Overleg:Energietransitie

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikibooks</sitename>
    <dbname>nlwikibooks</dbname>
    <base>https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikibooks</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikibooks</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Transwiki</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg transwiki</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Wikijunior</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg Wikijunior</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Overleg:Energietransitie</title>
    <ns>1</ns>
    <id>43621</id>
    <revision>
      <id>390522</id>
      <parentid>389763</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T08:05:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mattias.Campe</username>
        <id>572</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bij welk Wikibook hoort dit artikel? */ Reactie</comment>
      <origin>390522</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1207" sha1="g9vfr09pp4ryjiv0k5vvpp9al7gtg0u" xml:space="preserve">== Bij welk Wikibook hoort dit artikel? ==

Hoe is dit (onderdeel van) een Wikibook? Of: Van welk Wikibook is dit (hoofdstuk?) een onderdeel? Welke andere onderdelen/artikelen maken er deel van uit? Het lijkt er nu op dat dit artikel alleenstaand is, zonder categorie, zonder inhoudsopgave, niet vindbaar op de hoofdpagina. Hoe is dit artikel überhaupt vindbaar? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 12 okt 2024 12:33 (CEST)

Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] Zou u alstublieft kunnen reageren op deze vragen? --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 5 nov 2024 07:50 (CET)

:@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], mijn excuses voor de late reactie. Om het beter vindbaar te maken kan het op de hoofdpagina bv. bij '6. Samenleving' en dan '66. Ecologie'? Hoe bedoel je dat er geen inhoudsopgave is? Die is er toch aan de linkerkant? Als ik een bepaald thema zoek op Wikibooks, dan gebruik ik eigenlijk de zoekknop bovenaan of een 'thema site:nl.wikibooks.org' op Google. Maar alles wat het beter vindbaar maakt, is een stap vooruit. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 09:05 (CET)</text>
      <sha1>g9vfr09pp4ryjiv0k5vvpp9al7gtg0u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Energiebesparing</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43628</id>
    <revision>
      <id>390524</id>
      <parentid>390469</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T10:35:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wonen en huishouden */ Zelf hooikist maken</comment>
      <origin>390524</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15795" sha1="2b7rtupmwy6jckpysgxgmmvoxc5b2mw" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Gebruik de waakvlam van het gasfornuis niet, steek pitten aan met een lucifer.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]); dit zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd, garen in een hooikist vereist wel een langere gaartijd. Een hooikist kan zelf worden gemaakt van een doos of kist van de juiste grootte en drapeer daarin een oude wollen deken of slaapzak of een gedeelte daarvan; zorg ook voor een goed isolerend deksel.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel, op lagere temperaturen.
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Doe zo min mogelijk lampen aan. 
### Doe lampen uit als u de ruimte verlaat.
### Enkele schemerlampen door de kamer heen is gezellig, maar één lamp aan die de hele ruimte verlicht kost minder energie. 
### Vraag u af of er bij de voordeur altijd een lampje moet branden als het donker is. Of is het voldoende als zo'n lamp even wordt aangezet als er wordt aangebeld? Of kan er een systeem worden geïnstalleerd dat zo'n lamp alleen aan gaat als er beweging is?
### Moet de kerstverlichting al een maand (of langer) vóór Kerst worden opgehangen en per se elke avond worden aangestoken, of zelfs de hele dag aanblijven, zelfs als u niet thuis bent? 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
### Vermijd allerlei energieverslindende extra's zoals in een 
#### koelkast: een ijsblokjesapparaat en een snelvriesvak
#### oven: zelfreinigende oven, dit gemak  kost veel energie. Maak liever regelmatig zelf de oven schoon. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen en dan nog verder afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt. Minder spullen betekent uiteindelijk ook minder afval, wat ook beter is voor het energiegebruik van afvalbedrijven en voor het milieu.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, en ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe, wol en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden met hooguit een rugzak als bagage.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen per fiets, benewagen, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>2b7rtupmwy6jckpysgxgmmvoxc5b2mw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390525</id>
      <parentid>390524</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T10:55:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wonen en huishouden */ vervolg hooikist</comment>
      <origin>390525</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16113" sha1="kq3fnky5rnrtzc7lriqy6y1xckr6je6" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Gebruik de waakvlam van het gasfornuis niet, steek pitten aan met een lucifer.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]). Een hogedrukpan zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd en dus minder energiegebruik. Bij garen in een hooikist moet de pan met het gerecht eerst goed op temperatuur worden gebracht en zo'n vijf minuten koken. Zet direct daarna de goed afgesloten pan in een hooikist en laat het gerecht zo'n 8 à 12 uur laten garen, afhankelijk van het gerecht en de plaats van de hooikist (in een koude ruimte langer dan in een warme). Een hooikist kan zelf worden gemaakt van een doos of kist van de juiste grootte; drapeer daarin een oude wollen deken of slaapzak of een gedeelte daarvan; zorg ook voor een goed isolerend deksel.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel, op lagere temperaturen.
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Doe zo min mogelijk lampen aan. 
### Doe lampen uit als u de ruimte verlaat.
### Enkele schemerlampen door de kamer heen is gezellig, maar één lamp aan die de hele ruimte verlicht kost minder energie. 
### Vraag u af of er bij de voordeur altijd een lampje moet branden als het donker is. Of is het voldoende als zo'n lamp even wordt aangezet als er wordt aangebeld? Of kan er een systeem worden geïnstalleerd dat zo'n lamp alleen aan gaat als er beweging is?
### Moet de kerstverlichting al een maand (of langer) vóór Kerst worden opgehangen en per se elke avond worden aangestoken, of zelfs de hele dag aanblijven, zelfs als u niet thuis bent? 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
### Vermijd allerlei energieverslindende extra's zoals in een 
#### koelkast: een ijsblokjesapparaat en een snelvriesvak
#### oven: zelfreinigende oven, dit gemak  kost veel energie. Maak liever regelmatig zelf de oven schoon. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen en dan nog verder afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt. Minder spullen betekent uiteindelijk ook minder afval, wat ook beter is voor het energiegebruik van afvalbedrijven en voor het milieu.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, en ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe, wol en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden met hooguit een rugzak als bagage.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen per fiets, benewagen, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>kq3fnky5rnrtzc7lriqy6y1xckr6je6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Textiel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43660</id>
    <revision>
      <id>390523</id>
      <parentid>390470</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T09:51:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afdanken */ korte broek</comment>
      <origin>390523</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24433" sha1="8wz59ewj76tq7xymg98tcqcm16que4w" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. Er bestaan talloze instructiefilmpjes voor het goed opvouwen van was, een goed startpunt is wellicht [https://www.youtube.com/channel/UCpjTrF7bXUNQXdmcVy2BzKA/videos ZIJ blog]. Of zoek anders met ''was opvouwen'' gevolgd door een Nederlandse term van een stuk wasgoed, of ''folding tutorial'' gevolgd door de Engelse term voor het kledingstuk of ander stuk textiel, bijvoorbeeld [https://www.youtube.com/watch?v=124L94hoBQg 6 ways to  fold socks], die na afloop moeiteloos overgaat in andere filmpjes over was opvouwen.
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.
* Berg elk half jaar de kleren op die je het komend half jaar niet zult dragen: zomerkleding omstreeks oktober en winterkleding omstreeks mei. Na dat half jaar haal je ze weer tevoorschijn en wissel je. Zo houd je overzicht en raakt de kledingkast niet overvol. Dat tijdelijk opbergen kan waar je maar plaats hebt: zoals op de bovenste planken van een kast of op zolder in een zak, doos of kast.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Draai alleen een wasprogramma met voorwas als de was zeer vuil is, anders is alleen het hoofdprogramma voldoende. Dat scheelt water, elektriciteit en wasmiddel. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. Zie de [https://www.vanafhier.nl/duurzame-keuzes/wasmiddelgids Wasmiddelengids van ASN] voor duurzame wasmiddelen. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. 

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken met gedestilleerd water (niet met leidingwater), kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. &lt;br&gt;
Zorg ook voor wat vertier, bijvoorbeeld een radio of een koptelefoon/oortjes met muziek of een podcast. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. Zie [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/wasbehandeling/opvouwen-hoe-doe-ik-het-juist/ Opvouwen door VVT] voor instructies.
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een broek met versleten knieën kan worden vermaakt tot een korte broek. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Van een handdoek kunnen van de goede stukken washandjes worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen. Oude lakens zijn vaak handig bij het schilderen in huis of om spullen af te dekken bij stoffige klussen. Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>8wz59ewj76tq7xymg98tcqcm16que4w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Hygiëne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43675</id>
    <revision>
      <id>390526</id>
      <parentid>390510</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T11:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afvalbeheer */ Hergebruik</comment>
      <origin>390526</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27191" sha1="73aj6lm3mkr2oc1wov3u537o6wazz7z" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
** Gebruik bij het tandpoetsen een glas of een bekertje. 
** Was niet af en spoel de vaat niet voor onder een lopende kraan, gebruik een afwasteil daarvoor.
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat wasmachines en afwasmachines alleen draaien als ze volgeladen zijn. 
* Sproei de tuin zo min mogelijk. Zorg voor planten die goed tegen een beetje droogte kunnen. 
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakartikelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep, schoonmaakazijn, soda, toiletreiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). Andere schoonmaakmiddelen belasten het milieu meer.  
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje schoonmaakazijn of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de wc betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de wc: toiletreiniger, wc-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de wc als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|wc schoonmaken, met wc-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Schoenen:
** Natte schoenen: Met een doek aan de bovenkant droogwrijven. Vervolgens (op kamertemperatuur!) opvullen met kranten, keukenpapier of oude lappen om de binnenkant droog te krijgen. Als het vocht in het papier of de lap is getrokken maar de schoenen nog niet droog zijn: herhalen met droog papier of lappen. '''Niet''' doen: bij of op de verwarming zetten, in de droger of met een föhn droogblazen.
** Te gladde zolen: met schuurpapier bewerken.
** Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schoenen onderhouden'' van Ambacht Nederland] (inclusief schoenen poetsen).
** Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval wordt opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Allereerst: hoe minder spullen er het huis ingaan, hoe minder afval er zal zijn. Vraag u dus altijd af als u wat koopt (of krijgt): is het wel echt nodig? Selecteer streng aan de poort. 
* Als iets in de huidige staat niet meer bruikbaar is: kan het worden gerepareerd? Zo ja: (laten) repareren. 
* Kan het nog herbruikt worden? Zo ja: zelf hergebruiken, verkopen, weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel) of ruilen (bijvoorbeeld op [[w:nl:Ruilhandel#Ruilbeurs|ruilbeurzen]]). Er kan veel zelf hergebruikt worden, enkele voorbeelden:
** ''Bakjes'' van de Chinees en andere restaurants, van schepijs en ander diepgevroren voedsel, groot en klein, kunnen worden hergebruikt als koelkastdozen, lunchbox, pennenbakje, voor het bewaren van spijkers, schroeven en pluggen, kraaltjes, fournituren (naaigerei) en veel ander kleine spul. Ze kunnen eventueel etiketten krijgen om te weten wat er in zit.[[File:Empty tin can2009-01-19.jpg|thumb|120px|Leeg cylindrisch conservenblik]]
** Lege en schone cilindrische ''blikken'' (zoals van soep en bonen) kunnen dienen als maatbeker voor een halve of een hele liter, afhankelijk van de indhoud. Zorg wel dat scherpe randjes zijn weggevijld. Zet met een watervaste stift erop hoeveel er in gaat (halve of hele liter of een andere maat).
** Van een oude ''deken'' kan een [[w:nl:Poncho|poncho]] worden gemaakt: Knip van het goede gedeelte van de deken een lap van 1,5 x 1,5 meter. Knip in het midden een gat voor het hoofd. Werk alle randen netjes af met een bandje of trek draden uit voor een rand met franje. Oude dekens zijn ook prima om achter de hand te hebben bij een inzamelingsactie voor het Rode Kruis en/of een rampgebied, of als u zelf plotseling gevraagd wordt slapers te herbergen. Zorg in alle gevallen dat de dekens schoon zijn.
** Van een ''deodorantroller'' kan de rollerkap voorzichtig worden verwijderd door een mesje eronder te steken. Maak het flesje schoon. Daarna kan het flesje worden gevuld met bijvoorbeeld zonnebrandmiddel (voor smeren zonder vette handen), kinderverf of water (voor bijvoorbeeld het bevochtigen van postzegels) en kan de rollerkap terug geplaatst worden. 
** Een ''douchegordijn'' kan nog dienst doen als autoruitbeschermer bij vrieskou of als afdekscherm van tuinmeubelen bij plotselinge regenbuien.
** Een lege ''flacon'' (van bijvoorbeeld afwasmiddel of shampoo) die goed is schoongemaakt, kan hergebruikt worden als trechter (bovenste deel) of als knijpfles met water (voor bijvoorbeeld schoonmaakkarweitjes, in de auto voor de voorruit en voor zomerse waterpret). 
** Meer tips: 
*** ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X.
*** [https://groengezin.nu/meer-dan-40-tips-om-te-hergebruiken/ ''Tips'' van Groengezin]
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, wc of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>73aj6lm3mkr2oc1wov3u537o6wazz7z</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>