.jpg|600px|Jan Steen - Het vrolijke huisgezin]]&lt;br&gt;
'''Het vrolijke huisgezin''' (Jan Steen, 1668)

Dit boek geeft tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding. Doel is een praktisch boek voor de moderne, drukbezette mens, die wel leukere activiteiten weet dan huishouden. Omdat niet iedereen meer van huis uit de fijne kneepjes meekrijgt en wat de do's en don'ts zijn. En omdat we dat met elkaar hopelijk nog wel weten, wordt iedereen uitgenodigd hieraan bij te dragen.

Dit is niet een boek om van begin tot eind achter elkaar uit te lezen. Hanteer het meer als naslagwerk of gids. Lees de inleiding en kies een op te lossen probleem of een onderwerp dat u interesseert. In de [[Huishouden/Index|Index]] staan alle trefwoorden nog eens op een rijtje, om snel naar een onderwerp te kunnen springen.

=== Totstandkoming ===
De hoofdstukken zijn een samenvatting van de eigen kennis van de schrijvers, aangevuld met informatie uit andere bronnen. Er is naar gestreefd om alles duidelijk uit te leggen. Als iets toch niet duidelijk is, kan dat op de overlegpagina aangegeven worden. Als u nog iets mist: Voeg het onderwerp op de juiste plek in en maak zelf zo mogelijk een beschrijving, of vermeld het op de overlegpagina.

== Inhoudsopgave ==

#[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]]
#[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]]
#[[Huishouden/Economie|Economie]]
##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]]
##[[Huishouden/Financiën|Financiën]]
##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
#[[Huishouden/Voeding|Voeding]]
#[[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]
##[[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
#[[Huishouden/Textiel|Textiel]]
#[[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
#[[Huishouden/Tuin|Tuin]]
#[[Huishouden/Juridische zaken|Juridische zaken]]
#[[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
#[[Huishouden/Index|Index]]

{{Boek}}
[[Categorie:Huishouden]]</text>
      <sha1>7d8eermxjch6pdvjzkit4q62oyun84j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390349</id>
      <parentid>390343</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:41:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{beg}}</comment>
      <origin>390349</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1930" sha1="b5vr4siuo3knjoj42cqrx350rpg1v9a" xml:space="preserve">{{Bi}}
{{beg}}
[[File:Jan Steen Vrolijke huisgezin.jpg|600px|Jan Steen - Het vrolijke huisgezin]]&lt;br&gt;
'''Het vrolijke huisgezin''' (Jan Steen, 1668)

Dit boek geeft tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding. Doel is een praktisch boek voor de moderne, drukbezette mens, die wel leukere activiteiten weet dan huishouden. Omdat niet iedereen meer van huis uit de fijne kneepjes meekrijgt en wat de do's en don'ts zijn. En omdat we dat met elkaar hopelijk nog wel weten, wordt iedereen uitgenodigd hieraan bij te dragen.

Dit is niet een boek om van begin tot eind achter elkaar uit te lezen. Hanteer het meer als naslagwerk of gids. Lees de inleiding en kies een op te lossen probleem of een onderwerp dat u interesseert. In de [[Huishouden/Index|Index]] staan alle trefwoorden nog eens op een rijtje, om snel naar een onderwerp te kunnen springen.

=== Totstandkoming ===
De hoofdstukken zijn een samenvatting van de eigen kennis van de schrijvers, aangevuld met informatie uit andere bronnen. Er is naar gestreefd om alles duidelijk uit te leggen. Als iets toch niet duidelijk is, kan dat op de overlegpagina aangegeven worden. Als u nog iets mist: Voeg het onderwerp op de juiste plek in en maak zelf zo mogelijk een beschrijving, of vermeld het op de overlegpagina.

== Inhoudsopgave ==

#[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]]
#[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]]
#[[Huishouden/Economie|Economie]]
##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]]
##[[Huishouden/Financiën|Financiën]]
##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
#[[Huishouden/Voeding|Voeding]]
#[[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]
##[[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
#[[Huishouden/Textiel|Textiel]]
#[[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
#[[Huishouden/Tuin|Tuin]]
#[[Huishouden/Juridische zaken|Juridische zaken]]
#[[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
#[[Huishouden/Index|Index]]

{{Boek}}
[[Categorie:Huishouden]]</text>
      <sha1>b5vr4siuo3knjoj42cqrx350rpg1v9a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390353</id>
      <parentid>390349</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:59:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Versie [[Special:Diff/390349|390349]] van [[Special:Contributions/JopkeB|JopkeB]] ([[User talk:JopkeB|overleg]]) ongedaan gemaakt</comment>
      <origin>390353</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1922" sha1="7d8eermxjch6pdvjzkit4q62oyun84j" xml:space="preserve">{{Bi}}
[[File:Jan Steen Vrolijke huisgezin.jpg|600px|Jan Steen - Het vrolijke huisgezin]]&lt;br&gt;
'''Het vrolijke huisgezin''' (Jan Steen, 1668)

Dit boek geeft tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding. Doel is een praktisch boek voor de moderne, drukbezette mens, die wel leukere activiteiten weet dan huishouden. Omdat niet iedereen meer van huis uit de fijne kneepjes meekrijgt en wat de do's en don'ts zijn. En omdat we dat met elkaar hopelijk nog wel weten, wordt iedereen uitgenodigd hieraan bij te dragen.

Dit is niet een boek om van begin tot eind achter elkaar uit te lezen. Hanteer het meer als naslagwerk of gids. Lees de inleiding en kies een op te lossen probleem of een onderwerp dat u interesseert. In de [[Huishouden/Index|Index]] staan alle trefwoorden nog eens op een rijtje, om snel naar een onderwerp te kunnen springen.

=== Totstandkoming ===
De hoofdstukken zijn een samenvatting van de eigen kennis van de schrijvers, aangevuld met informatie uit andere bronnen. Er is naar gestreefd om alles duidelijk uit te leggen. Als iets toch niet duidelijk is, kan dat op de overlegpagina aangegeven worden. Als u nog iets mist: Voeg het onderwerp op de juiste plek in en maak zelf zo mogelijk een beschrijving, of vermeld het op de overlegpagina.

== Inhoudsopgave ==

#[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]]
#[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]]
#[[Huishouden/Economie|Economie]]
##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]]
##[[Huishouden/Financiën|Financiën]]
##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
#[[Huishouden/Voeding|Voeding]]
#[[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]
##[[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
#[[Huishouden/Textiel|Textiel]]
#[[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
#[[Huishouden/Tuin|Tuin]]
#[[Huishouden/Juridische zaken|Juridische zaken]]
#[[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
#[[Huishouden/Index|Index]]

{{Boek}}
[[Categorie:Huishouden]]</text>
      <sha1>7d8eermxjch6pdvjzkit4q62oyun84j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Inleiding</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43624</id>
    <revision>
      <id>390328</id>
      <parentid>390081</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:21:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390328</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1931" sha1="3ro2700g4p4qo87rqj7ytai0xp01xst" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Een huishouden verschaft onder andere onderdak, voedsel, kleding, veiligheid en een prettig leefklimaat voor alle bewoners. Om dat te bereiken en bestendigen zal een huishouden goed bestierd moeten worden. Vragen daarbij zijn:
* Hoe kan een huishouden worden georganiseerd zodat alle bewoners er fijn kunnen leven? 
* Wat zijn zoal taken die uitgevoerd moeten worden? 
* Hoe kun je taken zo efficiënt mogelijk en toch goed uitvoeren, zodat ze de minste tijd kosten? Want vaak is het immers schipperen met tijd, energie en aandacht, er zijn leukere dingen te bedenken dan huishouden. 
* Hoe kun je zuinig omgaan met geld en energie?
In dit boek worden methoden en tips aangedragen om dit voor elkaar te krijgen. 

Vaak is in dit boek een ideale situatie beschreven, gericht op een goede lichamelijke gezondheid, gezonde financiën en rekening houdend met het milieu. Uiteraard bepaalt iemand zelf het evenwicht tussen deze doelen en uw eigen, persoonlijke doelen, die daarvan kunnen afwijken. Veel zal ook afhankelijk zijn van de eigen cultuur, prioriteiten, wat iemand belangrijk vindt. Niet alle tips zullen daarom iedereen aanspreken. Daarom kan iedereen eruit pikken wat wel bij hen past en waar ze iets aan hebben. 

En als je iets mist: voeg het zelf toe (dit is immers een wiki) of bespreek het op de betreffende Overlegpagina.

Zie de [[Huishouden#Inhoudsopgave|Inhoudsopgave]] voor een overzicht van de hoofdstukken binnen dit boek.

=== Buiten het bestek van dit Wikiboek ===
Niet de organisatie van het hele leven past in één Wikiboek. In dit boek worden in ieder geval niet behandeld:
* Kinderverzorging en opvoeding.
* Verzorging van [[Portaal:Huisdierengids|huisdieren]] en tuin, onderhoud van huishoudelijke apparaten en gereedschap, groot onderhoud van de woning (waaronder schilderen en behangen).
* Persoonlijke verzorging.
* Ziekte en gezondheid.
* Hobby's.
* Levensvragen, levenskunst.

{{Sub}}</text>
      <sha1>3ro2700g4p4qo87rqj7ytai0xp01xst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Voeding</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43626</id>
    <revision>
      <id>390308</id>
      <parentid>390305</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T13:35:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken */</comment>
      <origin>390308</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65238" sha1="7g3ce3tfswiwp8tplphotuwnw7lq1hk" xml:space="preserve">[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>7g3ce3tfswiwp8tplphotuwnw7lq1hk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390309</id>
      <parentid>390308</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T13:41:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken */ Waarschuwing</comment>
      <origin>390309</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65373" sha1="rydd9cmijgpd2u6ggwognxrjkwci2yk" xml:space="preserve">[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>rydd9cmijgpd2u6ggwognxrjkwci2yk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390314</id>
      <parentid>390309</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T03:52:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bereiding van voeding */ Gebruik pannenlappen</comment>
      <origin>390314</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65466" sha1="dyjelgzyjqms9nhkspplhez1bpgbita" xml:space="preserve">[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Gebruik pannenlappen en/of ovenwanten om warme pannen en warme ovenschalen aan te pakken. 
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>dyjelgzyjqms9nhkspplhez1bpgbita</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390316</id>
      <parentid>390314</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken */</comment>
      <origin>390316</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65641" sha1="03xaef4v6vj7znrd0vh8log4rh5jaah" xml:space="preserve">[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Gebruik pannenlappen en/of ovenwanten om warme pannen en warme ovenschalen aan te pakken. 
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* '''Koelkast''' schoonmaken: minstens eenmaal per 3 maanden. Zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond]
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>03xaef4v6vj7znrd0vh8log4rh5jaah</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390334</id>
      <parentid>390316</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:24:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390334</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65656" sha1="bth0v8ny4x7gk84uh0fr4h2tozirp2c" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (lichte soep, kleine salade, viscocktail, klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, stamppot, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier).
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. 
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. 
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Gebruik pannenlappen en/of ovenwanten om warme pannen en warme ovenschalen aan te pakken. 
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. 
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past, maar voor een informeel gezelschap kan dat ook een papieren servet zijn. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en klaar. 
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking: moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de dievriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat. 

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* '''Koelkast''' schoonmaken: minstens eenmaal per 3 maanden. Zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond]
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* blikopener, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>bth0v8ny4x7gk84uh0fr4h2tozirp2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Index</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43627</id>
    <revision>
      <id>390322</id>
      <parentid>390284</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T06:07:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Aanvullingen Hygiëne</comment>
      <origin>390322</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11318" sha1="t4yypgb0c5rc64mdnhhzjqggr0jszef" xml:space="preserve">{{Alfabet met ankers}}
Dit is een overzicht met termen die in dit Wikibook worden gebruikt; de link onder het indexwoord verwijst naar uitleg erover in dit wikiboek, bij afwezigheid daarvan soms naar een Wikipedia-pagina. 

==A==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Grote aankopen doen|(Grote) aankopen doen]]
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Aanschaf van textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Abonnementen]] doorlichten
; [[Huishouden/Financiën#Administratie|Administratie]]
; [[Huishouden/Textiel#Afdanken|Afdanken van textiel]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Afvalbeheer|Afvalbeheer]] 
; [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] - met de hand en met een afwasmachine

==B==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Badkamer|Badkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|Badkamer schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Huisinrichting#Buitenruimte|Balkon inrichten]]
; [[Huishouden/Financiën#Bankafschriften|Bankzaken]]
; Beddengoed: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Beleggen]]
; [[Huishouden/Voeding#Bereiding van voeding|Bereiding van voeding]] 
; [[Huishouden/Voeding#Bewaren van voedsel|Bewaren van voedsel]] 
; [[Huishouden/Financiën#Bezuinigen|Bezuinigen]]
; [[Huishouden/Voeding#Inkopen|Boodschappen doen]] (levensmiddelen)
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Brandstoffen]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Financiën#Budgetteren|Budgetteren]] of begroting
; [[Huishouden/Huisinrichting#Buitenruimte|Buitenruimte inrichten]]
;

==C==
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Computers schoonmaken]]

==D==
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Doelen van een huishouden]] (zelf opstellen)
; [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|Douchewarmtewisselaar]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Drankjes]]
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Drogen van textiel]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Dweilen]]

==E==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Eethoek inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Eiwitten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 6 Elektriciteit in huis|Elektriciteit in huis]] over elektrische apparaten en geaarde stopcontacten
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Elektriciteitsgebruik]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Energieleverancier]]
; [[Huishouden/Organisatie#Evaluatie|Evaluatie huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]

==F==
; [[Huishouden/Financiën|Financiën]], Financiële zaken
;

==G==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Gang|Gang inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Garage/schuur|Garage inrichten]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Gasten ontvangen]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
; [[Huishouden/Textiel#Gebruik|Gebruik van textiel]] 
; [[Huishouden/Technische klussen#Benodigdheden|Gereedschap]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Op gewicht blijven]] 
; [[Huishouden/Financiën#Loterijen|Gokken]]
; Gordijnen: zie [[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]] en [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Groente- en fruitkalender]]

==H==
; Handdoeken: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Handwas]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Hapjes]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Hobbykamer|Hobbykamer inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Maaltijden samenstellen|Hoofdmaaltijd]] in Nederland: de warme maaltijd, meestal 's avonds
; [[Huishouden/Financiën#Huishoudboek|Huishoudboek]] (financiële administratie)
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Huishoudschema's]] (organisatie)
; [[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]] 
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne in de keuken]]

==I==
; [[Huishouden/Financiën|Inkomsten]]
; [[Huishouden/Voeding#Inkopen|Inkopen van levensmiddelen]]
; [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]]

==J==

==K==
; [[Huishouden/Financiën#Kasboek|Kasboek]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Kasten|Kasten schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Huisinrichting#Keuken|Keuken]] - in Huisinrichting
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Keuken]] - Hygiëne en voedselveiligheid
; Keukentextiel: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Voeding#Keukenuitrusting|Keukenuitrusting]]
; Kleding: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Technische klussen|Klussen (technische)]]
; [[Huishouden/Technische klussen#Organisatie|Klussenlijst]]
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Koken]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Koolhydraten]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Kopen op afbetaling]]
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Kopen van textiel]]
; [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] (in Kookboek)

==L==
; [[Huishouden/Energiebesparing#Levensstijl|Levensstijl]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Lampen]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Lekkers bij de koffie/thee/borrel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Leningen]]
; [[Huishouden/Voeding#Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel|Lichtverteerbaar voedsel]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Logeerkamer|Logeerkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Logé's ontvangen]]
; [[Huishouden/Financiën#Loterijen|Loterijen]]

==M==
; [[Huishouden/Voeding#Maaltijden samenstellen|Maaltijden]] 
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Materialen (textiel)]]
; [[Huishouden/Voeding#Mineralen en spoorelementen|Mineralen]] (voedingsstoffen)

==N==

==O==
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Oliën en vetten]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Onderhoud van textiel]] (schoonmaken, vlekken, wassen, strijken en verstellen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Ongediertebestrijding|Ongediertebestrijding]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Een opgeruimd huis|Opgeruimd huis]]
; [[Huishouden/Organisatie|Organisatie van het huishouden]]
; [[Huishouden/Technische klussen#Organisatie|Organisatie van technische klussen]]

==P==
; [[Huishouden/Organisatie#Dagelijkse_en_wekelijkse_planningen|Persoonlijke planningen huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Peulvruchten]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Plafonds schoonmaken]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 1 Maak een planning|Planning voor huisinrichting]]
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Planningen voor huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_3_Inventariseer beschikbare ruimtes|Plattegrond maken]]

==Q==

==R==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Over ramen|Ramen]] in Huisinrichting
; [[Huishouden/Hygiëne#Ramen wassen|Ramen wassen]]

==S==
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|Sanitaire ruimtes schoonmaken]] - badkamer en WC
; [[Huishouden/Voeding#De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen)|Schijf van Vijf]] (voedingsmiddelen)
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Schema's]] (huishoudschema's met planningen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoeisel onderhouden|Schoeisel onderhouden]] - schoenen, schaatsen
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoonmaakmethoden|Schoonmaakmethoden]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoonmaakmiddelen|Schoonmaakmiddelen]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken van textiel|Schoonmaken van textiel]] (vlekken, wassen, drogen)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Garage/schuur|Schuur inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Sfeer in huis]] (huisinrichting)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Slaapkamer|Slaapkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Financiën|Sparen]]
; [[Huishouden/Voeding#Mineralen en spoorelementen|Spoorelementen]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Stoffen]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Stofzuigen]]
; [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]] (inlc. wassymbolen voor strijken)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Werkkamer|Studeerkamer inrichten]]

==T==
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Taakverdeling]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_4 Combineer woonfuncties en ruimtes|Tabel woonfuncties en ruimtes]]
; [[Huishouden/Voeding#Aan tafel|Tafel dekken]] 
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Taken in een huishouden]]
; Tafellinnen: zie [[Huishouden/Voeding#Aan tafel|Tafel dekken]] en [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Te mooi om waar te zijn]] (financiële producten)
; [[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
; [[Huishouden/Textiel|Textiel]] (o.a. aanschaf, opbergen, onderhoud en afdanken)
; [[w:nl:Schakelaar#Tijdschakelaar,_timer_of_schakelklok|Tijdklok]] (voor verwarming)
; [[w:nl:Tochtportaal|Tochtportaal]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Trappen|Trappen inrichten]]
; [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]
; [[Huishouden/Tuin|Tuin]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Tussendoortjes]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|TV-scherm schoonmaken]]

==U==
; [[Huishouden/Financiën|Uitgaven]]
;

==V==
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Valkuilen en financiën]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Veiligheid|Veiligheid in huis]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Verlichting]]
; [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Verstellen]] (van textiel)
; [[Huishouden/Energiebesparing#Vervoer|Vervoer]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Verwarming]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Verzekeringen]]
; [[Huishouden/Voeding#Overige voedingsstoffen|Vezels]]
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Vetten]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Viskalender]] 
; [[Huishouden/Voeding#Vitamines|Vitamines]]
; [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken van textiel|Schoonmaken van textiel]] (vlekken, wassen, drogen)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Vloeren]] in Huisinrichting
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Vloeren schoonmaken]]
; [[Huishouden/Voeding|Voeding]]
; [[Huishouden/Voeding#Voedingsleer|Voedingsleer]]
; [[Huishouden/Voeding#De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen)|Voedingsmiddelen]]
; [[Huishouden/Voeding#Voedingsstoffen|Voedingsstoffen]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Voedselkalenders]] 
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Voedselveiligheid]]

==W==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte inrichten]]
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Wassen van textiel]] incl. wassymbolen en was drogen
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|WC schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Wassen]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Voeding#Overige voedingsstoffen|Water]] als noodzakelijk voedingsmiddel
; [[Huishouden/Hygiëne|Water]] zuinig met water
; [[Huishouden/Huisinrichting#WC|WC inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Weekmenu]] plannen en samenstellen
; [[Huishouden/Textiel#Afdanken|Wegdoen van textiel]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Werkkamer|Werkkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Woondecoraties]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 2 Inventariseer woonfuncties|Woonfuncties]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Woonkamer inrichten]]

==X==

==Y==

==Z==
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Ziekte]] en voeding
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Zithoek inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Zolder|Zolder inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel|Zwaarverteerbaar voedsel]] 


{{Sub}}</text>
      <sha1>t4yypgb0c5rc64mdnhhzjqggr0jszef</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390342</id>
      <parentid>390322</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390342</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11333" sha1="kikxt8t3o2f4weqj6l3dbg73hwpf7vn" xml:space="preserve">{{Alfabet met ankers}}
{{Huishouden}}
Dit is een overzicht met termen die in dit Wikibook worden gebruikt; de link onder het indexwoord verwijst naar uitleg erover in dit wikiboek, bij afwezigheid daarvan soms naar een Wikipedia-pagina. 

==A==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Grote aankopen doen|(Grote) aankopen doen]]
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Aanschaf van textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Abonnementen]] doorlichten
; [[Huishouden/Financiën#Administratie|Administratie]]
; [[Huishouden/Textiel#Afdanken|Afdanken van textiel]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Afvalbeheer|Afvalbeheer]] 
; [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] - met de hand en met een afwasmachine

==B==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Badkamer|Badkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|Badkamer schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Huisinrichting#Buitenruimte|Balkon inrichten]]
; [[Huishouden/Financiën#Bankafschriften|Bankzaken]]
; Beddengoed: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Beleggen]]
; [[Huishouden/Voeding#Bereiding van voeding|Bereiding van voeding]] 
; [[Huishouden/Voeding#Bewaren van voedsel|Bewaren van voedsel]] 
; [[Huishouden/Financiën#Bezuinigen|Bezuinigen]]
; [[Huishouden/Voeding#Inkopen|Boodschappen doen]] (levensmiddelen)
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Brandstoffen]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Financiën#Budgetteren|Budgetteren]] of begroting
; [[Huishouden/Huisinrichting#Buitenruimte|Buitenruimte inrichten]]
;

==C==
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Computers schoonmaken]]

==D==
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Doelen van een huishouden]] (zelf opstellen)
; [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|Douchewarmtewisselaar]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Drankjes]]
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Drogen van textiel]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Dweilen]]

==E==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Eethoek inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Eiwitten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 6 Elektriciteit in huis|Elektriciteit in huis]] over elektrische apparaten en geaarde stopcontacten
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Elektriciteitsgebruik]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Energieleverancier]]
; [[Huishouden/Organisatie#Evaluatie|Evaluatie huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]

==F==
; [[Huishouden/Financiën|Financiën]], Financiële zaken
;

==G==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Gang|Gang inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Garage/schuur|Garage inrichten]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Gasten ontvangen]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
; [[Huishouden/Textiel#Gebruik|Gebruik van textiel]] 
; [[Huishouden/Technische klussen#Benodigdheden|Gereedschap]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Op gewicht blijven]] 
; [[Huishouden/Financiën#Loterijen|Gokken]]
; Gordijnen: zie [[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]] en [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Groente- en fruitkalender]]

==H==
; Handdoeken: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Handwas]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Hapjes]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Hobbykamer|Hobbykamer inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Maaltijden samenstellen|Hoofdmaaltijd]] in Nederland: de warme maaltijd, meestal 's avonds
; [[Huishouden/Financiën#Huishoudboek|Huishoudboek]] (financiële administratie)
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Huishoudschema's]] (organisatie)
; [[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]] 
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne in de keuken]]

==I==
; [[Huishouden/Financiën|Inkomsten]]
; [[Huishouden/Voeding#Inkopen|Inkopen van levensmiddelen]]
; [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]]

==J==

==K==
; [[Huishouden/Financiën#Kasboek|Kasboek]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Kasten|Kasten schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Huisinrichting#Keuken|Keuken]] - in Huisinrichting
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Keuken]] - Hygiëne en voedselveiligheid
; Keukentextiel: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Voeding#Keukenuitrusting|Keukenuitrusting]]
; Kleding: zie [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Technische klussen|Klussen (technische)]]
; [[Huishouden/Technische klussen#Organisatie|Klussenlijst]]
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Koken]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Koolhydraten]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Kopen op afbetaling]]
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Kopen van textiel]]
; [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] (in Kookboek)

==L==
; [[Huishouden/Energiebesparing#Levensstijl|Levensstijl]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Lampen]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid#Vantevoren|Lekkers bij de koffie/thee/borrel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Leningen]]
; [[Huishouden/Voeding#Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel|Lichtverteerbaar voedsel]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Logeerkamer|Logeerkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Gastvrijheid|Logé's ontvangen]]
; [[Huishouden/Financiën#Loterijen|Loterijen]]

==M==
; [[Huishouden/Voeding#Maaltijden samenstellen|Maaltijden]] 
; [[Huishouden/Textiel#Aanschaf|Materialen (textiel)]]
; [[Huishouden/Voeding#Mineralen en spoorelementen|Mineralen]] (voedingsstoffen)

==N==

==O==
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Oliën en vetten]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Onderhoud van textiel]] (schoonmaken, vlekken, wassen, strijken en verstellen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Ongediertebestrijding|Ongediertebestrijding]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Een opgeruimd huis|Opgeruimd huis]]
; [[Huishouden/Organisatie|Organisatie van het huishouden]]
; [[Huishouden/Technische klussen#Organisatie|Organisatie van technische klussen]]

==P==
; [[Huishouden/Organisatie#Dagelijkse_en_wekelijkse_planningen|Persoonlijke planningen huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Peulvruchten]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Plafonds schoonmaken]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 1 Maak een planning|Planning voor huisinrichting]]
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Planningen voor huishoudtaken]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_3_Inventariseer beschikbare ruimtes|Plattegrond maken]]

==Q==

==R==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Over ramen|Ramen]] in Huisinrichting
; [[Huishouden/Hygiëne#Ramen wassen|Ramen wassen]]

==S==
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|Sanitaire ruimtes schoonmaken]] - badkamer en WC
; [[Huishouden/Voeding#De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen)|Schijf van Vijf]] (voedingsmiddelen)
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Schema's]] (huishoudschema's met planningen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoeisel onderhouden|Schoeisel onderhouden]] - schoenen, schaatsen
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoonmaakmethoden|Schoonmaakmethoden]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Schoonmaakmiddelen|Schoonmaakmiddelen]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken van textiel|Schoonmaken van textiel]] (vlekken, wassen, drogen)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Garage/schuur|Schuur inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Sfeer in huis]] (huisinrichting)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Slaapkamer|Slaapkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Financiën|Sparen]]
; [[Huishouden/Voeding#Mineralen en spoorelementen|Spoorelementen]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|Stoffen]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Stofzuigen]]
; [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]] (inlc. wassymbolen voor strijken)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Werkkamer|Studeerkamer inrichten]]

==T==
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Taakverdeling]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_4 Combineer woonfuncties en ruimtes|Tabel woonfuncties en ruimtes]]
; [[Huishouden/Voeding#Aan tafel|Tafel dekken]] 
; [[Huishouden/Organisatie#Doelen,_taken_en_huishoudschema's|Taken in een huishouden]]
; Tafellinnen: zie [[Huishouden/Voeding#Aan tafel|Tafel dekken]] en [[Huishouden/Textiel|Textiel]]
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Te mooi om waar te zijn]] (financiële producten)
; [[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
; [[Huishouden/Textiel|Textiel]] (o.a. aanschaf, opbergen, onderhoud en afdanken)
; [[w:nl:Schakelaar#Tijdschakelaar,_timer_of_schakelklok|Tijdklok]] (voor verwarming)
; [[w:nl:Tochtportaal|Tochtportaal]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Trappen|Trappen inrichten]]
; [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]
; [[Huishouden/Tuin|Tuin]]
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Tussendoortjes]]
; [[Huishouden/Hygiëne#Stoffen|TV-scherm schoonmaken]]

==U==
; [[Huishouden/Financiën|Uitgaven]]
;

==V==
; [[Huishouden/Financiën#Valkuilen|Valkuilen en financiën]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Veiligheid|Veiligheid in huis]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Verlichting]]
; [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Verstellen]] (van textiel)
; [[Huishouden/Energiebesparing#Vervoer|Vervoer]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Verwarming]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Financiën#Meer_tips|Verzekeringen]]
; [[Huishouden/Voeding#Overige voedingsstoffen|Vezels]]
; [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|Vetten]] (voedingsstoffen)
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Viskalender]] 
; [[Huishouden/Voeding#Vitamines|Vitamines]]
; [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
; [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken van textiel|Schoonmaken van textiel]] (vlekken, wassen, drogen)
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Vloeren]] in Huisinrichting
; [[Huishouden/Hygiëne#Vloeren|Vloeren schoonmaken]]
; [[Huishouden/Voeding|Voeding]]
; [[Huishouden/Voeding#Voedingsleer|Voedingsleer]]
; [[Huishouden/Voeding#De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen)|Voedingsmiddelen]]
; [[Huishouden/Voeding#Voedingsstoffen|Voedingsstoffen]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Voedselkalenders]] 
; [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Voedselveiligheid]]

==W==
; [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte inrichten]]
; [[Huishouden/Textiel#Onderhoud|Wassen van textiel]] incl. wassymbolen en was drogen
; [[Huishouden/Hygiëne#Sanitaire ruimtes|WC schoonmaken]] 
; [[Huishouden/Energiebesparing#Wonen_en_huishouden|Wassen]] en energiebesparing
; [[Huishouden/Voeding#Overige voedingsstoffen|Water]] als noodzakelijk voedingsmiddel
; [[Huishouden/Hygiëne|Water]] zuinig met water
; [[Huishouden/Huisinrichting#WC|WC inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Weekmenu]] plannen en samenstellen
; [[Huishouden/Textiel#Afdanken|Wegdoen van textiel]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Werkkamer|Werkkamer inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 5 Aankleding van het huis|Woondecoraties]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 2 Inventariseer woonfuncties|Woonfuncties]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Woonkamer inrichten]]

==X==

==Y==

==Z==
; [[Huishouden/Voeding#Aandachtspunten|Ziekte]] en voeding
; [[Huishouden/Huisinrichting#Woonkamer|Zithoek inrichten]]
; [[Huishouden/Huisinrichting#Zolder|Zolder inrichten]]
; [[Huishouden/Voeding#Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel|Zwaarverteerbaar voedsel]] 


{{Sub}}</text>
      <sha1>kikxt8t3o2f4weqj6l3dbg73hwpf7vn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Energiebesparing</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43628</id>
    <revision>
      <id>390333</id>
      <parentid>390105</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390333</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14435" sha1="9nhybnr4g2kx1m9z3s0tb0bre30jvd5" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]); dit zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd, garen in een hooikist vereist wel een langere gaartijd.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel, op lagere temperaturen.
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, en ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden met hooguit een rugzak als bagage.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen per fiets, benewagen, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>9nhybnr4g2kx1m9z3s0tb0bre30jvd5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Huisinrichting</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43650</id>
    <revision>
      <id>390315</id>
      <parentid>390278</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:11:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Een opgeruimd huis */ Boekenkasten</comment>
      <origin>390315</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42893" sha1="dq2mlihws7mey9umcr5g1wnisxx9xyj" xml:space="preserve">[[File:Clifford O. Reid Architect S Type House S TYPE RESIDENCE LA FIRST FLOOR PLAN.jpg|600px|Plattegrond van een ingericht huis]]&lt;br&gt;
'''Plattegrond van een huis dat is ingericht''' 

'''Huisinrichting''' gaat over de inrichting van je huis: Je hebt woonruimte bemachtigd, huur of koop, en hoe gaat het dan daarna? Hoe ga je de beschikbare ruimte inrichten, welke functies komen waar terecht? &lt;br&gt;
NB Hier blijven eventuele verbouwingen, nieuwe keuken, badkamer, onderhoud en andere reparaties buiten beschouwing. Het gaat puur om het inrichten van een woning.

== Stappenplan ==
Om dit systematisch aan te pakken, kun je werken met een stappenplan. 

=== Stap 1 Maak een planning ===
Maak zo snel mogelijk een planning nadat je het contract hebt getekend. Als het goed is, weet je dan ook wanneer de sleuteloverdracht is. Zo'n planning bevat in ieder geval:
# Afspraken maken met je werkgever. Begin vroeg met het sparen van vrije dagen, koop eventueel extra vrije dagen in als dat nodig is en kan, leg vast op welke dagen je vrij wilt zijn, of nog beter: probeer daarover flexibele afspraken te maken, zodat je geen vrije dagen verliest als er iets tegen zit. Als je zzp'er bent: blokkeer je agenda zoveel als nodig is, tot enkele dagen na de verhuizing. 
# Afspraken maken met leveranciers en andere hulptroepen. NB Sommige leveranciers hanteren lange wachttijden voordat ze hun diensten kunnen uitvoeren, wees er dus op tijd bij. Een verhuizing is al stressvol genoeg op zichzelf. Daarom, als je daarvoor het geld hebt: probeer zoveel mogelijk uit te besteden. 
# De inrichting van het huis bedenken (zie stappen 2-5 hieronder). 
# Klussen en klusjes uitvoeren. Maak een klussenlijst. Van verbouwingen tot drempels in de vernis zetten. Zorg voor gladde ondervloeren. Klussen moeten zijn uitgevoerd vóórdat het huis kan worden ingericht.
# Aanschaffen en/of bestellen: alles voor het klussen, inclusief gereedschap (probeer te lenen of huren wat je slechts eenmalig nodig hebt), verf, behang, vloerbedekking, gordijnen of gordijnstof, ontbrekende meubels, kasten en andere spullen voor het nieuwe interieur. Zorg dat je de maten van vloeren en ramen bij de hand hebt. Zorg in de slaapkamers voor niet-lichtdoorlatende gordijnen. 
# Plafonds schilderen (indien nodig).
# Muren schilderen, stucen of behangen en ander schilderwerk (laten) uitvoeren.
# Vloerbedekking (laten) leggen. 
# Gordijnen (laten) maken en ophangen.
# Verhuizen: inpakken van de spullen in het oude huis (en wegdoen wat niet meer nodig is) en vervoeren van de inventaris naar het nieuwe huis. [Als je zelf inpakt:] Zorg dat bij de sleuteloverdracht minstens de helft al is ingepakt en alleen de noodzakelijke spullen voor de tijd tot de verhuizing nog niet. Na de sleuteloverdracht heb je alle tijd nodig om het nieuwe huis verhuisklaar te maken.
# Uitpakken van de inventaris in het nieuwe huis, kasten in elkaar zetten, alles een plekje geven aan de hand van de uitkomsten van de volgende stappen in het stappenplan (zie hieronder). 
# Lampen, boekenplanken, wanddecoraties, haakjes en dergelijke ophangen, meestal is hiervoor een boormachine nodig. 
# Apparatuur installeren, snoeren wegwerken. Zie [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 6 Elektriciteit in huis|Stap 6 Elektriciteit in huis]] voor aandachtspunten.
# De tuin eventueel van onkruid ontdoen en inrichten.
# De finishing touch, de puntjes op de i: loop het huis door en maak een lijst met alle klusjes die nog moeten worden uitgevoerd, decoraties en andere spullen die nog aangeschaft moeten worden en andere dingen die nog veranderd moeten worden.

=== Stap 2 Inventariseer woonfuncties ===
Maak een overzicht met alle functies die je in woning en buitenruimtes wilt hebben en activiteiten die jij en eventuele huisgenoten willen doen. De meeste zullen voor de hand liggen, sommige zijn al door de bouw bepaald (zoals wc, douchen en afwassen) maar andere zie je soms over het hoofd en dan kom je er pas later achter dat er alleen met veel kunst- en vliegwerk nog ruimte voor te vinden is. Suggesties (NB dit is geen uitputtende lijst en kan voor iedereen weer anders zijn!): 
* slapen
* eten
* voedselbereiding
* voedsel en drank (alcoholische en non-alcoholische) bewaren
* persoonlijke verzorging, zoals douchen, tanden poetsen, make-up verzorgen, haar kammen, nagels knippen en naar de wc gaan
* gasten ontvangen (visite)
* garderobe (kapstok, sjaals, handschoenen, mutsen, hoeden, paraplu's, tassen, sleutels, schoenen, laarzen, e.d.)
* logé's ontvangen (logeerbed(den))
* hobby's (schrijf ze allemaal uit, van jezelf en huisgenoten)
* kranten, tijdschriften lezen
* boek lezen
* tv kijken
* spelletjes (zowel bordspellen met een gezelschap als online), andere ontspanning
* streaming kijken (films, series)
* radio luisteren
* muziek luisteren
* muziek maken
* rustig telefoneren
* thuiswerken, ruimte voor werken op de computer, per bewoner
* administratie en correspondentie
* werkplaats, knutselen, timmeren, zagen, klussen
* vakantie voorbereiden
* kleding en ander textiel wassen, drogen, strijken
* verstellen, naaien, ruimte voor een naaimachine
* sporten, gymnastiek, lichaamsbeweging, sportfaciliteiten
* opslagruimtes, kasten, per onderdeel, van voedsel, schoonmaakmiddelen en kleding tot vervoermiddelen en vuilnis
* buiten zitten en spelen

=== Stap 3 Inventariseer beschikbare ruimtes ===
[[File:Graph paper pad and examples (16645340674).jpg|thumb|Ruitjespapier]]
Maak een tekening op schaal van de plattegronden (begane grond en elke verdieping, inclusief schuur/garage), bij voorkeur met potlood op ruitjespapier. Teken ook de vaste onderdelen erin, zoals pilaren, kachels, vaste en ingebouwde kasten, aanrecht, WC, bad, douche en wasbak. Zet er afmetingen bij. Maak kopieën en werk vervolgens op de kopieën, zodat er altijd een origineel achter de hand is. Zie [https://www.rtl.nl/lifestyle/wonen/artikel/5154661/deze-stappen-teken-jij-een-plattegrond-van-je-interieur Teken een plattegrond van je interieur] voor hoe je dat doet.

=== Stap 4 Combineer woonfuncties en ruimtes ===
Kort door de bocht: wat komt waar? Waar komt de eethoek, de zithoek, de TV, waar doe je de was, administratie, waar komt een rustig hoekje om te telefoneren of muziek te luisteren, waar is ruimte voor gymnastiek of andere lichaamsbeweging en al die andere functies van je lijst? Welke functies kun je combineren? Want tenzij je in een paleis woont, zul je niet voor elke functie een aparte ruimte voor hebben. Houd verwarmingselementen vrij (zet niet de bank pal voor een radiator) en houd ook rekening met looppaden en gewenste &quot;flow&quot; in het huis (± 85 cm), en waar lampen kunnen komen. 

Een tabel kan daarbij handzaam zijn (in een tekstverwerker als Word, spreadsheetprogramma als Excel of wat je het gemakkelijkste vindt). Zet in de eerste kolom alle functies en in de overige de ruimtes. Bijvoorbeeld:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  !! Woonkamer !! Keuken !! Gang !! Slaapkamer 1 !! Slaapkamer 2 !! Zolder !! Tuin !! Etc.
|-
| Slapen || || || || bed || || || || 
|-
| Make-up ||  ||  || || kaptafel met stoel || || || || 
|-
| Eten || eettafel met stoelen, kast met serviesgoed, e.d. || || || || ||  || tuinset || 
|-
| Gasten ontvangen || zithoek || || || || || || || 
|-
| Logé's ontvangen || || || || || bed, kast || || || 
|-
| Garderobe ||  || || kapstok, spiegel || || || || || 
|-
| Thuiswerken|| || || || || bureau, pc, printer || || || 
|-
| Administratie || || || || || X || || || 
|-
| Opslag || servies, boeken, foto-albums, CD-collectie || keukenuitrusting, incl. schoonmaakmiddelen, voedingsmiddelen || kapstok || garderobekast, linnenkast || naslagwerken || archief, koffers, zelden gebruikte spullen || afvalkliko's || 
|-
| Rustig telefoneren || || || || || X || || || 
|-
| Sporten || || || || || hometrainer || || || 
|-
| Wassen, drogen, strijken || || || || ||  ||  wasmachine, droger, droogrek, strijkplank|| || 
|-
| Buiten zitten, spelen || || || || ||  || || tuinmeubels, zandbak, speeltoestellen || 
|-
| Etc. || || || || ||  || || || 
|}

Aan de hand van deze tabel kun je bepalen of:
* bepaalde ruimtes te vol worden en je functies beter kunt verschuiven;
* er nog meubels of andere spullen ontbreken of juist overtollig zijn; maak daarvan een lijstje.

'''Opmeten, passen en meten'''&lt;br&gt;
Meet alle kasten, meubels, bedden, wasmachine, koelkast en andere grote spullen (ook die je nog wilt aanschaffen) op. Teken de contouren ervan op een stuk karton of ander stevig papier op dezelfde schaal als van je plattegronden, en knip ze uit. Daarmee kun je op de plattegronden passen en meten, en alternatieven bedenken. Als een ontwerp naar je zin is, kun je op de plattegronden met potlood de contouren intekenen. Definitieve ontwerpen zijn handig bij de verhuizing, want dan weet niet alleen jijzelf maar dan weten straks ook verhuizers waar meubels en andere voorwerpen komen te staan.

=== Stap 5 Aankleding van het huis ===
Als duidelijk is wat de bestemming van elke ruimte in huis is, is de volgende stap om te bedenken hoe al die ruimtes precies worden ingericht. Welke kleuren passen er bij elke ruimte, welke vloerbedekking komt er, hoe gaan de muren er uitzien, hoe worden de ramen &quot;aangekleed&quot;, welke meubels zijn nodig en waar komen die te staan, wat voor lampen komen er? Een huis moet niet alleen functioneel zijn, je wilt ook een prettige sfeer, aankleding en decoratie van het huis in kleuren en patronen naar je zin. 

'''Kleuren'''&lt;br&gt;
Bepaal per ruimte welke kleuren daar passen. Dit is mede afhankelijk van de kleuren van meubels en andere inrichtingsspullen die je al hebt. Aan de hand daarvan kun je op zoek gaan naar wandbekleding (behang of verf voor de muren), gordijnen en vloerbedekking. En misschien zijn ook één of meer deuren aan een nieuw verfje toe. Op internet zijn verschillende websites met tips over het kiezen van kleuren in je interieur, bijvoorbeeld die van [https://www.trendhopper.nl/inspiratie-kleur-in-je-interieur Trendhopper] en [https://www.vtwonen.nl/woontest/welk-moodboard-past-bij-jou~f76a5ab VT Wonen].

'''Vloerbedekking'''&lt;br&gt;
In een efficiënte huishouding zijn gladde vloeren het meest praktisch: die kosten de minste tijd om schoon te houden. Het stofzuigen van gladde vloeren kost veel minder tijd dan van tapijten en vloerkleden. Hooguit moeten ze af en toe gedweild worden. Bescherm zo'n vloer wel door viltglijders of vloerglijders onder de stoelpoten te monteren en er zo min mogelijk met schoenen op te lopen (draag binnen pantoffels of slippers). 

'''Lampen'''&lt;br&gt;
Bedenk waar lampen nodig zijn en wat voor soort lampen er nodig zijn. Er zijn drie soorten verlichting&lt;ref&gt;[https://cavetown.nl/blog/je-huis-inrichten-wij-geven-je-alle-dos-donts/ Cavetown] punt 2&lt;/ref&gt;:
# Verlichting die een hele ruimte verlicht, zoals een plafondlamp in de woonkamer of WC.
# Gericht licht op een bepaalde plek, bijvoorbeeld om te lezen, of boven het aanrecht of de werktafel, die helder licht verspreiden.
# Sfeerverlichting: bijvoorbeeld indirect licht en lampen die je kunt dimmen, passend bij een zithoek of een intiem etentje. Ook brandende kaarsen kunnen deel uitmaken van sfeerverlichting.
Teken die gewenste lichtplekken ook in op de plattegronden. Als er niet precies op de plek waar een lamp moet komen een aansluitpunt is, kan een verlengsnoer uitkomst brengen. Oriënteer je uitgebreid op de mogelijkheden, je zult er immers lang gebruik van maken. Lampen hoeven niet vanaf dag 1 al helemaal goed te zijn; de eerste tijd kun je prima wonen met een enkele lamp per kamer, een staande lamp of peertje per ruimte kan al voldoende zijn. Sommige ruimtes hebben aan simpele, goedkope doch functionele lampen genoeg, bijvoorbeeld de WC, badkamer, overloop, gang en gangkast/pantry, en wellicht ook de slaapkamers, zolder en schuur/garage. Begin daarmee. 

'''Woondecoraties'''&lt;br&gt;
Bedenk welke andere woondecoraties je wilt, zoals kunstvoorwerpen, iets om naar te kijken aan de muur (zoals posters, schilderijen, foto's, knutsels van de kinderen), kamerplanten, bloemenvazen en andere siervoorwerpen. Je hoeft niet alles direct al te hebben, je kunt je ook na de verhuizing op je gemak oriënteren en een verlanglijstje maken met spullen die je nog wilt hebben. Zo'n verlanglijstje kan bijvoorbeeld van pas komen als je een housewarming party geeft en mensen iets voor het huis willen meenemen. Of ga te rade bij kringloopwinkels en andere tweedehands winkels en laat je verrassen.

=== Stap 6 Elektriciteit in huis ===
Let op: er zijn vele elektrische apparaten waarvan de stekker alleen rechtstreeks in een '''geaard''' stopcontact mag worden gestoken, zonder verlengsnoer of stekkerdoos. Het gaat om apparaten die veel stroom gebruiken en problemen, zoals kortsluiting en erger, kunnen veroorzaken als ze niet rechtstreek op een geaard stopcontact zijn aangesloten. Het gaat in ieder geval om&lt;ref&gt;[https://www-michigansthumb-com.translate.goog/opinion/article/11-things-never-plug-power-strip-18281988.php?_x_tr_sl=en&amp;_x_tr_tl=nl&amp;_x_tr_hl=nl&amp;_x_tr_pto=rq&amp;_x_tr_hist=true 11 dingen die je nooit in een stekkerdoos moet steken]&lt;/ref&gt;:
* Kappersapparatuur zoals haardroger, haarföhn en krultang
* Koelkast
* Vriezer
* Koffiezetapparaat
* Waterkoker
* Broodrooster, toaster
* Elektrisch fornuis
* Frituurpan
* Slowcooker
* Magnetron
* Elektrische verwarming, draagbare kachel, straalkachel
* Airconditioner
* Blender
* Wasmachine
* Wasdroger
* Andere stekkerdozen; een stekkerdoos moet altijd rechtstreeks op een stopcontact worden aangesloten
Een betere oplossing is een elektriciën vragen om extra stopcontacten aan te leggen, op de gewenste plaatsen. Dat kost geld, maar  is wel veel veiliger. Tip: vraag vantevoren een prijsopgave/offerte.

== Suggesties per kamer ==

=== Gang ===
[[File:Städskåp.JPG|thumb|180px|Bezemkast]]
In veel gevallen zal de gang na de voordeur als ontvangstruimte dienen, daar waar huisgenoten en gasten binnenkomen en weer vanuit vertrekken, en is er geen aparte vestibule mogelijk. 

Benodigdheden (voor zover er ruimte is):
* Zorg voor een luide voordeurbel die overal in huis goed te horen is.
* Deurmat direct bij de voordeur, die goed vocht opneemt.
* Kapstok
* Spiegel
* Kast met laden voor handschoenen, wanten, sjaals, mutsen, schoenpoets en wellicht tassen, sleutels. NB Hang sleutels niet in het zicht; met enig kunst- en vliegwerk kunnen kwaadwilligen ze via de brievenbus naar buiten hengelen. Ook voor insluipers zijn sleutels een goede vondst.
* Paraplubak met paraplu's
* Ruimte voor schoenen.
* Een bankje voor het aan- en uittrekken van schoenen.
* Faciliteiten voor het poetsen van schoeisel.
* Plek(ken) voor het drogen van regenjassen, regenpakken en paraplu's
* Plek voor inkomende en uitgaande post.
* Bezemkast
Als er in de gang geen plaats voor een of meer bepaalde functies is, zullen die elders in huis gevonden moeten worden.

=== Woonkamer ===
Een woonkamer is meestal een multifunctionele ruimte, waar men eet, ontspant, leest, TV kijkt, muziek luistert, visite ontvangt en vaak ook spullen opbergt. Er zullen dus meerdere hoeken en hoekjes zijn met elk hun eigen functie, of waar functies in elkaar overlopen.

In het algemeen geldt: ''Less is more'', houdt het simpel, minder spullen = meer ruimte. Enkele kamerplanten maken een kamer gezelliger, maar maak er geen oerwoud van. Dat geldt ook voor andere voorwerpen. Zet basis-benodigdheden in de kamer en haal er meer (van zolder, opslagruimte, schuur) als ze nodig zijn; zet ze weer terug na gebruik. Dit geldt in ieder geval voor meubels, maar kan ook gelden voor serviesgoed, vazen en dat lelijke prul dat je van een dierbaar familielid kreeg die morgen op visite komt. Plaats enkele persoonlijke accenten (zoals (koffietafel-)boeken, wandplaten, foto's, kunstvoorwerpen) en wissel die regelmatig, bijvoorbeeld éénmaal per jaar. 

Als het om een grote woonkamer gaat, overweeg dan een schuifwand te plaatsen: kleine kamers zijn sneller warm dan grote en dan kunnen bovendien in beide ruimtes verschillende activiteiten tegelijkertijd plaats vinden, zoals in de éne iets rustigs doen (lezen, schrijven, werken) en in de andere TV kijken of visite ontvangen. Als de hele ruimte nodig is, kan de schuifdeur worden open gezet. 

'''De eethoek'''&lt;br&gt;
Een flexibele tafel voor de eethoek is een uitschuiftafel of uitklapbare tafel. Voor een klein gezelschap kan de tafel klein zijn, bijvoorbeeld met vier of zes plaatsen, voor een groter gezelschap of als voor een andere activiteit een grote tafel nodig is, kan hij worden uitgeklapt of uitgeschoven, zodat er 6-10 personen aan tafel kunnen. 

Als je bijpassende stoelen aan het kopen bent: 
* koop stoelen met goede rugleuningen, die prettig zitten
* probeer uit of de stoelen wel hoog genoeg zijn, of je met je armen/ellebogen in een goede houding kunt eten en werken aan die tafel, en of je benen niet knellen.
Als je een gladde vloer hebt: bescherm die door viltglijders of vloerglijders onder de stoelpoten te monteren.

Bij een eethoek staat een kast of [[w:nl:Dressoir|dressoir]] met voorwerpen die voor een maaltijd nodig zijn, zoals tafellakens, servetten, servies, bestek, broodschalen, vleesschalen, dekschalen, glazen, broodbeleg dat niet in de koelkast hoeft (zoals hagelslag en pindakaas), broodtrommel, beschuitbus en broodrooster. Als je dat gemakkelijker vindt en de keuken dichtbij is, kunnen enkele of alle van deze zaken ook in de keuken worden bewaard.

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Folding wall in an apartment in New York City 2018.jpg|Eenvoudige schuifwand in een appartement
2008-04-13 Expandable table expanding.jpg|thumb|Uitklapbare eettafel
Möbeltassar tre typer.jpg|Vloerglijders, viltglijders
Interieur, zicht op wandkast in de eetkamer - Leiden - 20411006 - RCE.jpg|Eethoek met wandkast
&lt;/gallery&gt;

'''De zithoek'''&lt;br&gt;
Ook de zithoek kan multifunctioneel zijn: om gasten te ontvangen, maar ook om na een vermoeiende dag uit te rusten, TV te kijken of muziek te luisteren. Hij kan dus zowel gezelligheid als rust uistralen. Benodigdheden:
* Ten minste één of twee luie stoelen of fauteuils, en/of een bank, afhankelijk van het aantal huisgenoten en de ruimte die er beschikbaar is. Desgewenst een voetenbankje.
* Eén salontafel en eventueel bijzettafeltjes voor als er een uitgebreid gezelschap is.
* Tijdschriften en/of koffietafelboek(en) als gasten even moeten wachten totdat je er als gastheer/-vrouw bij kunt zijn.
* Sfeerverlichting, leeslamp.
* Een kast met alles wat er in een zithoek nodig kan zijn, zoals thee- en koffiekopjes of mokken, theelepeltjes, theelichtje, suikerpot en melkkannetje, gebakschoteltjes, gebaksvorkjes, onderzettertjes, glazen, drank, muziek, presenteerschaaltje(s), koektrommel, zoutjes en schaaltjes daarvoor.

=== Keuken ===
[[File:Keuken Vijfhuizen (NL) 2017.jpg|thumb|280px|Keuken in Vijfhuizen]]
In de keuken zul je voedsel bereiden, zoals aardappelen schillen, groenten wassen en snijden, koken, bakken, braden, sinaasappelen persen, en voedsel bewaren en afwassen. Daarvoor heb je een keukenuitrusting nodig, een aanrecht met ten minste één spoelbak/gootsteen en keukenkastjes. 
* Een aanrechtblad van ''marmer of ander natuursteen'' is mooi, maar er komen gemakkelijk vlekken en kringen in. Bovendien wordt het aangetast door zuren (zoals azijn, citroensap en sinaasappelsap), soda en schuurmiddelen en vereist het speciaal onderhoud&lt;ref&gt;Onderhoud van marmer: zie [https://www.flinders.nl/adviesmodule/onderhoud/marmer-reinigen-tips-tricks Marmer reinigen door Flinders]&lt;/ref&gt;. Dergelijk materiaal is niet geschikt voor een efficiënt huishouden.
* Zie [[Huishouden/Voeding#Keukenuitrusting|Keukenuitrusting]] voor wat minimaal in een keuken nodig is.

Zorg daarnaast voor:
* Opbergruimte voor de keukenuitrusting, niet alleen kasten maar ook haakjes en rekken.
* Afwasbare muren. Tegels en gladde wanden zijn prima. Ook spetters en gemors op de vloer moeten gemakkelijk te verwijderen zijn, gladde vloeren zijn daarom ideaal. 
* Goede ventilatie tijdens koken op gas. Dat kan een open raam zijn of een afzuigkap. 
* Een fruitschaal met altijd fruit voor het grijpen. 
* Een vaste plaats voor het noteren van boodschappen, voor spullen die op zijn, of bijna op zijn en aangeschaft moeten worden.

Plaats de koelkast (en vriezer) dicht bij een geaard stopcontact zodat geen verlengsnoer nodig is. Zet ze bovendien op een koele plaats, niet vlak naast de kookplaat of fornuis. Zorg voor voldoende ruimte voor ventilatie aan de achterkant van de koelkast, zodat de warmte weg kan. 

Als er een aparte vriezer is, hoeft die niet per se in de keuken te staan, dat kan ook in een garage, schuurtje of kelder met een geaard stopcontact, mits het om een droge ruimte gaat. En ook een vriezer moet zijn warmte goed kunnen afvoeren, zet hem dus iets van de muur af.

Een radio of ander apparaat waarmee men muziek of podcasts kan beluisteren kunnen aangenaam zijn tijdens het koken of de afwas.

=== Trap(pen) ===
Naar verdiepingen of kelder.

* Zorg dat ze veilig zijn: geen gladde treden.
* De wand ernaast kan als expositieruimte gebruikt worden, met foto's schilderijen, tekeningen, souvenirs en andere voorwerpen.

=== Slaapkamer ===
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast met roede en legplank]]
Laat een slaapkamer rust uitstralen, met rustige kleuren en aankleding, en gordijnen die voldoende verduisteren. Houd het sober.

Benodigdheden:
* Bed of bedden, afhankelijk van het aantal bewoners dat gebruik maakt van de slaapkamer, elk met een molton onderlaken om het matras te beschermen, hoeslakens, bovenlaken met dekens, of dekbed en dekbedovertrekken, hoofdkussen met kussenslopen.
* Een of meer kledingkasten: met legplanken, lades en ten minste één met een roede om kleding uit te hangen. Het is handig om 's zomers de winterkleren te kunnen wegbergen, hoog in een legkast of op zolder, en 's winters de zomerkleren. 
* Linnenkast voor bijvoorbeeld handdoeken, washandjes, lakens, dekbedovertrekken, kussenslopen, reserve-dekens, -dekbedden en -kussens, voorraad toiletspullen (zoals zeep, tandpasta, tandenborstels en shampoo). Een linnenkast hoeft niet per se op een slaapkamer te staan, maar kan ook op de overloop staan als daar voldoende ruimte is, zodat alle bewoners er gemakkelijk bij kunnen.
* Eén nachtkastje per persoon.
* Bedlampje.
* Eén stoel per persoon.
* Klerenhangers.
* Eén of meerdere haakjes voor een duster/peignoir/ochtendjas/badjas.
Uiteraard is deze lijst naar believen uit te breiden. Maar een TV valt af te raden: die activeert de hersenen juist in plaats van ze in een slaaptoestand te brengen.

Zorg op de slaapverdieping voor:
* (ten minste) één lange spiegel waarin elke huisgenoot (ook de lange) zich van top tot teen kan zien; een spiegel kan desgewenst ook aan de binnenkant van een kast worden bevestigd.
* Een werkkast met stofzuiger en andere schoonmaakmiddelen, zodat je niet elke keer alles heen en weer hoeft te slepen.

=== Logeerkamer ===
In veel huizen zal geen aparte kamer voor logé's beschikbaar zijn. Mocht dat wel het geval zijn, dan is het prettig voor logé's om de beschikking te hebben over:
* een bed met bedlampje
* een tafel om de koffer uit te pakken
* een hang- en legkast met enkele klerenhangers en een extra deken
* een stoel
* een nachtkastje
* een prullebak.
Als er geen logeerkamer is, overweeg dan een [[w:nl:Uitklapbed|opklapbed]] op één van de andere kamers, of een [[w:nl:Veldbed#Stretcher|stretcher]], die ook als tuinmeubel dienst kan doen.

=== WC ===
Een WC of toilet moet vooral functioneel zijn: met reserve-WC-rollen, een prullebak, een fonteintje met zeep en een handdoekje, een WC-borstel in een houder en schoonmaakmiddel zoals een flacon WC-reiniger. Meer hoeft het niet te zijn. Wie wil kan nog decoraties en/of geurzakjes (met bijvoorbeeld lavendel erin) ophangen of tijdschriften neerleggen. Als u er toch iets bijzonders van wil maken: zie [https://indebuurt.nl/amersfoort/amersfoorters/meest-unieke-wcs-van-amersfoort~307494/ Unieke WC's van Amersfoort] voor inspiratie.

=== Badkamer ===
[[File:Badkamer.jpg|thumb|Badkamer]]
De basis zal aanwezig zijn: een bad en/of douche, wastafel met spiegel en een wastafel-planchet (plankje boven de wastafel) en vaak een WC met een wc-houder. De rest verzorg je zelf.

Benodigdheden:
* Handdoekenrek of haakjes
* Toiletartikelen zoals zeep, shampoo, tandenborstel (voor elk lid van de huishouding een eigen tandenborstel in een eigen kleur), tandpasta, tandenstokers en floss
* Schoonmaakmiddelen
* Prullenbak
* Zo mogelijk een kast(je) met handdoeken, washandjes, voorraad zeep, shampoo en andere toiletartikelen
* Wasmanden voor vuile was; als die niet in de badkamer passen, zullen die in de buurt ervan een plaatsje moeten krijgen
* Een antislip douchemat voorkomt uitglijden (wel na elke douchebeurt schoonspoelen en te drogen hangen)
* Een personenweegschaal (facultatief)

=== Werkkamer ===
[[File:Interieur slaapkamer op de tweede verdieping met dakkapel - Leiden - 20411134 - RCE.jpg|thumb|Voorbeeld van een werkkamer]]
Een kamer voor thuiswerken, studie, administratie, correspondentie, digitale foto's behandelen (waaronder selecteren, archiveren, doorsturen en eventueel uploaden op [[Handboek_Wikimedia_Commons|Commons]]), schrijven (bijvoorbeeld aan een Wikibook of Wikipedia-artikel), rustig telefoneren, eventueel gamen en/of ....

Zet het bureau bij het raam, zeker als daar een fraai uitzicht is. Zorg dat het raam links is als u rechtshandig bent en rechts als u linkshandig bent. Dan valt het licht mooi op het bureau als u aan het schrijven bent.

Benodigdheden:
* Bureau met lades.
* Een goede bureaustoel, die lekker zit en een goede steun in de rug biedt. Bezuinig hier niet op.
* Kasten en/of boekenplanken.
* PC of laptop met toebehoren (zoals Wifi-ontvanger, koptelefoon/oortjes, microfoon, webcam, snoeren, batterij-oplader), printer. Een doos voor het opbergen van toebehoren die niet dagelijks nodig zijn.
* Kantoorartikelen voor dagelijks gebruik (zoals een niet-machine, perforator, plakband, pennen en ander schrijfmateriaal) en een kleine voorraad daarvan, van punaises tot printerpapier.
* Een bakje of mandje op A4-formaat voor papieren die afgehandeld moeten worden.
* Desgewenst een prikbord met bijvoorbeeld een kalender.
* Eventueel naslagwerken, studieboeken en tijdschriften.

=== Zolder ===
De indeling van en benodigdheden op een zolder zijn geheel afhankelijk van de functie(s) die een zolder heeft of krijgt. Vaak zal hij worden gebruikt als opslagruimte en dan zijn er veelal kasten en/of kisten nodig.

=== Wasruimte ===
Vaak is de wasmachine-aansluiting op zolder, waardoor het logisch is om daar te wassen, drogen, strijken en verstellen. Maar zo'n ruimte kan ook elders in huis komen, bijvoorbeeld in een daarvoor aangepaste slaapkamer of in de bijkeuken. Voorwaarden:
* Goed te ventileren.
* Met een wasmachine-aansluiting (d.w.z. een wasmachinekraan, afvoer en minimaal één geaard stopcontact, en een tweede als er ook een wasdroger en/of aparte centrifuge is). 
* Een wasbak in de buurt is handig om je handen te kunnen wassen vóórdat je schone was uit de wasmachine of droger haalt, schone was ophangt of opvouwt, voor het weggieten van water uit uitgeknepen was of uit de centrifuge, en voor een handwasje. 
* Gladde vloerbedekking. 

Benodigdheden:
* Wasmanden, in ieder geval één voor de hete was (zoals ondergoed, lakens, handdoeken, theedoeken en vaatdoeken) en één voor de fijne en bonte was (zoals bovenkleding en gekleurde pannenlappen).
* Wasmachine met eronder een lekbak voor het geval hij gaat lekken. Bij de aanschaf van een wasmachine: let op water- en energiegebruik. Dan is er nog de keuze: Bij een ''bovenlader'' hoeft men niet te bukken om was erin te doen en eruit te halen; bij een wasmachine met de klep van voren kan er een droger bovenop worden geplaatst, bedenk wat in uw situatie het handigste is.
* Opbergruimte voor wasmiddelen, vlekkenverwijderaars, e.d. 
* Droogrek(ken) met knijpers; een droogmolen voor buiten (die in de schuur kan staan); en/of een wasdroger.
* Een tafel om de was op te vouwen (of gebruik hiervoor de strijkplank).
* Een strijkplank met strijkijzer, een plantenspuit om de te strijken spullen te bevochtigen, eventueel een mouwplankje; zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent.
* Een rek en/of kast om de te strijken, gestreken en te verstellen voorwerpen tijdelijk te bewaren.
* Radio of ander toestel dat voor muziek of gesproken tekst kan zorgen als men in de wasruimte bezig is.
Als in deze ruimte ook versteld wordt:
* Naaidoos.
* Naaitafel (kan wellicht dezefde zijn als waarop de was wordt opgevouwen) en stoel.
* Goed licht op de naaitafel.
* Naaimachine.

Een mooie plek voor de strijkplank is voor een raam, dan valt overdag goed licht op de plank en kan men tussendoor naar buiten kijken. Er moet wel een stopcontact in de buurt zijn.

=== Hobbyruimte ===
[[File:Erasmus College Zoetermeer (34).jpg|thumb|250px|Werkbank met gereedschap]]
Een hobyyruimte kan gerealiseerd worden in een slaapkamer, op zolder, in de schuur/garage of in een hoekje in de woonkamer, afhankelijk van de indeling en ruimte in het huis. De eisen die er aan gesteld worden, zullen afhankelijk zijn van het soort hobby. Meestal zijn nodig:
* Veel licht.
* Een wastafel in de buurt.
* Stevige tafel of werkbank.
* De mogelijkheid om gereedschap en materialen overzichtelijk op te bergen.
* Goede ventilatie.

=== Garage/schuur ===
[[File:Bicycle rack at TRI Translational Research Institute, Brisbane, Queensland.jpg|thumb|Rechtop geparkeerde fietsen]]
De inrichting van een garage en/of schuur is afhankelijk van de functie die hij krijgt. Vaak worden er fietsen en andere voertuigen gestald, en ook tuinmeubelen, speelgoed voor in de tuin, en allerlei soorten gereedschap.

Meestal zijn nodig:
* Legplanken en/of een of meerdere open of gesloten kasten voor het opbergen van tuingereedschap en andere spullen voor in de tuin (waaronder tuinaarde, mest en bestrijdingsmiddelen), timmergereedschap, spijkers, schroeven en ander timmermansbenodigdheden, bloempotten, klusspullen en andere spullen waarvoor elders in het huis geen ruimte is.
* [Soms] Een fietsrek; er bestaan ook ruimtebesparende systemen waarbij fietsen rechtop kunnen worden geplaatst.
* [Soms] Een werkbank.

NB Betonnen vloeren zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen geen fijnstof van betonnen vloeren aan. Als het om een grote ruimte gaat, is het verstandig eerst her en der wat water op de betonnen vloer te druppelen om verstuiving van stof bij het vegen te voorkomen.

=== Buitenruimte ===
'''Tuin:''' 
Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Tuin|Tuin]].

'''Balkon:'''
[[File:Chiodi antipiccione.jpg|thumb|Duivenpinnen]]
Een balkon is vooral roeien met de riemen die je hebt. Soms kun je waslijnen ophangen, een tafel(tje) en één of twee tuinstoelen neerzetten en één of enkele plantenbakken ophangen. En een balkon is handig om zelf de ramen te kunnen wassen.
* In geval van duivenoverlast: verwijder water en voedsel, plaats duivenpinnen, strooi kaneel en/of peper, of schakel een professionele bestrijder in.

== Een opgeruimd huis ==
Het ideaalbeeld: Een opgeruimd huis waar alles gemakkelijk is te vinden. Dat vergt vooral het aanleren van goede gewoontes en ijzeren discipline, van iedereen die in een huis woont. 
* Geef alle spullen een eigen plaats, zet spullen bij elkaar die bij elkaar horen, op een plek waar je ze nodig hebt: theedoeken in de keuken en niet in de linnenkast, het goede servies bij de eettafel in de buurt, de CD-collectie bij de CD-speler, wanten, sjaals en mutsen in de gangkast. Dan kun je ze altijd weer gemakkelijk terugvinden.
** Ruim boekenkasten in zoals het voor jou handig is, sorteer ze bijvoorbeeld op genre (romans, studieboeken, fotoboeken, etc.), onderwerp (waar gaat het boek over), alfabetisch op titel of auteur, of op kleur.
* Zet spullen die veel gebruikt worden gemakkelijk voor het grijpen, bijvoorbeeld op ooghoogte. Spullen die minder vaak worden gebruikt kunnen laag, hoog of achterin een kast worden gezet. 
* Zet spullen weer op hun eigen opbergplek direct nadat je ze gebruikt hebt.
* Gooi spullen weg zodra ze versleten zijn.
* Doe spullen weg die niet meer gebruikt worden, zoals lege flacons en speelgoed zodra de kinderen er niet meer naar omkijken.
* Bestem één doos of kist voor spullen die naar de kringloop kunnen en doe daar elke keer iets in dat weg kan. Zodra de doos vol is, breng je hem weg. 
* Wees kritisch op wat er het huis binnenkomt. Het lelijke vaasje dat je voor je verjaardag kreeg kan beter naar de kringloopwinkel of op [https://www.marktplaats.nl/ Marktplaats] worden gezet. Een zakje snoep dat in een opwelling is gekocht, maar niemand in huis bleek de snoepjes lekker te vinden: in de vuilnisbak. 
* Probeer verzamelwoede te voorkomen. Verzamelwoede kan geen kwaad in grote huizen waar weinig mensen wonen. Maar in de huidige tijd met woningnood, is het juist andersom en is er geen plek voor grote verzamelingen.
* Bij wijze van uitlaatklep kan er één rommellade zijn: een plek waar alle kleine spulletjes belanden waarvan je niet direct weet wat je ermee moet, zoals elastiekjes, paperclipsen, losse potloden, oplaadsnoertjes, make-upmonstertjes. Als die la vol is, ruim je hem op.&lt;ref&gt;[https://www.demorgen.be/beter-leven/hoe-krijg-je-een-echt-opgeruimd-huis-8-tips~b56a88fa/ Hoe krijg je een echt opgeruimd huis]&lt;/ref&gt;
* Voor huishoudens waar het regelmatig de spuigaten uitloopt: stel de regel in dat telkens als er iets inkomt (bij verjaardagen bijvoorbeeld) dat er dan iets anders weer uit moet. Daarop kan geanticipeerd worden door al vóór een verjaardag met de jarige uit te zoeken wat weg kan.
* Ruim elke dag rondslingerende spullen op. 
* Loop minstens 1x per jaar het huis door, kamer voor kamer, kast voor kast, plank voor plank. Verzamel alles wat niet meer wordt gebruikt of dat stuk is. Dat hoeft niet allemaal op één dag; een kwartier of half uur per dag kan al genoeg zijn, en dan gaat het ook niet tegen staan. Soms is het al fijn als één plank helemaal opgeruimd is. Laat vervolgens kapotte spullen repareren als dat nog de moeite waard is. Doe andere spullen weg (Marktplaats, tweedehands winkel of de -juiste- vuilnisbak).
Meer inspiratie: 
* [https://www.gewoonopgeruimd.nl/inspiratie/manieren-huis-opgeruimd-houden-nooit-meer-rommelig-wordt/ Gewoon opgeruimd]
* [https://leukegeit.nl/opruimen-voor-dummies-7-stappen/ Opruimen voor dummies]

== Overige suggesties ==

=== Veiligheid ===
# '''Brand'''veiligheid: zie [https://www.brandweer.nl/onderwerpen/brandpreventie/ Tips van de brandweer] en [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/brand Brand voorkomen door Eigen Huis].
## Rookmelders zijn in Nederland verplicht op iedere verdieping in elke woning.&lt;ref&gt;https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezond-en-veilig-wonen/vraag-en-antwoord/hoeveel-rookmelders-moet-ik-in-mijn-huis-hebben&lt;/ref&gt; 
# '''Inbraak'''beveiliging: zie [https://www.politie.nl/informatie/tips-om-woninginbraak-te-voorkomen.html Preventips van de politie] en [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/inbraak-voorkomen Inbraakpreventie van Eigen Huis]. 
# Veilig '''aan de deur''': maak het kwaadwillenden moeilijker om met geweld via de voordeur naar binnen te komen als je thuis bent: [[File:Door chain.JPG|thumb|Dievenketting]]
## Via een [[w:nl:Spionnetje|spionnetje]], een goed aflsuitbaar luikje op ooghoogte in de deur, een [[w:nl:Boerendeur|boerendeur]] (sluit wel de onderdeur goed af!) of via een naastgelegen (keuken)raam kun je ook zien wie er aanbelt en vragen wat men wil. Dan hoef je niet de (hele) deur open te doen als je niemand verwacht of het niet vertrouwt.
## Een deurketting/dievenketting vertraagt binnendringen door een kwaadwillende.
## Als er grof grind is waar mensen overheen moeten om bij de voor- en/of achterdeur te komen, hoor je altijd of er iemand aankomt.
# Veilig '''in huis''':
## Voorkom koolmonoxide-vergifiging, zie [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/voorkom-koolmonoxidevergiftiging Voorkom Koolmonoxidevergiftiging door Eigen Huis].
### Wettelijke verplichting in Nederland: Schakel altijd een gecertificeerd bedrijf in voor installatie, onderhoud en reparatie aan een cv-ketel, geiser, gashaard of gaskachel. Zelf eraan klussen is strafbaar.
### Als je op gas kookt: zet altijd een raam open en/of zet de afzuigkap aan. 
## Voorkom legionellabesmetting, zie [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/voorkom-legionella Voorkom legionella van Eigen Huis] en [https://www.rivm.nl/legionella/legionella-preventie Legionella-preventie van het RIVM].
## Valpreventie:
### Maak losse snoeren netjes vast, zodat niemand erover kan struikelen.
### Tapijt op een trap voorkomt dat je uitglijdt en het dempt geluid (ook prettig voor de buren). 
### Maak losse traproedes direct vast, dit voorkomt vallen op de trap als de traploper los ligt.
### Loop niet met pantoffels met gladde zolen op gladde vloeren. Let er bij het kopen van huisschoeisel op dat de zolen ruw zijn.
### Verwijder losse vloerkleden of leg er anti-slipmateriaal onder.
### Laat looppaden in huis vrij. 
### Zet zo weinig mogelijk losse spullen permanent op de vloer, zet bijzettafeltjes bijvoorbeeld aan de kant als ze niet in nodig zijn.
### Zorg ervoor dat er geen kleine spullen op de grond blijven liggen, bijvoorbeeld als er iets op de grond is gevallen of nadat de kinderen uitgespeeld zijn.
## Voorkom scherpe hoeken en randen aan bijvoorbeeld kasten en tafels, hierdoor levert er tegen aan stoten meestal niet direct wonden op. 
## Ongedierte buiten houden: zie [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/tips-tegen-plagen-en-ongedierte/ Tips tegen ongedierte van Milieucentraal]
En verder: gebruik vooral je gezond verstand en wees voorzichtig met vuur, gas, elektriciteit en elektrische apparaten.

=== Over ramen ===
* Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter onder de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
* [[w:nl:Zonsering|Zonwering]]: het beste is om de zon op hete dagen van de ramen af te houden. Dit kan het beste door zonwering aan de buitenkant van ramen te plaatsen, zoals een [[w:nl:Zonnescherm|zonnescherm]]. Binnenzonwering, zoals jaloezieën, voorkomen wel dat de zon de kamer in schijnt, maar nauwelijks dat de kamer opwarmt. Jaloezieën en glasgordijnen zijn wel een probaat middel tegen inkijk. 

=== Grote aankopen doen ===
Het gaat bijvoorbeeld om kasten en andere meubels, lampen, apparatuur, muziekinstrumenten en andere dure hobby-artikelen. 
* '''Oriëntatiefase'''
** Oriënteer je op wat er zoal te koop is en bedenk waaraan de aankoop moet voldoen, wat je precies wilt hebben: de specificaties. Zoals materiaal, kleur(en), maximum prijs, technische specificaties (van apparaten) en/of indeling (van een kast bijvoorbeeld). En let ook op assecoires: goedkope stofzuigers kunnen dure stofzuigerzakken vereisen, een goedkope printer dure inkt. Neem dat in de overwegingen mee. 
** Meet de plek op waar de aankoop komt te staan en bepaal de maximum afmetingen van de aankoop. Zet die ook op de lijst met specificaties.
* '''Winkelen'''
** Kies één of meer winkels uit, let daarbij ook op leveringsvoorwaarden, zoals de bezorgkosten, of tegelijkertijd met de bezorging eventuele oude spullen kunnen worden meegenomen, service en (extra) garantie. 
** Ga daar op een rustig tijdstip naar toe. Neem de specificaties mee, en ook een [[w:nl:Meetlint|meetlint]], [[w:nl:Duimstok|duimstok]]  of [[w:nl:Rolmaat|rolmaat]] en eventueel voorwerpen die in de nieuwe aankoop moeten passen. Neem voor het kopen van bijvoorbeeld een koelkast een bij u in huis veelgebruikte limonadefles, een leeg melkpak, een pakje margarine en andere veelgebruikte producten mee en kijk of en hoe ze erin passen. Is er niet teveel loze ruimte, is de koelkast en vooral de deur handig en flexibel ingedeeld (geen vast eierrek als je nauwelijks eieren gebruikt)?
** Zoek in de winkel naar producten die aan de specificaties voldoen. Vraag eventueel aan een verkoper of die kan helpen en vertel hem/haar de specificaties. Meet de beoogde aankoop op: is die niet te groot (of te klein)? Probeer potentiële aankopen uit: passen de meegebrachte voorwerpen in de beoogde koelkast, ga een tijdje zitten op een stoel of bank, doe uw schoenen uit en ga ook liggen op een bank of matras, hoe zwaar zijn meubels en andere voorwerpen (kun je ze zelf gemakkelijk verplaatsen?). Let ook op de kwaliteit: hoe stevig/gammel is de beoogde aankoop, is het voorwerp duurzaam gemaakt (d.w.z. voldoet het aan milieunormen), is een kast gemaakt van stevig hout, zijn onderdelen gelijmd of geschroefd, etc. 
** Als je weet wat je wilt: sluit de '''koopovereenkomst'''. Misschien kun je nog onderhandelen, krijg je korting als je meerdere spullen tegelijk koopt. Spreek in ieder geval goed af wanneer de aankoop geleverd en geïnstalleerd wordt en waar die dan wordt neergezet: in de gang bij de voordeur of direct op de juiste plaats, ook als dat vier hoog is. Laat de afspraken schriftelijk vastleggen, waaronder de garantietermijn (zie ook [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bescherming-van-consumenten/vraag-en-antwoord/welke-garanties-heb-ik-op-een-product Wettelijke garanties voor consumenten (Rijksoverheid)]). Koop alleen extra garantie bij als dat lonend is, wat in het algemeen niet het geval is. En sluit in het algemeen geen (extra) verzekering af: vaak wordt de aankoop immers onderdeel van de inboedelverzekering en heb je geen extra verzekering nodig; sluit uiteraard wel een wettelijk verplichte verzekering af zoals voor een auto (voor een nieuwe auto kan het lonen om een all-risk verzekering af te sluiten). Lees voor het tekenen van de overeenkomst alles goed door, stel vragen als je iets niet begrijpt of als je iets raar vindt.
* Bij de '''levering''': controleer of het juiste is geleverd, is wat je krijgt ook wat je hebt besteld, zoals merk en productnummer, ziet het er onbeschadigd uit. Wordt een apparaat correct geïnstalleerd, werkt het naar behoren? Als iets niet klopt: neem direct contact op met de leverancier.

=== Diversen ===
* Spiegels uit de zon hangen, van zonnestralen worden ze dof.
* Leg op plaatsen waar veel wordt getelefoneerd een bloknoot of kladblok met een pen neer (aan een touwtje anders is hij steeds weer kwijt). 
* Leg of hang op een centrale plaats een telefoonboekje neer/op met belangrijke en veelgebruikte telefoonnummers, zoals van politie, huisarts, de internetprovider (voor als internet er uit ligt) en enkele andere belangrijke leveranciers, degene die een reservesleutel van het huis heeft, naaste familie en goede vrienden.

== Geraadpleegde bronnen ==


{{Sub}}</text>
      <sha1>dq2mlihws7mey9umcr5g1wnisxx9xyj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390329</id>
      <parentid>390315</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:21:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390329</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42908" sha1="6v9vgwj9btm586m1n4il08h1gvdnbtt" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Clifford O. Reid Architect S Type House S TYPE RESIDENCE LA FIRST FLOOR PLAN.jpg|600px|Plattegrond van een ingericht huis]]&lt;br&gt;
'''Plattegrond van een huis dat is ingericht''' 

'''Huisinrichting''' gaat over de inrichting van je huis: Je hebt woonruimte bemachtigd, huur of koop, en hoe gaat het dan daarna? Hoe ga je de beschikbare ruimte inrichten, welke functies komen waar terecht? &lt;br&gt;
NB Hier blijven eventuele verbouwingen, nieuwe keuken, badkamer, onderhoud en andere reparaties buiten beschouwing. Het gaat puur om het inrichten van een woning.

== Stappenplan ==
Om dit systematisch aan te pakken, kun je werken met een stappenplan. 

=== Stap 1 Maak een planning ===
Maak zo snel mogelijk een planning nadat je het contract hebt getekend. Als het goed is, weet je dan ook wanneer de sleuteloverdracht is. Zo'n planning bevat in ieder geval:
# Afspraken maken met je werkgever. Begin vroeg met het sparen van vrije dagen, koop eventueel extra vrije dagen in als dat nodig is en kan, leg vast op welke dagen je vrij wilt zijn, of nog beter: probeer daarover flexibele afspraken te maken, zodat je geen vrije dagen verliest als er iets tegen zit. Als je zzp'er bent: blokkeer je agenda zoveel als nodig is, tot enkele dagen na de verhuizing. 
# Afspraken maken met leveranciers en andere hulptroepen. NB Sommige leveranciers hanteren lange wachttijden voordat ze hun diensten kunnen uitvoeren, wees er dus op tijd bij. Een verhuizing is al stressvol genoeg op zichzelf. Daarom, als je daarvoor het geld hebt: probeer zoveel mogelijk uit te besteden. 
# De inrichting van het huis bedenken (zie stappen 2-5 hieronder). 
# Klussen en klusjes uitvoeren. Maak een klussenlijst. Van verbouwingen tot drempels in de vernis zetten. Zorg voor gladde ondervloeren. Klussen moeten zijn uitgevoerd vóórdat het huis kan worden ingericht.
# Aanschaffen en/of bestellen: alles voor het klussen, inclusief gereedschap (probeer te lenen of huren wat je slechts eenmalig nodig hebt), verf, behang, vloerbedekking, gordijnen of gordijnstof, ontbrekende meubels, kasten en andere spullen voor het nieuwe interieur. Zorg dat je de maten van vloeren en ramen bij de hand hebt. Zorg in de slaapkamers voor niet-lichtdoorlatende gordijnen. 
# Plafonds schilderen (indien nodig).
# Muren schilderen, stucen of behangen en ander schilderwerk (laten) uitvoeren.
# Vloerbedekking (laten) leggen. 
# Gordijnen (laten) maken en ophangen.
# Verhuizen: inpakken van de spullen in het oude huis (en wegdoen wat niet meer nodig is) en vervoeren van de inventaris naar het nieuwe huis. [Als je zelf inpakt:] Zorg dat bij de sleuteloverdracht minstens de helft al is ingepakt en alleen de noodzakelijke spullen voor de tijd tot de verhuizing nog niet. Na de sleuteloverdracht heb je alle tijd nodig om het nieuwe huis verhuisklaar te maken.
# Uitpakken van de inventaris in het nieuwe huis, kasten in elkaar zetten, alles een plekje geven aan de hand van de uitkomsten van de volgende stappen in het stappenplan (zie hieronder). 
# Lampen, boekenplanken, wanddecoraties, haakjes en dergelijke ophangen, meestal is hiervoor een boormachine nodig. 
# Apparatuur installeren, snoeren wegwerken. Zie [[Huishouden/Huisinrichting#Stap 6 Elektriciteit in huis|Stap 6 Elektriciteit in huis]] voor aandachtspunten.
# De tuin eventueel van onkruid ontdoen en inrichten.
# De finishing touch, de puntjes op de i: loop het huis door en maak een lijst met alle klusjes die nog moeten worden uitgevoerd, decoraties en andere spullen die nog aangeschaft moeten worden en andere dingen die nog veranderd moeten worden.

=== Stap 2 Inventariseer woonfuncties ===
Maak een overzicht met alle functies die je in woning en buitenruimtes wilt hebben en activiteiten die jij en eventuele huisgenoten willen doen. De meeste zullen voor de hand liggen, sommige zijn al door de bouw bepaald (zoals wc, douchen en afwassen) maar andere zie je soms over het hoofd en dan kom je er pas later achter dat er alleen met veel kunst- en vliegwerk nog ruimte voor te vinden is. Suggesties (NB dit is geen uitputtende lijst en kan voor iedereen weer anders zijn!): 
* slapen
* eten
* voedselbereiding
* voedsel en drank (alcoholische en non-alcoholische) bewaren
* persoonlijke verzorging, zoals douchen, tanden poetsen, make-up verzorgen, haar kammen, nagels knippen en naar de wc gaan
* gasten ontvangen (visite)
* garderobe (kapstok, sjaals, handschoenen, mutsen, hoeden, paraplu's, tassen, sleutels, schoenen, laarzen, e.d.)
* logé's ontvangen (logeerbed(den))
* hobby's (schrijf ze allemaal uit, van jezelf en huisgenoten)
* kranten, tijdschriften lezen
* boek lezen
* tv kijken
* spelletjes (zowel bordspellen met een gezelschap als online), andere ontspanning
* streaming kijken (films, series)
* radio luisteren
* muziek luisteren
* muziek maken
* rustig telefoneren
* thuiswerken, ruimte voor werken op de computer, per bewoner
* administratie en correspondentie
* werkplaats, knutselen, timmeren, zagen, klussen
* vakantie voorbereiden
* kleding en ander textiel wassen, drogen, strijken
* verstellen, naaien, ruimte voor een naaimachine
* sporten, gymnastiek, lichaamsbeweging, sportfaciliteiten
* opslagruimtes, kasten, per onderdeel, van voedsel, schoonmaakmiddelen en kleding tot vervoermiddelen en vuilnis
* buiten zitten en spelen

=== Stap 3 Inventariseer beschikbare ruimtes ===
[[File:Graph paper pad and examples (16645340674).jpg|thumb|Ruitjespapier]]
Maak een tekening op schaal van de plattegronden (begane grond en elke verdieping, inclusief schuur/garage), bij voorkeur met potlood op ruitjespapier. Teken ook de vaste onderdelen erin, zoals pilaren, kachels, vaste en ingebouwde kasten, aanrecht, WC, bad, douche en wasbak. Zet er afmetingen bij. Maak kopieën en werk vervolgens op de kopieën, zodat er altijd een origineel achter de hand is. Zie [https://www.rtl.nl/lifestyle/wonen/artikel/5154661/deze-stappen-teken-jij-een-plattegrond-van-je-interieur Teken een plattegrond van je interieur] voor hoe je dat doet.

=== Stap 4 Combineer woonfuncties en ruimtes ===
Kort door de bocht: wat komt waar? Waar komt de eethoek, de zithoek, de TV, waar doe je de was, administratie, waar komt een rustig hoekje om te telefoneren of muziek te luisteren, waar is ruimte voor gymnastiek of andere lichaamsbeweging en al die andere functies van je lijst? Welke functies kun je combineren? Want tenzij je in een paleis woont, zul je niet voor elke functie een aparte ruimte voor hebben. Houd verwarmingselementen vrij (zet niet de bank pal voor een radiator) en houd ook rekening met looppaden en gewenste &quot;flow&quot; in het huis (± 85 cm), en waar lampen kunnen komen. 

Een tabel kan daarbij handzaam zijn (in een tekstverwerker als Word, spreadsheetprogramma als Excel of wat je het gemakkelijkste vindt). Zet in de eerste kolom alle functies en in de overige de ruimtes. Bijvoorbeeld:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!  !! Woonkamer !! Keuken !! Gang !! Slaapkamer 1 !! Slaapkamer 2 !! Zolder !! Tuin !! Etc.
|-
| Slapen || || || || bed || || || || 
|-
| Make-up ||  ||  || || kaptafel met stoel || || || || 
|-
| Eten || eettafel met stoelen, kast met serviesgoed, e.d. || || || || ||  || tuinset || 
|-
| Gasten ontvangen || zithoek || || || || || || || 
|-
| Logé's ontvangen || || || || || bed, kast || || || 
|-
| Garderobe ||  || || kapstok, spiegel || || || || || 
|-
| Thuiswerken|| || || || || bureau, pc, printer || || || 
|-
| Administratie || || || || || X || || || 
|-
| Opslag || servies, boeken, foto-albums, CD-collectie || keukenuitrusting, incl. schoonmaakmiddelen, voedingsmiddelen || kapstok || garderobekast, linnenkast || naslagwerken || archief, koffers, zelden gebruikte spullen || afvalkliko's || 
|-
| Rustig telefoneren || || || || || X || || || 
|-
| Sporten || || || || || hometrainer || || || 
|-
| Wassen, drogen, strijken || || || || ||  ||  wasmachine, droger, droogrek, strijkplank|| || 
|-
| Buiten zitten, spelen || || || || ||  || || tuinmeubels, zandbak, speeltoestellen || 
|-
| Etc. || || || || ||  || || || 
|}

Aan de hand van deze tabel kun je bepalen of:
* bepaalde ruimtes te vol worden en je functies beter kunt verschuiven;
* er nog meubels of andere spullen ontbreken of juist overtollig zijn; maak daarvan een lijstje.

'''Opmeten, passen en meten'''&lt;br&gt;
Meet alle kasten, meubels, bedden, wasmachine, koelkast en andere grote spullen (ook die je nog wilt aanschaffen) op. Teken de contouren ervan op een stuk karton of ander stevig papier op dezelfde schaal als van je plattegronden, en knip ze uit. Daarmee kun je op de plattegronden passen en meten, en alternatieven bedenken. Als een ontwerp naar je zin is, kun je op de plattegronden met potlood de contouren intekenen. Definitieve ontwerpen zijn handig bij de verhuizing, want dan weet niet alleen jijzelf maar dan weten straks ook verhuizers waar meubels en andere voorwerpen komen te staan.

=== Stap 5 Aankleding van het huis ===
Als duidelijk is wat de bestemming van elke ruimte in huis is, is de volgende stap om te bedenken hoe al die ruimtes precies worden ingericht. Welke kleuren passen er bij elke ruimte, welke vloerbedekking komt er, hoe gaan de muren er uitzien, hoe worden de ramen &quot;aangekleed&quot;, welke meubels zijn nodig en waar komen die te staan, wat voor lampen komen er? Een huis moet niet alleen functioneel zijn, je wilt ook een prettige sfeer, aankleding en decoratie van het huis in kleuren en patronen naar je zin. 

'''Kleuren'''&lt;br&gt;
Bepaal per ruimte welke kleuren daar passen. Dit is mede afhankelijk van de kleuren van meubels en andere inrichtingsspullen die je al hebt. Aan de hand daarvan kun je op zoek gaan naar wandbekleding (behang of verf voor de muren), gordijnen en vloerbedekking. En misschien zijn ook één of meer deuren aan een nieuw verfje toe. Op internet zijn verschillende websites met tips over het kiezen van kleuren in je interieur, bijvoorbeeld die van [https://www.trendhopper.nl/inspiratie-kleur-in-je-interieur Trendhopper] en [https://www.vtwonen.nl/woontest/welk-moodboard-past-bij-jou~f76a5ab VT Wonen].

'''Vloerbedekking'''&lt;br&gt;
In een efficiënte huishouding zijn gladde vloeren het meest praktisch: die kosten de minste tijd om schoon te houden. Het stofzuigen van gladde vloeren kost veel minder tijd dan van tapijten en vloerkleden. Hooguit moeten ze af en toe gedweild worden. Bescherm zo'n vloer wel door viltglijders of vloerglijders onder de stoelpoten te monteren en er zo min mogelijk met schoenen op te lopen (draag binnen pantoffels of slippers). 

'''Lampen'''&lt;br&gt;
Bedenk waar lampen nodig zijn en wat voor soort lampen er nodig zijn. Er zijn drie soorten verlichting&lt;ref&gt;[https://cavetown.nl/blog/je-huis-inrichten-wij-geven-je-alle-dos-donts/ Cavetown] punt 2&lt;/ref&gt;:
# Verlichting die een hele ruimte verlicht, zoals een plafondlamp in de woonkamer of WC.
# Gericht licht op een bepaalde plek, bijvoorbeeld om te lezen, of boven het aanrecht of de werktafel, die helder licht verspreiden.
# Sfeerverlichting: bijvoorbeeld indirect licht en lampen die je kunt dimmen, passend bij een zithoek of een intiem etentje. Ook brandende kaarsen kunnen deel uitmaken van sfeerverlichting.
Teken die gewenste lichtplekken ook in op de plattegronden. Als er niet precies op de plek waar een lamp moet komen een aansluitpunt is, kan een verlengsnoer uitkomst brengen. Oriënteer je uitgebreid op de mogelijkheden, je zult er immers lang gebruik van maken. Lampen hoeven niet vanaf dag 1 al helemaal goed te zijn; de eerste tijd kun je prima wonen met een enkele lamp per kamer, een staande lamp of peertje per ruimte kan al voldoende zijn. Sommige ruimtes hebben aan simpele, goedkope doch functionele lampen genoeg, bijvoorbeeld de WC, badkamer, overloop, gang en gangkast/pantry, en wellicht ook de slaapkamers, zolder en schuur/garage. Begin daarmee. 

'''Woondecoraties'''&lt;br&gt;
Bedenk welke andere woondecoraties je wilt, zoals kunstvoorwerpen, iets om naar te kijken aan de muur (zoals posters, schilderijen, foto's, knutsels van de kinderen), kamerplanten, bloemenvazen en andere siervoorwerpen. Je hoeft niet alles direct al te hebben, je kunt je ook na de verhuizing op je gemak oriënteren en een verlanglijstje maken met spullen die je nog wilt hebben. Zo'n verlanglijstje kan bijvoorbeeld van pas komen als je een housewarming party geeft en mensen iets voor het huis willen meenemen. Of ga te rade bij kringloopwinkels en andere tweedehands winkels en laat je verrassen.

=== Stap 6 Elektriciteit in huis ===
Let op: er zijn vele elektrische apparaten waarvan de stekker alleen rechtstreeks in een '''geaard''' stopcontact mag worden gestoken, zonder verlengsnoer of stekkerdoos. Het gaat om apparaten die veel stroom gebruiken en problemen, zoals kortsluiting en erger, kunnen veroorzaken als ze niet rechtstreek op een geaard stopcontact zijn aangesloten. Het gaat in ieder geval om&lt;ref&gt;[https://www-michigansthumb-com.translate.goog/opinion/article/11-things-never-plug-power-strip-18281988.php?_x_tr_sl=en&amp;_x_tr_tl=nl&amp;_x_tr_hl=nl&amp;_x_tr_pto=rq&amp;_x_tr_hist=true 11 dingen die je nooit in een stekkerdoos moet steken]&lt;/ref&gt;:
* Kappersapparatuur zoals haardroger, haarföhn en krultang
* Koelkast
* Vriezer
* Koffiezetapparaat
* Waterkoker
* Broodrooster, toaster
* Elektrisch fornuis
* Frituurpan
* Slowcooker
* Magnetron
* Elektrische verwarming, draagbare kachel, straalkachel
* Airconditioner
* Blender
* Wasmachine
* Wasdroger
* Andere stekkerdozen; een stekkerdoos moet altijd rechtstreeks op een stopcontact worden aangesloten
Een betere oplossing is een elektriciën vragen om extra stopcontacten aan te leggen, op de gewenste plaatsen. Dat kost geld, maar  is wel veel veiliger. Tip: vraag vantevoren een prijsopgave/offerte.

== Suggesties per kamer ==

=== Gang ===
[[File:Städskåp.JPG|thumb|180px|Bezemkast]]
In veel gevallen zal de gang na de voordeur als ontvangstruimte dienen, daar waar huisgenoten en gasten binnenkomen en weer vanuit vertrekken, en is er geen aparte vestibule mogelijk. 

Benodigdheden (voor zover er ruimte is):
* Zorg voor een luide voordeurbel die overal in huis goed te horen is.
* Deurmat direct bij de voordeur, die goed vocht opneemt.
* Kapstok
* Spiegel
* Kast met laden voor handschoenen, wanten, sjaals, mutsen, schoenpoets en wellicht tassen, sleutels. NB Hang sleutels niet in het zicht; met enig kunst- en vliegwerk kunnen kwaadwilligen ze via de brievenbus naar buiten hengelen. Ook voor insluipers zijn sleutels een goede vondst.
* Paraplubak met paraplu's
* Ruimte voor schoenen.
* Een bankje voor het aan- en uittrekken van schoenen.
* Faciliteiten voor het poetsen van schoeisel.
* Plek(ken) voor het drogen van regenjassen, regenpakken en paraplu's
* Plek voor inkomende en uitgaande post.
* Bezemkast
Als er in de gang geen plaats voor een of meer bepaalde functies is, zullen die elders in huis gevonden moeten worden.

=== Woonkamer ===
Een woonkamer is meestal een multifunctionele ruimte, waar men eet, ontspant, leest, TV kijkt, muziek luistert, visite ontvangt en vaak ook spullen opbergt. Er zullen dus meerdere hoeken en hoekjes zijn met elk hun eigen functie, of waar functies in elkaar overlopen.

In het algemeen geldt: ''Less is more'', houdt het simpel, minder spullen = meer ruimte. Enkele kamerplanten maken een kamer gezelliger, maar maak er geen oerwoud van. Dat geldt ook voor andere voorwerpen. Zet basis-benodigdheden in de kamer en haal er meer (van zolder, opslagruimte, schuur) als ze nodig zijn; zet ze weer terug na gebruik. Dit geldt in ieder geval voor meubels, maar kan ook gelden voor serviesgoed, vazen en dat lelijke prul dat je van een dierbaar familielid kreeg die morgen op visite komt. Plaats enkele persoonlijke accenten (zoals (koffietafel-)boeken, wandplaten, foto's, kunstvoorwerpen) en wissel die regelmatig, bijvoorbeeld éénmaal per jaar. 

Als het om een grote woonkamer gaat, overweeg dan een schuifwand te plaatsen: kleine kamers zijn sneller warm dan grote en dan kunnen bovendien in beide ruimtes verschillende activiteiten tegelijkertijd plaats vinden, zoals in de éne iets rustigs doen (lezen, schrijven, werken) en in de andere TV kijken of visite ontvangen. Als de hele ruimte nodig is, kan de schuifdeur worden open gezet. 

'''De eethoek'''&lt;br&gt;
Een flexibele tafel voor de eethoek is een uitschuiftafel of uitklapbare tafel. Voor een klein gezelschap kan de tafel klein zijn, bijvoorbeeld met vier of zes plaatsen, voor een groter gezelschap of als voor een andere activiteit een grote tafel nodig is, kan hij worden uitgeklapt of uitgeschoven, zodat er 6-10 personen aan tafel kunnen. 

Als je bijpassende stoelen aan het kopen bent: 
* koop stoelen met goede rugleuningen, die prettig zitten
* probeer uit of de stoelen wel hoog genoeg zijn, of je met je armen/ellebogen in een goede houding kunt eten en werken aan die tafel, en of je benen niet knellen.
Als je een gladde vloer hebt: bescherm die door viltglijders of vloerglijders onder de stoelpoten te monteren.

Bij een eethoek staat een kast of [[w:nl:Dressoir|dressoir]] met voorwerpen die voor een maaltijd nodig zijn, zoals tafellakens, servetten, servies, bestek, broodschalen, vleesschalen, dekschalen, glazen, broodbeleg dat niet in de koelkast hoeft (zoals hagelslag en pindakaas), broodtrommel, beschuitbus en broodrooster. Als je dat gemakkelijker vindt en de keuken dichtbij is, kunnen enkele of alle van deze zaken ook in de keuken worden bewaard.

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Folding wall in an apartment in New York City 2018.jpg|Eenvoudige schuifwand in een appartement
2008-04-13 Expandable table expanding.jpg|thumb|Uitklapbare eettafel
Möbeltassar tre typer.jpg|Vloerglijders, viltglijders
Interieur, zicht op wandkast in de eetkamer - Leiden - 20411006 - RCE.jpg|Eethoek met wandkast
&lt;/gallery&gt;

'''De zithoek'''&lt;br&gt;
Ook de zithoek kan multifunctioneel zijn: om gasten te ontvangen, maar ook om na een vermoeiende dag uit te rusten, TV te kijken of muziek te luisteren. Hij kan dus zowel gezelligheid als rust uistralen. Benodigdheden:
* Ten minste één of twee luie stoelen of fauteuils, en/of een bank, afhankelijk van het aantal huisgenoten en de ruimte die er beschikbaar is. Desgewenst een voetenbankje.
* Eén salontafel en eventueel bijzettafeltjes voor als er een uitgebreid gezelschap is.
* Tijdschriften en/of koffietafelboek(en) als gasten even moeten wachten totdat je er als gastheer/-vrouw bij kunt zijn.
* Sfeerverlichting, leeslamp.
* Een kast met alles wat er in een zithoek nodig kan zijn, zoals thee- en koffiekopjes of mokken, theelepeltjes, theelichtje, suikerpot en melkkannetje, gebakschoteltjes, gebaksvorkjes, onderzettertjes, glazen, drank, muziek, presenteerschaaltje(s), koektrommel, zoutjes en schaaltjes daarvoor.

=== Keuken ===
[[File:Keuken Vijfhuizen (NL) 2017.jpg|thumb|280px|Keuken in Vijfhuizen]]
In de keuken zul je voedsel bereiden, zoals aardappelen schillen, groenten wassen en snijden, koken, bakken, braden, sinaasappelen persen, en voedsel bewaren en afwassen. Daarvoor heb je een keukenuitrusting nodig, een aanrecht met ten minste één spoelbak/gootsteen en keukenkastjes. 
* Een aanrechtblad van ''marmer of ander natuursteen'' is mooi, maar er komen gemakkelijk vlekken en kringen in. Bovendien wordt het aangetast door zuren (zoals azijn, citroensap en sinaasappelsap), soda en schuurmiddelen en vereist het speciaal onderhoud&lt;ref&gt;Onderhoud van marmer: zie [https://www.flinders.nl/adviesmodule/onderhoud/marmer-reinigen-tips-tricks Marmer reinigen door Flinders]&lt;/ref&gt;. Dergelijk materiaal is niet geschikt voor een efficiënt huishouden.
* Zie [[Huishouden/Voeding#Keukenuitrusting|Keukenuitrusting]] voor wat minimaal in een keuken nodig is.

Zorg daarnaast voor:
* Opbergruimte voor de keukenuitrusting, niet alleen kasten maar ook haakjes en rekken.
* Afwasbare muren. Tegels en gladde wanden zijn prima. Ook spetters en gemors op de vloer moeten gemakkelijk te verwijderen zijn, gladde vloeren zijn daarom ideaal. 
* Goede ventilatie tijdens koken op gas. Dat kan een open raam zijn of een afzuigkap. 
* Een fruitschaal met altijd fruit voor het grijpen. 
* Een vaste plaats voor het noteren van boodschappen, voor spullen die op zijn, of bijna op zijn en aangeschaft moeten worden.

Plaats de koelkast (en vriezer) dicht bij een geaard stopcontact zodat geen verlengsnoer nodig is. Zet ze bovendien op een koele plaats, niet vlak naast de kookplaat of fornuis. Zorg voor voldoende ruimte voor ventilatie aan de achterkant van de koelkast, zodat de warmte weg kan. 

Als er een aparte vriezer is, hoeft die niet per se in de keuken te staan, dat kan ook in een garage, schuurtje of kelder met een geaard stopcontact, mits het om een droge ruimte gaat. En ook een vriezer moet zijn warmte goed kunnen afvoeren, zet hem dus iets van de muur af.

Een radio of ander apparaat waarmee men muziek of podcasts kan beluisteren kunnen aangenaam zijn tijdens het koken of de afwas.

=== Trap(pen) ===
Naar verdiepingen of kelder.

* Zorg dat ze veilig zijn: geen gladde treden.
* De wand ernaast kan als expositieruimte gebruikt worden, met foto's schilderijen, tekeningen, souvenirs en andere voorwerpen.

=== Slaapkamer ===
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast met roede en legplank]]
Laat een slaapkamer rust uitstralen, met rustige kleuren en aankleding, en gordijnen die voldoende verduisteren. Houd het sober.

Benodigdheden:
* Bed of bedden, afhankelijk van het aantal bewoners dat gebruik maakt van de slaapkamer, elk met een molton onderlaken om het matras te beschermen, hoeslakens, bovenlaken met dekens, of dekbed en dekbedovertrekken, hoofdkussen met kussenslopen.
* Een of meer kledingkasten: met legplanken, lades en ten minste één met een roede om kleding uit te hangen. Het is handig om 's zomers de winterkleren te kunnen wegbergen, hoog in een legkast of op zolder, en 's winters de zomerkleren. 
* Linnenkast voor bijvoorbeeld handdoeken, washandjes, lakens, dekbedovertrekken, kussenslopen, reserve-dekens, -dekbedden en -kussens, voorraad toiletspullen (zoals zeep, tandpasta, tandenborstels en shampoo). Een linnenkast hoeft niet per se op een slaapkamer te staan, maar kan ook op de overloop staan als daar voldoende ruimte is, zodat alle bewoners er gemakkelijk bij kunnen.
* Eén nachtkastje per persoon.
* Bedlampje.
* Eén stoel per persoon.
* Klerenhangers.
* Eén of meerdere haakjes voor een duster/peignoir/ochtendjas/badjas.
Uiteraard is deze lijst naar believen uit te breiden. Maar een TV valt af te raden: die activeert de hersenen juist in plaats van ze in een slaaptoestand te brengen.

Zorg op de slaapverdieping voor:
* (ten minste) één lange spiegel waarin elke huisgenoot (ook de lange) zich van top tot teen kan zien; een spiegel kan desgewenst ook aan de binnenkant van een kast worden bevestigd.
* Een werkkast met stofzuiger en andere schoonmaakmiddelen, zodat je niet elke keer alles heen en weer hoeft te slepen.

=== Logeerkamer ===
In veel huizen zal geen aparte kamer voor logé's beschikbaar zijn. Mocht dat wel het geval zijn, dan is het prettig voor logé's om de beschikking te hebben over:
* een bed met bedlampje
* een tafel om de koffer uit te pakken
* een hang- en legkast met enkele klerenhangers en een extra deken
* een stoel
* een nachtkastje
* een prullebak.
Als er geen logeerkamer is, overweeg dan een [[w:nl:Uitklapbed|opklapbed]] op één van de andere kamers, of een [[w:nl:Veldbed#Stretcher|stretcher]], die ook als tuinmeubel dienst kan doen.

=== WC ===
Een WC of toilet moet vooral functioneel zijn: met reserve-WC-rollen, een prullebak, een fonteintje met zeep en een handdoekje, een WC-borstel in een houder en schoonmaakmiddel zoals een flacon WC-reiniger. Meer hoeft het niet te zijn. Wie wil kan nog decoraties en/of geurzakjes (met bijvoorbeeld lavendel erin) ophangen of tijdschriften neerleggen. Als u er toch iets bijzonders van wil maken: zie [https://indebuurt.nl/amersfoort/amersfoorters/meest-unieke-wcs-van-amersfoort~307494/ Unieke WC's van Amersfoort] voor inspiratie.

=== Badkamer ===
[[File:Badkamer.jpg|thumb|Badkamer]]
De basis zal aanwezig zijn: een bad en/of douche, wastafel met spiegel en een wastafel-planchet (plankje boven de wastafel) en vaak een WC met een wc-houder. De rest verzorg je zelf.

Benodigdheden:
* Handdoekenrek of haakjes
* Toiletartikelen zoals zeep, shampoo, tandenborstel (voor elk lid van de huishouding een eigen tandenborstel in een eigen kleur), tandpasta, tandenstokers en floss
* Schoonmaakmiddelen
* Prullenbak
* Zo mogelijk een kast(je) met handdoeken, washandjes, voorraad zeep, shampoo en andere toiletartikelen
* Wasmanden voor vuile was; als die niet in de badkamer passen, zullen die in de buurt ervan een plaatsje moeten krijgen
* Een antislip douchemat voorkomt uitglijden (wel na elke douchebeurt schoonspoelen en te drogen hangen)
* Een personenweegschaal (facultatief)

=== Werkkamer ===
[[File:Interieur slaapkamer op de tweede verdieping met dakkapel - Leiden - 20411134 - RCE.jpg|thumb|Voorbeeld van een werkkamer]]
Een kamer voor thuiswerken, studie, administratie, correspondentie, digitale foto's behandelen (waaronder selecteren, archiveren, doorsturen en eventueel uploaden op [[Handboek_Wikimedia_Commons|Commons]]), schrijven (bijvoorbeeld aan een Wikibook of Wikipedia-artikel), rustig telefoneren, eventueel gamen en/of ....

Zet het bureau bij het raam, zeker als daar een fraai uitzicht is. Zorg dat het raam links is als u rechtshandig bent en rechts als u linkshandig bent. Dan valt het licht mooi op het bureau als u aan het schrijven bent.

Benodigdheden:
* Bureau met lades.
* Een goede bureaustoel, die lekker zit en een goede steun in de rug biedt. Bezuinig hier niet op.
* Kasten en/of boekenplanken.
* PC of laptop met toebehoren (zoals Wifi-ontvanger, koptelefoon/oortjes, microfoon, webcam, snoeren, batterij-oplader), printer. Een doos voor het opbergen van toebehoren die niet dagelijks nodig zijn.
* Kantoorartikelen voor dagelijks gebruik (zoals een niet-machine, perforator, plakband, pennen en ander schrijfmateriaal) en een kleine voorraad daarvan, van punaises tot printerpapier.
* Een bakje of mandje op A4-formaat voor papieren die afgehandeld moeten worden.
* Desgewenst een prikbord met bijvoorbeeld een kalender.
* Eventueel naslagwerken, studieboeken en tijdschriften.

=== Zolder ===
De indeling van en benodigdheden op een zolder zijn geheel afhankelijk van de functie(s) die een zolder heeft of krijgt. Vaak zal hij worden gebruikt als opslagruimte en dan zijn er veelal kasten en/of kisten nodig.

=== Wasruimte ===
Vaak is de wasmachine-aansluiting op zolder, waardoor het logisch is om daar te wassen, drogen, strijken en verstellen. Maar zo'n ruimte kan ook elders in huis komen, bijvoorbeeld in een daarvoor aangepaste slaapkamer of in de bijkeuken. Voorwaarden:
* Goed te ventileren.
* Met een wasmachine-aansluiting (d.w.z. een wasmachinekraan, afvoer en minimaal één geaard stopcontact, en een tweede als er ook een wasdroger en/of aparte centrifuge is). 
* Een wasbak in de buurt is handig om je handen te kunnen wassen vóórdat je schone was uit de wasmachine of droger haalt, schone was ophangt of opvouwt, voor het weggieten van water uit uitgeknepen was of uit de centrifuge, en voor een handwasje. 
* Gladde vloerbedekking. 

Benodigdheden:
* Wasmanden, in ieder geval één voor de hete was (zoals ondergoed, lakens, handdoeken, theedoeken en vaatdoeken) en één voor de fijne en bonte was (zoals bovenkleding en gekleurde pannenlappen).
* Wasmachine met eronder een lekbak voor het geval hij gaat lekken. Bij de aanschaf van een wasmachine: let op water- en energiegebruik. Dan is er nog de keuze: Bij een ''bovenlader'' hoeft men niet te bukken om was erin te doen en eruit te halen; bij een wasmachine met de klep van voren kan er een droger bovenop worden geplaatst, bedenk wat in uw situatie het handigste is.
* Opbergruimte voor wasmiddelen, vlekkenverwijderaars, e.d. 
* Droogrek(ken) met knijpers; een droogmolen voor buiten (die in de schuur kan staan); en/of een wasdroger.
* Een tafel om de was op te vouwen (of gebruik hiervoor de strijkplank).
* Een strijkplank met strijkijzer, een plantenspuit om de te strijken spullen te bevochtigen, eventueel een mouwplankje; zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent.
* Een rek en/of kast om de te strijken, gestreken en te verstellen voorwerpen tijdelijk te bewaren.
* Radio of ander toestel dat voor muziek of gesproken tekst kan zorgen als men in de wasruimte bezig is.
Als in deze ruimte ook versteld wordt:
* Naaidoos.
* Naaitafel (kan wellicht dezefde zijn als waarop de was wordt opgevouwen) en stoel.
* Goed licht op de naaitafel.
* Naaimachine.

Een mooie plek voor de strijkplank is voor een raam, dan valt overdag goed licht op de plank en kan men tussendoor naar buiten kijken. Er moet wel een stopcontact in de buurt zijn.

=== Hobbyruimte ===
[[File:Erasmus College Zoetermeer (34).jpg|thumb|250px|Werkbank met gereedschap]]
Een hobyyruimte kan gerealiseerd worden in een slaapkamer, op zolder, in de schuur/garage of in een hoekje in de woonkamer, afhankelijk van de indeling en ruimte in het huis. De eisen die er aan gesteld worden, zullen afhankelijk zijn van het soort hobby. Meestal zijn nodig:
* Veel licht.
* Een wastafel in de buurt.
* Stevige tafel of werkbank.
* De mogelijkheid om gereedschap en materialen overzichtelijk op te bergen.
* Goede ventilatie.

=== Garage/schuur ===
[[File:Bicycle rack at TRI Translational Research Institute, Brisbane, Queensland.jpg|thumb|Rechtop geparkeerde fietsen]]
De inrichting van een garage en/of schuur is afhankelijk van de functie die hij krijgt. Vaak worden er fietsen en andere voertuigen gestald, en ook tuinmeubelen, speelgoed voor in de tuin, en allerlei soorten gereedschap.

Meestal zijn nodig:
* Legplanken en/of een of meerdere open of gesloten kasten voor het opbergen van tuingereedschap en andere spullen voor in de tuin (waaronder tuinaarde, mest en bestrijdingsmiddelen), timmergereedschap, spijkers, schroeven en ander timmermansbenodigdheden, bloempotten, klusspullen en andere spullen waarvoor elders in het huis geen ruimte is.
* [Soms] Een fietsrek; er bestaan ook ruimtebesparende systemen waarbij fietsen rechtop kunnen worden geplaatst.
* [Soms] Een werkbank.

NB Betonnen vloeren zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen geen fijnstof van betonnen vloeren aan. Als het om een grote ruimte gaat, is het verstandig eerst her en der wat water op de betonnen vloer te druppelen om verstuiving van stof bij het vegen te voorkomen.

=== Buitenruimte ===
'''Tuin:''' 
Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Tuin|Tuin]].

'''Balkon:'''
[[File:Chiodi antipiccione.jpg|thumb|Duivenpinnen]]
Een balkon is vooral roeien met de riemen die je hebt. Soms kun je waslijnen ophangen, een tafel(tje) en één of twee tuinstoelen neerzetten en één of enkele plantenbakken ophangen. En een balkon is handig om zelf de ramen te kunnen wassen.
* In geval van duivenoverlast: verwijder water en voedsel, plaats duivenpinnen, strooi kaneel en/of peper, of schakel een professionele bestrijder in.

== Een opgeruimd huis ==
Het ideaalbeeld: Een opgeruimd huis waar alles gemakkelijk is te vinden. Dat vergt vooral het aanleren van goede gewoontes en ijzeren discipline, van iedereen die in een huis woont. 
* Geef alle spullen een eigen plaats, zet spullen bij elkaar die bij elkaar horen, op een plek waar je ze nodig hebt: theedoeken in de keuken en niet in de linnenkast, het goede servies bij de eettafel in de buurt, de CD-collectie bij de CD-speler, wanten, sjaals en mutsen in de gangkast. Dan kun je ze altijd weer gemakkelijk terugvinden.
** Ruim boekenkasten in zoals het voor jou handig is, sorteer ze bijvoorbeeld op genre (romans, studieboeken, fotoboeken, etc.), onderwerp (waar gaat het boek over), alfabetisch op titel of auteur, of op kleur.
* Zet spullen die veel gebruikt worden gemakkelijk voor het grijpen, bijvoorbeeld op ooghoogte. Spullen die minder vaak worden gebruikt kunnen laag, hoog of achterin een kast worden gezet. 
* Zet spullen weer op hun eigen opbergplek direct nadat je ze gebruikt hebt.
* Gooi spullen weg zodra ze versleten zijn.
* Doe spullen weg die niet meer gebruikt worden, zoals lege flacons en speelgoed zodra de kinderen er niet meer naar omkijken.
* Bestem één doos of kist voor spullen die naar de kringloop kunnen en doe daar elke keer iets in dat weg kan. Zodra de doos vol is, breng je hem weg. 
* Wees kritisch op wat er het huis binnenkomt. Het lelijke vaasje dat je voor je verjaardag kreeg kan beter naar de kringloopwinkel of op [https://www.marktplaats.nl/ Marktplaats] worden gezet. Een zakje snoep dat in een opwelling is gekocht, maar niemand in huis bleek de snoepjes lekker te vinden: in de vuilnisbak. 
* Probeer verzamelwoede te voorkomen. Verzamelwoede kan geen kwaad in grote huizen waar weinig mensen wonen. Maar in de huidige tijd met woningnood, is het juist andersom en is er geen plek voor grote verzamelingen.
* Bij wijze van uitlaatklep kan er één rommellade zijn: een plek waar alle kleine spulletjes belanden waarvan je niet direct weet wat je ermee moet, zoals elastiekjes, paperclipsen, losse potloden, oplaadsnoertjes, make-upmonstertjes. Als die la vol is, ruim je hem op.&lt;ref&gt;[https://www.demorgen.be/beter-leven/hoe-krijg-je-een-echt-opgeruimd-huis-8-tips~b56a88fa/ Hoe krijg je een echt opgeruimd huis]&lt;/ref&gt;
* Voor huishoudens waar het regelmatig de spuigaten uitloopt: stel de regel in dat telkens als er iets inkomt (bij verjaardagen bijvoorbeeld) dat er dan iets anders weer uit moet. Daarop kan geanticipeerd worden door al vóór een verjaardag met de jarige uit te zoeken wat weg kan.
* Ruim elke dag rondslingerende spullen op. 
* Loop minstens 1x per jaar het huis door, kamer voor kamer, kast voor kast, plank voor plank. Verzamel alles wat niet meer wordt gebruikt of dat stuk is. Dat hoeft niet allemaal op één dag; een kwartier of half uur per dag kan al genoeg zijn, en dan gaat het ook niet tegen staan. Soms is het al fijn als één plank helemaal opgeruimd is. Laat vervolgens kapotte spullen repareren als dat nog de moeite waard is. Doe andere spullen weg (Marktplaats, tweedehands winkel of de -juiste- vuilnisbak).
Meer inspiratie: 
* [https://www.gewoonopgeruimd.nl/inspiratie/manieren-huis-opgeruimd-houden-nooit-meer-rommelig-wordt/ Gewoon opgeruimd]
* [https://leukegeit.nl/opruimen-voor-dummies-7-stappen/ Opruimen voor dummies]

== Overige suggesties ==

=== Veiligheid ===
# '''Brand'''veiligheid: zie [https://www.brandweer.nl/onderwerpen/brandpreventie/ Tips van de brandweer] en [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/brand Brand voorkomen door Eigen Huis].
## Rookmelders zijn in Nederland verplicht op iedere verdieping in elke woning.&lt;ref&gt;https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezond-en-veilig-wonen/vraag-en-antwoord/hoeveel-rookmelders-moet-ik-in-mijn-huis-hebben&lt;/ref&gt; 
# '''Inbraak'''beveiliging: zie [https://www.politie.nl/informatie/tips-om-woninginbraak-te-voorkomen.html Preventips van de politie] en [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/inbraak-voorkomen Inbraakpreventie van Eigen Huis]. 
# Veilig '''aan de deur''': maak het kwaadwillenden moeilijker om met geweld via de voordeur naar binnen te komen als je thuis bent: [[File:Door chain.JPG|thumb|Dievenketting]]
## Via een [[w:nl:Spionnetje|spionnetje]], een goed aflsuitbaar luikje op ooghoogte in de deur, een [[w:nl:Boerendeur|boerendeur]] (sluit wel de onderdeur goed af!) of via een naastgelegen (keuken)raam kun je ook zien wie er aanbelt en vragen wat men wil. Dan hoef je niet de (hele) deur open te doen als je niemand verwacht of het niet vertrouwt.
## Een deurketting/dievenketting vertraagt binnendringen door een kwaadwillende.
## Als er grof grind is waar mensen overheen moeten om bij de voor- en/of achterdeur te komen, hoor je altijd of er iemand aankomt.
# Veilig '''in huis''':
## Voorkom koolmonoxide-vergifiging, zie [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/voorkom-koolmonoxidevergiftiging Voorkom Koolmonoxidevergiftiging door Eigen Huis].
### Wettelijke verplichting in Nederland: Schakel altijd een gecertificeerd bedrijf in voor installatie, onderhoud en reparatie aan een cv-ketel, geiser, gashaard of gaskachel. Zelf eraan klussen is strafbaar.
### Als je op gas kookt: zet altijd een raam open en/of zet de afzuigkap aan. 
## Voorkom legionellabesmetting, zie [https://www.eigenhuis.nl/wonen/veilig-wonen/veiligheid-in-om-huis/voorkom-legionella Voorkom legionella van Eigen Huis] en [https://www.rivm.nl/legionella/legionella-preventie Legionella-preventie van het RIVM].
## Valpreventie:
### Maak losse snoeren netjes vast, zodat niemand erover kan struikelen.
### Tapijt op een trap voorkomt dat je uitglijdt en het dempt geluid (ook prettig voor de buren). 
### Maak losse traproedes direct vast, dit voorkomt vallen op de trap als de traploper los ligt.
### Loop niet met pantoffels met gladde zolen op gladde vloeren. Let er bij het kopen van huisschoeisel op dat de zolen ruw zijn.
### Verwijder losse vloerkleden of leg er anti-slipmateriaal onder.
### Laat looppaden in huis vrij. 
### Zet zo weinig mogelijk losse spullen permanent op de vloer, zet bijzettafeltjes bijvoorbeeld aan de kant als ze niet in nodig zijn.
### Zorg ervoor dat er geen kleine spullen op de grond blijven liggen, bijvoorbeeld als er iets op de grond is gevallen of nadat de kinderen uitgespeeld zijn.
## Voorkom scherpe hoeken en randen aan bijvoorbeeld kasten en tafels, hierdoor levert er tegen aan stoten meestal niet direct wonden op. 
## Ongedierte buiten houden: zie [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/tips-tegen-plagen-en-ongedierte/ Tips tegen ongedierte van Milieucentraal]
En verder: gebruik vooral je gezond verstand en wees voorzichtig met vuur, gas, elektriciteit en elektrische apparaten.

=== Over ramen ===
* Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter onder de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
* [[w:nl:Zonsering|Zonwering]]: het beste is om de zon op hete dagen van de ramen af te houden. Dit kan het beste door zonwering aan de buitenkant van ramen te plaatsen, zoals een [[w:nl:Zonnescherm|zonnescherm]]. Binnenzonwering, zoals jaloezieën, voorkomen wel dat de zon de kamer in schijnt, maar nauwelijks dat de kamer opwarmt. Jaloezieën en glasgordijnen zijn wel een probaat middel tegen inkijk. 

=== Grote aankopen doen ===
Het gaat bijvoorbeeld om kasten en andere meubels, lampen, apparatuur, muziekinstrumenten en andere dure hobby-artikelen. 
* '''Oriëntatiefase'''
** Oriënteer je op wat er zoal te koop is en bedenk waaraan de aankoop moet voldoen, wat je precies wilt hebben: de specificaties. Zoals materiaal, kleur(en), maximum prijs, technische specificaties (van apparaten) en/of indeling (van een kast bijvoorbeeld). En let ook op assecoires: goedkope stofzuigers kunnen dure stofzuigerzakken vereisen, een goedkope printer dure inkt. Neem dat in de overwegingen mee. 
** Meet de plek op waar de aankoop komt te staan en bepaal de maximum afmetingen van de aankoop. Zet die ook op de lijst met specificaties.
* '''Winkelen'''
** Kies één of meer winkels uit, let daarbij ook op leveringsvoorwaarden, zoals de bezorgkosten, of tegelijkertijd met de bezorging eventuele oude spullen kunnen worden meegenomen, service en (extra) garantie. 
** Ga daar op een rustig tijdstip naar toe. Neem de specificaties mee, en ook een [[w:nl:Meetlint|meetlint]], [[w:nl:Duimstok|duimstok]]  of [[w:nl:Rolmaat|rolmaat]] en eventueel voorwerpen die in de nieuwe aankoop moeten passen. Neem voor het kopen van bijvoorbeeld een koelkast een bij u in huis veelgebruikte limonadefles, een leeg melkpak, een pakje margarine en andere veelgebruikte producten mee en kijk of en hoe ze erin passen. Is er niet teveel loze ruimte, is de koelkast en vooral de deur handig en flexibel ingedeeld (geen vast eierrek als je nauwelijks eieren gebruikt)?
** Zoek in de winkel naar producten die aan de specificaties voldoen. Vraag eventueel aan een verkoper of die kan helpen en vertel hem/haar de specificaties. Meet de beoogde aankoop op: is die niet te groot (of te klein)? Probeer potentiële aankopen uit: passen de meegebrachte voorwerpen in de beoogde koelkast, ga een tijdje zitten op een stoel of bank, doe uw schoenen uit en ga ook liggen op een bank of matras, hoe zwaar zijn meubels en andere voorwerpen (kun je ze zelf gemakkelijk verplaatsen?). Let ook op de kwaliteit: hoe stevig/gammel is de beoogde aankoop, is het voorwerp duurzaam gemaakt (d.w.z. voldoet het aan milieunormen), is een kast gemaakt van stevig hout, zijn onderdelen gelijmd of geschroefd, etc. 
** Als je weet wat je wilt: sluit de '''koopovereenkomst'''. Misschien kun je nog onderhandelen, krijg je korting als je meerdere spullen tegelijk koopt. Spreek in ieder geval goed af wanneer de aankoop geleverd en geïnstalleerd wordt en waar die dan wordt neergezet: in de gang bij de voordeur of direct op de juiste plaats, ook als dat vier hoog is. Laat de afspraken schriftelijk vastleggen, waaronder de garantietermijn (zie ook [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bescherming-van-consumenten/vraag-en-antwoord/welke-garanties-heb-ik-op-een-product Wettelijke garanties voor consumenten (Rijksoverheid)]). Koop alleen extra garantie bij als dat lonend is, wat in het algemeen niet het geval is. En sluit in het algemeen geen (extra) verzekering af: vaak wordt de aankoop immers onderdeel van de inboedelverzekering en heb je geen extra verzekering nodig; sluit uiteraard wel een wettelijk verplichte verzekering af zoals voor een auto (voor een nieuwe auto kan het lonen om een all-risk verzekering af te sluiten). Lees voor het tekenen van de overeenkomst alles goed door, stel vragen als je iets niet begrijpt of als je iets raar vindt.
* Bij de '''levering''': controleer of het juiste is geleverd, is wat je krijgt ook wat je hebt besteld, zoals merk en productnummer, ziet het er onbeschadigd uit. Wordt een apparaat correct geïnstalleerd, werkt het naar behoren? Als iets niet klopt: neem direct contact op met de leverancier.

=== Diversen ===
* Spiegels uit de zon hangen, van zonnestralen worden ze dof.
* Leg op plaatsen waar veel wordt getelefoneerd een bloknoot of kladblok met een pen neer (aan een touwtje anders is hij steeds weer kwijt). 
* Leg of hang op een centrale plaats een telefoonboekje neer/op met belangrijke en veelgebruikte telefoonnummers, zoals van politie, huisarts, de internetprovider (voor als internet er uit ligt) en enkele andere belangrijke leveranciers, degene die een reservesleutel van het huis heeft, naaste familie en goede vrienden.

== Geraadpleegde bronnen ==


{{Sub}}</text>
      <sha1>6v9vgwj9btm586m1n4il08h1gvdnbtt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Vlekkengids</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43651</id>
    <revision>
      <id>390336</id>
      <parentid>390281</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390336</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6693" sha1="tjbz8tewc9vxq18ss1l7ewrstkze49c" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
&lt;big&gt;{{Bezig}}&lt;/big&gt;

Deze gids biedt suggesties voor het verwijderen van vlekken. 

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Deze gids is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar de schrijvers zijn geen professionals op dit gebied. Daarom geldt een voorbehoud:
* De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties. Lees labels en gebruiksaanwijzingen die behoren bij de materialen die worden schoongemaakt goed door en volg deze op. Raadpleeg bij twijfel de fabrikant of een professioneel schoonmaakbedrijf.
|}

'''Verzoek:''' Als iemand onverhoopt toch schade heeft ondervonden van een hier vermelde suggestie: laat het svp weten op de Overleg-pagina, dan passen we het lemma aan of verwijderen het.

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit is een nieuwe lijst waaraan iedereen kan bijdragen! &lt;br&gt;
Vermeld eerst het soort vlek en daarachter de oplossing.'''
|}

'''Aanwijzingen voor schrijvers:''' 
* vermeld het ook als een middel schade kan veroorzaken aan bepaalde materialen, zoals soda aan aluminium
* vermeld een bronverwijzing als een bron is gebruikt.

== Algemeen ==
* Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. 
* Begin eerste met het droogdeppen van natte vlekken of schoonkrabben van droge vlekken. 
* Probeer vervolgens of een vlek verdwijnt met '''afwasmiddel''', '''allesreiniger''', '''[[w:nl:Groene zeep|groene zeep]]''', '''[[w:nl:Ossengalzeep|ossengalzeep]]''' of een '''inweekmiddel''' zoals [[w:nl:Biotex|Biotex Groen]], voordat u met aggressievere schoonmaakmiddelen aan de slag gaat. Dit is zowel beter voor uw spullen als voor het milieu.

'''Waarschuwingen'''&lt;br&gt;
# Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden. Gebruik er een hoog hangende kast voor waar ze niet bijkunnen, of nonteer een slot op de kast met schoonmaakmiddelen. 
# Houdt u aan de gebruiksaanwijzing op de verpakkingen van schoonmaakmiddelen.
# Alleen inweken en wassen als het materiaal daartegen bestand is (zie het wasetiket op textiel).
# '''Azijn''' mag niet worden gebruikt voor ijzeren voorwerpen, zoals ijzeren potten, pannen en bestek, strijkijzers, digitale schermen, monitoren, stenen tafelbladen en tegels, natuurstenen oppervlakten, hardhouten vloeren en het verwijderen van vlekken van natuurlijke oorsprong (ei, bloed, gras, urine, chocolade)&lt;ref&gt;https://www.welke.nl/artikel/2460-niet-schoonmaken-met-azijn&lt;/ref&gt;.
# '''Groene zeep''': Gebruik huishoudhandschoenen, niet gebruiken voor het schoonmaken van huid (zoals handen of haar wassen), voor PVC en marmoleum/linoleum vloerbedekking en natuursteen (zoals marmer en graniet)&lt;ref&gt;[https://poetsprins.nl/blog/groene-zeep/#5_dingen_waar_groene_zeep_niet_geschikt_voor_is Poetsprins]&lt;/ref&gt;.
# '''Soda''' opgelost in kokend water is goed voor het verwijderen van vele soorten vlekken. 
## Soda mag '''niet''' worden gebruikt op: aluminium, roestvrij staal (waarvan vele pannen en aanrechten zijn gemaakt), hout, natuursteen (marmer, graniet), delicate stoffen (zijde, linnen en wol)&lt;ref&gt;[https://www.handdoekentoiletpapier.nl/blog/10-dingen-die-u-eenvoudig-kunt-schoonmaken-met-soda Schoonmaken met soda]&lt;/ref&gt;.
# '''Spiritus, alcohol, thinner en terpentine''' zijn brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.
# '''Wasbenzine''' is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
Zie voor meer algemene waarschuwingen en tips: [https://www.tantekaat.be/algemene-gouden-vlekkentips/ Algemene gouden vlekkentips van Tante Kaat].


{{Alfabet met ankers}}

==A==
;

==B==
; Ballpointinkt : Spiritus (deppen met een schone doek), daarna behandelen met een sopje van huishoudzeep
; Bloed : IJskoud water, weken in een sopje van biologisch inweekmiddel
; Braaksel : Direct opruimen, niet laten indrogen, resten verwijderen met water. Kleding uitspoelen en wassen. Vlekken op andere plekken insmeren met zeep en afspoelen/afnemen met water.
;

==C==
; Chocolade : Weken in een sopje van biologisch inweekmiddel + wassen met zeepsop. Chocolade in vaste vorm eerste met terpentine behandelen.
;

==D==
; 

==E==
; Ei : Afschrapen of opbetten + inweken met biologisch inweekmiddel + uitspoelen
;

==F==
; Fornuis met aankoeksel : Inweken met biologisch inweekmiddel

==G==
; 

==H==
; 

==I==
; 

==J==
; Jodium : Spiritus (deppen met een doek of weken)
;

==K==
; Kaarsvet : 
:# Gestold kaarsvet breken en wegborstelen. Eventueel met een bot mesje of creditcard wegkrabben, pas op voor beschadigingen. 
:# Voor het vervolg: zie [https://www.123schoon.nl/Helpcentrum/Vlekkenhulp/Kaarsvet-verwijderen-p33436.html Kaarsvet verwijderen van 123schoon] met per materiaal een aanbevolen methode.
; Kauwgom : 
:# Hardmaken met ijsblokjes in een plastic zakje, met een hamer verkruimelen en wegvegen; resten verwijderen met wasbenzine.
:# Zie [[Handige Harry/Kauwgom aan je schoenen]]
; Koffie : 
:# Strooi zout op de nog natte vlek, 10 minuten laten intrekken, zout verwijderen en vervolgens wassen.
:# Giet een flinke scheut bruiswater (koolzuurhoudend water) op de nog natte vlek en wrijf dat er goed in met een doek. Daarna wassen.
:# Opgedroogde koffievlekken: behandelen met ossegalzeep of met witte natuurazijn (3 delen azijn, 1 deel water, nacht laten weken). Daarna wassen.
:# Met vochtige doek opbetten, daarna inweken met biologisch inweekmiddel. Overgebleven vlek behandelen met spiritus. 
;

==L==
; Limonade : Lauw water + inweken met biologisch inweekmiddel

==M==
; Melk : Inweken met biologisch inweekmiddel
;

==N==
; 
==O==
; Ontlasting (ook van huisdieren) : Inweken met biologisch inweekmiddel
;

==P==
; 

==Q==
;

==R==
;

==S==
; 

==T==
; Transpiratie : Inweken met biologisch inweekmiddel
;

==U==
;

==V==
; Vet : Groene zeep

==W==
; Wijn (rode) : Meteen witte wijn erop druppelen of direct (veel) zout erop strooien, laten intrekken en uitspoelen, daarna wassen

==X==
;

==Y==
;

==Z==
; 

== Meer tips voor het verwijderen van vlekken ==
* [https://www.tantekaat.be/category/vlekken/ Vlekkentips van &quot;tante Kaat&quot;]
* [https://www.vooroma.nl/vlekkengids/vlekkengids.htm Vlekkengids van &quot;Voor Oma&quot;]
* [https://www.123schoon.nl/Helpcentrum/Vlekkenhulp-p33021.html Vlekkenhulp van 123schoon]

== Bronverwijzingen ==
* ''Huishouden op rolletjes'' / Lia Jongbloed-van Nuys. - Den Haag/Antwerpen: Nederlandse Boekenclub, zonder jaartal, 212 p. + ongenummerde foto-pagina's. Hoofdstuk 9 Vlekken verwijderen.
----
'''Referenties'''&lt;br&gt;


{{Sub}}</text>
      <sha1>tjbz8tewc9vxq18ss1l7ewrstkze49c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Tuin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43659</id>
    <revision>
      <id>390339</id>
      <parentid>390103</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:29:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390339</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4206" sha1="437lockpll4i624k5fbv4gwpx8dj3dc" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Overzicht linker zijgevel directeurswoning met serre - Stadskanaal - 20530634 - RCE.jpg|600px|Tuin met terras]]&lt;br&gt;
'''Tuin met terras'''

{{beg}}&lt;br&gt;

In een tuin kun je genieten van planten, buitenlucht en mooi weer. 

Voor de aanleg van een tuin, of verandering ervan: maak vantevoren een '''plattegrond''' en een plan, net als voor de [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_4_Combineer_woonfuncties_en_ruimtes|inrichting van de woning]]. Bedenk welke functies de tuin gaat vervullen: bloeiende planten die insecten aantrekken (goed voor de bijenstand!), relaxen, lezen, een hangmat, buiten eten, barbecueën, speelplek voor de kinderen, was drogen (op een plek waar zon en wind vrij spel hebben), moestuin, vijver, feestjes geven (denk dan wel aan de buren en waarschuw ze vantevoren), een buitenkeuken? Meet de tuin op. Zorg dat de indeling en de meubels in verhouding zijn met de grootte van de tuin. Waar wil je schaduw, waar juist een zonnig gedeelte? Welk deel krijgt bestrating? NB Hoe minder tegels, hoe beter voor het milieu! 

Tips:
* Waar komen lage en waar hoge planten? Bloemenborders of verplaatsbare plantenbakken (die 's winters vorstvrij worden gezet)? Eenjarige of vaste planten?
* Houd rekening met de stand van de zon. Zowel voor het soort planten dat je in de tuin wilt hebben (sommige planten staan graag in de zon, andere juist in de schaduw), als voor de plek(ken) waar je wilt kunnen zitten. 
* Zorg voor gemakkelijk verplaatsbare tuinmeubelen. Zet ze op een zonnige plaats in het voorjaar en najaar; in de zomer is een plek in de schaduw vaak fijner. 
[[File:Yellow hose.jpg|thumb|Buitenkraan met tuinslang]]
* Zorg voor een goede afwatering.
* Een kraan in de tuin is in ieder geval handig voor besproeiing van planten, dat kan met een tuinslang, maar ook met een tuingieter. Tap hem wel elk jaar in het najaar af vóór er vorst komt. Of overweeg een regenton voor water om de tuin mee te sproeien.
* Sproei alleen als dat echt nodig is, hooguit één maal per week, vroeg in de ochtend of na zonsondergang. Sproei liever iets langer dan vaker, uitgezonderd net geplante planten, anders worden plantenwortels lui, ze doen dan niet meer hun best om het water dieper uit de grond te halen. En sproei alleen als het van overheidswege niet veboden is, bijvoorbeeld tijdens drinkwaterschaarste.
* Let op: 
** Er gelden wettelijke regels voor het planten van (hoge) '''bomen en heggen'''. Zo moet een boom minimaal 2 meter en een heg op minimaal 0,5 meter van de erfgrens geplant worden. 
** Ook voor het kappen van bomen kunnen regels gelden, vaak zal een kapvergunning bij de gemeente moeten worden aangevraagd. 
** Voor het aanleggen van een '''moestuin''' is het verstandig eerst uit te zoeken of dat mag èn of de grond niet te vervuild is om dat te doen. 
** Pas ook op met bramen- en frambozenstruiken, ze gaan gemakkelijk woekeren.
* Ongewenste dieren in de tuin:
** Katten: plant bodembedekkers en/of stekelige planten, strooi boomschors, cacaodoppen, houtsnippers of koffieprut op favoriete plaatsen van de kat(ten), plaats vogelpinnen bovenop de schutting of gaas met een hoek van 45°, span (kippen)gaas tussen alle gaten en spleten in de schutting, gebruik een plantespuit of waterpistool om ze weg te jagen.
** Mieren: op ongewenste plaatsen (bij de buitendeur, op tuinmeubels): strooi daar gemalen kaneel; meer tips: zie [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/mieren/ Mieren bestrijden door Milieu Centraal]
** Wespen: leg een opengesneden ui of een schoteltje ammonia op de tuintafel; meer tips: [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/wespen/ Wespen bestrijden door Milieu Centraal]
** Andere plagen bestrijden: [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/tips-tegen-plagen-en-ongedierte/ Tips van Milieu Centraal]
* Afhankelijk van de samenstelling van het huishouden en de mate waarin u visite wilt ontvangen, is een grote of kleinere tafel waaraan gegeten kan worden een basismeubel. 

Meer over tuinieren: [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]] (Wikibooks), ook voor de verwerking van tuinafval tot [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/De_basis#Compost|compost]].


{{Sub}}</text>
      <sha1>437lockpll4i624k5fbv4gwpx8dj3dc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390348</id>
      <parentid>390339</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:41:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <origin>390348</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4193" sha1="njatncb08qi6009irvpsi6jk7jgmztb" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Overzicht linker zijgevel directeurswoning met serre - Stadskanaal - 20530634 - RCE.jpg|600px|Tuin met terras]]&lt;br&gt;
'''Tuin met terras'''

In een tuin kun je genieten van planten, buitenlucht en mooi weer. 

Voor de aanleg van een tuin, of verandering ervan: maak vantevoren een '''plattegrond''' en een plan, net als voor de [[Huishouden/Huisinrichting#Stap_4_Combineer_woonfuncties_en_ruimtes|inrichting van de woning]]. Bedenk welke functies de tuin gaat vervullen: bloeiende planten die insecten aantrekken (goed voor de bijenstand!), relaxen, lezen, een hangmat, buiten eten, barbecueën, speelplek voor de kinderen, was drogen (op een plek waar zon en wind vrij spel hebben), moestuin, vijver, feestjes geven (denk dan wel aan de buren en waarschuw ze vantevoren), een buitenkeuken? Meet de tuin op. Zorg dat de indeling en de meubels in verhouding zijn met de grootte van de tuin. Waar wil je schaduw, waar juist een zonnig gedeelte? Welk deel krijgt bestrating? NB Hoe minder tegels, hoe beter voor het milieu! 

Tips:
* Waar komen lage en waar hoge planten? Bloemenborders of verplaatsbare plantenbakken (die 's winters vorstvrij worden gezet)? Eenjarige of vaste planten?
* Houd rekening met de stand van de zon. Zowel voor het soort planten dat je in de tuin wilt hebben (sommige planten staan graag in de zon, andere juist in de schaduw), als voor de plek(ken) waar je wilt kunnen zitten. 
* Zorg voor gemakkelijk verplaatsbare tuinmeubelen. Zet ze op een zonnige plaats in het voorjaar en najaar; in de zomer is een plek in de schaduw vaak fijner. 
[[File:Yellow hose.jpg|thumb|Buitenkraan met tuinslang]]
* Zorg voor een goede afwatering.
* Een kraan in de tuin is in ieder geval handig voor besproeiing van planten, dat kan met een tuinslang, maar ook met een tuingieter. Tap hem wel elk jaar in het najaar af vóór er vorst komt. Of overweeg een regenton voor water om de tuin mee te sproeien.
* Sproei alleen als dat echt nodig is, hooguit één maal per week, vroeg in de ochtend of na zonsondergang. Sproei liever iets langer dan vaker, uitgezonderd net geplante planten, anders worden plantenwortels lui, ze doen dan niet meer hun best om het water dieper uit de grond te halen. En sproei alleen als het van overheidswege niet veboden is, bijvoorbeeld tijdens drinkwaterschaarste.
* Let op: 
** Er gelden wettelijke regels voor het planten van (hoge) '''bomen en heggen'''. Zo moet een boom minimaal 2 meter en een heg op minimaal 0,5 meter van de erfgrens geplant worden. 
** Ook voor het kappen van bomen kunnen regels gelden, vaak zal een kapvergunning bij de gemeente moeten worden aangevraagd. 
** Voor het aanleggen van een '''moestuin''' is het verstandig eerst uit te zoeken of dat mag èn of de grond niet te vervuild is om dat te doen. 
** Pas ook op met bramen- en frambozenstruiken, ze gaan gemakkelijk woekeren.
* Ongewenste dieren in de tuin:
** Katten: plant bodembedekkers en/of stekelige planten, strooi boomschors, cacaodoppen, houtsnippers of koffieprut op favoriete plaatsen van de kat(ten), plaats vogelpinnen bovenop de schutting of gaas met een hoek van 45°, span (kippen)gaas tussen alle gaten en spleten in de schutting, gebruik een plantespuit of waterpistool om ze weg te jagen.
** Mieren: op ongewenste plaatsen (bij de buitendeur, op tuinmeubels): strooi daar gemalen kaneel; meer tips: zie [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/mieren/ Mieren bestrijden door Milieu Centraal]
** Wespen: leg een opengesneden ui of een schoteltje ammonia op de tuintafel; meer tips: [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/wespen/ Wespen bestrijden door Milieu Centraal]
** Andere plagen bestrijden: [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/tips-tegen-plagen-en-ongedierte/ Tips van Milieu Centraal]
* Afhankelijk van de samenstelling van het huishouden en de mate waarin u visite wilt ontvangen, is een grote of kleinere tafel waaraan gegeten kan worden een basismeubel. 

Meer over tuinieren: [[Leer jezelf ecologisch tuinieren]] (Wikibooks), ook voor de verwerking van tuinafval tot [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/De_basis#Compost|compost]].


{{Sub}}</text>
      <sha1>njatncb08qi6009irvpsi6jk7jgmztb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Textiel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43660</id>
    <revision>
      <id>390311</id>
      <parentid>390238</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T13:54:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Schoonmaken van textiel */ Droger</comment>
      <origin>390311</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22849" sha1="kssxa9e4zd39ro5s6h6ze6hzipfr0bt" xml:space="preserve">&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. 
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. 

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken, kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. 
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Van een handdoek kunnen van de goede stukken washandjes worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen. Oude lakens zijn vaak handig bij het schilderen in huis of om spullen af te dekken bij stoffige klussen. Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>kssxa9e4zd39ro5s6h6ze6hzipfr0bt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390312</id>
      <parentid>390311</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T14:03:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Strijken */</comment>
      <origin>390312</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23040" sha1="nhypxwskaihk8tjw6vywablqp8bzq0v" xml:space="preserve">&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. 
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. 

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken met gedestilleerd water (niet met leidingwater), kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. Zie [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/wasbehandeling/opvouwen-hoe-doe-ik-het-juist/ Opvouwen door VVT] voor instructies.
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Van een handdoek kunnen van de goede stukken washandjes worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen. Oude lakens zijn vaak handig bij het schilderen in huis of om spullen af te dekken bij stoffige klussen. Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>nhypxwskaihk8tjw6vywablqp8bzq0v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390337</id>
      <parentid>390312</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390337</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23055" sha1="5mbr6s4v3jn3nf4dddvlixmwiuldnyu" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. 
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. 

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken met gedestilleerd water (niet met leidingwater), kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. Zie [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/wasbehandeling/opvouwen-hoe-doe-ik-het-juist/ Opvouwen door VVT] voor instructies.
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Van een handdoek kunnen van de goede stukken washandjes worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen. Oude lakens zijn vaak handig bij het schilderen in huis of om spullen af te dekken bij stoffige klussen. Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>5mbr6s4v3jn3nf4dddvlixmwiuldnyu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Economie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43664</id>
    <revision>
      <id>390319</id>
      <parentid>390094</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:39:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>sub</comment>
      <origin>390319</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3795" sha1="rjs36kthinomp7dky4jjyjjy6cdi3ta" xml:space="preserve">[[File:Shopping with grocery list.jpg|300px|Boodschappen doen met een boodschappenlijstje]]&lt;br&gt;
'''Economie is ook: boodschappenlijstjes'''

In de [[Huishouden/Inleiding|Inleiding]] staan het doel en de daarvan afgeleide vragen voor dit boek vermeld. In dit hoofdstuk staan bijdragen voor antwoorden op die vragen, waarbij de focus ligt op organisatie, taken, efficiëntie en zuinig omgaan met geld en energie (zowel persoonlijke energie als brandstof). De preciezere invulling van de taken komt in de andere hoofdstukken aan bod, uitgezonderd financiën (die één van de onderdelen van dit hoofdstuk is).

Een efficiënt huishouden kan worden gedefinieerd als:
# een huishouden draaiende houden met zo weinig mogelijk middelen of 
# met een bepaald aantal middelen zoveel mogelijk doelen in het huishouden bereiken. 
Hier zullen we beide definities gebruiken, net zoals het uitkomt.
 
== Doelen en taken ==
Doelen zijn: het verlenen van onderdak, voedsel, kleding en veiligheid, en zorgen voor een prettig leefklimaat voor alle bewoners van een huis. Dit zijn brede doelen, die kunnen worden onderverdeeld in bijvoorbeeld: het bevorderen van ieders gezondheid, goed eten, een schoon huis, voldoende kleding voor alle bewoners en voor alle jaargetijden (èn schoon en heel), zo min mogelijk zorgen hebben die gerelateerd zijn aan huishouden. 

Die doelen kunnen worden gekoppeld aan taken, zoals zorgen voor een prettig ingericht huis met voor iedereen een eigen plekje en ruimtes om samen te eten en activiteiten te ondernemen, voldoende lichaamsbeweging, gezonde voeding, boodschappen doen, eten bereiden, schoonmaken, kleren kopen en onderhouden, goed financieel beleid voeren, gezamenlijke activiteiten ondernemen. 

Iedereen kan zelf of samen met huisgenoten bepalen welke concrete doelen in het huishouden worden nagestreefd en welke taken daarbij horen. 

== Middelen ==
Bij middelen gaat het om:
* ''Arbeid''; daarvoor zijn tijd en persoonlijke energie (fut) nodig; hoe energieker iemand is, hoe meer werk hij/zij kan verzetten.
* ''Grondstoffen/materialen'', zoals leidingwater, electriciteit, gas, vers voedsel, planken om een schutting te timmeren.
* ''Organisatie'': planning, wie doet wat, wanneer en hoe, maar ook huisregels en de handhaving ervan.
* ''Gereedschappen'' (ruim gedefinieerd, ook de keukenuitrusting hoort daar bijvoorbeeld bij). Een investering als een wasmachine (gereedschap) betekent bijvoorbeeld dat er in de toekomst minder arbeid nodig is voor een huishoudelijke taak als wassen (je hoeft niet zelf alle vuile was met de hand te doen, wat tijd bespaart, of elke keer naar de wasserette te gaan, wat niet alleen tijd maar ook geld bespaart), maar het vergt wel een flinke hoeveelheid geld om een wasmachine te kunnen kopen èn je moet hem onderhouden.
* ''Informatie'': met de juiste informatie kun je huishoudelijke taken beter of efficiënter uitvoeren; bijvoorbeeld schoonmaken: als je weet met welke schoonmaakmiddelen en/of schoonmaakmethode een schoonmaakklus een fluitje van een cent wordt, bespaar je tijd omdat je dat niet zelf hoeft uit te vinden.
* ''Geld'', om alles te kunnen kopen wat je niet zelf kunt vervaardigen maar wel nodig hebt om te leven.

Middelen kunnen soms tegen elkaar worden uitgewisseld. Hoe meer geld iemand heeft, hoe meer uitbesteed kan worden om gebrek aan tijd en/of energie (fut) te compenseren. Iemand met veel energie en tijd kan gebrek aan geld compenseren door veel zelf in huis te doen.

== Indeling ==
Dit hoofdstuk bevat de volgende onderdelen:
* [[Huishouden/Organisatie|Organisatie]], zoals het koppelen van taken aan mensen en tijden, en dus het maken van planningen, en de manieren waarop taken worden uitgevoerd
* [[Huishouden/Financiën|Financiën]]
* [[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]].

{{sub}}</text>
      <sha1>rjs36kthinomp7dky4jjyjjy6cdi3ta</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390330</id>
      <parentid>390319</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:22:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390330</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3810" sha1="23dohhom1g206r9a2bemgush8q6ew6r" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Shopping with grocery list.jpg|300px|Boodschappen doen met een boodschappenlijstje]]&lt;br&gt;
'''Economie is ook: boodschappenlijstjes'''

In de [[Huishouden/Inleiding|Inleiding]] staan het doel en de daarvan afgeleide vragen voor dit boek vermeld. In dit hoofdstuk staan bijdragen voor antwoorden op die vragen, waarbij de focus ligt op organisatie, taken, efficiëntie en zuinig omgaan met geld en energie (zowel persoonlijke energie als brandstof). De preciezere invulling van de taken komt in de andere hoofdstukken aan bod, uitgezonderd financiën (die één van de onderdelen van dit hoofdstuk is).

Een efficiënt huishouden kan worden gedefinieerd als:
# een huishouden draaiende houden met zo weinig mogelijk middelen of 
# met een bepaald aantal middelen zoveel mogelijk doelen in het huishouden bereiken. 
Hier zullen we beide definities gebruiken, net zoals het uitkomt.
 
== Doelen en taken ==
Doelen zijn: het verlenen van onderdak, voedsel, kleding en veiligheid, en zorgen voor een prettig leefklimaat voor alle bewoners van een huis. Dit zijn brede doelen, die kunnen worden onderverdeeld in bijvoorbeeld: het bevorderen van ieders gezondheid, goed eten, een schoon huis, voldoende kleding voor alle bewoners en voor alle jaargetijden (èn schoon en heel), zo min mogelijk zorgen hebben die gerelateerd zijn aan huishouden. 

Die doelen kunnen worden gekoppeld aan taken, zoals zorgen voor een prettig ingericht huis met voor iedereen een eigen plekje en ruimtes om samen te eten en activiteiten te ondernemen, voldoende lichaamsbeweging, gezonde voeding, boodschappen doen, eten bereiden, schoonmaken, kleren kopen en onderhouden, goed financieel beleid voeren, gezamenlijke activiteiten ondernemen. 

Iedereen kan zelf of samen met huisgenoten bepalen welke concrete doelen in het huishouden worden nagestreefd en welke taken daarbij horen. 

== Middelen ==
Bij middelen gaat het om:
* ''Arbeid''; daarvoor zijn tijd en persoonlijke energie (fut) nodig; hoe energieker iemand is, hoe meer werk hij/zij kan verzetten.
* ''Grondstoffen/materialen'', zoals leidingwater, electriciteit, gas, vers voedsel, planken om een schutting te timmeren.
* ''Organisatie'': planning, wie doet wat, wanneer en hoe, maar ook huisregels en de handhaving ervan.
* ''Gereedschappen'' (ruim gedefinieerd, ook de keukenuitrusting hoort daar bijvoorbeeld bij). Een investering als een wasmachine (gereedschap) betekent bijvoorbeeld dat er in de toekomst minder arbeid nodig is voor een huishoudelijke taak als wassen (je hoeft niet zelf alle vuile was met de hand te doen, wat tijd bespaart, of elke keer naar de wasserette te gaan, wat niet alleen tijd maar ook geld bespaart), maar het vergt wel een flinke hoeveelheid geld om een wasmachine te kunnen kopen èn je moet hem onderhouden.
* ''Informatie'': met de juiste informatie kun je huishoudelijke taken beter of efficiënter uitvoeren; bijvoorbeeld schoonmaken: als je weet met welke schoonmaakmiddelen en/of schoonmaakmethode een schoonmaakklus een fluitje van een cent wordt, bespaar je tijd omdat je dat niet zelf hoeft uit te vinden.
* ''Geld'', om alles te kunnen kopen wat je niet zelf kunt vervaardigen maar wel nodig hebt om te leven.

Middelen kunnen soms tegen elkaar worden uitgewisseld. Hoe meer geld iemand heeft, hoe meer uitbesteed kan worden om gebrek aan tijd en/of energie (fut) te compenseren. Iemand met veel energie en tijd kan gebrek aan geld compenseren door veel zelf in huis te doen.

== Indeling ==
Dit hoofdstuk bevat de volgende onderdelen:
* [[Huishouden/Organisatie|Organisatie]], zoals het koppelen van taken aan mensen en tijden, en dus het maken van planningen, en de manieren waarop taken worden uitgevoerd
* [[Huishouden/Financiën|Financiën]]
* [[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]].

{{sub}}</text>
      <sha1>23dohhom1g206r9a2bemgush8q6ew6r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Organisatie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43665</id>
    <revision>
      <id>390320</id>
      <parentid>390117</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{sub}}</comment>
      <origin>390320</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10983" sha1="pjmovbgz5m2wukcfo8n80ql9x9btttr" xml:space="preserve">[[File:Thomas Liddall Armitage - Washing Day.jpg|400px|Samenwerking (Washing Day van Thomas Liddall Armitage)]]&lt;br&gt;
'''Samenwerking''' (''Washing Day'' van Thomas Liddall Armitage)&lt;br&gt;

Om doelen te bereiken is ten minste enige mate van organisatie nodig: taken benoemen, taakverdeling, hoe en wanneer worden taken uitgevoerd, en dus een planning, het aloude: Wie, wat, hoe, wanneer. Het doel hier is een huishouden efficiënt te laten draaien. Vragen zijn hier: Wat is er nodig om een huishouden efficiënt te laten draaien? Welke middelen zijn er, hoe stem je beschikbare middelen, mensen en tijd zó op elkaar af dat de doelen worden bereikt? Dit zijn de vragen die hier worden behandeld. Hoe beter de onderlinge afstemming is, hoe minder ruzie er komt, hoe prettiger het leefklimaat is.

== Doelen, taken en huishoudschema's ==
'''Doelen'''&lt;br&gt;
Bedenk de doelen die uw huishouding vervult of gaat vervullen. Bespreek die met de andere huisgenoten (indien van toepassing). Maak er een lijstje van. Begin met een algemeen, breed doel. Daarin kan ook uw levensvisie tot uiting komen. Maak dit algemene doel concreet met deeldoelen. Voor voorbeelden: zie [[Huishouden/Economie|Economie]].

'''Taken'''&lt;br&gt;
* Leidt vervolgens hiervan taken af. Zorg ervoor dat alle deeldoelen daarbij aan bod komen. Hoe kunnen de doelen worden bereikt? Wat is daarvoor nodig? Welke activiteiten zorgen ervoor dat de doelen worden gehaald? Eén van de taken is toezicht houden op de uitvoering van het huishoudschema. 
* Maak een lange lijst met alle huishoudtaken die in een jaar gedaan moeten worden. Splits een taak als de onderdelen ervan niet per se tegelijk uitgevoerd hoeven te worden, zoals de ramen aan de voorkant en aan de achterkant wassen. 

'''Taakverdeling '''&lt;br&gt;
* Bepaal in welke mate leden van de huishouding kunnen worden ingezet voor taken, rekening houdend met werk, school, huiswerk, sport, clubs, muziekles en andere vaste activiteiten. Laat iedereen genoeg vrije tijd overhouden voor leuke dingen en lummelen. 
* De volgende stap is om van elke taak te bepalen hoe vaak die moet worden uitgevoerd: dagelijks, wekelijks, maandelijks, jaarlijks of misschien iets ertussin. Hoe vaak een klus gedaan wordt, hangt af van de samenstelling van het huishouden, normen en waarden, en de beschikbare tijd. Voor een huishouden van een alleenstaande zonder huisdieren zal bijvoorbeeld minder vaak gestofzuigd hoeven te worden dan in een gezin met jonge kinderen die op de vloer spelen, en/of met honden, katten of andere huisdieren. Ook uw normen en waarden spelen een rol: voor de één is het voldoende als de ramen een keer per half jaar worden gezeemd, een ander wil altijd schone ramen hebben en zal kiezen voor elke twee weken, of iets ertussenin. Soms zullen dan prioriteiten gesteld en keuzes gemaakt moeten worden tussen frequentie (mate van schoon-zijn/hygiëne) en mogelijkheden; als er geld voor is, kan het inschakelen van een schoonmaker een oplossing voor dit dilemma zijn.
* Bespreek de taken met de andere huisgenoten die oud genoeg zijn om een deel van taken op zich te nemen. Kleine kinderen kunnen bijvoorbeeld leren om hun speelgoed steeds op te ruimen, kinderen vanaf een jaar of zes kunnen de tafel dekken en afruimen, en als ze iets ouder zijn helpen met afwassen, hun eigen kamer schoonhouden en hun eigen bed verschonen.
* Maak ook afspraken voor het geval taken niet lukken, qua tijd, qua vaardigheden of als iemand ziek is of met schoolreis gaat. 
* Leer alle huisgenoten hun eigen rommel op te ruimen, vuile was direct in de wasmand gooien, vuile kopjes en glazen naar de keuken brengen, afval direct in de prullebak of (juiste) vuilnisbak gooien, lege flessen, boeken, kranten, tijdschriften en mobiele telefoons elk op een vaste plaats zetten/leggen, etc. Ook dienen ze de badkamer opgeruimd achter te laten.
* Voorbeelden van taken en hun frequentie: 
** [https://www.francescakookt.nl/huishoudschema-van-een-huishoudkluns/ Huishoudschema van Francescakookt.nl]
** [https://leukegeit.nl/huishoudschema/ Huishoudschema van Leukegeit.nl]
** Als je verder op internet zoekt, vind je ook digitale huishoudschema's en apps om het je gemakkelijker te maken, al of niet tegen betaling.

'''Planningen en huishoudschema's'''&lt;br&gt;
Vervolgens worden alle taken, de taakverdeling en de uitvoerdenden in schema's geplaatst. Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn wie wat doet en wanneer. &lt;br&gt;
* Groepeer de taken per periode (dagelijks, wekelijkes, etc.) in overzichten (tabellen). De taken komen per periode onder elkaar te staan, achter elke taak komen de namen te staan. Dus er komt een tabel per dag, per week, per maand  en per jaar (en eventueel per twee maanden, drie maanden en halfjaar, het gaat er om waar u voor gekozen heeft). Achter de taken en namen komen lege vakjes waarin steeds de datum kan worden vermeld waarop een taak is afgerond. Leg deze schema's op een centrale plek met een pen erbij.&lt;br&gt;
Je kunt de taken digitaal bijhouden (bijvoorbeeld via een app) of op papier printen/kopiëren (al dan niet handgeschreven of met behulp van Word- of Excel-tabellen of equivalenten daarvan).

'''Voorbeeld weekschema:'''&lt;br&gt;
[[File:Weekschema huishoudtaken.png|800px|Voorbeeld weekschema]]&lt;br&gt;

== Dagelijkse en wekelijkse planningen ==
Ten slotte is het handig om overzichten/samenvattingen per uitvoerende te hebben, zodat iedereen weet wat er van hem/haar verwacht wordt. Dat is om te beginnen een lange lijst, met onderverdelingen naar periodes (dagelijks, wekelijks, etc.). Sommige mensen zullen daar genoeg aan hebben. Voor anderen is het overzichtelijker om voor elke week een samenvatting te hebben. Op zo'n persoonlijke weekplanning komen ook een kwart van de maandtaken voor die maand te staan en 1/52e van de jaartaken. 

De '''dagelijkse''' planning is afhankelijk van de bezigheden die voor die dag gepland staan. Iemand die hele dagen buitenshuis werkt zal al blij zijn als de maaltijden goed verzorgd zijn en de keuken 's avonds opgeruimd is. Op dagen dat men meer thuis is, kan men ook meer in huis doen. Een planning voor een thuisdag kan er qua huishouden als volgt uitzien:
* Bed(den) afhalen, kamers luchten (NB met de verwarming in die kamers uit!). Maak de wasbak snel schoon (later in de week krijgt hij een grote poetsbeurt) en haal een vaatdoek over de WC-brillen.
* Was in de wasmachine doen (als er genoeg vuile was is; in een druk gezin zal er dagelijks gewassen worden, in een eenpersoonshuishouden hooguit enkele keren per week) en laten draaien.
* Ontbijt klaarmaken, lunchpakket(ten) maken (indien van toepassing) en na afloop de ontbijtboel opruimen.
* Misschien boodschappen doen, een of meer huishoudklussen uit de weekplanning doen, de was uit de wasmachine halen en laten drogen.
* Lunch klaarmaken en na afloop weer opruimen.
* Een of meer klussen uit de weekplanning doen, en de was afhalen (of uit de droger halen) en opbergen. 
* Warme maaltijd verzorgen en na afloop weer opruimen. Haal een (natte) vaatdoek over het aanrecht en fornuis (het is overigens niet verboden om dat meerdere keren per dag te doen).
* Elke dag ten minste eenmaal afwassen of de vuile vaat in de afwasmachine zetten, die laten draaien als hij vol is, de vaat opbergen als die gewassen en gedroogd is. 
* Plan op een thuisdag ook altijd enkele persoonlijke/leuke activiteiten, zoals rusttijden (elke keer als u er aan toe bent maar minimaal een kwartier per dagdeel en een lunchpauze van ten minste een half uur, kopje koffie of thee, even op de bank met uw favoriete tijdschrift en schaam u ook niet voor een middagdutje), sporten, buitenrecreatie (wandelen, fietsen, met de kinderen buiten spelen), hobby's, naar de bibliotheek, in de tuin luieren, samen spelletjes doen.
* Plan gerichte tijden in waarop u met uw mobiele telefoon aan de slag bent, zodat u niet de hele dag door de neiging hebt om er op te kijken.

De '''wekelijkse''' planning bevat taken die elke week gedaan moeten worden, een kwart deel van de maandelijkse taken en 1/523 van de jaartaken. Op een wekelijkse planning staan ook:
* Maak (gezamenlijk) een weekmenu, zie [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Weekmenu]] in dit Wikibook, en maak aan de hand daarvan een boodschappenlijst zoals daar is aangegeven. 
* Plan één of twee dagen waarop de boodschappen worden gedaan. Houd daarbij rekening met marktdagen en openingstijden van winkels. Ga vroeg, dan is het rustiger in winkels, heeft men de meeste keus in versproducten en kan men op zijn gemak winkelen, zonder lange rijen bij de kassa's.

== Evaluatie ==
Evalueer eenmaal per jaar: hoe ging het, zijn de doelen gehaald, welke niet en waar lag dat aan, zijn de doelen zelf nog OK of moeten ze worden aangepast, passen de taken nog bij de doelen, welke taken kunnen vervallen, welke moeten erbij komen of worden aangepast (qua inhoud, frequentie, manier van uitvoering en personen die ze uitvoeren = taakroulatie, hoe ging de uitvoering van de taken (wat ging er goed en wat kan beter), kunnen we aanstaand jaar rekenen op dezelfde mensen (zijn kleine kinderen inmiddels zo groot geworden dat ze kunnen meedraaien, gaat er iemand het huis uit), moet de verdeling van de taken worden aangepast (meer/andere taken, minder taken in een eindexamenjaar, wat na het eindexamen kan worden gecompenseerd als er een lange zomervakantie aanbreekt), moet het schema worden aangepast? 

Een goed tijdstip voor zo'n evaluatie is in de zomervakantie, op een dag dat alle leden van de huishouding thuis zijn en er een relaxte sfeer heerst, maar niet vlak voor het einde van de schoolvakantie. Na de zomervakantie breekt er voor kinderen een nieuw (school)jaar aan, en zo kunnen ze alvast wennen aan een nieuwe planning en eventueel op hun gemak worden ingewijd in nieuwe taken (dat kan door één van de ouders of een ouder broertje of zusje die het afgelopen jaar die taak heeft uitgevoerd). 

Kondig een evaluatie vantevoren aan zodat alle gespreksdeelnemers er goed over kunnen nadenken en hun wensen kunnen formuleren. 

Door kinderen op een vanzelfsprekende manier mee te laten draaien in een huishouden, leren ze zelf de fijne kneepjes van het vak, kunnen de ouders worden ontlast en kan het hen een gevoel geven iets samen te doen, deel van het gezin uit te maken en nodig te zijn. Trap niet in de val dat ze voor elk karweitje moeten worden gecompenseerd/betaald. Ze wonen in een fijn huis, hebben een eigen kamer/plekje, worden gevoed, krijgen kleren (of kleedgeld), mogen mee op vakantie, krijgen zakgeld, etc. Meehelpen in een huishouden hoort er gewoon bij, ook als vriendjes/vriendinnetjes dat niet hoeven te doen. Zeker als beide ouders werken, zal er financieel ook iets meer kunnen, waarvan de kinderen meeprofiteren. Daar moet van hun kant ook iets tegenover staan. U kunt natuurlijk wel van de evaluatie-bijeenkomst iets feestelijks maken, met taart of iets anders lekkers, daarna uit eten gaan of een bonus bij het zakgeld, wat u passend vindt voor de inzet die ze het afgelopen jaar getoond hebben.

{{sub}}</text>
      <sha1>pjmovbgz5m2wukcfo8n80ql9x9btttr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390331</id>
      <parentid>390320</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390331</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10998" sha1="qujo3tea7iw40s60tz1zegdw18qdzk0" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Thomas Liddall Armitage - Washing Day.jpg|400px|Samenwerking (Washing Day van Thomas Liddall Armitage)]]&lt;br&gt;
'''Samenwerking''' (''Washing Day'' van Thomas Liddall Armitage)&lt;br&gt;

Om doelen te bereiken is ten minste enige mate van organisatie nodig: taken benoemen, taakverdeling, hoe en wanneer worden taken uitgevoerd, en dus een planning, het aloude: Wie, wat, hoe, wanneer. Het doel hier is een huishouden efficiënt te laten draaien. Vragen zijn hier: Wat is er nodig om een huishouden efficiënt te laten draaien? Welke middelen zijn er, hoe stem je beschikbare middelen, mensen en tijd zó op elkaar af dat de doelen worden bereikt? Dit zijn de vragen die hier worden behandeld. Hoe beter de onderlinge afstemming is, hoe minder ruzie er komt, hoe prettiger het leefklimaat is.

== Doelen, taken en huishoudschema's ==
'''Doelen'''&lt;br&gt;
Bedenk de doelen die uw huishouding vervult of gaat vervullen. Bespreek die met de andere huisgenoten (indien van toepassing). Maak er een lijstje van. Begin met een algemeen, breed doel. Daarin kan ook uw levensvisie tot uiting komen. Maak dit algemene doel concreet met deeldoelen. Voor voorbeelden: zie [[Huishouden/Economie|Economie]].

'''Taken'''&lt;br&gt;
* Leidt vervolgens hiervan taken af. Zorg ervoor dat alle deeldoelen daarbij aan bod komen. Hoe kunnen de doelen worden bereikt? Wat is daarvoor nodig? Welke activiteiten zorgen ervoor dat de doelen worden gehaald? Eén van de taken is toezicht houden op de uitvoering van het huishoudschema. 
* Maak een lange lijst met alle huishoudtaken die in een jaar gedaan moeten worden. Splits een taak als de onderdelen ervan niet per se tegelijk uitgevoerd hoeven te worden, zoals de ramen aan de voorkant en aan de achterkant wassen. 

'''Taakverdeling '''&lt;br&gt;
* Bepaal in welke mate leden van de huishouding kunnen worden ingezet voor taken, rekening houdend met werk, school, huiswerk, sport, clubs, muziekles en andere vaste activiteiten. Laat iedereen genoeg vrije tijd overhouden voor leuke dingen en lummelen. 
* De volgende stap is om van elke taak te bepalen hoe vaak die moet worden uitgevoerd: dagelijks, wekelijks, maandelijks, jaarlijks of misschien iets ertussin. Hoe vaak een klus gedaan wordt, hangt af van de samenstelling van het huishouden, normen en waarden, en de beschikbare tijd. Voor een huishouden van een alleenstaande zonder huisdieren zal bijvoorbeeld minder vaak gestofzuigd hoeven te worden dan in een gezin met jonge kinderen die op de vloer spelen, en/of met honden, katten of andere huisdieren. Ook uw normen en waarden spelen een rol: voor de één is het voldoende als de ramen een keer per half jaar worden gezeemd, een ander wil altijd schone ramen hebben en zal kiezen voor elke twee weken, of iets ertussenin. Soms zullen dan prioriteiten gesteld en keuzes gemaakt moeten worden tussen frequentie (mate van schoon-zijn/hygiëne) en mogelijkheden; als er geld voor is, kan het inschakelen van een schoonmaker een oplossing voor dit dilemma zijn.
* Bespreek de taken met de andere huisgenoten die oud genoeg zijn om een deel van taken op zich te nemen. Kleine kinderen kunnen bijvoorbeeld leren om hun speelgoed steeds op te ruimen, kinderen vanaf een jaar of zes kunnen de tafel dekken en afruimen, en als ze iets ouder zijn helpen met afwassen, hun eigen kamer schoonhouden en hun eigen bed verschonen.
* Maak ook afspraken voor het geval taken niet lukken, qua tijd, qua vaardigheden of als iemand ziek is of met schoolreis gaat. 
* Leer alle huisgenoten hun eigen rommel op te ruimen, vuile was direct in de wasmand gooien, vuile kopjes en glazen naar de keuken brengen, afval direct in de prullebak of (juiste) vuilnisbak gooien, lege flessen, boeken, kranten, tijdschriften en mobiele telefoons elk op een vaste plaats zetten/leggen, etc. Ook dienen ze de badkamer opgeruimd achter te laten.
* Voorbeelden van taken en hun frequentie: 
** [https://www.francescakookt.nl/huishoudschema-van-een-huishoudkluns/ Huishoudschema van Francescakookt.nl]
** [https://leukegeit.nl/huishoudschema/ Huishoudschema van Leukegeit.nl]
** Als je verder op internet zoekt, vind je ook digitale huishoudschema's en apps om het je gemakkelijker te maken, al of niet tegen betaling.

'''Planningen en huishoudschema's'''&lt;br&gt;
Vervolgens worden alle taken, de taakverdeling en de uitvoerdenden in schema's geplaatst. Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn wie wat doet en wanneer. &lt;br&gt;
* Groepeer de taken per periode (dagelijks, wekelijkes, etc.) in overzichten (tabellen). De taken komen per periode onder elkaar te staan, achter elke taak komen de namen te staan. Dus er komt een tabel per dag, per week, per maand  en per jaar (en eventueel per twee maanden, drie maanden en halfjaar, het gaat er om waar u voor gekozen heeft). Achter de taken en namen komen lege vakjes waarin steeds de datum kan worden vermeld waarop een taak is afgerond. Leg deze schema's op een centrale plek met een pen erbij.&lt;br&gt;
Je kunt de taken digitaal bijhouden (bijvoorbeeld via een app) of op papier printen/kopiëren (al dan niet handgeschreven of met behulp van Word- of Excel-tabellen of equivalenten daarvan).

'''Voorbeeld weekschema:'''&lt;br&gt;
[[File:Weekschema huishoudtaken.png|800px|Voorbeeld weekschema]]&lt;br&gt;

== Dagelijkse en wekelijkse planningen ==
Ten slotte is het handig om overzichten/samenvattingen per uitvoerende te hebben, zodat iedereen weet wat er van hem/haar verwacht wordt. Dat is om te beginnen een lange lijst, met onderverdelingen naar periodes (dagelijks, wekelijks, etc.). Sommige mensen zullen daar genoeg aan hebben. Voor anderen is het overzichtelijker om voor elke week een samenvatting te hebben. Op zo'n persoonlijke weekplanning komen ook een kwart van de maandtaken voor die maand te staan en 1/52e van de jaartaken. 

De '''dagelijkse''' planning is afhankelijk van de bezigheden die voor die dag gepland staan. Iemand die hele dagen buitenshuis werkt zal al blij zijn als de maaltijden goed verzorgd zijn en de keuken 's avonds opgeruimd is. Op dagen dat men meer thuis is, kan men ook meer in huis doen. Een planning voor een thuisdag kan er qua huishouden als volgt uitzien:
* Bed(den) afhalen, kamers luchten (NB met de verwarming in die kamers uit!). Maak de wasbak snel schoon (later in de week krijgt hij een grote poetsbeurt) en haal een vaatdoek over de WC-brillen.
* Was in de wasmachine doen (als er genoeg vuile was is; in een druk gezin zal er dagelijks gewassen worden, in een eenpersoonshuishouden hooguit enkele keren per week) en laten draaien.
* Ontbijt klaarmaken, lunchpakket(ten) maken (indien van toepassing) en na afloop de ontbijtboel opruimen.
* Misschien boodschappen doen, een of meer huishoudklussen uit de weekplanning doen, de was uit de wasmachine halen en laten drogen.
* Lunch klaarmaken en na afloop weer opruimen.
* Een of meer klussen uit de weekplanning doen, en de was afhalen (of uit de droger halen) en opbergen. 
* Warme maaltijd verzorgen en na afloop weer opruimen. Haal een (natte) vaatdoek over het aanrecht en fornuis (het is overigens niet verboden om dat meerdere keren per dag te doen).
* Elke dag ten minste eenmaal afwassen of de vuile vaat in de afwasmachine zetten, die laten draaien als hij vol is, de vaat opbergen als die gewassen en gedroogd is. 
* Plan op een thuisdag ook altijd enkele persoonlijke/leuke activiteiten, zoals rusttijden (elke keer als u er aan toe bent maar minimaal een kwartier per dagdeel en een lunchpauze van ten minste een half uur, kopje koffie of thee, even op de bank met uw favoriete tijdschrift en schaam u ook niet voor een middagdutje), sporten, buitenrecreatie (wandelen, fietsen, met de kinderen buiten spelen), hobby's, naar de bibliotheek, in de tuin luieren, samen spelletjes doen.
* Plan gerichte tijden in waarop u met uw mobiele telefoon aan de slag bent, zodat u niet de hele dag door de neiging hebt om er op te kijken.

De '''wekelijkse''' planning bevat taken die elke week gedaan moeten worden, een kwart deel van de maandelijkse taken en 1/523 van de jaartaken. Op een wekelijkse planning staan ook:
* Maak (gezamenlijk) een weekmenu, zie [[Huishouden/Voeding#Weekmenu|Weekmenu]] in dit Wikibook, en maak aan de hand daarvan een boodschappenlijst zoals daar is aangegeven. 
* Plan één of twee dagen waarop de boodschappen worden gedaan. Houd daarbij rekening met marktdagen en openingstijden van winkels. Ga vroeg, dan is het rustiger in winkels, heeft men de meeste keus in versproducten en kan men op zijn gemak winkelen, zonder lange rijen bij de kassa's.

== Evaluatie ==
Evalueer eenmaal per jaar: hoe ging het, zijn de doelen gehaald, welke niet en waar lag dat aan, zijn de doelen zelf nog OK of moeten ze worden aangepast, passen de taken nog bij de doelen, welke taken kunnen vervallen, welke moeten erbij komen of worden aangepast (qua inhoud, frequentie, manier van uitvoering en personen die ze uitvoeren = taakroulatie, hoe ging de uitvoering van de taken (wat ging er goed en wat kan beter), kunnen we aanstaand jaar rekenen op dezelfde mensen (zijn kleine kinderen inmiddels zo groot geworden dat ze kunnen meedraaien, gaat er iemand het huis uit), moet de verdeling van de taken worden aangepast (meer/andere taken, minder taken in een eindexamenjaar, wat na het eindexamen kan worden gecompenseerd als er een lange zomervakantie aanbreekt), moet het schema worden aangepast? 

Een goed tijdstip voor zo'n evaluatie is in de zomervakantie, op een dag dat alle leden van de huishouding thuis zijn en er een relaxte sfeer heerst, maar niet vlak voor het einde van de schoolvakantie. Na de zomervakantie breekt er voor kinderen een nieuw (school)jaar aan, en zo kunnen ze alvast wennen aan een nieuwe planning en eventueel op hun gemak worden ingewijd in nieuwe taken (dat kan door één van de ouders of een ouder broertje of zusje die het afgelopen jaar die taak heeft uitgevoerd). 

Kondig een evaluatie vantevoren aan zodat alle gespreksdeelnemers er goed over kunnen nadenken en hun wensen kunnen formuleren. 

Door kinderen op een vanzelfsprekende manier mee te laten draaien in een huishouden, leren ze zelf de fijne kneepjes van het vak, kunnen de ouders worden ontlast en kan het hen een gevoel geven iets samen te doen, deel van het gezin uit te maken en nodig te zijn. Trap niet in de val dat ze voor elk karweitje moeten worden gecompenseerd/betaald. Ze wonen in een fijn huis, hebben een eigen kamer/plekje, worden gevoed, krijgen kleren (of kleedgeld), mogen mee op vakantie, krijgen zakgeld, etc. Meehelpen in een huishouden hoort er gewoon bij, ook als vriendjes/vriendinnetjes dat niet hoeven te doen. Zeker als beide ouders werken, zal er financieel ook iets meer kunnen, waarvan de kinderen meeprofiteren. Daar moet van hun kant ook iets tegenover staan. U kunt natuurlijk wel van de evaluatie-bijeenkomst iets feestelijks maken, met taart of iets anders lekkers, daarna uit eten gaan of een bonus bij het zakgeld, wat u passend vindt voor de inzet die ze het afgelopen jaar getoond hebben.

{{sub}}</text>
      <sha1>qujo3tea7iw40s60tz1zegdw18qdzk0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Elektrochemie voor MBO/Elektrode in water</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43668</id>
    <revision>
      <id>390307</id>
      <parentid>390262</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T12:00:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>T.vanschaik</username>
        <id>890</id>
      </contributor>
      <origin>390307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10149" sha1="fxgcp79882ifxziecv3m8irq3tf54w8" xml:space="preserve">{{wiu3|t.vanschaik}}
{{Paginalink
| Inhoud = Elektrochemie voor MBO/Inhoud
| Index = Elektrochemie voor MBO/Index
| VorigePagina = 
| VolgendePagina = Elektrochemie voor MBO/Elektrode in eigen zout
}}
__TOC__
{{Kolommen2 (variabel)
| Kop = Metaal en water
| KopLevel = 2
| Kol1 = De potentiometrie is een breed onderwerp binnen de analytische chemie. Net als met alle grote zaken is het gewoon een kwestie van met kleine stapjes beginnen. Als eerste kijk je naar wat er gebeurt als je een metaal met water in contact brengt.&lt;br&gt;
In het vervolg van deze pagina wordt koper als voorbeeld genomen. Uit de foto hiernaast kun je afleiden dat het contact tussen koper en water niet alleen maar toevallig gebeurt. Koken met behulp van het uitgestalde keukenarsenaal zal koper zeker in contact brengen met water. En niet alleen met water, maar ook met allerlei in dat water opgeloste stoffen. Sommige daarvan zullen effect hebben op de reactie van het koper op water. Andere stoffen &quot;staan erbij en kijken ernaar&quot;.
| Formule = Kupfermuseum Fischen - Hofküchen Objekte im Festsaal.jpg
| Wfrm = 200px
| Pfrm = LinksTxtBoven
| Nummer = Koper in de keuken
| Kol2 = Metalen in water
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Bij het bekijken van een staaf of draad koper ziet het er uiteraard uit als een gesloten oppervlak. De afzonderlijk atomen zijn voor het menselijk oog niet zichtbaar. Op microscopisch niveau, het niveau waar reacties tussen moleculen en atomen optreden, zijn de afzonderlijke atomen wel belangrijk. Bij het bespreken van de [[Basiskennis chemie/Bindingen/Metaalbinding|bouw van metalen]] is aangegeven dat metalen goed te beschrijven zijn als een rooster van positief geladen ionen, waartussen de valentie-elektronen bijna vrij makkelijk kunnen bewegen. Dat is ene verklaring voor onder andere het feit dat metalen elektriciteit goed geleiden. 
| Formule = Copper Electrode 1.svg
| Wfrm = 150px
| Pfrm = LinksTxtOnder
| Kol2 = Metalen
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Dat elektronen makkelijk van het ene atoom naar het andere '''kunnen''' overstappen betekent ook dat het makkelijk '''gebeurt'''. Als dit ergens binnen in het metaal gebeurt zie je daar aan de buitenkant weinig van. Anders is het, wanneer een elektron van een van de oppervlak-atomen ergens anders heen gaat. Op de plek waar het terecht komt is een negatieve lading ontstaan, op de plek waar het elektron vertrokken is, is een positieve lading ontstaan.{{Popuptekst|hovertekst=Dit is een puur deeltjesbeschrijving van het elektron. Quantummechanisch geldt dat de golffunctie naar de rand van het metaal een lagere waarde heeft.|tekst=&lt;sup&gt;Docent&lt;/sup&gt;|breedte = 24em}} Nu wordt een bepaalde eigenschap van het water-molecuul belangrijk: het molecuul heeft vrije elektronenparen. 
| Formule = Copper Electrode 2.svg
| Pfrm = RechtsTxtOnder
| Wfrm = 150px
| Formuleuitleg = 
| Kol2 = Beweging
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Vrije elektronenparen in een molecuul betekenen beschikbare negatieve lading. Door de ontstane positieve lading op het metaal worden deze elektronen aangetrokken. Zij vullen het gat gedeeltelijk op dat door het vertrek van een elektron daar ontstaan is. Helemaal opvullen lukt niet, want dan zou het water-molecuul te weinig elektronen overhouden. In de tekening hiernaast is de verspreiding van de lading aangegeven door de groene (positief) en blauwe (negatief) kleuring.
| Formule = Copper Electrode 3 charges.svg
| Wfrm = 150px
| Pfrm = LinksTxtOnder
| Kol2 = Hydratatie
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Het gevolg is dat de positieve lading van het koper-atoom &quot;uitgesmeerd&quot; wordt over het koper-atoom en het watermolecuul.&lt;br&gt;
Dat op zijn beurt heeft twee gevolgen:
# Het koper-elektron dat &quot;ergens anders&quot; heen is, wordt minder teruggetrokken naar het positieve gat dat het achtergelaten heeft. Het krijgt nog meer vrijheid.
# Het tweede valentie-elektron van koper wordt door de minder positieve lading minder goed vastgehouden.
| Formule = Copper Electrode 4 charges.svg
| Pfrm = RechtsTxtOnder
| Wfrm = 150px
| Kol2 = Lading spreiden
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Het tweede elektron kan nu ook naar &quot;ergens anders&quot;in het metaal gaan. De lading op het atoom dat nu beide vakentie-elektronen kwijt is zal toenemen, waardoor het voor water-moleculen makkelijker wordt eraan te binden.
| Formule = Copper Electrode 5 charges.svg
| Pfrm = LinksTxtOnder
| Wfrm =150px
| Kol2 = Het tweede elektron
}}{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = Als het tweede elektron ook weg is wordt het voor een tweede watermolecuul mogelijk de vrijgekomen elektronenruimte te vullen met een vrij elektronenpaar op zuurstof. De positieve lading, inmiddels 2 groot, wordt verdeeld over koper en beide water-moleculen. Het koper-atoom is inmiddels geen atoom meer maar een  ion en de binding tussen dit ion en de rest van het koper-metaal is minimaal geworden. Zelf draagt het koper-ion geen elektronen meer bij aan de gezamenlijke elektronen in het metaal. Bovendien is zijn aantrekkingskracht op elektronen in het metaal minimaal geworden door de aanwezigheid van de vrije elektronenparen van de water-moleculen.
| Formule = Copper Electrode 6 charges.svg
| Pfrm = RechtsTxtOnder
| Wfrm =150px
| Kol2 = Opnieuw&lt;br&gt;Hydratatie&lt;br&gt;Lading spreiden
}}{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = De laatste stap in te proces wordt gevormd door het geheel loslaten van de metaalstructuur door het &quot;uitgeklede&quot;koper-ion. Het ion gaat in oplossing. De positieve lading is verdeeld over het koper-ion en zijn hydraterende watermoleculen. De negatieve lading wordt door de snelle beweging van de elektronen over het hele metaal verdeeld.&lt;ref&gt;In verband met de overzichtelijkheid van de tekeningen zijn maar twee hydrasterende water-moleculen aangegeven. Koper-ionen hebben in een waterige oplossing altijd 6 watermoleculen in hun hydrattatie-schil.
| Formule = Copper Electrode 7 charges.svg
| Pfrm = LinksTxtOnder
| Wfrm =150px
| Kol2 = Opgelost ion 
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Anker = Soort metaal
| Kop = Reactiesnelheid
| KopLevel = 2
| Kol1 = De snelheid waarmee het boven beschreven proces verloopt is van een aantal zaken afhankelijk:
:;Soort metaal: Koper is een metaal waarin elektronen heel makkelijk van het ene atoom op het andere overstappen. Koper is op zilver na het metaal met de kleinste [[w:Soortelijke weerstand#Geleiders - lage soortelijke weerstand|soortelijke weerstand]]. Dat wil niet zeggen dat koper ook een metaal is dat makkelijk elektronen afstaat. Koper is een [[w:Spanningsreeks der metalen|half edelmetaal]]. Er zijn ook metalen die veel makkelijker elektronen echt loslaten. Dit zal effect hebben op de snelheid van de reactie. Algemeen kun je zeggen:
| Formule = &lt;math&gt;R \ \sim \ soort \ metaal&lt;/math&gt;
| Nummer = Verg. 2
| Formuleuitleg = Waarin
::&lt;table&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;R&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;:&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;De reactiesnelheid&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;
| Kol2 = &lt;br&gt;Soort metaal
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Anker = Potentiaal
| Kol1 = &amp;nbsp;
:; De hoeveelheid elektronen op het metaal: Het zal duidelijk zijn dat als er op de koperstaaf veel elektronen aanwezig zijn (de koperstaaf is verbonden met de negatieve pool van een batterij), het niet zo makkelijk zal gebeuren dat er een positief plekje op het oppervlak ontstaan waar watermoleculen kunnen hydrateren. Omgekeerd, zijn er weinig elektronen in het koper aanwezig (verbonden met de positieve pool van de batterij), dan zal de reactie juist extra makkelijk, dus snel, verlopen. Een maat voor het aantal extra elektronen of juist het tekort is de potentiaal van het metaal, uitgedrukt in [[w:Volt (eenheid)|Volt]]. Algemeen kan gezegd worden dat de reactiesnelheid afhangt van de potentiaal van het metaal. En bovendien: hoe hoger de potentiaal (= minder elektronen) hoe groter de reactiesnelheid.
| Formule = &lt;math&gt;R \ \sim \ E&lt;/math&gt;
| Nummer = Verg. 2
| Formuleuitleg = Waarin
::&lt;table&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;R&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;:&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;De reactiesnelheid&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;E&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;:&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;De potentiaal in volt&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;
| Kol2 = &lt;br&gt;Potentiaal
}}
{{Kolommen2 (variabel)
| Kol1 = &amp;nbsp;
:;Aantal elektronen: Als er door een atoom meer elektronen moeten worden afgestaan zal de reactiesnelheid ook afhangen van over hoeveel elektronen het gaat. Hoe meer elektronen moeten worden afgestaan, hoe trager het proces verloopt.
| Formule = &lt;math&gt;R \ \sim \ \frac{1}{n}&lt;/math&gt;
| Nummer = Verg. 3
| Formuleuitleg = Waarin
::&lt;table&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;R&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;:&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;De reactiesnelheid&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;n&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;:&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;padding-left:2px; padding-right:2px; padding-top:0px; padding-bottom:0px; &quot; &gt;Het aantal elektronen dat uit het atoom verwijderd moet worden.&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;

| Ali2 = &lt;!-- left, center, right NB: alleen kleine letters --&gt;
| Typ2 = &lt;!-- standaard, cursief, vet, vetcursief NB: alleen kleine letters --&gt;
| Wyd2 = 
| Kol2 = 
| Fig2 = 
}}


{{Paginalink
| Inhoud = Elektrochemie voor MBO/Inhoud
| Index = Elektrochemie voor MBO/Index
| VorigePagina = 
| VolgendePagina = Elektrochemie voor MBO/Elektrode in eigen zout
}}
{{sub}}</text>
      <sha1>fxgcp79882ifxziecv3m8irq3tf54w8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Financiën</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43669</id>
    <revision>
      <id>390332</id>
      <parentid>390182</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:23:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390332</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27580" sha1="jmck58l726bdg1u8945j0zt76orddd4" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Czech Wallet.jpg|400px|Czech Wallet]]&lt;br&gt;

In veel huishoudens zullen er (veel) meer wensen zijn dan dat er geld is. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden. Een belangrijk aspect van huishouden is daarom verantwoord omgaan met geld: wat koop je wel en wat niet, welke wensen gaan in de ijskast of worden juist wel vervuld. Om verantwoord met geld te kunnen omgaan, is er een financiële administratie (meten = weten) nodig, moeten budgetten worden opgesteld, kosten en baten in evenwicht gehouden en gespaard worden.

'''Een woord vooraf'''&lt;br&gt;
Hier worden géén adviezen verstrekt over fondsen om in te beleggen, welke banken betrouwbaar genoeg zijn om je spaargeld aan toe te vertrouwen en andere risicovolle financiële zaken. Hiervoor kunt u het beste zelf enige research doen (vertrouw niet al te veel op influencers!) en/of bespreken met een betrouwbare financieel adviseur (zie [https://www.nibud.nl/onderwerpen/pensioen/financieel-adviseur/ NIBUD] en [https://www.afm.nl/nl-nl/consumenten/themas/financieel-advies/adviestraject ''Adviestraject'' door AFM] voor enkele aanwijzingen daarvoor). Wel worden hier enkele waarschuwingen vermeld voor financiële producten waarmee het voor veel mensen slecht is afgelopen. 

NB De meeste regels die hier zijn vermeld, gelden alleen voor Nederland. Voor België, Suriname en de andere landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden kunnen andere wetten en regels gelden.

== Administratie ==
'''Meten is weten'''. Om de financiën van een huishouden goed te kunnen beheren is het nodig om precies te weten:
* Hoeveel er is uitgegeven in een periode (bijvoorbeeld maand of jaar).
* Waaraan het geld precies is uitgegeven.
* Welke inkomsten er zijn.
Daarvoor wordt een administratie ingericht. 

Voor een administratie zijn de volgende hulpmiddelen nodig:
* Een bureau en/of kastje voor het opbergen van rekeningen, bankafschriften en andere financiële zaken. Documenten kunnen worden opgeborgen in ordners. Voor particulieren wordt aanbevolen om de administratie voor de belastingdienst minimaal 5 jaar te bewaren, voor bedrijven gelden langere termijnen, zie [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/inkomstenbelasting/vraag-en-antwoord/hoe-lang-moet-ik-mijn-financiele-administratie-bewaren Hoe lang administratie bewaren]. Salarisstroken kunnen langer bewaard blijven, bijvoorbeeld voor het geval er later gedoe komt over pensioenaanspraken. Print salarisstroken elke maand uit (op papier of digitaal) en bewaar ze in uw eigen administratie, want als u uit dienst gaat, heeft u er misschien geen toegang meer toe.
* Kantoorartikelen, waaronder een rekenmachine (al of niet digitaal), [[w:nl:Nietapparaat|nietmachine]] en een [[w:nl:Perforator|perforator]].
* Een &quot;systeem&quot;, op papier of digitaal, waarmee de administratie gevoerd wordt. Dit wordt hieronder besproken.

=== Huishoudboek ===
[[File:Kasboek van Anna Bernardine Baelde-Delprat, objectnr 36013(2).JPG|thumb|350px|Voorbeeld van een kasboek met kolommen voor datums, omschrijving en bedragen]]
In een huishoudboek worden alle uitgaven en inkomsten bijgehouden. Hierdoor weet u waar het geld naar toe is gegaan. Per onderwerp zijn er steeds drie kolommen: voor datums, omschrijvingen en bedragen. 

Voor elk onderwerp wordt een categorie gemaakt, bijvoorbeeld: Inkomsten (salaris, winst, uitkeringen, toeslagen, ontvangen rente), Huisvesting (hypotheek/huur, energie, water, gemeentebelastingen, huishoudelijke artikelen, tuin), Voeding, Verzekeringen, Gezondheid (incl. eigen bijdrage, apotheek, tandarts), Kleding, Rijksbelastingen (inkomstenbelasting, vermogensbelasting), Kantoorartikelen (incl. kosten voor PC en printer), Telefoon, internet en TV, Contributies, Vervoer/Reizen, Cadeaus, Uitjes &amp; uitgaan, Correspondentie, Hobby's, Vakanties, Aflossingen, Grote uitgaven (incidentele uitgaven zoals aan nieuwe meubels, huishoudelijke apparaten, TV), Bankzaken (bankkosten, betaalde rente excl. hypotheek), Zakgeld kinderen en Onvoorziene uitgaven. Bepaal zelf welke categorieën voor u van belang zijn, waaraan binnen jullie huishouden geld wordt besteed. Wellicht kunnen enkele worden samengevoegd zodat er minder categorieën ontstaan. Als u met meerdere personen een huishouden  vormt, kan er voor gekozen worden om per (volwassen) persoon een eigen administratie te voeren èn een voor het gezamenlijke huishouden. Persoonlijke uitgaven, zoals kleding, uitjes, mobiele telefoon, contributies, vervoer en hobby's, blijven dan gescheiden van huishoudelijke uitgaven. 

Houd per categorie bij wat er uitgegeven is. Zie [https://www.nibud.nl/tools/stappenplan-kasboek-maken/ ''Stappenplan kasboek'' van NIBUD] voor een methode. Dat kan op papier of digitaal. Als u handig bent met Excel of een soortgelijk spreadsheet-programma, dan kan het digitaal. Of u kunt een digitaal huishoudboekje kiezen, vaak kan dat via uw bank, zie [https://www.wijzeringeldzaken.nl/huishoudboekjes/ ''Huishoudboekjes'' van Wijzeringeldzaken]. Maar met een multoband of ordner, tabbladen, multobladen met lijntjes en een rekenmachine kan het ook. 

Hoe dan ook: Bewaar kassabonnetjes, facturen/rekeningen en andere betalingsbewijzen en registreer die steeds in de juiste categorie, doe dat ook met alle posten (= bedrag, rijen, regels) op bankafschriften. Sommigen registreren ook op bankafschriften of pin-betalingen zijn afgeschreven. Zo kunt u ook goed controleren of er niet ten onrechte bedragen van uw bankrekening zijn afgeschreven. 

Kassabonnetjes van producten die geen lang leven zijn beschoren, zoals voedsel, toiletartikelen, schoonmaakmiddelen en de kapper, kunnen na registratie worden weggegooid. Betaalbewijzen van producten die langer worden gebruikt, zoals kleding, huisraad en een fiets, worden langer bewaard: als bewijzen voor garantie en voor de verzekering (bijvoorbeeld als de goederen gestolen worden of tijdens een brand onbruikbaar worden). Ook van uitgaven die u als aftrekpost op uw belastingaangifte wilt vermelden, zijn harde bewijzen nodig.

Maak per maand of aan het eind van het jaar het hele huishoudboek op: tel alle bedragen per categorie bij elkaar op en maak een overzicht met alle categorieën en de uitgegeven totaal-bedragen. Als u vorig jaar een budget hebt opgesteld, kunt u nu vergelijken of de werkelijkheid en het budget min of meer overeenkomen. Vraag u af hoe de verschillen zijn ontstaan en of er voor volgend jaar lessen uit zijn te trekken.

=== Kasboek ===
Daarnaast is het handig om een kasboek bij te houden. Hierin worden uitgaven vermeld die contant, met munten en bankbiljetten, zijn gedaan, en wat er bij gekomen is (bijvoorbeeld gepind bedrag bij geldautomaat; vraag ook hiervan steeds een bon). Ook deze uitgaven moeten in het huishoudboek worden geregistreerd. Gepinde bedragen bij de geldautomaat hoeven niet geregistreerd te worden omdat dat geen inkomsten zijn; het is alleen een andere verschijningsvorm: bankbiljetten in plaats van geld op je bankrekening. Andere contante inkomsten, zoals verjaardagsgeld en teruggaves van teveel betaalde bedragen aan de kassa, worden wel geregistreerd. &lt;br&gt;
De belangrijkste functie van een kasboek in een consumentenhuishouding is nog dat periodiek (bijvoorbeeld wekelijks of maandelijks) gecontroleerd wordt of het bedrag in de portemonnee nog hetzelfde is als het op papier zou moeten zijn. Als dat niet zo is, kan misschien nog achterhaald worden waar dat aan ligt. Anders moet het in het huishoudboek geregistreerd worden als kastekort (als het bedrag in de portemonnee lager is dan in het kasboek) of kasoverschot.

=== Bankafschriften ===
Bankafschriften maken een integraal onderdeel uit van de administratie. 
* Tip: Maak regelmatig een papieren of digitale print -of neem een abonnement op de maandelijkse afschriften van uw bank- van elke bankrekening met daarop de inkomsten en uitgaven van de afgelopen periode, bijvoorbeeld een maand. Bewaar die in huis, op papier of digitaal op een pc of andere [[w:nl:Gegevensdrager|gegevensdrager]]. Dan kunt u toch nog zaken nakijken, ook als uw rekening is opgezegd of anderszins digitaal onbereikbaar is. Ze kunnen zelfs nodig zijn als bewijs, bijvoorbeeld als er problemen bij de bank zijn, zoals (dreigend) faillissement.

== Budgetteren ==
[[File:Calculator-385506 1280.jpg|thumb|Financiële planning]]
Een budget of begroting geeft aan wat er de komende periode (bijvoorbeeld een maand of jaar) aan uitgaven te verwachten zijn en/of maximaal te besteden is. Om een budget te maken is er informatie nodig over inkomsten en noodzakelijke en gewenste uitgaven. Voor sommige posten staan die vast, andere moeten geschat worden en hangen ook af van prijsontwikkelingen/inflatie. In het algemeen is het verstandig om voorzichtig te budgetteren: schat voor uitgaven liever iets hogere bedragen in en voor inkomsten juist iets lagere. Dan komt u minder snel voor nare verrassingen te staan. Zie [https://www.nibud.nl/tools/stappenplan-jaarbegroting-maken/ ''Stappenplan jaarbegroting maken'' van NIBUD] voor een methode op maandbasis. Als u het afgelopen jaar (of maand) al een huishoudboek hebt bijgehouden, kunnen de bedragen daarin als basis dienen, die aan de situatie van volgend jaar (maand) worden aangepast.
# Begin met de '''inkomsten''' te schatten: netto-salaris (incl. vakantiegeld, 13e maand en bonussen), winst, uitkeringen, toeslagen, ontvangen rente, dividenden en overige inkomsten (zoals alimentatie en ontvangen kostgeld). 
# Maak dan per '''kosten'''categorie een budget. Schat in hoeveel u volgend jaar per categorie maximaal wilt en kunt uitgeven. Neem daarbij inflatie mee, maar ook of er volgend jaar grote uitgaven zijn, zoals een winterjas, een PC die aan vervanging toe is of groot onderhoud aan uw koophuis. Neem ook een maandelijks bedrag voor [https://www.nibud.nl/onderwerpen/sparen/ sparen] op als uw inkomsten dat toelaten. Tel alle bedragen bij elkaar op. 
Als de totale uitgaven lager uitkomen dan de totale inkomsten, kunt u het beoogde spaarbedrag verhogen en zo een hogere buffer opbouwen, de hypotheek of andere lening(en) sneller aflossen of de gebudgetteerde bedragen van een of meer van de andere categorieën verhogen. Dat laatste (meer uitgeven) is in het algemeen af te raden, omdat men snel went aan een luxer leven, maar dat moeilijk weer terug kan draaien als het leven tegen zit, zie [https://www.intermediair.nl/personal-finance/geldzaken/loonsverhoging-gehad-mooi-maar-trap-niet-in-deze-val Column van Vincent Kouters over ''Leefstijlinflatie''].&lt;br&gt;
Als de totale uitgaven daarentegen hoger uitvallen dan de totale inkomsten, zult u de gebudgetteerde bedragen voor de uitgaven moeten verlagen en daarnaar volgend jaar ook moeten handelen. Alternatieven zijn: (1) spaargeld aanspreken (dat zou bijvoorbeeld kunnen voor grote uitgaven die niet elk jaar gedaan hoeven te worden zoals groot onderhoud of een huishoudelijk apparaat vervangen), of (2) bedenken of de inkomsten verhoogd kunnen worden, maar dat laatste is meestal geen optie. Persoonlijke leningen aangaan om uw lopende uitgaven te dekken, is een slecht idee. U vult dan het ene gat met het andere en eens zult u toch moeten betalen, en dan nog extra vanwege de hoge rente die zo'n lening kost. Een nog slechter idee is om te gaan gokken, dan  komt u in nog grotere financiële ellende terecht. Ook meedoen met loterijen kost in het algemeen meer dan het oplevert. (3) Als u er niet uitkomt, kunt u beter hulp/advies vragen, zie [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/schulden/vraag-en-antwoord/hoe-kom-ik-van-mijn-schulden-af Hulp bij beginnende geldzorgen en schulden]. Schaam u daarvoor niet! Dat is nergens voor nodig en het voorkomt grotere financiële problemen in de toekomst. Hoe eerder u hulp vraagt, hoe sneller u uit de problemen bent. Zo'n adviseur kan bijvoorbeeld beoordelen of u in aanmerking komt voor (meer) toeslagen en/of de Voedselbank, of adviseren hoe u uw uitgaven naar beneden of inkomsten omhoog kunt brengen.

Reken nu voor posten die maandelijks niet veel verschillen (zoals boodschappen/voedsel, vervoer, zakgeld en telefoon) uit, hoeveel u per maand mag besteden. Hiervoor deelt u het jaarbudget door 12 (maanden).

=== Bezuinigen ===
Moeten bezuinigen is niet leuk, maar soms wel noodzakelijk. In dit Wikibook staan in elk hoofdstuk al tips om zuinig te leven. Als die niet volstaan: denk ook eens aan deze geldverslindende posten:
* '''Roken''', of het nu op de ouderwetse manier met tabak is of via vapen. Reken eens uit wat het per week kost en vermenigvuldig dat met 52. Bovendien is het slecht voor uw gezondheid, die van uw naasten en het milieu. Leer ook uw kinderen om er niet aan te beginnen, eenmaal ermee begonnen, kun je vaak alleen met veel moeite stoppen.
* (veel) '''Alcohol''' drinken. Idem.
* Een eigen '''auto'''. Beoordeel of de auto echt nodig is, of dat er bijvoorbeeld een gehuurd kan worden als de auto meer voor de deur staat dan gebruikt wordt, of dat het concept deelauto/leenauto iets voor u is. Reken uit wat een auto per jaar kost, incl. alle kosten (ook beurten bij de garage, reparatie, belastingen, verzekeringen, etc.) en of dat het waard is. En/of gebruik vaker de fiets en het openbaar vervoer.
* '''Buitenshuis eten en drinken''': van koffie en lunches tot regelmatig in een restaurant eten. Neem liever zelf een thermoskan met hete koffie mee en maak een lunchtrommeltje met lekkere boterhammen en wat rauwkost. Desnoods: kant-en-klaarmaaltijden uit de supermarkt tezamen met een lekkere fles wijn zijn een stuk goedkoper dan in een restaurant eten, laat die laatste tot de feestelijke uitzonderingen horen. Reken uit wat u er per week aan uitgeeft, vermenigvuldig dat met het aantal werkweken (52 - vakantieweken) en verminder dat bedrag het met de kosten van de vervangers. 

Meer bespaartips en tips over zuinig leven:
* [https://www.nibud.nl/onderwerpen/uitgaven/geld-besparen ''Geld besparen'' van NIBUD]
* [https://genoeg.nl/ Genoeg]
* [https://www.vrekkenpagina.nl/ Vrekkenpagina]

== Sparen ==
Een appeltje voor de dorst, een buffer.&lt;br&gt;
Zie [https://www.nibud.nl/onderwerpen/sparen// ''Sparen'' door NIBUD] voor tips, mogelijke doelen, een stappenplan en een spaarrekening kiezen.

Leer ook kinderen al vroeg om te sparen. Geld dat ze voor hun verjaardag of een andere gelegenheid hebben gekregen: een deel mogen ze direct besteden, de rest gaat in hun spaarpot. Eens in de zoveel tijd wordt de spaarpot geleegd en wordt het geld op een eigen spaarrekening gezet. Dat geld is van hen, kom niet in de verleiding om er uit te stelen, ook niet als u krap bij kas zit. U zou voor altijd hun vertrouwen beschamen. Dat geld zullen ze hard nodig hebben als ze het huis uit gaan en op zichzelf gaan wonen.

== Valkuilen ==
Gezien het aantal mensen in de schuldsanering en jongeren met financiële problemen en al grote schulden nog vóórdat ze het huis uit gaan, zijn er vele financiële valkuilen. Hier een kleine greep (niet uitputtend):
* ''Leefstijl'': Op hoop van zegen leven. Budgetten aan je laars lappen, helemaal geen inzicht in de eigen financiën willen hebben, desinteresse in financiële zaken, een hekel hebben aan planningen en administratie, spontaniteit hoog in het vaandel hebben, boven je stand leven, je leeft maar één keer. Betere mantra's zijn:
** [https://www.ensie.nl/spreekwoord/bezint-eer-gij-begint Bezint eer ge begint].
** [https://www.ensie.nl/spreekwoord/een-uur-van-onbedachtzaamheid-kan-maken-dat-men-jaren-schreit Eén uur van onbedachtzaamheid kan maken dat men jaren schreit].
** [https://www.ensie.nl/spreekwoord/de-tering-naar-de-nering-zetten De tering naar de nering zetten]. 
* Onderschatten van uitgaven, bijvoorbeeld voor een auto.
* Teveel en/of te hoge ''leningen'' afsluiten, waardoor andere posten in het geding komen of je met schuldsanering te maken krijgt, waardoor je langere tijd op het absolute minimum moet leven.
* Rekenen op hogere inkomsten en daar naar leven. Maar als de inkomsten juist tegenvallen, zit je met de gebakken peren en moet je weer terugschakelen, wat véél moeilijker blijkt te zijn dan op grotere voet gaan leven. 
* ''Kopen op afbetaling''. Meestal is het goedkoper om een persoonlijke lening af te sluiten: vergelijk daarvoor de totaalbedragen die u moet aflossen en de effectieve rente. En bijna altijd is het in ieder geval nog goedkoper om eerst te sparen voor het product en het pas te kopen als het bedrag bijeengespaard is. Dan hoeft u geen rente te betalen, maar ontvangt u vaak rente over uw spaargeld. Bovendien zijn er dan minder hoofdbrekens. Al te vaak komt het voor dat het restant van de aflossing nog moet worden voldaan terwijl het product al ter ziele is; breng dan de motivatie nog maar eens op om het toch af te betalen. Want juridisch zit u wel vast aan zo'n lening.
* Er worden vaak ''speciale verzekeringen'' aangeboden, voor één bepaalde aankoop of gebeurtenis, zoals een bril, laptop of begrafenis, ook wel een &quot;financieel aspirientje&quot; genoemd. Die zijn zelden lonend en bovendien loopt u het risico dat een schade net buiten de voorwaarden valt, de uitbetaling bij schade lager uitvalt dan verwacht of dat het risico al gedekt wordt door en andere verzekering zoals een inboedelverzekering of reisverzekering. Zorg liever voor een ruime buffer (op een spaarrekening) en stop daar al die verzekeringspremies in die u anders had moeten betalen. 

'''Te mooi om waar te zijn'''&lt;br&gt;
Als een voorstel te mooi is om waar te zijn, dan is het in de regel ook te mooi om waar te zijn. Er zit een adder(tje) onder het gras, er worden extra kosten verborgen, of het gaat gewoon om oplichting. Enkele voorbeelden:
* Pas op met geldproducten die je de hemel voorspiegelen: kijk altijd welk eindberag zo'n product werkelijk geeft, zwart op wit(!), want meestal gaat het om beleggingen en worden alleen mooie prognoses voorgesteld die je in het allerbeste geval zou kunnen halen (bedenk: iedereen kan mooie prognoses voorspiegelen), maar in de praktijk zul je later spijt hebben. Zie bijvoorbeeld de [[w:nl:Woekerpolisaffaire|Woekerpolisaffaire]] en [[w:nl: Aandelenlease-affaire|Aandelenlease-affaire]]. 
* Hetzelfde geldt voor een [[w:nl:Beleggingshypotheek|beleggingshypotheek]]. 
* Beleg ook niet in oncontroleerbare zaken als teakhout en ver weg gelegen percelen grond. Tussentijdse verkoop is vaak onmogelijk en u kunt [[w:nl:Rente-_en_valutamanagement#Valutarisico|valutarisico]] lopen. Bedenk altijd bij dergelijke &quot;te mooi om waar te zijn&quot; aanbiedingen: waarom leent een aanbieder niet zelf het benodigde geld bij een bank en belegt hij dan zelf in het product om het voorgespiegelde rendement te incasseren? Zie ook de film [[w:nl: Margin Call|Margin Call]] om meer inzicht te krijgen in de beweegredenen en mentaliteit in de financiële sector (in ieder geval in Amerika).
* Iemand die je op internet of hebt ontmoet (bijvoorbeeld via een datingsite) en je vertrouwen heeft gewonnen, of een kennis van een kennis, of wie dan ook, vertelt enthousiast over zijn/haar successen met beleggen. Hij/Zij probeert je over te halen ook in dat product te beleggen. Trap er NIET in! Maak geen geld over naar die persoon of naar wie dan ook om te beleggen. Grote kans dat het om oplichting gaat. Als je wilt beleggen, bespreek het dan met een adviseur van je bank (meestal gratis, maar is ook verkoper en zal alleen adviseren over de eigen beleggingsproducten) of een onafhankelijk financieel adviseur (berekent kosten voor elk advies, vraag daar vantevoren naar, maar zo'n adviseur neemt wel beleggingsproducten van vele aanbieders in beschouwing). Zij zijn verplicht je situatie in kaart te brengen, je wensen omtrent risico's die je wilt of kunt lopen mee te wegen in hun advies en je te wijzen op de risico's die je loopt bij beleggen. En dan nog kun je besluiten dat je liever blijft sparen omdat je beleggen te risicovol vindt.

=== Loterijen ===
'''&lt;big&gt;'' &lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;Loterijen zijn belastingen voor de armen&lt;/span&gt;''&lt;/big&gt;''' of de [https://uitklokken.nl/belasting/belasting-op-domheid/ dommen]&lt;br&gt;
Arme mensen kopen veel vaker loten dan rijke mensen, en meedoen aan loterijen kost gemiddeld meer geld dan het oplevert. Dom/onwetend omdat loten vooral worden gekocht door mensen die de kansberekening en de kans op geluk niet begrijpen.&lt;br&gt;
Ga maar na: als er een miljoen deelnemers zijn, is de kans dat u de hoofdprijs wint 1 : 1.000.000, één op één miljoen. De kans dat u de gelukkige wordt is dus extreem klein. Er zijn vele mensen die een levenlang meedoen aan een loterij, soms een kleine prijs winnen, maar zelfs nooit hun inleg van al die jaren terug winnen. De andere 999.999 deelnemers sponsoren dus een onbekende die de prijs wint en -als het niet tegen zit- enkele goede doelen. De goede doelen worden gekozen door de loterij-organisatie, u heeft er geen invloed op. Bovendien zijn de voorgespiegelde bedragen die te winnen zijn vaak geen netto-bedragen: er wordt nog [https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/overige_belastingen/kansspelbelasting/ik-heb-een-prijs-gewonnen-moet-ik-nu-kansspelbelasting-betalen/ kansspelbelasting] van afgetrokken, afhankelijk van het gewonnen bedrag algauw zo'n 30%.

En vraag u ook eens af hoeveel mensen, een (kras-)lot van € 5,= moeten hebben gekocht om één van hen € 250.000 te laten winnen, terwijl de rest allemaal niets wint. (Het is &quot;maar&quot; € 5,=, maar als u elke week zo'n lot koopt, kost het wel € 260,= per jaar, als het bij één lot per week blijft...)

De &quot;belasting&quot; (inleg) gaat dus naar drie soorten partijen: één winnaar, de belastingdienst en goede doelen die niet democratisch zijn vastgesteld. Verstandiger is het om uw geld niet aan loterijen en goksites te spenderen, maar het zo uitgespaarde bedrag op een spaarrekening te zetten. Of zelf één of meer goede doelen uit te kiezen en met zelf gekozen bedragen te sponsoren (dan kunt u nog belastingaftrek krijgen ook, in plaats van te betalen). Of het aan iemand te geven die u (goed) kent en die financieel in de knel zit.

== Meer tips ==
* ''Leefstijl'': Leef zuinig, met af en toe een uitspatting. En laat zo'n uitspatting dan ook iets bijzonders zijn. Het is altijd gemakkelijker om meer geld uit te geven als er een financiële meevaller is, dan te bezuinigen als er tegenvallers zijn. Stel het in zoals u het kunt uithouden: kies (zuinige en andere) gewoontes en huishoudelijke afspraken die u lang kunt volhouden en die ook bij tegenslag toepasbaar zijn of u er dan juist doorheen helpen. Laat jaloezie of begeerte niet uw leidraad zijn. Dit vergt zelfbeheersing. Maar vergeet ook niet te leven. Bepaal wat het leven voor u de moeite waard maakt en probeer daar aan te voldoen, ook als dat geld kost.
* Leer ook uw kinderen om verstandig om te gaan met geld, dat geld een serieuze zaak is en niet zomaar vanzelf op een bankrekening komt. Laat ze jaarlijks zelf vantevoren bedenken wat ze allemaal van hun zakgeld willen kopen en hoeveel ze dan nodig hebben. Bespreek ook wat u niet (meer) voor hen koopt en ze dus voortaan van hun zakgeld moeten kopen. En op = op. Wat gaan ze voortaan zelf kopen? Cadeautjes voor de andere gezinsleden en vriend(innet)jes, batterijen, sparen, uitjes (kermis, op stap met vrienden, schoolavonden), abonnementen, lidmaatschappen van (sport- en andere) verenigingen? Dat zal ook afhankelijk zijn van de leeftijd, wat ze aankunnen en wat u redelijk vindt. Later kunt u ze ook kleedgeld geven en hen zelf verantwoordelijk maken voor hun eigen kleren. Laat ze vanaf het begin een kasboek bijhouden. Dat hoeft niet zo uitgebreid als u zelf doet, het gaat er om dat ze zich bewust worden wat ze (wekelijks, maandelijks) uitgeven en waar ze dat aan uitgeven. Meer tips: [https://www.nibud.nl/onderwerpen/kinderen-en-jongeren/zakgeld-en-kleedgeld/ ''Zakgeld en kleedgeld'' (NIBUD)].
* Voordat u een verzekering afsluit: 
** Vergelijk premies en dekkingen van verzekeringen. 
** Een hoog eigen risico verlaagt de premie. Vraag u af of een lagere premie opweegt tegen een hoger eigen risico, kunt u dat dragen als onverhoopt zich een situatie zich voordoet om een beroep op de verzekering te doen?
** Lees goed de voorwaarden, dekt die inderdaad eventuele schade die u ermee hoopt af te dekken? Wordt er niet teveel uitgesloten?
* Vaak wordt gesteld dat bij het afsluiten van een lening ook verzekeringspolissen voor overlijden, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid verplicht zijn. Doe dat alleen als dat strikt noodzakelijk is en u dat zelf ook zinvol vindt. Vergelijk dan ook de kosten van de aanbieder van de lening/hypotheek met die van echte verzekeraars. Het voordeel van dergelijke polissen is dat u of uw gezinsleden het huis niet hoeven te verkopen als dit soort gebeurtenissen financiële problemen opleveren. Maar als u bijvoorbeeld een alleenstaande bent en goed gedekt bent tegen arbeidsongeschiktheid en werkloosheid (als u werknemer bent of als zelfstandige hiervoor al goede verzekeringen hebt afgesloten), dan is een overlijdenspolis alleen zinvol als u een huis op de top van de markt koopt en een hoge hypotheek afsluit (van 90% of meer van de waarde van het huis); als u overlijdt en de markt is ingestort, dan zadelt u uw nabestaanden met zo'n polis niet op met een restschuld. 
* Beoordeel één keer per jaar:
** Uw verzekeringen: zijn ze nog nodig, zijn er betere en/of goedkopere verzekeringen die beter bij uw situatie passen? Een goed moment is de decembermaand, wanneer in ieder geval de ziektekostenverzekering verlengd moet worden. Een verzekering sluit je vooral af voor hoge schades die je zelf niet kunt betalen. In ieder geval nodig zijn (afgezien van verplichte ziektekosten- en motorrijtuigenverzekeringen): verzekeringen met een brede dekking, zoals:
*** Opstalverzekering als u een koophuis heeft. Voor huurhuizen is de verhuurder verantwoordelijk.
*** Inboedelverzekering, tegen brand, wateroverlast en diefstal.
*** Aansprakelijkheidsverzekering die de aansprakelijkheid dekt voor schade toegebracht aan anderen. 
*** Aanbevolen: een rechtsbijstandverzekering. Iedereen kan in conflicten terecht komen waarbij juridisch advies of zelfs een rechtsgang is geboden. Advocaten zijn duur. 
*** Het overwegen waard: een reisverzekering; denk aan repatriëring, ziektekosten die in het buitenland veel hoger liggen en waarvoor je standaard op zijn best de Nederlandse prijzen vergoed krijgt, die in veel gevallen lager is dan de gemaakte kosten.
** Abonnementen (zoals op kranten, tijdschriften, bibliotheek, allerlei diensten): maak eerst een overzicht van alle abonnementen; weeg vervolgens af of de kosten nog opwegen tegen het plezier en nut dat u ervan heeft, maakt u er nog voldoende gebruik van om de kosten te rechtvaardigen? Hiervoor is november een goed tijdstip, veel abonnementen worden (al of niet automatisch) verlengd per 1 januari en dan heeft u in de regel nog tot 1 december om abonnementen op te zeggen.
** Energieleverancier: is hij nog steeds betrouwbaar en biedt hij waar voor uw geld? Is er misschien een andere die net zo betrouwbaar is, maar wel goedkoper of waarvoor een redelijke vergoeding bij teruglevering van zonne-energie wel vanzelfsprekend is?
* Voor werknemers: Neem alleen ontslag als u een andere baan hebt, d.w.z. een getekend arbeidscontract bij een andere organisatie. Vrijwillig ontslag nemen betekent dat u waarschijnlijk geen recht hebt op een werkloosheidsuitkering, zie [https://www.uwv.nl/nl/ontslag/zelf-ontslag-nemen ''Zelf ontslag nemen'' door UWV]

== Meer informatie ==
* [https://www.nibud.nl/onderwerpen/ NIBUD]] - Informatie, tips en wegwijzer naar hulp
* [https://www.wijzeringeldzaken.nl/ Wijzer in geldzaken]

{{Sub}}</text>
      <sha1>jmck58l726bdg1u8945j0zt76orddd4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Gastvrijheid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43671</id>
    <revision>
      <id>390341</id>
      <parentid>390211</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:30:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390341</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8920" sha1="ktbwxhijhgv9fss1svdplm4x6lnjuzz" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:1923 Kirchner Kaffeetisch.jpg|450px|Gezamenlijk koffie drinken]]&lt;br&gt;
'''Schilder Kirchner met gasten aan de koffietafel (1923-24)'''

'''Gastvrijheid''' gaat over het welkom heten van gasten in het eigen huis en daar samen met hen een prettige tijd doorbrengen. Daar horen in de regel eten en drinken bij, maar ook ruimte maken voor de gast, een ontvangstkamer die is ingericht op de ontvangst van gasten, gesprekken voeren en eventueel andere activiteiten. 

Hier gaat het vooral om gasten die vantevoren zijn uitgenodigd. Als iemand onverwacht op de stoep staat, zal hij/zij niet op dezelfde ontvangst kunnen rekenen als een uitgenode gast. We zijn er immers niet op voorbereid. 

Er zijn verschillende gelegenheden waarbij gasten worden ontvangen. Van zakenlui die iets met ons te bespreken hebben, vriendjes van de kinderen die komen spelen, de buurvrouw die een kopje koffie komt drinken, verjaardagsvisite en mee-eters, tot monteurs en andere vaklieden die iets bij ons komen installeren of repareren. 

== Vantevoren ==
Zorg voor: 
* Een opgeruimd huis. Als de monteur komt voor onderhoud van de verwarmingsketel op zolder, dan moet de weg erheen vrij zijn èn de ruimte rondom de ketel. Als u visite krijgt, dan zal de zithoek in de woonkamer uitnodigend moeten zijn, met bijvoorbeeld een mooi fotoboek of tijdschrift op de salontafel, dat u wegruimt zodra er iets te drinken wordt geserveerd. Beschouw ook de schoonmaakster als een gast, als het huis is opgeruimd, kan zij direct aan de slag.
* Voldoende zitplaatsen en (bijzet-)tafeltjes. Haal benodigde meubels van zolder of uit de opslag en maak ze even schoon. Zet alles aan de kant of elders in huis dat niet aan de feestvreugde zal bijdragen. 
* Voldoende ruimte op de kapstok, zodat de jassen van gasten kunnen worden opgehangen. Een [[w:nl:Paraplubak|paraplubak]] voor natte paraplu's. (Zie ook [[Huishouden/Huisinrichting#Gang|Inrichting gang]].)
* Een schoon toilet, met een prullebak, handdoekje en zeep.
* Een bordje dat er in huis niet gerookt mag worden, als dat zo is. Anders: zet asbakken klaar. 
* Voldoende drinken, zoals koffie, koffiemelk, suiker, thee (met eventueel schijfjes citroen, melk, honing of rum), limonade, mineraalwater (met/zonder prik) en sap. Als gasten ook tijdens het borreluur blijven: ook iets sterkers, zoals bier, wijn en een enkele fles sterkere drank. Maar u hoeft zeker geen complete bar-uitrusting in huis te hebben. 
* Iets lekker erbij, steeds afhankelijk van de gelegenheid. Bij iets feestelijks hoort uiteraard taart, al of niet zelfgebakken. Anders (zelfgebakken of gekochte) cake, boterkoek of kruidkoek; en/of een koekje bij de koffie, en chocolaatjes, biscuitjes en/of pâtes de fruits bij de thee. Tijdens het borreluur kunnen diverse soorten zoutjes, chips en noten gepresenteerd worden, al of niet samen met diverse hapjes zoals blokjes kaas en worst, augurkjes, radijsjes, kerstomaatjes (met prikkertjes te combineren tot feestelijke hapjes), toastjes met lekker beleg (zoals salades, smeerkaas, paté, plakjes buitenlandse kaas en/of gerookte zalm), en/of een [[w:nl:Bittergarnituur|bittergarnituur]]. De keuze is aan u, mede afhankelijk van het gezelschap (voor vegetariërs ook hapjes zonder dierlijke producten, voor wie een dieet volgt (zoals vanwege diabetes, of zoutarm) ook iets dat zij mogen eten), de grootte van het gezelschap en hetgeen er bij u en uw gasten gebruikelijk is. Vraag eventueel vantevoren aan gasten wat zij graag of juist niet eten/drinken en houd daar rekening mee. 
* Een maaltijd als gasten blijven mee-eten. Het beste is om alles vantevoren te kunnen bereiden, zodat u op het moment suprême zo lang mogelijk bij de gasten kan zijn en maar kort in de keuken. Als u het geld ervoor heeft, kunt u ook denken aan [[w:nl:Maaltijdbezorging|maaltijdbezorging]], catering en de ouderwetse afhaal-Chinees, afhankelijk van het gezelschap en hun smaken. Soms zijn er in de wijk amateurs die tegen een vergoeding graag voor anderen koken, probeer dat wel eerst uit. 
* Een tafelschikking: bij een wat groter gezelschap en een formele setting. Anders kiezen de gasten zelf waar en naast wie ze willen zitten. 
* [Eventueel:] Muziek die bij de gelegenheid past. In veel gevallen kan het ook zonder muziek.
* Waarschuw de buren als er overlast voor hen is te verwachten, bijvoorbeeld door harde muziek. Dat kan met een briefje door de brievenbus, met daarop duidelijk vermeld: de datum, tijden en aard van de mogelijke overlast. 
* Een logeerplek voor een gast die blijft slapen voor één of enkele nachten. Ideaal is een [[Huishouden/Huisinrichting#Logeerkamer|logeerkamer]], anders een [[w:nl:Uitklapbed|opklapbed]] of een ([[w:nl:Kermisbed|kermis-]])bed in één van de andere slaapkamers. Een vriendje of nichtje dat komt logeren kan gerust op de kamer bij de zoon resp. dochter slapen op een geïmproviseerde slaapplaats met een stretcher, matras of luchtbed op de grond en een slaapzak. Zorg dat de logeerplek in orde is, het bed is opgemaakt en leg per persoon klaar: 2 badhanddoeken, 2 washandjes, een glas, nieuw stukje zeep en eventueel een extra deken. Zorg bij een logeerpartij ook voor een schone badkamer. 
* Vazen voor het grijpen voor het geval de gast(en) bloemen voor u meeneemt. Wees overigens niet teleurgesteld als ze een andere verrassing voor u in petto hebben, of niets meenemen. Het belangrijkste is, dat ze er zijn.
* Een plek voor cadeautjes in het geval een verjaardag wordt gevierd. 
* Een planning, maar dat is afhankelijk van de gelegenheid. Voor koffie drinken met de buurvrouw is dat niet nodig, voor de ontvangst van een groter gezelschap die enkele uren blijft, is dat wel handig. Het kan altijd anders lopen, maar dan is er in ieder geval een leidraad. Spreek met huisgenoten een taakverdeling af.
* Activiteiten die jullie gezamenlijk kunnen ondernemen als de gasten meerdere uren blijven. Bijvoorbeeld met de kinderen naar de speeltuin, een wandeling in een nabijgelegen park, spelletjes in de tuin of binnen. 

'''Ideeën voor lekkers erbij:'''
&lt;gallery widths=&quot;110&quot; heights=&quot;90&quot;&gt;
Polish cakes.jpg|Schaal met taartjes
Koekjes.jpg|Presenteerschaaltje met koekjes
Loaded Tea Tray (7610014554).jpg|Thee met lekkers
Bandeja bombones-2011.JPG|Schaaltje met bonbons/chocolaatjes
Fruits confits d'Apt.jpg|Pâtes de fruits
Crudites Platter.JPG|Rauwkost met dipsauzen
4003 - Zermatt - Restaurant Weisshorn.JPG|Tortilla-chips met dipsauzen
Mixed nuts small tile.jpg|Schaaltje noten (maar dan met een lepeltje)
A Selection of Cornish Cheeses - Burgers and FIsh, Padstow.jpg|Toastjes met kaas
Wikimedia France buffet de la remise des prix WLM 2014 - 4.jpg|Prikkertjes met tomaatjes, kaas en olijven
0598 Brötchen mit ... Sanok.JPG|Diverse hapjes 
Bittergarnituur.jpg|Bittergarnituur
&lt;/gallery&gt;

== Na het arriveren van de gast(en) ==
* Uiteraard heet u hen welkom en neemt u hun jassen en eventuele paraplu's aan.
* U nodigt hen uit naar de woonkamer of andere geschikte ruimte (de verwarmingsmonteur bijvoorbeeld naar zolder). 
* Als er in huis niet gerookt mag worden, en u weet dat een gast graag rookt, meld dan direct het verbod en wijs hem/haar een plek waar hij wel kan roken, bijvoorbeeld in de tuin of op het balkon (met een asbak).
* In de woonkamer: zet de TV en radio uit (tenzij de gasten juist komen om gezamenlijk naar een TV-uitzending te kijken), laat hooguit op de achtergrond een rustig muziekje spelen. Het gaat om de gesprekken met de gast(en) in een aangename sfeer. Op een dansfeestje kan de muziek uiteraard harder staan, mits de buren zijn gewaarschuwd, maar na 23:00 hoort het rustig te zijn.
* Veelal zal het minimum zijn om een gast iets te drinken aan te bieden. Afhankelijk van het tijdstip en het doel van de bijeenkomst: vaak koffie of thee, limonade of sap voor kinderen en eventueel iets lekkers erbij, afhankelijk van de gelegenheid. Dit geldt ook voor zakelijke gasten, en voor monteurs en andere vaklieden die langer dan ongeveer een half uur blijven. Voor een borrel worden uiteraard alcoholische dranken of fris aangeboden, vergezeld van zoutjes, noten en/of hartige hapjes. 
* Zie [[Huishouden/Voeding#Aan_tafel|Aan tafel]] voor tafel dekken en suggesties voor broodmaaltijden. Als de maaltijd en de tafel gereed zijn, nodigt de gastvrouw of gastheer de gasten aan tafel en wijst hen eventueel hun plaats (als er een tafelschikking is). Zelf zit ten minste één van hen dicht bij de keuken om gemakkelijk gerechten te kunnen halen en afwas naar de keuken te kunnen brengen.
* Na het eten kan koffie of thee worden aangeboden. Later op de avond kunnen andere dranken worden geschonken, eventueel vergezeld van hartige hapjes.
* Bij het afscheid vergezelt de gastvrouw of gastheer de gasten naar de hal, helpt hen in hun jas, vergeet niet de paraplu mee te geven (indien van toepassing), bedankt hen voor hun komst (en opnieuw voor de cadeaus, als dat van toepassing is) en laat hen uit.

{{Sub}}</text>
      <sha1>ktbwxhijhgv9fss1svdplm4x6lnjuzz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Juridische zaken</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43673</id>
    <revision>
      <id>390326</id>
      <parentid>390225</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T08:05:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Diverse</comment>
      <origin>390326</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8644" sha1="fux7bra91x7evzwkp1n5ocep3ckt8rt" xml:space="preserve">[[File:Justice at Stadhuis Haarlem.jpg|400px|Vrouwe Justitia Stadhuis Haarlem]]&lt;br&gt;
'''Vrouwe Justitia op het Stadhuis van Haarlem'''&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimers'''&lt;/big&gt;
# Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar de schrijvers zijn geen juristen. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties. 
# Dit hoofdstuk is gebaseerd op Nederlands en EU-recht. Voor België, Suriname en de andere landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden kunnen andere wetten en regels gelden.
|}

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van juridische zaken kan hieraan bijdragen!'''
|}

Dit hoofdstuk gaat over rechten èn plichten van consumenten, huurders en buren. Met als beperking dat het alleen over huis, huishouden en tuin gaat. 

Vrijwel dagelijks hebben we te maken met juridische aspecten van het leven, of doen we dingen waaruit juridische consequenties kunnen voortvloeien, zonder dat we daar elke keer bij stil staan. Boodschappen doen, deelnemen aan het verkeer, bankzaken, vakanties boeken, belastingaangifte doen, abonnementen aangaan, verzekeringen afsluiten, een huurcontract ondertekenen, een boom in de tuin planten, met de buren afspraken maken over de gezamenlijke schutting, en nog veel meer. 

In het algemeen gaat er veel goed zonder dat daar een rechter of andere jurist aan te pas hoeft te komen. Veel mensen kunnen ook wel een behoorlijke inschatting maken van hun rechten tegenover bijvoorbeeld verkopers, mede dankzij TV-programma's over consumentenrecht. Maar er gaat ook nog wel eens iets mis. Daarom worden hier enkele juridische aspecten besproken waar consumenten, huurders en buren mee te maken kunnen krijgen.

== Consumentenrecht ==
Consumentenrecht omvat alle regelgeving ter bescherming van de consument tegenover een professionele partij, zoals een winkel, webshop, financiële dienstverlener, klusbedrijf, aannemer, uitgever of ander bedrijf. Let op: consumentenrecht geldt dus niet als je tweedehands spullen van een particulier koopt!

In het algemeen: laat u niet verleiden/overhalen door verkopers om iets te kopen; zij weten in de regel goed op uw gevoel in te spelen. Kopen is iets wat u uiteindelijk met uw hoofd moet doen, niet met uw gevoel: uw gevoel kan richting geven, uw verstand moet daarna altijd nog even checken of het OK is.

=== Verplichtingen van consumenten ===
In het algemeen moet een consument vooraf onderzoek doen en bij een koop aan de betalingsverplichting(en) voldoen. 

* '''Prijsvergelijking''' is de eigen verantwoordelijkheid. Als u na uw aankoop nog een andere aanbieder vindt waar hetzelfde product aanmerkelijk goedkoper is, is dat pech gehad. U heeft geen poot om op te staan als u bij uw eigen winkelier verhaal gaat halen, eigen schuld dikke bult. Vooral bij grote aankopen, zoals een wasmachine of een boormachine, is het daarom zaak zelf grondig onderzoek te doen naar prijzen bij verschillende winkels, vóórdat u een bestelling plaatst (in een fysieke winkel of een webwinkel).
* '''Etiketten''' op producten lezen.
* '''Keurmerken''': onderzoek wat ze betekenen en wat er precies is gekeurd. Iedereen kan wel een logo met een leuke naam verzinnen die lijken alsof het tezamen een keurmerk is. Daarom hoeft het nog niet zo te zijn.
* Lees de '''leveringsvoorwaarden''' (de kleine lettertjes) vóórdat u een bestelling doet.
* Een koop is gesloten als u dat mondeling of schriftelijk hebt afgesproken, bijvoorbeeld door het bevestigen van een online bestelling, af te rekenen aan de kassa in een winkel, handtekeningen van beide partijen te zetten onder een koop- of leveringsovereenkomst of een telefonische afspraak te hebben gemaakt met een klusjesman. Daarna kunt u er in principe niet meer onderuit (tenzij de verkoper coulant is of er sprake is van colportage, zie hieronder). Leg daarom naast de prijs en specificaties ook de levertijd altijd schriftelijk vast, zeker als dat belangrijk is (bijvoorbeeld voor een trouwjurk).
* Lees voordat u een '''handtekening''' zet, altijd de tekst waarvoor u tekent. Achteraf is die tekst altijd geldend, ook al denkt u dat er iets anders is afgesproken. Als u iets niet begrijpt: schaam u niet en vraag het, al moet de hele tekst zin voor zin worden doorgenomen. Zorg dat ook de punten die u belangrijk vindt in zo'n overeenkomst er in staan, zoals de levertijd, de aflevering (in de gang of op bijvoorbeeld de zolder).
* Als consumenten van '''garantie''' gebruik willen maken, moeten ze zich aan de gebruiksaanwijzing houden, het product niet verkeerd gebruiken en andere voorwaarden van de leverancier naleven.

=== Rechten van consumenten ===
* Recht op een deugdelijk product of dienst, zoals u mocht verwachten te krijgen.
* Recht op ruilen, retourneren, geld terug: zie [https://www.consumentenbond.nl/juridisch-advies/rechten-bij-aankoop/spijt-van-je-aankoop-of-bestelling ''Spijt van uw aankoop'' door Consumentenbond]. In het algemeen: als u online, telefonisch, aan de deur of tijdens verkoopdemonstraties iets koopt of bestelt, zijn er meer rechten voor consumenten dan in een winkel. In een winkel mag u alleen ruilen of geld terug krijgen als dat bij de koop is afgesproken of als dat duidelijk in de winkel staat aangegeven. NB &quot;Ruilen&quot; is niet hetzelfde als &quot;geld terug krijgen&quot;: het kan zijn dat een winkelier in bijzondere gevallen wel bereid is te ruilen (bijvoorbeeld als het om een ondeugdelijk product blijkt te gaan), maar niet het geld terug wil geven. Zie ook:
** Colportage en koop van niet-bederfelijke goederen niet in een echte winkel: zie [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bescherming-van-consumenten/vraag-en-antwoord/wat-zijn-mijn-rechten-bij-verkoop-aan-huis-colportage ''Colportage'' van Rijksoverheid].

=== Verplichtingen van leveranciers ===
De verkoper of leverancier is verplicht om een product of dienst te leveren die deugdelijk is en de bepalingen in een contract/overeenkomst of leveringsvoorwaarden na te leven.

=== Waarschuwingen ===
* Vooruit betalen: risico van faillissement, garantiefondsen (reizen, bouwen, keukenspecialisten) en risico op malversatie/oplichting en wat ertegen te doen.
* Over de betrouwbaarheid van webwinkels en tweede-hands websites als Marktplaats: ....
* Ruilen: mag dat altijd?
* Diensten, zoals reparaties, ramen wassen en tuin opknappen: in de werkplaats/aan huis, maak goede afspraken over prijs en werkzaamheden en leg die (gedetialleerd) schriftelijk vast, ook als er spoed bij is, zoals bij een verstopte afvoer; vraag een schriftelijke offerte voor grote klussen, maar let op: die zijn vaak beperkt geldig dus reageer op tijd; let ook op deskundigheid, raadpleeg reviews
* Garantie: hoe lang krijg je garantie (ook als de leverancier veel korter biedt) en waarop precies? 
* Hoe haal je je recht, waar kun je terecht? 
1) Probeer er mondeling met de leverancier uit te komen. Als dat niet lukt:
2) Dien schriftelijk een klacht in bij uw leverancier met een brief, eventueel aangetekend. Geef de leverancier een redelijke termijn om de klacht op te lossen. Als de klacht niet binnen de termijn wordt opgelost:
3) Zoek contact met een [https://www.rijksoverheid.nl/contact/contactgids/de-geschillencommissie geschillencommissie].
* Honden, katten en andere huisdiere: dierenbezitters zijn te allen tijde verantwoordelijk voor hun huisdieren, en dus ook aansprakelijk als die dieren schade aanrichten, fietsers ten val brengen, mensen of andere dieren aanvallen, bijten, etc.. Zie o.a. https://wetboekplus.nl/burgerlijk-wetboek-boek-6-artikel-179-aansprakelijkheid-voor-dieren/ en https://www.minderhondenbeten.nl/wetgeving/aansprakelijkheid/
* Een huis kopen + verplichtingen van huiseigenaren
* Een schoonmaakster, klusjesman of andere dienstverlener inschakelen.
* Meer over juridische zaken voor burgers:
** https://www.justitia.nl/, o.a. over consumentenrecht, huurrecht en burenrecht
** https://www.consuwijzer.nl/ Praktisch advies voor consumenten van de [https://www.acm.nl/nl ACM] (Autoriteit Consument en Markt in Nederland)
** Diverse [[w:nl:Consumentenprogramma|tv-programma's]]

== Huurrecht ==


== Burenrecht ==


== Gemeentelijke verordeningen ==
* Bepalingen over bomen planten, schuttingen, e.d.
* Bepalingen over stille uren, burengerucht.
* Bepalingen over sneeuw ruimen op het troittoir voor het huis en het pad naar het huis.</text>
      <sha1>fux7bra91x7evzwkp1n5ocep3ckt8rt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390340</id>
      <parentid>390326</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:30:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390340</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8659" sha1="ps99ey2i3y7fuu4ms8y7dloscl9bnxl" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Justice at Stadhuis Haarlem.jpg|400px|Vrouwe Justitia Stadhuis Haarlem]]&lt;br&gt;
'''Vrouwe Justitia op het Stadhuis van Haarlem'''&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimers'''&lt;/big&gt;
# Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar de schrijvers zijn geen juristen. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties. 
# Dit hoofdstuk is gebaseerd op Nederlands en EU-recht. Voor België, Suriname en de andere landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden kunnen andere wetten en regels gelden.
|}

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van juridische zaken kan hieraan bijdragen!'''
|}

Dit hoofdstuk gaat over rechten èn plichten van consumenten, huurders en buren. Met als beperking dat het alleen over huis, huishouden en tuin gaat. 

Vrijwel dagelijks hebben we te maken met juridische aspecten van het leven, of doen we dingen waaruit juridische consequenties kunnen voortvloeien, zonder dat we daar elke keer bij stil staan. Boodschappen doen, deelnemen aan het verkeer, bankzaken, vakanties boeken, belastingaangifte doen, abonnementen aangaan, verzekeringen afsluiten, een huurcontract ondertekenen, een boom in de tuin planten, met de buren afspraken maken over de gezamenlijke schutting, en nog veel meer. 

In het algemeen gaat er veel goed zonder dat daar een rechter of andere jurist aan te pas hoeft te komen. Veel mensen kunnen ook wel een behoorlijke inschatting maken van hun rechten tegenover bijvoorbeeld verkopers, mede dankzij TV-programma's over consumentenrecht. Maar er gaat ook nog wel eens iets mis. Daarom worden hier enkele juridische aspecten besproken waar consumenten, huurders en buren mee te maken kunnen krijgen.

== Consumentenrecht ==
Consumentenrecht omvat alle regelgeving ter bescherming van de consument tegenover een professionele partij, zoals een winkel, webshop, financiële dienstverlener, klusbedrijf, aannemer, uitgever of ander bedrijf. Let op: consumentenrecht geldt dus niet als je tweedehands spullen van een particulier koopt!

In het algemeen: laat u niet verleiden/overhalen door verkopers om iets te kopen; zij weten in de regel goed op uw gevoel in te spelen. Kopen is iets wat u uiteindelijk met uw hoofd moet doen, niet met uw gevoel: uw gevoel kan richting geven, uw verstand moet daarna altijd nog even checken of het OK is.

=== Verplichtingen van consumenten ===
In het algemeen moet een consument vooraf onderzoek doen en bij een koop aan de betalingsverplichting(en) voldoen. 

* '''Prijsvergelijking''' is de eigen verantwoordelijkheid. Als u na uw aankoop nog een andere aanbieder vindt waar hetzelfde product aanmerkelijk goedkoper is, is dat pech gehad. U heeft geen poot om op te staan als u bij uw eigen winkelier verhaal gaat halen, eigen schuld dikke bult. Vooral bij grote aankopen, zoals een wasmachine of een boormachine, is het daarom zaak zelf grondig onderzoek te doen naar prijzen bij verschillende winkels, vóórdat u een bestelling plaatst (in een fysieke winkel of een webwinkel).
* '''Etiketten''' op producten lezen.
* '''Keurmerken''': onderzoek wat ze betekenen en wat er precies is gekeurd. Iedereen kan wel een logo met een leuke naam verzinnen die lijken alsof het tezamen een keurmerk is. Daarom hoeft het nog niet zo te zijn.
* Lees de '''leveringsvoorwaarden''' (de kleine lettertjes) vóórdat u een bestelling doet.
* Een koop is gesloten als u dat mondeling of schriftelijk hebt afgesproken, bijvoorbeeld door het bevestigen van een online bestelling, af te rekenen aan de kassa in een winkel, handtekeningen van beide partijen te zetten onder een koop- of leveringsovereenkomst of een telefonische afspraak te hebben gemaakt met een klusjesman. Daarna kunt u er in principe niet meer onderuit (tenzij de verkoper coulant is of er sprake is van colportage, zie hieronder). Leg daarom naast de prijs en specificaties ook de levertijd altijd schriftelijk vast, zeker als dat belangrijk is (bijvoorbeeld voor een trouwjurk).
* Lees voordat u een '''handtekening''' zet, altijd de tekst waarvoor u tekent. Achteraf is die tekst altijd geldend, ook al denkt u dat er iets anders is afgesproken. Als u iets niet begrijpt: schaam u niet en vraag het, al moet de hele tekst zin voor zin worden doorgenomen. Zorg dat ook de punten die u belangrijk vindt in zo'n overeenkomst er in staan, zoals de levertijd, de aflevering (in de gang of op bijvoorbeeld de zolder).
* Als consumenten van '''garantie''' gebruik willen maken, moeten ze zich aan de gebruiksaanwijzing houden, het product niet verkeerd gebruiken en andere voorwaarden van de leverancier naleven.

=== Rechten van consumenten ===
* Recht op een deugdelijk product of dienst, zoals u mocht verwachten te krijgen.
* Recht op ruilen, retourneren, geld terug: zie [https://www.consumentenbond.nl/juridisch-advies/rechten-bij-aankoop/spijt-van-je-aankoop-of-bestelling ''Spijt van uw aankoop'' door Consumentenbond]. In het algemeen: als u online, telefonisch, aan de deur of tijdens verkoopdemonstraties iets koopt of bestelt, zijn er meer rechten voor consumenten dan in een winkel. In een winkel mag u alleen ruilen of geld terug krijgen als dat bij de koop is afgesproken of als dat duidelijk in de winkel staat aangegeven. NB &quot;Ruilen&quot; is niet hetzelfde als &quot;geld terug krijgen&quot;: het kan zijn dat een winkelier in bijzondere gevallen wel bereid is te ruilen (bijvoorbeeld als het om een ondeugdelijk product blijkt te gaan), maar niet het geld terug wil geven. Zie ook:
** Colportage en koop van niet-bederfelijke goederen niet in een echte winkel: zie [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bescherming-van-consumenten/vraag-en-antwoord/wat-zijn-mijn-rechten-bij-verkoop-aan-huis-colportage ''Colportage'' van Rijksoverheid].

=== Verplichtingen van leveranciers ===
De verkoper of leverancier is verplicht om een product of dienst te leveren die deugdelijk is en de bepalingen in een contract/overeenkomst of leveringsvoorwaarden na te leven.

=== Waarschuwingen ===
* Vooruit betalen: risico van faillissement, garantiefondsen (reizen, bouwen, keukenspecialisten) en risico op malversatie/oplichting en wat ertegen te doen.
* Over de betrouwbaarheid van webwinkels en tweede-hands websites als Marktplaats: ....
* Ruilen: mag dat altijd?
* Diensten, zoals reparaties, ramen wassen en tuin opknappen: in de werkplaats/aan huis, maak goede afspraken over prijs en werkzaamheden en leg die (gedetialleerd) schriftelijk vast, ook als er spoed bij is, zoals bij een verstopte afvoer; vraag een schriftelijke offerte voor grote klussen, maar let op: die zijn vaak beperkt geldig dus reageer op tijd; let ook op deskundigheid, raadpleeg reviews
* Garantie: hoe lang krijg je garantie (ook als de leverancier veel korter biedt) en waarop precies? 
* Hoe haal je je recht, waar kun je terecht? 
1) Probeer er mondeling met de leverancier uit te komen. Als dat niet lukt:
2) Dien schriftelijk een klacht in bij uw leverancier met een brief, eventueel aangetekend. Geef de leverancier een redelijke termijn om de klacht op te lossen. Als de klacht niet binnen de termijn wordt opgelost:
3) Zoek contact met een [https://www.rijksoverheid.nl/contact/contactgids/de-geschillencommissie geschillencommissie].
* Honden, katten en andere huisdiere: dierenbezitters zijn te allen tijde verantwoordelijk voor hun huisdieren, en dus ook aansprakelijk als die dieren schade aanrichten, fietsers ten val brengen, mensen of andere dieren aanvallen, bijten, etc.. Zie o.a. https://wetboekplus.nl/burgerlijk-wetboek-boek-6-artikel-179-aansprakelijkheid-voor-dieren/ en https://www.minderhondenbeten.nl/wetgeving/aansprakelijkheid/
* Een huis kopen + verplichtingen van huiseigenaren
* Een schoonmaakster, klusjesman of andere dienstverlener inschakelen.
* Meer over juridische zaken voor burgers:
** https://www.justitia.nl/, o.a. over consumentenrecht, huurrecht en burenrecht
** https://www.consuwijzer.nl/ Praktisch advies voor consumenten van de [https://www.acm.nl/nl ACM] (Autoriteit Consument en Markt in Nederland)
** Diverse [[w:nl:Consumentenprogramma|tv-programma's]]

== Huurrecht ==


== Burenrecht ==


== Gemeentelijke verordeningen ==
* Bepalingen over bomen planten, schuttingen, e.d.
* Bepalingen over stille uren, burengerucht.
* Bepalingen over sneeuw ruimen op het troittoir voor het huis en het pad naar het huis.</text>
      <sha1>ps99ey2i3y7fuu4ms8y7dloscl9bnxl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Hygiëne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43675</id>
    <revision>
      <id>390310</id>
      <parentid>390306</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T13:43:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Schoonmaakmiddelen */ Meng geen schoonmaakmiddelen</comment>
      <origin>390310</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21857" sha1="r2v2objd5btmm84f2izfjqbh85sjos1" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>r2v2objd5btmm84f2izfjqbh85sjos1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390313</id>
      <parentid>390310</parentid>
      <timestamp>2024-11-29T15:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Stoffen */</comment>
      <origin>390313</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21873" sha1="7kr675v2nuf8ddv3aow9zhiqte0q3oy" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog lang niet af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van schoonmaken/hygiëne kan hieraan bijdragen!'''
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]].

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: 
* Sportschoenen:
* Schaatsen: na gebruik schoonmaken, de ijzers in het vet/de olie zetten en goed drogen

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk. Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel.

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>7kr675v2nuf8ddv3aow9zhiqte0q3oy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390317</id>
      <parentid>390313</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Diverse</comment>
      <origin>390317</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23005" sha1="ft77b3jzgn6cd7pj0jn1a30p3mg09hg" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schonen onderhouden'' van Ambacht Nederland].
* Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, Marktplaats, papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==</text>
      <sha1>ft77b3jzgn6cd7pj0jn1a30p3mg09hg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390318</id>
      <parentid>390317</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Disclaimer</comment>
      <origin>390318</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23555" sha1="77o4denfo5rbsx0gytcxul05qb8y8t4" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schonen onderhouden'' van Ambacht Nederland].
* Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, Marktplaats, papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>77o4denfo5rbsx0gytcxul05qb8y8t4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390321</id>
      <parentid>390318</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T05:44:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Schoonmaakmethoden */ Vlekken</comment>
      <origin>390321</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23646" sha1="8y02rmp22sefssso7fd9nhc2ged6f5m" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schonen onderhouden'' van Ambacht Nederland].
* Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, Marktplaats, papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>8y02rmp22sefssso7fd9nhc2ged6f5m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390323</id>
      <parentid>390321</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T06:56:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kasten */ Link</comment>
      <origin>390323</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23682" sha1="tpfxh5yuo1p55g81ldd7ogri65szaeh" xml:space="preserve">[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schonen onderhouden'' van Ambacht Nederland].
* Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>tpfxh5yuo1p55g81ldd7ogri65szaeh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390335</id>
      <parentid>390323</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:24:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390335</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23697" sha1="4hxwwod14j17t9j5st2k8zltv1b2uv9" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakmiddelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep/allesreiniger, schoonmaakazijn, soda, spiritus, WC-reiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). 
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje azijn, scheutje spiritus of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de WC betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de WC: WC-reiniger, WC-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de WC als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|WC schoonmaken, met WC-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schonen onderhouden'' van Ambacht Nederland].
* Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval worden opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Wat na een reparatie nog gebruikt kan worden: (laten) repareren.
* Wat nog herbruikt kan worden: verkopen of weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel).
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, WC of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>4hxwwod14j17t9j5st2k8zltv1b2uv9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Technische klussen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43677</id>
    <revision>
      <id>390338</id>
      <parentid>390294</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T09:29:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>{{Huishouden}}</comment>
      <origin>390338</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5266" sha1="fssfg2cvkhp62sjx04brofwmwj38huz" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Noto Emoji v2.034 1f6e0.svg|300px|Technisch gereedschap]]&lt;br&gt;
'''Technisch gereedschap'''&lt;br&gt;


{| class=&quot;wikitable&quot; ; style=&quot;background-color: yellow;&quot;
|-
| '''Dit hoofdstuk is nog niet helemaal af. &lt;br&gt;
Iedereen met verstand van technische klussen kan hieraan bijdragen!'''
|}

Bij '''technische klussen''' gaat het om klussen in en om het huis die ambachtelijk van aard zijn en waarbij in de regel technisch inzicht nodig is, zoals timmeren, zagen, boren, metselen, schilderen, loodgieterswerk, elektricienswerk en behangen.

Het Wikibook [[Handige Harry]] is het hoofdwerk over dit onderwerp. Hier alleen enkele tips voor beginners.

== Benodigdheden ==
'''Basis-gereedschap''': hamer, goede boormachine, schroevendraaiers in verschillende maten (klein-middel) en soorten (gewone + kruisschroevendraaier), waterpas, nijptang of andere tang, moersleutels of Engelse sleutel, priem, duimstok en/of rolmaat, spijkers, schroeven en pluggen in verschillende maten, stanley-mes, schuurpapier.

'''Opbergen'''&lt;br&gt;
* Gereedschap kan worden opgeborgen in een gereedschapskist of hangend aan een gereedschapsrek/-wand.
* Voor spijkers, schroeven, pluggen en soortgelijke bestaan handige opbergboxen met vakjes of laadjes.

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Caisse à outils avec petit outillage.JPG|Gereedschapskist
Werkzeugwand.jpg|Gereedschapswand
Orange screw box - 37 x 28 cm - A.jpg|Opbergbox met vakjes voor spijkers, schroeven, e.d.
&lt;/gallery&gt;

== Organisatie ==
'''Wie doet wat?'''
* De eigenaar van een ''koophuis'', dat geen onderdeel is van een appartementencomplex, is zelf verantwoordelijk voor alle reparaties en onderhoud.
* De taakverdeling tussen een ''huurder en verhuurder'': zie [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/woning-huren/vraag-en-antwoord/welke-kosten-zijn-voor-de-huurder-en-welke-voor-de-verhuurder ''Overzicht'' van de Rijksoverheid (Nederlands recht)]. Sommige verhuurders bieden aan om ook diverse klussen uit te voeren die in principe voor rekening van de huurder komen, zie uw huurcontract of de website van de verhuurder.
* De taakverdeling bij een ''appartementencomplex'' met koopflats lijkt op die van huurder-verhuurder, maar dan is de [[w:nl:Vereniging van eigenaars|VvE]] de verantwoordelijke in plaats van de verhuurder. In het algemeen geldt dat de VvE verantwoordelijk is voor het onderhoud en herstel van de gemeenschappelijke delen van het gebouw, zoals het dak, de gevel, hal, lift, trappenhuis, galerijen, gemeenschappelijke gangen, de fundering en het leidingwerk dat door meerdere appartementen loopt. Voor details: lees de reglementen van de betreffende VvE. 

'''Klussenlijst'''&lt;br&gt;
Maak een klussenlijst. Loop één maal per jaar door het huis en noteer alle klussen die gedaan moeten worden, van behangen en schilderen tot reparaties en meubels vervangen. Zet de klussen in volgorde van prioriteit. En elke keer als iemand in huis iets constateert dat gerepareerd of vervangen moet worden: repareer of vervang het direct of zet het op de klussenlijst. 

Doe urgente klussen direct, plan andere klussen in, in volorde van prioriteit. Inplannen wil zeggen: bepaal een tijdstip, wie de klus gaat uitvoeren en welke materialen nodig zijn. Zorg dat de materialen aanwezig zijn vóórdat de klus wordt uitgevoerd. 

Laat een vakman komen voor klussen die u niet zelf kunt doen, waaronder moeilijke en gevaarlijke klussen.

Neem het onderwerp &quot;Klussen&quot; ook op in de week- of maandplanning. En zorg dat ook de kinderen daarbij helpen en zo de benodigde vaardigheden verwerven.

== Woningonderhoud ==
* Verwarming bijvullen en ontluchten: één keer per jaar.
* Onderhoud verwarmingsketel: elke 1 à 2 jaar (Let op: dit mag alleen een vakman doen, u mag het niet zelf doen).
* Vervanging verwarmingsketel: na 12 à 15 jaar.
* Buitenschilderwerk: elke 7 à 10 jaar. 
* Binnenschilderwerk, behangen, gordijnen, vloerbedekking en keuken vernieuwen: wanneer u vindt dat het nodig is.
* Reparaties uitvoeren: wanneer dat nodig is.

== Tips per soort klus ==
[[File:Plopper.jpg|thumb|140px|Plopper voor een ontstopte afvoer]]
* Wees voorzichtig met '''elektriciteit'''. Als je met een apparaat aan de slag gaat: trek de stekker uit het stopcontact. Voor grotere klussen: zet de stroom uit: zoek op welke stop hoort bij de ruimte waarin je aan de slag gaat, en zet die stop uit. Wanneer je een automatische stoppen hebt, kun je de stop gewoon met de schakelaar uitschakelen. Wanneer je schroefstoppen hebt, kun je de stop er uit draaien.&lt;ref&gt;https://elektriciens-utrecht.nl/hoe-schakel-stroom-woning&lt;/ref&gt; Zet de stroom na de klus weer aan. Als er dan kortsluiting ontstaat, heb je de klus niet goed uitgevoerd. 
* '''Verstopte afvoer''': strooi een beetje soda in de afvoer en spoel na met heet/kokend water. Als dat niet voldoende helpt: doe het een tweede keer en/of gebruik een plopper. Als dat ook niet helpt: gebruik een milieuvriendelijke ontstopper. 
** Wasbak ontstoppen: zie [[Handige Harry/Wasbak ontstoppen|Wasbak ontstoppen]] in het Wikibook [[Handige Harry]].

== Meer externe bronnen ==
'''Video's over klussen:'''
* [https://www.youtube.com/channel/UCsDNqI3D4bZPVB98fSDFC3g Klussen met Henk]
* T[https://www.youtube.com/user/timmermankoos immerman Koos]

== Gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>fssfg2cvkhp62sjx04brofwmwj38huz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Overleg:Huishouden</title>
    <ns>1</ns>
    <id>43678</id>
    <revision>
      <id>390324</id>
      <timestamp>2024-11-30T07:04:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Nieuw kopje aangemaakt: /* Externe links */</comment>
      <origin>390324</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="620" sha1="63o1way4d4bsn2n5p3tllonf6b7glc3" xml:space="preserve">== Externe links ==

Dit Wikibook bevat meer links naar externe websites in de tekst dan gebruikelijk. Redenen:
# Ik heb niet voldoende verstand van alle aspecten van huishouden om zelf steeds geschikte teksten te schrijven. Daarom heb ik gezocht naar betrouwbare websites die op een bepaald gebied wel goede instructies en suggesties lijken te geven. 
# Overschrijven van die teksten zou neerkomen op plagiaat.
# Nu is ook duidelijk waar de verantwoordelijkheid van dergelijke instructies en suggesties liggen: bij die websites.
[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 30 nov 2024 08:04 (CET)</text>
      <sha1>63o1way4d4bsn2n5p3tllonf6b7glc3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sjabloon:Huishouden</title>
    <ns>10</ns>
    <id>43679</id>
    <revision>
      <id>390327</id>
      <timestamp>2024-11-30T09:19:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Boeksjabloon |style=&quot;font-size: 85%;&quot; align=left |naam cursus = &lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt;[[Huishouden]]&lt;/span&gt; |inhoud = &lt;div style=&quot;font-size:small;&quot;&gt; #[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]] #[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]] #[[Huishouden/Economie|Economie]] ##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]] ##[[Huishouden/Financiën|Financiën]] ##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]] #[[Huishouden/Voeding|Voeding]] #Huishouden/Hygiëne|H…'</comment>
      <origin>390327</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="824" sha1="5bi3ec0h573kruq8ikqevgwvoqumpto" xml:space="preserve">{{Boeksjabloon
|style=&quot;font-size: 85%;&quot; align=left
|naam cursus = &lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt;[[Huishouden]]&lt;/span&gt;
|inhoud =
&lt;div style=&quot;font-size:small;&quot;&gt;
#[[Huishouden/Inleiding|Inleiding]]
#[[Huishouden/Huisinrichting|Huisinrichting]]
#[[Huishouden/Economie|Economie]]
##[[Huishouden/Organisatie|Organisatie]]
##[[Huishouden/Financiën|Financiën]]
##[[Huishouden/Energiebesparing|Energiebesparing]]
#[[Huishouden/Voeding|Voeding]]
#[[Huishouden/Hygiëne|Hygiëne]]
##[[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]]
#[[Huishouden/Textiel|Textiel]]
#[[Huishouden/Technische klussen|Technische klussen]]
#[[Huishouden/Tuin|Tuin]]
#[[Huishouden/Juridische zaken|Juridische zaken]]
#[[Huishouden/Gastvrijheid|Gastvrijheid]]
#[[Huishouden/Index|Index]]
&lt;/div&gt;
}}&lt;noinclude&gt;[[Categorie:Sjablonen voor een bepaald boek]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5bi3ec0h573kruq8ikqevgwvoqumpto</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Infobox/Huishouden</title>
    <ns>4</ns>
    <id>43680</id>
    <revision>
      <id>390344</id>
      <timestamp>2024-11-30T10:17:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Nieuwe pagina aangemaakt met '&lt;!--             [Titel van het boek]       --&gt;{{Infobox|titel  = {{SUBPAGENAME}} &lt;!--[Kies: 00%, 25%, 50%, 75% of 100%]      --&gt;| voortgang      = 75 &lt;!--                   [Revisiedatum]       --&gt;| datum          = 30-11-24 &lt;!--                    [Boekenplank]       --&gt;| boekenplank    = Huishoudkunde &lt;!-- [Naslag, Instructie, Hobby, Handboek]  --&gt;| type boek      = Instructie &lt;!--             [laag, middel, hoog]       --&gt;| activiteit     = Middel &lt;!--…'</comment>
      <origin>390344</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2649" sha1="bqvcwdvouvmj3f6mxpw9lavinl9lutc" xml:space="preserve">&lt;!--             [Titel van het boek]       --&gt;{{Infobox|titel  = {{SUBPAGENAME}}
&lt;!--[Kies: 00%, 25%, 50%, 75% of 100%]      --&gt;| voortgang      = 75
&lt;!--                   [Revisiedatum]       --&gt;| datum          = 30-11-24
&lt;!--                    [Boekenplank]       --&gt;| boekenplank    = Huishoudkunde
&lt;!-- [Naslag, Instructie, Hobby, Handboek]  --&gt;| type boek      = Instructie
&lt;!--             [laag, middel, hoog]       --&gt;| activiteit     = Middel
&lt;!--     [Datum eerste edit] DD-MM-YY       --&gt;| startdatum     = 13-10-24
&lt;!-- [zonder &quot;Gebruiker:&quot;] Naam/Nick        --&gt;| redacteur      = JopkeB
&lt;!--[[Gebruiker:Auteur 1|Auteur 1]]...      --&gt;| auteurs        = [[Gebruiker:JopkeB]]
&lt;!--             [korte beschrijving]       --&gt;| beschrijving   = Tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding
&lt;!--   [info over boek, geen inhoud]        --&gt;| opmerkingen    = 
&lt;!-- [Doelstellingen, * voor elk punt]      --&gt;| doelstelling   = Praktisch boek om de fijne kneepjes van het huishouden te leren
&lt;!--                        [Bronnen]       --&gt;| bronnen        = Diverse
&lt;!--    [VWO, HBO, WO, Junior, etc  ]       --&gt;| niveau         = Havo
&lt;!--[benodigde voorkennis, * voor elk punt] --&gt;| voorkennis     = Algemene ontwikkeling
&lt;!--[Uitstapniveau - * voor elk punt]       --&gt;| uitstapniveau  = 
&lt;!--  [Links naar niet-inhoud-hfdstn]       --&gt;| infolinks      = 
&lt;!--    [laatste controle] DD-MM-YYYY       --&gt;| laatstecontrole= 30-11-2024
&lt;!--  [laatste toevoeging] DD-MM-YYYY       --&gt;| toevoeging     = 
&lt;!--                  [[Boek 1]], etc       --&gt;| gerelateerd    = 
&lt;!--                  [projectpagina]       --&gt;| projectpagina  = [[Overleg:{{SUBPAGENAME}}]]
&lt;!--                       [licentie]       --&gt;| licentie       = CC-BY-SA
&lt;!--  [Kleine afbeelding (&lt; 100x100)]       --&gt;| thumb          = 
&lt;!-- [Grote afbeelding als een cover]       --&gt;| afbeelding     = 
&lt;!--[autom. als boek en titel gelijk]       --&gt;| PDF            = 
&lt;!--                                        --&gt;| PDFcommentaar  = 
&lt;!-- [autom. voor &quot;Boek/Printversie&quot;]       --&gt;| printversie    = 
&lt;!--                                        --&gt;| printcommentaar= 
&lt;!--               [of leeg laten] ja       --&gt;| BvdM           = 
&lt;!--            [of leeg laten] maand       --&gt;| BvdMmaand      = 
&lt;!--             [of leeg laten] YYYY       --&gt;| BotMjaar       = 
&lt;!--           [departement invullen]       --&gt;| departement    = 
&lt;!--                                        --&gt;| categorie      = Huishoudkunde
&lt;!--                                        --&gt;| categorie twee = 
&lt;!--                  [WSBN invullen]       --&gt;| WSBN           = 
}}</text>
      <sha1>bqvcwdvouvmj3f6mxpw9lavinl9lutc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390345</id>
      <parentid>390344</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T10:22:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>WSBN</comment>
      <origin>390345</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2663" sha1="nq4o6p5myp4iye34gw1a13qfodmlfu2" xml:space="preserve">&lt;!--             [Titel van het boek]       --&gt;{{Infobox|titel  = {{SUBPAGENAME}}
&lt;!--[Kies: 00%, 25%, 50%, 75% of 100%]      --&gt;| voortgang      = 75
&lt;!--                   [Revisiedatum]       --&gt;| datum          = 30-11-24
&lt;!--                    [Boekenplank]       --&gt;| boekenplank    = Huishoudkunde
&lt;!-- [Naslag, Instructie, Hobby, Handboek]  --&gt;| type boek      = Instructie
&lt;!--             [laag, middel, hoog]       --&gt;| activiteit     = Middel
&lt;!--     [Datum eerste edit] DD-MM-YY       --&gt;| startdatum     = 13-10-24
&lt;!-- [zonder &quot;Gebruiker:&quot;] Naam/Nick        --&gt;| redacteur      = JopkeB
&lt;!--[[Gebruiker:Auteur 1|Auteur 1]]...      --&gt;| auteurs        = [[Gebruiker:JopkeB]]
&lt;!--             [korte beschrijving]       --&gt;| beschrijving   = Tips voor het goed laten reilen en zeilen van een huishouding
&lt;!--   [info over boek, geen inhoud]        --&gt;| opmerkingen    = 
&lt;!-- [Doelstellingen, * voor elk punt]      --&gt;| doelstelling   = Praktisch boek om de fijne kneepjes van het huishouden te leren
&lt;!--                        [Bronnen]       --&gt;| bronnen        = Diverse
&lt;!--    [VWO, HBO, WO, Junior, etc  ]       --&gt;| niveau         = Havo
&lt;!--[benodigde voorkennis, * voor elk punt] --&gt;| voorkennis     = Algemene ontwikkeling
&lt;!--[Uitstapniveau - * voor elk punt]       --&gt;| uitstapniveau  = 
&lt;!--  [Links naar niet-inhoud-hfdstn]       --&gt;| infolinks      = 
&lt;!--    [laatste controle] DD-MM-YYYY       --&gt;| laatstecontrole= 30-11-2024
&lt;!--  [laatste toevoeging] DD-MM-YYYY       --&gt;| toevoeging     = 
&lt;!--                  [[Boek 1]], etc       --&gt;| gerelateerd    = 
&lt;!--                  [projectpagina]       --&gt;| projectpagina  = [[Overleg:{{SUBPAGENAME}}]]
&lt;!--                       [licentie]       --&gt;| licentie       = CC-BY-SA
&lt;!--  [Kleine afbeelding (&lt; 100x100)]       --&gt;| thumb          = 
&lt;!-- [Grote afbeelding als een cover]       --&gt;| afbeelding     = 
&lt;!--[autom. als boek en titel gelijk]       --&gt;| PDF            = 
&lt;!--                                        --&gt;| PDFcommentaar  = 
&lt;!-- [autom. voor &quot;Boek/Printversie&quot;]       --&gt;| printversie    = 
&lt;!--                                        --&gt;| printcommentaar= 
&lt;!--               [of leeg laten] ja       --&gt;| BvdM           = 
&lt;!--            [of leeg laten] maand       --&gt;| BvdMmaand      = 
&lt;!--             [of leeg laten] YYYY       --&gt;| BotMjaar       = 
&lt;!--           [departement invullen]       --&gt;| departement    = 
&lt;!--                                        --&gt;| categorie      = Huishoudkunde
&lt;!--                                        --&gt;| categorie twee = 
&lt;!--                  [WSBN invullen]       --&gt;| WSBN           = nl-2-6-0-00002
}}</text>
      <sha1>nq4o6p5myp4iye34gw1a13qfodmlfu2</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>